UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI”

FAKULTETI I EDUKIMIT

PROGRAMI FILLOR

PUNIM DIPLOME

Mentorja: Kandidatja:

Prof.Ass.Dr.Sindorela Doli-Kryeziu Guximtare Berisha

Gjakovë, 2018

2

UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI”

FAKULTETI I EDUKIMIT

PROGRAMI FILLOR

PUNIM DIPLOME

Tema:Analizë e parafjalëve tek vepra “Në botën e fantazisë”

Jeronim Stilton

Mentorja: Kandidatja:

Prof.Ass.Dr.Sindorela Doli-Kryeziu Guximtare Berisha

Gjakovë, 2018

3

Ky punim diplome u mbajt me datë: ___________________

Para komisionit vlerësues

1._______________________ Kryetar- e

2.________________________Anëtar

3.________________________Anëtar

Komisioni vlerësues e vlerësoi punimin me notën ___________ ( )

4

Përmbajtja

Falënderim dhe mirënjohje.................................................................................................... 6

Abstrakt.................................................................................................................................. 7

Parathënie.............................................................................................................................. 8

Metodologjia.......................................................................................................................... 9

Kapitulli I.

1. Hyrje................................................................................................................................. 10

1.1. Parafjala......................................................................................................................... 11

1.2. Parafjala para ndajfoljës… ............................................................................................ 11

1.3. Parafjala para mbiemrit.................................................................................................. 12

1.4. Parafjala para fjalisë....................................................................................................... 12

1.5. Përdorimi i dy parafjalëve……...................................................................................... 12

Kapitulli II.

2. Klasifikimi i parafjalës si strukturë morfologjike............................................................. 14

2.1. Parafjalët e thjeshta………............................................................................................ 14

2.2. Parafjalët e përngjitura………………………………………………………............... 15

2.3. Lokucione....................................................................................................................... 15

Kapitulli III.

3. Klasifikimi i parafjalës sipas prejardhjës........................................................................... 16

3.1. Parafjalë ndajfoljore........................................................................................................ 16

3.2. Parafjalët emërore........................................................................................................... 17

5

Kapitulli IV.

4. Parafjalët sipas kriterit sintaksor........................................................................................ 21

4.1. Parafjalët e rasës emërore............................................................................................... 21

4.2. Parafjalët e rasës gjinore................................................................................................. 22

4.3. Parafjalët e rasës kallëzore.............................................................................................. 23

4.4. Parafjalët e rasës rrjedhore.............................................................................................. 27

Kapitulli V.

5. Dy fjalë për librin............................................................................................................... 29

Kapitulli VI.

6. Analizë sintaksore e parafjalës në veprën “Në botën e fantazisë”- Jeronim Stilton.......... 32

6.1. Parafjalët e thjeshta......................................................................................................... 32

6.2. Parafjalët e përngjitura.................................................................................................... 32

6.3. Lokucionet...................................................................................................................... 32

6.4. Parafjalët ndajfoljore...................................................................................................... 32

6.5. Parafjalët emërore........................................................................................................... 32

Kapitulli VII.

7. Parafjalët sipas rasës.......................................................................................................... 33

7.1. Parafjalët e rasës emërore............................................................................................... 33

7.2. Parafjalët e rasës gjinore................................................................................................. 33

7.3. Parafjalët e rasës kallëzore.............................................................................................. 33

7.4. Parafjalët e rasës rrjedhore............................................................................................. 34

Përfundimi............................................................................................................................. 35

Biografia................................................................................................................................ 36

Literatura................................................................................................................................ 37

6

FALËNDERIM DHE MIRËNJOHJE!

Unë dua të shpreh falënderimet dhe mirënjohjën time për ata të cilët kanë luajtur një rol të

rëndësishëm në studimet e mia, bachelor.

Veçanarisht falënderoj mentoren time Prof. Ass. Dr. Sidorela Doli- Kryeziu, për

mbështetjen,durimin,profesionalizimin e saj. Ajo çartësoi idetë e mija për realizimin e studimit të

temës së diplomës. Unë i jam mirënjohëse për marrëdhëniën bashkëpunuese. Do të jetë

udhërrëfyese, model në punën time profesionale. Ndihma profesionale dhe inkurajimi i saj më

sollën në këtë nivel.

Ju falënderoj profesoreshë!

Përgjithmonë mirënjohëse!

Në fund dëshiroj të shpreh mirënjohje të thellë për familjen time, së cilës i detyrohem shumë për

fillimin dhe finalizimin me sukses të këtij udhëtimi, aq të vështirë por edhe aq të bukur.

7

ABSTRAKT

Punimi si tërësi ka pretendime që të trajtojë aspektet përmbajtësore të parafjalës tek vepra “Në

botën e fantazisë” si dhe leximin tematik të kësaj vepre.

Duke lexuar librin dhe analizuar parafjalët në këtë vepër mund të themi se e gjithë vepra ka për

plotë parafjalë, të llojëve të ndryshme.Gjithashtu jam munduar që të paraqes me pak fjalë

përmbajtjën e veprës, në botën e fantazisë sipas vetë personazheve e në veçanti të Jeronim

Stiltoni, kundër shtrigave, katallanëve, lakuriqëve, shpend keqit etj.

Gjatë këtij rrugëtimi hasa edhe në shumë gjëra të tjera, duke fituar eksperinca të reja, ku si

përfundim u mundova që të bëja një analizë dhe vlerësim gjithpërfshirës të parafjalëve tek vepra

“Në botën e fantazisë” të J. Stiltonit, duke pasur qëllim që të nxjerrë idetë dhe mesazhet kryesore

të këtij punimi.

Fjalët kyçe: analizë, fjalë shërbyese, nuanca kuptimore dhe shprehje a lokucione.

8

PARATHËNIE

Nga një pikëpamje, parimet gjuhësore të çdo gjuhë zhvillohen në mënyrë që t`i shërbejnë

qëllimeve të përdoruesve të saj kur ata konceptojne, komunikojnë ose bashkëpunojnë. Në

ligjërim funksionet më të përdorshme luajnë rolin më kryesor duke formësuarnë këtë mënyrë

vetë gramatikat.E kemi zgjedhur këtë temë duke qenë të ndërgjegjshem se kërkimi studimor në

brumin gjuhësor të shqipës, sipas modelit të gramatikës gjenerative jep mundësi të gjëra trajtimi

dhe interpretimi.

Punimi i diplomës “Analizë gramatikore e parafjalës tek vepra “Në botën e fantazisë” të autorit J.

Stilton është një arritshmëri e punës dhe e studimit ne disa aspekte te veçanta gjuhësore.

Trajtimi i parafjalës si pjesë e pandryshueshme e ligjeratës të shtynë që sa më shumëtë hulumton,

të bëhesh aq më kurioz për kategoritë gramatikore dhe përdorimin e saj në fjali të ndryshme.

Kështu mund të themi se parafjalët janë fjalë shërbyese në fjali dhe shprehin nuanca kuptimore.

Nga këtu mësojme për rolin e tyre në fjali.

