133

^∏ ëÏÏËÓÈÎc ÔÏÂÌÈÎc ηd àÔÏÔÁËÙÈÎcÁÚ·ÌÌ·Ù›· öÓ·ÓÙÈ ÙÔÜ \πÛÏaÌ

ηÙa ÙÔf˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ Ùɘ ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜

∞™∆∂ƒπ√Y ∞ƒ°Àƒπ√À*

¶ÚÔÏÔÁÈÎa

\∂‰á ηd ÙÚÈ·ÓÙ·-¤ÓÙ ÂÚ›Ô˘ ¯ÚfiÓÈ· Âr¯· ÙÔÏÌ‹ÛÂÈ ÌÈa ÚÒÙË, àÙÂϤÛÙ·-ÙË, ÌÂϤÙË Ùɘ ηÙa ÙÔÜ \πÛÏaÌ ÁÚ·ÌÌ·Ù›·˜ ÛÙÔf˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ Ùɘ ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·-Ù›·˜1. ™˘Ó¤¯ÈÛ· ¬Ìˆ˜ Óa àÛ¯ÔÏÔÜÌ·È Ìb Ùe ı¤Ì· ‰ËÌÔÛȇÔÓÙ·˜ Ì¿ÏÈÛÙ· ‰È¿ÊÔ-Ú˜ âd ̤ÚÔ˘˜ âÚÁ·Û›Â˜Ø àÏÏa ηd ôÏÏÔÈ âÚ¢ÓËÙb˜ ö¯Ô˘Ó âÚÁ·ÛÙÂÖ ÛÔ‚·ÚaÛÙeÓ ú‰ÈÔ ÙÔ̤·. °È\ ·éÙe ÛΤÊÙËη g˜ ÌÈa Ó¤· ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙÔÜ ı¤Ì·ÙÔ˜ ıaÌÔÚÔÜÛ Óa ÂrÓ·È Û‹ÌÂÚ· ÛÔ‚·ÚfiÙÂÚË Î·d ÔéÛÈ·ÛÙÈÎfiÙÂÚË. ^øÛÙfiÛÔ ÔûÙ ìÌÂϤÙË Ôf âȯÂÈÚá â‰á ‰bÓ ÊÈÏÔ‰ÔÍÂÖ Óa ‰ÒÛÂÈ ÌÈa Ï‹ÚË Î·d Û·Êc ÂåÎfiÓ·Ùɘ ÔÏÂÌÈÎɘ ηd àÔÏÔÁËÙÈÎɘ öÓ·ÓÙÈ ÙÔÜ \πÛÏaÌ ÁÚ·ÌÌ·Ù›·˜ ÛÙa ¯ÚfiÓÈ· Ùɘ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜. £a ÂÚÈÔÚÈÛÙá ÛÙe Óa ÂÚÈÁÚ¿„ˆ ÙcÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙáÓ ÁÓÒÛÂ-ÒÓ Ì·˜, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·˜ Ìb Û˘ÓÙÔÌ›· ηd ÂéÎÚ›ÓÂÈ· Ùa àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎa ΛÌÂÓ·Ôf ö¯Ô˘Ó õ‰Ë âÓÙÔÈÛÙÂÖ ÎÈ âΉÔıÂÖ j êÏᘠÌÂÏÂÙËıÂÖ. £a âÈÛËÌ¿Óˆ â›Û˘ηd ıa ÙÔÓ›Ûˆ ÙÔf˜ ÙÔÌÂÖ˜ Úe˜ ÙÔf˜ ïÔ›Ô˘˜ çÊ›ÏÔ˘Ì Óa ÛÙÚ¤„Ô˘Ì ÙcÓ ÚÔ-ÛÔ¯‹ Ì·˜ ηd ÁÈa ÙÔf˜ ïÔ›Ô˘˜ ì Û¯ÂÙÈÎc öÚ¢ӷ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ âÏÏÈ‹˜. ^∏ ·ÚÔ˘-Û›·ÛË ÙáÓ âÎÙÂÓáÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ıa Á›ÓÂÈ Î·Ùa ¯ÚÔÓÔÏÔÁÈÎc ÛÂÈÚ¿, œÛÙ Óa ÌÔÚ¤-ÛÔ˘Ì öÙÛÈ Óa ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ì ηχÙÂÚ· ÙcÓ Ù˘¯eÓ âͤÏÈÍË Î·d Ùd˜ ‰È·Î˘-Ì¿ÓÛÂȘ Ùɘ àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎɘ ÛΤ„˘. ™Ùe Ù¤ÏÔ˜ ıa ÚÔÛÙÂıÂÖ ì âͤٷÛË ÌÂÚÈÎáÓÛ˘ÓÙfiÌˆÓ ÎÂÈ̤ӈÓ, ÙáÓ ïÔ›ˆÓ âÍ¿ÏÏÔ˘ ì Û‡ÓÙ·ÍË ¯ÚÔÓÔÏÔÁÂÖÙ·È àe ÙcÓ Â-

* ^√ \∞ÛÙ¤ÚÈÔ˜ \∞ÚÁ˘Ú›Ô˘ ÂrÓ·È ^√ÌfiÙÈÌÔ˜ ∫·ıËÁËÙ‹˜, ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ÙÔÜ ™ÙÚ·Û‚Ô‡ÚÁÔ˘ –°·ÏÏ›·.

1. A. ARGYRIOU, La littérature grecque post-byzantine de polémique et d’apologétique àl’adresse de l’Islam, ¶ÂÚ·Á̤ӷ ÙÔÜ µã ¢ÈÂıÓÔܘ ™˘Ó‰ڛԢ ¡ÔÙÈÔ·Ó·ÙÔÏÈÎɘ ∂éÚÒ˘, ’∞ı‹-Ó· 1978, ÙfiÌ. 5, Û. 747-755. √î ‰È¿ÊÔÚ˜ âd ̤ÚÔ˘˜ âÚÁ·Û›Â˜ ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È ÛÙc Û˘Ó¤¯ÂÈ·.

£∂√§√°π∞ 1/2013

134

Ú›Ô‰Ô Ùɘ ≈ÛÙÂÚ˘ ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜. ™ËÌÂÈÒÓˆ àÎfiÌ· ¬ÙÈ ö¯ˆ õ‰Ë âȯÂÈÚ‹ÛÂÈÌÈa ÁÂÓÈÎc âÈÛÎfiËÛË ÙáÓ àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎáÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ Ôf ÂÚȤ¯ÔÓÙ·È Ûb ôÏÏÔ˘Âú‰Ô˘˜ ΛÌÂÓ· Ùɘ âԯɘ, âÈϤÁÔÓÙ·˜ ÌÂÚÈο, ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎa οı ÊÔÚ¿,·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·2.

∆a ΛÌÂÓ·

∆e ‰Â‡ÙÂÚÔ ÌÈÛe ÙÔÜ 15Ô˘ ·åáÓ· ÌĘ ÚÔÛʤÚÂÈ Ùa ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ· àÓÙÈÈ-ÛÏ·ÌÈÎa öÚÁ· ÙáÓ ¯ÚfiÓˆÓ Ùɘ ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜. °Ú¿ÊÙËÎ·Ó ¬Ìˆ˜ ̤۷ ÛÙcÓÚÒÙË ‰ÂηÂÙ›· ÌÂÙa ÙcÓ ≠∞ψÛË Î·d ηٷÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÛÙc ‚˘˙·ÓÙÈÓc ÁÚ·ÌÌ·-Ù›·Ø ÁÈa ÙeÓ ÏfiÁÔ ·éÙe ‰bÓ ıa ÌĘ à·Û¯ÔÏ‹ÛÔ˘Ó â‰á3. ≠√ÛÔ ÁÈa ÙeÓ 16Ô·åáÓ·, ‰È·ı¤ÙÔ˘Ì ÚáÙ·-ÚáÙ· Ùa àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎa ΛÌÂÓ· ÙÔÜ ¶·¯ˆÌ›Ô˘ ƒÔ˘-Û¿ÓÔ˘ (1508-1553), Ôf ÂrÓ·È ïˆÛ‰‹ÔÙ ì ϤÔÓ âͤ¯Ô˘Û· ıÂÔÏÔÁÈÎc ÚÔ-ÛˆÈÎfiÙËÙ· ÙÔÜ ÚÒÙÔ˘ ÌÈÛÔÜ ÙÔÜ ·åáÓ· ·éÙÔÜ4. ^∏ àÓ¿ÌÈÍË ÙÔÜ ƒÔ˘Û¿ÓÔ˘ ÛÙa‰È¿ÊÔÚ· ÊϤÁÔÓÙ· ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ùɘ âԯɘ ÙÔ˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È Û¯Â‰eÓ ¿ÓÙ· àeοÔÈ· ‚È·ÈfiÙËÙ· ÛÙcÓ öÎÊÚ·ÛË Î·d ÌÈa ïÚÈṲ̂ÓË àÎÚfiÙËÙ· ÛÙd˜ ı¤ÛÂȘ ÙÔ˘.≠√̈˜ ì Ì·ÎÚÔ¯ÚfiÓÈ· ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘ ó˜ ÂÚÈԉ‡ÔÓÙÔ˜ ‰È‰·ÛοÏÔ˘, îÂÚÔ΋ڢηηd îÂÚ¤·, ÚÔÛ‰›‰ÂÈ å‰È·›ÙÂÚË ‚·Ú‡ÙËÙ· ÛÙc ÁÓÒÌË ÙÔ˘. ∆e \πÛÏaÌ Î·d ï ΛӉ˘-ÓÔ˜ âÍÈÛÏ·ÌÈÛÌÔÜ ÙáÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓáÓ ÙeÓ à·Û¯ÔÏÔÜÛ·Ó Û˘Ó¯ᘠηd Ùa ‰È¿ÊÔÚ·öÚÁ· ÙÔ˘ àӷʤÚÔÓÙ·È Û˘¯Óa ÛÙc ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎc ıÚËÛΛ·5. ≠∂Ó· Û‡ÓÙÔÌÔàÓÙÈÚÚËÙÈÎe öÚÁÔ ÙÔ˘ ʤÚÂÈ ÙeÓ Ù›ÙÏÔ ¶Úe˜ §·Ù›ÓÔ˘˜ êÚÌfiÛÂÈ ‰’ iÓ Î·Ùa’∞ÚÂÈ·ÓáÓ Î·d ™·Ú·ÎËÓáÓ ‚Ï·ÛÊËÌÔ‡ÓÙˆÓ ÂÚd ÙcÓ ˘îfiÙËÙ·6. ™b ‰‡Ô ôÏÏ· Λ-ÌÂÓ· àÛ¯ÔÏÂÖÙ·È Ìb Ùe ηÙÂÍÔ¯cÓ ñ·ÚÍÈ·Îe ÁÈa ÙcÓ âÔ¯‹ ÙÔ˘ Úfi‚ÏËÌ· ÙáÓ‰˘ÛÙ˘¯ÈáÓ ÙáÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓáÓ. ™Ùe ÚáÙÔ, ÔÏf Û‡ÓÙÔÌÔ, à·ÓÙÄ ÛÙe âÚÒÙËÌ·:¶á˜ ÙÔf˜ ∆Ô‡ÚÎÔ˘˜ àÛ‚ÂÖ˜ ùÓÙ·˜, àÊÉÎÂÓ ï £Âe˜ ηı’ ìÌáÓ, àÁ·ÒÓÙˆÓ ·é-

2. ∞. ∞ƒ°Àƒπ√À, ∂åÛ·ÁˆÁc ÛÙcÓ ëÏÏËÓÈÎc ÔÏÂÌÈÎc ηd àÔÏÔÁËÙÈÎc ÁÚ·ÌÌ·Ù›· öÓ·ÓÙÈ ÙÔÜ’πÛÏaÌ Î·Ùa ÙÔf˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ Ùɘ ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ ÛÙe ÂÚÈÔ‰ÈÎe ¡¤Ô˜ §fiÁÈÔ˜ ^∂ÚÌɘ 5-6 (2012)227-248.

3. A. ARGYRIOU, La littérature grecque de polémique et d’apologétique à l’adresse de l’islamau XVe siècle. Examen de quelques problèmes d’ordre philologique. In Mélanges Fr. Thiriet,Amsterdam, Byzantinische Forschungen, 1987, p. 253-277Ø ∞. ∞ƒ°Àƒπ√À, ¢È·Ï¤ÍÂȘ Ìb ÙeÓ ªˆ-¿ÌÂı ÙeÓ ¶ÔÚıËÙ‹ «¶ÂÚd Ùɘ ›ÛÙˆ˜ ÙáÓ ÃÚÈÛÙÈ·ÓáÓ» j àÓ·˙‹ÙËÛË Ó¤ˆÓ Ù·˘ÙÔÙ‹ÙˆÓ ÌÂÙa ÙcÓ≠∞ψÛË. ™Ùe ÂÚÈÔ‰ÈÎe ’∂ÁÓ·Ù›· 15 (2011) 35-42. ªÓËÌfiÛ˘ÓÔ ÛÙeÓ ∫·ıËÁËÙc ÃÚ. ¶·ÙÚÈÓ¤ÏË.

4. ∏ âÁ΢ÚfiÙÂÚË ÌÂϤÙË ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ì ÙÔÜ π. ∫∞ƒªπƒ∏, ^√ ¶·¯ÒÌÈÔ˜ ƒÔ˘ÛÄÓÔ˜. ’∞ӤΉÔÙ·‰ÔÁÌ·ÙÈÎa ηd ôÏÏ· öÚÁ· ÙÔ˘, ’∞ıÉÓ·È 1935.

5. A. ARGYRIOU, Pachomios Roussanos et l’Islam, in RHPhR 51,2 (1971) 143-164.6. ∫∞ƒªπƒ∏™, ¶·¯ÒÌÈÔ˜ ƒÔ˘ÛÄÓÔ˜..., ¬.., Û. 215-218.

\∞ÛÙ¤ÚÈÔ˘ \∞ÚÁ˘Ú›Ô˘

∏ ∂§§∏¡π∫∏ ¶√§∂ªπ∫∏ ∫∞π ∞¶√§√°∏∆π∫∏ °ƒ∞ªª∞∆∂π∞ ∂¡∞¡∆π ∆√À π™§∞ª

135

ÙeÓ Î·d Û‚Ô̤ӈÓ7; ∆e ‰Â‡ÙÂÚÔ8 àÓ·Ù‡ÛÛÂÈ Ùe ú‰ÈÔ ı¤Ì· ÔÏf Èe ‰ÈÂÍÔ‰ÈÎaηd ï Û˘ÁÁڷʤ·˜ âȉ›‰ÂÙ·È ÛÙcÓ ñÂÚ¿ÛÈÛË ÙáÓ ı¤ÛÂÒÓ ÙÔ˘ Ìb âÍ·ÈÚÂÙÈÎc‰È·‡ÁÂÈ· ÓÔÜ Î·d ÌÂÁ¿ÏË ÙfiÏÌË. ’∞ÏÏa ï ¶·¯ÒÌÈÔ˜ ƒÔ˘Û¿ÓÔ˜ Û˘Ó¤Ù·ÍÂ, ÂÚd Ùe1550, ÎÈ ≤Ó· ôÏÏÔ ‰ÈÂÍÔ‰ÈÎe öÚÁÔ, Ùc ÊÔÚa ·éÙc ηı·Úa àÓÙÈÚÚËÙÈÎe ηÙa ÙɘÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎɘ ıÚËÛΛ·˜. ∆e ¶ÂÚd Ùɘ ÙáÓ ’√ÚıÔ‰fiÍˆÓ Î·d ™·Ú·ÎËÓáÓ ›-ÛÙˆ˜ Úfi˜ ÙÈÓ·˜9 ıˆÚÂÖÙ·È ó˜ ≤Ó· àe Ùa ηχÙÂÚ· ‰ÔÁÌ·ÙÈο ÙÔ˘ öÚÁ·Ø àÔ-ÙÂÏÂÖ â›Û˘ ≤Ó· àe Ùa ÛÔ˘‰·ÈfiÙÂÚ· ëÏÏËÓÈÎa àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎa ΛÌÂÓ· ÙáÓ ¯Úfi-ÓˆÓ Ùɘ ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜Ø ≤Ó· àe Ùa àÍÈÔÏÔÁfiÙÂÚ· Ùɘ ëÏÏËÓÈÎɘ àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎɘÁÚ·ÌÌ·Ù›·˜ ÁÂÓÈο. ’∞¢ı‡ÓÂÙ·È Ûb οÔÈÔÓ ÏfiÁÈÔ ÎÈ ÂéÁÂÓÉ çÚıfi‰ÔÍÔ ¯ÚÈ-ÛÙÈ·Ófi, ï ïÔÖÔ˜ «àʤıËΠÓa ·Ú·Û˘ÚıÂÖ àe Ùe Ê·ÚÌ·ÎÂÚe ·éÙe Ê›‰È»,¯ˆÚd˜ ¬Ìˆ˜ Óa ö¯ÂÈ à·ÚÓËıÂÖ, Úe˜ ÛÙÈÁÌ‹Ó, ÙcÓ ›ÛÙË ÙÔ˘. ™ÙcÓ ÂåÛ·ÁˆÁc ïÛ˘ÁÁڷʤ·˜ âÍËÁÂÖ ÙÔf˜ ÏfiÁÔ˘˜ Ôf ÙeÓ üıËÛ·Ó Óa ÁÚ¿„ÂÈ Ùe ‰ÔΛÌÈÔ ·éÙfi,àӷʤÚÂÙ·È ÛÙeÓ àÔÛÙÔϤ·, ÛÎÈ·ÁÚ·ÊÂÖ Ùe ÂÚȯfiÌÂÓÔ Î·d ÌĘ ÏËÚÔÊÔÚÂÖÁÈa Ùd˜ ËÁ¤˜ ÙÔ˘. ™ÙeÓ â›ÏÔÁÔ ‰È·ÎËÚ‡ÙÙÂÈ ÙcÓ àfiÏ˘ÙË àÊÔÛ›ˆÛ‹ ÙÔ˘ ÛÙeÃÚÈÛÙfi, ÙeÓ ïÔÖÔ Û˘ÁÎÚ›ÓÂÈ Ìb ÙeÓ àÓÙ›¯ÚÈÛÙÔ ªˆ¿ÌÂı. ∆e ·ÚÈÔ ÛáÌ· ÙÔÜÎÂÈ̤ÓÔ˘ ÌÔÚÔÜÌ Óa Ùe ‰È·ÈÚ¤ÛÔ˘Ì Ûb ‰˘e ̤ÚË. ∆e ÚáÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ö¯ÂÈ ¯·-Ú·ÎÙ‹Ú· àÔÏÔÁËÙÈÎe ηd Ùe ÂÚȯfiÌÂÓfi ÙÔ˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ïÌÔÈfiÙËÙ˜ Ìb Ùd˜∆¤ÛÛÂÚȘ ’∞ÔÏÔÁ›Â˜ ÙÔÜ ’πˆ¿ÓÓË ∫·ÓÙ·ÎÔ˘˙ËÓÔÜ. ≠√̈˜ ï ƒÔ˘ÛÄÓÔ˜ ıa ÌÔ-ÚÔÜÛ Óa ö¯ÂÈ àÓÙÏ‹ÛÂÈ Ùe ñÏÈÎe ÁÈa Ùc Û‡ÓÙ·ÍË ÙÔÜ Ì¤ÚÔ˘˜ ·éÙÔÜ àe ôÏÏ·,Èe Û˘ÓıÂÙÈο, ‚˘˙·ÓÙÈÓa ΛÌÂÓ·. ^√ Û˘ÁÁڷʤ·˜ âÎı¤ÙÂÈ Ùc ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎc ‰È‰·-Ûηϛ· ÂÚd £ÂÔÜ, ∞Á›·˜ ∆ÚÈ¿‰Ô˜ ηd ÃÚÈÛÙÔÜ, âÓá ·Ú¿ÏÏËÏ· à·ÚÈıÌÂÖ Ùd˜Ï¿Ó˜ ÙáÓ ™·Ú·ÎËÓáÓ ÛÙa ú‰È· ı¤Ì·Ù·, ıÂÌ·ÙÔÏÔÁ›· ôÚÈÛÙ· ‰ÔÌË̤ÓË, ÔfÙc Û˘Ó·ÓÙÄÌ ¬Ìˆ˜ Ûb ÔÏÏa ‚˘˙·ÓÙÈÓa ΛÌÂÓ·. ∆e ‰Â‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ö¯ÂÈ ¯·Ú·-ÎÙ‹Ú· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÔÏÂÌÈÎfi. ’∂‰á ï ƒÔ˘ÛÄÓÔ˜ àÓÙÏÂÖ Ùe ñÏÈÎfi ÙÔ˘ àe ÌÈa Ìfi-ÓÔ ËÁ‹, ÙcÓ ’∞Ó·Û΢c ÙÔÜ ∫ÔÚ·Ó›Ô˘ ÙÔÜ ƒÈ¯¿Ú‰Ô˘ ÙÔÜ ªfiÓÙÂ-∫ÚfiÛÂ. ’∂ȉ›-‰ÂÙ·È ‰b Ìb Ùc ÁÓˆÛÙ‹ ÙÔ˘ ‚È·ÈfiÙËÙ· ÛÙc Û‡ÁÎÚÈÛË ÙÔÜ Ìˆ·ÌÂı·ÓÈÛÌÔÜ Ìb ÙeÓ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi, ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı Ìb ÙeÓ ÃÚÈÛÙfi, ÙÔÜ ∫ÔÚ·Ó›Ô˘ Ìb Ùe ∂é·ÁÁ¤ÏÈÔ, ÙɘÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎɘ äıÈÎɘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ Ìb Ùc ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋. ªÂÙ·Íf ÙáÓ ‰‡Ô ·éÙáÓ

7. ∫∞ƒªπƒ∏™, ¬.., Û. 283-284.8. §fiÁÔ˜ ñÂÚ·ÔÏÔÁËÙÈÎe˜ ηd äıÈÎe˜ Úe˜ ÙÔf˜ ‰˘Û·Ó·Û¯ÂÙÔÜÓÙ·˜ Úe˜ Ùa˜ âÎ ÙáÓ âıÓáÓ

â·ÁÔ̤ӷ˜ ìÌÖÓ ıÏ›„ÂȘ ηd ÙcÓ ı›·Ó ¶ÚfiÓÔÈ·Ó ÏÔȉÔÚÔÜÓÙ·˜. ’∂ΉfiıËΠàe ÙeÓ \π. ∫·ÚÌ›-ÚË, ÛÙe ’∂ÎÎÏËÛ›· 16 (1938) 215-219 ηd 235-239.

9. ’∂ΉfiıËΠàe ÙeÓ π. ∫∞ƒªπƒ∏, ^√ ¶·¯ÒÌÈÔ˜ ƒÔ˘ÛÄÓÔ˜..., ¬.., Û. 242-265. ’∞Ó¿Ï˘ÛË ÙÔÜÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ ÙáÓ ÙÚÈáÓ ·Ú·¿Óˆ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ÛÙe A. ARGYRIOU, Pachomios Roussanos etl’Islam, ¬..

£∂√§√°π∞ 1/2013

136

΢ڛˆÓ ÌÂÚáÓ ÙÔÜ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ ·ÚÂÌ‚¿ÏÏÂÙ·È ÌÈa öÎıÂÛË ÙáÓ Û¯¤ÛÂˆÓ ›ÛÙˆ˜Î·d öÚÁˆÓ, öÎıÂÛË Û‡ÓÙÔÌË àÏÏa ÚÔÛˆÈÎc ÎÈ âӉȷʤÚÔ˘Û·. ∆a ‰È¿ÊÔÚ··éÙa ̤ÚË Û˘ÁÎÚÔÙÔÜÓ ≤Ó· ΛÌÂÓÔ, ÙÔÜ ïÔ›Ô˘ ÌÔÚÔÜÌ Óa ı·˘Ì¿ÛÔ˘Ì ÙcÚ¤Ô˘Û· ÁÏÒÛÛ·, ÙcÓ åÛÔÚÚÔ›· ÙáÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ ÌÂÚáÓ Î·d ÙcÓ ôÚÈÛÙË ‰ÔÌ‹.’∂›Û˘ ï Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÙÔ˘ àÔ‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È Î·Ïe˜ ÁÓÒÛÙ˘ Ùɘ ∞Á›·˜ °Ú·Êɘηd Ùɘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎɘ ıÂÔÏÔÁ›·˜. ¢bÓ ñ¿Ú¯ÂÈ ‰b ηÌÈa àÌÊÈ‚ÔÏ›· ¬ÙÈ Ùa ÙÚ›··Ú·¿Óˆ ΛÌÂÓ·, ÚˆÙ›ÛÙˆ˜ Ùe ÙÂÏÂ˘Ù·ÖÔ, ÁÚ¿ÊÙËÎ·Ó ÁÈa Óa àÔÙÚ¤„Ô˘Óàe ÙeÓ âÍÈÛÏ·ÌÈÛÌe ÙÔf˜ Ù˘Ú·ÁÓÈṲ̂ÓÔ˘˜ àe ÙcÓ ñÏÈÎc ηd ÓÂ˘Ì·ÙÈÎc ÌÈ˙¤-ÚÈ· çÚıfi‰ÔÍÔ˘˜ Ú·ÁÈ¿‰Â˜ Ùɘ âԯɘ. øÛÙfiÛÔ ì ‚·ı‡ÙËÙ· Ùɘ ıÂÔÏÔÁÈÎɘ ÛΤ-„˘, ì ·éÛÙËÚfiÙËÙ· ÙÔÜ ≈ÊÔ˘˜ ηd ÙÔÜ õıÔ˘˜ ηd ÌÈa ‰˘ÛÎfiÏËÙË àÚ¯·˝˙Ô˘Û·ÁÏÒÛÛ· ‰bÓ â¤ÙÚ„·Ó, ÛÙe ÙÂÏÂ˘Ù·ÖÔ ‰ÔΛÌÈÔ å‰È·›ÙÂÚ·, Óa àÛ΋ÛÂÈ ÙcÓ àÓ·-ÌÂÓfiÌÂÓË â›‰Ú·ÛË.

∆cÓ ú‰È· Ìb ÙeÓ ¶·¯ÒÌÈÔ ƒÔ˘ÛÄÓÔ âÔ¯‹, ÛÙc Ì·ÎÚ˘Óc ªÔÛÎÔ‚›·, ¬Ô˘˙ÔÜÛ ηd ‰ÚÔÜÛÂ, ï ÛÔÊe˜ ª¿ÍÈÌÔ˜ ï °Ú·ÈÎfi˜ (ÂÚd 1470-1556)10 ‚›ˆÓ ÙcÓ ›-ÎÚ· ÙÔÜ ÛÎÏ·‚ˆÌ¤ÓÔ˘ ^∂ÏÏËÓÈÛÌÔÜ, ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÔÜÛ Ùd˜ ‰È·Î˘Ì¿ÓÛÂȘ ÙáÓ ÌÂ-Ù·Íf ∆Ô‡ÚÎˆÓ Î·d ƒÒÛˆÓ â¯ıÚÔÙ‹ÙˆÓ ÎÈ ·åÛı·ÓfiÙ·Ó ÙcÓ ôÓÔ‰Ô Ùɘ å‰ÂÔÏÔÁ›·˜Ùɘ ªfiÛ¯·˜ ó˜ ÙÚ›Ù˘ ƒÒÌË˜Ø Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ‰È·›ÛÙˆÓ ¬ÙÈ Ôî ƒáÛÔÈ çÚıfi‰ÔÍÔÈâÏ¿¯ÈÛÙ· Ú¿ÁÌ·Ù· ÁÓÒÚÈ˙·Ó ÁÈa ÙeÓ Ìˆ·ÌÂı·ÓÈÛÌfi, ‰·ÓÂÈṲ̂ӷ ΢ڛˆ˜ àeÙÔf˜ ‚˘˙·ÓÙÈÓÔf˜ ¯ÚÔÓÔÁÚ¿ÊÔ˘˜ ηd οÔÈÔ˘˜ àÓÙÈÚÚËÙÈÎÔf˜ ıÂÔÏfiÁÔ˘˜ Û˘Á-ÁÚ·ÊÂÖ˜. ’∞ÔÊ¿ÛÈÛ ÏÔÈeÓ Óa Û˘Ì‚¿ÏÂÈ ÎÈ ·éÙe˜ ÛÙcÓ Î·Ùa ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı ηdÙɘ ıÚËÛΛ·˜ ÙÔ˘ ÔÏÂÌÈ΋. ^øÛÙfiÛÔ Ùa ÙÚ›· àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎa Û˘ÁÁÚ¿ÌÌ·Ù¿ ÙÔ˘âÁÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÛÙc ÁÂÓÈÎfiÙÂÚË ÔÏÂÌÈÎc ηd àÓÙÈÚÚËÙÈÎc Û˘ÁÁÚ·ÊÈÎc ·Ú·ÁˆÁc

10. ∆e Û¯ÂÙÈÎe Ìb ÙeÓ ª¿ÍÈÌÔ ÙeÓ °Ú·ÈÎe ΛÌÂÓfi Ì·˜, âÎÙe˜ ‚¤‚·È· àe Ùd˜ ‰È¿ÊÔÚ˜ ·-Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ηd âÎÙÈÌ‹ÛÂȘ, ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È àÔÎÏÂÈÛÙÈÎa ¿Óˆ ÛÙc ÌÂϤÙË ÙÔÜ °ƒ∏°√ƒπ√À ¶∞¶∞ªπ-Ã∞∏§, ª¿ÍÈÌÔ˜ ï °Ú·ÈÎfi˜, ï ÚáÙÔ˜ ʈÙÈÛÙc˜ ÙáÓ ƒÒÛˆÓ, ’∞ıÉÓ·È 1950, Û. 176-186. µÏ. àÎfi-Ì· BENHARD SCHULTZE (s.j.), Maksim Greek als Theologe, Roma, Orientalia ChristianaAnalecta 167 (1963) 211-310. °Èa ÙeÓ ª¿ÍÈÌÔ Ùe °Ú·ÈÎe ÁÂÓÈο, ‚Ï. àÎfiÌ· ELIE DENISSOFF,Maxime le Grec et l’Occident. Contribution à l’histoire de la pensée religieuse et philosophiquede Michel Trivolis, Louvain 1943. °Èa ÙcÓ ·Ú·ÌÔÓ‹ ÙÔ˘ ÛÙc ƒˆÛ›·, ‚Ï. Ùc ÌÂϤÙË ÙÔÜ Ãƒπ™∆√À

§∞™∫∞ƒπ¢∏, ª¿ÍÈÌÔ˜ ï °Ú·ÈÎe˜ ηd Ôî âÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎb˜ âȉÈÒÍÂȘ Ùɘ ªfiÛ¯·˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË1991. ’∂›Û˘ ÙcÓ âÎÏ·˚ÎÂ˘Ì¤ÓË, ηd Ûb ÌÔÚÊc ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋, ÌÂϤÙË ÙÔÜ ∫ø™∆∞ ™∞ƒ¢∂§∏, ª¿ÍÈ-ÌÔ˜ ï °Ú·ÈÎfi˜, ’∞ı‹Ó·, µÈ‚ÏÈÔˆÏÂÖÔÓ Ùɘ ^∂ÛÙ›·˜, ¯.¯. ∆¤ÏÔ˜ ÙÔf˜ ‰‡Ô ÚfiÛÊ·Ù· âΉÔı¤ÓÙ˜ÙfiÌÔ˘˜: ·) ≠∞·ÓÙ· ^∞Á›Ô˘ ª·Í›ÌÔ˘ ÙÔÜ °Ú·ÈÎÔÜ, Ù. ∞ã: §fiÁÔÈ, ^πÂÚ¿ ªÔÓc µ·ÙÔ‰›Ô˘ 2010Ø‚) ∫. ∞. ∆™π§π°π∞¡¡∏™, ^∏ ‰›ÎË ÙÔÜ ª·Í›ÌÔ˘ ÙÔÜ °Ú·ÈÎÔÜ, ’∞ı‹Ó·, ’πÓÛÙÈÙÔÜÙÔ ≠∞ÁÈÔ˜ ª¿ÍÈÌÔ˜ï °Ú·ÈÎfi˜, 2011, Ìb ôÊıÔÓË ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· ηd ÛÙa ‰‡Ô.

\∞ÛÙ¤ÚÈÔ˘ \∞ÚÁ˘Ú›Ô˘

∏ ∂§§∏¡π∫∏ ¶√§∂ªπ∫∏ ∫∞π ∞¶√§√°∏∆π∫∏ °ƒ∞ªª∞∆∂π∞ ∂¡∞¡∆π ∆√À π™§∞ª

137

ÙÔÜ ª·Í›ÌÔ˘ ηÙa ÙáÓ âıÓÈÎáÓ, ÙáÓ ’πÔ˘‰·›ˆÓ ηd ÙáÓ ·îÚÂÙÈÎáÓ, ÙáÓ §·Ù›ÓˆÓå‰È·›ÙÂÚ·. ∂rÓ·È ‚¤‚·È· ÁÚ·Ì̤ӷ ÛÙcÓ ·Ï·Èa ÛÏ·‚ˆÓÈÎc ÁÏÒÛÛ·, âÓÙ¿ÛÛÔ-ÓÙ·È ¬Ìˆ˜ ÛÙc ‚˘˙·ÓÙÈÓc ηd ÌÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓc àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎc ·Ú¿‰ÔÛË, Ùɘ ïÔ›-·˜ àÓÙ·Ó·ÎÏÔÜÓ ôÚÈÛÙ· Ùa â¯ıÚÈÎa ηÙa ÙÔÜ Ìˆ·ÌÂı·ÓÈÛÌÔÜ ·åÛı‹Ì·Ù· ηdÛ˘ÓÔ„›˙Ô˘Ó ÈÛÙfiٷٷ Ùe ÂÚȯfiÌÂÓÔ. ò∞ÏψÛÙÂ, ηÙa ÙcÓ ·Ú·ÌÔÓ‹ ÙÔ˘ ÛÙe≠∞ÁÈÔ ò√ÚÔ˜, ï ª¿ÍÈÌÔ˜ àÓ·‰Â›¯ÙËÎÂ, Ì·˙d Ìb ÙeÓ £ÂÔÊ¿ÓË ’∂Ï·‚ÔÜÏÎÔ Î·dÙeÓ ¶·¯ÒÌÈÔ ƒÔ˘ÛÄÓÔ, ó˜ ≤Ó·˜ àe ÙÔf˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ˘˜ ÂÚÈԉ‡ÔÓÙ˜ îÂ-ÚÂÖ˜ ηd îÂÚÔ΋ڢΘ.

