Unidade 1 - Dinámica terrestre: A deriva...
Transcript of Unidade 1 - Dinámica terrestre: A deriva...
Dinámica terrestre. Deriva continental e tectónica de placas 1
Unidade 1 - Dinámica terrestre: A deriva continental
Durante séculos os naturalistas e científicos, influídos polas
crenzas relixiosas, pensaban que a Terra era inmutable e que
os posibles cambios que se podían producir eran consecuencia
de grandes catástrofes. Fronte a estas idea fixistas, a mediados
do século XIX comenzan a desenvolverse as ideas mobilistas
segundo as cales a Terra cambia de xeito continuo aínda que
de forma tan lenta que a maior parte dos cambios son imper-
ceptibles a escala humana.
O DEBATE SOBRE A ORIXE DAS CORDILLEIRAS
As cordilleiras son grandes estructuras xeolóxicas cuxa orixe
suscitou un importante debate entre os xeólogos, que defen-
dían dúas tendencias opostas, a fixista e a mobilista.
• O fixismo considera que a Terra no cambia e os continen-
tes non variaron a súa posición.
• O mobilismo, en cambio, afirma que as masas continentais
se desprazan horizontalmente e mesmo poideron estar
reunidos nun só no pasado. Eses movementos ocasiona-
rían o pregamento e levantamento de determinadas áreas,
formándose así as cordilleiras.
Durante o século XIX predominan as teorías fixistas, das cales
a principal representante foi o contraccionism o. Esta idea
afirmaba que o arrefriado da Terra desde a súa orixe provoca-
ra unha contracción desta. A codia terrestre, xa en estado
sólido, veríase afectada por esta redución de volume, enrugán-
dose como a pel dunha mazá a medida que se vai secando. As
enrugas formadas serían as numerosas cordilleiras que se
estenden pola súa superficie.
Ningún dos estudos realizados posteriormente atopou eviden-
cias de dita contracción. Ademais, o contraccionismo non
explicaba a presenza de fósiles idénticos de organismos terres-
tres en continentes separados por grandes océanos, como é
o caso do Mesosaurus que era un pequeno réptil adaptado á
vida nos ríos, incapaz de atravesar un océano. Sen embargo,
atopáronse fósiles desta especie en Sudáfrica e Sudamérica,
separadas por máis de 4000 km.
A principios do século XX xorde a corrente mobilista. O seu
primeiro defensor foi Alfred Wegener, quen opinaba que no
pasado os continentes atopábanse reunidos nun só e posteri-
ormente se separaron. As súas ideas reúnense na teoría da
deriva continental.
A mediados do mesmo século realizouse un estudo do fondo
mariño. A partir dos datos obtidos, Hess e Dietz elaboraron a
súa teoría da expansión do fondo oceánico, á que seguiu a
actual teoría da tectónica de placas de Tuzo Wilson.
OS CONTINENTES MÓVENSE
Foron moitos os autores que contribuíron ao desenvolvemento
das ideas mobilistas, pero foi o meteorólogo alemán Alfred
Wegener quen elabora toda unha teoría mobilista, despois de
ter realizado numerosas observacións. Ditas observacións
permitíronlle achegar catro tipos de evidencias: xeográficas,
paleontolóxicas, xeolóxicas e climáticas.
A liña de costa aos lados do Atlántico
Wegener encontrou correspondencias importantes nas liñas de
costa duns e outros continentes, como se no pasado todos
eles estivesen reunidos nun só e, posteriormente, se despraza-
sen separándose entre si.
Ao gran supercontinente inicial denominouno Panxea. O vasto
oceáno que o rodeaba recibiría máis tarde o nome de Pantha-
lassa. Panxea teríase fragmentado primeiro en dous grandes
continentes: Laurasia, ao norte (Eurasia e Norteamérica) e
Gondwana, ao sur (África, Sudamérica, India, Australia e a
Antártida).
Posteriormente, o axuste dos continentes realizouse tomando
como límite do continente no a liña da costa senon o límite da
plataforma continental, observándose entón que o axuste era
case perfecto.
A evidencia fósil
Na actualidade cada continente posúe algunhas formas de vida
propias, moi distintas das existentes nos demais. Por exemplo,
os avestruces, as cebras e as xirafas de África, e as llamas e
alpacas de Sudamérica. A razón de que estas e outras especies
non se teñan estendido a outros continentes radica nos miles
de quilómetros de océano que as separan.