Ndërsa për librin mund të themi se është fantastik, me elemente përrallore, mitologjike që

realizohet përmes një ëndërre ku e shtjellon përmes rrëfimeve të përsonazheve. Autori e njeh

mitologjinë e hershme greke, romake dhe vende të tjera të botës. Kjo vepër është e dashur për

lexuesin dhe mund të mësojmë shumë gjëra nga mitologjitë e ndryshme.

9

Metodologjia e përdorur

Gjatë trajtimit të temës, kryesisht kam përdorur metodën e analizës dhe sintezës, me anën e

secilës kam pasur mundësi që ta vështroja në gjerësi e thellësi materialin e përcaktuar.

Metodologjia është zgjedhur dhe përshtatur në raport me përmbajtjën e temës, por duke pasur

kujdes edhe anën arsimore dhe didaktike të nivelit arsimor.

Për shkrimin e këtij punimi të diplomës është përdorur literaturë përkatëse si dhe konsultimet me

mentorën time. Gjatë periudhës së studimeve të mia në Fakultetin e Edukimit në Gjakovë, në

degën Programi Fillor, isha më se e bindur që ato vite studimi të mos më zhgënjejnë në

përzgjedhjen time, sidomos në punimin e diplomës.

Sa i përket metodologjisë që kam përdorur:

- Hulumtimi i literaturës përkatëse në librat e Gjuhës Shqipe.

- Konsultimi me mësimdhënës e njerëz që merren me arsimim.

- Analistë e kritikë që merren me kritikë letrare.

Në këtë punim me temën “ Analizë gramatikore e parafjalëve në librin “ Në botën e fantazisë” të

J.Stiltonit. Do të trajtohen parafjalët në këtë vepër disa sosh, ku do të jepën edhe sqarime për

to.Objekti i studimit në këtë hulumtim përfshinë këndvështrimin në mes të përdorimit të

parafjalëve sipas strukturës së tyre. Meqë këndvështrimi i parafjalëve si pjesë e

pandryeshueshme e ligjeratës do trajtesë të veçantë. Synimi im ka qenë të jap një rezultat matës

të kësaj kategorie gramatikore,konkretisht në këtë vepër, të paraqes këndvështrmin tim në këtë

punim. Lexuesi i këtij punimi të bindet për punën hulumtuese që u mundova ta shtjellojë.

Nëpërmjet kategorisë leksiko gramatikore të parafjalëve të dhënë në këtë punim i nxjerrur në

literaturë gjuhësore gati në të gjitha gramatikat e SH.F.M.U- së dhe në librat studimore gjuhësore

u përpoqa ta jap atë që ishte e nevojshme. Kjo temë në dukje nuk ishte aq e lehtë sa e mora në

fillim megjithatë me përkushtim ja arrita t’ja dal, falë mentorës sime dhe mësimdhënësve të

kësaj lëmie. Për të gjitha u jam mirënjohëse.

10

Kapitulli -I-

1. Hyrje

Parafjala ështëfjalë ose shprehje e pandryshueshme e ligjëratës që shpreh marrëdhënie varësie

ndërmjet fjalëve dhe është fjalë shërbyese në fjali e që rrijnë para emrave, ndajfoljeve, e fjalëve

në funksion të emrit. 1

Parafjala, sipas strukturës morfologjike, ndahet: të thjeshta, të përngjitura dhe lokucione:

të thjeshta janë: me, në, nga, afër, larg, para.

të përngjitura janë: nëpër, përmbi, përveç, sipas.

lokucione janë: ballë për ballë, rreth e qark, rreth e rrotull...

Parafjalët sipas klasave apo prejardhjes janë:

Parafjala ndajfoljore: afër, larg, brenda, gjatë, jashtë, rrotull etj.

Parafjalët emërore: anë, ballë, buzë, faqe, rrëzë etj.

Parafjalët sipas kriterit sintaksor klasifikohen në:

parafjalë të rasës emërore: nga, te (tek).

parafjalë të rasës gjinore: me anë (anën), me rastin, me përkushtim, në sajë, në vend.

parafjalë të rasës kallëzore: në, me, pa, për, më, mbi, nën, ndër, nëpër.

parafjalë të rasës rrjedhore: prej, ndaj.2

1 Bahri Beci, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 132, Tiranë, 2010 2Fatmir Agalliu, Engjëll Angoni, Shaban Demiraj, Ali Dhrimo, Enver Hysa, Emil Lafe, Ethem Lika, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 383, Tiranë, 2002.

11

1.1.PARAFJALA

Parafjala është pjesë e pandryshueshme e ligjëratës, që shpreh marrëdhënie sintaksore varësie

midis një emri, një numërori ose një përemri në një rasë të caktuar dhe një gjymtyre tjetër në një

togfjalësh.3

Shembuj:

Luaj me top.

E njoha nga të folurit.

Rreshtohuni për dy.

Udhëtimi rreth botës.

Lapidari buzë rrugës.

Një letër për mua.

I shpejtë në punë.

I dashur me të gjithë.

Dy prej nesh.

Larg nga qyteti.4

Pra, fjala prej së cilës varet gjymtyra me parafjalë, mund të jetë, emër, mbiemër, përemër,

numëror ose ndajfolje, por në pjesën më të madhe parafjalët lidhin një emër me një folje.5

1.2. PARAFJALA PARA NDAJFOLJËS

Në disa raste të rralla parafjalët përdoren edhe para disa ndajfoljesh.

Shembuj:

U nis për këtu ose për atje.

E dua për sivjet, jo për mot.

Për më vonë.

Për kur e do?

3 Prof. dr. Ali Jashari, Prof. ass. Flutura Çitaku, “Morfologjia e zbatuar”, fq. 158, Prishtinë, 2013 4 Fatmir Agalliu, Engjëll Angoni, Shaban Demiraj, Ali Dhrimo, Enver Hysa, Emil Lafe, Ethem Lika, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 381, Tiranë, 2002. 5 Po aty

12

Për ku je nisur?.

Për këtej?

Për andej?

Nga poshtë lartë.

Nuk u dëgjua as për mirë.

1.3. PARAFJALA PARA MBIEMRIT

Parafjalët, mund të përdoren edhe para mbiemrave, mirëpo me kuptim kufizues.

Shembuj:

Për i mirë, i mirë është.

Për trim s’e kishte shokun.

1.4. PARAFJALA PARA FJALISË

Parafjala mund të vihet edhe para një fjalie të tërë, kur nga kuptimi shëndërrohet në një emër.

Shembull:

Po tregtari e priste dhe e përcillte me “eja pazarin tjetër”.

1.5.PËRDORIMI I DY PARAFJALËVE

Përdorimi i dy parafjalëve së bashku bëhet me qëllim për të përforcuar apo saktësuar kuptimin:

për në, për nga, për të, prej nga etj.

Shembuj:

Ç’u nise për në shtëpi?

Janë të ndryshueshëm për nga pesha dhe përmasat.6

Parafjalët e tilla mund të ruajnë vlerën e njëpasnjëshme ose të përbëjnë lokucione.

Parafjalët janë fjalë shërbyese, nuk mund të përdoren më vete dhe nuk mund të jenë gjymtyrë

fjalie.

