Uitdagingen voor de legislatuur & Lokale Financiën 2019 · 8 30000 20000 10000 0 10000 20000 30000...
Transcript of Uitdagingen voor de legislatuur & Lokale Financiën 2019 · 8 30000 20000 10000 0 10000 20000 30000...
1
Uitdagingen voor de legislatuur &
Lokale Financiën 2019
2 2
CONTEXT Vorige legislatuur
• Positief budgettair saldo (+) • Lage schuldgraad, en daalt verder (+) • Maar verminderde investeringen (-)
Analyse 2018: Globaal gezonde financiële situatie
3 3
NIEUWE LEGISLATUUR (2019-2024)
• Onzekerheid na verkiezingen
• 4 belangrijke financiële uitdagingen:
De kost van de pensioenen van het vastbenoemd personeel Het spanningsveld tussen vergrijzing in het algemeen en de bevolkingsgroei in de grote steden De impact van de Tax-shift De nood om te blijven investeren
4
Pensioenboemerang komt deze legislatuur hard aan
bij 3 op 4 gemeenten
5
De pensioenfactuur is tijdens deze legislatuur een onontkoombaar feit, en dit bij elk type lokale bestuur
Pensioenboemerang – zwaartepunt valt deze legislatuur
0
200
400
600
800
1 000
1 200
2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023
Overige
Hulpverleningszones
Politiezones
AGB / APB
Intercommunales
Ziekenhuizen
Provincies
OCMW
Gemeenten
964
355
Ramingen responsabiliseringsbijdrage – in mio EUR
Op basis van vooruitzichten van de FPD
6
Waar komt die boemerang vandaan?
Welke gemeenten voelen de impact?
7
• Vastbenoemden repartitiesysteem
specifiek voor personeel lokale besturen
• Contractanten algemeen pensioenstelsel voor werknemers
Volledig ten laste van de lokale besturen (zonder structurele tussenkomst van federale en regionale overheden) Repartitiesysteem (quasi veralgemeend sinds 2011) maar rust op een beperkt aantal contribuanten (+/- 120.000) en dit aantal daalt nog lichtjes verder
Pensioenboemerang – twee pensioenstelsels op lokaal niveau Waar komt die boemerang vandaan?
8
30000 20000 10000 0 10000 20000 30000
<18
18-25
26-30
31-35
36-40
41-45
46-50
51-55
56-60
61-65
>65
Leeftijdspiramide van het personeel van de lokale besturen volgens statuut
Statutaires
Contractuels
Vastbenoemden Contractanten
Pensioenboemerang – aantal evoluties leiden tot onevenwicht Waar komt die boemerang vandaan?
% vastbenoemden > 50 jaar
25%
30%
35%
40%
45%
50%
55%
60%
65%
1995 1998 2001 2004 2007 2010 2012 2015 2017
Evolutie in VTE tewerkgesteld bij de lokale besturen (1995-2017)
Contractanten
Vastbenoemden
9
41% 44%
50% 56%
61% 65%
68%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024
Loonmassa
Pensioenlasten
Theoretischbijdragepercentage
Pensioenboemerang – pensioenlasten stijgen sterker dan loonmassa
De pensioenlasten stijgen veel sneller dan de loonmassa (= basis voor bijdrage)
Waar komt die boemerang vandaan?
56% 68%
+ 4,6%
Evolutie 2018-2024
+ 27,0%
10 Ondanks de verhoging van het bijdragepercentage is het pensioenstelsel verlieslatend (2010)
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
Ex-Pool 1
Ex-Pool 2
Voor hervorming in 2011
Pensioenboemerang – Financieringsbronnen
Basisbijdrage
Financiële reserves
x Reserves uitgeput
Waar komt die boemerang vandaan?
11
Convergentie naar een uniek tarief van 41,5% voor alle lokale besturen
= Aanvullende bijdrage voor de “niet-contribuanten” aan de solidariteit Enkel indien basisbijdrage < reële pensioenkost Basistarief = 50% van het verschil
Pensioenboemerang – Financieringsbronnen Sinds hervorming in 2011
Responsabiliseringsbijdrage
NEW
Waar komt die boemerang vandaan?
Basisbijdrage
12
Pensioenboemerang – Financieringsbronnen Sinds hervorming in 2011
Waar komt die boemerang vandaan?
