Tulong sa Pag-aaral ng Salita ng Diyos -...

Tulong sa Pag-aaralng Salita ng Diyos

Tulong sa Pag-aaralng Salita ng Diyos

SEKSIYON

Ang Pangalan ng Diyos sa Hebreong Kasulatan 1

Ang Pangalan ng Diyos sa Kristiyanong Griegong Kasulatan 2

Chart: Mga Propeta at mga Hari ng Juda at ng Israel 3

Mahahalagang Pangyayari sa Buhay ni Jesus sa Lupa 4

Ang Mensahe ng Bibliya 5

Mga Mapa Genesis at Paglalakbay ng mga Patriyarka 6

Ang Pag-alis Mula sa Ehipto 7

Pagsakop sa Lupang Pangako 8

Hatian ng mga Teritoryo saLupang Pangako 10

Kaharian ni David at ni Solomon 11

Mga Kapangyarihang Pandaigdigna Inihula ni Daniel 13

Israel Noong Panahon ni Jesus 14

Paglaganap ng Kristiyanismo 17

Mga Dayagram Tabernakulo at Mataas na Saserdote 9

Templong Itinayo ni Solomon 12

Temple Mount Noong Unang Siglo 15

Panahon Huling Linggo ng Buhay ni Jesus sa Lupa 16

Kalendaryong Hebreo 19

Pagsukat Kalakalan 18

Simbolo sa mga MapaMalamang na Lokasyon

Di-gaanong Tiyak na Lokasyon? kapag hindi alam ang eksaktonglokasyon sa isang lugar

Daan

Hilaga ang itaas ng lahat ng mapa

Kapag ang isang lugar aymay higit sa isang pangalanna pinaghihiwalay ng kuwit,ang mga ito ay ginamit saiisang yugto ng panahon

Kapag ang isang lugar ay may higitsa isang pangalan at ang isa samga ito ay nasa panaklong, angmga pangalang ito ay ginamit samagkaibang yugto ng panahon

��

Ang pangalan ng Diyos, na binubuo ng apat na Hebreong katinig na��, ay lumilitaw nang halos 7,000 ulit sa HebreongKasulatan. Sa Ba-gong Sanlibutang Salin, ang apat na titik na iyon, na tinatawag naTet-ragrammaton, ay isinaling “Jehova.” Ang pangalang iyan ay mas ma-raming beses na lumilitaw kaysa sa iba pangpangalan sa Bibliya. Bagaman ang mga manu-nulat ng Bibliya ay gumamit ng maraming titu-lo at iba pang termino sa pagtukoy sa Diyos,gaya ng “Makapangyarihan-sa-lahat,” “Kataas-taasan,” at “Panginoon,” Tetragrammaton langang nag-iisang personal na pangalang ginamitnila para sa Diyos.Ginabayanmismo ng Diyos na Jehova ang mgamanunulat ng Bibliya para gamitin ang kani-yang pangalan. Halimbawa, inudyukan niya sipropeta Joel na isulat: “Ang bawat isa na tuma-tawag sa pangalan ni Jehova ay makaliligtas.”(Joel 2:32) At ginabayan niya ang isang salmis-ta para isulat: “Upang malaman ng mga taona ikaw, na ang pangalan ay Jehova, ikaw la-mang ang Kataas-taasan sa buong lupa.” (Awit83:18) Sa katunayan, ang pangalan ng Diyosay lumilitaw nang mga 700 beses sa aklat palang ng Mga Awit—isang aklat ng mga patu-lang akda na binabasa o inaawit ng bayan ngDiyos. Pero bakit wala ang pangalan ng Diyossa maraming salin ng Bibliya? Bakit ginagamitng Bagong Sanlibutang Salin ang pangalang“Jehova”? At ano ang kahulugan ng pangalanng Diyos na Jehova?Bakit wala ang pangalan ng Diyos sa maraming salin ng Bibliya? Iba-iba ang dahilan. Iniisip ng ilan na hindi kailangan ng Diyos na Maka-pangyarihan-sa-lahat ang isang personal na pangalan para ipakilalaang sarili niya. Ang iba ay malamang na naimpluwensiyahan ng tra-disyon ng mga Judio—ang pag-iwas sa paggamit ng pangalan ngDiyos, marahil dahil sa takot na malapastangan ito. May mga nanini-wala naman na dahil walang nakatitiyak kung ano ang eksaktong big-kas sa pangalan ng Diyos, mas mabuting gumamit na lang ng titulo,

1 Ang Pangalan ng Diyos saHebreong Kasulatan

��

Ang pangalan ngDiyos sa sinaunangHebreong mga titikna ginagamit bagoang pagkataponng mga Israelita saBabilonya

Ang pangalan ngDiyos sa Hebreongmga titik naginagamit noongmakalaya ang mgaIsraelita mulasa Babilonya��

1

Isang bahagi ng Mga Awit sa Dead Sea Scroll mula noong unang kalahating unang siglo C.E. Ang teksto ay isinulat sa istilo ng Hebreong mga titikna karaniwang ginagamit noong makalaya ang mga Israelita mula saBabilonya, pero kapansin-pansin na ang ginamit sa Tetragrammatonay sinaunang Hebreong mga titik

2

gaya ng “Panginoon” o “Diyos.” Pero hindi makatuwiran ang gayongmga argumento. Pag-isipan ang sumusunod na mga dahilan:˙ Ang mga nagsasabing hindi kailangan ng Diyos na Makapangyari-han-sa-lahat ang isang personal na pangalan ay nagwawalang-bahala sa ebidensiya na lumitaw ang personal na pangalan ngDiyos sa sinaunang mga kopya ng kaniyang Salita, kasali na angmga kopyang umiral bago pa ang panahon ni Kristo. Gaya ng na-banggit na, ipinasulat ng Diyos ang kaniyang pangalan sa kani-yang Salita nang mga 7,000 ulit. Maliwanag, gusto niyang mala-man natin at gamitin ang kaniyang pangalan.