Kuptimi i tyre është i kushtëzuar dhe konkretizohet brenda një grupit të caktuar të fjalëve, për

këtë luan rol si gjymtyra e përcaktuar, ashtu edhe gjymtyra përcaktuese.7

6 Po aty

13

Shembuj:

Sheshi buçiti nga këngët dhe zëri i tij buçiti nga tribuna.

Punon për shoqërinë dhe mendon për shoqërinë.8

Tek shembulli i parë, gjymtyrë kryesorë është folja buçiti, por në varësi nga kuptimi i gjymtyrës

së varur këngët, tribuna parafjala nga mund të shprehë marrëdhënie shkakore ose vendore.

Kurse tek shembulli tjetër, gjymtyrë e varur është shoqërinë, por në varësi nga kuptimi i

gjymtyrës kryesore, parafjala përmund të shprehë marrëdhënie qëllimorë ose kundrinori.

Parafjalët nuk janë të zhveshura krejt nga kuptimi leksikor. Ky kuptim është i qartë te parafjalët e

prejardhura nga pjesët emërtuese të ligjëratës.

Shembull tek (emrat dhe ndajfoljet); buzë, majë, anës, rreth, afër, poshtëetj.9

Ky kuptim është më i qartë, por edhe tek parafjalët e parme; në,me, për, pa, mbi, nën etj.

Shembujt e mësipërm kanë njëkuptim leksikor të përgjithshëm edhe jashtë çdo togfjalëshi. Është

pikërisht ky kuptim që përcakton lidhjet e një parafjale me këto ose ato fjalë emërtuese.

Shembull: nuk mund të themi, udhëtoj për tren.10

Ka raste që parafjalët e parme në togfjalësha të caktuar janë të zhveshura nga kuptimi leksikor

dhe dalin thjesht si tregues të lidhjes sintaksore ndërmjet dy fjalëve.

Shembull: mendoj për......., flas për......, shëndërrohet në...., shpresoj në…

Në shembujt për dhe në shprehin marrëdhënie sintaksore objektor, nënrenditjen e gjymtyrës së

varur emërore nga folja përkatëse.

7 Prof. dr. Ali Jashari, Prof. ass. Flutura Çitaku, “Morfologjia e zbatuar”, fq. 158, Prishtinë, 2013 8 Fatmir Agalliu, Engjëll Angoni, Shaban Demiraj, Ali Dhrimo, Enver Hysa, Emil Lafe, Ethem Lika, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 382, Tiranë, 2002. 9 Prof. dr. Ali Jashari, Prof. ass. Flutura Çitaku, “Morfologjia e zbatuar”, fq. 158, Prishtinë, 2013 10 Po aty

14

Kapitulli –II-

2.KLASFIKIMI I PARAFJALËS SI STRUKTURË MORFOLOGJIKE

Nga ana e ndërtimit parafjalët janë:

të thjeshta

të përngjitura

lokucione.

2.1.PARAFJALËT E THJESHTA

Të gjitha parafjalët e parme janë fjalë të thjeshta.

Shembuj: mbi, me, më ndaj, në, nën, pa, për, prej, tedhetek. 11

Po ashtu fjalë të thjeshta janë edhe një numër parafjalësh jo të parmë, të cilat janë të formuara

me konversion prej ndajfoljesh dhe emrash të thjeshtë.

Shembuj: afër, brenda, gjatë, jashtë, kundër, larg, lart, para, pas, tutje, veç, anë, ballë, bri,

buzë, faqe, majë, mes, rrëzë.12

11 Fatmir Agalliu, Engjëll Angoni, Shaban Demiraj, Ali Dhrimo, Enver Hysa, Emil Lafe, Ethem Lika, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 388, Tiranë, 2002. 12 Po aty

15

1.2.PARAFJALËT E PËRNGJITURA

Janë parafjalët e formuara nga përngjitja e dy fjalëve të veçanta.

Shembuj: nëpër, përmbi, përveç, sipas, ndërmjet, nëpërmjet. 13

Ndërsa, ato që janë formuar me konversion prej ndajfoljesh të përngjitura janë si: matanë,

përballë, përbri, përkrah, përmes, përpara, përreth etj.14

2.3.LOKUCIONE

Janë parafjalët që përbëhen prej dy a më shumë fjalësh të veçanta:

Shembuj:ballë për ballë, rreth e qark, rreth e rrotull, bashkë me, me përjashtim, në bazë etj.15

13 Prof. dr. Ali Jashari, Prof. ass. Flutura Çitaku, “Morfologjia e zbatuar”, fq. 159, Prishtinë, 2013. 14 Po aty 15 Po aty

16

Kapitulli -III-

3.KLASIFIKIMI I PARAFJALËS SIPAS PREJARDHJËS

Sipas prejardhjës parafjalët janë:

të parme dhe

jo të parme.16

Parafjalë të parme janë: mbi, me, më, ndaj, ndër, në, nën, pa, për, prej, tek. 17

Parafjalët kanë shumë kuptime. por më së shumti kuptime kanë parafjalët për, në, prej, me.18

Parafjalët jo të parme janë ato që vijnë nga pjesë të tjera të ligjëratës, kryesisht nga emrat dhe

ndajfoljët: buzë, rrëzë, afër, largetj.19

Parafjalët jo të parme janë më të shumta se parafjalët e parme. Këto ruajnë lidhje kuptimore të

qarta me fjalët emërtuese prej të cilave kanë dalë.

Sipas pjesëve të ligjëratës nga janë formuar, parafjalët jo të parme ndahen në dy grupe:

parafjalë ndajfoljore dhe

parafjalë emërore.

3.1.PARAFJALËT NDAJFOLJORE

Këto parafjalë vijnë nga ndajfoljet: afër, larg, brenda, anës, drejt, jashtë, matanë, ndanë, para,

pas, përballë, përbri, përpara, përreth, prapa, sipër, anembanë, drejtë, gjatë, këtej, krahas,

përpos, përsipër, poshtë, pranë, rreth, rrotull, tatëpjetë, tutje, veç etj.20

16 Prof. dr. Ali Jashari, Prof. ass. Flutura Çitaku, “Morfologjia e zbatuar”, fq. 158, Prishtinë, 2013. 17 Fatmir Agalliu, Engjëll Angoni, Shaban Demiraj, Ali Dhrimo, Enver Hysa, Emil Lafe, Ethem Lika, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 382, Tiranë, 2002. 18 Fatmir Agalliu, Engjëll Angoni, Shaban Demiraj, Ali Dhrimo, Enver Hysa, Emil Lafe, Ethem Lika, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 383, Tiranë, 2002. 19 Prof. dr. Ali Jashari, Prof. ass. Flutura Çitaku, “Morfologjia e zbatuar”, fq. 158, Prishtinë, 2013. 20 Fatmir Agalliu, Engjëll Angoni, Shaban Demiraj, Ali Dhrimo, Enver Hysa, Emil Lafe, Ethem Lika, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 384, Tiranë, 2002.

17

Shembull:

Para fakultetit ishin grumbulluar qindra studentë të rinj.

Të gjitha fjalët, përveç fjalës gjatë e cila është ndajfolje kohe dhe fjalëve krahas e veç, që janë

ndajfolje mënyre, të gjitha të tjerat janë ndajfolje vendi. Kur kalojnë në parafjalë, ruajnë

kuptimin vendor, por në varësi nga kuptimi leksikor i gjymtyrëve që lidhin, ato ndonjëherë

marrin edhe vlera të tjera.