^∏ ‰Â‡ÙÂÚË àe Ùd˜ Ú·ÁÌ·ÙÂÖ˜ ÙÔ˘, Ìb ÙeÓ Ù›ÙÏÔ §fiÁÔ˜ ÂÚd ÙÔÜ ·éÙÔÜÚe˜ ÙÔf˜ ÂéÛ‚ÂÖ˜ ηÙa ÙÔÜ ıÂÔÌ¿¯Ô˘ ΢Óe˜ ªˆ¿ÌÂı ηd çÏ›Á· ÙÈÓa ÂÚd ÙÔÜÙ¤ÏÔ˘˜ ÙÔÜ ·åáÓÔ˜ ÙÔ‡ÙÔ˘ (∞ã, Vππ, 106-121)11 à¢ı‡ÓÂÙ·È Ú¿ÁÌ·ÙÈ Úe˜ ÙÔf˜ÂéÛ‚ÂÖ˜, ‰ËÏ·‰c Úe˜ ÙÔf˜ çÚıfi‰ÔÍÔ˘˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜, ÎÈ ö¯ÂÈ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· η-ı·Úa âÛ¯·ÙÔÏÔÁÈÎfi. ^√ ª¿ÍÈÌÔ˜ ‰È·ÈÛÙÒÓÂÈ ¬ÙÈ «Ô鉤ÔÙ ôÏÏÔÙ âÂÎÚ¿ÙË-Û âd Ùɘ Áɘ ÙfiÛÔ ÛÎfiÙÔ˜», àÔ‰›‰ÂÈ ‰b ÙcÓ âͿψۋ ÙÔ˘ ÛÙd˜ ηٷÎÙ‹ÛÂȘÙáÓ ªˆ·ÌÂı·ÓáÓ, àe ÙcÓ âÔ¯c ÙÔÜ ^∏Ú·ÎÏ›Ԣ ̤¯ÚÈ Ùc ‰È΋ ÙÔ˘, ηd ÙcÓâÈÎÚ¿ÙËÛË Ùɘ àÛ¤‚ÂÈ¿˜ ÙÔ˘˜ âÎÂÖ ¬Ô˘ ‰¤ÛÔ˙ ôÏÏÔÙ ì çÚıfi‰ÔÍË ›ÛÙË Î·d‰È‰·Ûηϛ· ηd ‚·Û›Ï¢ çÚıfi‰ÔÍÔ˜ ‚·ÛÈχ˜. ^√ ≤ÏÏËÓ·˜ ÏfiÁÈÔ˜ ÌÔÓ·¯e˜ Â-ÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Ìb ‚·ıÈa Û˘ÁΛÓËÛË, ηd ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ Ìb ÙÚfiÔ âÍ·›ÚÂÙÔ ÏÉıÔ˜ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎáÓ Ù¯ӷÛÌ¿ÙˆÓ, ÙcÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ·éÙc Ùɘ àÓıÚˆfiÙËÙ·˜, ÙcÓ ïÔ›·Û˘Û¯ÂÙ›˙ÂÈ Ìb ÙcÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Ôf ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ï àfiÛÙÔÏÔ˜ ¶·ÜÏÔ˜ (µã £ÂÛ. 2,1-12). ^∏ ÛËÌÂÚÈÓc àÔÛÙ·Û›· àe ÙcÓ çÚıfi‰ÔÍË ›ÛÙË Úe˜ Ùc ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎcàÛ¤‚ÂÈ· ηd Ùc Ï·ÙÈÓÈÎc ·¥ÚÂÛË ÚÔÌËÓ‡ÂÈ ùÓÙˆ˜ Ùc ‰Â˘Ù¤Ú· ÙÔÜ ∫˘Ú›Ô˘ ·-ÚÔ˘Û›·Ø ÙcÓ öÏ¢ÛË ÙÔÜ ’∞ÓÙȯڛÛÙÔ˘, ÙÔÜ ïÔ›Ô˘ ï ªˆ¿ÌÂı ÛÙ¿ıËΠï Úfi-‰ÚÔÌÔ˜ ηd ï „Â˘‰ÔÚÔÊ‹Ù˘. °Èa ÙcÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÛÙcÓ ïÔ›· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û‹ÌÂ-Ú· ì ’√ÚıÔ‰ÔÍ›·, Âéı‡ÓÔÓÙ·È Ôî ú‰ÈÔÈ Ôî çÚıfi‰ÔÍÔÈ, ÁÈ·Ù›, Ìb Ùc ¯·Ï¿ÚˆÛË Ùɘ›ÛÙ˘ ÙÔ˘˜ ηd Ùd˜ ‰È·ÈÚ¤ÛÂȘ ÙÔ˘˜, ôÓÔÈÍ·Ó Ùe ‰ÚfiÌÔ ÛÙc Ï·ÙÈÓÈÎc ·¥ÚÂÛË Î·dÛÙc ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎc àÛ¤‚ÂÈ·. ^√ £Âe˜ ÙÈÌÒÚËÛ ‚¤‚·È· ηd ÙÈ̈ÚÂÖ ÙÔf˜ çÚıfi-‰ÔÍÔ˘˜ ÁÈa Ùd˜ êÌ·Úٛ˜ ÙÔ˘˜. ^øÛÙfiÛÔ ‰bÓ Ú¤ÂÈ Óa ‰ÂÈÏÈ¿˙Ô˘Ó Î·d Óa àÂÏ-›˙ÔÓÙ·È. ∫È ôÏÏÔÙ ñÉÚÍ·Ó ·éÙÔÎÚ·ÙÔڛ˜ åÛ¯˘Ú¤˜, ¬ˆ˜ ÙÔÜ ªÂÁ¿ÏÔ˘ ’∞ÏÂ-Í¿Ó‰ÚÔ˘ ηd ÙáÓ ƒˆÌ·›ˆÓ, Ôf ¬Ìˆ˜ âÍ·Ê·Ó›ÛÙËηÓ. ∫·d ÙÒÚ· ï £Âe˜ ÂrÓ·ÈÚfiı˘ÌÔ˜ Óa àÊ·Ó›ÛÂÈ Ùc ‰‡Ó·ÌË ÙáÓ ∆Ô‡ÚÎˆÓ Î·d ¬ÏˆÓ ÙáÓ ·îÚÂÙÈÎáÓ Î·d Óa

11. MAXIM GREK, Sotchinémiya (™˘ÁÁÚ·Ê·›). ∆fiÌÔÈ 3: ∞ã (‰ÔÁÌ·ÙÈÎÔ-ÔÏÂÌÈο), ∫·˙aÓ18952, µã (äıÈÎÔ-‰È‰·ÎÙÈο), ∫·˙aÓ 18602, °ã (‰È¿ÊÔÚ·), ∫·˙aÓ 18972 (‚Ï. °Ú. ¶··Ìȯ·‹Ï,¬.., Û. 520). ∆a àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎa âΉfiıËÎ·Ó ÏÔÈeÓ ÛÙeÓ ∞ã ÙfiÌÔ, ηd ÂrÓ·È Ùa öÚÁ· àÚÈıÌ. VI,VII ηd VIII, Û. 53-156.

£∂√§√°π∞ 1/2013

138

àÓ·ÛÙ‹ÛÂÈ Ùe çÚıfi‰ÔÍÔ ‚·Û›ÏÂÈfi ÙÔ˘˜, âÊ\ ¬ÛÔÓ ‚¤‚·È· Ôî çÚıfi‰ÔÍÔÈ ¯ÚÈÛÙÈ·-ÓÔd ıa ÌÂÙ·ÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÁÈa Ùd˜ êÌ·Úٛ˜ ÙÔ˘˜ ηd ıa â·Ó¤ÏıÔ˘Ó Ìb ˙ÉÏÔ ÎÔÓÙaÛÙeÓ ∫‡ÚÈÔ. «¢bÓ Ú¤ÂÈ Óa àÔϤۈÌÂÓ ÄÛ·Ó ÛˆÙËÚ›·˜ ηd àÔηٷÛÙ¿ÛÂ-ˆ˜ âÏ›‰·Ø ıa öÏıË Î·ÈÚe˜ Óa àÓ·Û˘ÁÎÚÔÙËıÉ Ùe ‚·Û›ÏÂÈÔÓ ÎÚ¿ÙÔ˜ âÓ ÙFÉ fiÏÂÈÙÔÜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘, âaÓ àÔÛ›ۈÌÂÓ ÄÛ·Ó à‰˘Ó·Ì›·Ó ηd à̤ÏÂÈ·Ó, âÁÂÈÚfi-ÌÂÓÔÈ âÎ ÙÔÜ Ì·ÎÚÔ¯ÚÔÓ›Ô˘ ≈ÓÔ˘». h∞˜ Ìc ‰ÂÈÏÈ¿˙Ô˘Ì ÌÚÔÛÙa ÛÙd˜ Ï·ÌÚb˜Ó›Î˜ ηd Ùa ηÙÔÚıÒÌ·Ù· ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı, ‰ÈfiÙÈ ö¯Ô˘Ì âÓÒÈÔÓ ÙáÓ çÊı·ÏÌáÓÌ·˜ ʈÙÂÈÓe Ùe ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙáÓ Ì·ÚÙ‡ÚˆÓ.

’∞ÁÓÔÔÜÌ ÔÜ ï ª¿ÍÈÌÔ˜ ôÓÙÏËÛ Ùd˜ âÛ¯·ÙÔÏÔÁÈÎb˜ ·éÙb˜ 剤˜ ηd ÙcÓÂÚÈÁÚ·Êc Ùɘ ¿Û¯Ô˘Û·˜ ’√ÚıÔ‰ÔÍ›·˜, ¬Ìˆ˜ ï §fiÁÔ˜ ·éÙe˜ ÌÔÈ¿˙ÂÈ ÔÏf ÌbÙd˜ ÛÂÏ›‰Â˜ ¬Ô˘ ï °fiÚ‰ÈÔ˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ, ÔÏf àÚÁfiÙÂÚ· (1717/20), ÙcÓ Î·Ù¿ÛÙ·-ÛË Ùɘ ’∂ÎÎÏËÛ›·˜, iÓ Î·d ‰bÓ Î·Ù·Ï‹ÁÔ˘Ó ÛÙe ú‰ÈÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ·12. ∂rÓ·È ‚¤-‚·È· àÌÊ›‚ÔÏÔ ¬ÙÈ ñÉÚÍ οÔÈ· ëÏÏËÓÈÎc ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔÜ öÚÁÔ˘ ÙÔÜ ª·Í›-ÌÔ˘. ∫È âÂȉc ï °fiÚ‰ÈÔ˜ àÁÓÔÔÜÛ Ùc ÛÏ·‚ˆÓÈÎc ÁÏÒÛÛ·, ıa Ú¤ÂÈ Óa ‰Â-¯ÙÔÜÌ ¬ÙÈ àÓÙÏÔÜÓ j âÌÓ¤ÔÓÙ·È àe ÌÈa ÎÔÈÓc ËÁ‹. ^øÛÙfiÛÔ ì ËÁc ·éÙcÂrÓ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ì ÂÚÈÚÚ¤Ô˘Û· ıÚËÛ΢ÙÈÎc ηd å‰ÂÔÏÔÁÈÎc àÙÌfiÛÊ·ÈÚ· ηdÏÈÁfiÙÂÚÔ ≤Ó· ïÔÈÔ‰‹Ô٠ΛÌÂÓÔ. ∞éÙe ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔ ÌĘ àÊ‹ÓÂÈ Óa âÓÓÔ‹ÛÔ˘-Ì ηd Ùe ΛÌÂÓÔ ^πÛÙÔÚ›· Ùɘ ÁÂÓÓ‹Ûˆ˜ ηd àÓ·ıÚÔÊɘ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı Ôf âÍÂ-Ù¿˙Ô˘Ì ·Ú·Î¿Ùˆ.

√î ‰‡Ô ôÏϘ Ú·ÁÌ·ÙÂÖ˜ ÙÔÜ ª·Í›ÌÔ˘ ö¯Ô˘Ó ÂÚȯfiÌÂÓÔ àÔÏÔÁËÙÈÎeηd ÔÏÂÌÈÎfi, àÊÔÜ, àe Ùc ÌÈa ÌÂÚÈa àÓ·Ù‡ÛÛÔ˘Ó Î·d ñÂÚ·Û›˙ÔÓÙ·È Ùa ¯ÚÈ-ÛÙÈ·ÓÈÎa ‰fiÁÌ·Ù·, ηd àe ÙcÓ ôÏÏË ÌÂÚÈa âϤÁ¯Ô˘Ó ηd ÛÙËÏÈÙÂ‡Ô˘Ó Ùc ̈·-ÌÂı·ÓÈÎc ›ÛÙË Î·d ÙcÓ äıÈÎc ÙÔÜ \πÛÏ¿Ì, ÚˆÙ›ÛÙˆ˜ ‰b Ùe ÚfiÛˆÔ ÙÔÜ ªˆ¿-ÌÂı. ™ÙcÓ ÚÒÙË Ú·ÁÌ·Ù›·, ÙcÓ ‰ÈÂÍÔ‰ÈÎfiÙÂÚË Î·d ‰ÚÈ̇ÙÂÚ· ÔÏÂÌÈ΋, ÌbÙ›ÙÏÔ §fiÁÔ˜ âÏÂÁÎÙÈÎe˜ Ùɘ àÁ·ÚËÓɘ Ï¿Ó˘ ηd ÙÔÜ âÈÓÔ‹Û·ÓÙÔ˜ ·éÙcÓ àÂ-¯ıÔܘ ΢Óe˜ ªˆ¿ÌÂı (∞ã, VI, Û. 53-105), àÚ¯›˙ÂÈ öÙÛÈ: «’∞ÊÔÜ äϤÁÍ·ÌÂÓÚáÙÔÓ ÙcÓ åÔ˘‰·˚ÎcÓ Î·ÎÔÈÛÙ›·Ó, ÙcÓ ëÏÏËÓÈÎcÓ àÛ¤‚ÂÈ·Ó Î·d Ùa˜ Ï·ÙÈÓÈÎa˜·îÚ¤ÛÂȘ..., Ù›˜ ıa ÌĘ â·ÈÓ¤ÛÂÈ âaÓ àÊ‹ÛˆÌÂÓ ôÓ¢ âϤÁ¯Ô˘ ÙcÓ ÔÏ˘Ô›ÎÈÏÔÓàÛ¤‚ÂÈ·Ó Î·d ÙcÓ ‰·ÈÌÔÓÈÎcÓ Ï¿ÓËÓ ÙáÓ ıÂÔÛÙ˘ÁáÓ ’∞Á·ÚËÓáÓ...;». °Èa ÓaàÓ·ÈÚ¤ÛÂÈ ‰b Ùc ÁÓËÛÈfiÙËÙ· Ùɘ ̈·ÌÂı·ÓÈÎɘ ıÚËÛΛ·˜, ï ª¿ÍÈÌÔ˜ àÓ·ÙÚ¤-¯ÂÈ ÛÙa ÁÓˆÛÙa âȯÂÈÚ‹Ì·Ù·: ^∏ ıÚËÛΛ· ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı ‰b ‰fiıËΠàe ÙeÓ£Âfi, ¬ˆ˜ ·éÙe Û˘Ó¤‚ËΠÌb ÙeÓ ’∞‚Ú·¿Ì, ÙeÓ ªˆ¸ÛÉ Î·d ÙeÓ ÃÚÈÛÙfiØ ï î‰Ú˘-

12. ∞. ∞ƒ°Àƒπ√À, ’∞Ó·ÛÙ·Û›Ô˘ ÙÔÜ °ÔÚ‰›Ô˘ (1654/5-1729) ™‡ÁÁÚ·ÌÌ· ÂÚd ªˆ¿ÌÂı ηdηÙa §·Ù›ӈÓ, ’∞ı‹Ó·, ^∂Ù·ÈÚ›· ™ÙÂÚÂÔÂÏÏ·‰ÈÎáÓ ªÂÏÂÙáÓ, 1983.

\∞ÛÙ¤ÚÈÔ˘ \∞ÚÁ˘Ú›Ô˘

∏ ∂§§∏¡π∫∏ ¶√§∂ªπ∫∏ ∫∞π ∞¶√§√°∏∆π∫∏ °ƒ∞ªª∞∆∂π∞ ∂¡∞¡∆π ∆√À π™§∞ª

139

Ù‹˜ Ù˘, ï ªˆ¿ÌÂı, ‰bÓ Î·ÙÂ֯ ÙcÓ à·ÈÙÔ‡ÌÂÓË ÁÈa ÙcÓ àÔÛÙÔÏc ·éÙc äıÈÎcηd ÓÂ˘Ì·ÙÈÎc àÓˆÙÂÚfiÙËÙ·, ÔûÙ ¿ÏÈ ì öÏÂ˘Û‹ ÙÔ˘ Ì·ÚÙ˘ÚÂÖÙ·È àe Ùd˜ ·-Ï·ÈfiÙÂÚ˜ îÂÚb˜ °Ú·Êb˜ ηd ÙÔf˜ ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ˘˜ ÚÔÊÉÙÂ˜Ø Ùe ÂÚȯfiÌÂÓÔÙɘ ̈·ÌÂı·ÓÈÎɘ ıÚËÛΛ·˜, ù¯È ÌfiÓÔ ‰bÓ Û˘ÌʈÓÂÖ Ìb Ùd˜ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˜àÔÎÂÎ·Ï˘Ì̤Ó˜ ıÚËÛÎÂÖ˜, àÏÏa ηd àÔ‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È ôÎÚˆ˜ àÓÙ›ıÂÙÔ Úe˜·éÙb˜ ηd àÔÙÚfi·ÈÔ.

°Èa Ùc Û˘ÁÎÚfiÙËÛË Ùɘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı, ï ª¿ÍÈÌÔ˜ àӷʤÚÂÙ·ÈÛÙcÓ ÔéÛÈÒ‰Ë Û˘Ì‚ÔÏc ‰‡Ô ·îÚÂÙÈÎáÓ : ÙÔÜ ’∏ÏÈÔÜ, ^∂‚Ú·›Ô˘ ‰ÈˆÁ̤ÓÔ˘ àe Ùa^πÂÚÔÛfiÏ˘Ì· ÁÈa Ùd˜ ·îÚÂÙÈΤ˜ ÙÔ˘ ‰È‰·Ûηϛ˜, ï ïÔÖÔ˜ ÙÔÜ â‰›‰·Í Ùa åÔ˘-‰·˚Îa ÛÙÔȯÂÖ· Ôf ÂÚȤ¯ÔÓÙ·È ÛÙe ∫ÔÚ¿ÓÈÔØ ÙÔÜ àÚÂÈ·ÓÔÜ ÌÔÓ·¯ÔÜ (àÓÒÓ˘-ÌÔ˘) Ôf Âr¯Â âΉȈ¯ıÂÖ àe ÙcÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË ó˜ ·îÚÂÙÈÎfi˜, ηd Ôf ‰›-‰·Í ÛÙeÓ ªˆ¿ÌÂı ÙcÓ ·îÚÂÙÈÎc ¯ÚÈÛÙÔÏÔÁ›· ÙÔÜ ∫ÔÚ·Ó›Ô˘. ^√ àÓÙ·ÁˆÓÈÛÌfi˜ÙÔ˘˜ ÁËÛ ÛÙc ‰ÔÏÔÊÔÓ›· ÙÔÜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔÜ ·îÚÂÙÈÎÔÜ àe ÙeÓ ^∂‚Ú·ÖÔ. ’∂›-Û˘, ï ú‰ÈÔ˜ ·éÙe˜ ·îÚÂÙÈÎe˜ ÌÔÓ·¯e˜13 öÂÈÛ ÙcÓ ∫·Ù›Ù˙· ¬ÙÈ ï Û‡˙˘Áfi˜ Ù˘ÂrÓ·È àÂÛÙ·Ï̤ÓÔ˜ àe ÙeÓ £Âe ÚÔÊ‹Ù˘ ηd ¬ÙÈ Ôî ÎÚ›ÛÂȘ ÛÂÏËÓÈ·ÛÌÔÜ àeÙd˜ ïÔÖ˜ ¿Û¯ÂÈ çÊ›ÏÔÓÙ·È ÛÙcÓ â›ÛÎÂ„Ë ÙÔÜ àÚ¯·ÁÁ¤ÏÔ˘ °·‚ÚÈcÏ Î·d ÙcÓàÔÎ¿Ï˘„Ë Û’ ·éÙeÓ ÙÔÜ ÓfiÌÔ˘ ÙÔÜ £ÂÔÜ14.

^√ ÚfiÏÔ˜ Ùɘ ∫·Ù›Ù˙· ñÉÚÍ àÔÊ·ÛÈÛÙÈÎe˜ ÁÈa ÙcÓ âÈ‚ÔÏc ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂıó˜ ÚÔÊ‹ÙË àÂÛÙ·Ï̤ÓÔ˘ àe ÙeÓ £Âe ÛÙÔf˜ ò∞Ú·‚˜. ¶ÚáÙ·-ÚáÙ·, ÁÈ·Ùd ìœÚÈÌË Î·d ·Ó¤Í˘ÓË ·éÙc Á˘Ó·›Î· öıÂÛ ÛÙc ‰È¿ıÂÛË ÙÔÜ ‰Â˘Ù¤ÚÔ˘ Û˘˙‡ÁÔ˘Ù˘, ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı, ÙcÓ ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ÂÚÈÔ˘Û›· Ôf Ùɘ Âr¯Â àÊ‹ÛÂÈ Âı·›ÓÔÓÙ·˜ ïÚáÙÔ˜ Ù˘ Û‡˙˘ÁÔ˜Ø ÛÙc Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ÁÈ·Ù›, ö¯ÔÓÙ·˜ ÂÈÛıÂÖ àe ÙeÓ ·îÚÂÙÈÎe ÌÔ-Ó·¯e ÁÈa ÙcÓ ÚÔÊËÙÈÎc å‰ÈfiÙËÙ· ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı, ÙeÓ ·ÚÔ˘Û›·Û ηd ÙeÓ â¤‚·-Ï ÛÙÔf˜ Û˘Ì·ÙÚÈáÙ˜ Ù˘ ó˜ ÙeÓ àfiÛÙÔÏÔ ÙÔÜ £ÂÔÜ ÛÙÔf˜ ò∞Ú·‚˜.

¶¿Óˆ Û’ ·éÙb˜ Ùd˜ ·Ú·‰fiÛÂȘ, ηd Ûb ÔÏÏb˜ ôÏϘ ‰Â˘ÙÂÚ‡ԢÛ˜, ÁÓˆÛÙb˜ÙfiÛÔ ÛÙcÓ ’∞Ó·ÙÔÏc ¬ÛÔ Î·d ÛÙc ¢‡ÛË, ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È âÓ ÔÏÏÔÖ˜ ï ª¿ÍÈÌÔ˜ ÁÈa ÓaâÍËÁ‹ÛÂÈ Ùe ëÙÂÚfiÎÏËÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Ùɘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ÙÔÜ ∫ÔÚ·Ó›Ô˘. ≠√̈˜ ïÛÔÊe˜ ≠∂ÏÏËÓ·˜ ÌÔÓ·¯e˜ ÚÔ¯ˆÚÂÖ Î·d Ûb ‰ÚÈÌf öÏÂÁ¯Ô ÔÏÏáÓ àe Ùd˜ ‰È‰·-

13. °ÓˆÛÙe˜ ‚¤‚·È· àe ÙcÓ ·Ú¿‰ÔÛË ó˜ Bahira, ¶·¯Â›Ú·˜, ¶·¯ÒÌÈÔ˜, ™¤ÚÁÈÔ˜ ηd °ÂÚ¿-ÛÈÌÔ˜.

14. ò∂¯Ô˘Ì ‚¤‚·È· â‰á ÌÈa ·Ú·ÏÏ·Ác ÙÔÜ ÔÏf ÁÓˆÛÙÔÜ ÛÂÓ·Ú›Ô˘, ÚáÙ· ÛÙcÓ ’∞Ó·ÙÔÏcηd ≈ÛÙÂÚ· ÛÙc ¢‡ÛË. ^√ ª¿ÍÈÌÔ˜ Ê·›ÓÂÙ·È Óa ‰·Ó›˙ÂÙ·È ÙcÓ ·Ú·ÏÏ·Á‹ ÙÔ˘ àe ‰˘ÙÈÎc ËÁ‹.\∂d ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÈ, Ùe ùÓÔÌ· ÙÔÜ ë‚Ú·›Ô˘ ‰È‰·ÛοÏÔ˘, ’∏Ï›·˜, ÂrÓ·È ôÁÓˆÛÙÔ ÛÙcÓ ëÏÏËÓÈÎc ·-Ú¿‰ÔÛË. °Èa Ùc Ï·ÙÈÓÈÎc àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎc ·Ú¿‰ÔÛË, ‚Ï. ·Ú·Î¿Ùˆ Ùa ÂÚd °ÂÚ·Û›ÌÔ˘ µÏ¿¯Ô˘.

£∂√§√°π∞ 1/2013

140

Ûηϛ˜ ÙÔÜ ∫ÔÚ·Ó›Ô˘ (¯ÚÈÛÙÔÏÔÁ›·, ÙÚÈ·‰ÔÏÔÁ›·, ·Ú¿‰ÂÈÛÔ˜, àÓ¿‚·ÛË ÙÔܪˆ¿ÌÂı ÛÙeÓ ÔéÚ·Ófi, Î.Ï.)Ø ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂÖ ‰b Ùc ̤ıÔ‰Ô Û‡ÁÎÚÈÛ˘ ÎÈ àÓÙÈ·-Ú·‚ÔÏɘ Ìb Ùe ∂é·ÁÁ¤ÏÈÔ, âÊ\ ¬ÛÔÓ Ùe ∫ÔÚ¿ÓÈÔ âÍ·›ÚÂÈ Ùe ∂éÁÁ¤ÏÈÔ ó˜ ÔéÚ·-ÓfiÂÌÙÔ Î·d çÚıa ‰È‰¿ÛÎÔÓ îÂÚe ‚È‚Ï›Ô. «∂å¤ ÌÔÈ, t âÛÎÔÙÔÙÈṲ̂ÓÂ, ηd ÙáÓàÏfiÁˆÓ ˙ÒˆÓ àÓÔËÙfiÙÂÚÂ..., iÓ ùÓÙˆ˜ ÈÛÙ‡ÂȘ ¬ÙÈ Ùe ∂é·ÁÁ¤ÏÈÔÓ ö¯ÂÈ ÙcÓ ÚÔ-¤Ï¢ÛÈÓ ÔéÚ·ÓfiıÂÓ Î·d ‰È‰¿ÛÎÂÈ çÚı¿, ó˜ ÔÏÏ·¯ÔÜ Ï¤ÁÂȘ, ·ÜÛ Óa ñ‚Ú› F˘ÙeÓ ÃÚÈÛÙeÓ Ï¤ÁˆÓ ·éÙeÓ ôÓıÚˆÔÓ ÎÙÈÛÙfiÓ...» - «∂å¤ ÌÔÈ, t àÛ‚áÓ àÛ‚¤-ÛÙ·ÙÂ, àÊÔÜ ÙfiÛÔÓ ÔÏf â·ÈÓÂÖ˜ ÙcÓ îÂÚaÓ ÙÔÜ ∂é·ÁÁÂÏ›Ô˘ ‚›‚ÏÔÓ, ‰È·Ùd ‰bӉȉ¿ÛÎÂȘ ÙÔf˜ ç·‰Ô‡˜ ÛÔ˘ Óa ‚·ÙÈÛıáÛÈ...;». ^√ ª¿ÍÈÌÔ˜ Ê·›ÓÂÙ·È Óa ÁÓˆ-Ú›˙ÂÈ àÚÎÔ‡ÓÙˆ˜ Ùe ∫ÔÚ¿ÓÈÔ15, ıˆÚÂÖ ¬Ìˆ˜ Ùc ‰È‰·Ûηϛ· ÙÔ˘ ó˜ àÛ˘Ì‚›‚·ÛÙËÌb Ùc ‰È‰·Ûηϛ· ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÔÜ Î·d ÙáÓ ÚÔÊËÙáÓ, ó˜ ‰È·ÛÙÚ¤ÊÔ˘Û· Ùc ‰È‰·-Ûηϛ· ÙÔÜ ∂é·ÁÁÂÏ›Ô˘, ó˜ âÌÓ¢Ṳ̂ÓË àe ÙeÓ âÌʈχÔÓÙ· ÛÙe ∫ÔÚ¿ÓÈԉȿ‚ÔÏÔ. ò∞ÏψÛÙÂ, ï ú‰ÈÔ˜ ï ªˆ¿ÌÂı ÂrÓ·È àÔÙÚfi·ÈÔ˜, à·Ù·ÈÒÓ, Úfi‰ÚÔ-ÌÔ˜ ÙÔÜ àÛ‚ÂÛÙ¿ÙÔ˘ àÓÙȯڛÛÙÔ˘, „¢‰ÔÚÔÊ‹Ù˘, ñe ·éÙÔÜ ÙÔÜ ‰È·‚fiÏԢηÙ¯fiÌÂÓÔ˜, ÌÈÌËÙc˜ ÙÔÜ ‰È·‚fiÏÔ˘, ıÂÔÌ¿¯Ô˜, ·ˆÓ ηd ÚÔ‚·ÙfiÛ¯ËÌÔ˜ χ-ÎÔ˜, ñbÚ ¿ÓÙ·˜ ÙÔf˜ ·Ï·ÈÔf˜ ηd ıÂÔÌÈÛ‹ÙÔ˘˜ ·îÚÂÙÈÎÔf˜ àÛ‚¤ÛÙ·ÙÔ˜ ηdà¯ı¤ÛÙ·ÙÔ˜, ÛÎfiÙÔ˜, χÎÔ˜ ηÎe˜ ηd „˘¯ÒÏÂıÚÔ˜, ‰·›ÌˆÓ öÓÛ·ÚÎÔ˜, ÙáÓ‰·ÈÌfiÓˆÓ àÛ‚¤ÛÙÂÚÔ˜ ηd ÙáÓ àÏfiÁˆÓ ÎÙËÓáÓ àÏÔÁÒÙÂÚÔ˜, ÁÈa Óa â·Ó·Ï¿-‚ˆ ÌÂÚÈÎÔf˜ àe ÙÔf˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌÔf˜ Ôf ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂÖ.

^∏ ÙÚ›ÙË Ú·ÁÌ·Ù›·, Ìb Ù›ÙÏÔ ’∞·ÓÙ‹ÛÂȘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔÜ Î·Ùa ÙáÓ ’∞Á·ÚËÓáÓ‚Ï·ÛÊËÌÔ‡ÓÙˆÓ ÙcÓ çÚıfi‰ÔÍÔÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎcÓ ìÌáÓ ›ÛÙÈÓ, ÂrÓ·È Û¯Â‰eÓ Î·-ı·Úa àÔÏÔÁËÙÈ΋. ™’ ·éÙcÓ ï ª¿ÍÈÌÔ˜ âȯÂÈÚÂÖ Óa àÓ·Û΢¿ÛÂÈ Ùd˜ ÙÚÂÖ˜ ΢-ÚÈfiÙÂÚ˜ àÓÙÈÚÚ‹ÛÂȘ ÙáÓ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓˆÓ öÓ·ÓÙÈ Ùɘ ‰ÔÁÌ·ÙÈÎɘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ÙáÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓáÓ, ‰ËÏ·‰c Ùc ‰È‰·Ûηϛ· ¬ÙÈ ï ÃÚÈÛÙe˜ ÂrÓ·È ˘îe˜ ÙÔÜ £ÂÔÜ Î·d£Âfi˜, ¬ÙÈ ï £Âe˜ ¤ı·Ó ¿Óˆ ÛÙe ™Ù·˘Úfi, ¬ÙÈ ï £Âe˜ ÂrÓ·È ÙÚÂÖ˜ ıÂÔ›. ™ÙeÓ§fiÁÔÓ ·éÙfiÓ, ¬ÏË ì âȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›· ÙÔÜ ª·Í›ÌÔ˘ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ¿Óˆ ÛÙc ¯ÚÈ-ÛÙÈ·ÓÈÎc àÔÏÔÁËÙÈÎc ÁÚ·ÌÌ·Ù›·, ¬ˆ˜ ÌÔÚÔÜÛ Óa Ùc ÁÓˆÚ›˙ÂÈ àe ôÏÏ·ôÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎa àÔÏÔÁËÙÈÎa ΛÌÂÓ·, âd ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÈ Ùa ΛÌÂÓ· ÙÔÜ ¡È΋ٷÙÔÜ µ˘˙·ÓÙ›Ô˘ ηd ÙÔÜ ’πˆ¿ÓÓÔ˘ ÙÔÜ ∫·ÓÙ·ÎÔ˘˙ËÓÔÜ, j àÎfiÌ· ÙÔÜ Nicolas deCues. ^∂Ô̤ӈ˜ Ùe ÙÚ›ÙÔ ·éÙe ΛÌÂÓÔ ‰bÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Î·ÌÈa ÚˆÙÔÙ˘›·

15. ¶ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ àe Ùd˜ Ï·ÙÈÓÈÎb˜ ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂȘ ÙÔÜ ∫ÔÚ·Ó›Ô˘ ηd ÏÈÁfiÙÂÚÔ àe ÙÔf˜ ÏÈÁÔ-ÛÙÔf˜ ÛÙ›¯Ô˘˜ ÙÔÜ ∫ÔÚ·Ó›Ô˘ Ôf ·Ú¤¯Ô˘Ó Ôî ‚˘˙·ÓÙÈÓÔd Û˘ÁÁÚ·ÊÂÖ˜. µÏ. A. ARGYRIOU,Perception de l’Islam et traductions du Coran à Byzance. Byzantion, Bruxelles, LXXV (2005) 25-69. °Èa Ùd˜ Ï·ÙÈÓÈÎb˜ ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂȘ ÙÔÜ ∫ÔÚ·Ó›Ô˘, ‚Ï. ηd ¿ÏÈ ·Ú·Î¿Ùˆ Ùa ¬Û· àӷʤÚÔÓÙ·ÈÛÙeÓ °ÂÚ¿ÛÈÌÔ µÏ¿¯Ô.

\∞ÛÙ¤ÚÈÔ˘ \∞ÚÁ˘Ú›Ô˘

∏ ∂§§∏¡π∫∏ ¶√§∂ªπ∫∏ ∫∞π ∞¶√§√°∏∆π∫∏ °ƒ∞ªª∞∆∂π∞ ∂¡∞¡∆π ∆√À π™§∞ª

141

ÔûÙ ÚÔÛʤÚÂÈ Î¿ÙÈ Ùe å‰È·›ÙÂÚÔ. ’∂ÎÂÖÓÔ Ôf ëÏ·ÂÈ ÙcÓ ÚÔÛÔ¯‹ Ì·˜ ÂrÓ·È΢ڛˆ˜ ì ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÙÔÜ Û˘ÁÁڷʤ· Óa ‰Â›ÍÂÈ ÛÙeÓ àÓÙ›·Ïfi ÙÔ˘ ¬ÙÈ ÁÓˆÚ›˙ÂÈηÏa Ùc ‰È‰·Ûηϛ· ÙÔÜ ∫ÔÚ·Ó›Ô˘ Ùc Û¯ÂÙÈÎc Ìb Ùc ¯ÚÈÛÙÔÏÔÁ›· ηd ÙcÓ ÙÚÈ·-‰ÔÏÔÁ›·16. ∫·d Ú¿ÁÌ·ÙÈ ÙcÓ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ. ò√¯È ¬Ìˆ˜ âÂȉc ÌÂϤÙËÛ ï ú‰ÈÔ˜ Ùe∫ÔÚ¿ÓÈÔ, àÏÏa âÂȉc ‰·Ó›ÛÙËΠÌb ÔÏÏc ÚÔÛÔ¯c Ùa ÛÙÔȯÂÖ· ·éÙa àeÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ˘˜ Û˘ÁÁÚ·ÊÂÖ˜, ΢ڛˆ˜ àe ÙÔf˜ ‚˘˙·ÓÙÈÓÔ‡˜, àÏÏa ηd àe Ï·-Ù›ÓÔ˘˜, ¬ˆ˜ ï Juano de Torquemada ηd ï ¡icolas de Cues.

