Libër mësuesi për tekstin “Biologjia 12”

Mirela Bega

Udhëzues për mësuesin për tekstin shkollor

“Biologjia 12”

Botime shkollore Albas

1

Libër mësuesi për tekstin “Biologjia 12”

Këtë material mund ta shkarkoni falas nga faqja jonë e internetit: www.albas-shb.com.

2

Libër mësuesi për tekstin “Biologjia 12”

3

Libër mësuesi për tekstin “Biologjia 12”

4

Libër mësuesi për tekstin “Biologjia 12”

5

Libër mësuesi për tekstin “Biologjia 12”

6

Libër mësuesi për tekstin “Biologjia 12”

7

Libër mësuesi për tekstin “Biologjia 12”

8

Libër mësuesi për tekstin “Biologjia 12”

Linja I STUDIMI I SË GJALLËSNënlinja I Energjia kimike për jetënKreu I Metabolizmi qelizor

Tema 1. Ç’është metabolizmi?Objektivat:Në fund të orës mësimore nxënësi:- të përshkruajë format e ndryshme të energjisë; - të shpjegojë procesin e metabolizmit në qelizë;- të analizojë shndërrimet energjetike në sistemet e gjalla;- të krahasojë reaksionet ekzotermike me ato endotermnike.

Konceptet kryesore: energji kinetike, energji potenciale, metabolizëm, reaksione katabolike, reaksione anabolike.

Struktura e mësimit: PNP

Fazat e strukturës Metodat Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Diskutim për njohuritë paraprake Diskutimi i ideve Punë individuale

Ndërtimi i njohurive Pyetja sjell pyetje Të lexuarit ndërveprues Punë në grup

Përforcimi Diagrami i Venit Paraqitje grafi ke e informacionit Punë me gjithë klasën.

Zhvillimi i mësimitParashikimi. Diskutim për njohuritë paraprakeNxënësve, mësuesi u kërkon të thonë çfarë ata dinë rreth koncepteve të energjisë kinetike e potenciale,

bazuar në njohuritë ndërlëndore të marra në lëndën e kimisë apo të fi zikës; çfarë dinë për metabolizmin, bazuar në njohuritë e marra në lëndën biologjia 11.

Mësuesi i orienton nxënësit me anë të këtyre pyetjeve:- Cili është kuptimi për energjinë kinetike e potenciale?- Ç’është metabolizmi?Një nxënës shkruan në tabelë mendimet që japin nxënësit e tjerë për to.- Energjia kinetike është energjia që zotëron trupi në lëvizje ndërsa energjia potenciale është energjia e depozituar në strukturën e brendshme të trupit, por që mund të kthehet në energji kinetike.Nxënësi e konkretizon me një shembull shndërrimin e dy lloj energjive.- Metabolizmi është tërësia e reaksioneve të sintezës (anabolike) dhe të shpërbërjes (katabolike), që ndodhin në qelizë e në gjithë organizmin.

Ndërtimi i njohurive. Pyetja sjell pyetjenMësuesi u kërkon nxënësve që të studiojnë në dyshe informacionin e ri lidhur me shndërrimet energjetike në

qelizë dhe të shkëmbejnë mendime midis tyre për pjesën e lexuar.

Mësuesi: Cilat janë tri format kryesore të shndërrimit të energjisë në botën e gjallë?Nxënësi 1: Në botën e gjallë ka tri forma të shndërrimit të energjisë.

- Energjia diellore (Energji kinetike) që shndërrohet në energji potenciale.- Energjia kimike e molekulave organike të qelizës që shndërrohet në energji të lidhjeve makroenergjitke të molekulave të ATP.- Energjia e lidhjeve makroenergjitike të ATP-së, e cila është energji që përdoret nga qeliza për të kryer punë.

9

Libër mësuesi për tekstin “Biologjia 12”

Mësuesi: Sa llojesh janë reaksionet që kryhen në qelizë nga pikëpamja energjetike?Nxënësi 2: Janë 2 lloje reaksionesh:

a. ekzotermikë me çlirim energjie;b. endotermik me thithje energjie.

Mësuesi: Cilat janë 2 proceset që përfshin metabolizmi?Nxënësi 3: a) Shpërvetësimi ose reaksionet e shpërbërjes (katabolike).

b) Përvetësimi ose reaksionet e sintezës (anabolike).

Mësuesi: Cilat janë reaksionet më të rëndësishme katabolike e anabolike në qelizë?

Nxënësi 4: Reaksionet më të rëndësishme katabolike janë ato të frymëmarrjes qelizore, ndërsa reaksionet anabolike janë ato të sintezës së proteinave, sheqernave, lyrave.

Përforcimi. Diagrami i Venit

Nxënësve u kërkohet të krahasojnë reaksionet katabolike me ato anabolike, duke u mbështetur në njohuritë e sapomarra përmes një organizuesi grafik (Diagrami i Venit).

Në pjesën e bashkimit të dy rrathëve do të vendosin të përbashkëtat e tyre, në pjesët e tjera do të shkruajnë të veçantat. Mësuesja cakton tre nxënës të plotësojnë diagramin e Venit në tabelë.