Shembuj:

Qëndronte brenda makinës (kuptim vendor).

Do të niset brenda javës (kuptim kohor).

Prodhimi i vitit të ardhshëm kundrejt vitit (kuptim krahasor).21

Të gjitha parafjalët ndajfoljore përdoren me rasën rrjedhore. Bëjnë përjashtim lokucionet

ndajfoljore ballë për ballë me, bashkë me, tok me.

2.2. PARAFJALËT EMËRORE

Disa emra, më parë janë shëndërruar në ndajfolje e më vonë në parafjalë. Të tilla janë: anës, rreth,

rrotull etj.

Shembuj:

Tërë ditën sillej rrotull (ndajfolje).

Sillej rrotull shtëpisë (parafjalë).

Disa emra të tjerë janë shëndërruar drejtpërdrejt në parafjalë, si: buzë, majë, rrëzë, faqe, ballë,

mes etj.

Emrat që kanë kaluar në parafjalë kanë qenë në formën e rasës kallëzore të pashquar.

Shembuj:

Roja qëndronte majë shkëmbit.

Buzë liqenit kishte shumë njerëz.

U dha faqe shokëve.22

21 Prof. dr. Ali Jashari, Prof. ass. Flutura Çitaku, “Morfologjia e zbatuar”, fq. 159, Prishtinë, 2013 22 Po aty

18

Pjesa më e madhe e parafjalëve emërore paraqiten në formë lokucionesh të formuara në këtë

mënyrë:

parafjalë + emër: Renditja sipas parafjalës që kanë në fillim, lokucionet më të përdorshme të

këtij tipi janë: për arsye, nga shkaku, për hir, me anë, me anën, me përjashtim, me rastin, në bazë, në

drejtim, në mes, në sajë, në vend, nga anaetj.Këto lokucione përdoren në rasën gjinore sepse kanë

dalë nga gjymtyra e parë e një togfjalëshi emër + emër në gjinore, kurse lokucionet në bazë, me

anë, në mes, me anë kursesh, në mes dy zjarresh, përdoren edhe me rasën rrjedhore.23

Shembuj:

Eksperimenti u krye me anën e një aparati të ri.

Ai erdhi në vend të shokut.

Qëndroi në mes të oborrit (gjinore).

U kap në mes dy zjarresh (rrjedhore).24

parafjalë + emër + parafjalë: Tek lokucionet e këtij tipi parafjala e parë gjithmonë është në, e

dytame. Në krahasim me, në lidhje me, në përputhje me, në krahasim me, në kundërshtim me, në

lidhje me, në pajtim me, në përputhje me, në bashkëpunim me etj.25

Këto përdoren me rasën kallëzore, sepse kanë në fund parafjalën me.

Shembull:

Misioni u organizua në bashkëpunim me Fakultetin e Mësuesisë.

Emrat e shëndrruar në parafjalë kanë zakonisht një kuptim të përgjithshëm abstrakt ose të

figurshëm: anë, drejtim, përjashtim, shkak, arsye, krahasim etj.

Lokucionet parafjalore emërore mund të shprehin marrëdhënie shkakore (për arsye, për shkak,

nga shkaku) marrëdhënie vendore (në drejtim, në mes), mjet (me anë, me ndihmën), shoqërim (në

bashkëpunim me) etj.

23 Fatmir Agalliu, Engjëll Angoni, Shaban Demiraj, Ali Dhrimo, Enver Hysa, Emil Lafe, Ethem Lika, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 384, Tiranë, 2002. 24 Prof. dr. Ali Jashari, Prof. ass. Flutura Çitaku, “Morfologjia e zbatuar”, fq. 159, Prishtinë, 2013. 25 Bahri Beci, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 134, Tiranë, 2010

19

Parafjalët emërore janë karakteristike për stilin shkencor, politiko-shoqëror dhe administrativo-

juridik. Shkalla e bashkimit të elementeve përbërëse në lokucione të ndryshme është e ndryshme.

Megjithatë, lokucioni parafoljor dallohet nga një bashkim i lirë që ka po atë ndërtim.

Shembuj krahasues:

Në bazë (në themel) të ligjeve tona qëndron koncepti bashkëkohor (emër).

Kjo çështje do të zgjidhet në bazë të ligjeve (parafjalë). 26

Siç e shohim, emri që merr pjesë në lokucion, e ka humbur kuptimin leksikor si fjalë emërtues

edhe merr një kuptim abstrakt shumë të përgjithshëm. Si rrjedhim, kjo fjalë emërtuese

nuk përbën gjymtyrë më vete në fjali, por formon një gjymtyrë të vetme me fjalën ndjekëse.

Shembull:

S'u mblodhën të gjithë për shkak të shiut (rrethanor shkaku).27

Emri që bën pjesë në lokucion, është në trajtën e pashquar (me përjashtim të lokucioneve

me parafjalën nga: (nga ana, nga shkaku etj.).

Në qoftë se emri është në trajtën e shquar, atëherë lokucioni shëndrrohet në togfjalësh të lirë.

Shembuj krahasues:

I lexoi të gjitha, me përjashtim të botimit të ri (parafjalë).

Me përjashtimin e djalit nga klasa..... (emër ).28

Pra, fjala emërtuese në lokucion ka formë të ngurosur. Këto tipare i bëjnë lokucionet që,

nga pikëpamja kuptimore, të funksionojnë si një fjalë, kurse nga pikëpamja leksiko-gramatikore

të merren si një pjesë e ligjëratës.

Përveç parafjalëve të lartshënuara, janë edhe tri parafjalë tjera emërore, të formuara nga

përngjitja e një parafjale me një emër: ndërmjet (ndër-mjet), nëpërmjet(nëpër-mjet), nëpërmes

(nëpër-mes). 29Këto përdoren në rasën rrjedhore.

26 Prof. dr. Ali Jashari, Prof. ass. Flutura Çitaku, “Morfologjia e zbatuar”, fq. 159, Prishtinë, 2013. 27Po aty 28 Prof. dr. Ali Jashari, Prof. ass. Flutura Çitaku, “Morfologjia e zbatuar”, fq. 159, Prishtinë, 2013. 29 Fatmir Agalliu, Engjëll Angoni, Shaban Demiraj, Ali Dhrimo, Enver Hysa, Emil Lafe, Ethem Lika, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 386, Tiranë, 2002.

20

Lokucione parafjalore të formuara nga pjesë të tjera të ligjëratës, përveç emrave dhe ndajfoljeve,

janë shumë të pakta. Është parafjala me gjithë(e formuar nga bashkimi në një lokacion i

parafjalës meme përemrin gjithë dhe parafjala lidhur me, e formuar nga pjesorja lidhur dhe

parafjala me.

a) Parafjala foljore –Është parafjala falë, që përdoretnë rasën rrjedhore.

Shembuj:

Falë ndihmës së shokëve.

Falë teje.

Ajo ka dalë nga pjesorja e foljes falem.30

30 Fatmir Agalliu, Engjëll Angoni, Shaban Demiraj, Ali Dhrimo, Enver Hysa, Emil Lafe, Ethem Lika, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 388, Tiranë, 2002.