0
20
40
60
80
100
120
Gemeente A Gemeente B
Loonmassa (actieven dragen bij) Pensioenlasten (begunstigden)
Basisbijdrage 41,5%
Responsabiliserings- bijdrage = de helft van het verschil
13
Sur base des estimations de l’ONP
De wet voorziet aanpassingen van het bijdragepercentage om het financieringsstelsel in evenwicht te brengen De lokale besturen financieren dit volledig zelf
Pensioenboemerang – zware lasten komen terecht op lokale besturen Waar komt die boemerang vandaan?
2019-2024
!
14
Op basis van vooruitzichten van de FPD Belangrijk globaal bedrag op macro-economisch vlak
Maar sterke individuele verschillen
0
100
200
300
400
500
600
700
800
2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023
OCMW - PZ - HVZ
Gemeenten
Responsabiliseringsbijdrage
Waar komt die boemerang vandaan?
Pensioenboemerang – bijdragen stijgen sterk
Raming responsabiliseringsbijdrage – in mio EUR
15
Waar komt die boemerang vandaan?
Welke gemeenten voelen de impact?
16
Pensioenboemerang – meer en meer gemeenten betrokken Welke gemeenten voelen de impact?
Volgens aantal inwoners Volgens regio
Evolutie (2018-2023) van % gemeenten met responsabiliseringsbijdrage .
• Groeiend aantal gemeenten moet een responsabiliseringsbijdrage betalen: 50% vd gemeenten in 2017 meer dan 75% in 2023 • Meeste grote steden zijn reeds betrokken
* 3 Brusselse en 4 Vlaamse gemeenten zijn niet aangesloten bij het solidariteitsfonds
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023
Vlaanderen
Wallonië
Brussel
Totaal land
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023
<10000
10-50000
>50000
Totaal land
17
Pensioenboemerang – pensioenkosten nemen grotere hap uit inkomsten Welke gemeenten voelen de impact?
Aandeel pensioenkosten in de gemeentefinanciën groeit responsabiliseringsbijdrage als % van fiscale ontvangsten
FPD raamt cijfers hoger dan in 2017 + impact hogere basisbijdragevoet + impact geconsolideerde entiteiten (OCMW, PZ, HVZ, ….)
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025
Minder dan 10.000 inw.
10.000 - 50.000 inw.
Middelgrote tot grote steden
Totaal nationaal
18
De pensioenkosten nemen een alsmaar grotere hap uit de inkomsten van de gemeenten, tot meer dan 15% van de fiscale ontvangsten voor een aantal gemeenten
Waarvan voornamelijk grote steden (45 gemeenten = 25% van de totale bevolking)
Pensioenboemerang – meeste impact in grootsteden Welke gemeenten voelen de impact?
173
126
153
70
20
17
8
0 50 100 150 200
moins de 1%
de 1 à 2,5%
de 2,5% à 5%
de 5% à 7,5%
de 7,5% à 10%
de 10% à 15%
Plus de 15%
Aantal gemeenten volgens gewicht van responsabiliseringsbijdrage in 2023
als % van de fiscale ontvangsten
meer dan 15%
van 10% tot 15%
van 7,5% tot 10%
van 5% tot 7,5%
van 2,5% tot 5%
van 1 tot 2,5%
minder dan 1%
19 19
Pensioenproblematiek:
geen pasklare oplossingen!
Eigen middelen van de gemeenten? • Fiscaliteit (fiscale capaciteit? Belastingdruk is al hoger
in de grootsteden) • Kiezen voor leningen? Inbreng via externe financiering? • Zie advies van de Commissie Pensioenhervorming • Federale tussenkomst in het financieringsstelsel • Regionale hulp (toezichthoudende overheid) /
hervorming subsidies aan lokale besturen Aanpassing van de Pensioenvoorwaarden (kostenverlaging)? • Impact van de wet van 2018 (gemengd pensioen /
veralgemening 2e pijler) • Verhoging aandeel werknemersbijdrage (7,5%)?
20
Welke impact is er op investeringen?
21
0,0%
0,5%
1,0%
1,5%
2,0%
2,5%
3,0%
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Evolutie publieke investeringen (2012-2018)
Andere publiekeoverheden
Lokale overheden1,0% BBP
Bron: INR
0,8% BBP
• 2017 = 80% van het niveau van in 2012
• Het lage investeringsniveau van
de lokale besturen versterkt de publieke onderinvesteringen in België (2,4% van het BBP t.o.v.