Sen embargo, en continentes hoxe moi separados aparecen
fósiles idénticos de animais que viviron no pasado. É o caso do
Mesosaurus, un réptil que viviu hai 260 millóns de anos, que
cuxos fósiles aparecen en América do Sur e África. Para Wege-
ner isto demostraba que na época na que viviu os continentes
do hemisferio sur estaban reunidos nun só, de xeito que as
terras que habitaban eran parte dun mesmo territorio.
Rochas e estruturas semellantes
Wegener atopou rochas semellantes e da mesma antigüida-
Dinámica terrestre. Deriva continental e tectónica de placas 2
de en África e Sudamérica. O mesmo ocorre cos depósitosminerais. Existen en ambos continentes xacementos dediamantes que, ao reunilos, resultan ser un só xacementopartido en dous.
Así mesmo, algunhas cordilleiras interrómpense na costa dun
continente para reaparecer ao outro lado do océano. Tal é o
caso do sistema montañoso, duns 300 millóns de anos de
antigüidade, que se estende desde o norte de Grenlandia e
forma as Montañas Apalaches en toda a costa leste de Nortea-
mérica. Ao outro lado do Atlántico atópanse cordilleiras semel-
lantes percorrendo Noruega, as illas Británicas e a costa oeste
de África do Norte.
Clima frío ao sur e cálido ao norte
Wegener encontrou tillitas (sedimentos de orixen glaciar)
duns 300 millóns de anos de antigüidade en África, Sudaméri-
ca, Australia e India, que indicaban a existencia dun fenómeno
glaciar nesta época neses continentes. Sen embargo, en Norte-
américa e Eurasia formáronse nesa época xacementos de
carbón, debidos á descomposición de abundantes bosques
típicos dun clima tropical (cálido e húmido).
A única explicación posible deste feito era que os continentes
estaban reunidos formando o Panxea e o sur do mesmo posuía
un clima glacial mentres que no norte existía un clima tropical.
A TEORÍA DE WEGENER. DERIVA CONTINENTAL
Apoiándose nesas evidencias, Wegener constrúe a súa teoríamobilista, a teoría da deriva continental, que podemos resu-mir nos seguintes puntos:
• Hai 200 millóns de anos todos os continentes atopábanse
reunidos nunha única masa de terra, Panxea. Este super-
continente comezou a fragmentarse chegando a se formar
os continentes actuais.
• A codia divídese en dúas capas: sima e sial. Os continentes
son o sial (rochas ricas en sílice e aluminio) e «flotan»
sobre un fondo oceánico máis denso, o sima (constituído
por silicatos de ferro e magnesio). No seu desprazamento,
os continentes pregan e elevan por encima do nivel do
mar os materiais depositados sobre o sima, formando
deste xeito as cordilleiras.
• A causa deste movemento é a propia rotación da Terra,
unida á atracción gravitatoria da Lúa, capaces de desprazar
os continentes ao longo de millóns de anos.
A pesar da forza dos seus argumentos, a teoría de Wegenernon foi admitida no seu momento porque non foi capaz deencontrar o mecanismo polo que se movían os continentes. Oscálculos realizados indicaban que as forzas propostas por elnon eran suficientes para vencer o rozamento que existiría nabase dos continentes.
Dinámica terrestre. Deriva continental e tectónica de placas 3
A TERRA POR DENTRO
O estudo da estrutura interna da Terra debemos realizalo baixodous enfoques distintos:
• Composicional: Ten en conta a composición química dos
materias do interior fda Terra.
• Dinámico: baséase no estado físico (sólido ou líquido) dos
materiais existentes no interior, así como no seu compor-
tamento (ríxido ou plástico).
ESTUDO COMPOSICIONAL
Tendo en conta a súa composición distinguense tres capas:codia, manto e núcleo. Os límites entre elas coñécense comodescontinuidades.
• A codia é unha capa moi delgada. Existen dous tipos de
codia, a que forma os continentes, cun espesor entre 30
e 70 km, e a que forma o fondo dos océanos, de tan só
uns 7 km de grosor. A codia continental está formada por
rochas graníticas en superficie e rochas básicas, similares
ás que forman a codia oceánica, en profundidade. A codia
oceánica esta formada por sedimentos que se apoian
sobre lavas basálticas e rochas básicas (gabros) na zona
máis profunda. O límite inferior da codia é a descontinui-
dade de Mohorovicic.