Reaksionet eReaksionefrymëmarrjeskatabolikeqelizore

Shpërbëjnëmakromolekulat

Janë reaksione që realizojnë metabolizmin

qelizor

Janë Janë endotermike

ekzotermike

Reaksione Reaksionet eanabolike fotosintezës

Sintetizojnë molekulat e mëdha duke u nisur nga ato

të voglat

Detyrë. Renditni emrat e makromolekulave që organizmi ynë i përdor si burim energjie për procesin e metabolizmit.

• Vlerësimi i nxënësve: Nxënësit vlerësohen për:

- përshkrimin e formave të ndryshme të energjisë;- shpjegimin e shndërrimeve energjetike në qelizat e gjalla;- krahasimin e reaksioneve anabolike me ato katabolike.

• Nga përvoja: Përdorimi i organizimeve, paraqitjeve grafike (Diagrami i Venit) ka përparësi në përfshirjen në orën e mësimit të nxënësve që e përvetësojnë me vështirësi mësimin vetëm duke e lexuar atë, të ndihmuar edhe nga grafike.

10

Libër mësuesi për tekstin “Biologjia 12”

Tema 2. ATP-ja, monedha e shkëmbimit në shndërrimet komike Objektivat:Në fund të orës së mësimit nxënësi:

- të tregojë se ATP-ja është një nukleotid;- të përshkruajnë rolin e ATP në metabolizëm; - të analizojë se si formohet ATP-ja.

Konceptet kryesore: nukleotidi, riboza, ademina, fosforilimi.

Struktura e mësimit: PNP

Fazat e strukturës Metodat Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi LINK Të nxënit në bashkëpunim Punë në dyshe

Ndërtimi i njohurive DRTA Ndërtimi i shprehive studimore Punë në grupe e drejtuar

PërforcimiTë menduarit e të lexuarit e drejtuar

Të nxënit në bashkëpunim Punë në dyshe- Rishikimi në dyshe

Zhvillimi i mësimitParashikimi. LINK (Kërko, Rendit, Shëno, Mëso)Mësuesi shkruan në tabelë konceptin “ATP – adenozin triforfati”. Kërkon që nxënësit, pasi të kenë punuar për 3-4 minuta në dyshe, të renditin në letër lidhjet e këtij koncepti me njohuritë që ata mund të kenë për të.

Mësuesi u kërkon nxënësve të thonë se çfarë kanë shkruar.Nxënësi 1: ATP-ja: molekulë energjetike e qelizës.Nxënësi 2: ATP-ja – është një lloj nukleotidi me 3 grupe fosfate.Nxënësi 3: ATP-ja – ka një molekulë adeninë e një sheqer ribozë.Nxënësi 4: ATP-ja – formohet përmes procesit të fosforilimit.

Mësuesi aktivizon nxënësit më pak aktivë duke synuar përfshirjen e gjithë klasës.Nxënësit përgjigjen lirshëm dhe mësuesi i shënon ato në tabelë.

molekulë energjetike e qelizës një lloj nukleotidi me 3 grupe fosfateATP

ka një molekulë adeninë formohet përmes procesit e një sheqer ribozë

të fosforilimit

Ndërtimi i njohurive. DRTA (Veprimtari e të menduarit dhe të lexuarit të drejtuar)Mësuesi u kërkon nxënësve të lexojnë pjesën: “Si formohet ATP-ja”. Gjatë kohës që nxënësit fi llojnë të

lexojnë, mësuesi paraqet në tabelë dy mënyrat e fosforilimit: atë në nivelin e substratit dhe forforilimin kimioosmotik, për të cilat nxënësit do të japin shpjegimet e tyre, të cilat plotësohen e saktësohen nga mësuesi.

Parashikimi. Rishikimi në dysheNë këtë fazë të orës së mësimit nxënësit refl ektojnë sasinë dhe qëndrueshmërinë e të nxënit mbi konceptet dhe

shprehitë e fi tuara në temën e sipërpërmendur, duke zbatuar atë në detyrën që u afrohet me anë të teknikësMendo/Puno në dyshe/Shkëmbe mendime për afërsisht 7 minuta.

11

Libër mësuesi për tekstin “Biologjia 12”

Detyrë. Përse ATP-ja është shumë e rëndësishme në procesin e metabolizmit?Pas punës individuale mbi detyrën e dhënë, nxënësit diskutojnë dhe shkëmbejnë mendime me shokun e

bankës. Më pas, ata kalojnë në një diskutim me gjithë klasën mbi rolin e ATP-së e ndërtimin e saj.

Nxënësi 1: ATP-ja përbëhet nga 3 pjesë: aderime + riboza + 3 grupe fosfate. Nxënësi 2: ATP-ja transferon energjinë nga reaksionet katabolike tek ato anabolike.Nxënësi 3: ATP-ja prodhohet në citoplazmën e qelizës por edhe në organelet e saj si mitokondria e kloroplasti. Nxënësi 4: ATP-ja formohet përmes dy procedurave të fosforilimit.

Vlerësimi i nxënësve. nxënësit vlerësohen për:- përshkrimin e ndërtimin e rolit të ATP-së;- analizën se si ATP-ja shërben si monedhë që shkëmben energji në reaksionet kimike.

Përparësitë e metodave: Nxënësit ndjehen të motivuar dhe marrin pjesë gjallërisht në mësim.

Per te shkarkuar librin te plote shikoni poshte tek pershkrimi ose shkoni tek :http://88.99.38.121/blog/libri-i-mesuesit-biologjia-12