˙ Nang tanggalin ng ilang tagapagsalin ng Bibliya ang pangalan ngDiyos bilang pagsunod sa tradisyon ng mga Judio, isang mahala-gang bagay ang hindi nila naisaalang-alang. Bagaman hindi bini-bigkas ng ilang eskribang Judio ang pangalan ng Diyos, hindi nilaito inalis sa mga kopya nila ng Bibliya. Sa sinaunang mga balum-bon na natagpuan sa Qumran, malapit sa Dagat na Patay, mara-ming beses na lumilitaw ang pangalan ng Diyos. Ang ilang taga-pagsalin ng Bibliya ay gumamit ng titulong “PANGINOON” na nasamalalaking titik para ipahiwatig na pangalan ng Diyos ang lumi-taw sa orihinal na teksto. Pero ang tanong, Bakit basta na lang pi-nalitan o inalis ng mga tagapagsaling ito ang pangalan ng Diyoskahit na alam nilang lumilitaw ito sa orihinal na teksto ng Bibliyanang libo-libong ulit? Sino ang inaakala nilang nagbigay sa kani-la ng awtoridad na gawin iyon? Sila lang ang makasasagot.

˙ Ang mga nagsasabing hindi dapat gamitin ang pangalan ng Diyosdahil walang nakaaalam sa eksaktong bigkas nito ay gumagamitng pangalan ni Jesus. Gayunman, ang bigkas ng mga alagad ni Je-sus sa kaniyang pangalan ay ibang-iba sa bigkas dito ng karami-han sa mga Kristiyano sa ngayon. Malamang na Ye·shu�a� ang big-kas ng mga Judiong Kristiyano sa pangalan ni Jesus, atMa·shi�ach,o “Mesiyas,” sa titulong “Kristo.” I·e·sous� Khri·stos� ang tawag sakaniya ng mga Kristiyanong nagsasalita ng Griego, at Ie�sus Chri�-stus naman ng mga Kristiyanong nagsasalita ng Latin. Sa patnu-bay ng Diyos, ginamit sa Bibliya ang salin ng pangalan ni Jesus sawikangGriego, na nagpapakitang angmga Kristiyano noong unangsiglo ay gumamit ng anyo ng pangalan na karaniwan sa wika nila.Kaya para sa New World Bible Translation Committee, makatuwi-rang gamitin ang pangalang “Jehova,” hindi man iyon ang eksak-tong bigkas sa pangalan ng Diyos sa sinaunang Hebreo.

Bakit ginamit ng Bagong Sanlibutang Salin ang pangalang “Jeho-va”? Sa Ingles, ang apat na titik ng Tetragrammaton (��) ay katum-bas ng mga katinig na YHWH. Gaya ng lahat ng iba pang salita sasinaunang Hebreo, ang Tetragrammaton ay walang patinig kapag isi-nusulat. Noong lagi pang ginagamit ang sinaunang Hebreo, ang mgabumabasa na ang nagdaragdag ng angkop na mga patinig.

3

Mga sanlibong taon mula nang matapos ang Hebreong Kasulatan,ang mga Judiong iskolar ay bumuo ng isang sistema ng paglalagayng tuldok at gatlang sa mga katinig para matukoy kung anong mgapatinig ang dapat gamitin kapag nagbabasa ng Hebreo. Pero nangpanahong iyon, naging pamahiin ngmaraming Judio namaling bigka-sin nang malakas ang pangalan ng Diyos, kaya gumamit sila ng mgapanghaliling katawagan. Lumilitaw na nang kopyahin nila ang Tetra-grammaton, isinama nila rito ang mga patinig ng mga panghalilingkatawagan. Kaya ang mga manuskritong may mga tuldok at gatlangsa mga katinig ay hindi makakatulong para malaman kung paano bi-nigkas ang pangalan ng Diyos sa Hebreo. Maymga nagsasabing “Yah-weh” ang bigkas dito, pero iba naman ang opinyon ng ilan. Sa isangbahagi ng aklat ng Levitico sa wikang Griego na kasama sa Dead SeaScroll, Iao ang transliterasyon sa pangalan ng Diyos. Bukod sa an-yong iyan, sinasabi rin ng sinaunang mga manunulat na Griego naposibleng Iae, I·a·be�, o I·a·ou·e� ang bigkas sa pangalan ng Diyos.Pero wala talagang nakatitiyak kung paano ito binigkas sa wikangHebreo ng sinaunang mga lingkod ng Diyos. (Genesis 13:4; Exodo3:15) Ang alam lang natin ay ginamit ng Diyos nang paulit-ulit angkaniyang pangalan sa pakikipag-usap sa kaniyang bayan, tinawagsiya ng kaniyang bayan sa pangalang iyon, at ginamit nila iyon sapakikipag-usap sa iba.—Exodo 6:2; 1 Hari 8:23; Awit 99:9.Kaya bakit ginamit ng Bagong Sanlibutang Salin ang pangalang “Je-hova”? Ito ay mula sa anyo ng pangalan ng Diyos na “Jehovah,” namatagal nang ginagamit sa wikang Ingles.Unang lumitaw ang pangalan ng Diyos sa Bibliyang Ingles noong1530 sa salin ni William Tyndale sa Pentateuch. Ginamit niya ang an-yong “Iehouah.” Sa paglipas ng panahon, unti-unting nagbago angwikang Ingles at ginawang moderno ang ispeling ng pangalan ngDiyos. Halimbawa, noong 1612, ginamit ni Henry Ainsworth ang an-yong “Iehovah” sa buong salin niya ng aklat ng Mga Awit. Pagkata-