• O manto está situado por debaixo da codia e ten dúas
capas. O manto superior chega a alcanzar ata os 670 km.
Por debaixo del está o manto inferior que chega ata os
2900 km de profundidade onde se atopa a descontinuida-
de de Gutenberg que o separa do núcleo. Está composto
por rochas ultrabásicas como peridoticas, afibolitas e
eclogitas.
• O núcleo divídese en dúas capas, o núcleo externo, ata os
5150 km e o núcleo interno, cuxo centro se atopa aos
6378 km. O núcleo externo é líquido namentres que o
interno é sólido e ríxido. O núcleo está composto sobre
todo por Ferro e Níquel e é o responsable do magnetismo
da Terra.
ESTUDO DINÁMICO
Este novo enfoque xorde para intentar explicar a dinámicaterrestre a partir das evidencias da deriva continental. Céntra-se no estado físico e o comportamento dos materiais ante osaumentos de temperatura e presión que se producen coaprofundidade.
Establece catro capas: litosfera, astenosfera, mesosfera eendosfera.
• A litosfera ten un espesor medio aproximado duns 100
km, aínda que pode chegar aos 250 km baixo os continen-
tes. A súa temperatura é baixa, polo que se comporta, en
xeral, como un sólido ríxido.
• A astenosfera esténdese ata os 670 km de profundidade.
As condicións de temperatura e presión fan supoñer que
parte dela (tan só un 2%) se atopa en estado de fusión,
polo que esta capa se comporta de maneira plástica,
permitindo que a litosfera esvare sobre ela e, ademais, é
capaz de moverse como un fluído.
Desde finais do século pasado púxose en dúbida a existen-
cia desta capa. Actualmente, a partir do estudo do move-
mento das ondas sísmicas, desenvolveuse a tomografía
sísmica, unha técnica que proporciona unha secuencia de
imaxes por ordenador en planos consecutivos, coas que
se realizan reconstruccións tridimensionais do interior da
Terra. Estas imaxes presentan illas quentes de comporta-
mento plástico, separados por zonas ríxidas máis.
• A mesosfera correspóndese co manto inferior. A pesar de
estar a temperaturas máis elevadas, o aumento ao mes-
mo tempo da presión mantería a esta capa nun estado
menos plástico (máis ríxido) que o da astenosfera.
• A endosfera, correspóndese co núcleo.
Como é o relevo da litosfera continental?
Existen dous tipos de estruturas diferentes no relevo: as mon-
tañas e as zonas baixas, xeralmente chás.
As montañas forman longas cordilleiras, normalmente situa-
das nos bordos dos continentes. Algunhas non teñen máis de
100 millóns de anos (cordilleira norteamericana, Andes, Hima-
laia) e outras son máis antigas e, polo tanto, están moi erosio-
nadas (Apalaches, Urais, leste de Australia). Todas elas están
formadas por rochas moi deformadas e fracturadas.
Dinámica terrestre. Deriva continental e tectónica de placas 4
As zonas internas dos continentes adoitan ter unha antigüida-
de de máis de 600 millóns de anos. Xeralmente se trata de
terreos que foron montañosos, pero o seu relevo foi arrasado
pola erosión, o que deu lugar a estas zonas chás, denominadas
escudos.
Algúns escudos están cubertos por unha capa de rochas sedi-
mentarias non deformadas e dispostas horizontalmente e
reciben o nome de plataformas estables.
OS CONTINENTES TAMÉN SE MOVEN EN VERTICAL
Ademais dos movementos horizontais de achegamento ouseparación, demostrouse que os continentes tamén posúenmovementos de ascenso e descenso.
Os estudos realizados demostraron que baixo as cordilleiras,
a codia é máis grosa e, polo tanto, alcanza unha profundidade
maior que nas zonas baixas dos continentes.
Este feito levou entón a pensar que a codia, formada por ro-
chas lixeiras, flota sobre o manto, máis denso e deformable
(de comportamento plástico). Alí onde a codia ten maior
grosor, máis se afunde no manto. Este concepto dunha codia
que se atopa en equilibrio co manto mediante flotación deno-
mínase isostasia.
De igual xeito, a medida que un continente perde masa por
efecto da erosión, este elévase para acadar a súa posición de
equilibrio.