21

Kapitulli – IV-

4.PARAFJALËT SIPAS KRITERIT SINTAKSOR

Sipas kriterit sintaksor parafjalët klasifikohen varësisht se me cilën rasë përdorën. Si rregull, një

parafjalë përdoret me një rasë të caktuar. Bëjnë përjashtim parafjalëtndaj, për, që përdoren me

nga dy rasa, megjithatë edhe në këto raste përdorimi me njërën rasë është kryesori. Kështu,

parafjalapërpërdoret zakonisht me rasën kallëzore, kursendajme rasën

rrjedhore:për punën(kallëzore),e kapi për dore(rrjedhore),qëndrimi ndaj

shokëve(rrjedhore),ndaj të gdhirë (kallëzore).31

Parafjalët sipas kriterit sintaksor klasifikohen në:32

parafjalë të rasës emërore

parafjalë të rasës gjinore

parafjalë të rasës kallëzore

parafjalë të rasës rrjedhore: prej, ndajetj.

4.1. PARAFJALËT E RASËS EMËRORE

Me rasën emërore përdoren parafjalët nga dhe te(k).33

Gjymtyra e prirë nga parafjalangamund të tregojë:

vend, prejardhje:

Është nga bjeshkët e veriut.34

Rrinin ulur dhe vështronin nga kodra.

Shqipja e ka prejardhjen nga ilirishtja.35

shkak:

Dëbora ishte shkrirë nga shiu që kishte rënë gjatë natës.36

31 Prof. dr. Ali Jashari, Prof. ass. Flutura Çitaku, “Morfologjia e zbatuar”, fq. 159, Prishtinë, 2013. 32 Po aty 33 Fatmir Agalliu, Engjëll Angoni, Shaban Demiraj, Ali Dhrimo, Enver Hysa, Emil Lafe, Ethem Lika, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 388, Tiranë, 2002. 34 Bahri Beci, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 135, Tiranë, 2010 35 Prof. dr. Ali Jashari, Prof. ass. Flutura Çitaku, “Morfologjia e zbatuar”, fq. 160, Prishtinë, 2013.

22

kohë:

Nga fundi i dhjetorit ta dëbora e parë.

Duku një herë nga java.37

kufizim:

E dua nënën, se është e madhe nga zemra.38

vepruesin:

Mësimi i zhvilluar nga mësuesja e re u vlerësua nga të gjithë pjesëmarrësit.39

të tërën nga e cila është ndarë një pjesë:

Artani është një nga këngëtarët më të mirë të grupit.40

Kurse, gjymtyra e prirë nga parafjalate (tek)tregon vendin ku ndodhet a bëhet diçka ose vendin

për ku drejtohet një lëvizje:

Shembuj:

Afërdita qëndronte te pragu i shkollës.

Mendja më shkon tek anija, te shokët.41

4.2. PARAFJALËT E RASËS GJINORE

Me rasën gjinore përdoren vetëmlokucione parafoljore, si:me anë, me anën, për shkak, për arsye, në

vend, në drejtim, në bazë, në sajëetj.42

Kuptimi i parafjalëve del nga lidhja midis kuptimit të parafjalës së parme me kuptimin e emrit që

bën pjesë në atë lokacion.

Gjymtyra e prirë nga parafjala me anë, me anën tregon mjet.

Kjo çështje u la të zgjidhej me anë të bisedimeve.43

36 Fatmir Agalliu, Engjëll Angoni, Shaban Demiraj, Ali Dhrimo, Enver Hysa, Emil Lafe, Ethem Lika, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 388, Tiranë, 2002. 37 Fatmir Agalliu, Engjëll Angoni, Shaban Demiraj, Ali Dhrimo, Enver Hysa, Emil Lafe, Ethem Lika, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 389, Tiranë, 2002. 38 Prof. dr. Ali Jashari, Prof. ass. Flutura Çitaku, “Morfologjia e zbatuar”, fq. 160, Prishtinë, 2013. 39 Po aty 40 Po aty 41 Po aty 42 Po aty 43 Fatmir Agalliu, Engjëll Angoni, Shaban Demiraj, Ali Dhrimo, Enver Hysa, Emil Lafe, Ethem Lika, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 390, Tiranë, 2002.

23

Parafjala nëdrejtim përdoret zakonisht me kuptim synimi a kufizimi.

Janë arritur suksese të dukshme edhe në drejtim të përmirësimit e të zgjërimit të shërbimit

shëndetësor në zonat e thella.44

Gjymtyra e prirë nga parafjala në sajëtregon shkakun dhe mjetin.

Forcat e armatosura mbaheshin në sajë të kontributeve që jepte popullsia.45

Gjymtyra e prirë nga parafjala në vendtregonzëvendësim, këmbim.

Në vend të kasolles gjeti një shtëpi të re.

Të kam në vend të vëllait.46

Gjymtyra e prirë nga parafjalëtpër arsye, për shkak,nga shkakutregonshkak.

Kongresi i Manastirit pati rëndësi të madh, për arsye të kushteve në të cilat ndodhej gjuha jonë.

Si lokucione parafjalore me rasën gjinore po përdoren gjithnjë e më shumë edhe këto:

për faj, për hir, për nder,etj.

4.3.PARAFJALËT E RASËS KALLËZORE

Me rasën kallëzore përdoren shumë parafjalë të thjeshta: në, me, më, për, pa, mbi, ndër

dhe lokucione, si: bashkëme, tokme, nëbashkëpunimme, nëkrahasimme, nëkundërshtimme,

në lidhje meetj.

Gjymtyra e prirë nga parafjalanëtregon:

vendin ku ndodhet a lëviz një send, vendin ku drejtohet një send:

Lirinë e kishit kudo, në kraharor, në ballë, në shpatë dhe në ushtat.

kohën kur kryhet një veprim:

Kanalin e mbaruam në ditët e para të shtatorit.47

44 Po aty 45 Bahri Beci, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 135, Tiranë, 2010 46 Prof. dr. Ali Jashari, Prof. ass. Flutura Çitaku, “Morfologjia e zbatuar”, fq. 160, Prishtinë, 2013. 47 Po aty

24

kufizimin:

Është i kursyer në fjalë.48

rezultatin e kalimit të një sendi nga një gjendje në një tjetër si dhe një cak sasior:

Grupi i teatrit u rrit në 15të veta.49

Gjymtyra e prirë nga parafjala me tregon:

shoqërim, bashkim, marrëdhënie:

Shkoi në kinema me motrën.Gatoi mish me patate.Sillej mirë me shokët.50

kohë:

Kur fillonin shirat, rrinte me ditë pa ardhur në shtëpi.51

kufizim:

Nuk donte të ndahej nga ne, sado që me moshë ishte i vogël.52

lëndën nga e cila ndërtohet ose mbushet një send:

Shtëpia ishte ndërtuar me tulla.53

shkak:

Të gjithë qeshnin me shakatë e mësuesit.

tipar, cilësi:

Pyjet me ah janë shumë të bukura.

kusht:

Kjo arrihet me punën e gjithë nxënësve.