≠ÀÛÙÂÚ’ àe Ùa àÚ¯·˝˙ÔÓÙ· ëÏÏËÓÈÎa àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎa ΛÌÂÓ· ÙÔÜ ¶·¯ˆÌ›Ô˘ƒÔ˘Û¿ÓÔ˘ ηd Ùa ÛÏ·‚ˆÓÈÎa ÙÔÜ ª·Í›ÌÔ˘ ÙÔÜ °Ú·ÈÎÔÜ, ıa ¯ÚÂÈ·ÛÙÂÖ Óa ÂÚÈ-̤ÓÔ˘Ì ϛÁÔ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ àe ≤Ó·Ó ·åáÓ·, œÛÔ˘ Óa ‰ÔÜÌ Óa âÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È≤Ó· ôÏÏÔ àÍÈfiÏÔÁÔ ëÏÏËÓÈÎe àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎe ΛÌÂÓÔ. ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ì ¢È¿ÏÂÍȘ ÌÂÙ¿ÙÈÓÔ˜ µ·ÓÏÉ âÊ¤Ó‰Ë ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘, ‰È‰·ÛοÏÔ˘ ÙáÓ ∆Ô‡ÚÎˆÓ ÌÂÙa ¶·Ó·ÁȈ-Ù¿ÎË ÙÔÜ ª·ÌˆÓÄ, ÙÔÜ ¯ÚËÌ·Ù›Û·ÓÙÔ˜ ªÂÁ¿ÏÔ˘ ^∂ÚÌËÓ¤ˆ˜, ÚÒÙÔ˘ ¯ÚÈÛÙÈ·-ÓÔÜ Ùɘ ’√ıˆÌ·ÓáÓ ‚·ÛÈÏ›·˜, ‰ÈÂÍ‹¯ıË ÛÙa 166217, ¬ˆ˜ Ùe ‚‚·ÈÒÓÂÈ Ùe ú‰ÈÔÙe ΛÌÂÓÔ, Ùe ïÔÖÔ ‰›ÓÂÈ Î·d ÔÏÏb˜ ôÏϘ ¯Ú‹ÛÈ̘ j ¯·ÚÈو̤Ó˜ ÏËÚÔÊÔ-ڛ˜. ^∏ ¢È¿ÏÂÍȘ ÙÔÜ ¶·Ó·ÁÈÒÙË ¡ÈÎÔ‡ÛÈÔ˘18 àÔÙÂÏÂÖ Ùe Èe ÔÏ˘‰È·‚·Ṳ̂ÓÔàÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎe ΛÌÂÓÔ ÙáÓ ¯ÚfiÓˆÓ Ùɘ ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜Ø ÂrÓ·È â›Û˘ Ùe ΛÌÂÓÔÔf ôÛÎËÛ ÙcÓ Èe ÌÂÁ¿ÏË â›‰Ú·ÛË ÛÙd˜ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ˜ ÁÂÓȤ˜, ¬ˆ˜ Ùe ‚Â-‚·ÈÒÓÔ˘Ó ‰È¿ÊÔÚ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜19, Ùa ÔÏÏa ‰È·Ûˆ˙fiÌÂÓ· ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê· ηd Ôî ÛÔ-

16. ∆e ú‰ÈÔ Î¿ÓÔ˘Ó ï µ·ÚıÔÏÔÌ·ÖÔ˜ ï ’∂‰ÂÛÛËÓe˜ ηd ï ƒÈ¯¿Ú‰Ô˜ ÙÔÜ ªfiÓÙÂ-∫ÚfiÛÂ, ÔîïÔÖÔÈ ¬Ìˆ˜ ÁÓÒÚÈ˙·Ó Ùc ÁÏÒÛÛ· ÙÔÜ ∫ÔÚ·Ó›Ô˘.

17. ∆eÓ Ì‹Ó· ’πÔ‡ÏÈÔ, ÙÚ›ÙË ì̤ڷ Ùɘ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎɘ ëÔÚÙɘ ÙÔÜ Mevloud, ÛÙe ·Ï¿ÙÈ ÙÔÜ‚Â˙›ÚË ’∞¯ÌbÙ ·ÛÄ ∫ÈÔ˘ÚÔ˘ÏÉ, ·ÚÔ˘Û›÷· ÔÏÏáÓ âÈÛ‹ÌˆÓ Î·d ‰È‰·ÛοψÓ.

18. °Èa ÙeÓ ¶·Ó·ÁÈÒÙË j ¶·Ó·ÁȈٿÎË ¡ÈÎÔ‡ÛÈÔ j ª·ÌˆÓÄ, ‚Ï. ∂. ™∆∞ª∞∆π∞¢∏™, µÈÔÁÚ·-Ê›·È ^∂ÏÏ‹ÓˆÓ ªÂÁ¿ÏˆÓ ¢ÈÂÚÌËÓ¤ˆÓ ÙÔÜ ’√ıˆÌ·ÓÈÎÔÜ ∫Ú¿ÙÔ˘˜, ’∞ıÉÓ·È 1865, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË21973, Û. 144 Î. ëÍ. A. PIPPIDI, Quelques drogmans de Constantinople au XVIIe siècle, in RESEE1972, p. 228-255: G. HERING, Panagiotis Nikoussios als Drogman der Kaiselichen Gerandschaftin Konstantinopel, in Jahrbuch der Osterreichischen Byzantinistik 44 (1994) 143-178. ¶ÏÔ‡ÛÈ·‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· ÁÈa Ùe ¡ÈÎÔ‡ÛÈÔ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÂÈ ï °. ∫Ô˘Ù˙·ÎÈÒÙ˘, ï ïÔÖÔ˜ ‰›ÓÂÈ Î·d ÙcÓ ÏËÚ¤-ÛÙÂÚË ÂåÎfiÓ· Ùɘ ÔÏ˘‰È¿ÛÙ·Ù˘ ηd Û‡ÓıÂÙ˘ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ·˜ ÙÔÜ ¶·Ó·ÁȈٿÎË, ÛÙcÓ Úfi-ÛÊ·ÙË ÌÔÓÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ’∞ӷ̤ÓÔÓÙ·˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔÜ ÎfiÛÌÔ˘ ÙfiÓ 17Ô ·åáÓ·. ^√ ^∂‚Ú·ÖÔ˜ ªÂÛÛ›·˜Î·È ï ̤Á·˜ ‰ÈÂÚÌËÓ¤·˜, ’∞ı‹Ó·, ∂π∂/π¡∂, 2011. ^øÛÙfiÛÔ ì å‰ÂÔÏÔÁÈÎc ηd âÛ¯·ÙÔÏÔÁÈÎc ÙÔÔ-ı¤ÙËÛË ÙÔÜ ¡ÈÎÔÛ›Ô˘ ÂrÓ·È Èe ÔχÏÔÎË à’ ¬,ÙÈ Ùe àÊ‹ÓÔ˘Ó Óa âÓÓÔËıÂÖ Ùe ≤Ó· j Ùe ôÏÏÔ àfiÙa ·Ú·ÙÈı¤ÌÂÓ· àÔÛ·ÛÌ·ÙÈÎa ΛÌÂÓ¿ ÙÔ˘.

19. µÏ. Ùe ôÚıÚÔ ÙÔÜ ∫. ¶∞¶∞ƒƒ∏°√¶√À§√À ÛÙe ÂÚÈÔ‰ÈÎe ¶·Ó‰ÒÚ· 11 (1869) 246-248 ηd254. ªÓ›· Ùɘ ¢È·Ï¤Íˆ˜ οÓÔ˘Ó ï ªÂϤÙÈÔ˜ ’∞ıËÓáÓ, ï ’∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ ∫ÔÌÓËÓe˜ ^À„ËÏ¿ÓÙ˘, ïRycaut, ï Spon ηd ôÏÏÔÈ.

£∂√§√°π∞ 1/2013

142

‚·Úb˜ ÎÂÈÌÂÓÈÎb˜ ·Ú·ÏÏ·Áb˜ Ôf ·éÙa ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜20. ™Ùc ¢‡-ÛË öÁÈÓ ÁÓˆÛÙe ηd ı·˘Ì¿ÛÙËΠÔÏf ¯¿ÚË ÛÙc ÌÂÚÈÎc ÌÂÙ¿ÊÚ·Û‹ ÙÔ˘ àe ÙeÓDelacroix, ÛÙa 171521. ¶Ú¤ÂÈ ‰b Óa ΢ÎÏÔÊÔÚÔÜÛ ηd Ûb ÙÔ˘ÚÎÈÎc ÌÂÙ¿ÊÚ·-ÛË. ∆e ëÏÏËÓÈÎe ΛÌÂÓÔ ÁÓÒÚÈÛ õ‰Ë ‰‡Ô âΉfiÛÂȘ22, ¬Ìˆ˜ ÌÈa ÎÚÈÙÈÎc öΉÔÛËâÈ‚¿ÏÏÂÙ·È Û‹ÌÂÚ·.

^∏ ÛÔ˘‰·ÈfiÙËÙ· Ùɘ ¢È¿ÏÂ͢ ‰bÓ öÁÎÂÈÙ·È ÛÙe ıÂÔÏÔÁÈÎfi Ù˘ ÂÚȯfiÌÂÓÔÔûÙ ÛÙd˜ ıÂÔÏÔÁÈÎb˜ ÁÓÒÛÂȘ ÙÔÜ ¡ÈÎÔ˘Û›Ô˘. ∆a âÍÂÙ·˙fiÌÂÓ· ı¤Ì·Ù· (ıÂfiÙË-Ù· ÙÔÜ ’πËÛÔÜ, âÍ·ÁÁÂÏ›· Ùɘ àÔÛÙÔÏɘ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı, ı·‡Ì·Ù· ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÔÜηd ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı) ÂrÓ·È ÁÓˆÛÙa ηd ÙÂÙÚÈÌÌ¤Ó·Ø ì ú‰È· ·Ú·Ù‹ÚËÛË åÛ¯‡ÂÈ Î·dÁÈa ÙÔf˜ ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎÔf˜ ıÚ‡ÏÔ˘˜ j ÙcÓ ëÚÌËÓ›· ÙáÓ ı›ˆÓ°Ú·ÊáÓ àe ÙÔf˜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜. ò∞ÏψÛÙÂ ï ¶·Ó·ÁȈٿ΢ ‰b ÌÔÚÔÜÛ ÓaâȉÔıÂÖ Ûb âÎÙÂÓÂÖ˜ àÓ·Ù‡ÍÂȘ ÌÚÔÛÙa ÛÙe ÙÔ˘ÚÎÈÎe ηd âÎ ÙáÓ ÚÔÙ¤ÚˆÓâ¯ıÚÈÎe àÎÚÔ·Ù‹ÚÈfi ÙÔ˘. ¶ÔÏf Èe ÛÔÊe˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ï ¡ÈÎÔ‡ÛÈÔ˜ ÛÙc ı‡-Ú·ıÂÓ ÛÔÊ›· (ÊÈÏÔÛÔÊ›·, àÛÙÚÔÓÔÌ›·, ÁˆÁÚ·Ê›·, àÚ¯·›· ëÏÏËÓÈ΋, àÚ·‚È΋,Û‡Á¯ÚÔÓË ‰˘ÙÈ΋) ÎÈ ·éÙe ö¯ÂÈ å‰È·›ÙÂÚË ÛËÌ·Û›·. √î ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈ, àÍȈ̷-ÙÔܯÔÈ Î·d ÛÔÊÔd ‰È‰¿ÛηÏÔÈ, âÌϤÎÔ˘Ó ÙeÓ ª¤Á· ¢ÈÂÚÌËÓ¤· ÛÙc ‰ËÌfiÛÈ· ÎÈâ›ÛËÌË ·éÙc ‰È¿ÏÂÍË àe ˙ËÏÔÙ˘›· ηd Ìb ÛÎÔe Óa ÙeÓ Ù·ÂÈÓÒÛÔ˘Ó Î·d ÓaÙeÓ àÓ·ÁοÛÔ˘Ó Óa àÛ·ÛÙÂÖ Ùc ıÚËÛΛ· ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı. ™Ùc Û˘˙‹ÙËÛË ¬Ìˆ˜ ï¡ÈÎÔ‡ÛÈÔ˜ àÓ·‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È Î·Ùa ÔÏf àÓÒÙÂÚfi˜ ÙÔ˘˜. ∆ÔÜ ‰›ÓÂÙ·È ‰b ì ÂéηÈÚ›·Óa ‰È·ÙÚ·ÓÒÛÂÈ ÙcÓ àÓˆÙÂÚfiÙËÙ· ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔÜ öÓ·ÓÙÈ ÙÔÜ ªˆ·ÌÂı·ÓÈ-ÛÌÔÜ Ûb ¬ÏÔ˘˜ ÙÔf˜ ÙÔÌÂÖ˜: ıÚËÛΛ·, äıÈ΋, ıÂÔÏÔÁÈÎc ηd ı‡Ú·ıÂÓ âÈÛÙ‹ÌË,ÔÏÈÙÈÎc ηd ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎc ‰‡Ó·ÌË. ’∂›Û˘ ì ¬ÏË ‰ÈÂÍ·ÁˆÁc Ùɘ Û˘˙‹ÙËÛ˘ ‰Â›-¯ÓÂÈ Ùa ¬ÚÈ· Ôf ‰bÓ ÌÔÚÂÖ Óa ÍÂÂÚ¿ÛÂÈ ï ¯ÚÈÛÙÈ·Ófi˜, ¬Ù·Ó ‰È·Ï¤ÁÂÙ·È Ìb ≤Ó·ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ ÁÈa ıÚËÛ΢ÙÈÎa ı¤Ì·Ù·, å‰È·›ÙÂÚ· ¬Ù·Ó ï ‰È¿ÏÔÁÔ˜ Á›ÓÂÙ·È ‰Ë-ÌÔÛ›÷· ηd ö¯ÂÈ â›ÛËÌÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·.

20. ªÂÙ·Íf ÙáÓ ¯ÂÈÚÔÁڿʈÓ, ‚Ï. ∫Ò‰. ∑·ÁÔÚĘ àÚÈıÌ. 11, ÊÊ. 91·-100·Ø ªÂÁ›ÛÙ˘ §·‡-Ú·˜ àÚÈıÌ. 1391, ÊÊ. 196-201Ø ¶¿ÙÌÔ˘ àÚÈıÌ. 301Ø ^πÛÙÔÚÈÎɘ ηd ’∂ıÓÔÏÔÁÈÎɘ ^∂Ù·ÈÚ›· àÚÈıÌ.55, 1-19Ø

21. LACROIX, État présent des nations et églises grecque, arménienne et maronine enTurquie, Paris 1715, 247-266. ^∏ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔÜ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ ÂrÓ·È ÌÂÚÈÎc ηd ÔÏÏb˜ ÊÔÚb˜ ÂÚÈ-ÏËÙÈ΋.

22. ∫·d Ôî ‰‡Ô àe ÙeÓ ’πˆ¿ÓÓË ™·ÎÎÂÏ›ˆÓ·Ø ì ÚÒÙË ÛÙe ÂÚÈÔ‰ÈÎe ¶·Ó‰ÒÚ· 18 (1868)361-371, ηÙa Ùe ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ Ùɘ ¶¿ÙÌÔ˘Ø ì ‰Â‡ÙÂÚË ÛÙe ¢ÂÏÙ›ÔÓ ^πÛÙÔÚÈÎɘ ηd \∂ıÓÔÏÔÁÈÎɘ^∂Ù·ÈÚ›·˜ 3 (1890) 235-273, ηÙa Ùe ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ Ùɘ ^∂Ù·ÈÚ›·˜. ™‡Ìʈӷ Ìb ÏËÚÔÊÔÚ›· ÙÔÜ¢ËÌ. ∫·ÓÙÂÌ‹ÚË (^πÛÙÔÚ›· Ùɘ ’√ıˆÌ·ÓÈÎɘ ∞éÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜, πππ, 166), Ôf â·Ó¤Ï·‚·Ó ηd ÔÏ-ÏÔd ôÏÏÔÈ, ì ¢È¿ÏÂÍȘ Âr¯Â âΉÔıÂÖ ÛÙc µÂÓÂÙ›· ηd âˆÏÂÖÙÔ ‰ËÌÔÛ›÷·. ≠√̈˜ ì öΉÔÛË ·éÙc ·-ڷ̤ÓÂÈ ôÁÓˆÛÙË. µÏ. °. ∫Ô˘Ù˙·ÎÈÒÙ˘, ¬.., Û. 156-161.

\∞ÛÙ¤ÚÈÔ˘ \∞ÚÁ˘Ú›Ô˘

∏ ∂§§∏¡π∫∏ ¶√§∂ªπ∫∏ ∫∞π ∞¶√§√°∏∆π∫∏ °ƒ∞ªª∞∆∂π∞ ∂¡∞¡∆π ∆√À π™§∞ª

143

∞éÙa Ùa ‰‡Ô ÛËÌÂÖ·, ηıg˜ â›Û˘ ηd Ùe ·ÚÔ˜ Ùɘ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ·˜ ÙÔܶ·Ó·ÁȈٿÎË ¡ÈÎÔ‡ÛÈÔ˘ ÛÙd˜ ÌÂÙ¤ÂÈÙ· ÁÂÓȤ˜, ó˜ ÙÔÜ ÚÒÙÔ˘ ªÂÁ¿ÏÔ˘ ¢ÈÂÚ-ÌËÓ¤· Ùɘ ^À„ËÏɘ ¶‡Ï˘ ηd ÙÔÜ ÚÒÙÔ˘ º·Ó·ÚÈÒÙË, qÙ·Ó âÎÂÖÓ· Ôf η٤-ÛÙËÛ·Ó ÙfiÛÔ àÁ·ËÙc Ùc ¢È¿ÏÂÍË, ÁÚ·Ì̤ÓË Ûb ÁÏÒÛÛ· êÏc ηd ˙ˆÓÙ·Ó‹.

∂úÎÔÛÈ ÂÚ›Ô˘ ¯ÚfiÓÈ· àÚÁfiÙÂÚ·, Á‡Úˆ ÛÙa 1682-1684, çÊ›ÏÔ˘Ì Óa ÙÔÔ-ıÂÙ‹ÛÔ˘Ì Ùc Û˘ÁÁÚ·Ê‹, ÛÙcÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË â›Û˘, ëÓe˜ ôÏÏÔ˘ Ï·˚ÎÔÜàÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎÔÜ ÎÂÈ̤ÓÔ˘, Ìb ÙeÓ Ù›ÙÏÔ ^πÛÙÔÚ›· Ùɘ ÁÂÓÓ‹Ûˆ˜ ηd àÓ·ıÚÔÊɘÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı23. ^√ àÓÒÓ˘ÌÔ˜ Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÙÔ˘, ≤Ó·˜ Ï·˚Îe˜ Ìb ̤ÙÚÈ· ÌfiÚʈÛË,ÓËÛȈÙÈÎɘ Èı·ÓᘠηٷÁˆÁɘ, ˙ÂÖ ÛÙcÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, ¬Ô˘ âÚÁ¿˙ÂÙ·ÈÛÙcÓ ñËÚÂÛ›· ÙáÓ ∆Ô‡ÚÎˆÓ ÁÈa Óa âÍ·ÛÊ·Ï›ÛÂÈ Ùa Úe˜ Ùe ˙ÉÓ. ’∂ȯÂÈÚÂÖ ‰bÙc Û˘ÁÁÚ·Êc ÙÔÜ öÚÁÔ˘ ÙÔ˘, ÁÈ·Ùd âÈı˘ÌÂÖ Óa ·ÚËÁÔÚ‹ÛÂÈ ÙÔf˜ ηٷ‚·Û·ÓÈ-Ṳ̂ÓÔ˘˜ àe ÙÔf˜ ∆Ô‡ÚÎÔ˘˜ Ú·ÁÈ¿‰Â˜, àÔ‰ÂÈ·ÔÓÙ·˜ ¬ÙÈ ï ªˆ¿ÌÂı ÂrÓ·È ï’∞ÓÙ›¯ÚÈÛÙÔ˜ ηd ¬ÙÈ ì ÙÔ˘ÚÎÈÎc Ù˘Ú·ÓÓ›· àÔÙÂÏÂÖ Ùc ‚·ÛÈÏ›· ÙÔÜ ’∞ÓÙȯڛ-ÛÙÔ˘, Ùɘ ïÔ›·˜ ¬Ìˆ˜ Ùe Ù¤ÏÔ˜ ıa â¤ÏıÂÈ Ìb Ùe Ù¤ÏÔ˜ Ùɘ ‚·ÛÈÏ›·˜ ÙÔÜ ÛÔ˘Ï-Ù¿ÓÔ˘ ªˆ¿ÌÂı ÙÔÜ ¢ã (1648-1687). ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, Ùe ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔÜ öÚÁÔ˘Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È Ûb ÌÈa ÚÔÛ¿ıÂÈ· ëÚÌËÓ›·˜ ïÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ïÚ¿ÛÂˆÓ Ùɘ ’∞ÔÎ¿Ï˘-„˘ ÙÔÜ Âé·ÁÁÂÏÈÛÙÉ ’πˆ¿ÓÓË ñe Ùe ÊᘠÙɘ îÛÙÔÚÈÎɘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÙÔܪˆ¿ÌÂı ηd Ùɘ ıÚËÛΛ·˜ ÙÔ˘. ¶Èe Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, Ùe ¬ÏÔ öÚÁÔ ÌÔÚÂÖ Óa ‰È-·ÈÚÂıÂÖ Ûb ÙÚ›· Âé‰È¿ÎÚÈÙ· àÏÏa ôÓÈÛ· ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ̤ÚË. ≠∂Ó· ÚáÙÔ Ì¤ÚÔ˜(Ê. 52·-71‚) ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙcÓ àÊ‹ÁËÛË ÌÂÚÈÎáÓ àe Ùa ÁÂÁÔÓfiÙ· ÙÔÜ ‚›Ô˘ ÙÔܪˆ¿ÌÂı24Ø Ùe ‰Â‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ (Ê. 71‚-106·), Ùe ηd âÎÙÂÓ¤ÛÙÂÚÔ, ÂrÓ·È Ùe ΢ڛˆ˜ëÚÌËÓ¢ÙÈÎfiØ Ù¤ÏÔ˜, ≤Ó· ÙÚ›ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ (Ê. 106·-114‚) ‰È·Ú·ÁÌ·Ù‡ÂÙ·È Ùe ı¤Ì·ÙÔÜ ’∞ÓÙȯڛÛÙÔ˘ ηd Ùɘ ‚·ÛÈÏ›·˜ ÙÔ˘.

∆¤ÛÛÂÚ· ÂrÓ·È Ùa ÛËÌÂÖ· Ôf ηıÈÛÙÔÜÓ Ùe ΛÌÂÓÔ ·éÙe å‰È·›ÙÂÚ· âӉȷʤ-ÚÔÓ, ·Úa Ùd˜ ÁψÛÛÈΤ˜, ñÊÔÏÔÁÈÎb˜ ηd ôÏϘ àÙ¤ÏÂȤ˜ ÙÔ˘. ¶ÚáÙ·-ÚáÙ·,ÁÈ·Ùd ÌĘ ÚÔÛʤÚÂÈ ≤Ó·Ó ‚›Ô ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı ÔÏf ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎe ÁÈa Ùc Ï·˚Îfi-ÙÚÔË Î·d Ì˘ıÈÛÙÔÚËÌ·ÙÈÎc Û‡ÛÙ·ÛË ÙÔÜ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ ÙÔ˘, Ú¿ÁÌ· Ôf ·-ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÁÈa ÚÒÙË ÊÔÚa Ìb ÙfiÛË öÌÊ·ÛË Ûb âÏÏËÓÈÎe àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎe ΛÌÂ-ÓÔ, ≈ÛÙÂÚ· Ê˘ÛÈÎa àe ÙeÓ ò∂ÏÂÁ¯ÔÓ ’∞Á·ÚËÓÔÜ ÙÔÜ µ·ÚıÔÏÔÌ·›Ô˘ ÙÔÜ ’∂‰ÂÛ-

23. ¢È·ÛÒ˙ÂÙ·È ÛÙeÓ ¯·ÚÙáÔ ÎÒ‰Èη ñ’ àÚıÌ. 71, ÊÊ. 52·-114‚ (17Ô˜ ·å.) Ùɘ ^πÛÙÔÚÈÎɘηd ’∂ıÓÔÏÔÁÈÎɘ ^∂Ù·ÈÚ›·˜ ’∞ıËÓáÓ, Ôf àÔÙÂÏÂÖÙ·È àe 240 ʇÏÏ· ηd ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Úˆ-Ù›ÛÙˆ˜ ΛÌÂÓ· ıÚËÛ΢ÙÈÎÔÜ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ ‰È·ÊfiÚˆÓ âÔ¯áÓ.

24. ^√ A. DELATTE, Anecdota Atheniensia et allia, vol. 1, Paris 1927 (Faculté de Philosophieet des Lettres de Liège, nÔ 36), ¬Ô˘, Û. 333-357, âͤ‰ˆÛÂ, ¯ˆÚd˜ Û¯fiÏÈ·, Ùe ÚáÙÔ ·éÙe ̤ÚԘηd ÌÂÚÈÎb˜ ÛÂÏ›‰Â˜ àe Ùe ‰Â‡ÙÂÚÔ.

£∂√§√°π∞ 1/2013

144

ÛËÓÔÜ. ’∂ÌÊ·ÓÂÖ˜ ËÁb˜ ÙÔÜ Û˘ÁÁڷʤ· ÁÈa Ùc Û‡ÓıÂÛË Ùɘ îÛÙÔÚ›·˜ ÙÔÜ ªˆ-¿ÌÂı ÂrÓ·È Ùe ÃÚËÛÌÔÏfiÁÈÔÓ ÙÔÜ ¶·˚Û›Ô˘ §ÈÁ·Ú›‰Ë25, ï ò∂ÏÂÁ¯Ô˜ ’∞Á·ÚËÓÔÜÙÔÜ µ·ÚıÔÏÔÌ·›Ô˘ ÙÔÜ ’∂‰ÂÛÛËÓÔÜ26 ηd ì àÓÒÓ˘ÌË Vita Muhametis27. ≠√̈˜ï Û˘ÁÁڷʤ·˜ ‰·Ó›˙ÂÙ·È àe Ùd˜ ·Ú·¿Óˆ ËÁ¤˜, úÛˆ˜ ηd àe ôÏϘ, âÎÂÖÓ·ÌfiÓÔ Ùa ÛÙÔȯÂÖ· Ùɘ ˙ˆÉ˜ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı, ¬Û· â͢ËÚÂÙÔÜÓ ÙeÓ àÒÙÂÚÔ ÛÎÔfiÙÔ˘, ÙcÓ àfi‰ÂÈÍË ‰ËÏ·‰c ¬ÙÈ ï ÚÔÊ‹Ù˘ ÙáÓ ªÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓˆÓ ÂrÓ·È ï ’∞ÓÙ›¯ÚÈ-ÛÙÔ˜: ^∏ ôÛËÌË Î·Ù·ÁˆÁc ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı ηd ì Ù·ÂÈÓˆÙÈ΋ ÙÔ˘ Á¤ÓÓËÛË, ≈ÛÙÂÚ’àe ÙcÓ êÌ·ÚÙˆÏc âÁ΢ÌÔÛ‡ÓË Ùɘ ‰ÈÂÊı·Ṳ́Ó˘ ^∂‚Ú·ÈÔԇϷ˜, Ùɘ ÛÎÏ¿‚·˜ÌËÙ¤Ú·˜ ÙÔ˘Ø ì àÓ·ÙÚÔÊc ÙÔÜ çÚÊ·ÓÔÜ ªˆ¿ÌÂı àe ÙeÓ ¿Ô ÙÔ˘ ηd ì âÓË-ÏÈΛˆÛ‹ ÙÔ˘ ó˜ ηÌËÏÔ‚ÔÛÎÔÜØ ì «Î·Ù·Û΢‹» Ùɘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı,ÙÔÜ ∫ÔÚ·Ó›Ô˘ ηd Ùɘ ̈·ÌÂı·ÓÈÎɘ ıÚËÛΛ·˜ àe ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔf˜ ÌÔÓ·¯Ôf˜ ηdàe ë‚Ú·›Ô˘˜ Ú·‚‚›ÓÔ˘˜Ø ì ÔÏÈÙÈÎÔÛÙÚ·ÙȈÙÈÎc çÚÁ¿ÓˆÛË Ùɘ Ó¤·˜ ıÚËÛ΢-ÙÈÎɘ ∫ÔÈÓfiÙËÙ·˜ ηd Ôî ‰Èa Ùɘ ‚›·˜ ηٷÎÙ‹ÛÂȘ ÙË˜Ø ï ô‰ÔÍÔ˜ ηd âÏÂÂÈÓe˜ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂıØ Ù¤ÏÔ˜, ì àÛ‡ÛÙ·ÙË, ·îÚÂÙÈÎc ηd àÓ‹ıÈÎË ‰È‰·Ûηϛ·ÙÔ˘.

∆e ‰Â‡ÙÂÚÔ ÛËÌÂÖÔ ÂrÓ·È ¬ÙÈ Ùe àÓÒÓ˘ÌÔ ·éÙe ΛÌÂÓÔ ÌĘ ÚÔÛʤÚÂÈ ÌÈaÏ·˚Îc ëÚÌËÓ›· Ùɘ ’∞ÔÎ¿Ï˘„˘. ^∏ ëÚÌËÓ›· ÂrÓ·È ‚¤‚·È· ÌÂÚÈ΋, ÂÚÈÔÚÈ˙fi-ÌÂÓË ÛÙcÓ ëÚÌËÓ›· ïÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ÌfiÓÔ ïÚ¿ÛÂˆÓ ÙÔÜ ’πˆ¿ÓÓË: ^∏ ¬Ú·ÛË ÙáÓ àÎÚ›-‰ˆÓ (14, 1-12), ÙÔÜ ‰Ú¿ÎÔÓÙ· Ôf ηٷ‰ÈÒÎÂÈ ÙcÓ Á˘Ó·›Î· (12, 3-17), ÙáÓ ‰‡ÔıËÚ›ˆÓ ÙÔÜ π°ã ÎÂÊ·Ï·›Ô˘, ÙÔÜ ÎfiÎÎÈÓÔ˘ ıËÚ›Ô˘ ¿Óˆ ÛÙe ïÔÖÔ Î¿ıÂÙ·È ì¶fiÚÓË (17, 3-14), Ùe ٤ٷÚÙÔ ıËÚ›Ô Î·d Ùe ÌÈÎÚeÓ Î¤Ú·˜ Ùɘ ¬Ú·Û˘ ÙÔÜ ¢·ÓÈ‹Ï(ÎÂÊ. ∑ã). ’∞Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È ¬Ìˆ˜ ëÚÌËÓ›· âÓÙÂÏᘠÚÔÛˆÈ΋. ∆e âÛ¯·ÙÔÏÔ-ÁÈÎe Û¯ÉÌ· ÙÔÜ ëÚÌËÓ¢ÙÉ ÂrÓ·È êÏfi: ï ‰Ú¿ÎˆÓ ÂrÓ·È ï ‰È¿‚ÔÏÔ˜Ø Ùe âÎ Ùɘ ı·-Ï¿ÛÛ˘ àÓ·‚·ÖÓÔÓ ıËÚ›ÔÓ ÂrÓ·È ï ªˆ¿ÌÂı ηd ì ıÚËÛΛ· ÙÔ˘Ø Ùe âÎ Ùɘ ÁɘàÓ·‚·ÖÓÔÓ ‰ÈΤڷÙÔ ıËÚ›Ô ÂrÓ·È ‰È¿ÊÔÚ· îÛÙÔÚÈÎa ÚfiÛˆ· Ùɘ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·-ÓÈÎɘ ∫ÔÈÓfiÙËÙ·˜ Ôf ÛÙ¿ıËÎ·Ó å‰È·›ÙÂÚ· ÛÎÏËÚÔd ηd ‰È·ÊıÔÚÂÖ˜ öÓ·ÓÙÈ ÙáÓçÚıÔ‰fiÍˆÓ ÃÚÈÛÙÈ·ÓáÓ Î·d Ùɘ ’∞Ó·ÙÔÏÈÎɘ ’∂ÎÎÏËÛ›·˜, ¬ˆ˜ ï ’√Ì¿Ú, ï Û‡Ó-ÙÚÔÊÔ˜ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı, ï ’√ÙÌ¿Ó, ï î‰Ú˘Ùc˜ Ùɘ ‰˘Ó·ÛÙ›·˜ ÙáÓ ’√ıˆÌ·ÓáÓ, ïÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ˜ ªÔ˘Ú¿Ù, ï ªˆ¿ÌÂı ï ∫·Ù·ÎÙËÙ‹˜, å‰È·›ÙÂÚ· ¬Ìˆ˜ ï ÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ˜ªˆ¿ÌÂı ¢ã, ï ÙÂÏÂ˘Ù·ÖÔ˜ ‰˘Ó¿ÛÙ˘ Ùɘ ‚·ÛÈÏ›·˜ ÙÔÜ ’∞ÓÙȯڛÛÙÔ˘. ^∏ ¬Ú·ÛËÙáÓ àÎÚ›‰ˆÓ ÛÙcÓ ’∞ÔÎ¿Ï˘„Ë ÙÔÜ ’πˆ¿ÓÓË ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Î·Ùa ÙÚfiÔ ı·˘Ì¿ÛÈÔÙa ‚¿Û·Ó· Ôf Ôî ªˆ·ÌÂı·ÓÔd âÈ‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙÔf˜ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔf˜ Ùɘ ’∞Ó·ÙÔÏɘ,

25. ’∞ÎfiÌ· àӤΉÔÙÔ, ‰È·Ûˆ˙fiÌÂÓÔ Ûb ‰‡Ô ÌfiÓÔ ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê·.26. PG 110, 1421-1429.27. PG 158, 1077-1080.

\∞ÛÙ¤ÚÈÔ˘ \∞ÚÁ˘Ú›Ô˘

∏ ∂§§∏¡π∫∏ ¶√§∂ªπ∫∏ ∫∞π ∞¶√§√°∏∆π∫∏ °ƒ∞ªª∞∆∂π∞ ∂¡∞¡∆π ∆√À π™§∞ª

145

ÁÈ·Ùd Ôî àÎÚ›‰Â˜, Ìb ¬Ï· Ùa ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘˜, ñÔ‰ËÏÒÓÔ˘Ó Ùc ‚·Ó·˘ÛfiÙË-Ù·, ÙcÓ ÏÂÔÓÂÍ›· ηd ÙcÓ àÎÔÏ·Û›· ÙáÓ ∆Ô‡ÚΈÓ. ≠√ÛÔ ÁÈa Ùc ¬Ú·ÛË ÙÔÜ ¢·-ÓÈ‹Ï, Ùe ٤ٷÚÙÔ ıËÚ›Ô Û˘Ì‚ÔÏ›˙ÂÈ Ùc ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎc ‰‡Ó·ÌË Î·d ΢ÚÈ·Ú¯›·, Ùe‰b ÌÈÎÚeÓ Î¤Ú·˜ ÙcÓ ·éÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· ÙáÓ ∆Ô‡ÚΈÓ. ™ÙcÓ ëÚÌËÓ¢ÙÈ΋ ÙÔ˘ ÚÔ-Û¿ıÂÈ· ï ëÚÌËÓ¢Ùc˜ ÎÈÓÂÖÙ·È Ì¤Û· ÛÙa Ï·›ÛÈ· Ùɘ çÚıfi‰Ô͢ ëÚÌËÓ¢ÙÈÎɘ·Ú¿‰ÔÛ˘ ηd ‰bÓ âËÚ¿˙ÂÙ·È ÔûÙ àe Ùc Û‡Á¯ÚÔÓ‹ Ù˘ ‰˘ÙÈÎc (ηıÔÏÈÎcηd ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÎc) ëÚÌËÓ¢ÙÈÎc ÔûÙ àe âıÓÈÎÔf˜ ïÚ·Ì·ÙÈÛÌÔf˜ ÂÚd àÂ-Ï¢ı¤ÚˆÛ˘ ηd Í·ÓıÔÜ Á¤ÓÔ˘˜.