CHEGAN NOVOS DATOS A MEDIADOS DO SÉCULO XX
Durante a Segunda Guerra Mundial desenvolveuse unha nova
tecnoloxía con fins militares que, tras a fin da guerra, tivo
unha importante aplicación para os estudos científicos. É o
caso de aparatos como o radar ou o sonar. Xeólogos e oceanó-
grafos utilizáronos para a exploración do fondo oceánico, do
cal non se tiña a penas información e supoñíase que consistía
en inmensas chairas carentes de relevos significativos
A situación de volcáns e terremotos
Na mesma época púidose estudar a distribución dos terrremo-
tos que se producen cada ano en todo o planeta, grazas á
instalación dunha rede mundial de sismógrafos. Outra achega
importante foi a elaboración dun mapa de todos os volcáns
activos na actualidade.
Na Figura 1.13 pódese observar que ningún dos dous fenóme-
nos (vulcanismo e sismicidade) se distribúe ao chou, senón que
a maior actividade ten lugar principalmente ao longo das cos-
tas que delimitan o océano Pacífico (o que se ten chamado o
cinto de lume), e polo sur de Eurasia, desde o Mediterráneo
ata o Himalaia e Indonesia. Ademais, existe actividade sísmica
e volcánica nos océanos, seguindo liñas que percorren todo o
planeta.
OS ESTUDOS DO FONDO OCEÁNICO
A explotación do fondo oceánico achegou unha serie de datosde grande importancia sobre o seu relevo, a súa composicióne a súa idade.
O relevo
O fondo oceánico presenta un relevo no que se distinguencatro estruturas: as marxes continentais, as chairas oceáni-cas, as dorsais oceánicas e as fosas oceánicas.
• As marxes continentais, defínense coma a zona submarina
próxima aos continentes. Están formadas xeralmente por
unha chaira con lixeira pendente, chamada plataforma
continental, que chega ata uns 200- 1000 metros de pro-
fundidade. A continuación existe unha zona de maior
inclinación, o noiro continental, que descende ata os
2000-4000 metros. A plataforma e o noiro están formados
polos mesmos tipos de rochas que os continentes, polo
cal se consideran parte da codia continental.
• As chairas abisais ou oceánicas profundas, esténdense
entre os noiros e as dorsais e poden alcanzar os 6000
metros de profundidade.
• As dorsais oceánicas ou relevos submarinos son cadeas
montañosas que se estenden ao longo dun eixe formado
por unha depresión, en cuxa parte inferior existe unha
greta (rift, en inglés) pola que ascende lava procedente do
manto. A actividade volcánica existente nas dorsais é a
causante da creación dunha nova codia oceánica. A prime-
ira dorsal en ser estudada foi a dorsal atlántica, que per-
corre de norte a sur a parte media do océano Atlántico.
• As fosas oceánicas, son cuncas submarinas cunha forte
pendente, que poden chegar a acadar profundidades de
ata 11 000 metros.
Dinámica terrestre. Deriva continental e tectónica de placas 5
A composición
As mostras obtidas ao perforar o fondo oceánico revelan tres
capas: na parte inferior rochas plutónicas do tipo do gabro,
encima atópanse rochas volcánicas e sobre elas unha capa de
sedimentos, que chega a ter un grosor de case 1,5 km preto
dos continentes, diminuíndo ao aproximarnos ás dorsais, onde
desaparecen.
A idade das rochas
O seu estudo demostrou que os materiais máis recentes ató-
panse no rift e a ambos lados das dorsais. Segundo nos afasta-
mos das dorsais e nos achegamos aos continentes, os materiais
son máis antigos e maior é o espesor dos sedimentos.
O campo magnético terrestre
O campo magnético terrestre orixínase porque o núcleo actúa
como un imán, debido á interacción entre o núcleo externo
fluído e o interno solido. O campo magnético actual, ten un
polo norte cercano ao Polo Norte xeográfico e un polo sur
moi próximo ao Polo Sur xeográfico. Pero a polaridade do
campo magnético invértese cunha periocidade duns centos de
miles de anos. Cando isto ocorre, o polo norte magnético
encóntrase próximo ao Polo Sur xeográfico e o polo sur mag-
nético achegado ao Polo Norte xeográfico.
Ao estudar as rochas de orixe volcánica, observouse que os
minerais magnéticos que posúen algunhas rochas orientában-
se respecto ao campo magnético terrestre existente no mo-
mento de formación da rocha, como se fosen a agulla imanta-
da dun compás; ao arrefriar a lava, dita orientación queda
«conxelada» na rocha.