Pangalan ng Diyos saGenesis 15:2 sa salinni William Tyndale saPentateuch, 1530

4

pos, noong 1639, nang irebisa ang saling iyon at ilimbag kasama ngPentateuch, ginamit ang anyong “Jehovah.” Noong 1901, ginamit ngmga tagapagsalin ng American Standard Version ang anyong “Jeho-vah” sa mga teksto sa Bibliya kung saan lumitaw ang pangalan ngDiyos sa wikang Hebreo.Ipinaliwanag ng iginagalang na iskolar ng Bibliya na si Joseph BryantRotherham kung bakit niya ginamit ang “Jehovah” sa halip na “Yah-weh” sa kaniyang akdang Studies in the Psalms noong 1911. Sinabiniya na gusto niyang gamitin ang “anyo ng pangalan na mas pamil-yar (pero katanggap-tanggap) sa karamihan ng mga nagbabasa ngBibliya.” Noong 1930, ganiyan din ang puntong binanggit ng iskolarna si A. F. Kirkpatrick tungkol sa paggamit ng anyong “Jehovah.” Si-nabi niya: “Iginigiit ng makabagong mga gramariyan na dapat itongbasahin nangYahveh oYahaveh; pero ang JEHOVAH ay waring naka-ugat na sa wikang Ingles, at ang talagang mahalaga ay hindi ang ek-saktong bigkas, kundi ang matukoy na isa itong Pangalang Pantangi,hindi lang basta isang titulo gaya ng ‘Panginoon.’”Ano ang kahulugan ng pangalang Jehova? Sa Hebreo, ang panga-lang Jehova ay galing sa isang pandiwa na nangangahulugang “ma-ging,” at maraming iskolar ang nagsasabi na ito ay nasa causa-tive form. Kaya sa pagkaunawa ng New WorldBible Translation Committee, ang pangalan ngDiyos ay nangangahulugang “Pinangyayari Ni-yang Maging Gayon.” Iba-iba ang opinyon ngmga iskolar, kaya hindi natin puwedeng ipilitna iyon talaga ang kahulugan. Pero ang ka-hulugang iyon ay angkop na angkop sa papelni Jehova bilang Maylalang ng lahat ng bagayat Tagatupad ng kaniyang layunin. Hindi langniya pinangyaring umiral ang pisikal na uniber-so at ang matatalinong nilalang, kundi gaya ngipinakikita ng kasaysayan, patuloy niyang pi-nangyayari na matupad ang kaniyang kaloo-ban at layunin.Kaya ang kahulugan ng pangalang Jehova ayhindi limitado sa kaugnay na pandiwa sa Exo-do 3:14, na nagsasabi: “Ako ay magiging ga-yon sa anumang ako ay magiging gayon.” Ipi-nakikita ng tekstong ito ang isang aspekto ng personalidad ng Diyos—siya ay nagiging anuman na kinakailangan para matupad ang ka-niyang layunin. Pero kasama rin sa kahulugan ng pangalang Je-hova ang ideya na ang kaniyang mga nilalang ay pinangyayari ni-yang maging anuman na kinakailangan para matupad ang kaniyanglayunin.

��

AngTetragrammaton,YHWH: “PinangyayariNiyang MagingGayon”

Ang pandiwang HWH:“maging”��

5

��

Kinikilala ng mga iskolar ng Bibliya na ang pangalan ng Diyos, na ki-nakatawanan ng Tetragrammaton (��), ay lumilitaw nang halos7,000 beses sa orihinal na teksto ng Hebreong Kasulatan. Pero ma-rami ang naniniwala na hindi ito lumitaw sa orihinal na teksto ngKristiyanong Griegong Kasulatan. Kaya sa karamihan ng Bibliya samodernong Ingles, hindi ginamit ang pangalang Jehova sa tinata-wag na Bagong Tipan. Kahit na ang isinasalin ay sinipi mula sa Heb-reong Kasulatan kung saan lumitaw ang Tetragrammaton, ginaga-mit ng karamihan sa mga tagapagsalin ang salitang “Panginoon” sahalip na ang personal na pangalan ng Diyos.Ang Bagong Sanlibutang Salin ng Banal na Kasulatan ay hindi sumu-nod sa gayong nakasanayang paraan ng pagsasalin. Ginamit nito angpangalang Jehova nang 237 beses sa Kristiyanong Griegong Kasula-tan. Bakit? Dalawang mahahalagang bagay ang isinaalang-alang ngmga tagapagsalin nito: (1) Hindi orihinal angmga manuskritong Grie-go na mayroon tayo ngayon. Karamihan sa libo-libong manuskritongito ay ginawa pagkaraan ng di-kukulangin sa dalawang siglo mulanang isulat ang mga orihinal. (2) Noong panahong iyon, alinman sapinalitan ng mga kumokopya ng manuskrito ang Tetragrammaton ngKy�ri·os, salitang Griego para sa “Panginoon,” o kumopya sila mulasa mga manuskritong wala na ang Tetragrammaton.Kumbinsido ang New World Bible Translation Committee na lumitawang Tetragrammaton sa mga orihinal na manuskritong Griego. Angkonklusyong iyan ay batay sa matitibay na ebidensiyang ito:˙ Makikita ang Tetragrammaton sa mga kopya ng Hebreong Kasu-latan na ginagamit noong panahon ni Jesus at ng kaniyang mgaapostol. May ilang kumukuwestiyon noon sa konklusyong iyan.Pero nawala ang mga pag-aalinlangan nang matuklasan malapitsa Qumran ang mga kopya ng Hebreong Kasulatan na ginagamitnoong unang siglo.

˙ Noong panahon ni Jesus at ng kaniyang mga apostol, makikitarin angTetragrammaton sa mga Griegong salin ng Hebreong Ka-sulatan. Sa loob ng maraming siglo, inakala ng mga iskolar nawala ang Tetragrammaton sa mga manuskrito ng Griegong Sep-tuagint na salin ng Hebreong Kasulatan. Pero noong kalagitnaanng ika-20 siglo, pinag-aralan ng mga iskolar ang ilang napakata-tandang piraso ng manuskrito ng bersiyong Griegong Septuagint

2 Ang Pangalan ng Diyos saKristiyanong Griegong Kasulatan

6

na ginagamit noong panahon ni Jesus. Makikita sa mga pirasongiyon ng manuskrito ang personal na pangalan ng Diyos na na-kasulat sa Hebreong mga titik. Ibig sabihin, noong panahon niJesus, ang pangalan ng Diyos ay mababasa sa mga kopya ngKasulatan sa wikang Griego. Gayunman, pagsapit ng ikaapat nasiglo C.E., wala na ang pangalan ng Diyos samga aklat na Genesishanggang Malakias (kung saan makikita ang pangalan ng Diyossa mga unang manuskrito) sa mga pangunahing manuskrito ngGriegong Septuagint, gaya ng Codex Vaticanus at Codex Sinaiti-cus. Kaya hindi nakapagtataka kung bakit mula noong siglongiyon, wala na ang pangalan ng Diyos sa mga kopya ng tinatawagna Bagong Tipan, o Griegong Kasulatan ng Bibliya.