Parafjalapa ka kuptim të kundërt me parafjalën me dhe tregon mungesën, mos qenien,

përjashtimin e një sendi apo të një personi, konkretisht:

mungesë shoqërimi, bashkimi:

Salla ishte pa njerëz.

48 Po aty 49 Prof. dr. Ali Jashari, Prof. ass. Flutura Çitaku, “Morfologjia e zbatuar”, fq. 161, Prishtinë, 2013. 50 Prof. dr. Ali Jashari, Prof. ass. Flutura Çitaku, “Morfologjia e zbatuar”, fq. 161, Prishtinë, 2013. 51 Fatmir Agalliu, Engjëll Angoni, Shaban Demiraj, Ali Dhrimo, Enver Hysa, Emil Lafe, Ethem Lika, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 391, Tiranë, 2002. 52 Bahri Beci, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 135, Tiranë, 2010 53 Prof. dr. Ali Jashari, Prof. ass. Flutura Çitaku, “Morfologjia e zbatuar”, fq. 161, Prishtinë, 2013.

25

mungesë mjeti:

Interesante si i kanë bërë këto pallate, pa mjetet e teknikës së sotme.

mënyrë:

Aipërgjigjej pa druajte.54

tipar:

Deti nuk dukej, se nata ishte pa hënë e pa yje.55

kusht:

Në një kohë të tillë, pa mushama, pa çizme, është vështirë të punosh me çekiç në dorë

përjashta.56

ç) Gjymtyra e prirë nga parafjala për mund të tregojë:

qëllim, synim:

Lëvizja për shkollën, për arsimin shqip ishte lëvizje me karakter kombëtar.57

shkak :

Për një pe, për një gjilpërë vajti dëm një punë e tërë.58

kohë:

Punën e sotme mos e lerë për nesër.59

vend:

U nis për Tiranë.60

kufizim

Mira shquhej për zërin e bukur.61

objektin e të folurit:

Sot folëm për krijimtarinë e Naimit.62

54 Bahri Beci, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 136, Tiranë, 2010 55 Fatmir Agalliu, Engjëll Angoni, Shaban Demiraj, Ali Dhrimo, Enver Hysa, Emil Lafe, Ethem Lika, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 392, Tiranë, 2002. 56 Fatmir Agalliu, Engjëll Angoni, Shaban Demiraj, Ali Dhrimo, Enver Hysa, Emil Lafe, Ethem Lika, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 392, Tiranë, 2002. 57 Prof. dr. Ali Jashari, Prof. ass. Flutura Çitaku, “Morfologjia e zbatuar”, fq. 161, Prishtinë, 2013. 58 Po aty 59 Po aty 60 Po aty 61 Po aty 62 Po aty

26

d) Gjymtyra e prirë nga parafjala më mund të tregoi:

vend:

Ai qëllonte më të dy anët.63

kohë:

Më 3 korrik do të festoi ditëlindjen.64

e) Gjymtyra e prirë nga parafjala mbi mund të tregoi:

Vendin mbi të cilin ndodh një veprim e gjendet diçka:

Aeroplani këtë radhë fluturoi fare ulët mbi kokat tona.65

objektin e të folurit, mendimit, ndjenjave etj.:

Sidoqoftë pikëpamjet e tua mbi jetën e njerëzit, mbi paqen e luftën – tha Besimi –

shpeshherë janë të thata.66

f) Parafjala nën ka kuptim të kundërt me parafjalën mbi.Kjo shpreh idenë e të qenit nën

diçka.

Dëbora e ngrirë kërciste nën këmbët tona.

Përdoret edhe me vlerë shkakore (në stilin politiko-shoqëror dhe tekniko-shkencor):

Turqit u tërhoqën nën goditjen e ushtrisë së Skënderbeut.67

Në këtë drejtim ajo ndiqet nga një numër emrash leksikisht të kufizuar si: ndikim, drejtim,

pretekst, udhëheqje, veprim, etj.

Shembull: nën ndikimin… nën udhëheqjen…

g)Kurse, parafjala ndër, tregon një tërësi njerëzish a sendesh të një klase, nga e cila veçohet

një ose disa prej tyre:

Saranda dhe Pogradeci janë ndër qytetet më të bukura të Shqipërisë.68

63 Bahri Beci, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 136, Tiranë, 2010 64 Po aty 65 Fatmir Agalliu, Engjëll Angoni, Shaban Demiraj, Ali Dhrimo, Enver Hysa, Emil Lafe, Ethem Lika, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 393, Tiranë, 2002. 66 Fatmir Agalliu, Engjëll Angoni, Shaban Demiraj, Ali Dhrimo, Enver Hysa, Emil Lafe, Ethem Lika, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 393, Tiranë, 2002. 67 Prof. dr. Ali Jashari, Prof. ass. Flutura Çitaku, “Morfologjia e zbatuar”, fq. 161, Prishtinë, 2013. 68 Bahri Beci, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 137, Tiranë, 2010

27

Parafjala ndër përdoret edhe për të shprehur marrëdhënie vendore.

g) Gjymtyra e prirë nga parafjala nëpër mund të tregoi:

vendin përmes të cilit a nëpër të cilin bëhet një lëvizje:

Së shpejti do të fillonin shirat e vërteta të vjeshtës dhe era do të ulërinte nëpër mazgallat dhe

oxhakët.69

vendin ku ndodhet diçka a ku kryhet një veprim:

Në vjeshtë, mbasi mbaronin punët nëpër ara, myzeqarët u suleshin kënetave.70

4.4. PARAFJALËT E RASËS RRJEDHORE

Me rasën rrjedhore përdorën parafjalët e parme: prej,ndaj,për, parafjalët me prejardhje emërore:

majë,buzë, rrëzë, etj., parafjalët me prejardhje ndajfoljore: afër, larg, sipër, poshtë etj.; parafjalët e

përngjitura përveç, sipas,ndërmjet etj., lokucionet: me anë, në mes.

a) Gjymtyra e paraprirë nga parafjala prejmund të tregojë:

vend a prejardhje:

Makina u nis vonë prej Tirane.71

Tё gjitha gjuhët neolatine rrjedhin prej latinishtes.72

lëndën prej së cilës përbëhet një send:

Vizitorët e shihnin me admirim këtë kokë prej mermeri.73

tipar a cilësi:

Padashur iu përvijua në buzë një buzëqeshje prej miku.74

vepruesin:

Usta Vangjeli heshti, i mundur prej të tjerëve.75

69 Fatmir Agalliu, Engjëll Angoni, Shaban Demiraj, Ali Dhrimo, Enver Hysa, Emil Lafe, Ethem Lika, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 394, Tiranë, 2002. 70 Po aty 71 Prof. dr. Ali Jashari, Prof. ass. Flutura Çitaku, “Morfologjia e zbatuar”, fq. 162, Prishtinë, 2013. 72 Po aty 73 Po aty 74 Po aty

28

kohë:

Dy shokët s'ishin parë që prej dhjetë vjetësh.76

sasi:

Fjalët e përbëra (kompozitat) formohen prej dy a më shumë temash.77

shkak:

Qemali kishte një natyrë të çelur, të sinqertë dhe kur ishte puna për të mbrojtur parimet e tij, nuk

trembej prej asgjëje.78

b) Parafjala ndaj përdoret për të shprehur një kufizim ose një krahasim.