+/- 3% in de E.U.)
Gemiddeld in de EU
Tijdens de vorige legislatuur, merkten we reeds dat lokale besturen minder investeerden
Ruimte om te investeren
2016: 0,6% BBP = laagste niveau sinds 30 jaar!
22
Welke pistes om de investeringen te herlanceren?
• De subsidiemechanismes versterken en vereenvoudigen • De boekhoudkundige en budgettaire regels versoepelen • Beheer van investeringsprojecten verbeteren • Alternatieve financieringsformules gebruiken + budgettaire onzekerheden wegwerken, waaronder de pensioenfactuur
Ruimte om te investeren
23
Investeringen noodzakelijk om uitdagingen het hoofd te bieden
• Maatschappelijke noden opvangen (vergrijzing, bevolkingstoename
in de grote steden)
• Nieuwe maatschappelijke uitdagingen / energie-efficiëntie / Smart mobility / Digitalisering
• Onderhoud van het patrimonium (verouderd gemeentelijk
wegennet, renovatie van gebouwen)
• Positieve impact op de economie (lokale besturen doen 35% van de overheidsinvesteringen) – Zie nationaal pact voor investeringen
24
Uitdagingen zijn talrijk
Beschikbaar op de site : research-belfius.be
Drie delen: • Samenleving en omgeving • Financiën • Governance
Dossier “uitdagingen” nieuwe legislatuur (2019-2024)
25
Zoom op
26
Vergrijzing zet extra druk op gemeentebudgetten,
grote regionale verschillen
27
Uitdaging: evenwicht beheren tussen vraag en aanbod van lokale openbare dienstverlening en financiële draagkracht
Vergrijzing – impact op gemeentefinanciën en beleid
Impact op talloze transversale beleidsdomeinen: • Ruimtelijke ordening en infrastructuur • Diversiteitspolitiek en beheer van sociale / intergenerationele cohesie
Minder inkomsten
Meer uitgaven
28
Globale verouderingstrend bij de bevolking
Maar met sterke lokale verschillen
Vergrijzing – globale trend, lokale verschillen
Variabiliteit van demografische indicatoren op gemeentelijk niveau (2018)
Minimum Gemiddeld Maximum
3,5%
33,7
-5,7%
9,2%
41,5
6,7%
17,0%
52,6
23,6%
Bevolking van 75 jaar en ouder (in % van de totale bevolking)
Gemiddelde leeftijd
Bevolkingsaangroei (2008-2018)
Bron: berekeningen van Belfius op basis van gegevens uit de FOD economie – Statbel
29
Demografische dynamiek
Vergrijzing – bepaalde gemeenten voelen meer impact
Verouderingscoëfficient
Bevolking ouder dan 65 jaar --------------------------
Bevolking jonger dan 20 jaar
30
Duurzaam ontwikkelen – Gemeenten hebben hefboomrol
in klimaatstrijd
31
Energiezuinig
• Isoleren van gemeentelijke gebouwen • Groen wagenpark
Duurzame mobiliteit stimuleren op gemeentelijk niveau
• Fietspaden en fietsenparkings • Lage-emissiezones uitrollen • Herinrichten van openbare ruimte
(voetgangerszones, …)
Duurzaam ontwikkelen – lokale besturen ondernemen concreet actie
32
Klimaatplan op lokaal niveau in het kader van het “Burgemeestersconvenant”
• Opstellen van een inventaris van de emissies van broeikasgassen op het
territorium en uitwerken van een actieplan rond duurzame energie met de verschillende lokale spelers
• Concreet maken en opvolgen van het actieplan met een toegewezen team
Duurzaam ontwikkelen – concrete acties van lokale besturen
Meer dan 75 % van de gemeenten hebben zich geëngageerd
33
WAT ZIEN WE IN DE BUDGETTEN 2019?
34
0 100 200 300 400 500 600
Personnel (+2,8%)
Fonctionnement (+1,3%)
Dotat° CPAS (+4,6%)
Dotat° zone police (+1,9%)
Dotation Zone de secours (+1,8%)
Autres dotations (+1,2%)
Charges dette (+5,3%)
Gewone uitgaven: +2,8% in EUR/inw.