˙ Iniuulat mismo ng Kristiyanong Griegong Kasulatan na madalasbanggitin ni Jesus ang pangalan ng Diyos at ipinaalam niya ito saiba. Ipinanalangin ni Jesus sa Diyos: “Ini-hayag ko ang iyong pangalan sa mga taongibinigaymo sa akin mula sa sanlibutan.” Si-nabi pa niya na patuloy niyang ipakikilalasa iba ang pangalang ito.—Juan 17:6, 11,12, 26.

˙ Ipinasulat ng Diyos ang Kristiyanong Grie-gong Kasulatan bilang karagdagan sa sag-radong Hebreong Kasulatan, kaya hindi lo-hikal na bigla na lang mawala rito angpangalan ni Jehova. Noong mga kalagitna-an ng unang siglo C.E., sinabi ng alagadna si Santiago sa matatanda sa Jerusalem:“Inilahad ni Symeon nang lubusan kung pa-anong sa unang pagkakataon ay ibinalingng Diyos ang kaniyang pansin sa mga ban-sa upang kumuha mula sa kanila ng isangbayan ukol sa kaniyang pangalan.” (Gawa 15:14) Hindi lohikal nasabihin iyon ni Santiago kung walang nakaaalam o gumagamit sapangalan ng Diyos noong unang siglo.

˙ Makikita ang pinaikling anyo ng pangalan ng Diyos sa Kristiya-nong Griegong Kasulatan. Ang pananalitang “Purihin ninyo siJah” sa Apocalipsis 19:1, 3, 4, 6 ay mula sa salitang Hebreo na“Hallelujah.” Ang “Jah” ay pinaikling anyo ng pangalang Jehova.Marami sa mga pangalang nasa Kristiyanong Griegong Kasulatanay kinuha mula sa pangalan ng Diyos. Sa katunayan, sinasabi ngilang reperensiya na ang mismong pangalan ni Jesus ay nanga-ngahulugang “Si Jehova ay Kaligtasan.”

˙ Ipinakikita ng sinaunang mga akdang Judio na ginamit ng mgaJudiong Kristiyano ang pangalan ng Diyos sa mga isinulat nila.

��

Ipinanalangin niJesus sa Diyos:“Inihayag ko angiyong pangalansa mga taongibinigay mo sa akinmula sa sanlibutan.”Sinabi pa niya napatuloy niyangipakikilala sa ibaang pangalang ito��

7

Ang The Tosefta, isang nasusulat na koleksiyon ng mga tradisyonna natapos isulat noongmga 300 C.E., ay nagsabi ng ganito hing-gil sa mga akda ng mga Kristiyano na nasunog sa panahon ngSabbath: “Ang mga aklat ng mga Ebanghelista at ang mga aklatng minim [sinasabing mga Judiong Kristiyano] ay hindi nila ini-ligtas sa apoy. Sa halip, hinayaan lamang nilang masunog angmga ito, pati na ang Pangalan ng Diyos na nasusulat dito.” Sini-pi rin sa The Tosefta ang sinabi ni Rabbi Yose, isang taga-Gali-lea na nabuhay noong pasimula ng ikalawang siglo C.E. Sinabiniya na sa ibang araw ng sanlinggo, “dapat gupitin ang Pangalanng Diyos sa mga ito [malamang na tumutukoy sa mga akda ng

Deuteronomio 6:4Nash PapyrusIkalawa o unang siglo B.C.E.

Sinaunang tekstong Hebreokung saan dalawang beses nalumitaw ang pangalan ng Diyos

Piraso ng manuskrito kung saan mababasaang Deuteronomio 18:15, 16P. Fouad Inv. 266Unang siglo B.C.E.

Salin ng Griegong Septuagintkung saan nakasulat angpangalan ng Diyos saHebreong mga titik

300 200 100 B.C.E. C.E. 100

8

300 400 500 1900 1950 2000

Deuteronomio 18:15, 16Codex AlexandrinusIkalimang siglo C.E.

Ang pangalan ng Diyos ayinalis at pinalitan ng KC atKY, mga pinaikling anyo ngsalitang Griego na Ky�ri·os(Panginoon)

Gawa 3:22, sinipi ang Deuteronomio 18:15Bagong Sanlibutang SalinIka-20 siglo C.E.

Ibinalik ng Bagong SanlibutangSalin ang pangalan ng Diyos

mga Kristiyano] at itago, at saka sunugin ang iba pang natitirangbahagi.”

˙ Kinikilala ng ilang iskolar ng Bibliya na malamang na lumitaw angpangalan ng Diyos sa mga bahagi ng Kristiyanong Griegong Ka-sulatan na sinipi mula sa Hebreong Kasulatan. Sinabi ng The An-chor Bible Dictionary sa ilalim ng uluhang “Tetragrammaton inthe New Testament”: “May mga katibayan na noong unang isu-lat ang dokumento ng B[agong] T[ipan], ang Tetragrammaton nasiyang Pangalan ng Diyos, naYahweh, ay lumitaw sa ilan o sa lahatng pagsipi ng BTmula sa M[atandang] T[ipan].” Sinabi naman ng

9

iskolar na si George Howard: “Yamang nakasulat pa rin ang Tetra-gram samga kopya ngBibliyangGriego [ang Septuagint] na siyangKasulatang ginagamit ng sinaunang simbahan, makatuwirang isi-pin na kapag sumisipi ang mga manunulat ng B[agong] T[ipan]mula sa Kasulatan, ginagamit nila ang Tetragram.”