Të gjithë këta të rinj janë shumë të ndjeshëm ndaj së bukurës.79

Ti, ndaj këtij, je sa një guraleckë.80

c)Ndërsa, parafjala për me rrjedhoren përdoret me emra që shënojnë një pjesë të trupit apo

frymori a të një njeriu:

Donin ta mbërthenin për fyti.81

Parafjala për përdoret vetëm në rrjedhoren e pashquar.

d)Gjymtyra e prirë nga parafjala sipas tregon:

mënyrë:

Ti i shikon gjërat sipas vetes sate.82

kufizim:

Mjekët thoshin, sipas operacionit, duhet së paku dy javë të rri shtrirë pacienti.

75 Fatmir Agalliu, Engjëll Angoni, Shaban Demiraj, Ali Dhrimo, Enver Hysa, Emil Lafe, Ethem Lika, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 395, Tiranë, 2002. 76 Prof. dr. Ali Jashari, Prof. ass. Flutura Çitaku, “Morfologjia e zbatuar”, fq. 162, Prishtinë, 2013. 77 Po aty 78 Fatmir Agalliu, Engjëll Angoni, Shaban Demiraj, Ali Dhrimo, Enver Hysa, Emil Lafe, Ethem Lika, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 395, Tiranë, 2002. 79 Prof. dr. Ali Jashari, Prof. ass. Flutura Çitaku, “Morfologjia e zbatuar”, fq. 162, Prishtinë, 2013. 80 Bahri Beci, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 137, Tiranë, 2010 81 Po aty 82 Fatmir Agalliu, Engjëll Angoni, Shaban Demiraj, Ali Dhrimo, Enver Hysa, Emil Lafe, Ethem Lika, “Gramatika e gjuhës shqipe”, fq. 395, Tiranë, 2002.

29

Kapitulli – V-

5. DY FJALË PËR LIBRIN

“Në mbretërinë e fantazisë”- Jeronim Stilton.

Personazhet:

Pozitiv Negativ

1. Jeronim Stilton ( Miushi ) 9. Shtrigat

2. Dragoi i Ylberit 10. Lakuriqët e Natës

3. Pata 11. Kallmanët

4. Qelbësi

5. Bora Borëbardha

6. Oskar Bubrreci

7. Alizeusi

8. Mbretërsha e Zanave ( Floridiana )

Në këtë libër fantastik bëhet fjalë 83 për një endërr e cila duket që zgjatë shumë, por

psikologjikisht e dimë se zgjatë një ëndërr, megjithatë Jeronim Stiltoni një natë ha aq shumë saqë

nuk bënë gjumë të rehatshëm dhe sheh aq shumëëndërra sa që nxjerr një libër të tërë përrallor e

fantastik. Libër qëështë i shkruar dhe me plotë freska e vizatime të llojllojshme. Personazhet i

merr nga bota e fantazisë dhe secilit u jep epitete të ndryshme.

Flasim për personazhet në vija të shkurtëra dhe veprimet e tyre.

1. Jeronimi është autor dhe drejtues i jehonës së brejtësve gazetës më të njohur të ishullit të

miusheve.

83 Material nga libri “ Në mbretërinë e fantazisë” - Jeronim Stilton

30

2. Dragoi i Ylberit është lajmëtar e besnik i mbretëris së zanave, këndon melodi tëëmbla dhe i

bartë kur kishin nevojë.

3. Pata ga- ga- ga- përveq zërit dhe zhurmës mahnitëse që bënte kryente edhe veprime të

infermierës ku e njihte botanikën.

4. Qelbësi është një kameleon i cili në të shkuaren ishte spiun i Katallanëve dhe punonte për

mbretërinë e shtrigave, por kur u njoh me Jeronimin e ndihmoi të shpëtonte nga një magji

Floridianen mbretërshen e zanave.

5. Bora- Borëbardha ishte bonajke, por shumë e lezetshme e dashur simpatike e donin dhe e

çmonin të gjithë saqë e kërkoni shumë për fatin e tyre por kjo ishte e akullt dhe nuk hyri askush

në zemrën e saj.

6. Oskar Bubrreci u lind në vendin e Blatajve, tokë e njohur e bubrrecave. Është punëtor dhe nuk

ndalet për asnjë çast. Puna e tij e palodhshme i'a jep edhe epitetin Oskar.

7. Mbretëresha e Zanave ishte e rreptë dhe gjykonte rendë ata që bëninveprime të ulta dhe me

ndihmën e Dragoit bënte qudira. Ishte mbretëresha e bardhë zonja e paqës dhe e lumturisë, ajo që

mishëron në vetvete harmoninë e botës.

8. Alizeusi ishte njëri perëndi që kishte flatra dhe fuqi mbinatyrore. I ngjasonte një katallani një

brirësh që godiste armiqte pa mëshirë dhe bashkë me të tjerët e zbulojnë dhe e gjejnë zemrën e

lumturisë, ku i sfidon edhe shtrigat 84dhe e ndihmon Jeronim Stiltonin

9. Shtrigat bënin veprime të ulta dhe ngatërruar. Misioni i tyre ishte që dy gur bashkëmos mi

lanë. Me veprimet e tyre penguan Jeronimin dhe shokët e tij që mos ta gjenin zemrën e lumturisë

për të cilen u përpoqën shumë deri ne realizimin e tyre.

84 Material nga libri “ Në mbretërinë e fantazisë” - Jeronim Stilton

31

10. Lakuriqët e natës ishin shpezë të cilat u jepnin haber shtrigave të natës sidomos kur ato ishin

në thellësinë e gjumit kështu misionin e zanave e të dragoit e pengonin që ato ti zinin fjetur.

11. Katallanët ngjasonin në qikllopët në mitologjinë e lashtë ishin të fuqishëm ku në derën e tyre

shkruante. Ndalohet hyrja për të gjithëata që e duan jetën, në të kundërten qofte do të bëheshin.

32

Kapitulli- VI-

6. ANALIZË GRAMATIKORE E PARAFJALËVE NË VEPREN “NË

BOTËN E FANTAZISË” JERONIM STILTON

6.1. Parafjalët e thjeshta

Burri im do të ketë qenë larg nesh. (fq. 115)

Para agimit vendosëm të shkonim. (fq. 129)

Hynë në një sallon kristalor. (fq. 44 )

Ju lutem mos flisni me askënd. (fq. 65)

6.2. Parafjalët e përngjitura

Përmbi ta u sulën shtrigat, katallonët dhe lakuriqet e natës. (fq. 99)

Futa duart nëpër xhepa, por nuk e gjeta dot çelsin e kristaltë. (fq. 245)

Sipas Stiltonit fluturimi me dragoin ishte i sigurtë. (fq. 304)

6.3. Lokucione

Dragoi u gjend ballë për ballë katallonit. (fq. 95)

Rreth e qark vendin85 e kontrolluan me imtësi. (fq. 135)

6.4. Parafjalët ndajfoljore

Lartë tyre dukeshin retë (fq. 67)

Rrotull shtëpis, silleshin si hiena. (fq. 140)

Brenda shtëpisë vinte një zë trishtues. (fq. 148)