^√ ëÚÌËÓ¢Ùc˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ å‰È·›ÙÂÚ· ˙ÔÊÂÚc ÙcÓ ¬ÏË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙÔÜ çÚıfi-‰ÔÍÔ˘ Ï·ÔÜ Î¿Ùˆ àe Ùc ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎc Ù˘Ú·ÓÓ›·, ÁÈ·Ùd ı¤ÏÂÈ Óa âÎÊÚ¿ÛÂÈ ÙcÓ›ÛÙË ¬ÙÈ ¬Ï˜ ·éÙb˜ «·î ·›‰Â˘Û˜», Ôî àηٷÛٷۛ˜ ηd Ôî àÎÔϷۛ˜ ıaö¯Ô˘Ó ≤Ó· Ù¤ÏÔ˜. ¶fiÙ ¬Ìˆ˜ ıa â¤ÏıÂÈ Ùe ÔıÔ‡ÌÂÓÔÓ Ù¤ÏÔ˜; ∆e ÙÚ›ÙÔ ÛËÌÂÖÔÔf ηıÈÛÙÄ Ùe öÚÁÔ âӉȷʤÚÔÓ ÂrÓ·È ì ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÙÔÜ Û˘ÁÁڷʤ· Óa ‰ÒÛÂÈà¿ÓÙËÛË Û’ ·éÙe Ùe âÚÒÙËÌ·. ≠√ˆ˜ ÛÙcÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘ Óa àԉ›ÍÂÈ ¬ÙÈ ïªˆ¿ÌÂı ÂrÓ·È ï ’∞ÓÙ›¯ÚÈÛÙÔ˜, öÙÛÈ ÎÈ â‰á, ï Û˘ÁÁڷʤ·˜ Ì·˜ àÎÔÏÔ˘ıÂÖ ÙcÓçÚıfi‰ÔÍË âÛ¯·ÙÔÏÔÁÈÎc ηd ëÚÌËÓ¢ÙÈÎc ·Ú¿‰ÔÛË ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Óa ÚÔÛ‰ÈÔ-Ú›ÛÂÈ Ùe Ù¤ÏÔ˜ Ùɘ ‚·ÛÈÏ›·˜ ÙÔÜ ’∞ÓÙȯڛÛÙÔ˘, ‰ËÏ·‰c ÙáÓ ∆Ô‡ÚΈÓ. ^øÛÙfiÛÔì ÌfiÚʈۋ ÙÔ˘ ηd Ôî Û˘ÁÁÚ·ÊÈΤ˜ ÙÔ˘ îηÓfiÙËÙ˜ ‰bÓ ÙeÓ ‚ÔËıÔÜÓ Óa ‰ÔÌ‹-ÛÂÈ Î·Ùa ÙÚfiÔ Î·Ù·ÓÔËÙe ηd ÂÈÛÙÈÎe Ùa ‰È¿ÊÔÚ· ÛÙÔȯÂÖ· Ùɘ âÛ¯·ÙÔÏÔ-ÁÈÎɘ Ú¿‰ÔÛ˘ Ùɘ ’∂ÎÎÏËÛ›·˜. ∆e ÙÚ›ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔÜ öÚÁÔ˘ âÍ·ÚÙÄÙ·È Û¯Â‰eÓàÔÎÏÂÈÛÙÈÎa àe Ùe ÃÚËÛÌÔÏfiÁÈÔÓ ÙÔÜ §ÈÁ·Ú›‰Ë. √ûÙ ¬Ìˆ˜ Ùe ÏÔ˘ÛÈfiÙ·ÙÔñÏÈÎe Ôf ÙÔÜ ÚÔÛʤÚÂÈ ï §ÈÁ·Ú›‰Ë˜ ÂrÓ·È îηÓe˜ Óa Ùe «‰·Ì¿ÛÂÈ»

∆e ٤ٷÚÙÔ ÛËÌÂÖÔ âӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ öÁÎÂÈÙ·È ÛÙe ÁÂÁÔÓe˜ ¬ÙÈ Ùe ΛÌÂÓÔ ·éÙeÚÔ‚¿ÏÏÂÙ·È ó˜ ÌÈa âÍ·ÈÚÂÙÈÎa âӉȷʤÚÔ˘Û· Ì·ÚÙ˘Ú›· ÙÔÜ å‰ÂÔÏÔÁÈÎÔÜ âΛ-ÓÔ˘ Ú‡̷ÙÔ˜ Ôf ‰È·‚ϤÂÈ ÙeÓ Î›Ó‰˘ÓÔ Ùɘ ’√ÚıÔ‰ÔÍ›·˜ àe ÙcÓ Ï¢Úa Ùɘ̈·ÌÂı·ÓÈÎɘ ıÚËÛΛ·˜ ηd ÙÔÜ ∆Ô‡ÚÎÔ˘ ‰˘Ó¿ÛÙË ÌfiÓÔØ ù¯È ηd àe ÙcÓÏ¢Úa Ùɘ ·ÈÎɘ j Ùɘ ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÎɘ ·¥ÚÂÛ˘. µ¤‚·È· ï Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÙÔ˘ÂrÓ·È ‚·ıÈa ÚÔÛÎÔÏÏË̤ÓÔ˜ ÛÙcÓ çÚ‰fi‰ÔÍË ›ÛÙË Î·d ·Ú¿‰ÔÛË Î·d ‰bÓ ‰Â›-¯ÓÂÙ·È ÔûÙ ÊÈÏÔÏ·ÙÖÓÔ˜ ÔûÙ ÊÈÏÔÚÔÙÂÛÙ¿ÓÙ˘. ≠√̈˜ ï ’∞ÓÙ›¯ÚÈÛÙÔ˜ ÂrÓ·È ïªˆ¿ÌÂı ηd ηӤӷ˜ ôÏÏÔ˜Ø ì ηٿÚÁËÛË Ùɘ ‚·ÛÈÏ›·˜ ÙÔ˘ ıa â¤ÏıÂÈ Ìb ÙcÓâÍ·Ê¿ÓÈÛË Ùɘ ’√ıˆÌ·ÓÈÎɘ ∞éÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜. ’∂Ӊ¯Ô̤ӈ˜ ï £Âe˜ ıa ηϤÛÂÈ≤Ó· ¯ÚÈÛÙÈ·Óe ‚·ÛÈϤ·, ÛÙeÓ ïÔÖÔ ıa àÓ·ı¤ÛÂÈ ÙcÓ àÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Ùɘ ñfi-‰Ô˘Ï˘ ’√ÚıÔ‰ÔÍ›·˜. ^√ ëÚÌËÓÂ˘Ù‹˜ Ì·˜ ¬Ìˆ˜ àÔʇÁÂÈ Óa ˘îÔıÂÙ‹ÛÂÈ Ùc ÊÈ-ÏÔÚˆÛÈÎc å‰ÂÔÏÔÁÈÎc ÙÔÔı¤ÙËÛË ÙÔÜ ¶·˚Û›Ô˘ §ÈÁ·Ú›‰Ë ηd ÙcÓ àÓ·ÌÔÓc ÙɘàÂÏ¢ı¤ÚˆÛ˘ àe Ùe Í·ÓıeÓ Á¤ÓÔ˜ ηd ÙeÓ ÙÛ¿ÚÔ Ùɘ ƒˆÛ›·˜. ∆¤ÏÔ˜, ï Û˘Á-Áڷʤ·˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙeÓ ÚáÙÔ Ì˘ıÈÛÙÔÚËÌ·ÙÈÎe ‚›Ô ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı Ùɘ ÌÂÙ·-

£∂√§√°π∞ 1/2013

146

‚˘˙·ÓÙÈÓɘ ÂÚÈfi‰Ô˘, ≤Ó· ‚›Ô ¬Ìˆ˜ Ôf ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ÛÙa ÛÙÂÓa Ï·›ÛÈ· ÙɘçÚıfi‰Ô͢ àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎɘ ·Ú¿‰ÔÛ˘, ÚdÓ ‰ËÏ·‰c àe ÙcÓ àıÚÒ· ÂåÛ‚ÔÏc Ùɘ‰˘ÙÈÎɘ àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎɘ ÛÙcÓ ëÏÏËÓÈÎc àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎc ÁÚ·ÌÌ·Ù›·28.

’∞Ó¿ÌÂÛ· ÛÙa ‰‡Ô ·Ú·¿Óˆ Ï·˚ÎfiÙÚÔ· àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎa ΛÌÂÓ· ÙÔÔıÂ-ÙÂÖÙ·È ¯ÚÔÓÔÏÔÁÈÎa Ùe ÏfiÁÈÔ àÓÙÈÚÚËÙÈÎe Û‡ÁÁÚ·ÌÌ· ÙÔÜ °ÂÚ·Û›ÌÔ˘ µÏ¿¯Ô˘,Ôf ·Ú¤ÌÂÓ ôÁÓˆÛÙÔ Ì¤¯ÚÈ Ùc ‰ÂηÂÙ›· ÙÔÜ 1950. ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ÛÙa 1954, ï η-ıËÁËÙc˜ ª·ÓÔÜÛÔ˜ ª·Óԇ۷η˜ àÓ·ÎÔ›ÓˆÛÂ29 ÙcÓ àÓ·Î¿Ï˘„‹ ÙÔ˘, ÛÙc ªÔÓc•ÂÓÔÊáÓÙÔ˜ ÙÔÜ ∞Á›Ô˘ ò√ÚÔ˘˜, ëÓe˜ ¯ÂÈÚÔÁÚ¿ÊÔ˘ ÂÚȤ¯ÔÓÙÔ˜ ‰‡Ô ÂÚÈÛÔ‡-‰·ÛÙ· àÓÙÈÚÚËÙÈÎa Û˘ÁÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÙÔÜ °ÂÚ·Û›ÌÔ˘ µÏ¿¯Ô˘, Ùe ≤Ó· ∫·Ùa ’πÔ˘‰·›-ˆÓ, Ùe ôÏÏÔ ¶ÂÚd Ùɘ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı ıÚËÛΛ·˜ ηd ηÙa ∆Ô‡ÚΈÓ, öΉÔÛȘ ·Úa°ÂÚ·Û›ÌÔ˘ µÏ¿¯Ô˘ ÙÔÜ ∫ÚËÙfi˜. ∫·d Ùa ‰‡Ô ÂrÓ·È àÓÙÈÁÚ·Ì̤ӷ «àe ÙÔÜ Úˆ-ÙÔÙ‡Ô˘ ηÙa ¿ÓÙ·» àe ÙeÓ îÂÚÔÌfiÓ·¯Ô ∫·ÏÏÈfiÈÔÓ ∫·ÏÏȤÚÁËÓ. ^∏ àÓÙÈ-ÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘˜ Ùe 1671 ÛÙcÓ ∫¤Ú΢ڷ ÌĘ âÈ‚¿ÏÏÂÈ úÛˆ˜ Óa ÙÔÔıÂÙ‹ÛÔ˘Ì ÙcÛ˘ÁÁÚ·Êc ÙÔÜ ÚˆÙÔÙ‡Ô˘ ÛÙcÓ ∫¤Ú΢ڷ â›Û˘ ÌÂÙ·Íf ÙáÓ âÙáÓ 1664 ηd1671, ηÙa Ùc ‰È·ÌÔÓ‹ ÙÔÜ ∫ÚËÙe˜ ÏÔÁ›Ô˘ ÛÙe ÓËÛd ·éÙfi (1664-1681) ó˜ îÂÚÔ-΋ڢÎÔ˜ ηd ó˜ ìÁÔ˘Ì¤ÓÔ˘ Ùɘ ªÔÓɘ ¶·Ó·Á›·˜ Ùɘ ¶·Ï·ÈÔfiψ˜. °ÓˆÚ›-˙Ô˘Ì ôÏψÛÙ ¬ÙÈ ÛÙcÓ ∫¤Ú΢ڷ ï µÏ¿¯Ô˜ Âr¯Â Û˘ÁÁÚ¿„ÂÈ ÔÏÏa àe Ùa öÚÁ·ÙÔ˘. ™Ùe Ù¤ÏÔ˜ ÙÔÜ ¯ÂÈÚÔÁÚ¿ÊÔ˘ ‰È·‚¿˙Ô˘Ì ÙÔÜÙÔ Ùe ÛËÌ›ˆÌ· ÙÔÜ ∫·ÈÛ¿ÚÂÈ-Ô˘ ¢·fiÓÙÂ: «¶ÂÚ›ÂÚÁÔÓ Î·d èʤÏÈÌÔÓ ÙÔÜÙÔ Ùe ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔÓ ‚È‚Ï›ÔÓ, ó˜ ôÓ ÙÈ-Ó·˜ ηÙa Ùɘ Ï¿Ó˘ ’πÔ˘‰·›ˆÓ Ù ηd ªˆ·ÌÂı·ÓáÓ ‰È·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÙÚ·Óa˜ àÔ-‰Â›ÍÂȘ ÛÙËÏÈÙ‡ˆÓ ·éÙÔ‡˜. ∂úı ÙȘ ÙáÓ ÊÈÏÔ¯Ú›ÛÙˆÓ âÈÏ¿‚·ÈÙÔ ÙcÓ Ùɘ ·-ÚÔ‡Û˘ ‚›‚ÏÔ˘ âÎÙ‡ˆÛÈÓ Úe˜ èʤÏÂÈ·Ó ÙáÓ àÓıÚÒˆÓ». ò∞ÏψÛÙ ÛÙe ÚÔ-·Ó·ÊÂÚıbÓ ôÚıÚÔ ÙÔ˘ ï ª. ª·Óԇ۷η˜ Âû¯ÂÙ·È ÎÈ ·éÙe˜ ÙcÓ öΉÔÛË Î·d ÌÂ-ϤÙË ÙáÓ ‰‡Ô àÓÙÈÚÚËÙÈÎáÓ öÚÁˆÓ, Ì·˙d Ìb Ùa ôÏÏ· àӤΉÔÙ· öÚÁ· ÙÔÜ °. µÏ¿-¯Ô˘, ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Ì¿ÏÈÛÙ· ¬ÙÈ «ıa qÙÔ ¯Ú‹ÛÈÌÔÓ Óa Û˘ÁÎÚÈıÔÜÓ Úe˜ àÓ¿ÏÔÁ· ·-Ï·ÈfiÙÂÚ· àÓÙÈÚÚËÙÈÎa Û˘ÁÁÚ¿ÌÌ·Ù·, ηd 剛÷· Úe˜ Ùe ÙÔÜ ’πˆ¿ÓÓÔ˘ ∫·ÓÙ·ÎÔ˘-

28. ™Ùe öÚÁÔ ·éÙe ö¯Ô˘Ì àÊÈÂÚÒÛÂÈ Î·d ·éÙÔÙÂÏc ηd âÎÙÂÓc ÌÂϤÙË, «^√ Îá‰ÈÍ ñ’ àÚıÌ.71 Ùɘ ^πÛÙÔÚÈÎɘ ηd ’∂ıÓÔÏÔÁÈÎɘ ^∂Ù·ÈÚ›·˜ ’∞ıËÓáÓ: ªÈa ^πÛÙÔÚ›· ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı Ûb ÌÈa ÚÔ-Û¿ıÂÈ· ÌÂÚÈÎɘ ëÚÌËÓ›·˜ Ùɘ ’∞ÔÎ¿Ï˘„˘ ÙÔÜ ’πˆ¿ÓÓË», ñe ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ÛÙe ¢ÂÏÙ›ÔÓ µÈ-‚ÏÈÎáÓ ªÂÏÂÙáÓ.

29. ª. ª∞¡√À™∞∫∞™, ¢‡Ô ôÁÓˆÛÙ· öÚÁ· ÙÔÜ °ÂÚ·Û›ÌÔ˘ µÏ¿¯Ô˘ Âå˜ êÁÈÔÚÂÈÙÈÎeÓ ÎÒ‰Èη,ÛÙe ∫ÚËÙÈÎa ÃÚÔÓÈÎa ∏ã (1954) 55-60. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈa ÙeÓ ÎÒ‰. àÚÈıÌ. 213 (ηd ù¯È 191) Ôf ‰bÓÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÛÙeÓ ∫·Ù¿ÏÔÁÔÓ ÙÔÜ ™. §¿ÌÚÔ˘. √î 239 ÛÂÏ›‰Â˜ ÙÔ˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÌfiÓÔ Ùa‰˘e àÓÙÈÚÚËÙÈÎa öÚÁ· ÙÔÜ °. µÏ¿¯Ô˘: Û. 1-146 Ùe ÚáÙÔ, Û. 147-236 Ùe ‰Â‡ÙÂÚÔ, Û. 237-239 ï «¶›-Ó·Í ÙáÓ âÓ ÙFɉ ÙFÉ ‚›‚ψ ÂÚȯÔ̤ӈӻ.

\∞ÛÙ¤ÚÈÔ˘ \∞ÚÁ˘Ú›Ô˘

∏ ∂§§∏¡π∫∏ ¶√§∂ªπ∫∏ ∫∞π ∞¶√§√°∏∆π∫∏ °ƒ∞ªª∞∆∂π∞ ∂¡∞¡∆π ∆√À π™§∞ª

147

˙ËÓÔÜ Î·Ùa ’πÔ˘‰·›ˆÓ ηd ªˆ·ÌÂı·ÓáÓ...». ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ì öΉÔÛË ÙáÓ âÓ ÏfiÁˇ‰‡Ô Û˘ÁÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ÙÔÜ ∫ÚËÙe˜ ÏÔÁ›Ô˘ ıa qÙ·Ó ¯ÚËÛÈÌfiÙ·ÙË, ΢ڛˆ˜ ¬Ìˆ˜ÁÈ·Ùd âÌÏÔ˘Ù›˙Ô˘Ó ÙcÓ ëÏÏËÓÈÎc ‚˘˙·ÓÙÈÓc ÁÚ·ÌÌ·ÙÔÏÔÁÈÎc ·Ú¿‰ÔÛË Ìb ÙcÓÂåÛ·ÁˆÁc Ùɘ ‰˘ÙÈÎɘ Ï·ÙÈÓÈÎɘ àÓÙÈÚÚËÙÈÎɘ ηÙa ÙáÓ ’πÔ˘‰·›ˆÓ ηd ÙáÓ ªˆ-·ÌÂı·ÓáÓ ·Ú¿‰ÔÛ˘. ∆e ÚáÙÔ àe Ùa ‰‡Ô Û˘ÁÁÚ¿ÌÌ·Ù· ‰bÓ ıa ÌĘ à·Û¯Ô-Ï‹ÛÂÈ â‰á. ≠√̈˜, àÊÔÚÈÎa Ìb Ùd˜ Ï·ÙÈÓÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ËÁ¤˜, Ùa Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù¿ Ì·˜ÁÈa Ùe ¶ÂÚd Ùɘ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı ıÚËÛΛ·˜ åÛ¯‡Ô˘Ó úÛˆ˜ ηd ÁÈa Ùe ∫·Ùa ’πÔ˘‰·›-ˆÓ Û‡ÁÁÚ·ÌÌ·.

≠√ˆ˜ ıa ‰ÔÜÌ ÛÙc Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ‰bÓ ÂrÓ·È ‰ÈfiÏÔ˘ àÓÒÊÂÏË ì ñfi‰ÂÈÍË ÙÔÜà›ÌÓËÛÙÔ˘ ª. ª·Óԇ۷η Óa Û˘ÁÎÚÈıÔÜÓ Ùa ‰‡Ô àÓÙÈÚÚËÙÈÎa ΛÌÂÓ· ÙÔÜ °Â-Ú·Û›ÌÔ˘ µÏ¿¯Ô˘ Ìb Ùa àÓ¿ÏÔÁ· Û˘ÁÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÙÔÜ ’πˆ¿ÓÓÔ˘ ∫·ÓÙ·ÎÔ˘˙ËÓÔÜ jôÏÏˆÓ ‚˘˙·ÓÙÈÓáÓ Û˘ÁÁڷʤˆÓ. °È·Ùd ‚¤‚·È· ï ∫Úc˜ ÏfiÁÈÔ˜ à‰˘Ó·ÙÔÜÛ ÓaÛ˘ÁÁÚ¿„ÂÈ öÚÁÔ ÚˆÙfiÙ˘Ô Î·Ùa ÙÔÜ Ìˆ·ÌÂı·ÓÈÛÌÔÜ, ηıfiÙÈ àÁÓÔÔÜÛ ÙcÓàÚ·‚ÈÎc ÁÏÒÛÛ· ηd ηıfiÙÈ àÔ˘Û›·˙ àÎfiÌ· ÛÙcÓ âÔ¯‹ ÙÔ˘ ÌÈa ïÔÈ·‰‹Ô-Ù ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ¬ÏÔ˘ ÙÔÜ ∫ÔÚ·Ó›Ô˘ ÛÙa ëÏÏËÓÈο30. ^øÛÙfiÛÔ, ÌÈa êÏc àÓ¿ÁÓˆ-ÛË ÙÔÜ ¶ÂÚd Ùɘ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı ıÚËÛΛ·˜ ηd ηÙa ∆Ô‡ÚÎˆÓ Û˘ÁÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ï‰ËÁÂÖ ÙeÓ Â剋ÌÔÓ· ÌÂÏÂÙËÙc Úe˜ ôÏÏË Î·Ù‡ı˘ÓÛË. ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ì êÏc ·éÙcàÓ¿ÁÓˆÛË Ê·ÓÂÚÒÓÂÈ ¬ÙÈ: ·) ™Ùe Û‡ÁÁÚ·ÌÌ¿ ÙÔ˘ ï °ÂÚ¿ÛÈÌÔ˜ µÏ¿¯Ô˜ ·Ú·ı¤-ÙÂÈ ≤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ àÚÈıÌe ÛÙ›¯ˆÓ àe Ùe ∫ÔÚ¿ÓÈÔ, àe ÙÔf˜ ïÔ›Ô˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜ ÔÏ-ÏÔd ‰bÓ Û˘Ó·ÓÙÈÔÜÓÙ·È Ûb ηӤӷ ëÏÏËÓfiÁψÛÛÔ àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎe ΛÌÂÓÔØ ‚) √î·Ú·ÙÈı¤ÌÂÓÔÈ àe ÙeÓ °. µÏ¿¯Ô ÎÔÚ·ÓÈÎÔd ÛÙ›¯ÔÈ ‰È·Ê¤ÚÔ˘Ó ÔéÛÈ·ÛÙÈÎa ó˜Úe˜ ÙcÓ àfi‰ÔÛ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙa ëÏÏËÓÈο àe ÙÔf˜ ú‰ÈÔ˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜ Ôf Ù˘¯eÓ Û˘Ó·-ÓÙÄÌ ηd Ûb ôÏÏ· ëÏÏËÓfiÁψÛÛ· öÚÁ·Ø Á) ^√ ∫Úc˜ ÏfiÁÈÔ˜ àÎÔÏÔ˘ıÂÖ ÌÈa ‰È·›-ÚÂÛË ÙáÓ ÛÔ˘Ú·ÙáÓ (ÎÂÊ·Ï·›ˆÓ) ÙÔÜ ∫ÔÚ·Ó›Ô˘ âÓÙÂÏᘠôÁÓˆÛÙË ÛÙcÓ ëÏÏËÓfi-ÁψÛÛË ·Ú¿‰ÔÛËØ ‰) ^√ °ÂÚ¿ÛÈÌÔ˜ µÏ¿¯Ô˜ ·Ú·ı¤ÙÂÈ Û˘¯Óa âÎÙÂٷ̤ӷ àÔ-Û¿ÛÌ·Ù· àe ÙeÓ ÂÚ›ÊËÌÔ ¢È¿ÏÔÁÔÓ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı ÌÂÙa ÙÔÜ ’πÔ˘‰·›Ô˘’∞‚‰ÈÄ31Ø ¬Ìˆ˜ ì ‚˘˙·ÓÙÈÓc ηd ÌÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓc ·Ú¿‰ÔÛË àÁÓÔÂÖ ÙcÓ ≈·ÚÍËÙÔÜ Kitâb masâil ÙÔÜ Sîdî Abd Allâh. ∆a Ù¤ÛÛÂÚ· ·Ú·¿Óˆ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎa

30. A. ARGYRIOU, Perception de l’Islam et traductions du Coran à Byzance, ÛÙe ByzantionLXXV (2005) 25-69.

31. µÏ. M.-TH. D’ ALVERNY ÛÙcÓ ëfiÌÂÓË ñÔÛËÌ›ˆÛË Î·d, ∂π2 π (1960) 53-54, Ùe ôÚıÚÔAbd Allâh b. Salâm, Ìb ÌÈa ÏÔ‡ÛÈ· ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·, ì ïÔ›· ¬Ìˆ˜ ‰bÓ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Ùc Ï·ÙÈÓÈÎc ÌÂ-Ù¿ÊÚ·ÛË ÙÔÜ öÚÁÔ˘ ηd Ùc ı¤ÛË ÙÔ˘ ÛÙc ‰˘ÙÈÎc àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎc ÁÚ·ÌÌ·Ù›·. ’∂›Û˘ ∏.LAMARQUE, Le Dialogue d’Abdia, ÛÙe Musulmanes y cristianos en Hispania durante lasconquistas de los siglos XII y XIII, Barcelona, Bellaterra, 2005, Û. 41-49.

£∂√§√°π∞ 1/2013

148

ÛËÌÂÖ·, àÏÏa ηd ÔÏÏa ÛÙÔȯÂÖ· ÙÔÜ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ ÙÔÜ Û˘ÁÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ÙÔÜ µÏ¿-¯Ô˘, ÌĘ àÓ·Áο˙Ô˘Ó Óa àÓ·˙ËÙ‹ÛÔ˘Ì ÙcÓ ËÁ‹ ÙÔ˘ j Ùd˜ ËÁ¤˜ ÙÔ˘ Úe˜ ôÏÏËηÙ‡ı˘ÓÛË. ∫·d ì ηÙ‡ı˘ÓÛË ·éÙc ÂrÓ·È Ê˘ÛÈÎa ì Ï·ÙÈÓÈÎc àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎcÁÚ·ÌÌ·Ù›·. ^∏ öÚÂ˘Ó¿ Ì·˜ ÌĘ ÁËÛ ÛÙe Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· ¬ÙÈ, ÁÈa Óa Û˘ÁÁÚ¿-„ÂÈ Ùe àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎe ·éÙe öÚÁÔ ÙÔ˘, ï °ÂÚ¿ÛÈÌÔ˜ µÏ¿¯Ô˜ ÛÙËÚ›¯ÙËΠ΢ڛˆ˜ ηdηÙÂÍÔ¯cÓ ¿Óˆ ÛÙcÓ ïÌ¿‰· ÙáÓ àÚ·‚ÈÎáÓ öÚÁˆÓ Ôf ÛÙa 1141-1143 ÌÂÙ¿-ÊÚ·Û ÛÙa Ï·ÙÈÓÈÎa Ùfi «âÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ» Ôf ï ‰È¿ÛËÌÔ˜ à‚‚Ä˜ ÙÔÜ Cluny, Pierrele Vénérable (1092/4-1156), Âr¯Â çÚÁ·ÓÒÛÂÈ ÛÙe ∆ÔϤ‰Ô Ùɘ ^πÛ·Ó›·˜32. ªÂ-Ù·Íf ÙáÓ öÚÁˆÓ ·éÙáÓ ‚Ú›ÛÎÔ˘Ì ÙfiÛÔ Ùc ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔÜ ∫ÔÚ·Ó›Ô˘ ηd Ùc ‰È-·›ÚÂÛË ÙáÓ ÛÔ˘Ú·ÙáÓ Ôf ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂÖ ï µÏ¿¯Ô˜33 ¬ÛÔ Î·d ÙeÓ ¢È¿ÏÔÁÔÓ ÙÔÜ’∞‚‰ÈÄ Ì·˙› Ìb ïÚÈṲ̂ӷ ôÏÏ· ÛÙÔȯÂÖ· ÙÔÜ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ ÙÔÜ ëÏÏËÓÈÎÔÜ ÎÂÈ̤-ÓÔ˘. ∫·Ùa ‰Â‡ÙÂÚÔ ÏfiÁÔ ï µÏ¿¯Ô˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ ÙcÓ ÂÚ›ÊËÌË CribatioAlchorani (∆e ∫ÔÚ¿ÓÈÔ ÂÚ·Ṳ̂ÓÔ ÛÙe ÎfiÛÎÈÓÔ, 1460/61) ÙÔÜ ÛÔÊÔÜ Î·Ú‰ÈÓ·-Ï›Ô˘ Nicolas de Cues34. ªÈa ÙÚ›ÙË ËÁc ÙÔÜ ∫ÚËÙe˜ ÏÔÁ›Ô˘ Ê·›ÓÂÙ·È Óa àÔÙÂ-ÏÔÜÓ Ùa ÁÓˆÛÙa àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎa öÚÁ· ÙÔÜ ƒÈ¯¿Ú‰Ô˘ ÙÔÜ ªfiÓÙÂ-∫ÚfiÛ ηd ÙÔÜ’πˆ¿ÓÓÔ˘ ÙÔÜ ∫·ÓÙ·ÎÔ˘˙ËÓÔÜ. ∆ÂÏÂÈÒÓÂÈ ‰b Ùe Û‡ÁÁÚ·ÌÌ¿ ÙÔ˘ Ìb ≤Ó· ‰È¿ÏÔÁÔàԉȉfiÌÂÓÔ ÛÙeÓ ’πˆ¿ÓÓË ÙeÓ ¢·Ì·ÛÎËÓfi35. ≠√Ï· ¬Ìˆ˜ Ùa ·Ú·¿Óˆ öÚÁ·

32. °Èa Ùd˜ ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂȘ ÙÔÜ âÚÁ·ÛÙËÚ›Ô˘ ·éÙÔÜ, Ùe ÛÎÔfi ÙÔ˘˜, ÙcÓ ÔÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ ηd ÙcÛÔ˘‰·ÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ ÁÈa ÙeÓ Ï·ÙÈÓÈÎe ªÂÛ·›ˆÓ·, ‚Ï. ΢ڛˆ˜ M.-TH. D’ALVERNY, Deuxtraductions latines du Coran au Moyen Age, in Archives d’histoire doctrinale et littéraire duMoyen Age ηd ÛÙe M.-TH. D ALVERNY, La connaissance de l’Islam dans l’Occident médiéval,London, Variorum, 1994, ¬Ô˘ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÔÓÙ·È Ôî ÛÔ˘‰·ÈfiÙÂÚ˜ ÌÂϤÙ˜ Ùɘ Û˘ÁÁڷʤ· âdÙÔÜ ı¤Ì·ÙÔ˜.

33. ^∏ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ·éÙc ÂrÓ·È ÌÄÏÏÔÓ ÌÈa ·Ú¿ÊÚ·ÛË Ìb ÔÏÏb˜ ηd ÛÔ‚·Úb˜ àÙ¤ÏÂȘ. ≠√ÛÔÁÈa Ùc ‰È·›ÚÂÛË ÙáÓ ÛÔ˘Ú·ÙáÓ, Ôf Ùd˜ çÓÔÌ¿˙ÂÈ azouara, ï ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÙc˜, Robert de Ketene jKetton, àÎÔÏÔ˘ıÂÖ ÌÈa «ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎc» ‰È·›ÚÂÛË, ¬Ô˘, ÁÈa ÏfiÁÔ˘˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎɘ ¯Ú‹Û˘, Ôî ÈeâÎÙÂÓÂÖ˜ ÛÔ˘Ú¿Ù˜ ‰È·ÈÚÔÜÓÙ·È Ûb ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜Ø Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ì Û. ππ Ûb 4, ì Û. πππ Ûb 3, ì Û. IVÛb 4, ì Û. V Ûb 2 ηd ì Û. VI Ûb 3. ò∂ÙÛÈ ö¯Ô˘Ì ≤Ó· Û‡ÓÔÏÔ 124 (+1 Ùe ÚÔÔ›ÌÈÔÓ) ÛÔ˘Ú·ÙáÓàÓÙ› ÙÔÜ Î·ıÈÂڈ̤ÓÔ˘ àÚÈıÌÔÜ ÙáÓ 114.

34. Cribatiorum Alchorani libri tres, Reverandissimo atque doctissimo Nicolao de Cusa car-dinali autoreØ Û˘ÓÙ¿¯ÙËΠÛÙa 1460/61 ÁÈa ¯¿ÚË ÙÔÜ ¿· ¶›Ô˘ µã, ÛÙÂÓÔÜ Ê›ÏÔ˘ ÙÔÜ Û˘ÁÁڷʤ·.

35. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈa ÙeÓ ‰È¿ÏÔÁÔ Ôf ‰ËÌÔÛȇÂÙ·È ÛÙcÓ Patrologia Graeca (PG) ÙÔÜ J. Migne,ÙfiÌ. 94, ÎÔÏ. 1585-1596, ηd Ôf àÔ‰›‰ÂÙ·È ÛÙeÓ £Âfi‰ˆÚÔ ’∞‚Ô˘Î¿Ú· «‰Èa ʈÓɘ ’πˆ¿ÓÓÔ˘¢·Ì·ÛÎËÓÔÜ»Ø ÛÙcÓ öΉÔÛË ÙÔÜ J. Migne ÌfiÓÔ Ùe Ï·ÙÈÓÈÎe ΛÌÂÓÔ ñ¿Ú¯ÂÈ ïÏfiÎÏËÚÔ. ≠√̈˜ ìÛÂÈÚa ÙáÓ âÚˆÙ‹ÛÂˆÓ Î·d à·ÓÙ‹ÛÂˆÓ ÛÙeÓ °ÂÚ¿ÛÈÌÔ µÏ¿¯Ô Û˘Ì›ÙÂÈ Ìb ·éÙc ÙcÓ ·Ú·ÏÏ·Ácηd ù¯È Ìb âΛÓË Ôf ‰È·‚¿˙Ô˘Ì ÛÙcÓ PG 96, 1336-1348. °Èa Ùd˜ àԉȉfiÌÂÓ˜ ÛÙeÓ ’πˆ¿ÓÓË¢·Ì·ÛÎËÓe ¢È·Ï¤ÍÂȘ, ‚Ï. R. LE GOZ, Jean Damascène, Écrits sur l’ Islam, Paris, Les Éditionsdu Cerf, 1992 (Sources Chrétiennes no 383)Ø D. SAHAS, John of Damascus on Islam. The «heresyof the Ishmaelites», Leiden, Brill, 1972.

\∞ÛÙ¤ÚÈÔ˘ \∞ÚÁ˘Ú›Ô˘

∏ ∂§§∏¡π∫∏ ¶√§∂ªπ∫∏ ∫∞π ∞¶√§√°∏∆π∫∏ °ƒ∞ªª∞∆∂π∞ ∂¡∞¡∆π ∆√À π™§∞ª

149

Âr¯·Ó âΉÔıÂÖ Û’ ≤Ó·Ó ÙfiÌÔ Ùe 1543 (â·Ó¤Î‰ÔÛË 1550), ÛÙc °ÂÓ‡Ë, àe ÙeÓÚÔÙÂÛÙ¿ÓÙË ÛÔÊe âÈÛÙ‹ÌÔÓ· ηd çÚÈ·ÓÙ·ÏÈÛÙc Théodore Bibliander ñe ÙeÓÙ›ÙÏÔ Machumetis Saracenorum principis, ejusque successorum vitae, ac do-ctrina, ipseque Alcorano...36 ªÔÚÔÜÌ ÏÔÈeÓ Óa ñÔÛÙËÚ›ÍÔ˘Ì ¯ˆÚd˜ ηÌÈaàÌÊÈ‚ÔÏ›· ¬ÙÈ ·éÙe Ùe öÚÁÔ Âr¯Â ÛÙa ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘ ï °ÂÚ¿ÛÈÌÔ˜ µÏ¿¯Ô˜ ¬Ù·Ó Û˘Ó¤-ıÂÙ Ùe Û‡ÁÁÚ·ÌÌ¿ ÙÔ˘ ¶ÂÚd Ùɘ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı ıÚËÛΛ·˜ ηd ηÙa ∆Ô‡ÚΈÓ37.