Así pódese coñecer o paleomagnetismo terrestre, é dicir, aorientación do campo magnético do planeta en épocas pasa-das.
Ao estudar o paleomagnetismo nas rochas do fondo oceánico,
os científicos encontraron numerosas inversións de polaridade
ordenadas en franxas simétricas respecto ao eixe que repre-
senta o rift da dorsal.
A CONCLUSIÓN
Os datos obtidos do estudo dos fondos oceánicos levou a HarryHess en 1960 e a Robert Dietz en 1961 a formular por separadoa teoría da expansión do fondo oceánico, que basicamenteafirma que:
• A través dunha dorsal oceánica ascende material fundido
procedente do manto, que xera novo fondo oceánico (é
dicir, nova codia oceánica), que separa lentamente a uns
continentes de outros.
• Nas fosas a codia oceánica se introduce por debaixo da
codia continental e se incorpora ao manto, nun proceso
denominado subdución.
• Os continentes son arrastrados por correntes de convec-
ción térmicas existentes no manto, formando celas con-
vectivas cuxa rama ascendente coincide co rift da dorsal e
a descendente coa zona de subdución. No manto, o mate-
rial profundo tende a ascender por atoparse moi quente
e ter menor densidade que o se atopa máis arriba (xusto
baixo a codia oceánica), o cal, máis denso, descende cara
ao interior do manto.
Unidade 2 - A TECTÓNICA DE PLACAS
Os datos achegados polas teorías da deriva continental e da
expansión do fondo oceánico permitiron formular a teoría da
tectónica de placas, unha teoría que explica non só o
movemento dos continentes, senón tamén a formación das
cordilleiras ou oróxenos, a formación de illas volcánicas, a orixe
dos volcáns e terremotos a formación das cuncas oceánicas e
a súa evolución e o ciclo das rochas.
As afirmacións básicas da tectónica de placas son as seguintes:
• A litosfera está rota e dividida en grandes fragmentos, as
placas.
• As placas litosféricas móvense, de modo que desprazan
aos continentes incluídos nelas.
• Non seus bordos, as placas interaccionan entre si,
separándose, chocando ou rozando, o cal xera unha inten-
sa actividade tectónica.
• Nas dorsais xérase litosfera oceánica ao solidificar o mag-
ma que sae ao longo do eixe da dorsal, e as placas situa-
das a ambos lados aumentan a súa extensión. Como
compensación, nas fosas oceánicas destrúese unha
cantidade similar de litosfera oceánica. Deste xeito, a
cantidade de superficie terrestre permanece constante.
TIPOS DE PLACAS LISTOSFÉRICAS
Segundo o tipo de codia que conteñen, distínguense tres tipos
de placas: oceánicas, continentais e mixtas.
• Oceánicas, cuxa litosfera contén só codia oceánica.
• Continentais, na súa litosfera só hai codia continental.
• Mixtas, formadas por codia continental e codia
oceánica.
Dinámica terrestre. Deriva continental e tectónica de placas 6
Dentro das grandes placas existen tamén outras de pequena
extensión, chamadas microplacas. Así, a Península Ibérica
constitúe a microplaca ibérica dentro da gran placa eurasiática.
OS BORDOS DAS PLACAS
Existen tres tipos de contacto entre placas, tamén chamados
bordos de placa: construtivos, destrutivos e pasivos.
Bordos construtivos. Nestes bordos dúas placas sepáranse
entre si debido a que neles se atopa unha dorsal. A través
desta sae magma que ó consolidar constrúe nova codia oceá-
nica, e de aí o seu nome. Tamén se chaman bordos diverxen-
tes, porque neles as placas móvense separándose en direccións
contrarias. O mellor exemplo é a dorsal centroatlántica, que
aumenta o tamaño do océano e separa, polo tanto, aos conti-
nentes bañados por el, a unha velocidade duns 3 cm/ano.
Bordos destrutivos. Nestas zonas destruíse litosfera, a causa
do choque de dúas placas, que se aproximan en direccións
contrarias, de aí que reciban tamén o nome de bordos
converxentes. Poden darse tres situacións:
• Colisión entre unha placa oceánica e unha placa conti-
nental. A placa oceánica afúndese baixo a continental,
pois está formada por rochas de maior densidade. Este
proceso de afundimento denomínase subdución e nel a
placa oceánica incorpórase ao manto, seguindo un plano
inclinado uns 45º, chamado plano de Benioff. A uns 100
km de profundidade, a placa comeza a fundir, debido ás
altas temperaturas do manto. A rocha fundida ascende e
atravesa a litosfera ata saír á superficie, de modo que se
forma unha cordilleira no bordo do continente asociada
a actividade volcánica. Isto ocorre, por exemplo, no cho-
que entre a placa sudamericana e a placa de Nazca, a cal
é empuxada pola dorsal situada no bordo oeste e obriga-
da a introducirse baixo o continente.