Financiële toestand in het budget 2019 – Waalse gemeenten
Exploitatie-uitgaven en -inkomsten
0 100 200 300 400
Prestations (1,3%)
Addit. Préc. Immob (+5,3%)
Addit. IPP (+0,5%)
Autres taxes addit. (-0,8%)
Taxes communales (+1,0%)
Fonds (+3,7%)
Autres subsides reçus (+3,5%)
Produits financiers (+0,4%)
Gewone inkomsten: +2,6%
35
Saldi in % gewone inkomsten
-0,1% -0,2%
0,6% 1,2%
2,7%
1,3% 1,6% 0,9%
7,4%
5,2%
6,2% 6,7%
5,5% 5,3% 5,5% 5,3%
Solde expropre
Solde ex global
Aantal gemeenten met een begrotingstekort 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Gemeenten met een tekort 88 96 36 5 2 1 0 Min. 2
Verplichting sinds 2014 om een begroting in evenwicht
voor te leggen
Het positief saldo van het eigen dienstjaar 2019 verslechtert
(-14 miljoen EUR) Dit wordt daarentegen
opgevangen door: Speciaal ontvangstenkrediet
(+/- 30 mio EUR) Responsabiliseringsbijdrage
«pensioen» - vorige dj. (45 mio EUR)
R2012 R2013 R2014 R2015 R2016 B2017 B2018 B2019
Financiële toestand in het budget 2019 – Waalse gemeenten
Financieel evenwicht
36
2019: daling van +/-30%, maar dit is een jaarlijks gegeven in het 1e jaar van een gemeentelijke bestuursperiode (‘investeringscyclus’)
Wat zijn de vooruitzichten voor de investeringen voor de budgetten 2019?
Investeringen
in mio EUR
0
500
1 000
1 500
2 000
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Investeringen Waalse gemeenten (budgetten)
-12%
37
0 100 200 300 400 500 600
Werking (+2,4%)
Personeel* (+4,2%)
Gemeentetoelage OCMW (-)
Gemeentetoelage politie (+4,2%)
Gemeentetoel. brandweer (+2,2%)
Andere toelagen (+2,9%)
Financiële uitgaven (-4,8%)
Exploitatie-uitgaven : +1,1 % in EUR / inw.
Hoe evolueren de financiën in budget 2019 ? – Vlaamse gemeenten
Exploitatie-ontvangsten en -uitgaven
0 100 200 300 400
Ontvangsten uit werking (+1%)
Aanvul. personenbelasting (+1,1%)
Opc. onroerende voorheffing (2,1%)
Lokale belastingen (+0,9%)
Fondsen (+3,5%)
Specifieke werkingssubsidies* (-8,9%)
Financiële opbrengsten (+3,7%)
Exploitatie-ontvangsten : +2%
• Zonder gesubsidieerd onderwijzend personeel (109 EUR/inw.) Bron: open data Lokaal Bestuur Vlaanderen
38
Autofinancieringsmarge (AFM)
AFM = buffer om schokken op te vangen
Budget 2019: 340 miljoen EUR
52 EUR/inw.
= 3,4% van de exploitatie-ontvangsten
In de jaarrekeningen > 10%
Exploitatie levert marge voor
beleid (financieel draagvlak)
Jaarrekeningen Budget
Hoe evolueren de financiën in budget 2019 ? – Vlaamse gemeenten
Financieel evenwicht
0
200
400
600
800
1 000
1 200
1 400
2014 2015 2016 2017 2018 2019
Aan evenwichtscriteria voldaan • Jaarlijks: resultaat op kasbasis >= 0 • Structureel evenwicht met AFM >= 0
in mio EUR
39
2019: intentie om te investeren blijft Rekeningcijfers vertonen “investeringscyclus-effect” Realisatiegraad hoger op einde van de bestuursperiode (60%)
Investeringsvooruitzichten in budget 2019 ?