™b ¬,ÙÈ àÊÔÚÄ Ùc Û‡ÓıÂÛË Î·d Ùe ÂÚȯfiÌÂÓÔ, ï µÏ¿¯Ô˜ ‰È·ÈÚÂÖ Ùe Û‡ÁÁÚ·Ì-Ì¿ ÙÔ˘ Ûb ÏÂã ÎÂÊ¿Ï·È·, ÔÏf Û‡ÓÙÔÌ· Ùa ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ·. ™‡Ìʈӷ ‰b Ìb Ùe Â-ÚȯfiÌÂÓfi ÙÔ˘˜ ıa ÌÔÚÔ‡Û·Ì Ìb Ùc ÛÂÈÚ¿ Ì·˜ Óa ‰È·ÈÚ¤ÛÔ˘Ì Ùe öÚÁÔ Ûb ÙÚ›·Ì¤ÚË: 1) ÎÂÊ. ·ã- È‚ã, Ôf àÔÙÂÏÂÖ öÎıÂÛË Ùɘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ÙÔÜ ∫ÔÚ·Ó›Ô˘, Ìbå‰È·›ÙÂÚË öÌÊ·ÛË (ÎÂÊ. ·ã-˙ã) ÛÙc ¯ÚÈÛÙÔÏÔÁ›·, ÙcÓ ÙÚÈ·‰ÔÏÔÁ›·, Ùc Ì·ÚÈÔÏÔ-Á›· ηd ÙcÓ ıÂÔÏÔÁ›· ÙÔÜ ∫ÔÚ·Ó›Ô˘Ø 2) ÎÂÊ. ÈÁã-Î˙ã, àÊÈÂڈ̤ÓÔ ÛÙeÓ öÏÂÁ¯ÔÙɘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ÙÔÜ ∫ÔÚ·Ó›Ô˘, ¬Ô˘ ï Û˘ÁÁڷʤ·˜ âȯÂÈÚÂÖ Óa àԉ›ÍÂÈ ¬ÙÈì ‰È‰·Ûηϛ· ÙÔÜ ∫ÔÚ·Ó›Ô˘ ηd Ùɘ ̈·ÌÂı·ÓÈÎɘ ıÚËÛΛ·˜ ÂrÓ·È ·ÈÁÓÈÒ-‰Ë˜, ÛÊ·ÏÂÚ¿, ‰ÈÂÛÙÚ·Ì̤ÓË, ·Ú¿ÓÔÌË, àÓÙÈÊ¿ÛÎÔ˘Û·, ôÏÔÁË, Ì˘ı҉˘, ÙÂ-Ú·Ù҉˘ Î.Ï.Ø 3) ÎÂÊ. ÎËã-ÏÂã, ¬Ô˘ ï Û˘ÁÁڷʤ·˜ ñÂÚ·Û›˙ÂÙ·È ÙcÓ àÏ‹ıÂÈ·ÙáÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎáÓ ‰ÔÁÌ¿ÙˆÓ ÂÚd ÙÔÜ ÙÚÈÛ˘ÔÛÙ¿ÙÔ˘ ÙÔÜ £ÂÔÜ, Ùɘ ı·ÓıÚˆfi-ÙËÙÔ˜ ηd ÙÔÜ ÛÙ·˘ÚÈÎÔÜ ı·Ó¿ÙÔ˘ ÙÔÜ ’πËÛÔÜ Î.Ï. ≠√̈˜ ì ‰È·›ÚÂÛË ·éÙc ‰bÓÂrÓ·È ÙfiÛÔ âÌÊ·Ó‹˜, ÁÈ·Ùd ï Û˘ÁÁڷʤ·˜ ‰bÓ Ê·›ÓÂÙ·È Óa ö¯ÂÈ ≤Ó· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤-ÓÔ Ï¿ÓÔ ‰ÔÌɘ ÙÔÜ Û˘ÁÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜38. ’π‰È·›ÙÂÚÔ âӉȷʤÚÔÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ìÔÏÏ·Ïc ̤ıÔ‰Ô˜ Ôf ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂÖ ï Û˘ÁÁڷʤ·˜: ò∞ÏÏÔÙ ‰È·Ù˘ÒÓÂÈ âÈ-ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎa ÌÈa ÁÓÒÌË, ÙcÓ ïÔ›· àÓ·Ù‡ÛÛÂÈ ÛÙc Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔÜ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘ ÌbêÏc ·Ú¿ıÂÛË ÛÙ›¯ˆÓ ÙÔÜ ∫ÔÚ·Ó›Ô˘ j àÔÛ·ÛÌ¿ÙˆÓ àe ÙeÓ ¢È¿ÏÔÁÔÓ ÙÔÜ’∞‚‰ÈÄ (.¯. ÎÂÊ. ·ã- È·ã)Ø ôÏÏÔÙ ïÏfiÎÏËÚÔ Ùe ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ àÔÙÂÏÂÖÙ·È àe ≤Ó·âÎÙÂٷ̤ÓÔ ·Ú¿ıÂÌ· (.¯. ÎÂÊ. È‚ã-ȉã, È˙ã, ÈËã, ÏÂã)Ø ôÏÏÔÙ ì àÓ¿Ù˘ÍË ÙÔÜı¤Ì·ÙÔ˜ Á›ÓÂÙ·È Ìb ÙÚfiÔ Èe âÂÍÂÚÁ·Ṳ̂ÓÔ Î·d ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfiÙÂÚÔ (.¯. ÎÂÊ.ÈÛÙã, Èıã, Îã-Î˙ã, Ïã, ωã). ∂rÓ·È ‰b Ê·ÓÂÚe ¬ÙÈ ì ̤ıÔ‰Ô˜ Ôf àÎÔÏÔ˘ıÂÖÙ·È Ûb

36. °Èa Ùe ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙ·ÙÔ ·éÙe öÚÁÔ ‚Ï. V. SEGESVARY, L’Islam et la Réforme. Étude surl’attitude des Réformateurs Zurichois envers l’Islam (1510-1550), Genève, Editions de l’Aged’homme, 1977, p. 161-195 ηd 271-272 (ï ›Ó·Î·˜ ÂÚȯÔÌ¤ÓˆÓ ÙÔÜ ‚È‚Ï›Ô˘). H. LAMARQUE,Le Coran à la Renaissance, Toulouse, Université Le Mirail, 2007.

37. Te Úfi‚ÏËÌ· ÙáÓ ËÁáÓ ÙÔÜ ∫ÚËÙe˜ ÏÔÁ›Ô˘ Ùe âÍÂÙ¿˙Ô˘Ì âÎÙÂÓ¤ÛÙÂÚ· Ûb ôÏÏË ÌÂϤÙËàÊÈÂڈ̤ÓË Âå‰ÈÎa ÛÙe âÓ ÏfiÁˆ öÚÁÔ, ÙÔÜ ïÔ›Ô˘ ëÙÔÈÌ¿˙Ô˘Ì ÙcÓ öΉÔÛË.

38. ∆cÓ ú‰È· àÎÚȂᘠ·Ú·Ù‹ÚËÛË ıa ÌÔÚÔÜÛ Óa ‰È·Ù˘ÒÛÂÈ Î·ÓÂd˜ ηd ÁÈa Ùe ÚÔ·Ó·-ÊÂÚıbÓ öÚÁÔ ÙÔÜ Nicolas de Cues.

£∂√§√°π∞ 1/2013

150

οı ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ âÍ·ÚÙÄÙ·È àe ÙcÓ ËÁc ÛÙcÓ ïÔ›· ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ï Û˘ÁÁڷʤ·˜.^√ ú‰ÈÔ˜ ÁÚ¿ÊÂÈ âÓ Âú‰ÂÈ ÚÔÔÈÌ›Ô˘: «™ÎÔe˜ ìÌÖÓ âÛÙÈ ÂÚd Ùɘ Ì·Ù·›·˜ ÙáÓ’∞Á·ÚËÓáÓ ıÚËÛΛ·˜ ‰È·Ï·‚ÂÖÓ Î·d àÔ‰ÂÖÍ·È ¬Û· ÌbÓ ïÌÔÏÔÁÔÜÛÈ ÂÚd ÙɘçÚıÔ‰fiÍÔ˘ ›ÛÙˆ˜ ìÌáÓ, ¬Û· ‰b â·ÚÓÔÜÓÙ·È àÓÙÈÎÂÈ̤ӈ˜ ó˜ Úe˜ ìÌĘج۷ Ù âÎÂ›ÓˆÓ ÂåÛd ÓfiÌÈÌ·, ¬Û· Ù ôÍÈ· Á¤ÏˆÙÔ˜ Û˘ÓÂÙ¤ıË ·Úa ªˆ¿ÌÂı ÙÔ܄¢‰ÔÚÔÊ‹ÙÔ˘ ηd ¬Û· àÓÙÈÚÚËÙÈÎᘠʤÚÔ˘ÛÈ Î·ı’ ìÌáÓ. ¶¿ÓÙ· ÙFÉ ÙÔÜ £ÂÔܯ¿ÚÈÙÈ àÓ·Û΢¿˙ÔÓÙ˜ ηd Fw ‰˘Ó·ÙeÓ Ï‡ÔÓÙ˜». ∆e Û‡ÓÙÔÌÔ ·éÙe ÚÔÔ›ÌÈÔàÔÙÂÏÂÖ ≤Ó· Ï·ÌÚe ۯ‰ȿÁÚ·ÌÌ· ÙÔÜ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ ÙÔÜ Û˘ÁÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜.

^∏ ıÂÌ·ÙÔÏÔÁ›· ÙÔÜ °ÂÚ·Û›ÌÔ˘ µÏ¿¯Ô˘ ‰bÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ å‰È·›ÙÂÚÔ âӉȷʤ-ÚÔÓ ÔûÙ àe ÙcÓ ôÔ„Ë Ùɘ ÔÏÂÌÈÎɘ âÓ·ÓÙ›ÔÓ Ùɘ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎɘ ‰È‰·Ûη-Ï›·˜ ÔûÙ àe ÙcÓ ôÔ„Ë Ùɘ àÔÏÔÁËÙÈÎɘ ñbÚ ÙáÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎáÓ ‰ÔÁÌ¿ÙˆÓ.≠√ˆ˜ Ϥ¯ÙËΠηd ·Ú·¿Óˆ, ì àÍ›· ÙÔÜ öÚÁÔ˘ öÁÎÂÈÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙe ÁÂÓÔÓe˜¬ÙÈ ï °ÂÚ¿ÛÈÌÔ˜ µÏ¿¯Ô˜ ÂåÛ¿ÁÂÈ ÛÙcÓ çÚıfi‰ÔÍË ’∞Ó·ÙÔÏc Ùc ‰˘ÙÈÎc Ï·ÙÈÓÈÎc·Ú¿‰ÔÛË: ≠∂Ó· ÔÏf ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ àÚÈıÌe ÎÔÚ·ÓÈÎáÓ ¯ˆÚ›ˆÓ, Ûb àÙÂϤÛÙÂÚˬ̈˜ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË àe ÙcÓ ëÏÏËÓÈÎ‹Ø Ó¤· ÛÙÔȯÂÖ· ÁÈa ÙeÓ ‚›Ô ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı ηdÙc ıÚËÛΛ· ÙÔ˘Ø âÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔÜ ¢È·ÏfiÁÔ˘ ÙÔÜ ’∞‚‰ÈÄ Ìb ÙcÓ ÏËıf ÙáÓ Ì˘ıÔÏÔ-ÁÈÎáÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ Ôf ÂÚȤ¯ÂÈ, ηd ôÏÏ·. ^øÛÙfiÛÔ ï °ÂÚ¿ÛÈÌÔ˜ µÏ¿¯Ô˜ ‰bÓ ˘îÔ-ıÂÙÂÖ ÙcÓ ÂåÚËÓÈÎc ηd ‰È·ÏÔÁÈÎc öÓ·ÓÙÈ ÙÔÜ ’πÛÏaÌ ÛÙ¿ÛË ÙÔÜ Pierre le Vé-nérable, ÙÔÜ Nicolas de Cues j ÙÔÜ Théodore Bibliander, àÏÏa àÎÔÏÔ˘ıÂÖ ÙcÓ·éÛÙËÚc àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎc ·Ú¿‰ÔÛË. µ¤‚·È·, ¬Ï· ·éÙa Ùa ÔÏÏ·Ïa ηd ÔÈΛϷı¤Ì·Ù· ¯Ú‹˙Ô˘Ó å‰È·›ÙÂÚ˘ ηd ÏÂÙÔÌÂÚ¤ÛÙÂÚ˘ ÌÂϤÙ˘, ÙcÓ ïÔ›· âȯÂÈ-ÚÔÜÌ àÏÏÔÜ. ’∂‰á ÂÚÈÔÚÈ˙fiÌ·ÛÙ ÛÙc ‰È·›ÛÙˆÛË ¬ÙÈ Ùe àÍÈfiÏÔÁÔ Î·d ÛÔÊe·éÙe àÓÙÈÚÚËÙÈÎe Û‡ÁÁÚ·ÌÌ· ÙÔÜ ‰È¿ÛËÌÔ˘ ∫ÚËÙÈÎÔÜ ÏÔÁ›Ô˘ öÌÂÈÓ âÓÙÂÏá˜ôÁÓˆÛÙÔ. ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ‰bÓ Û˘Ó·ÓÙ‹Û·Ì ԢıÂÓa ÛÙcÓ Î·ÙÔÈÓc àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎcÁÚ·ÌÌ·Ù›· ≤Ó· ïÔÈÔ‰‹ÔÙ ú¯ÓÔ˜ ⛉ڷۋ˜ ÙÔ˘. òπÛˆ˜ âÂȉc ö¯ÂÈ ¯·Ú·-ÎÙÉÚ· ÔÏf ıÂÔÏÔÁÈÎe ηd ÂrÓ·È ÁÚ·Ì̤ÓÔ ÛÙc ÏfiÁÈ· ÁÏÒÛÛ· Ùɘ âԯɘ.

∆e âÎÙÂÓ¤ÛÙÂÚÔ Î›ÌÂÓÔ Ùɘ àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎɘ ÁÚ·ÌÌ·Ù›·˜ ηÙa ÙÔf˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜Ùɘ ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ ÂrÓ·È àÓ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙ· Ùe ’∂Á¯ÂÈÚ›‰ÈÔÓ ‰È·Ï·Ì‚¿ÓÔÓ ÏfiÁÔ˘˜àÔ‰ÂÈÎÙÈÎÔ‡˜, ‰È’ zÓ Ôî ∆ÔÜÚÎÔÈ âϤÁ¯ÔÓÙ·È ÙfiÛÔÓ âÓ·ÚÁ¤Ûٷٷ œÛÙÂ à‰‡Ó·-ÙÔÓ ÂrÓ·È Óa àÚÓËıáÛÈÓ ¬ÙÈ ï ÌbÓ ÓfiÌÔ˜ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı ÂrÓ·È „¢‰¤ÛÙ·ÙÔ˜ ï ‰bÏfiÁÔ˜ ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÔÜ ÂrÓ·È àÏËı¤ÛÙ·ÙÔ˜Ø ÌÂÙ·ÊÚ·ÛıbÓ ÌbÓ õ‰Ë àe Ùɘ åÙ·ÏÈÎɘ‰È·Ï¤ÎÙÔ˘ Âå˜ ÙcÓ ÎÔÈÓÔÙ¤Ú·Ó ÙáÓ ^∂ÏÏ‹ÓˆÓ ‰È¿ÏÂÎÙÔÓ, ηı·ÚÈÛıbÓ ‰b ÙáÓ ÙÔÜÛ˘ÁÁڷʤˆ˜ ÊÚÔÓËÌ¿ÙˆÓ, ’πËÛÔ˘˝ÙÔ˘ ùÓÙÔ˜, ·Úa ÙÔÜ âÓ îÂÚÔÌÔÓ¿¯ÔȘ âÏ·¯›-ÛÙÔ˘ ÏÔÁȈٿÙÔ˘ ΢ڛԢ ∑·¯·Ú›Ô˘Ø âÓ z ÚÔÛÙ›ıÂÓÙ·È Î·d ‰‡Ô ‰È¿ÏÔÁÔÈ ‰È’ zӉ›ÎÓ˘Ù·È ¬ÙÈ ıÚȷ̂‡ÂÈ ì àÏ‹ıÂÈ· Ùɘ çÚıÔ‰fiÍÔ˘ ìÌáÓ ›ÛÙˆ˜ Ùɘ ^∞Á›·˜

\∞ÛÙ¤ÚÈÔ˘ \∞ÚÁ˘Ú›Ô˘

∏ ∂§§∏¡π∫∏ ¶√§∂ªπ∫∏ ∫∞π ∞¶√§√°∏∆π∫∏ °ƒ∞ªª∞∆∂π∞ ∂¡∞¡∆π ∆√À π™§∞ª

151

ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÔÜ ’∞Ó·ÙÔÏÈÎɘ ’∂ÎÎÏËÛ›·˜ ηı’ Ôî·Û‰‹ÔÙ ıÚËÛΛ·˜ ÙáÓ à›ÛÙˆÓ^∂‚Ú·›ˆÓ Ù ηd ·îÚÂÙÈÎáÓ39. ™ÙcÓ åÙ·ÏÈÎc ÁÏÒÛÛ· Ùe öÚÁÔ ÁÚ¿ÊÙËΠÙe 1789ÛÙc ª¿ÏÙ· àe οÔÈÔÓ åÙ·Ïe ηıÔÏÈÎe îÂÚ¤·, ’πËÛÔ˘˝ÙË ÚÔÛı¤ÙÂÈ ï ÌÂÙ·-ÊÚ·ÛÙ‹˜, Ôf Ê·›ÓÂÙ·È Óa ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Ùa ÙÔ˘ÚÎÈο40. ™˘ÁÁڷʤ·˜ Ùɘ ëÏÏËÓÈÎɘ·Ú·ÏÏ·Áɘ, ¬ˆ˜ ÌĘ ÙcÓ ·Ú·‰›‰ÂÈ Ùe ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ Ùɘ ∑·ÁÔÚĘ, ÂrÓ·È ï ÌÔ-Ó·¯e˜ ∑·¯·Ú›·˜, ‰È‰¿ÛηÏÔ˜ ÛÙe Û¯ÔÏÂÖÔ Ùɘ ∑·ÁÔÚĘ41. ^øÛÙfiÛÔ ï çÚıfi‰Ô-ÍÔ˜ ÌÔÓ·¯e˜ ‰bÓ ÂÚÈÔÚ›ÛÙËΠÛÙcÓ êÏc ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔÜ öÚÁÔ˘, ¬ˆ˜ Ùe ‰ËÏÒ-ÓÂÈ ï ú‰ÈÔ˜ ÛÙeÓ Ì·ÎÚÔÛÎÂϤÛÙ·ÙÔ ÂÚÈÁÚ·ÊÈÎe Ù›ÙÏÔ. ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ù¯È ÌfiÓÔ ‰ÈfiÚ-ıˆÛ ¬Ï· âÎÂÖÓ· Ùa ÛËÌÂÖ· ÙÔÜ åÙ·ÏÈÎÔÜ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ôf öÎÚÈÓ àÛ‡Ìʈӷ Úe˜ÙcÓ çÚıfi‰ÔÍË ›ÛÙË, àÏÏa ηd ÚÔÛ¤ıÂÛ ̛· ÂåÛ·ÁˆÁ‹, ≤Ó·Ó â›ÏÔÁÔ Î·›, ÚdÓà’ ·éÙfiÓ, ≤Ó· âÎÙÂÓb˜ ΛÌÂÓÔ ¿Óˆ ÛÙd˜ Ï·ÙÈÓÈÎb˜ ·îÚ¤ÛÂȘ ηd Ùd˜ ÙÚÂÖ˜ ıÂÔ-ÏÔÁÈÎb˜ àÚÂÙ¤˜.

^∏ ÂåÛ·ÁˆÁc ÂrÓ·È ôÎÚˆ˜ âӉȷʤÚÔ˘Û·, ÁÈ·Ùd ï ∑·¯·Ú›·˜ àÓ·Ù‡ÛÛÂÈ ÙÔf˜ÏfiÁÔ˘˜ Ôf ÙeÓ üıËÛ·Ó Óa âÂÍÂÚÁ·ÛÙÂÖ Ùe åÙ·ÏÈÎe Û‡ÁÁÚ·ÌÌ·, ‰ÈÔÚıÒÓÔÓÙ¿˜ÙÔ Î·d Û˘ÌÏËÚÒÓÔÓÙ¿˜ ÙÔ, ‰›ÓÂÈ Ùe ÁÂÓÈÎe ÂÚ›ÁÚ·ÌÌ· ηd ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÙÔÜöÚÁÔ˘, ÚÔÛʤÚÂÈ ¯Ú‹ÛÈ̘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ àÓ·ÊÔÚÈÎa Ìb Ùd˜ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ ëÓe˜‰È·ÏfiÁÔ˘ ÌÂÙ·Íf ÃÚÈÛÙÈ·ÓáÓ Î·d ∆Ô‡ÚΈÓ.

∆e ·ÚÈÔ ÛáÌ· ÙÔÜ öÚÁÔ˘ ‰È·ÈÚÂÖÙ·È Ûb ‰‡Ô ̤ÚË, Ùe ηı¤Ó· ‰b àe ·éÙaÛb ÎÂÊ¿Ï·È· ηd ëÓfiÙËÙ˜. ∆e ÚáÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ÙÔÜ ÚÒÙÔ˘ ̤ÚÔ˘˜ ÂrÓ·È àÊÈÂ-ڈ̤ÓÔ ÛÙcÓ àfi‰ÂÈÍË ¬ÙÈ ì ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎc ›ÛÙË ÂrÓ·È àÏËıÈÓ‹, âÓá ì ÌÔ˘ÛÔ˘Ï-Ì·ÓÈÎc „‡‰ÂÙ·È. ¶Úe˜ ÙeÓ ÛÎÔe ·éÙe ≤Ó· ÌfiÓÔ âȯ›ÚËÌ· àÚÎÂÖ, ÁÈ·Ùd ÂrÓ·ÈàÔÊ·ÛÈÛÙÈÎfi, Ùa ı·‡Ì·Ù· Ôf âÂÙ¤ÏÂÛ·Ó ï ÃÚÈÛÙfi˜, Ôî àfiÛÙÔÏÔÈ Î·d Ôî ¯ÚÈ-ÛÙÈ·ÓÔ›. ∆e ∫ÔÚ¿ÓÈÔ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Ùa ı·‡Ì·Ù· ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÔÜ, å‰È·›ÙÂÚ· âÎÂÖÓ· ÔfàӷʤÚÔÓÙ·È ÛÙcÓ ·ÚıÂÓÈÎc Û‡ÏÏË„‹ ÙÔ˘ ηd Ùc Á¤ÓÓËÛ‹ ÙÔ˘, ηd Ôf àÔ‰ÂÈ-ÎÓ‡Ô˘Ó Ùc ıÂfiÙËÙ¿ ÙÔ˘. ^√ ªˆ¿ÌÂı ‰bÓ âÂÙ¤ÏÂÛ ı·‡Ì·Ù·. ∆e ïÌÔÏÔÁÂÖ ïú‰ÈÔ˜, ÌÔÏÔÓfiÙÈ ì à¿ÓÙËÛ‹ ÙÔ˘ ÂrÓ·È ‰fiÏÈ· ηd ÔÓËÚc Úe˜ âΛÓÔ˘˜ Ôf ÙÔÜ˙ËÙÔÜÓ Óa àԉ›ÍÂÈ Ìb ÙcÓ âÈÙ¤ÏÂÛË ı·˘Ì¿ÙˆÓ ÙcÓ ·éıÂÓÙÈÎfiÙËÙ· Ùɘ ÚÔÊË-

39. ∫á‰ÈÍ ∑·ÁÔÚĘ ¶ËÏ›Ô˘ ñ’ àÚÈıÌ. 88, Û. 141-468. 40. ’∂ӉȷʤÚÔÓ ıa qÙ·Ó ‚¤‚·È· Óa Ù·˘ÙÈÛÙÂÖ ï ηıÔÏÈÎe˜ Û˘ÁÁڷʤ·˜ ηd Óa Á›ÓÂÈ Û‡ÁÎÚÈ-

ÛË ÙÔÜ åÙ·ÏÈÎÔÜ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ìb Ùe ëÏÏËÓÈÎfi, œÛÙ Óa âÎÙÈÌËıÂÖ Î·Ï‡ÙÂÚ· ì ÚÔÛÊÔÚa ÙÔÜ ∑·¯·-Ú›·. ¢˘ÛÙ˘¯á˜ ‰bÓ ÌÔÚ¤Û·Ì àÎfiÌ· Óa âÓÙÔ›ÛÔ˘Ì Ùe åÙ·ÏÈÎe ΛÌÂÓÔ ÔûÙ Óa Ù·˘Ù›ÛÔ˘Ì ÙeÓ’πËÛÔ˘˝ÙË Û˘ÁÁڷʤ· ÙÔ˘.

41. °Èa ÙeÓ ∑·¯·Ú›·, ‚Ï. µ. ™∫√Àµ∞ƒ∞™, ’πˆ¿ÓÓ˘ ¶Ú›ÁÎÔ˜ (1725; - 1789). ^∏ ëÏÏËÓÈÎc ·-ÚÔÈΛ· ÙÔÜ ò∞ÌÛÙÂÓÙ·Ì, ì ™¯ÔÏc ηd ì µÈ‚ÏÈÔı‹ÎË Ùɘ ∑·ÁÔÚĘ, ’∞ı‹Ó·, ^πÛÙÔÚÈÎc Î·È §·ÔÁÚ·-ÊÈÎc ^∂Ù·ÈÚ›· ÙáÓ £ÂÛÛ·ÏáÓ, 1964, Û. 226-242.

£∂√§√°π∞ 1/2013

152

ÙÈÎɘ ÙÔ˘ àÔÛÙÔÏɘ. ∆e ‰Â‡ÙÂÚÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ âÍÂÙ¿˙ÂÈ ïÚÈṲ̂ӷ ôÏÏ· ı¤Ì·Ù·,·éÙc Ùc ÊÔÚa Ùɘ ÁÓËÛÈfiÙËÙ·˜ Ùɘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎɘ ›ÛÙ˘ ηd Ùɘ ·éıÂÓÙÈÎfiÙËÙ·˜ÙáÓ ∂é·ÁÁÂÏ›ˆÓ: Ùe Úfi‚ÏËÌ· Ùɘ Ófiı¢Û˘ ÙáÓ ∂é·ÁÁÂÏ›ˆÓ, Ùe ‰˘ÛÓfiËÙÔ ÙáÓ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎáÓ ‰ÔÁÌ¿ÙˆÓ, Ùd˜ Û¯¤ÛÂȘ Ùɘ ¶·Ï·ÈĘ ¢È·ı‹Î˘ Ìb ÙcÓ ∫·ÈÓc ηdÙɘ ∫·ÈÓɘ ¢È·ı‹Î˘ Ìb Ùe ∫ÔÚ¿ÓÈÔ. ∫È ôÏÏ· àÎfiÌ· ı¤Ì·Ù·, ¬ˆ˜: ì öÓÙ·ÍËÛb ÌÈa ıÚËÛΛ· âÎÊÚ¿˙ÂÈ Ùe ı¤ÏËÌ· ÙÔÜ £ÂÔÜØ Ùe ηıÉÎÔÓ Óa âÌ̤ÓÔ˘Ì ÛÙcıÚËÛΛ· ÙáÓ ÚÔÁfiÓˆÓØ ì Û¯¤ÛË ›ÛÙ˘ ηd öÚÁˆÓ, ·ÓÙÔÁÓˆÛ›·˜ ÙÔÜ £ÂÔÜηd ÚÔÔÚÈÛÌÔÜ ÙÔÜ àÓıÚÒÔ˘Ø ï ÃÚÈÛÙe˜ ηd Ôî àfiÛÙÔÏÔÈ qÙ·Ó ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿-ÓÔÈ àÊÔÜ Âr¯·Ó ÂÚÈÙÌËıÂÖ, Î.Ï. ∆e ÙÚ›ÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ÙÔÜ ÚÒÙÔ˘ ̤ÚÔ˘˜ ÂrÓ·ÈàÊÈÂڈ̤ÓÔ, àe Ùc ÌÈa ÌÂÚÈa ÛÙd˜ àÓÙÈı¤ÛÂȘ ηd ÙÔf˜ ıÚ‡ÏÔ˘˜ Ôf ÂÚȤ¯Ô-ÓÙ·È ÛÙe ∫ÔÚ¿ÓÈÔ, àe ÙcÓ ôÏÏË ÌÂÚÈa ÛÙa ‰ÉıÂÓ ı·‡Ì·Ù· ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı. ™b ¬,ÙÈàÊÔÚÄ Ùd˜ àÓÙÈı¤ÛÂȘ ηd Ùd˜ ·Ú·‰fiÛÂȘ, ï Û˘ÁÁڷʤ·˜ à·ÚÈıÌÂÖ Ùd˜ ÛËÌ·-ÓÙÈÎfiÙÂÚ˜, âÎÂÖÓ˜ Ôf ‰È·‚¿˙Ô˘Ì ηd Ûb ôÏÏ· àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎa Û˘ÁÁÚ¿ÌÌ·Ù·,å‰È·›ÙÂÚ· ÛÙe Û‡ÁÁÚ·ÌÌ· ÙÔÜ ƒÈ¯¿Ú‰Ô˘ ÙÔÜ ªfiÓÙÂ-∫ÚfiÛÂ, àe Ùe ïÔÖÔ Ê·›-ÓÂÙ·È Óa âÍ·ÚÙÄÙ·È ÚˆÙ›ÛÙˆ˜ Ùe ’∂Á¯ÂÈÚ›‰ÈÔÓ. ≠√ÛÔ ÁÈa Ùa ı·‡Ì·Ù· ÙÔÜ ªˆ-¿ÌÂı, ï Û˘ÁÁڷʤ·˜ àӷʤÚÂÈ Ù¤ÛÛÂÚ·, Ùa ïÔÖ· àÓÙÏÂÖ àe Ùa ‚È‚Ï›· ∆˙Ô‡Ó·(™Ô‡ÓÓ·) ηd ò∞Á·Ú42. ^∏ ÛÔ‚·ÚfiÙËÙ· Ìb ÙcÓ ïÔ›· ï åÙ·Ïe˜ Û˘ÁÁڷʤ·˜ âÈ-‰›‰ÂÙ·È ÛÙcÓ àÓ·›ÚÂÛ‹ ÙÔ˘˜ ‰Â›¯ÓÂÈ ¬ÙÈ ì ıÂÔÏÔÁÈ΋ ÙÔ˘ ·È‰Â›· ‰bÓ ÂrÓ·È ÔÏfñ„ËÏ‹, ηٷٿÛÛÂÈ ‰b Ùe öÚÁÔ ÙÔ˘ ÌÂÙ·Íf ÙáÓ Ï·˚ÎáÓ àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎáÓ ÎÂÈ̤ӈÓ.

∆e ‰Â‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ àÔÙÂÏÂÖÙ·È àe ‰‡Ô ¢È·ÏfiÁÔ˘˜ ÌÂÙ·Íf ÙÔÜ Î·ıÔÏÈÎÔÜÛ˘ÁÁڷʤ· ηd ÙÔÜ ªÔ˘ÛÙ·ÊÄ, ÙÔÜ ∆Ô‡ÚÎÔ˘ Û˘ÓÔÌÈÏËÙÉ ÙÔ˘, ï ïÔÖÔ˜ ÌÂÙÔÓÔ-Ì¿˙ÂÙ·È Ûb ’πˆÛcÊ ÌÂÙa ÙcÓ ÚÔÛ¯ÒÚËÛ‹ ÙÔ˘ ÛÙc ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎc ›ÛÙË. √î ‰‡Ô ·-Ú·¿Óˆ ¢È¿ÏÔÁÔÈ ÚÔÙ›ÓÔÓÙ·È ÛaÓ ≤Ó· Âr‰Ô˜ Ú·ÎÙÈÎɘ âÊ·ÚÌÔÁɘ ÙáÓ ¬ÛˆÓàÓ·Ù‡¯ÙËÎ·Ó ÛÙa ÙÚ›· ÎÂÊ¿Ï·È· ÙÔÜ ÚÒÙÔ˘ ̤ÚÔ˘˜ ηd ıa ÌÔÚÔÜÛ·Ó Óa¯ÚËÛÈ̤„Ô˘Ó ó˜ ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· Úe˜ Ì›ÌËÛÈÓ Ûb Ù˘¯eÓ Ì¤ÏÏÔ˘Û˜ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘÌb ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜43. ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ï ÚáÙÔ˜ ¢È¿ÏÔÁÔ˜ àӷʤÚÂÙ·È ÛÙe ÂÚȯfi-ÌÂÓÔ ÙÔÜ ÚÒÙÔ˘ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘, àÏÏa Ùc ÊÔÚa ·éÙc Ùa ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· âÍÂÙ¿˙ÔÓÙ·È

42. ∆e ‚È‚Ï›Ô Ùe ηÏÔ‡ÌÂÓÔ ò∞Á·Ú, ÛÙe ïÔÖÔ àӷʤÚÔÓÙ·È Û˘¯Óa ÙfiÛÔ Ôî ‰˘ÙÈÎÔd ¬ÛÔ Î·dÔî ≠∂ÏÏËÓ˜ ÌÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓÔd Û˘ÁÁÚ·ÊÂÖ˜, ‰bÓ Ù·˘Ù›ÛÙËΠàÎfiÌ· Ìb ‚‚·ÈfiÙËÙ·Ø ¿ÓÙˆ˜ ÚfiÎÂÈ-Ù·È ÁÈa ÌÈa ae Ùd˜ ÔÏϤ˜ Û˘ÏÏÔÁb˜ ÙáÓ ¯·ÓÙ›ı-˜, ÎÈ ëÔ̤ӈ˜ ‰bÓ ‰È·Ê¤ÚÂÈ àe Ùe ‚È‚Ï›Ô ÙeηÏÔ‡ÌÂÓÔ ™Ô‡Ó· Ôf ö¯ÂÈ Ùe ú‰ÈÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ, Ôf ¬Ìˆ˜ ÎÈ ·éÙe ‰bÓ ñ¿Ú¯ÂÈ ÛÙcÓ Ú·ÁÌ·ÙÈ-ÎfiÙËÙ· ó˜ ‚È‚Ï›Ô.

43. ^∏ Ú·ÎÙÈÎc ·éÙc ı˘Ì›˙ÂÈ Ùd˜ ¢È·Ï¤ÍÂȘ Ôf àÔ‰›‰ÔÓÙ·È ÛÙeÓ ’πˆ¿ÓÓË ÙeÓ ¢·Ì·ÛÎËÓeηd Ùd˜ Û¯¤ÛÂȘ ÙÔ˘˜ Ìb Ùe ΛÌÂÓfi ÙÔ˘ ηÙa Ùɘ ·îÚ¤Ûˆ˜ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı j àÎfiÌ· ηd ÙeÓ ¢È¿ÏÔ-ÁÔÓ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı ÌÂÙa ÙÔÜ ’∞‚‰ÈÄ, Ôf Âú‰·Ì ·Ú·¿Óˆ.

\∞ÛÙ¤ÚÈÔ˘ \∞ÚÁ˘Ú›Ô˘

∏ ∂§§∏¡π∫∏ ¶√§∂ªπ∫∏ ∫∞π ∞¶√§√°∏∆π∫∏ °ƒ∞ªª∞∆∂π∞ ∂¡∞¡∆π ∆√À π™§∞ª

153

ηd ‰È·Ù˘ÒÓÔÓÙ·È Ìb ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Û˘ÓÔ¯c ηd ÂéÎÚ›ÓÂÈ·. ™ÙeÓ ‰Â‡ÙÂÚÔ ¢È¿ÏÔ-ÁÔ, ï ’πˆÛ‹Ê ˙ËÙÂÖ ‰È¢ÎÚÈÓ›ÛÂȘ Ûb ïÚÈṲ̂ӷ ÛËÌÂÖ· Ùɘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎɘ ›ÛÙ˘: ìıÂfiÙËÙ· ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÔÜ, ì ≈·ÚÍË ·îÚ¤ÛÂˆÓ ÛÙÔf˜ ÎfiÏÔ˘˜ ÙÔÜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔÜ.°Èa Óa àԉ›ÍÂÈ Ùc ıÂfiÙËÙ· ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÔÜ ï Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÚÔ‚¿ÏÏÂÈ ‰˘e âȯÂÈ-Ú‹Ì·Ù· Ìb å‰È·›ÙÂÚË, ηÙa Ùc ÁÓÒÌË ÙÔ˘, ‚·Ú‡ÙËÙ·: ·) ∆a ı·‡Ì·Ù· ÙÔÜ ÃÚÈ-ÛÙÔÜØ ‚) ∆cÓ ÚÔ·ÁÁÂÏ›· Ùɘ öÏÂ˘Û‹˜ ÙÔ˘ ηd ÙcÓ ÂÚÈÁÚ·Êc Ùɘ â›ÁÂÈ·˜ ˙ˆÉ˜ÙÔ˘ àe ÙcÓ ¶·Ï·Èa ¢È·ı‹ÎË Î·d Ùa ™È‚˘ÏÏÈÎa ‚È‚Ï›·. ªb ÙcÓ ÂéηÈÚ›· ·éÙcï Û˘ÁÁڷʤ·˜ âÈÙ›ıÂÙ·È Ìb ‰ÚÈ̇ÙËÙ· ηÙa ÙáÓ ’πÔ˘‰·›ˆÓ. ^∏ ‰Â‡ÙÂÚË âÚÒÙË-ÛË, ‰ËÏ·‰c ì ≈·ÚÍË ·îÚ¤ÛÂˆÓ ÛÙÔf˜ ÎfiÏÔ˘˜ ÙÔÜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔÜ, ‰›ÓÂÈ ÙcÓÂéηÈÚ›· ÛÙeÓ Û˘ÁÁڷʤ· Óa ÌÈÏ‹ÛÂÈ âÎÙÂٷ̤ӷ ÁÈa ÙÔf˜ §Ô˘ıËÚ·ÓÔf˜ ηdÙÔf˜ ∫·Ï‚ÈÓÈÛÙ¤˜, Ôî ïÔÖÔÈ ‰bÓ ‰È·Ê¤ÚÔ˘Ó Ûb Ù›ÔÙ· àe ÙÔf˜ ªÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿-ÓÔ˘˜. ’∂‰á àÎÚȂᘠâÂÌ‚·›ÓÂÈ Î˘Ú›ˆ˜ ï çÚıfi‰ÔÍÔ˜ ∑·¯·Ú›·˜. ¶ÚáÙ·-ÚáÙ·,ÁÈa Óa ‰ÈÔÚıÒÛÂÈ ÙeÓ Û˘ÁÁڷʤ· àÔ‰›‰ÔÓÙ·˜ ÛÙcÓ ’√ÚıÔ‰ÔÍ›· ¬Û· âÎÂÖÓÔ˜‰È·Ù˘ÒÓÂÈ àÓ·ÊÔÚÈÎa Ìb ÙcÓ çÚıfiÙËÙ· Ùɘ ηıÔÏÈÎɘ ›ÛÙË˜Ø ÛÙc Û˘Ó¤¯ÂÈ·,ÁÈa Óa Û˘Ó¯›ÛÂÈ Ùe ̤ÚÔ˜ ·éÙe ÙÔÜ ¢È·ÏfiÁÔ˘ à·ÚÈıÌÒÓÙ·˜ Ùd˜ Ï·ÙÈÓÈÎb˜ ·îÚ¤-ÛÂȘ ηd Û˘ÁÎÚ›ÓÔÓÙ·˜ ÙeÓ ªˆ¿ÌÂı ηd Ùc ıÚËÛΛ· ÙÔ˘ Ìb ÙeÓ ¶¿· ηd ÙcıÚËÛΛ· ÙÔ˘. ∫·d ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ Ìb ≤Ó· âÎÙÂÓb˜ ΛÌÂÓÔ ¿Óˆ ÛÙd˜ ÙÚÂÖ˜ ıÂÔÏÔÁÈÎb˜àÚÂÙ¤˜, à·Ú·›ÙËÙ˜ ÛÙc ˙ˆc ÙÔÜ Û˘ÓÔÌÈÏËÙÔÜ ÙÔ˘, ï ïÔÖÔ˜ ö¯ÂÈ ÙÒÚ· àÛ·-ÛÙÂÖ Ùc ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎc ›ÛÙË.