˙ Ang mga kilalang tagapagsalin ng Bibliya ay gumamit ng panga-lan ng Diyos sa Kristiyanong Griegong Kasulatan. Ang ilan sa mgasalin nila ay matagal nang nagawa bago pa inilabas ang BagongSanlibutang Salin. Kasama sa mga ito ang sumusunod: A LiteralTranslation of the New Testament . . . From the Text of the Vati-can Manuscript, ni Herman Heinfetter (1863); The Emphatic Diag-lott, ni Benjamin Wilson (1864); The Epistles of Paul in Modern

English, ni George Barker Stevens (1898); St. Paul’s Epistle to theRomans, ni W. G. Rutherford (1900); The New Testament Letters,ni J.W.C. Wand, Obispo ng London (1946). Bukod diyan, sa isangsalin sa wikang Kastila noong mga unang taon ng ika-20 siglo, gi-namit ni Pablo Besson ang pangalang “Jehova” sa Lucas 2:15 atJudas 14. At sa halos 100 talababa ng saling ito, ipinahihiwatigna maaaring ginamit ang pangalan ng Diyos sa mismong teksto.Bago pa ginawa ang mga saling ito, ginagamit na mula noongika-16 na siglo ang Tetragrammaton sa maraming talata ng mgabersiyong Hebreo ng Kristiyanong Griegong Kasulatan. Sa wikangGerman pa lang, di-kukulangin sa 11 bersiyon ang gumamit ng “Je-hovah” (o ang transliterasyon ng Hebreong “Yahweh”) sa Kristiya-

Pangalan ng Diyos sa Gawa 2:34 ng The EmphaticDiaglott, ni Benjamin Wilson (1864)

10

nong Griegong Kasulatan, at apat na tagapagsalin ang nagdagdagng pangalan ng Diyos na nasa panaklong pagkatapos ng salitang“Panginoon.” Mahigit 70 salin sa German ang gumamit ng panga-lan ng Diyos sa mga talababa o komentaryo nito.

˙ May mga salin ng Bibliya sa mahigit isang daang wika na guma-mit ng pangalan ng Diyos sa Kristiyanong Griegong Kasulatan.Maraming salin sa iba’t ibang wika ang gumamit ng pangalan ngDiyos, kasali na ang mga wika ng mga katutubong Amerikano, atang mga wika sa Aprika, Asia, Europa, at mga isla sa Pasipiko.(Tingnan ang listahan sa pahina 12 at 13.) Nagdesisyon ang mgatagapagsalin ng mga bersiyong ito na gamitin ang pangalan ngDiyos batay rin sa mga dahilang nabanggit na. Ang ilan sa mgasaling ito ng Kristiyanong Griegong Kasulatan ay inilabas ilangtaon pa lang ang nakalilipas, gaya ng Bibliyang Rotuman noong1999, na 51 ulit na gumamit ng “Jihova” sa 48 talata. Ang isa pa ayang bersiyong Batak (Toba) ng Indonesia noong 1989, na 110 ulitna gumamit ng “Jahowa.”

Talagang may malinaw na basehan para ibalik ang pangalan ngDiyos na Jehova sa Kristiyanong Griegong Kasulatan. Iyan mismoang ginawa ngmga tagapagsalin ng Bagong Sanlibutang Salin.May-roon silang matinding paggalang sa pangalan ng Diyos at hindisila nangahas na mag-alis ng anuman mula sa orihinal na teksto.—Apocalipsis 22:18, 19.

Pangalan ng Diyos sa Marcos 12:29, 30sa isang salin sa wikang Hawaiian

11

Aneityum: IhovaArawak: JehovahAwabakal: YehoaBangi: YaweBatak (Toba): JahowaBenga: JehovaBolia: YaweBube: YehovahBullom So: JehovahChacobo: JahueCherokee: YihowaChin (Hakha): ZahovaChippewa: JehovahChoctaw: ChihowaChuukese: JiowaCroatian: JehovaDakota: JehowaDobu: IeobaDouala: YehowaDutch: JehovahEfate (North): YehovaEfik: JehovahEnglish: Jehovah´Ewe: YehowaFang: JehovaFijian: JiovaFrench: IHVH, yhwhGa: IehowaGerman: Jehovah; JehovaGibario (diyalekto ng Kerewo): IehovaGrebo: JehovaHawaiian: IehovaHebrew: ��

Hindustani: YihovahHiri Motu: IehovaHo-Chunk (Winnebago): JehowaIla: YaaveIliku (diyalekto ng Lusengo): YaweIndonesian: YAHWEHKala Lagaw Ya: IehovanKalanga: Yehova; YahweKalenjin: JehovahKerewo: IehovaKiluba: YehovaKipsigis: JehobaKiribati: IehovaKisonge: YehowaKorean: ~B—

Kosraean: JeovaKuanua: IeovaLaotian: YehowaLele: JehovaLewo: YehovaLingala: YaweLogo: YehovaLomongo: Yawe; YovaLonwolwol: JehovahLugbara: YehovaLuimbi: YehovaLuna: YeobaLunda: YehovaLuo: YaweLuvale: YehovaMalagasy: Jehovah; IehovahMalo: IovaMarquesan: Iehova

��

Mga Wika at Diyalekto na Gumamit ngPangalan ng Diyos sa Mismong Tekstong Kristiyanong Griegong KasulatanWika o Diyalekto: Pangalan ng Diyos

12

Marshallese: JeovaMaskelynes: IovaMentawai: JehobaMeriam: IehouaMisima-Paneati: IehovaMizo: Jehovan; Jihova’nMohawk: YehovahMortlockese: JiouaMotu: IehovaMpongwe (diyalekto ng Myene): JehovaMuskogee: CehofvMyene: YeovaNaga, Angami: JihovaNaga, Konyak: JihovaNaga, Lotha: JihovaNaga, Mao: JihovaNaga, Northern Rengma: JihovaNaga, Sangtam: JihovaNandi: JehovaNarrinyeri: JehovahNauruan: JehovaNavajo: Jıho’vahNdau: JehovaNembe: JehovahNengone (o, Mare): IehovaNgando: YaweNtomba: YaweNukuoro: JehovaPolish: JehowaPortuguese: IahveRarotongan: Jehova; IehovaRerep: IovaRotuman: JihovaSakao: Ihova; Iehova