Investeringen
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Evolutie investeringsuitgaven Vlaamse gemeenten
Budget Rekening
+1,8% +6,5% In mio EUR
40
0 200 400 600 800 1000
Personeel (+4,3%)
Werking (+4,7%)
Toelage OCMW (+2,6%)
Toelage politiezone (+0,9%)
Andere toelagen (+8,0%)
Schulduitgaven (+1,3%)
Gewone uitgaven (Budget 2019) : +3,5%
In EUR/inw. 0 100 200 300 400 500 600 700
Prestaties (+4,4%)
Opc. Onroer.voorh (+2,8%)
Aanvul. PB (+2,9%)
Ander aanvul.bel. (+4,8%)
Lokale belastingen (+0,0%)
Fondsen (+2,3%)
Andere ontv. toelagen (+4,5%)
Financiële opbrengsten (+1,9%)
Gewone ontvangsten (Budget 2019) : +2,8%
Hoe evolueren de financiën in het budget 2019– Brusselse gemeenten*
Exploitatie-ontvangsten en -uitgaven
* Op basis van 17 gemeenten op 19
41
-0,4% -1,3%
-0,5% -0,6%
0,1%
-0,8%
0,3%
5,7% 4,5%
2,6% 2,9%
4,5% 5,4% 7,0%
Saldoeigendienstjaar
Algemeentotaal
Saldi in % van de gewone ontvangsten
R2012 R2013 R2014 R2015 R2016 B2017 B2018 B2019
Aantal gemeenten met een tekort op het budget (eigen dienstjaar)
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Gemeenten met een tekort 11 10 10 5 7 5 3
In mio. EUR 2018 2019
Saldo eigen dj. 6,2 6,3
Algemeen totaal 176,2 193,6
Hoe evolueert het financiëel evenwicht in het budget 2019 – Brusselse gemeenten*
Financieel evenwicht
Verdere verbetering van de budgetsaldi sinds 2015
Steeds minder gemeenten met een tekort voor het eigen dienstjaar
* Op basis van 17 op 19 gemeenten
42
2019: 7,4% minder investeringen maar is een typisch fenomeen voor het 1ste jaar van een bestuursperiode («investeringscyclus»)
Investeringsvooruitzichten in budget 2019?
in mio EUR
0
100
200
300
400
500
600
700
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Investeringen van de Brusselse gemeenten (budget)
-7,4%
Investeringen
43
Belastingbasis blijft zwak stijgen • Economische groei blijft beperkt • Impact Taxshift op APB • Impact vergrijzing op APB • Steeds meer vrijgesteld kadastraal inkomen (onroerende
voorheffing stijgt steeds zwakker) (bedrijven, woningen,..)
Kunnen gemeenten hun aanslagvoet verhogen ?
Beleid rond toelagen van het Gewest • Blijft het gemeentefonds groeien? • Andere werkingssubsidies (personeel) ?
Kunnen gemeenten andere ontvangsten vinden?
• Tarieven van werking herzien (inkomgeld, gebruikers, …) • Financiële inkomsten (dividenden, interest)
Fiscaliteit
Fondsen & Toelagen
Eigen middelen
Welke marge aan ontvangstenzijde (2019 – 2024)?
Wat mogen gemeenten verwachten?
44
Personeelsuitgaven • Effect “volume” / druk op de effectieven (FTE) • Effect “kost”
• sociale akkoorden • Spilindex (+2%) • Pensioenlasten!!!
Werkingsuitgaven onder controle? Energieprijzen en verbruik? Aankoopcentrales/ energie-efficiënte investeringen
Wettelijk verplichte bijdragen in tekorten (OCMW, PZ, HVZ, ziekenhuizen,….)? Quid impact van de pensioenen?
Financiële kosten? interestgevoelig
Personeel &
werking
Toegestane subsidies
Schulduitgaven
Welke marge aan uitgavenzijde(2019 – 2024)?
Wat mogen gemeenten verwachten?
45
Financiële meerjarenplannen zijn noodzakelijk
maar nu extra complex
46
Simulator meerjarenplan: een tool die beleidsbeslissingen ondersteunt
47
B
Open voor publiek + gesloten gedeelte voor lokaal bestuur
• Vrije toegang via internet - web only • Facultatief
• Betalende toegang alleen voor besturen (administratie + mandataris)
• Modules voor simulatie
Simulator meerjarenplan: een tool die beleidsbeslissingen ondersteunt
48
Gaan we naar een lokaal niveau op twee snelheden?
3 op 4 gemeenten kan de pensioenfactuur niet ontlopen Er zijn grote lokale verschillen op vlak van vergrijzing Impact op investeringsmogelijkheden nog onbekend Meerjarenplanning is noodzakelijk maar nu extra complex