W tym rozdziale:

Słownictwo:

– czynności codzienne

Gramatyka:

– czas teraźniejszy

Onlar bir üst sınıfa asla geçemezler!

Oni nigdy nie zdadzą do następnej klasy!

Benim günümHer sabah erken kalkıyorum. Duş alıyorum ve giyiniyorum. Sonra kahvaltı yapıyorum ve işe gidiyorum. Ben büyük bir şirkette müdürüm. Çok çalışıyorum ve eve geç dönüyorum. Yemek yiyorum ve yatağa gidiyorum. Yatakta e-postamı kontrol ediyorum ve gazete okuyorum.

(Mój dzieńKażdego ranka wstaję wcześnie. Biorę prysznic i ubieram się. Następnie jem śniadanie i idę do pracy. Jestem dyrektorem w dużej &rmie. Dużo pracuję i wracam późno do domu. Jem kolację i idę do łóżka. W łóżku jeszcze sprawdzam e-maile i czytam gazetę.)

– Merhaba arkadaşlar, ne var ne yok, ne

yapıyorsunuz? (Cześć wam, co słychać, co robicie?)

– Merhaba Kevser, iyilik sağlık, ders çalışıyoruz.

Yarın sınavımız var. (Cześć Kevser, wszystko

w porządku, uczymy się. Jutro mamy egzamin.)

– Sınav mı? Ne sınavı? (Egzamin? Jaki egzamin?)

– Matematik sınavı, çok zor. (Z matematyki.

Bardzo trudny.)

– O zaman size iyi şanslar. (W takim razie życzę

wam powodzenia.)

W języku tureckim czas teraźniejszy odpowiada znaczeniowo czasowi teraźniejszemu w języku polskim. Używamy go, mówiąc o czynności wykonywanej w danym momencie (np.: Teraz jem obiad.). Może być również używany do określenia czynności zwyczajowej (np.: Codziennie wstaję wcześnie rano.) lub przyszłości (np.: Wychodzę za 10 minut.). Czas teraźniejszy wyrażamy za pomocą su&ksu -yor. Aby odmienić czasownik w czasie teraźniejszym, do rdzenia czasownika należy dodać su&ks -yor i odpowiednią końcówkę osobową.

m

m

W języku tureckim bezokolicznik jest zakończony na -mak lub -mek. Aby wyodrębnić rdzeń w bezokoliczniku, należy odrzucić su#ks -mak lub -mek, np.:

forma bezokolicznika rdzeń czasownika

gelmek (przyjeżdżać, przychodzić)yapmak (robić)

çalışmak (pracować)anlamak (rozumieć)

okumak (czytać, studiować, uczyć się)

gelyapçalışanlaoku

W języku tureckim samogłoski pod względem położenia języka w stosunku do podniebienia w trakcie wymowy dzielą się na dwie grupy: szerokie (a, e, o, ö) i wąskie (i, ı, u, ü). Su#ks czasu teraźniejszego -yor wymaga, aby bezpośrednio przed nim stała samogłoska wąska (i, ı, u, ü). Jeżeli rdzeń czasownika kończy się samogłoską wąską, wystarczy dodać do niego tylko su#ks -yor i odpowiednie końcówki osobowe, np.:

rdzeńsu&ks czasu

teraźniejszegokońcówki osobowe

czasownik w czasie teraźniejszym

oku -yor

-um okuyorum (czytam)

-sun okuyorsun (czytasz)

(-dur) okuyor(dur) (czyta)

-uz okuyoruz (czytamy)

-sunuzokuyorsunuz (czytacie / Pan, Pani

czyta / Państwo czytają)

-lar okuyorlar (czytają)

Jeżeli rdzeń czasownika kończy się na spółgłoskę, należy bezpośrednio przed su#ksem -yor dodać samogłoskę wąską, kierując się zasadą harmonii samogłoskowej, np.:

Jeśli ostatnią samogłoską w rdzeniu jest...

to przed su#ksem -yor wstawimy samogłoskę wąską...

a, ıu, oe, iü, ö

ıuiü

Przykład: söylemek – söyle

1. bakmak – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2. görmek – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3. yıkanmak – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4. duş almak – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5. yemek yemek – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6. gitmek – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Przykład: (ben) oturmak – (ben) oturuyorum (ja) mieszkam / siedzę

1. (sen) yemek yemek – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2. (biz) duş almak – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3. onlar) gazete okumak – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4. (siz) kahvaltı yapmak – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5. (o) bulaşık yıkamak – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6. (ben) gitmek – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Przykład: almak – biz alıyoruz (brać / kupować / dostawać – my bierzemy / kupujemy / dostajemy)

söylemek – mówić

bakmak – patrzeć

görmek – widzieć

yıkamak – myć, prać

dinlemek – słuchać

uyanmak – budzić się

müzik – muzyka

1. yıkanmak: ben siz

2. yıkamak: sen o

3. dinlenmek: biz onlar

4. dinlemek: o biz

5. uyanmak: siz ben

6. uyumak: onlar sen

Przykład: Ben eve dönüyorum. c) eve

1. Sabah erken . . . . . . . . . . . . . . . . a) kalkıyorum b) uyuyorum c) yatıyorum2. Yarın . . . . . . . . . . . . . . . gidiyor musun? a) okulda b) okuldan c) okula3. Ahmet sabah kavaltı . . . . . . . . . . . . . . . ? a) yapıyor mu b) yapmıyor c) yapıyor4. Öğleden sonra top . . . . . . . . . . . . . . . . (biz) a) oynuyorsunuz b) oynuyoruz c) oynuyorum5. Her akşam . . . . . . . . . . . . . . . okuyorum ama . . . . . . . . . . . . . . .

izlemiyorum. a) kitap, televizyon b) televizyon, kitap c) gazete, kitap6. Ayşe çok uzun süre . . . . . . . . . . . . . . . . a) uyuyorsun b) uyumuyorum c) uyuyor7. Akşam . . . . . . . . . . . . . . . . (ben) a) banyo yapıyor muyum b) banyo yapıyorum c) banyo yapmıyorsun8. Sen nereye . . . . . . . . . . . . . . . ? a) gidiyorsun b) gidiyor musun c) gitmiyorsun

1. Çalışıyor musun? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2. Akşam televizyon izliyor musun? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3. Sabah kahvaltı yapıyor musun? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4. Öğle yemeğini nerede yiyorsun? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Turcy przywiązują bardzo dużą wagę do stosunków sąsiedzkich. Jedno z tureckich przysłów brzmi: Ev alma,

komşu al. („Nie kupuj domu, kupuj sąsiadów.”). Sąsiedzi odwiedzają się bardzo często, kobiety praktycznie codziennie i bez zapowiedzi składają sobie wizyty, spędzając długie godziny na rozmowach przy herbacie. Jeżeli przy-gotowujemy w domu jakieś pracochłonne danie, powinniśmy podzielić się nim z sąsiadami, zanosząc go każdemu na osobnym talerzyku. Talerzy nigdy nie należy oddawać pustych – najlepiej odwdzięczyć się własnoręcznie przygotowa- nym daniem.