Samoan: IeovaSeneca: Ya’wenSengele: YaweSesotho: YehofaSie: IehovaSpanish: Jehova; Yahve; YHWH; YahwehSranantongo: JehovaSukuma: Yahuwa; JakweTahitian: IehovaTeke-Eboo: YaweTemne: Yeh �ofa; YehofaThai: YahowaToaripi: Jehova; IehovaTonga: JehovaTongan: Jihova; SihovaTshiluba: YehowaTswana: Jehofa; Yehova; YehofaUmbundu: YehovaUripiv: IovaWampanoag: JehovahWelsh: IehofahXhosa: YehovaZande: YekovaZulu: Jehova; YAHWE

(Bukod sa mga nakalista rito,maraming wika at diyalekto anggumamit ng pangalan ng Diyossa mga talababa, paunang salita,apendise, o marginal reference.)��

Mahigit sa 120 wika��

13

3 Chart: Mga Propeta at mga Haring Juda at ng Israel

Ang simbolong “c.” ay nangangahulugang “circa,” o “humigit-kumulang.”

Mga Hari ng 2-TribongKaharian ng Juda sa Timog

997Rehoboam: 17 taon

980Abias (Abiam): 3 taon978

Asa: 41 taon

937

Jehosapat: 25 taon

913Jehoram: 8 taonc. 906Ahazias: 1 taonc. 905Reyna Athalia: 6 na taon

898

Jehoas: 40 taon

858

Amazias: 29 na taon

829

Uzias (Azarias): 52 taon

1000 B.C.E.

950 B.C.E.

900 B.C.E.

850 B.C.E.

800 B.C.E.

Joel

Mga Hari ng 10-TribongKaharian ng Israel sa Hilaga

997Jeroboam: 22 taon

c. 976 Nadab: 2 taonc. 975

Baasa: 24 na taon

c. 952Elah: 2 taon

c. 947

Zimri: 7 araw (c. 951)Omri at Tibni: 4 na taonOmri (mag-isa): 8 taonc. 940

Ahab: 22 taonc. 920

Ahazias: 2 taonc. 917Jehoram: 12 taon

c. 905

Jehu: 28 taon

876 Jehoahaz: 14 na taonc. 862 Jehoahaz at Jehoas: 3 taonc. 859

Jehoas (mag-isa): 16 na taon

c. 844

Jeroboam II: 41 taon

c. 803

Elias

Eliseo

Jonas

Amos

Mga Hari ng Kaharian sa Timog(Karugtong)

Uzias (Azarias): 52 taon

777Jotam: 16 na taon

762Ahaz: 16 na taon

746

Hezekias: 29 na taon

716

Manases: 55 taon

661Amon: 2 taon659

Josias: 31 taon

628Jehoahaz: 3 buwan

Jehoiakim: 11 taon618

Jehoiakin: 3 buwan, 10 araw 617

Zedekias: 11 taon 607

Ang Jerusalem at ang templo nito ay winasakng mga Babilonyo sa ilalim ng pamamahala niNabucodonosor. Inalis sa trono si Zedekias, anghuling hari sa lupa mula sa angkan ni David

800 B.C.E.

750 B.C.E.

700 B.C.E.

Isaias

Mikas

ZefaniasJeremias

Nahum

Habakuk

Daniel

Ezekiel

Obadias

650 B.C.E.

600 B.C.E.

Mga Hari ng Kaharian sa Hilaga(Karugtong)

c. 803 Zacarias: 6 na buwan, opisyalna pamamahala

c. 791 Salum: 1 buwanMenahem: 10 taonc. 780

Pekahias: 2 taonc. 778

Peka: 20 taon

c. 758 Hosea: 9 na taon mula c. 748c. 748

740

Tinalo ng Asirya ang Samaria,sinakop ang Israel; nagwakasang 10-tribong kaharian ngIsrael sa hilaga

Ang pamamahala ni Hosea ayposibleng ganap na naitatago inayudahan ng Asiryanongmonarka na si Tiglat-pileser IIInoong c. 748

Nagsimula nang mamahala siZacarias sa paanuman, perolumilitaw na lubusan lang nanapagtibay ang kaniyangpaghahari noong c. 792

Oseas

4 Mahahalagang Pangyayari saBuhay ni Jesus sa LupaUlat ng Apat na Ebanghelyo Ayon saPagkakasunod-sunod ng mga Pangyayari

Ang sumusunod na mga chart ay may kasamang mga mapa nanagpapakita ng mga lugar kung saan naglakbay at nangaral si Jesus.Ipinapakita ng mga arrow sa mapa ang direksiyon ng mga paglalakbay,pero maaaring hindi ito ang eksaktong ruta na dinaanan niya.

Bago ang Ministeryo ni Jesus

PANAHON LUGAR PANGYAYARI MATEO

3 B.C.E. Jerusalem, templo Sinabi ni anghel Gabriel kay Zacarias naipanganganak si Juan Bautista

c. 2 B.C.E. Nazaret; Judea Sinabi ni anghel Gabriel kay Maria naipanganganak si Jesus; dinalaw ni Mariaang kamag-anak niyang si Elisabet

2 B.C.E. Maburol na lupainng Judea

Ipinanganak at pinangalanan siJuan Bautista; nanghula si Zacarias;mamumuhay si Juan sa disyerto

2 B.C.E.,c. Okt. 1

Betlehem Ipinanganak si Jesus; “ang Salitaay naging laman”

1:1-25

Malapit sa Betlehem;Betlehem

Sinabi ng isang anghel ang magandangbalita sa mga pastol; pinuri ng mgaanghel ang Diyos; dinalaw ng mgapastol ang sanggol

Betlehem;Jerusalem

Tinuli si Jesus (ika-8 araw); dinala ngmga magulang sa templo (pagkataposng ika-40 araw)