• Colisión entre dúas placas oceánicas. Neste caso tamén
ocorre subdución, pois unha das placas (a máis antiga)
introdúcese baixo a outra. Ao fundir en profundidade,
ascende magma ata a superficie e dá lugar a illas
volcánicas, dispostas nun arco paralelo ao continente. Este
tipo de colisión ocorre en toda a zona oeste do océano
Pacífico (Filipinas, Xapón, ..).
• Colisión entre dúas placas continentais. Cando chocan
dúas masas continentais, non se produce subdución, xa
que ambas son demasiado lixeiras como para se afundir
no manto. Os sedimentos acumulados nas marxes
continentais préganse e defórmanse e son elevados, o que
dá lugar a cordilleiras que se sitúan na zona de unión de
ambos continentes. O mellor exemplo é o Himalaia, forma-
do ao chocar India contra Asia.
Bordos pasivos. Son aqueles nos que dúas placas esvaran entre
si como ocorre nas fallas transformantes que rompen e despra-
zan o eixe das dorsais. A fricción que ocasiona este movemento
dá lugar a unha eleva-
da sismicidade. A
zona oeste de Norte-
américa está percorri-
da en parte pola falla
de Santo Andrés,
unha falla deste tipo,
o que produce unha
intensa actividade
sísmica debido ao
rozamento entre a
placa norteamericana
e a pacífica.
Dinámica terrestre. Deriva continental e tectónica de placas 7
CICLO DE WILSON
Tuzo Wilson propuxo en 1966 que a apertura e peche das
cuncas oceánicas é un proceso cíclico e estableceu unha serie
de fases nun ciclo completo, das que podemos ver exemplos
en diferentes lugares do planeta.
1. Fractura dun continente e formación dunha greta (rift)
continental.
2. Formación dunha cunca oceánica polo desenvolvemento
da dorsal, que engade codia oceánica e separa cada vez
máis os bordos continentais.
3. A compresión que exerce a expansión do fondo oceánico
rompe unha das placas polo límite entre o continente e o
océano, dando lugar a unha placa continental e outra
oceánica, a cal subduce baixo a primeira, formándose
unha fosa oceánica. Os sedimentos ao pé do continente
préganse e levántanse; isto dá lugar a unha cordilleira
pericontinental.
4. A dorsal deixa de actuar e a subdución avanza,
estreitándose a cunca oceánica.
5. Ao subducir toda a codia oceánica, o oceáno cérrase e as
dúas placas continentais colisionan. Isto levanta unha
cordilleira intercontinental.
PASADO E FUTURO DA TECTÓNICA DE PLACAS
O ciclo de Wilson pódese considerar dividido en dúas partes:
A primeira delas explica a fragmentación dun supercontinente
(fases 1, 2 e 3). Na segunda (fase 4 e 5) as masas continentais
achéganse e reconstrúeno de novo.
O supercontinente máis recente o chamado Panxea ll comezou
a súa fragmentación hai 180 millóns de anos e tivo a súa orixe
hai uns 400 millóns de anos, ao se reunir lentamente os frag-
mentos dun supercontinente anterior, chamado Panxea l.
Se as placas continúan movéndose ao ritmo actual, é de espe-
rar que África se una a Eurasia, polo que o mar Mediterráneo
se cerrará e formarase unha cordilleira como a do Himalaia. O
océano Atlántico continuará a súa expansión e logo comenzará
a pecharse de novo e os continentes americanos se unirán
outra vez ao conxunto Eurasia-África. Tamén é previsible que
Australia se una a Eurasia. Todo isto daría lugar á formación
dun novo supercontinente, ou Panxea lll, dentro duns 250
millóns de anos.
EXISTEN DOUS TIPOS DE CORDILLEIRAS
O estudo das cordilleiras ou oróxenos revela que nelas a codia
foi sometida a grandes esforzos que a pregaron e fracturaron
intensamente. Ademais, posúen fósiles de organismos mariños
e presentan actividade sísmica ou volcánica. Todo isto é conse-
cuencia da maneira en que se formaron: a colisión entre placas
nos límites converxentes.