^√ â›ÏÔÁÔ˜ àӷʤÚÂÙ·È ÛÙc ÌÈ˙¤ÚÈ· ÙáÓ ñfi‰Ô˘ÏˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓáÓ Î·d ÛÙa ‚¿-Û·Ó· Ôf ñÊ›ÛÙ·ÓÙ·È âÍ·ÈÙ›·˜ Ùɘ ›ÛÙÂÒ˜ ÙÔ˘˜ ÛÙe ÃÚÈÛÙfi, ÛÂÏ›‰Â˜ Û˘ÁÎÈÓËÙÈ-Τ˜, àÏÏa ¯ˆÚd˜ å‰È·›ÙÂÚÔ âӉȷʤÚÔÓ.

¢bÓ ıa ÌĘ à·Û¯ÔÏ‹ÛÂÈ â‰á ï µ›Ô˜ ηd ÔÏÈÙ›· ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı, Ô‡, ‰ÈËÚË-̤ÓÔ˜ Ûb Î˙ã ÎÂÊ¿Ï·È·, ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÛÙcÓ µ›‚ÏÔÓ ÃÚÔÓÈÎcÓ ÂÚȤ¯Ô˘Û·ÓÙcÓ îÛÙÔÚ›·Ó Ùɘ µ˘˙·ÓÙ›‰Ô˜ ÙÔÜ °È·ÓÓÈÒÙË ÏÔÁ›Ô˘ ’πˆ¿ÓÓÔ˘ ™Ù¿ÓÔ˘44. ∆e âÎÙÂ-Ó¤ÛÙ·ÙÔ ·éÙe ΛÌÂÓÔ, Ôf ÌĘ ö¯ÂÈ õ‰Ë à·Û¯ÔÏ‹ÛÂÈ àÏÏÔÜ45, ÂrÓ·È ÛÙcÓ ÔéÛ›·

44. µ›‚ÏÔ˜ ÃÚÔÓÈÎc ÂÚȤ¯Ô˘Û· ÙcÓ îÛÙÔÚ›·Ó Ùɘ µ˘˙·ÓÙ›‰Ô˜. ªÂÙ·ÊÚ·ÛıÂÖÛ· âÎ ÙÔÜ ëÏÏË-ÓÈÎÔÜ Âå˜ Ùe ÎÔÈÓeÓ ì̤ÙÂÚÔÓ å‰›ˆÌ·, ·Úa ’πˆ¿ÓÓÔ˘ ™Ù¿ÓÔ˘, ÙÔÜ âÍ ’πˆ·ÓÓ›ÓˆÓ. ¡ÜÓ ‰b ÚáÙÔÓÙ‡ÔȘ âΉÔıÂÖÛ· ηd âÈÌÂÏᘠ‰ÈÔÚıˆıÂÖÛ· ·Úa ÙÔÜ âÓ îÂÚÂÜÛÈ Î˘ ΢[sic] ’∞Á·›Ô˘ §Ô‚¤Ú-‰Ô˘. ^∂ÓÂÙ›ËÛÈ ÷·„Í˙ãØ 1767Ø ¶·Úa ¢ËÌËÙÚ›ˆ £ÂÔ‰ÔÛ›Ô˘ Ùá âÍ ’πˆ·ÓÓ›ÓˆÓ. ™b ≤ÍÈ ÔÏ˘Û¤ÏÈ‰Ô˘˜ÙfiÌÔ˘˜ (Û. 479+471+454+487+476+448). µÏ. Ùc Û‡ÓÙÔÌË ÂÚÈÁÚ·Êc ÛÙeÓ E. LEGRAND,Bibliographie Hellénique... du XVIIIe s., Paris 1928, II, 59-62. ^√ µ›Ô˜ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı ÂÚÈÏ·Ì‚¿-ÓÂÙ·È ÛÙeÓ ÙfiÌ. ∂ã, Û. 225-292.

45. ∞. ∞ƒ°Àƒπ√À, ∂åÛ·ÁˆÁc ÛÙcÓ ëÏÏËÓÈÎc ÔÏÂÌÈÎc ηd àÔÏÔÁËÙÈÎc ÁÚ·ÌÌ·Ù›·, ¬.., Û.232-235.

£∂√§√°π∞ 1/2013

154

ÌÈa ‚ÈÔÁÚ·Ê›· ÙÔÜ î‰Ú˘ÙÔÜ ÙÔÜ ’πÛÏ¿Ì, ÁÚ·Ì̤ÓË Û‡Ìʈӷ Ìb ÙÔf˜ ηÓfiÓ˜ ÙɘîÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›·˜ ηd ‰bÓ ö¯ÂÈ ÌÂÁ¿ÏË Û¯¤ÛË Ìb Ùe ÓÂÜÌ· Ùɘ àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎɘÁÚ·ÌÌ·Ù›·˜46. ™‡Ìʈӷ Ìb ÙcÓ ÏËÚÔÊÔÚ›· ÙÔÜ âΉfiÙË, Ùa ΛÌÂÓ· Ôf àÊÔ-ÚÔÜÓ ÛÙcÓ îÛÙÔÚ›· ÙÔÜ \πÛÏaÌ Î·d ÙáÓ ∆Ô‡ÚÎˆÓ ÂrÓ·È ‰·ÓÂÈṲ̂ӷ âÍ ïÏÔÎÏ‹ÚÔ˘àe ‰˘ÙÈÎb˜ ËÁ¤˜, åÙ·ÏÈÎb˜ õ Á·ÏÏÈΤ˜, ÂúÙ ÌÂÙ·ÊÚ·Ṳ̂Ó˜ ·éÙÔ‡ÛÈ· ÂúÙ ‰È·-Û΢·Ṳ̂Ó˜, Ôî ïÔÖ˜ ËÁb˜ ‚¤‚·È· ‰bÓ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÔÓÙ·È47. ™ÙcÓ âÔ¯‹ ÙÔ˘¬Ìˆ˜ ï ™Ù¿ÓÔ˜ Âr¯Â Ùc ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Óa Û˘ÏϤÍÂÈ ≤Ó· ÔÏf ÏÔ‡ÛÈÔ ñÏÈÎe àe ·-ÓÙe˜ Âú‰Ô˘˜ ‚›Ô˘˜ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı, àe öÚÁ· îÛÙÔÚÈÎa ηd ÏÂÍÈÎÔÁÚ·ÊÈο, àÓÙÈ-ÁÚ¿ÊÔÓÙ·˜ ηd ‰È·Û΢¿˙ÔÓÙ·˜ Ùe ñÏÈÎe ·éÙfi.

^√ °È·ÓÓÈÒÙ˘ ÏfiÁÈÔ˜ âÓۈ̷ÙÒÓÂÈ ÙeÓ µ›ÔÓ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı à̤ۈ˜ ÌÂÙa ÙcÓàÊ‹ÁËÛË Ùɘ ±ÏˆÛ˘ Ùɘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘ (1453) ηd ÚdÓ àÚ¯›ÛÂÈ Óa âÍÈ-ÛÙÔÚÂÖ Ùa Ùɘ ‚·ÛÈÏ›·˜ ÙáÓ ∆Ô‡ÚÎˆÓ ÛÔ˘ÏÙ¿ÓˆÓ. ^øÛÙfiÛÔ ì ‚ÈÔÁÚ·Ê›· ÙÔܪˆ¿ÌÂı Ôf âÓۈ̷ÙÒÓÂÙ·È â‰á ‰bÓ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Î·Ó¤Ó· àe Ùa ÁÓˆÛÙaàÚÓËÙÈÎa j àÓÙÈÚÚËÙÈÎa ÁÈa Ùe \πÛÏaÌ ÛÙÔȯÂÖ·. ¢ÈηÈÔÏÔÁÂÖ ‰b Ùe âÁ¯Â›ÚËÌ¿ÙÔ˘ ·éÙe ó˜ ëÍɘ: «¶·Ú·Î·Ïá ‰b Úe˜ ÙÔf˜ àÓ·ÁÈÓÒÛÎÔÓÙ·˜ ÔéÎ öÛÔÌ·È à¿-ÚÂÛÙÔ˜ ηd àÂȉc˜ ‰Èa Ùe ÂÚ›ÂÚÁÔÓ ÙáÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ ïÔÜ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÔyÙÔ˜ï µ›Ô˜. ∫·d ÂrÓ·È ï ϤÔÓ àÎÚÈ‚¤ÛÙÂÚÔ˜ ηd àÏËı¤ÛÙÂÚÔ˜ ¿ÓÙˆÓ ÙáÓ ôÏψÓïÔÜ Ì¤¯ÚÈ ÙcÓ Û‹ÌÂÚÔÓ â‰fiıËÛ·Ó, ÂúÙ àe ÙÔf˜ ’∞Ó·ÙÔÏÈÎÔf˜ ÂúÙ àe ÙÔf˜¢˘ÙÈÎÔ‡˜. ¶ÚÔÛ¤ÙÈ àe ÙeÓ µ›ÔÓ ÙÔÜÙÔÓ ‰È‰·ÛÎfiÌÂı· ηÙa ÄÛ·Ó àÎÚ›‚ÂÈ·ÓÙcÓ ›ÛÙÈÓ ÙáÓ ·éÙáÓ ’√ıˆÌ·ÓáÓ. ¶·Ú·Î·Ïá ‰b Óa Ìc ÛηӉ·ÏÈÛıÉ Ùd˜ âÍñÌáÓ àÎÔ‡ˆÓ Ì ϤÁÔÓÙ· àÏËıÉ ÙÈÓa ÂÏ·Ṳ̂ӷ ·Úa ÙáÓ ’√ıˆÌ·ÓáÓ, ¬ÙÈâÁg ïÌÈÏá ηÙa ÙcÓ ÁÓÒÌËÓ Î·d ηÙa Ùa˜ Ú‹ÛÂȘ ·éÙáÓØ Ì‹Ù äÌÔÚá Óa ñÔ-„È·Ûıá ¬ÙÈ ı¤ÏÂÈ ‚ÚÂıÉ ÙÈÓa˜ ÙfiÛÔÓ ô‰ÈÎÔ˜ ÎÚÈÙc˜ àe â̤ ηd Óa Ìb ‰ÈοÛËàÏÏfiÙÚÈÔÓ Âé·ÁÁÂÏÈÎɘ àÏËı›·˜ ÁÚ¿ÊÔÓÙ· Ùa ÙÔÈ·ÜÙ·» (∂ã, 373). ’∞ÓÂÍ¿ÚÙË-Ù· àe ÙcÓ ÎÚ›ÛË ÙÔÜ ¯ÚÔÓÔÁÚ¿ÊÔ˘ ÁÈa ÙcÓ àÍ›· ÙÔÜ µ›Ô˘ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı ηd àeÙcÓ ïÌÔÏÔÁ›· Ùɘ ‰ÈÎɘ ÙÔ˘ àÏËıÈÓɘ ›ÛÙ˘, çÊ›ÏÔ˘Ì Óa ÛËÌÂÈÒÛÔ˘Ì ¬ÙÈ ï™Ù¿ÓÔ˜ âÓÂÚÁÂÖ â‰á ó˜ ≤Ó·˜ âÍ·›ÚÂÙÔ˜ àÓÙÈÚfiÛˆÔ˜ ÙÔÜ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔÜ Î·d ÙÔÜ

46. °Èa Ùe ÂÚȯfiÌÂÓÔ ‚Ï. ·Ú·Î¿Ùˆ Ùc ÌÂϤÙË ÙÔÜ ÎÒ‰Èη ñ’ àÚıÌ. 1720 Ùɘ ªÔÓɘ ªÂ-Á›ÛÙ˘ §·‡Ú·˜.

47. √î ÛÂÏ›‰Â˜ 293-476 ÙÔÜ ∂ã ÙfiÌÔ˘ ηd ïÏfiÎÏËÚÔ˜ ï ™Ùã ÙfiÌÔ˜ (Û. 1-448) ÂÚȤ¯Ô˘Ó ÙcÓîÛÙÔÚ›· ÙáÓ ∆Ô‡ÚÎˆÓ ÛÔ˘ÏÙ¿ÓˆÓ Ôf ‚·Û›Ï„·Ó ÛÙcÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÔ‡ÔÏË, àe ÙeÓ ªˆ¿ÌÂı ∞ã(1453) ̤¯ÚÈ ÙcÓ àÓ¿ÚÚËÛË ÛÙe ıÚfiÓÔ ÙÔÜ ’∞¯ÌbÙ °ã (̤¯ÚÈ Ùe 1703 ηd ù¯È Ùe 1695, ¬ˆ˜ àÓ·-ʤÚÂÙ·È ÛÙeÓ E. Legrand). ^√ Û˘ÁÁڷʤ·˜ ηd ï âΉfiÙ˘ ñfiÛ¯ÔÓÙ·È ÙcÓ öΉÔÛË ÎÈ ëÓe˜ ≤‚‰Ô-ÌÔ˘ ÙfiÌÔ˘ Ìb ÙcÓ îÛÙÔÚ›· ÙáÓ ÛÔ˘ÏÙ¿ÓˆÓ Ì¤¯ÚÈ ÙcÓ âÔ¯‹ ÙÔ˘˜ (1767, ‚·ÛÈÏ›· ªÔ˘ÛÙ·ÊÄ °ã),ï ïÔÖÔ˜ ÙfiÌÔ˜ ‰bÓ âΉfiıËΠÔÙ¤. µÏ. Û‡ÓÙÔÌË ∂ú‰ËÛÈÓ ÛÙeÓ ≤ÎÙÔ ÙfiÌÔ.

\∞ÛÙ¤ÚÈÔ˘ \∞ÚÁ˘Ú›Ô˘

∏ ∂§§∏¡π∫∏ ¶√§∂ªπ∫∏ ∫∞π ∞¶√§√°∏∆π∫∏ °ƒ∞ªª∞∆∂π∞ ∂¡∞¡∆π ∆√À π™§∞ª

155

Ó‡̷ÙÔ˜ àÓÂÍÈıÚËÛΛ·˜ Ôf àÚ¯›˙ÂÈ Óa ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È ÛÙc ¢‡ÛË48. ∫È àÎfi-Ì·, ì àÊ‹ÁËÛË ÙÔÜ ‚›Ô˘ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı àÎÔÏÔ˘ıÂÖ Ùa àÚ·‚ÈÎa ÚfiÙ˘· àÊ‹ÁË-Û˘, Ùa ïÔÖ· ¬Ìˆ˜ àÎÔÏÔ˘ıÔÜÓ Î·d ¬ÏÔÈ Û¯Â‰eÓ Ôî ‰˘ÙÈÎÔd Û˘ÁÁÚ·ÊÂÖ˜ àe Ùa̤۷ ÙÔÜ π∑ã ·åáÓ· ηd ≈ÛÙÂÚ·. °Èa Ùc ÌÂϤÙË Ì·˜ â‰á, âÎÂÖÓÔ Ôf àÔÎÙÄâÍ·ÈÚÂÙÈÎa ÌÂÁ¿ÏË ÛËÌ·Û›· ÂrÓ·È Ùe ÁÂÁÔÓe˜ ¬ÙÈ ï µ›Ô˜ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı Ôf ‰ËÌÔ-ÛȇÂÙ·È ÛÙc µ˘˙·ÓÙ›‰· ıa ¯ÚËÛÈ̇ÛÂÈ ó˜ ·ÚÈ· ËÁc Ûb ÔÏÏa ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂ-Ú· Ï·˚Îa àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎa ΛÌÂÓ·, Û˘Ì‚¿ÏÏÔÓÙ·˜ öÙÛÈ ÛÙcÓ àıÚÒ· ‰È›ۉ˘ÛË Ùɘ‰˘ÙÈÎɘ ÁÚ·ÌÌ·Ù›·˜ ÛÙcÓ ëÏÏËÓÔÚıfi‰ÔÍË, Ûb ¬,ÙÈ àÊÔÚÄ ÙcÓ ÂÚd Ùe åÛÏaÌ Î·dÙeÓ ªˆ¿ÌÂı, ÁÚ·ÌÌ·Ù›·. £a àÓ·ÊÂÚıá Ûb ‰‡Ô ÌfiÓÔ âÓ‰ÂÈÎÙÈÎa ·Ú·‰Â›ÁÌ·-Ù·:

™ÙcÓ ^πÂÚa ªÔÓc ªÂÁ›ÛÙ˘ §·‡Ú·˜ âÓ·fiÎÂÈÓÙ·È ‰‡Ô ¯·ÚÙáÔÈ ÎÒ‰ÈΘ ÙÔÜπ£ã ·åÒÓ·, Ôî ñ’ àÚÈıÌ. 1719 ηd 1720, ÁÚ·Ì̤ÓÔÈ àe ÙeÓ ú‰ÈÔ ôÁÓˆÛÙÔ ÁÚ·-ʤ·. ¶ÂÚȤ¯Ô˘Ó ‰b ÌÈa å‰ÈfiÙ˘Ë ÂÚ›ÏË„Ë Ùɘ µ˘˙·ÓÙ›‰Ô˜ ÙÔÜ ’πˆ¿ÓÓÔ˘ ™Ù¿-ÓÔ˘. ^√ ‰Â‡ÙÂÚÔ˜ ÙfiÌÔ˜, ï ïÔÖÔ˜ «âÙÂÏÂÈÒıË Ùe öÙÔ˜ ÷·ˆÎ‰ã, àÚÈÏ›Ô˘ ·ã»49,ʤÚÂÈ Ì¿ÏÈÛÙ· ÙeÓ Ù›ÙÏÔ µ˘˙·ÓÙ›˜. ’∂ÌĘ â‰á ÌĘ âӉȷʤÚÂÈ Ùe ‰¤Î·ÙÔ ÎÂÊ¿-Ï·ÈÔ ÙÔÜ ÙfiÌÔ˘ ·éÙÔÜ (Û. 196-204), Ìb Ù›ÙÏÔ ∆ÈÓa ÂÏ·Ṳ̂ӷ ó˜ àÏËıÉ ñeÙáÓ ’√ıˆÌ·ÓáÓ âÓ ÂÚÈÏ‹„ÂÈ, ‰ÈfiÙÈ àӷʤÚÂÙ·È ÛÙcÓ îÛÙÔÚ›· ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı, ÙÔÜî‰Ú˘ÙÉ Ùɘ ıÚËÛΛ·˜ Ô‡ «Î·Ù·ÙÚfiˆÛ» Ùc ‚·ÛÈÏÂ‡Ô˘Û· fiÏË. ∆ÔÔıÂÙÂÖٷȉb ì îÛÙÔÚ›· ·éÙ‹, ¬ˆ˜ ηd ÛÙc µ˘˙·ÓÙ›‰· ÙÔÜ ™Ù¿ÓÔ˘, à̤ۈ˜ ÌÂÙa ÙcÓ âÍÈ-ÛÙfiÚËÛË Ùɘ ≠∞ψÛ˘, ÛaÓ ≤Ó· Âr‰Ô˜ ÂåÛ·ÁˆÁɘ ÛÙcÓ îÛÙÔÚ›· ÙáÓ ∆Ô‡ÚΈÓÛÔ˘ÏÙ¿ÓˆÓ Ôf àÎÔÏÔ˘ıÂÖ. ’∂ÓÙ‡ˆÛË ÚÔηÏÂÖ ï ÏÔÜÙÔ˜ ÙáÓ ‚ÈÔÁÚ·ÊÈÎáÓ

48. °Èa Ùe ı¤Ì·, ‚Ï. ÙcÓ ÂåÛ·ÁˆÁc ÛÙeÓ ÙÚ›ÙÔÌÔ ‚›Ô ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı ÙÔÜ Jean Gagnier: La vie deMahomet traduite et compilée de l’Alcoran, des traditions authentiques de la Sonna, et desmeilleurs auteurs Arabes. Par Mr Jean Gagnier, professeur en Langues orientales à Oxford.Amsterdam, chez les Wetsteins et Smith, 1748, volumes I, II et III. ^√ °Î·ÓÈb àÓ·ÙÚ¤¯ÂÈ ùÓÙˆ˜Ûb ÔÏÏÔf˜ ò∞Ú·‚˜ ¯ÚÔÓÔÁÚ¿ÊÔ˘˜ ηd Û˘ÁÁÚ·ÊÂÖ˜ ÙÔÜ ‚›Ô˘ j ÙáÓ ¯·ÓÙ›ı˜ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı, å‰È·›-ÙÂÚ· ÛÙeÓ Abû l-Fidâ’ (1273-1331), Û˘ÁÁڷʤ· ëÓe˜ µ›Ô˘ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı, ÙÔÜ ïÔ›Ô˘ Âr¯Â ‰ÒÛÂÈÌÈa Ï·ÙÈÓÈÎc ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË õ‰Ë ÛÙa 1721. ∆eÓ Gagnier ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÎÚÈÙÈÎe ÓÂÜÌ· ηd ÌÂÁ¿ÏËàÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·. ≠√Ï· Ùa ÛÙÔȯÂÖ· Ôf ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂÖ ï ™Ù¿ÓÔ˜ Ùa ‚Ú›ÛÎÔ˘Ì ηd ÛÙeÓ °Î·ÓȤØóÛÙfiÛÔ Ùe ÙÚ›ÙÔÌÔ öÚÁÔ ÙÔÜ ÛÔÊÔÜ çÚÈ·ÓÙ·ÏÈÛÙÉ, ηıËÁËÙÉ ÛÙe ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ Ùɘ ’√ÍÊfiډ˘,‰bÓ ÌÔÚÂÖ Óa ÂrÓ·È ì ËÁc ÙÔÜ °È·ÓÓÈÒÙË ÏÔÁ›Ô˘. µÏ. ηd NORMAN DANIEL, Islam and the West.The Making of an Image, Edinburgh University Press,1960; traduction française: Islam etl’Occident, Paris, Les Éditions du Cerf, 1993.

49. ÈÚd˜ Óa ÌÔÚÔÜÌ Óa ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÔ˘Ì iÓ ì ìÌÂÚÔÌËÓ›· ·éÙc ‰ËÏÒÓÂÈ Ùe ¯ÚfiÓÔ Û˘Á-ÁÚ·Êɘ õ àÓÙÈÁÚ·Êɘ ÙÔÜ ÎÂÈ̤ÓÔ˘. ¶¿ÓÙˆ˜ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈa ΛÌÂÓÔ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ Ùɘ ÃÚÔÓÔ-ÁÚ·Ê›·˜ ÙÔÜ ™Ù¿ÓÔ˘ (1767).

£∂√§√°π∞ 1/2013

156

ÛÙÔȯ›ˆÓ ÁÈa ÙeÓ ªˆ¿ÌÂı Ôf ÂÚȤ¯ÂÈ: §ÂÙÔ̤ÚÂȘ ÁÈa ÙÔf˜ ÁÔÓÂÖ˜, ÙeÓ Ùfi-Ô Á¤ÓÓËÛ‹˜ ÙÔ˘ ηd ΢ڛˆ˜ Ùd˜ ‰È¿ÊÔÚ˜ âΉԯb˜ ÁÈa Ùe öÙÔ˜ ÁÂÓÓ‹ÛÂÒ˜ ÙÔ˘(571, 570, 578, 580, 600, 620 Ì.Ã.) ‰È·ÊfiÚˆÓ Û˘ÁÁڷʤˆÓ, ªÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓˆÓ Î·dÃÚÈÛÙÈ·ÓáÓØ Î·d ÙÔÜÙÔ «âÂȉc ηӤӷ ‚¤‚·ÈÔÓ ÛÈÌa Âå˜ ÙeÓ ªˆ¿ÌÂı ‰bÓ ÂñÚ›-ÛÎÂÙ·È Î·d Âå˜ ÙÔf˜ ò∞Ú·‚·˜» îÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ (Û. 196). ’∂ÓÙÔ‡ÙÔȘ «Ôî ’√ıˆÌ·ÓÔdÏ¿ÙÙÔ˘ÛÈ Óa öÁÈÓ·Ó ÔÏÏa Ù¤Ú·Ù· Âå˜ ÙcÓ Á¤ÓÓ·Ó ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı, Ùa ïÔÖ· ÔîÊÚÔÓÈÌfiÙÂÚÔÈ ÙÔ‡ÙˆÓ Î·d Ôî ÛÔÊÒÙÂÚÔÈ, ó˜ ÓÔÌ›˙ˆ, ‰bÓ Ùa ÈÛÙ‡Ԣӻ50 (Û. 196-197). ¶·Úa Ù·ÜÙ·, ï àÓÒÓ˘ÌÔ˜ ¯ÚÔÓÔÁÚ¿ÊÔ˜ âÍÈÛÙÔÚÂÖ Ù¿ «Ù¤Ú·Ù·» ·éÙa ÔfÛ˘ÓÔ‰Â‡Ô˘Ó Ùc Á¤ÓÓ· ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı, Ùa ‰È¿ÊÔÚ· ‰ËÏ·‰c ı·‡Ì·Ù· Ôf àÓ·ÁÁ¤Ï-ÏÔ˘Ó j âȂ‚·ÈÒÓÔ˘Ó Ùc Á¤ÓÓËÛË ëÓe˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ÚÔÊ‹ÙË Î·d Ôf ‚Ú›ÛÎÂÈ Î·-ÓÂd˜ ÛÙeÓ ’∞‚Ô˘Ó·˙¿Ú (Abû Ma\sar), ÛÙeÓ ’∞Ï‚Ô˘¯¿ÚÈÔÓ (al-Bukhâri) ηd ÛbôÏÏÔ˘˜. ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈa ‚ÈÔÁÚ·ÊÈÎa ÛÙÔȯÂÖ· ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı Ôf ‰È·Ó-ı›˙Ô˘Ó ¬Ï˜ ۯ‰eÓ Ùd˜ Sira ar-Rassul, àe ÙcÓ ÚÒÙË âΛÓË ÙÔÜ Ibn Ishâq, ÁÓˆ-ÛÙc ÛÙeÓ µ·ÚıÔÏÔÌ·ÖÔ ÙeÓ ’∂‰ÂÛÛËÓfi (10Ô˜ ·å.) àÏÏa ηd ÛÙÔf˜ Ï·Ù›ÓÔ˘˜ Û˘Á-ÁÚ·ÊÂÖ˜ õ‰Ë àe Ùe 1141/351. ™Ùc Û˘Ó¤¯ÂÈ· ï Û˘ÁÁڷʤ·˜ Ì·˜ àÛ¯ÔÏÂÖÙ·È ÏÂ-ÙÔÌÂÚᘠÌb ÙcÓ ÏÔ‡ÛÈ· ÷‰›ÁË, ÙcÓ ÚÒÙË Û‡˙˘ÁÔ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı, Ìb ÙcÓ ÚÔ-ÊËÙÈ΋ ÙÔ˘ ÎÏ‹ÛË, Ìb Ùe χÛÈÌÔ Ùɘ ηډÈĘ ÙÔ˘ àe ÙeÓ °·‚ÚÈ‹Ï, Ìb Ùe ı·˘-Ì·ÛÙe Ù·Í›‰È ÙÔ˘ ÛÙa ^πÂÚÔÛfiÏ˘Ì· ηd ÙcÓ àÓ¿‚·Û‹ ÙÔ˘ ÛÙeÓ ÔéÚ·Óe ̤¯ÚÈ ÙeÓıÚfiÓÔ ÙÔÜ £ÂÔÜ. ™Ùe Ù¤ÏÔ˜ ‰b ÌĘ ÏËÚÔÊÔÚÂÖ ¬ÙÈ ï ªˆ¿ÌÂı Âr¯Â 21 j 26 Á˘-Ó·ÖΘ ηd 4 ·Ï·Î›‰Â˜ ηd ¬ÙÈ ì ÷‰›ÁË ÙÔÜ Âr¯Â ‰ÒÛÂÈ 4 ·È‰È¿. ≠√Ï· ·éÙa ïÛ˘ÁÁڷʤ·˜ Ùa ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ Ù¤ÛÛÂÚȘ j ¤ÓÙ ÊÔÚ¤˜ «·ÌÏËıÂÖ˜ ÊÏ˘·Ú›·˜»Î·› «Ì˘ıÔÏÔÁ›·˜» ÙáÓ «çıˆÌ·ÓáÓ îÛÙÔÚÈÎáÓ». ¶·Úa Ù·ÜÙ· Ôî àÊËÁ‹ÛÂȘ ÙÔ˘Û¤‚ÔÓÙ·È àfiÏ˘Ù· Ùd˜ àÓ¿ÏÔÁ˜ àÊËÁ‹ÛÂȘ ÙáÓ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎáÓ ËÁáÓ. ’∂ÎÙe˜‰b àe ÙÔf˜ ’∞‚Ô˘Ó·˙aÚ Î·d ’∞Ï‚Ô˘¯¿ÚÈÔ, ÛÙÔf˜ ïÔ›Ô˘˜ ·Ú·¤ÌÂÈ Û˘¯Ó¿,

50. ™Ùa ·Ú·ı¤Ì·Ù· ‰ÈÔÚıÒÓÔÓÙ·È ÛȈËÏa Ùa ÔÏÏa çÚıÔÁÚ·ÊÈÎa Ï¿ıË.51. ¶ËÁc ÙÔÜ ™Ù¿ÓÔ˘ ıa ÌÔÚÔÜÛ·Ó Óa ÂrÓ·È, öÌÌÂÛ· ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ, Ùa ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎa öÚÁ·

ÙáÓ ïÔ›ˆÓ Ùc ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË Âr¯Â àÔÊ·Û›ÛÂÈ Î·d ÊÚÔÓÙ›ÛÂÈ ï Pierre le VÈnÈrable ÛÙe ∆ÔϤ‰Ô, ÛÙa1141-1143. µÏ. M.-TH. D’ALVERNY, La connaissance de l’islam dans l’Occident médiéval, Lon-don, Variorum, 1994. µ¤‚·È· Ûb ÌÈa ·Ú·Êı·Ṳ́ÓË Î·d Ï·˚ÎfiÙÚÔË ÌÔÚÊ‹. ¶á˜ ¬Ìˆ˜ Ùa Λ-ÌÂÓ· ·éÙa öÊÙ·Û·Ó ó˜ ÙÔf˜ ≤ÏÏËÓ˜ Û˘ÁÁÚ·ÊÂÖ˜ ≤ÍÈ j ëÊÙa ·åáÓ˜ àÚÁfiÙÂÚ·, ÚÔÛ·ıÔÜÌ ÓaÙe ÍÂηı·Ú›ÛÔ˘Ì àÏÏÔÜ, ¤ÍÂÙ¿˙ÔÓÙ·˜ âÎÙÂÓᘠÙe ∫·Ùa ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı ‰ÔΛÌÈÔ ÙÔÜ °ÂÚ·Û›ÌÔ˘µÏ¿¯Ô˘. ≠√ˆ˜ ¬Ìˆ˜ ÎÈ iÓ ö¯ÂÈ Ùe Ú¿ÁÌ·, ÙcÓ âÔ¯c Ôf ï ™Ù¿ÓÔ˜ Û˘Óı¤ÙÂÈ Ùc ÃÚÔÓÔÁÚ·Ê›·ÙÔ˘, Ùa ‰˘ÙÈÎa ΛÌÂÓ· (Ï·ÙÈÓÈο, åÙ·ÏÈο, Á·ÏÏÈο, åÛ·ÓÈÎa ηd àÁÁÏÈÎa) ÁÈa ÙeÓ ‚›Ô ÙÔÜ ªˆ-¿ÌÂı ÂrÓ·È ¿ÌÔÏÏ· ηd ÏÔ‡ÛÈ· Ûb ·ÓÙe˜ Âú‰Ô˘˜ Â剋ÛÂȘ. ^∏ Û¯¤ÛË ÙÔ˘˜ Ìb Ùa ëÏÏËÓÈÎa Λ-ÌÂÓ· ÌĘ ÙÔÔıÂÙÔÜÓ ÌÚÔÛÙa Ûb ÌÈa Ó¤· Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·Ø ö¯Ô˘Ì ‰ËÏ·‰c ÙÒÚ· ÌÈa ïÌ¿‰·ëÏÏËÓÈÎáÓ àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎáÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ôf ËÁ‹ ÙÔ˘˜ ‰bÓ ÂrÓ·È Èa Ôî ‚˘˙·ÓÙÈÓÔd Û˘ÁÁÚ·ÊÂÖ˜ àÏÏaì ‰˘ÙÈÎc àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎc ÁÚ·ÌÌ·Ù›·.

\∞ÛÙ¤ÚÈÔ˘ \∞ÚÁ˘Ú›Ô˘

∏ ∂§§∏¡π∫∏ ¶√§∂ªπ∫∏ ∫∞π ∞¶√§√°∏∆π∫∏ °ƒ∞ªª∞∆∂π∞ ∂¡∞¡∆π ∆√À π™§∞ª

157

ï Û˘ÁÁڷʤ·˜ Ì·˜ àӷʤÚÂÈ â›Û˘ ÙeÓ §ÂÔÓ›ÙË (;), ÙeÓ ∫ÈÛÛ·ÖÔÓ (al-Kisâ\î)ηd ÙeÓ ’∞ÏÌ·ÎÓfiÓ (al-Makkî).