1 B.C.E. o1 C.E.

Jerusalem;Betlehem;Ehipto;Nazaret

Dumalaw ang mga astrologo; tumakas angpamilya patungong Ehipto; ipinapatay niHerodes ang mga batang lalaki; umalis angpamilya sa Ehipto at nanirahan sa Nazaret

2:1-23

12 C.E.,Paskuwa

Jerusalem Tinanong ng 12-anyos na si Jesus angmga guro sa templo

Nazaret Bumalik sa Nazaret; patuloy nanagpasakop sa mga magulang; natutongmagkarpintero; si Maria ay may apat panganak na lalaki at mga anak na babae(Mat 13:55, 56; Mar 6:3)

29, tagsibol Ilang,Ilog Jordan

Nagsimulang mangaralsi Juan Bautista

3:1-12

18

Mapa 1Simbolo sa mga Mapa

Simula ng PaglalakbayMalamang na LokasyonDi-gaanong Tiyak na Lokasyon? kapag hindi alam ang eksaktonglokasyon sa isang lugar

Bdk. Hermon

GALILEA

Dagat ngGalilea

Nazaret

DECAPOLIS

Betania sakabila ngJordan?

SAMARIA

IlogJordan

PEREA

JUDEARama

Jerusalem

Betlehem

Ilang

ngJudea

Papunta at pabalikmula sa Ehipto

DagatAsin

MARCOS LUCAS JUAN

1:5-25

1:26-56

1:57-80

2:1-7 1:1-5,9-14

2:8-20

2:21-38

2:39, 40

2:41-50

2:51, 52

1:1-8 3:1-18 1:6-8,15-28

Simula ng Ministeryo ni Jesus


29, taglagas Ilog Jordan, marahil saBetania sa kabila ngJordan o malapit dito

Binautismuhan at pinahiran si Jesus;tinawag siya ni Jehova na Anakat sinang-ayunan siya

3:13-17

Ilang ng Judea Tinukso ng Diyablo 4:1-11

Betania sa kabilang Jordan

Tinukoy ni Juan Bautista si Jesus bilangang Kordero ng Diyos; sumama kayJesus ang unang mga alagad

Cana ng Galilea;Capernaum

Unang himala sa isang kasalan,ginawang alak ang tubig;dumalaw sa Capernaum

30, Paskuwa Jerusalem Nilinis ang templo

Nakipag-usap kay Nicodemo

Judea; Enon Pumunta sa lupaing Judeano,nagbautismo ang mga alagad niya;huling pagpapatotoo ni Juantungkol kay Jesus

Tiberias; Judea Ibinilanggo si Juan; pumunta si Jesussa Galilea

4:12;14:3-5

Sicar, sa Samaria Nagturo sa mga Samaritano habangpapunta sa Galilea

20

Mapa 2Bdk. Hermon

GALIL

EA

Capernaum Betsaida

Cana Dagat ngGalilea

Tiberias

Nazaret

DECAPOLIS


SalimEnon

IlogJordan

SAMARIA

SicarBalon ni Jacob

PEREA

JUDEA

Jerusalem

Ilang

ngJudea

DagatAsin

MARCOS LUCAS JUAN

1:9-11 3:21-38 1:32-34

1:12, 13 4:1-13

1:15,29-51

2:1-12

2:13-25

3:1-21

3:22-36

6:17-20 3:19, 20 4:1-3

4:4-43

Ilang ngJudea

Magawaing Ministeryo ni Jesus sa Galilea


30 Galilea Unang beses na sinabi ni Jesus na“ang kaharian ng langit ay malapit na”

4:17

Cana; Nazaret;Capernaum

Pinagaling ang anak ng tagapaglingkod ng hari;nagbasa mula sa balumbon ni Isaias; pumuntasa Capernaum

4:13-16

Dagat ng Galilea,malapit sa Capernaum

Tumawag ng apat na alagad: Simon at Andres,Santiago at Juan

4:18-22

Capernaum Pinagaling ang biyenang babae ni Simonat ang iba pa

8:14-17

Galilea Unang paglalakbay sa Galilea para mangaral,kasama ang apat na alagad

4:23-25

Nagpagaling ng ketongin; sumunod angmga pulutong

8:1-4

Capernaum Nagpagaling ng paralitiko 9:1-8

Tinawag si Mateo; kumain kasama ng mgamaniningil ng buwis; tanong sa pag-aayuno

9:9-17

Judea Nangaral sa mga sinagoga

31, Paskuwa Jerusalem Nagpagaling ng may-sakit na lalaki saBetzata; tinangkang patayin ng mga Judio

Pabalik mula saJerusalem (?)

Nangitil ng mga uhay ng butil ang mgaalagad noong Sabbath; Jesus, “Panginoonng sabbath”

12:1-8

Galilea;Dagat ng Galilea

Pinagaling ang kamay ng isang lalaki saaraw ng Sabbath; sumunod ang mga pulutong;nagpagaling pa ng maraming tao

12:9-21

Bdk. malapit saCapernaum

Pumili ng 12 apostol

Malapit sa Capernaum Sermon sa Bundok 5:1–7:29

Capernaum Pinagaling ang alila ng opisyal ng hukbo 8:5-13

Nain Binuhay-muli ang anak ng babaing baloTiberias; Galilea(Nain o malapit dito)

Juan nagsugo ng mga alagad kay Jesus; katotoha-nan isiniwalat sa mga sanggol; pamatok mabait

11:2-30

Galilea(Nain o malapit dito)

Isang makasalanang babae ang nagbuhosng langis sa paa niya; ilustrasyon tungkolsa mga lalaking may utang

Galilea Ikalawang paglalakbay para mangaral,kasama ang 12Nagpalayas ng mga demonyo; di-mapapatawadna kasalanan

12:22-37

Binanggit ang tanda ni Jonas 12:38-45Dumating ang ina at mga kapatid na lalaki;sinabing ang mga alagad niya ang kaniyangkapamilya