Existen dous tipos de cordilleiras ou oróxenos: os de subdución
e os de colisión continental.
ORÓXENOS DE SUBDUCIÓN
O principal exemplo de oróxenos de subdución son os Andes,
de ahí que tamén se chamen de tipo andino. Cando a placa
oceánica subduce baixo un continente, ao fundir xera magmas
que tenden a ascender e produce un avultamento da placa
situada encima e formase unha cordilleira pericontinental con
actividade volcánica polo bordo do continente.
Se se trata de subdución dunha placa oceánica baixo litosfera
oceánica, a fusión da placa que subduce xera volcáns que
emerxen como cadeas de illas en forma de arco e chámaselles
arcos de illas volcánicas, por exemplo o arquipélago de
Filipinas o o archipelago do Xapón.
ORÓXENOS DE COLISIÓN CONTINENTAL
Os oróxenos de colisión continental tamén se chaman de tipo
alpino, porque así se formaron os Alpes, aínda que o mellor
exemplo sexa a cordilleira do Himalaia. Fórmanse ao estreitar-
Dinámica terrestre. Deriva continental e tectónica de placas 8
se un oceáno e chocar os continentes que separaba e unirse
nun gran continente. O choque levanta os sedimentos deposi-
tados no oceáno dando lugar a unha cordilleira ou oróxeno
intracontinental por estar situado entre dous antigos
continentes. A formación destes oróxenos vai acompañada de
abundante sismicidade pero non existe actividade volcánica
O movemento da India cara ao norte provocou o peche do
océano que a separaba de Asia e uniu ambos continentes,
creando unha zona de sutura na que hoxe se levanta o Himala-
ia.
POR QUE SE MOVEN AS PLACAS?
As correntes de convección son as responsables do despraza-
mento das placas litosféricas; non obstante, existen varios
modelos para explicar o mecanismo da convección e ningún
deles obtivo o acordo dos investigadores.
Moitos pensan
que hai una
cela de con-
vección dende
a parte inferior
á superior do
,manto e vice-
versa.
Outros propo-
ñen que no
Manto hai dúas
celas de convec-
ción sen a penas
mesturarse. As
imaxes de tomo-
grafía sísm ica
apoiarían este
modelo.
Ambos modelos
contem plan a
posibilidade de
que material do
manto ascende-
se, formando unha pluma de manto que, ao chegar á superfi-
cie, daría lugar a un punto quente, unha zona volcánica de
dimensións relativamente pequenas.
O CASO DAS ILLAS HAWAI
A maior parte da actividade volcánica concéntrase nos bordos
de placa, pero tamén existen volcáns no interior das placas
litosféricas. O exemplo máis coñecido é o das illas Hawai,
situadas no interior da placa do Pacífico. A causa desta activi-
dade volcánica concentrada nunha pequena área do Pacífico
é que as illas Hawai se atopan sobre un punto quente, ocasio-
nado por unha pluma de manto subxacente.
Co paso do tempo, ao
desprazarse a placa,
as illas volcánicas
formadas sobre o
punto quente van
afastándose do punto
quente co cal perden
a actividade volcánica
e sobre a vertical do
punto quente vanse
formando novas illas
volcánicas. Fórmanse
así aliñacións de illas
de orixe volcánica
que desde Hawai se
estende cara ao noro-
este e logo continúa
en dirección norte,
formando a cadea de
montes submarinos
Emperador, integrada por antigos volcáns extintos.
O CICLO XEOLÓXICO E O CICLO DAS ROCHAS
O ciclo xeolóxico é unha idea proposta por James Hutton
segundo a cal todas as rochas, co paso do tempo, se poden
transforman unhas en outras. As transformacións serían pro-
ducidas polos chamados procesos xeolóxicos, que se clasifican
en externos e internos.
Os procesos externos suceden na superficie terrestre e son a
erosión do relevo, o transporte e a sedimentación dos materi-
ais resultantes.
Os procesos internos ocorren no interior do planeta e son o o
magmatismo o metamorfismo, etc.
Durante ambos procesos, as rochas, sometidas ás distintas
condicións de presión e temperatura, transfórmanse unhas en
outras ao longo de grandes intervalos de tempo.Convección en dúas capas se a penas mesturarse