≠ÀÛÙÂÚ’ àe ÌÈa ÔÏf ÚÔÛÂÎÙÈÎc àÓÙÈ·Ú·‚ÔÏc ÙÔÜ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘ πã Ùɘ àÓÒ-Ó˘Ì˘ ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê˘ µ˘˙·ÓÙ›‰Ô˜ Ìb ÙeÓ µ›ÔÓ Î·d ÙcÓ ÔÏÈÙ›·Ó ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı Âå˜Î˙ã ÎÂÊ¿Ï·È· (ÙfiÌ. ∂ã, Û. 225-292) Ùɘ öÓÙ˘Ë˜ µ˘˙·ÓÙ›‰Ô˜ ÙÔÜ ™Ù¿ÓÔ˘52, ÌÔ-ÚÔÜÌ Óa ‰È·Ù˘ÒÛÔ˘Ì ó˜ ëÍɘ Ùa Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù¿ Ì·˜: ·) ≠√Ï· àÔχو˜ ÙaÛÙÔȯÂÖ· Ôf ÂÚȤ¯ÔÓÙ·È ÛÙe ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ, Ùa ‚Ú›ÛÎÔ˘Ì ηd ÛÙe ΛÌÂÓÔ ÙÔܙٿÓÔ˘Ø ‚) ^√ Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÙÔÜ ¯ÂÈÚÔÁÚ¿ÊÔ˘ âÈϤÁÂÈ àe Ùc ÌÔÓ·‰ÈÎc ·éÙcËÁ‹ ÙÔ˘ âÎÂÖÓ· ÌfiÓÔ Ùa ÛÙÔȯÂÖ· Ôf ÙÔÜ ÂrÓ·È à·Ú·›ÙËÙ· ÁÈa Ùc Û˘ÁÎÚfiÙË-ÛË ÙÔÜ ‰ÈÎÔÜ ÙÔ˘ ÔÚÙÚ·›ÙÔ˘ ÙÔÜ î‰Ú˘ÙÉ Ùɘ ıÚËÛΛ·˜ ÙáÓ ∆Ô‡ÚΈÓØ Á) ∆aÛÙÔȯÂÖ· Ôf âÈϤÁÂÈ, Ùa àÓÙÈÁÚ¿ÊÂÈ ·éÙÔ‡ÛÈ·, Ìb ÙcÓ ú‰È· çÚıÔÁÚ·Ê›· ÙáÓ΢ڛˆÓ çÓÔÌ¿ÙˆÓ Î·d àÓÙÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·˜ ÎÈ ·éÙb˜ àÎfiÌ· Ùd˜ ·ÚÂÓı¤ÛÂÈ˜Ø ‰) ∆aÌfiÓ· ÚÔÛˆÈÎa ÛÙÔȯÂÖ· ÙÔÜ ôÁÓˆÛÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ· ÂrÓ·È Ôî âÈÏÔÁb˜ Ôf âÈ-¯ÂÈÚÂÖ Î·d Ôî Ï›Á˜ ÌÈÎÚb˜ ÊÚ¿ÛÂȘ Ôf âÎÊÚ¿˙Ô˘Ó ÙcÓ ÎÚ›ÛË ÙÔ˘ ÁÈa ¬Û· àÊË-ÁÂÖÙ·È. ò∂¯Ô˘Ì ÏÔÈeÓ Ìb Ùe ΛÌÂÓÔ ·éÙe ≤Ó·Ó ÚáÙÔ Û‡ÓÙÔÌÔ, ÚÔÛÂÁ̤ÓÔηd ¯·ÚÈو̤ÓÔ ëÏÏËÓÈÎfi µ›ÔÓ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı, ï ïÔÖÔ˜ ¬Ìˆ˜ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È âÍÔÏÔ-ÎÏ‹ÚÔ˘ ÛÙeÓ µ›ÔÓ Î·d ÔÏÈÙ›·Ó ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı Ùɘ ÃÚÔÓÔÁÚ·Ê›·˜ ÙÔÜ ™Ù¿ÓÔ˘, ïïÔÖÔ˜ ™Ù¿ÓÔ˜, ¬ˆ˜ àӷʤڷÌÂ, ‰È·Û΢¿˙ÂÈ j ÌÂÙ·ÊÚ¿˙ÂÈ ‰˘ÙÈÎb˜ ËÁ¤˜.

¶·Ï·ÈfiÙÂÚ· Âr¯· ÙcÓ ÂéηÈÚ›· Óa âΉÒÛˆ ≤Ó· ôÏÏÔ àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎe ÔÓËÌ¿-ÙÈÔ ôÁÓˆÛÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ·, ηÙÂÍÔ¯cÓ Ï·˚Îfi, Ôf ÂÚȤ¯ÂÙ·È ÛÙeÓ ÎÒ‰Èη ñ’àÚÈıÌ. 110, ÊÊ. 258·-275‚, Ùɘ ^πÂÚĘ ªÔÓɘ ¶·ÓÙÂÏ‹ÌÔÓÔ˜53. ™Ùe Ê. 258· ÙÔÜÎÒ‰Èη ‰È·‚¿˙Ô˘ÌÂ: «’∂‰á ÛËÌÂÈÔÜÌÂÓ ÙÈÓa àÓ·Áηַ, Óa Ùa ä͇ÚÔ˘Ó Ôî È-ÛÙÔd Úe˜ ÏËÚÔÊÔÚ›·Ó ÂéÛ‚›·˜, ÂÚd Ùɘ à¿Ù˘ ÙÔÜ Ï·ÔÏ¿ÓÔ˘ àÓÙȯڛÛÙÔ˘ªˆ¿ÌÂı, ηıg˜ àe àÍÈÔ›ÛÙÔ˘˜ îÛÙÔÚÈÎÔf˜ Â≈ÚÔÌÂÓ ÁÂÁÚ·Ì̤ӷ». ^√ Áڷʤ-·˜ ÌĘ ÏËÚÔÊÔÚÂÖ ¬ÙÈ öÁÚ·„ Ùe ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ ÛÙa 184854, ¬Ìˆ˜ Ùe öÙÔ˜ ·éÙe‰bÓ ÂrÓ·È Ùe öÙÔ˜ Û˘ÁÁÚ·Êɘ, àÏÏa àÓÙÈÁÚ·Êɘ ÙÔÜ ÔÓ‹Ì·ÙÔ˜. ¶¿ÓÙˆ˜ àÓ‹ÎÂÈÛÙcÓ ≈ÛÙÂÚË ÂÚ›Ô‰Ô ÙáÓ ¯ÚfiÓˆÓ Ùɘ ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜. ∆e ¶ÂÚd Ùɘ à¿Ù˘ ÙÔÜÏ·ÔÏ¿ÓÔ˘ àÓÙȯڛÛÙÔ˘ ªˆ¿ÌÂı ÔÓËÌ¿ÙÈÔ ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È ÁÈa Ùe ÂÚȯfiÌÂÓfi

52. ∫·Ùa ÙeÓ ú‰ÈÔ ÙÚfiÔ ıa ÌÔÚÔ‡Û·Ì Óa ‰È·Ù˘ÒÛÔ˘Ì Ùa Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù¿ Ì·˜, ôÓ âȯÂÈ-ÚÔ‡Û·Ì ÌÈa àÓÙÈ·Ú·‚ÔÏc ¬ÏÔ˘ ÙÔÜ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ ÙáÓ ‰˘e ¯ÂÈÚÔÁÚ¿ÊˆÓ ÙfiÌˆÓ Ùɘ ^πÂÚĘªÔÓɘ ªÂÁ›ÛÙ˘ §·‡Ú·˜ Ìb ÙÔf˜ ≤ÍÈ ÙfiÌÔ˘˜ Ùɘ µ˘˙·ÓÙ›‰Ô˜ ÙÔÜ ™Ù¿ÓÔ˘.

53. A. ARGYRIOU, Un «roman» de Mahomet grec inédit, in Graeco-Arabica, Athènes, 2(1983) 139-190, Ìb Á·ÏÏÈÎc ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔÜ ÎÂÈ̤ÓÔ˘, ÂåÛ·ÁˆÁc ηd âÎÙÂÓÉ Û¯fiÏÈ·.

54. ∆e ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Î˘Ú›ˆ˜ (ÊÊ. 5·-225·) ÙcÓ ^∂ÚÌËÓ›· ÛÙcÓ ’∞ÔÎ¿Ï˘„ËÙÔÜ ’∞Ó‰Ú¤· ∫·ÈÛ·Ú›·˜, ηıg˜ ηd ôÏÏ· ÌÈÎÚa àÔÎ·Ï˘ÙÈÎa ΛÌÂÓ· ηd ÛËÌÂÈÒÌ·Ù·.

£∂√§√°π∞ 1/2013

158

ÙÔ˘, ÏÔ‡ÛÈÔ Ûb ıÚ‡ÏÔ˘˜ ηd ·Ú·‰fiÛÂȘ ¿Óˆ ÛÙeÓ ‚›Ô ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı. ™ÙcÓöΉÔÛ‹ ÌÔ˘, âÂȉc ‰bÓ ÁÓÒÚÈ˙· ÙfiÙ ÔûÙ ÙcÓ µ›‚ÏÔÓ ÃÚÔÓÈÎcÓ ÙÔÜ ™Ù¿ÓÔ˘ÔûÙ ÙcÓ ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊË µ˘˙·ÓÙ›‰·, Âr¯· ÚÔÛ·ı‹ÛÂÈ Óa âÓÙÔ›Ûˆ ¬Ï˜ Ùd˜ ËÁb˜ÙÔÜ Û˘ÁÁڷʤ·, àÚ·‚ÈΤ˜, ‰˘ÙÈÎb˜ ηd âÏÏËÓÈΤ˜, ¬Û˜ àӷʤÚÂÈ ÚËÙa ηd ¬Û˜àÔÛȈÂÖ. ¶ÔÏÏb˜ àe Ùd˜ ·Ú·‰fiÛÂȘ ·éÙb˜ ηd ÙÔf˜ ıÚ‡ÏÔ˘˜ àӷʤÚÔÓÙ·ÈÛÙa ı·‡Ì·Ù· Ôf Û˘ÓÔ‰Â‡Ô˘Ó Ùc Á¤ÓÓËÛË ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı, ÛÙe ôÓÔÈÁÌ· ÙÔÜ ÛÙ‹-ıÔ˘˜ ÙÔ˘ àe ÙeÓ ôÁÁÂÏÔ Î·d ÙcÓ Ï‡ÛË Ùɘ ηډÈĘ ÙÔ˘, ÛÙd˜ ïÚ¿ÛÂȘ ÙÔÜàÚ¯·ÁÁ¤ÏÔ˘ °·‚ÚÈ‹Ï, ÛÙcÓ ÚÔÊËÙÈÎc àÔÛÙÔÏc ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı. ≠∂Ó· ôÏÏÔ ÌÂÁ¿-ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔÜ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ ÂrÓ·È àÊÈÂڈ̤ÓÔ ÛÙcÓ ÂÚÈÁÚ·Êc Ùɘ àÓ¿‚·Û˘ ÙÔܪˆ¿ÌÂı ÛÙeÓ ÔéÚ·Óe ηd ÛÙeÓ öÏÂÁ¯fi Ù˘55. ò∞ÏÏÔÈ ıÚ‡ÏÔÈ Î·d ·Ú·‰fiÛÂȘàÊÔÚÔÜÓ ÛÙc ÛËÌ·›· ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı ηd ÛÙd˜ ÚÔÛ¿ıÂȘ ‰ËÏËÙËÚÈ·ÛÌÔÜ ÙÔ˘,ÚÔÛ¿ıÂȘ Ôf ÂÚÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·È Ìb ÔÏÏb˜ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ. ò∞ÊıÔÓ˜ ÏÂÙÔ̤-ÚÂȘ Û˘ÓÔ‰Â‡Ô˘Ó â›Û˘ ïÚÈṲ̂Ó˜ àe Ùd˜ 26 Á˘Ó·ÖΘ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı. ∆e ÔÓË-Ì¿ÙÈÔ ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ Ìb ÙcÓ ÂÚÈÁÚ·Êc ÙáÓ ‰‡Ô ÙÂÌÂÓáÓ ÙÔÜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÛÌÔÜ, Ùɘª¤Îη˜ ηd Ùɘ ªÂ‰›Ó·˜, ηd ÙÔÜ ÚÔÛÎ˘Ó‹Ì·ÙÔ˜ ÙáÓ Ìˆ·ÌÂı·ÓáÓ ÛÙa ‰‡Ô·éÙa îÂÚa ÙÂ̤ÓË, ÂÚÈÁÚ·Êc Ôf ï Û˘ÁÁڷʤ·˜ Ì·˜ àӷʤÚÂÈ ¬ÙÈ ‰·Ó›˙ÂÙ·Èàe Ùd˜ Ù·ÍȉȈÙÈÎb˜ àÊËÁ‹ÛÂȘ ÙÔÜ «°·‚ÚÈcÏ µÚÂÌÒÓ‰ âÍ ÂéÚˆ·˚Îɘ ª·ÚÛ›-ÏÈ·˜» (Gabriel Brémond).

^√ Û˘ÁÁڷʤ·˜ ‰bÓ ·Ú·Ï›ÂÈ ‚¤‚·È· Óa àÓ·ÊÂÚıÂÖ ÛÙc ‰È‰·Ûηϛ· ηdÙcÓ äıÈÎc ‰È·ÁˆÁc ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı ηd Óa Ùd˜ ÛÙÈÁÌ·Ù›ÛÂÈ. ÷ڷÎÙËÚÈÛÙÈÎc ÂrÓ·Èì àÓ·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ÛÙeÓ îÂÚe fiÏÂÌÔ, âÍ ·åÙ›·˜ ÙÔÜ ïÔ›Ô˘ Ùe \πÛÏaÌ Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È ÌbÙeÓ ¯ÏˆÚeÓ ¥ÔÓ Ùɘ ’∞ÔÎ¿Ï˘„˘ (’∞ÔÎ. 6, 8)56. ™˘Ó‹ıˆ˜ ï öÏÂÁ¯Ô˜ ÙÔÜ\πÛÏaÌ Á›ÓÂÙ·È Ìb âȯÂÈÚ‹Ì·Ù· Ï·˚ο. ’∂d ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÈ, ï öÏÂÁ¯Ô˜ Ùɘ àÓ¿-‚·Û˘ ÛÙeÓ ÔéÚ·Óe ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı Á›ÓÂÙ·È Ìb Ùc ‚Ô‹ıÂÈ· àÛÙÚÔÓÔÌÈÎáÓ Û¯Â‰›ˆÓ(Û. 266). ’∂›Û˘ ì àfi‰ÂÈÍË ÙÔÜ Ì˘ÛÙËÚ›Ô˘ ÙÔÜ ÙÚÈ·‰ÈÎÔÜ £ÂÔÜ âȯÂÈÚÂÖÙ·È ÌbÙeÓ Û¯Â‰È·ÛÌe ëÓe˜ ÙÚÈÁÒÓÔ˘ (Û. 270). ¶ÔÏf Èe ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎe˜ àÔ‚·›ÓÂÈ ïöÏÂÁ¯Ô˜ Ùɘ ·Ú¿‰ÔÛ˘ Ùɘ Û¯ÂÙÈÎɘ Ìb Ùc ‰ÔÎÈÌ·Û›·, ÛÙcÓ ïÔ›· ì Û‡˙˘Áfi˜ÙÔ˘ ÷‰›ÁË ñÔ‚¿ÏÏÂÈ ÙeÓ ªˆ¿ÌÂı ≈ÛÙÂÚ’ àe ÙÔf˜ åÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘ ¬ÙÈ ÙeÓ

55. ∆cÓ ÂÚÈÁÚ·Êc ‰·Ó›˙ÂÙ·È àe ÙeÓ º›ÏÈÔ °Ô˘·‰·Ó›ÔÏÔ (ƒhilippe Guadagnoli).56. ∆cÓ Ù·‡ÙÈÛË ÙÔÜ ¯ÏˆÚÔÜ ¥Ô˘ Ìb Ùe \πÛÏaÌ Ùc ‚Ú›ÛÎÔ˘Ì ηd ÛÙeÓ ÎÒ‰. àÚÈıÌ. 639, Û.

59-64, Ùɘ ^πÂÚĘ ªÔÓɘ ¶·ÓÙÂÏ‹ÌÔÓÔ˜ Ôf ÁÚ¿ÊÙËΠÁ‡Úˆ ÛÙa 1850 ηd àÔÙÂÏÂÖ ≤Ó· Âr‰Ô˜Û˘Ó¤¯ÈÛ˘ ηd Û˘ÌÏ‹ÚˆÛ˘ Ùɘ ëÚÌËÓ›·˜ ’∞Ó·ÛÙ·Û›Ô˘ ÙÔÜ °ÔÚ‰›Ô˘. ò∞ÏψÛÙ ʤÚÂÈ ÙeÓ Ù›ÙÏÔ:’∂Î Ùɘ ëÚÌËÓ›·˜ Ùɘ îÂÚĘ ’∞Ôηχ„ˆ˜ ÙÔÜ °ÔÚ‰›Ô˘ ηÙa ·Ú¿ÊÚ·ÛÈÓ Î·d ÚÔÛı‹ÎËÓ. ^∏¬ÏË ëÚÌËÓ›·, Ûb ÁÏÒÛÛ· êÏÔÂÏÏËÓÈÎc àÏÏa ¯ˆÚd˜ å‰È·›ÙÂÚÔ âӉȷʤÚÔÓ, ηχÙÂÈ Ùd˜ ÛÂÏ›‰Â˜49-136 ÙÔÜ ÎÒ‰Èη.

\∞ÛÙ¤ÚÈÔ˘ \∞ÚÁ˘Ú›Ô˘

∏ ∂§§∏¡π∫∏ ¶√§∂ªπ∫∏ ∫∞π ∞¶√§√°∏∆π∫∏ °ƒ∞ªª∞∆∂π∞ ∂¡∞¡∆π ∆√À π™§∞ª

159

âÈÛΤÙÂÙ·È ï àÚ¯¿ÁÁÂÏÔ˜ °·‚ÚÈ‹Ï. ªb ÙcÓ ÂéηÈÚ›· ·éÙ‹, ï Û˘ÁÁڷʤ·˜ Ì·˜·Ú·ı¤ÙÂÈ ≤Ó· ΛÌÂÓÔ ÙÔÜ ¡Â›ÏÔ˘ ÙÔÜ ª˘ÚÔ‚Ï‹ÙÔ˘Ø Ôî ÂÚd ÛÂÍÔ˘·ÏÈÎáÓ Û¯¤-ÛÂˆÓ ÚÔÛˆÈÎb˜ àÓÙÈÏ‹„ÂȘ ÙÔ˘ ÂrÓ·È ÂÚ›ÂÚÁ˜.

∆e Èe âÎÏËÎÙÈÎe ηd Ùe Èe âӉȷʤÚÔÓ ÛÙe ¶ÂÚd Ùɘ à¿Ù˘ ÙÔÜ Ï·ÔÏ¿-ÓÔ˘ àÓÙȯڛÛÙÔ˘ ªˆ¿ÌÂı öÚÁÔ ÂrÓ·È ï àÛ˘Ó‹ıÈÛÙÔ˜ ÏÔÜÙÔ˜ ÙáÓ ÏËÚÔÊÔÚÈáÓηd ÙáÓ ËÁáÓ ÙÔ˘, Ûb ÁÂÓÈÎb˜ ÁÚ·ÌÌb˜ öÁ΢Ú˜, àÍÈfiÈÛÙ˜ ηd Û‚·ÛÙ¤˜. ^√Û˘ÁÁڷʤ·˜ Ì·˜ ·Ú·ı¤ÙÂÈ ÙeÓ ’∞Ó·ÛÙ¿ÛÈÔ °fiÚ‰ÈÔ, ÙeÓ ¡ÂÖÏÔ ÙeÓ ª˘ÚÔ‚Ï‹ÙË,ÙeÓ ÓÂÔÌ¿ÚÙ˘Ú· ’π¿Îˆ‚Ô, ÙeÓ ±ÁÈÔ µÂÓ¤‰ÈÎÙÔ, ÙeÓ Pierre Pascasius j Pascual(¶¤ÙÚÔ˜ ¶·Û¯¿ÛÈÔ˜), ÙeÓ ƒhilippe Guadagnoli (º›ÏÈÔ˜ °Ô˘·‰·Ó›ÔÏÔ˜), ÙeÓGabriel Brémond (°·‚ÚÈcÏ µÚÂÌÒÓ‰ âÍ ÂéÚˆ·˚Îɘ ª·ÚÛ›ÏÈ·˜), ÙeÓ Al-Kisâi(∫ÈÛÛ·ÖÔ˜), ÙeÓ Abû Ma’sar (’∞‚Ô˘Ó·˙¿Ú), ÙeÓ Ibn Abbâs (∂éÓ·‚‚Ę), Ùa àÚ·-‚ÈÎa ‚È‚Ï›· ò∞Á·Ú, ¡ÈÎËÙ‹ÚÈ· ηd ™áÓ· (Sunna). ∆a ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· àe ÙaÛÙÔȯÂÖ· ÙÔÜ ÔÓËÌ·Ù›Ô˘, Ùa Û˘Ó·ÓÙÄÌ ÛÙeÓ µ›ÔÓ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı ÙÔÜ ’πˆ¿ÓÓÔ˘™Ù¿ÓÔ˘. ¶ÂÚȤ¯ÂÈ ¬Ìˆ˜ ηd ÛÙÔȯÂÖ· Ôf àÓÙÏÂÖ àe ôÏϘ ËÁ¤˜, ΢ڛˆ˜ ëÏÏË-ÓÈΤ˜. ^øÛÙfiÛÔ ì ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘ öÁÎÂÈÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙe ÁÂÁÔÓe˜ ¬ÙÈ ï ôÁÓˆÛÙÔ˜ Û˘Á-Áڷʤ·˜ âȯÂÈÚÂÖ Î·d ηÙÔÚıÒÓÂÈ Óa Û˘ÓÙ¿ÍÂÈ ≤Ó· ‰ÚÈ̇ٷÙÔ àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎeÏ·˚Îe ΛÌÂÓÔ, ¬ˆ˜ ï µ·ÚıÔÏÔÌ·ÖÔ˜ ï ’∂‰ÂÛÛËÓe˜ ÛÙc ‚˘˙·ÓÙÈÓc ÂÚ›Ô‰Ô. µ¤-‚·È· ì Û˘ÁÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ÛÙd˜ ÙÂÏÂ˘Ù·Ö˜ ‰ÂηÂٛ˜ Ùɘ ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ ‰bÓ ÙÔÜâ¤ÙÚ„ Óa àÛ΋ÛÂÈ ÌÂÁ¿ÏË â›‰Ú·ÛË. ¶¿ÓÙˆ˜ ì âÌÊ¿ÓÈÛ‹ ÙÔ˘ Û˘Ì›ÙÂÈ ÌbÙcÓ âÔ¯c ÙÔÜ ¡ÂÎÙ·Ú›Ô˘ ∆¤ÚÔ˘, ÙÔÜ ∫ÔÛÌÄ ÙÔÜ ∞åÙˆÏÔÜ Î·d ôÏÏˆÓ Ï·˚ÎáÓîÂÚÔÎËڇΈÓ, âÎÊÚ¿˙ÂÈ ‰b ÌÈa ïÚÈṲ̂ÓË ÓÔÔÙÚÔ›· ηd å‰ÂÔÏÔÁ›·.

’∂ÎÙe˜ àe Ùa àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎa ΛÌÂÓ· Ôf ·ÚÔ˘ÛÈ¿Û·Ì ·Ú·¿Óˆ ñ¿Ú-¯Ô˘Ó àÛÊ·Ïᘠηd ôÏÏ· Ôf ‰bÓ öÙ˘¯Â Óa âÓÙÔ›ÛÔ˘Ì àÎfiÌ·. ^À¿Ú¯Ô˘Ó ¬Ìˆ˜Î·d ÔÏÏa Û‡ÓÙÔÌ· àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎa ΛÌÂÓ· j ÛËÌÂÈÒÌ·Ù·, âÒÓ˘Ì· j àÓÒÓ˘Ì·,Ùɘ ‚˘˙·ÓÙÈÓɘ j Ùɘ ÌÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓɘ ÂÚÈfi‰Ô˘, Ûb ÁÏÒÛÛ· ۯ‰eÓ ¿ÓÙ· êÏÔ-ÂÏÏËÓÈ΋, Ùa ïÔÖ· ï âÚ¢ÓËÙc˜ Û˘Ó·ÓÙÄ Û˘¯Óa ÛÙa ëÏÏËÓÈÎa ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê·. ^HJuliette Davreux Âr¯Â âΉÒÛÂÈ ·Ï·ÈfiÙÂÚ· ÌÂÚÈÎa Ù¤ÙÔÈ· ΛÌÂÓ· j ÛËÌÂÈÒÌ·-Ù·57. ¶ÔÏÏa ôÏÏ· ıa ôÍÈ˙ ÙeÓ ÎfiÔ Óa âΉÔıÔÜÓ Î·d Óa ÌÂÏÂÙËıÔÜÓ Ìb ÚÔÛÔ-¯‹, ÁÈ·Ùd Ùa Ù¤ÙÔÈÔ˘ Âú‰Ô˘˜ ΛÌÂÓ· ΢ÎÏÔÊÔÚÔÜÛ·Ó ÂéÚ¤ˆ˜ ηd ·ÚÂÖ¯·Ó ÛÙeÏ·e Ùd˜ ÁÓÒÛÂȘ ÙÔ˘ ÁÈa Ùc ̈·ÌÂı·ÓÈÎc ıÚËÛΛ·. ò∞ÏψÛÙÂ, Ôî Ï·˚ÎÔd îÂÚÔ΋-Ú˘Î˜ àÓÙÏÔÜÓ Û˘Ó‹ıˆ˜ àe Ùd˜ ú‰È˜ ËÁb˜ Ùa Ï·˚Îa ÛÙÔȯÂÖ· Ôf ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ-ÔÜÓ ÛÙa ÎËÚ‡ÁÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜.

57. J. DAVREUX, Le Codex Bruxellensis (Graecus) II 4836, ÛÙe Byzantion 10 (1935) 91-106.

£∂√§√°π∞ 1/2013

160

∆ÂÏÂÈÒÓÔÓÙ·˜ â‰á Ùc ÌÂϤÙË ÌÔ˘, ıa õıÂÏ· Óa àÓ·ÊÂÚıá ÌfiÓÔ Ûb ÙÚ›· Û‡-ÓÙÔÌ· àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎa ΛÌÂÓ·, ÁÈ·Ùd Ùa ıˆÚá âÍ·ÈÚÂÙÈÎa âӉȷʤÚÔÓÙ·. ∆a ‰‡ÔÚáÙ· ÂrÓ·È àÓÒÓ˘Ì· ηd ÂÚȤ¯ÔÓÙ·È, Ùe ≤Ó· ÛÙeÓ ÎÒ‰Èη ñ’ àÚÈıÌ. 204, ÛÛ.79-81, Ùɘ ^πÂÚĘ ªÔÓɘ ¶·ÓÙÂÏ‹ÌÔÓÔ˜, Ùe ôÏÏÔ ÛÙeÓ ÎÒ‰Èη ñ’ àÚÈıÌ. 66 ÙɘµÈ‚ÏÈÔı‹Î˘ Ùɘ µÔ˘Ïɘ ÙáÓ ^∂ÏÏ‹ÓˆÓ. ™Ùe ΛÌÂÓÔ ÙÔÜ êÁÈÔÚÂÈÙÈÎÔÜ ÎÒ‰Èη ìÁÏÒÛÛ· ÂrÓ·È Èe êÏ‹, Èe Ï·˚ÎfiÙÚÔË, àe Ùc ÁÏÒÛÛ· ÙÔÜ ÎÒ‰Èη Ùɘ µÈ‚ÏÈÔ-ı‹Î˘ Ùɘ µÔ˘Ïɘ. ∫·d ÛÙa ‰‡Ô ΛÌÂÓ· Ùe ÂÚȯfiÌÂÓÔ ‰È·ÈÚÂÖÙ·È Ûb ‰‡Ô ̤-ÚË. ™ÙeÓ ÎÒ‰. 204: ·) ¶ÂÚd ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı ηd ‚) ¶ÂÚd Ùɘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ÙÔÜ ªˆ-¿ÌÂıØ ÛÙeÓ ÎÒ‰. 66: ·) ’∞Ó·ÎÂÊ·Ï·›ˆÛȘ Ùɘ âÓ Ùá ∫Ô˘ÚaÓ ÂÚȯÔ̤Ó˘ ÙÔܪˆ¿ÌÂı ‰È‰·Ûηϛ·˜58 ηd ‚) ¡ÂˆÙ¤ÚÔ˘ ÙÈÓe˜ ÂÚd ÙáÓ ªˆ·ÌÂÙÈÛÙáÓ. ∆e àÓ·-ÊÂÚfiÌÂÓÔ ÛÙc ‰È‰·Ûηϛ· ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı ̤ÚÔ˜ ÂrÓ·È Ùe ú‰ÈÔ Î·d ÛÙa ‰‡Ô ΛÌÂ-Ó·, ‰·ÓÂÈṲ̂ÓÔ àÛÊ·Ïᘠàe ÙcÓ ú‰È· ËÁ‹, Ôf àÔ̤ÓÂÈ Óa âÓÙÔÈÛÙÂÖ. ¢È·-ʤÚÔ˘Ó ÌfiÓÔ ÛÙc ÏÂÎÙÈÎc ‰È·Ù‡ˆÛË59. ^∏ ‰È‰·Ûηϛ· Ùɘ ̈·ÌÂı·ÓÈÎɘ ıÚË-ÛΛ·˜ âÎÙ›ıÂÙ·È Î·Ùa ÙÚfiÔ êÏfi, Û‡ÓÙÔÌÔ Î·d ‰È·ÈÚÂÖÙ·È Ûb È‚ã j ÈÁã ÎÂÊ¿-Ï·È· (ôÚıÚ·). ò∂¯Ô˘Ì ‰ËÏ·‰c ≤Ó· Âr‰Ô˜ ‰ˆ‰ÂηÏfiÁÔ˘ Ôf àÔ‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·ÈÔÏf ¯Ú‹ÛÈÌÔ˜ ÁÈa Ù˘¯eÓ àÔÌÓËÌfiÓ¢ÛË Î·d Ôf à·ÚÈıÌÂÖ Ùa ·ÚÈ· ôÚıÚ·ÙÔÜ Ìˆ·ÌÂı·ÓÈÛÌÔÜ, ÙfiÛÔ Ùa ıÂÔÏÔÁÈο/‰ÔÁÌ·ÙÈÎa ¬ÛÔ Î·d Ùa äıÈο/ÓÔÌÈοØàÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ¬Ìˆ˜ ·ÓÙÂÏᘠÙe Ï·ÙÚ¢ÙÈÎe ̤ÚÔ˜ Ùɘ ıÚËÛΛ·˜: ·) £Âfi˜, ‚)ÃÚÈÛÙfi˜, Á) ªˆ¿ÌÂı, ‰) ∫ÔÚ¿ÓÈÔ, Â) ¶·Ú¿‰ÂÈÛÔ˜, ÛÙ) àÔ¯c ÔúÓÔ˘, àÛˆÙ›·,˙) à·ÁfiÚ¢ÛË ÙáÓ ıÓËÛÈÌ·›ˆÓ, Â剈ÏÔı‡ÙˆÓ, ÓÈÎÙáÓ, ηd ¯ÔÈÚÈÓáÓ ÎÚ¿وÓ,Ë) ÓËÛÙ›· ÙÔÜ Ú·Ì·˙·Ó›Ô˘, ı) ÔÏ˘Á·Ì›· ηd âÈÌÈ͛˜60, È) ÙÈ̈ڛ· ÙáÓÌÔȯáÓ, ÙáÓ ÔÚÓáÓ, È·) ηd ÙáÓ ÎÏÂÙáÓ, È‚) à·ÁfiÚ¢ÛË ÙÔÜ ÙÔÎÈÛÌÔÜ.

∆e ̤ÚÔ˜ Ôf ıa ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÈ˙· ó˜ îÛÙÔÚÈÎe ‰È·Ê¤ÚÂÈ ·åÛıËÙa àe Ùe ≤Ó·¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ ÛÙe ôÏÏÔ. ™ÙeÓ ÎÒ‰. 204 Ùe ̤ÚÔ˜ ·éÙe àӷʤÚÂÙ·È ÛÙcÓ îÛÙÔÚ›·ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı, ÛÙd˜ ηٷÎÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘, ÛÙÔf˜ Ù¤ÛÛÂÚȘ ÚÒÙÔ˘˜ ‰È·‰fi¯Ô˘˜ ÙÔ˘ ηdÙd˜ ηٷÎÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜, ÛÙÔȯÂÖ· Ôf ‚Ú›ÛÎÔ˘Ì Ûb ÔÏÏa ôÏÏ· ΛÌÂÓ·. ™Ùe Ù¤-ÏÔ˜, ÌÂÙa ÙcÓ öÎıÂÛË Ùɘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı, ÌÈa ·Ú¿ÁÚ·ÊÔ˜ àÊÈÂÚÒ-

58. ªb ÙeÓ Ù›ÙÏÔ ·éÙe Ùe ΛÌÂÓÔ Û˘Ó·ÓÙÄÙ·È Î·d ÛÙÔf˜ ÎÒ‰ÈΘ ñ’ àÚÈıÌ. 1782, ÊÊ. 213‚-214·, Ùɘ ^πÂÚĘ ªÔÓɘ ªÂÁ›ÛÙ˘ §·‡Ú·˜ ηd ñ’ àÚÈıÌ. 683, Û. 495-496, Ùɘ ^πÂÚĘ ªÔÓɘ ¶·-ÓÙÂÏ‹ÌÔÓÔ˜.

59. ’∂›Û˘, ÛÙeÓ ÎÒ‰. 204 Ùe ÂÚd Ùɘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ̤ÚÔ˜ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙe ̤ÛÔÓ ÙÔÜ îÛÙÔÚÈ-ÎÔÜ Ì¤ÚÔ˘˜. ªb ÌÈa â›Û˘ âÏ·ÊÚa ‰È·ÊÔÚa ÛÙcÓ àÚ›ıÌËÛË ÛÙe Ù¤ÏÔ˜ Ùɘ öÎıÂÛ˘ Ùɘ ‰È‰·Ûη-Ï›·˜.

60. ^√ ÎÒ‰. 204 ηٷ¯ˆÚÂÖ ÙcÓ à·ÁfiÚ¢ÛË Ùɘ âÈÌÈÍ›·˜ ó˜ ôÚıÚÔ Èã) ÎÈ öÙÛÈ à·ÚÈıÌÂÖÈÁã ôÚıÚ·.

\∞ÛÙ¤ÚÈÔ˘ \∞ÚÁ˘Ú›Ô˘

∏ ∂§§∏¡π∫∏ ¶√§∂ªπ∫∏ ∫∞π ∞¶√§√°∏∆π∫∏ °ƒ∞ªª∞∆∂π∞ ∂¡∞¡∆π ∆√À π™§∞ª

161

ÓÂÙ·È ÛÙcÓ ëÙ˘ÌÔÏÔÁ›· ÙáÓ Ï¤ÍÂˆÓ ’πÛÌ·ËÏ›Ù˘, ™·Ú·ÎËÓfi˜, ’∞Á·ÚËÓfi˜, ¬ˆ˜àÎÚȂᘠÙc ‚Ú›ÛÎÔ˘Ì ηd ÛÙeÓ ’πˆ¿ÓÓË ÙeÓ ¢·Ì·ÛÎËÓfi. ≠√Ï· ·éÙa Ùa ÛÙÔÈ-¯ÂÖ· ÂrÓ·È çÚıa àe îÛÙÔÚÈÎc ôÔ„Ë, iÓ Î·d Û˘¯Óa ÔÏf âÏÏÈÉ. ∆e îÛÙÔÚÈÎe·éÙe ̤ÚÔ˜ ÂrÓ·È âÎÙÂÓ¤ÛÙÂÚÔ ÛÙeÓ ÎÒ‰Èη 66, àӷʤÚÂÙ·È ‰b àÔÎÏÂÈÛÙÈÎaÛÙd˜ ëÙa ΢ÚÈfiÙÂÚ˜ ·îÚ¤ÛÂȘ ÙáÓ ªˆ·ÌÂı·ÓáÓ, ÙáÓ ïÔ›ˆÓ ‰›ÓÔÓÙ·È Ùa çÓfi-Ì·Ù· (·ã ¯·ÓÂÊÉ, ‚ã Û·ÊÉ, Áã Ì·ÏÈÎÉ, ‰ã ¯·ÌÂÏÉ, Âã ÌÔ˘ÚÙ·Ï·˙É, ÛÙã ÓÙÔ˘Ú-˙É Î·d ˙ã ÁÂ˙ËÙÉ)61, Ôf Û˘Óԉ‡ÔÓÙ·È àe ≤Ó· Û‡ÓÙÔÌÔ îÛÙÔÚÈÎe ÛËÌ›ˆÌ· ηdÙcÓ öÎıÂÛË ÙáÓ ‰ÔÍ·ÛÈáÓ Ùɘ ηıÂÌÈĘ Ûb Û¯¤ÛË Ìb Ùd˜ ôÏϘ j ηd Ìb Ùc ÛÔ‡-Ó·. ^√ Û˘ÁÁڷʤ·˜ ö¯ÂÈ ‚¤‚·È· àÓÙÈÁÚ¿„ÂÈ Î¿Ô˘ ¬Ï˜ ·éÙb˜ Ùd˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜,óÛÙfiÛÔ ‰bÓ ö¯Ô˘Ì âÓÙÔ›ÛÂÈ ÌÈa Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ËÁ‹62. ∆ÂÏÂÈÒÓÔÓÙ·˜ Ùc Û‡ÓÙÔ-ÌË ·éÙc ·ÚÔ˘Û›·ÛË, ıa õıÂÏ· Óa âÈÛÙ‹Ûˆ ÙcÓ ÚÔÛÔ¯c ÛÙe ÁÂÁÔÓe˜ ¬ÙÈ Ùa‰‡Ô ·éÙa ΛÌÂÓ· ÛÙÔ¯Â‡Ô˘Ó ÚˆÙ›ÛÙˆ˜ ÙcÓ ÏËÚÔÊfiÚËÛË ÙÔÜ àÓ·ÁÓÒÛÙËØëÔ̤ӈ˜ ‰bÓ âΉËÏÒÓÔ˘Ó Î·ÌÈa å‰È·›ÙÂÚË â¯ıÚfiÙËÙ· öÓ·ÓÙÈ ÙÔÜ \πÛÏ¿Ì, öÛÙˆÎÈ iÓ ï ÙÚfiÔ˜ Ôf ‰›ÓÂÙ·È ì ÏËÚÔÊfiÚËÛË ÂrÓ·È à·ÍȈÙÈÎfi˜.