Befas kujtova tridhjetë e tre çelsa të kristaltë që kisha mbledhur gjatëudhëtimit. (fq.249)

6.5. Parafjalët emërore

Atë buzë mbrëmje vendosëm të shkojmë atje. (fq. 274 )

Rrezë malit vendosëm një tendë. (fq. 290)

85 Material nga libri “ Në mbretërinë e fantazisë” - Jeronim Stilton

33

Kapitulli- VII-

7. PARAFJALËT SIPAS RASËS

7.1. Parafjalët e rasës emërore

Pikërisht nga dritarja vinte zhurma. (fq. 21)

Ka kohë që skishte marrë letër nga mbretëersha e zanave. (fq. 23)

Më vinte njëzënga ana tjetër. (fq.30)

Tani do të i'u shoqëroj tek zana, por do të keni mirësinë. (fq. 40)

U përkul tek këmbet e saj. (fq.48)

Madhëri ja tek më keni. (fq. 53)

Dragoin e goditur nga shigjetat e helmatisura e ngrehën zvarrë. (fq.67)

Zana u kthye nga86 unë me një buzëqeshje. (fq. 73)

Me t'u larguar ato unë u përpoqa të dilja nga kafazi. (fq. 89)

7.2. Parafjalët e rasës gjinore

Me anë të ndihmës së shokëve, dhanë një shfaqje të pabesueshme. (fq. 13)

Me rastin tim do të merrëshin edhe shokët. (fq. 49)

Me anë te një çelsi të kristaltë, e hapi derën. (fq. 81)

Në vend që te merrte stolin, u ul në dysheme. (fq. 83)

Në anën tjetër niste të gërrhiste gërr, gërrrr, gërrrrrrrrrrrrr si derrcukë. (fq.120)

7.3. Parafjalët e rasës kallëzore

Kur kthehesha në shtëpi, takova kushëririn tim. (fq. 12)

Ai vazhdoi me zë misterioz. (fq. 12 )

86 Material nga libri “ Në mbretërinë e fantazisë” - Jeronim Stilton

34

Unë kam probelme me tretjën për këtë doktorri me ka bërë dietë. (fq. 15)

Ke një orë kohëpër të thyer rekordin botëror të dendjës. (fq. 17)

U zgjova në agim herët. (fq.29)

Dragoi nisi të ulej nëmbretërinë e zanave. (fq. 32)

Pastaj u zvarrit nëpër shtegun e kristaltë të keshtjellës. (fq. 41)

Çdo gjë zgjidh me dashuri. (fq. 45)

Pashë një patë trashalluqe me nje çadër të verdhë. (fq.50)

Për fjalën e Stiltonit nuk do të ishte aspak e lehtë. (fq. 45)

Ndërkohë të gjithë87 po hipnin mbi dragoin. (fq.59)

Dragoi fluturonte lehtë mbi flatrat e erës duke bërë akrobacion. (fq. 60)

Gojën e kishte pa dhembë fare. (fq. 71)

Kukuvajka u ul mbi një këmbalec dhe i errësoi sytë.(fq. 91)

Frika u kishte hyrënë palcë. (fq. 140)

7.4. Parafjalët e rasës rrjedhore

Prej majës së malit, vinte një mjegull e dendur. (fq. 79)

U pa një urë levizëse prej qokollatës. (fq. 155)

Gjithnjë kam pasur frikëndaj gjarprinjëve. (fq.254)

Po ashtu ndaj merimangave jam i ndjeshëm. (fq. 254)

Në mes të shpellës, rridhte një burim uji prej kristali në një ujëvarë. (fq. 263)

Po ajo prej kristali? (fq. 265)

87 Material nga libri “ Në mbretërinë e fantazisë”- Jeronim Stilton

35

PËRFUNDIM

Si përfundim mund të themi se çdo pjesë e ligjeratës ka veçoritë gramatikore të veta e në

shumicë të tyre marrin nga njëra - tjetra, ndaj qëndrojnë në korelacion marrëdheniesh ndërmjet

vete.

Për punën e këtij punimi morëm të tri degët e gramatikes: fonetikën, morfologjinë dhe sintaksën

ngase jo vetëm që janë të lidhura në mes vete, po edhe ndihmojnë njëra tjetrën, kështu dhe vet

parafjala është e ndërlidhur me pjesë të tjera të ligjeratës si me emrin që përveç që e shoqëron

gjithmonë, herë- herë del edhe si emër dhe parafjalë si p.sh buzë rrezë ose të ndajfoljet, ku

gërshetohen të dyja bashkë, për dallim ku këto i referohen foljës merrën si ndajfolje, ndërsa kur i

referohen emrit merrën si parafjalë si p.sh tipi i parafjalëve lart, rrotull, brenda, gjatë etj.

Po ashtu libri që unë lexova ka të bëjë më shumë me elementin fantastik, element që mbizotëron

tek ëndrrat, përrallat, mitologjitë, ku autori ishte njohës i mirë e që është edhe protagonist dhe

autor i librit.

Libri ka vlerën e tij për lexuesin i cili thellohet në botën fantastike kur zgjohet e sheh që i shfaqet

si një ëndërr që veç ëndrrat dinë të realizohën.

36

Biografia e shkurtër e kandidatës - CV

Informatat personale

Emri dhe mbiemri Guximtare Berisha

Datëlindja 28. 10. 1992

Gjinia Femër

Numri personal 1233984023

Të dhënat kontaktuese

Numri i telefonit +37745652675

Adresa Fshati: Dejnë

E-maili Tale_berisha@hotmail.com

Të dhënat e kualifikimit

Shkolla e mesme e lartë Gjimnazi Natyror “ 12 Maji” Ratkoc

Fakulteti Edukimit

Universiteti “Fehmi Agani” Gjakovë

Programi Fillor

Statusi E rregullt

Numri i ID-së 130101101

37

Literatura

1. Eqrem Qabej “Studime për fonetiken historike te gjuhës shqipe”, Tiranë, 1988

2. Aliu, Ali “Kërkime”, Rilindja, Prishtinë 1980

3. “Gjuha jon” 2/1987 Tiranë

4. K. Cipo, “Gramtika shqipe” Tiranë 1949

5. Sh. Demiraj, “Morfologjia e sotme së gjuhës shqipe” 1971 Prishtinë

6. O. Myderizi, “Gramatika e Re e Shqipes” Tiranë 1944

7. M. Domi, “Sintaksa e gjuhës shqipe” Prishtinë 1971

8. S. Prifti, “Sintaksa e gjuhës shqipe” Prishtinë 1971

9. Grup autoresh, “Gramatika e gjuhës së sotme letrare shqipe” Prishtinë 1985

10. Hamiti, Sabri “Variante”, Rilindja, Prishtinë 1974

11. Vepra “ Në mbretërinë e fantazisë” Jeronim Stilton

12. A. Kostallari: “Gjuha e sotme letrare shqipe” Prishtinë 1974

13. Demolli, Arif; Syla Xhevat, “Letërsia 9”, Libri shkollor, Prishtinë 2004

14. “Gjuha Shqipe 9” Prof. Dr. Bari Beci Dukagjini 2015

15. Radogoshi, Kadrush “Interpretime”, Rilindja, Prishtinë 1993