™˘Ì‚·›ÓÂÈ âÓÙÂÏᘠÙe àÓÙ›ıÂÙÔ Ì’ ·éÙe Ùe ôÏÏÔ Î›ÌÂÓÔ, ∫ÂÊ¿Ï·È· ηÙa’∞Á·ÚËÓáÓ, Ô›ËÌ· §·˘ÚÂÓÙ›Ô˘ ÙÈÓe˜ ÌÔÓ·¯ÔÜ. ^√ ôÁÓˆÛÙÔ˜ Û\ âÌĘ ÌÔÓ·¯e˜§·˘Ú¤ÓÙÈÔ˜ ηٷÎÏ›ÂÈ ó˜ ëÍɘ Ùe ÔÓËÌ¿ÙÈfi ÙÔ˘: «∆·ÜÙ· öÁÚ·„· âÎ ÔÏÏáÓçÏ›Á·, Âå˜ àÓ¿ÌÓËÛÈÓ ÙáÓ âÓÙ˘Á¯·ÓfiÓÙˆÓ Î·d âÌÔÜØ ¬ˆ˜ ʈÙÈÛıáÛÈ Î·d ÌˉÂd˜à·ÙÄÙ·È ïÚáÓ ÙcÓ ÂûÓÔÈ·Ó Î·d ÙeÓ ÏÔÜÙÔÓ ·éÙáÓ, ÚfiÛηÈÚÔ˜ Á¿Ú âÛÙÈÓ.^∏ÌÂÖ˜, Ôî ʈÙÈÛı¤ÓÙ˜ ·Úa £ÂÔÜ Î·d ÙáÓ êÁ›ˆÓ, âÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔÜÌÂÓ ÙeÓ ‚›ÔÓÙáÓ àÔÛÙfiÏˆÓ Î·d Ùa ‰È‰¿ÁÌ·Ù·Ø Î·ÎÔ·ıÔÜÌÂÓ çÓÂȉÈ˙fiÌÂÓÔÈ Î·d ·È‰Â˘fi-ÌÂÓÔÈ ñe ÙáÓ ïÚ·ÙáÓ Î·d àÔÚ¿ÙˆÓ â¯ıÚáÓØ ñÔ̤ÓÔÌÂÓ Î·d Â鯷ÚÈÛÙÔÜÌÂÓ Âå˜çÏ›ÁÔÓ ¯ÚfiÓÔÓ, ηd ·åˆÓ›ˆ˜ ¯·ÈÚfiÌÂı· àÔÏ·‡ÔÓÙ˜ ÙáÓ à˚‰›ˆÓ àÁ·ıáÓ Î·dÙɘ ‚·ÛÈÏ›·˜ ÙáÓ ÔéÚ·ÓáÓØ w˜ Á¤ÓÔÈÙÔ ¿ÓÙ·˜ ìÌĘ âÈÙ˘¯ÂÖÓ...». ^√ ÌÔÓ·¯e˜§·˘Ú¤ÓÙÈÔ˜ âȉÈÒÎÂÈ ÏÔÈeÓ ÙeÓ ú‰ÈÔ ‰ÈÏe ÛÎÔe Ìb ÙeÓ ÌÔÓ·¯e ¶·¯ÒÌÈÔƒÔ˘ÛÄÓÔ, ÙeÓ àÓÒÓ˘ÌÔ ÙÔÜ ÎÒ‰. 71, Ìb ÙeÓ ’∞Ó·ÛÙ¿ÛÈÔ °fiÚ‰ÈÔ Î·d ÔÏÏÔf˜ îÂ-ÚÔ΋ڢΘ, ‰ËÏ·‰c Óa à·ÓÙ‹ÛÂÈ ÛÙe ‚·Û·ÓÈÛÙÈÎe âÚÒÙËÌ· Ôf öıÂÙ ìÂéÚ·Á›· ÙáÓ àÛ‚áÓ, ÚÔÛ·ıÒÓÙ·˜ öÙÛÈ Óa àÔÙÚ¤„ÂÈ ÙÔf˜ ÂéÛ‚ÂÖ˜ àeÙeÓ âÍÈÛÏ·ÌÈÛÌfi. ™˘ÓÙ¿ÛÛÂÈ ‰b ≤Ó· ÔÏf Û‡ÓÙÔÌÔ Î·d ηÏÔÁÚ·Ì̤ÓÔ Î›ÌÂÓÔ,

61. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈa Ùd˜ Ù¤ÛÛÂÚȘ ÎÏ·ÛÈÎb˜ ıÂÔÏÔÁÈÎÔ-ÓÔÌÈÎb˜ Û¯ÔÏb˜ ÙÔÜ åÛÏ¿Ì Î·d ÁÈa ÙÚÂÖ˜àe Ùd˜ ôÏϘ ıÂÔÏÔÁÈΤ˜, ÊÈÏÔÛÔÊÈÎb˜ j ÔÏÈÙÈÎb˜ Ù¿ÛÂȘ Ôf âÌÊ·Ó›ÛÙËÎ·Ó ÛÙÔf˜ ÎfiÏÔ˘˜ Ùɘ̈·ÌÂı·ÓÈÎɘ ıÚËÛΛ·˜: ªÔ˘Ù·˙Èϛ٘, ¢ÚÔÜ˙ÔÈ, ÷˙ËÚ›Ù˜. ¶·Ú·Ï›ÔÓÙ·È Ôî ™Ë›Ù˜.

62. ™ËÌÂÈÒÓˆ ¬ÙÈ Î·d ï Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÙÔÜ ÎÒ‰. 71 Ùɘ ^πÛÙÔÚ. ηd ’∂ıÓ. ^∂Ù·ÈÚ›·˜ àӷʤÚÂ-Ù·È ÛÙd˜ «·îÚ¤ÛÂȘ» ÙáÓ ªˆ·ÌÂı·ÓáÓ, ‰bÓ âÈ̤ÓÂÈ ¬Ìˆ˜ ÁÈa Óa Ìc Ì·ÎÚ‡ÓÂÈ ÙeÓ ÏfiÁÔ ÙÔ˘.

£∂√§√°π∞ 1/2013

162

Ôf ÌÔÚÂÖ Ú¿ÁÌ·ÙÈ Óa ¯ÚËÛÈ̤„ÂÈ ó˜ ÌÓËÌfiÓÈÔ ÛÙeÓ Î¿ı ÈÛÙe ¯ÚÈÛÙÈ·Ófi. ^√ Û˘ÁÁڷʤ·˜ àÎÔÏÔ˘ıÂÖ àe ÙcÓ àÚ¯c S˜ Ùe Ù¤ÏÔ˜ Ùc Û˘ÁÎÚÈÙÈÎc ̤ıÔ‰Ô.

ªb ÔÏÏc Û˘ÓÙÔÌ›· àÏÏa Ûb ÌÈa ôÚÈÛÙË Î·d ÂéÎÔÏÔÓfiËÙË ‰È·Ù‡ˆÛË âÎı¤ÙÂÈïÚÈṲ̂ӷ, ηd ÛÔÊa ‰È·ÏÂÁ̤ӷ, àe Ùa ÎÂÊ¿Ï·È· Ùɘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎɘ ›ÛÙ˘:ÂÚd £ÂÔÜ, §fiÁÔ˘ ηd ∞Á›·˜ ∆ÚÈ¿‰Ô˜, ÂÚd Ùɘ àگɘ ÙÔÜ Î·ÎÔÜ, ÂÚd ÙáÓ âÈ-Ù˘¯ÈáÓ ÙáÓ ªˆ·ÌÂı·ÓáÓ, ÂÚd âÓ·ÓıÚˆ›Ûˆ˜, ÂÚd ı·˘Ì¿ÙˆÓ Ôf âÂÙ¤ÏÂ-Û·Ó ï ’πˆÓĘ, ï ªˆ¸Ûɘ ηd ï ÃÚÈÛÙfi˜. ™Ùe ηı¤Ó· àe Ùa ÎÂÊ¿Ï·È· ·éÙaâÎı¤ÙÂÈ Î·d ÙcÓ àÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë ‰È‰·Ûηϛ· Ùɘ ̈·ÌÂı·ÓÈÎɘ ›ÛÙ˘, àÔ‰ÂÈÎÓ‡Ô-ÓÙ·˜ öÙÛÈ fiÛÔ ·éÙc ÂrÓ·È ôÏÔÁË, Û·ıÚc ηd àÓÙ›ıÂË. ™Ùe Ù¤ÏÔ˜ ‰b âÈ̤ÓÂÈ Â-ÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙcÓ öÏÏÂÈ„Ë âΠ̤ÚÔ˘˜ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı ı·˘Ì¿ÙˆÓ, ·È‰Â›·˜ ηdäıÈÎɘ ˙ˆÉ˜. ’∞e ÙcÓ ôÔ„Ë ÙÔÜ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ ÙÔ˘˜, Ùa ∫ÂÊ¿Ï·È· ÙÔÜ ÌÔÓ·-¯ÔÜ §·˘ÚÂÓÙ›Ô˘ ‰bÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó å‰È·›ÙÂÚÔ âӉȷʤÚÔÓ, àÔÙÂÏÔÜÓ ¬Ìˆ˜ ≤Ó·àÍÈfiÏÔÁÔ Î›ÌÂÓÔ àe ÙcÓ ôÔ„Ë ÙÔÜ ≈ÊÔ˘˜, Ùɘ ÌÂıfi‰Ô˘ Ôf àÎÔÏÔ˘ıÂÖ Î·dÙÔÜ ÛÎÔÔÜ Ôf âȉÈÒÎÂÈ. £a ÌÔÚÔ‡Û·Ì úÛˆ˜ Óa ÛËÌÂÈÒÛÔ˘Ì àÎfiÌ· g˜Ùe ΛÌÂÓÔ ÙÔÜ §·˘ÚÂÓÙ›Ô˘ ÁÚ¿ÊÙËΠïˆÛ‰‹ÔÙ ηÙa ÙeÓ π∑ã ·åáÓ·: Ôî ÚÔ-‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ› ÙÔ˘ àÓÙÈηÙÔÙÚ›˙Ô˘Ó ·éÙcÓ àÎÚȂᘠÙcÓ âÔ¯c ηd àÎÔÏÔ˘ıÂÖ È-ÛÙa Ùc ‚˘˙·ÓÙÈÓc ·Ú¿‰ÔÛË.

’∂ÈÏÔÁÈÎa

∫¿ı ÚÔÛ¿ıÂÈ· ·ÚÔ˘Û›·Û˘ ÌÈĘ Û˘ÓıÂÙÈÎɘ ÌÂϤÙ˘ ¿Óˆ ÛÙcÓ ëÏÏË-ÓÈÎc àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎc ÁÚ·ÌÌ·Ù›· ÙáÓ ¯ÚfiÓˆÓ Ùɘ ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ àÔ‚·›ÓÂÈ à‰‡-Ó·ÙË âÍ·ÈÙ›·˜ Ùɘ öÏÏÂȄ˘ ÌÈĘ â·ÚÎÔܘ âÈÛÙËÌÔÓÈÎɘ öÚ¢ӷ˜. £a ÚÔ-Û·ı‹Ûˆ ÏÔÈeÓ Óa ÎÏ›ۈ Ùc ÌÂϤÙË ÌÔ˘ ·éÙc Ìb ÌÂÚÈÎb˜ ÁÂÓÈÎb˜ ηd Û‡ÓÙÔ-̘ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ:

1) ^∏ ·Ú·ÁˆÁc àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎáÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ÂrÓ·È àÚÈıÌËÙÈÎa àÛ‹Ì·ÓÙË, å‰È·›-ÙÂÚ· iÓ ı¤Ï·Ì Óa ÙcÓ Û˘ÁÎÚ›ÓÔ˘Ì Ìb ÙcÓ àÓÙÈÏ·ÙÈÓÈÎc ÁÚ·ÌÌ·Ù›·.

2) √î Û˘ÁÁÚ·ÊÂÖ˜ ÙáÓ ¯ÚfiÓˆÓ Ùɘ ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ ÛÙÂÚÔÜÓÙ·È ÚˆÙÔÙ˘›·˜.≠√ÏÔ Û¯Â‰eÓ Ùe ñÏÈÎe Ìb Ùe ïÔÖÔ ÔåÎÔ‰ÔÌÔÜÓ Ùe ‰ÈÎfi ÙÔ˘˜ öÚÁÔ, Ùe ‰·Ó›˙Ô-ÓÙ·È àe ÙÔf˜ ‚˘˙·ÓÙÈÎÔf˜ Û˘ÁÁÚ·ÊÂÖ˜ (ƒÔ˘ÛÄÓÔ˜, ¡ÈÎÔ‡ÛÈÔ˜, §·˘Ú¤ÓÙÈÔ˜,ª¿ÍÈÌÔ˜).

3) ’∞e ÌÈa ïÚÈṲ̂ÓË âÔ¯c ηd ≈ÛÙÂÚ· (̤۷ ÙÔÜ ÈËã ·å.), Ôî Ï·ÙÈÓÈÎb˜ËÁb˜ Ê·›ÓÂÙ·È ¬ÙÈ ·›ÚÓÔ˘Ó Ùe ÚÔ‚¿‰ÈÛÌ· (µ›‚ÏÔ˜ ÃÚÔÓÈÎc ÙÔÜ ™Ù¿ÓÔ˘, Ùa‰‡Ô ÔÓËÌ¿ÙÈ·, ’∂Á¯ÂÈÚ›‰ÈÔÓ, ηd ÁÈa Ùc ÏfiÁÈ· ÁÚ·ÌÌ·Ù›· ï °ÂÚ¿ÛÈÌÔ˜ µÏ¿-¯Ô˜).

4) ∆a ηÈÓÔÊ·ÓÉ ÂÚd Ùe \πÛÏaÌ ÛÙÔȯÂÖ· ‰bÓ ÏÂ›Ô˘Ó Ê˘ÛÈο. ’∞ÊÔÚÔÜӬ̈˜ ¿ÓÙ· ÛÙcÓ äıÈ΋, Ùc Ï·ÙÚ›· ηd ÛÙd˜ Û˘Ó‹ıÂȘ ÙáÓ ∆Ô‡ÚÎˆÓ õ ÛÙd˜ Û¯Â-

\∞ÛÙ¤ÚÈÔ˘ \∞ÚÁ˘Ú›Ô˘

∏ ∂§§∏¡π∫∏ ¶√§∂ªπ∫∏ ∫∞π ∞¶√§√°∏∆π∫∏ °ƒ∞ªª∞∆∂π∞ ∂¡∞¡∆π ∆√À π™§∞ª

163

ÙÈÎb˜ Ìb Ùc ˙ˆc ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı ·Ú·‰fiÛÂȘ, àÓÙÏÔÜÓÙ·È ‰b àe ËÁb˜ ÂúÙ ‰˘ÙÈÎb˜ÂúÙ ÙÔ˘ÚÎÈΤ˜.

5) ^∏ ÚÔÙÈÌËÙ¤· ̤ıÔ‰Ô˜ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ ÂrÓ·È ì Û˘ÁÎÚÈÙÈ΋. ∫ÂÓÙÚÈÎc ‰b ı¤-ÛË ÛÙd˜ Û˘ÁÎÚ›ÛÂȘ, ≈ÛÙÂÚ’ àe ÙcÓ äıÈÎc ˙ˆ‹, Ù›ÓÂÈ Óa ηٷϿ‚ÂÈ Ùe ı¤Ì· ÙáÓı·˘Ì¿ÙˆÓ Ôf âÂÙ¤ÏÂÛ·Ó ï ÃÚÈÛÙe˜ ηd ï ªˆ¿ÌÂı.

6) ^øÛÙfiÛÔ ≤Ó· àe Ùa ϤÔÓ âӉȷʤÚÔÓÙ· ı¤Ì·Ù· Ùɘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÂrÓ·È ì Û‡-ÁÎÚÈÛË ÌÂÙ·Íf ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı ηd ÙÔÜ ¶¿·, ÌÂÙ·Íf Ï·ÙÈÓÈÎɘ ηd ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·-ÓÈÎɘ äıÈÎɘ. √î ^∂ÚÌËÓÂÖ˜ ÛÙcÓ ’∞ÔÎ¿Ï˘„Ë àÔÙÂÏÔÜÓ ‚¤‚·È· Ù˘ÈÎe ·Ú¿-‰ÂÈÁÌ· âd ÙÔÜ ı¤Ì·ÙÔ˜. √î çÚıfi‰ÔÍÔÈ ıÂÔÏfiÁÔÈ âӉȷʤÚÔÓÙ·È Óa ÚÔÛٷ٤-„Ô˘Ó ÙeÓ çÚıfi‰ÔÍÔ ÈÛÙe ηd àe ÙÔf˜ ‰‡Ô ·éÙÔf˜ â¯ıÚÔ‡˜. ¶›Ûˆ ¬Ìˆ˜ àeÙc Û‡ÁÎÚÈÛË ·éÙ‹, Ï·˚ÎÔÜ ó˜ âd Ùe ÏÂÖÛÙÔÓ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ‰È·ÁÚ¿ÊÂÙ·È ì ΛÓË-ÛË ÙáÓ ‰‡Ô ÛÔ˘‰·ÈÔÙ¤ÚˆÓ å‰ÂÔÏÔÁÈÎáÓ ÚÂ˘Ì¿ÙˆÓ Ùɘ âԯɘ, ÙÔÜ ÙÔ˘ÚÌ·-ÓÈÔÜ Î·d Ùɘ ÙÈ¿Ú·˜63.

7) ∆e Úfi‚ÏËÌ· Ôf à·Û¯ÔÏÂÖ ‚·ıÈa ÙÔf˜ Û˘ÁÁÚ·ÊÂÖ˜ ÂrÓ·È Ùa ‚¿Û·Ó·Ôf Ôî ÂéÛ‚ÂÖ˜ ’√Úıfi‰ÔÍÔÈ ñÊ›ÛÙ·ÓÙ·È àe ÙÔf˜ àÛ‚ÂÖ˜ ∆Ô‡ÚÎÔ˘˜. ¶ÚfiÎÂÈ-Ù·È ÁÈa Úfi‚ÏËÌ· ˙ˆÙÈÎfi, Úfi‚ÏËÌ· ‚·ıÈa ñ·ÚÍÈ·Îfi, ÙÔÜ ïÔ›Ô˘ ì χÛË, ηdÁÈa ÙcÓ âÔ¯c ·éÙ‹, ÂrÓ·È ÚÒÙÈÛÙ· âÛ¯·ÙÔÏÔÁÈ΋.

8) ’∂ÓÙ‡ˆÛË ÚÔηÏÂÖ â›Û˘ ì ÔÈÔÙÈÎc ηd ÔÛÔÙÈÎc ÊÙÒ¯ÂÈ· ÙáÓ àÓÙÈÈ-ÛÏ·ÌÈÎáÓ ÎÂÈ̤ӈÓ. ™b Ù› çÊ›ÏÂÙ·È ·éÙfi; ™Ùc ÁÂÓÈÎfiÙÂÚË ÙÒ¯Â˘ÛË Ùɘ ëÏÏË-ÓÈÎɘ ıÂÔÏÔÁ›·˜ Ùɘ âԯɘ; ™Ùd˜ Âå‰ÈÎb˜ Û˘ÓıÉΘ οو àe Ùd˜ ïÔÖ˜ ˙ÂÖ ì’∂ÎÎÏËÛ›·; h∏ Ú¤ÂÈ Óa ñÔı¤ÛÔ˘Ì ¬ÙÈ ÛÙa Ì¿ÙÈ· ÙáÓ çÚıÔ‰fiÍˆÓ ıÂÔÏfiÁˆÓÙɘ âԯɘ «ì Ï·ÙÈÓÈÎc ıÚËÛΛ·» àÔÙÂÏÔÜÛ ≤Ó· ÔÏf Èe ÛÔ‚·Úe ΛӉ˘ÓÔàe Ùc ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈ΋; ∂rÓ·È Ê·ÓÂÚe ¬ÙÈ Î·Ó¤Ó·˜ àe ÙÔf˜ ÙÚÂÖ˜ ·Ú·¿ÓˆÏfiÁÔ˘˜ ‰b ıa ÌÔÚÔÜÛÂ, àe ÌfiÓÔ˜ ÙÔ˘, Óa âÍËÁ‹ÛÂÈ ÙcÓ ÂÓ›· ·éÙc ηd ¬ÙÈ ïηı¤Ó·˜ ÙÔ˘˜ âÈÊÔÚÙ›˙ÂÙ·È ≤Ó· ̤ÚÔ˜ Ùɘ Âéı‡Ó˘.

9) ∂rÓ·È â›Û˘ Ê·ÓÂÚe ¬ÙÈ ì âÎÙ›ÌËÛ‹ Ì·˜ Ùɘ àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎɘ ÁÚ·ÌÌ·Ù›·˜ÙáÓ ¯ÚfiÓˆÓ Ùɘ ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ ÙfiÙ ÌfiÓÔ ıa ÂrÓ·È ÛÔ‚·Úc ηd Û‚·ÛÙ‹, ¬Ù·Óıa ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ì Óa ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ì ¬ÏË ÁÂÓÈÎa ÙcÓ ·Ú·ÁˆÁc ηd Óa ‰È·ı¤ÙÔ˘ÌÂàÍÈfiÈÛÙ˜ âΉfiÛÂȘ ÙáÓ ÎÂÈ̤ӈÓ, ηıg˜ ηd ÌÔÓÔÁڷʛ˜ âÈÛÙËÌÔÓÈÎa ÙÂÎ-ÌËÚȈ̤Ó˜.

¶Úe˜ Ùe ·ÚfiÓ, ï ÌÈÎÚe˜ àÚÈıÌe˜ àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎáÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Î·d ì àÓˆÓ˘Ì›·ÔÏÏáÓ àe ·éÙa ıa ÌÔÚÔÜÛ·Ó Óa ‚ÚÔÜÓ ÌÈa Èe îηÓÔÔÈËÙÈÎc ëÚÌËÓ›· ÛÙd˜

63. ∞. ∞ƒ°Àƒπ√À, ’π‰ÂÔÏÔÁÈÎa Ú‡̷ٷ ÛÙÔf˜ ÎfiÏÔ˘˜ ÙÔÜ ^∂ÏÏËÓÈÛÌÔÜ Î·d Ùɘ ’√ÚıÔ‰ÔÍ›·˜Î·Ùa Ùa ¯ÚfiÓÈ· Ùɘ ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜, §¿ÚÈÛ·, §·ÔÁÚ·ÊÈÎc ^∂Ù·ÈÚ›· §·Ú›Û˘, 1980.

£∂√§√°π∞ 1/2013

164

å‰È·›ÙÂÚ˜ Û˘ÓıÉΘ Ùɘ ñԉԇψÛ˘ ÛÙÔf˜ ∆Ô‡ÚÎÔ˘˜ η›, ΢ڛˆ˜, ÛÙcÓ Î·ÙË-ÁÔÚËÌ·ÙÈÎc à·ÁfiÚ¢ÛË, àe Ùc ÌÈa ÌÂÚÈa ÛÙÔf˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔf˜ Óa ‰È·Ï¤ÁÔÓÙ·ÈÌb ÙÔf˜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜ ÂÚd ÙcÓ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎc ıÚËÛΛ·, àe ÙcÓ ôÏÏË ÌÂÚÈaÛÙÔf˜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜ Óa àÛ¿˙ÔÓÙ·È ÌÈa ôÏÏË ıÚËÛΛ· àÚÓÔ‡ÌÂÓÔÈ ÙeÓ Ìˆ·-ÌÂı·ÓÈÛÌfi. ∫·d ÛÙd˜ ‰‡Ô ÂÚÈÙÒÛÂȘ ì ·Ú¿‚·ÛË ÙÈ̈ÚÂÖÙ·È Ìb ÙcÓ ÔÈÓc ÙÔÜı·Ó¿ÙÔ˘. ¶ÔÏÏa ΛÌÂÓ· àӷʤÚÔÓÙ·È ÛÙcÓ à·ÁfiÚ¢ÛË ·éÙ‹, Ùa ‰b Ó¤· Ì·Ú-Ù˘ÚÔÏfiÁÈ· ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ÔÏÏa ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· âÊ·ÚÌÔÁɘ Ùɘ ı·Ó·ÙÈÎɘÔÈÓɘ. µ¤‚·È· ï ÚÒÙÈÛÙÔ˜ ηd ÌÔÓ·‰ÈÎe˜ ÛÎÔe˜ ¬ÏˆÓ ·éÙáÓ ÙáÓ ÎÂÈ̤ӈÓqÙ·Ó Óa àÔÙÚ¤„Ô˘Ó ÙÔf˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔf˜ àe ÙeÓ âÍÈÛÏ·ÌÈÛÌe ηd ù¯È Óa ÚÔÙÚ¤-„Ô˘Ó ÙÔf˜ ̈·ÌÂı·ÓÔf˜ Óa âίÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÙÔÜÓ64. °Èa ÙeÓ ÏfiÁÔ àÎÚȂᘠ·éÙe ·-Ú·ÙËÚÔÜÌ ¬ÙÈ, Ìb âÍ·›ÚÂÛË úÛˆ˜ Ùc ¢È¿ÏÂÍË ÙÔÜ ¡ÈÎÔ˘Û›Ô˘, ηӤӷ àe ÙaΛÌÂÓ· ·éÙa ‰bÓ à¢ı‡ÓÂÙ·È Ú·ÁÌ·ÙÈÎa ÛÙÔf˜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜ ηd ¬ÙÈ Î·ı\¬ÏË ÙcÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ùɘ ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ ‰bÓ âΉfiıËΠηӤӷ àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎe ëÏÏË-ÓÈÎe ΛÌÂÓÔ. ^∏ ‰ÈÏc ·éÙc ‰È·›ÛÙˆÛË öÚ¯ÂÙ·È Ûb ÙÂÏ›· àÓÙ›ıÂÛË Ìb ÙcÓ ·-Ú·ÁˆÁc ηd ÙcÓ öΉÔÛË àÓÙÈÏ·ÙÈÎáÓ ÎÂÈ̤ӈÓ.

^∏ âÍ‹ÁËÛË Ùɘ ÔÈÔÙÈÎɘ öÓ‰ÂÈ·˜ ıa Ú¤ÂÈ úÛˆ˜ Óa àÓ·˙ËÙËıÂÖ àÏÏÔÜ. ª¤-Û· ÛÙc ÁÂÓÈÎc öÓ‰ÂÈ· Ùɘ ëÏÏËÓÈÎɘ çÚıfi‰Ô͢ ıÂÔÏÔÁ›·˜. ∆e Ú¿ÁÌ· ÂrÓ·È Ùfi-ÛÔ Ê·ÓÂÚe Ôf ‰bÓ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Î·ÌÈa àfi‰ÂÈÍË. ^øÛÙfiÛÔ ì ú‰È· ·éÙc ıÂÔÏÔÁ›··Ú‹Á·Á âÍ·ÈÚÂÙÈÎɘ ÔÈfiÙËÙ·˜ ΛÌÂÓ· ÛÙeÓ ÙÔ̤· Ùɘ ïÌÈÏÈÙÈÎɘ, Ùɘ ηً-¯ËÛ˘ ηd Ùɘ àÓÙÈÏ·ÙÈÓÈÎɘ ÁÚ·ÌÌ·Ù›·˜. ≠√̈˜, Ôî ıÂÔÏfiÁÔÈ Ôf ‰È¤Ú„·ÓÛÙÔf˜ ÙÔÌÂÖ˜ ·éÙÔf˜ ηÙÂÖ¯·Ó àÍÈÒÌ·Ù· ÛÙcÓ ’∂ÎÎÏËÛ›· ηd ì â›ÛËÌË ·éÙc ı¤-ÛË ÙÔ˘˜ ‰bÓ ÙÔf˜ â¤ÙÚ Óa âȉÔıÔÜÓ Ûb ÌÈa ïÔÈ·‰‹ÔÙ àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎc ‰Ú·-ÛÙËÚÈfiÙËÙ·, Ùc ÛÙÈÁÌc Ì¿ÏÈÛÙ· Ôf ì ^À„ËÏc ¶‡ÏË âÓı¿ÚÚ˘Ó ÙcÓ àÓÙÈÏ·ÙÈÓÈÎcηd àÓÙȉ˘ÙÈÎc ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜. ∆e Óa ‰Â¯ÙÔÜÌ ÌÈa Ù¤ÙÔÈ· ñfiıÂÛË ‰bÓÛËÌ·›ÓÂÈ ¬ÙÈ Î·ÙËÁÔÚÔÜÌ ÙcÓ ’∂ÎÎÏËÛ›· ÁÈa öÏÏÂÈ„Ë ı¿ÚÚÔ˘˜, ÁÈa ıÚ·Û˘‰ÂÈ-Ï›·. ^øÛÙfiÛÔ ıˆÚÔÜÌ ó˜ Èı·ÓfiÙÂÚË ÌÈa ôÏÏË âΉԯ‹. √î Ù·ÁÔd Ùɘ ’∂ÎÎÏË-Û›·˜ ηd Ôî ıÂÔÏfiÁÔÈ Ù˘ qÙ·Ó ÂÂÈṲ̂ÓÔÈ ¬ÙÈ ï ̈·ÌÂı·ÓÈÛÌe˜ ó˜ ıÚËÛΛ·‰bÓ ·ÚÔ˘Û›·˙ ≤Ó·Ó ÔÏf ÌÂÁ¿ÏÔ Î›Ó‰˘ÓÔ ÁÈa Ùc ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎc ›ÛÙË. o∏Û·Ó Â-ÂÈṲ̂ÓÔÈ â›Û˘ ¬ÙÈ Ôî âÍÈÛÏ·ÌÈÛÌÔd çÊ›ÏÔÓÙ·Ó Û·ÓÈfiٷٷ Ûb ÌÈa ıÚËÛ΢-ÙÈÎc j ‰È·ÓÔËÙÈÎc ÂÔ›ıËÛË. ’∞ÂÓ·ÓÙ›·˜, âÎÂÖÓÔ Ôf èıÔÜÛ ÙÔf˜ ¯ÚÈÛÙÈ·-ÓÔf˜ Óa àÛ·ÛÙÔÜÓ Ùc ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎc ıÚËÛΛ· qÙ·Ó ÚˆÙ›ÛÙˆ˜ Ôî ôıÏȘ Û˘Ó-ıÉΘ Ùɘ ˙ˆÉ˜ ÙÔ˘˜ ηd ì öÏÏÂÈ„Ë ·È‰Â›·˜. ò∂ÙÛÈ ì àÓ·ÎÔ‡ÊÈÛË ÙáÓ ñÏÈÎáÓ

64. ∫¿ÙÈ Ôf ıa âȯÂÈÚ‹ÛÂÈ Û˘¯Óa ì Ï·ÙÈÓÈÎc àÓÙÈÈÛÏ·ÌÈÎc ÁÚ·ÌÌ·Ù›· àe ÙcÓ âÔ¯c ÙÔÜêÁ›Ô˘ ºÚ·ÁΛÛÎÔ˘ Ùɘ ’∞Û›˙˘ ηd ̤¯ÚÈ ÙeÓ saint Charles de Foucauld.

\∞ÛÙ¤ÚÈÔ˘ \∞ÚÁ˘Ú›Ô˘

∏ ∂§§∏¡π∫∏ ¶√§∂ªπ∫∏ ∫∞π ∞¶√§√°∏∆π∫∏ °ƒ∞ªª∞∆∂π∞ ∂¡∞¡∆π ∆√À π™§∞ª

165

àÓ·ÁÎáÓ ÙÔ˘˜, ì âԇψÛË ÙáÓ „˘¯ÈÎáÓ ÙÔ˘˜ ÏËÁáÓ, ì ·ÚÔ¯c ÌÈĘ ıÚËÛ΢-ÙÈÎɘ ·È‰Â›·˜ îηÓɘ Óa Û˘Ó‰Ú¿ÌÂÈ ÛÙcÓ àÓ¿ÎÙËÛË ÌÈĘ οÔÈ·˜ âÏ›‰·˜ ÁÈaÙe ̤ÏÏÔÓ, ì Ù¤ÙÔÈÔ˘ Âú‰Ô˘˜ ÊÚÔÓÙ›‰· ηd ÔÈÌ·ÓÙÈÎc ‰Ú¿ÛË àÔÙÂÏÔÜÛÂàÛÊ·Ïᘠ≤Ó· ¬ÏÔ ÔÏf Èe àÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎe ÌÚÔÛÙa ÛÙe Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÙáÓ âÍÈ-ÛÏ·ÌÈÛÌáÓ. ^√ Î·Ù·Ù˘Ú·ÁÓÈṲ̂ÓÔ˜ ηd àÂÏÈṲ̂ÓÔ˜ ·éÙe˜ Ï·e˜ ùÊÂÈÏ Óa¯·ÏΤ„ÂÈ ÙcÓ çÚıfi‰ÔÍË Û˘Ó›‰ËÛ‹ ÙÔ˘, ÙcÓ ëÓfiÙËÙ· Ùɘ ›ÛÙ˘ ÙÔ˘ ηd ÙcÓ âÏ›-‰· ÙÔ˘ ÛÙe ̤ÏÏÔÓ, àÓ·ÙÚ¤¯ÔÓÙ·˜ ÛÙcÓ âıÓÈÎc ηd ıÚËÛ΢ÙÈÎc ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ÙÔ˘, ÛÙeÓ ÏÔÜÙÔ Ùɘ Ï·ÙÚ¢ÙÈÎɘ ˙ˆÉ˜ Ùɘ ’∂ÎÎÏËÛ›·˜, ÛÙd˜ ·ÙÚÔ·Ú¿‰ÔÙ˜·Ú·‰fiÛÂȘ ηd ‰Ôͷۛ˜. ™ÙÚ¤ÊÔÓÙ·˜ ÙcÓ ÚÔÛÔ¯‹ Ù˘ ηd Ùc ÊÚÔÓÙ›‰· Ù˘Úe˜ ·éÙcÓ àÎÚȂᘠÙcÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË, ì ’∂ÎÎÏËÛ›· âÚÁ¿ÛÙËΠÔÏÏ·ÏᘠηdÚÔÛ¤ÊÂÚ ÔÏÏa ÛÙe ‰ÔÜÏÔ °¤ÓÔ˜.