12:46-50

22

Mapa 3A Sidon

Zarepat Bdk. Hermon

Tiro

GALIL

EA

Capernaum

Cana Dagat ngGalilea

Tiberias

Nazaret

Nain

DECAPOLIS

IlogJordanSAMARIA

PEREA

JUDEA

Jerusalem

IDUMEA

Ilang

ngJudea

DagatAsin

MARCOS LUCAS JUAN

1:14, 15 4:14, 15 4:44, 45

4:16-31 4:46-54

1:16-20 5:1-11

1:21-34 4:31-41

1:35-39 4:42, 43

1:40-45 5:12-16

2:1-12 5:17-262:13-22 5:27-39

4:445:1-47

2:23-28 6:1-5

3:1-12 6:6-11

3:13-19 6:12-16

6:17-49

7:1-10

7:11-177:18-35

7:36-50

8:1-3

3:19-30

3:31-35 8:19-21


31 o 32 Lugar ng Capernaum Mga ilustrasyon tungkol sa Kaharian 13:1-53

Dagat ng Galilea Nagpahupa ng bagyo habang nasa bangka 8:18, 23-27

Rehiyon ng Gadara Pinapunta ang mga demonyo sa mga baboy 8:28-34

Malamang na saCapernaum

Nagpagaling ng babaing inaagasan;binuhay-muli ang anak na babae ni Jairo

9:18-26

Capernaum (?) Nagpagaling ng mga bulag at isang pipi 9:27-34

Nazaret Itinakwil muli sa kaniyang sariling bayan 13:54-58

Galilea Ikatlong paglalakbay sa Galilea; pinalawakang gawain, nagsugo ng mga apostol

9:35–11:1

Tiberias Pinapugutan ni Herodes ng ulo si JuanBautista; naguluhan si Herodes kung sinosi Jesus

14:1-12

32, malapitnang mag-Paskuwa(Ju 6:4)

Capernaum (?); HS panigng Dagat ng Galilea

Nagbalik ang mga apostol mula sa panga-ngaral; nagpakain si Jesus ng 5,000 lalaki

14:13-21

HS panig ng Dagat ngGalilea; Genesaret

Tinangka ng mga tao na gawing hari si Jesus;lumakad sa dagat; nagpagaling ng marami

14:22-36

Capernaum Sinabing siya ang “tinapay ng buhay”;marami ang natisod at umalis

32,pagkataposng Paskuwa

Malamang na saCapernaum

Pinawawalang-saysay ng tradisyon ng taoang salita ng Diyos

15:1-20

Fenicia; Decapolis Pinagaling ang anak na babae ng isang baba-eng Sirofenisa; nagpakain ng 4,000 lalaki

15:21-38

Magadan Binanggit ang tanda ni Jonas 15:39–16:4

1

23

4

5

6

Lupain ng mga Geraseno G A D A R A

Betsaida

Capernaum

Corazin

Kapatagan ngGenesaret

Magadan

Dagat ngGalilea

Tiberias

24

Mapa 3B

Mga Pangyayari sa May Dagat ng Galilea(Tinatawag ding Lawa ng Genesaret at Dagat ng Tiberias)

Nagpahupa ng bagyo habang nasa bangkaPinapunta ang mga demonyo sa mga baboyNagpakain ng 5,000 lalakiLumakad sa dagatNagpakain ng 4,000 lalaki

Sinasabing lokasyon ng Sermon sa Bundok

H

Sidon

F ENIC

IA

Bdk. Hermon

Tiro

GALILEA

CapernaumBetsaida

Magadan

Tiberias

Nazaret GADARA

Gadara

DECAPOLIS

IlogJordan

Papuntang Jerusalem

(para sa Paskuwa)

1

2

3

4

5

6

MARCOS LUCAS JUAN

4:1-34 8:4-18

4:35-41 8:22-25

5:1-20 8:26-39

5:21-43 8:40-56

6:1-5

6:6-13 9:1-6

6:14-29 9:7-9

6:30-44 9:10-17 6:1-13

6:45-56 6:14-21

6:22-71

7:1-23 7:1

7:24–8:9

8:10-12

Huling Bahagi ng Ministeryo ni Jesus sa Judea


32,pagkataposng Paskuwa

Dagat ng Galilea;Betsaida

Habang nasa bangka papuntang Betsaida,nagbabala si Jesus tungkol sa lebadura ngmga Pariseo; nagpagaling ng lalaking bulag

16:5-12

Rehiyon ng CesareaFilipos

Mga susi ng Kaharian; inihula na papatayinsiya at bubuhaying muli

16:13-28

Malamang na saBdk. Hermon

Pagbabagong-anyo; nagsalita si Jehova 17:1-13

Rehiyon ng CesareaFilipos

Nagpagaling ng batang lalaki na sinanibanng demonyo

17:14-20

Galilea Inihula uli na papatayin siya 17:22, 23Capernaum Nagbayad ng buwis gamit ang baryang

galing sa bibig ng isda17:24-27

Pinakadakila sa Kaharian; mga ilustrasyon:nawawalang tupa, di-mapagpatawadna alipin

18:1-35

Galilea-Samaria Habang papuntang Jerusalem, sinabisa mga alagad na isaisantabi ang lahatpara sa Kaharian

8:19-22

32,Kapistahanng mgaTabernakulo(o, mga Kubol)

Jerusalem Nagturo sa panahon ng Kapistahan;mga opisyal, isinugo para arestuhin siyaSinabing “Ako ang liwanag ng sanlibutan”;nagpagaling ng lalaking ipinanganak na bulag

Malamang na sa Judea Isinugo ang 70; bumalik sila nangmay kagalakan

Judea; Betania Ilustrasyon tungkol sa madamayingSamaritano; dumalaw sa tahanan ninaMaria at Marta

Malamang na sa Judea Itinuro uli ang modelong panalangin;ilustrasyon tungkol sa mapilit na kaibigan

Nagpalayas ng mga demonyo sa pamamagitanng daliri ng Diyos; binanggit uli ang tandani JonasKumain kasama ng Pariseo; tinuligsa angpagpapaimbabaw ng mga PariseoMga ilustrasyon: mayamang lalaki nadi-makatuwiran, tapat na katiwala

Nagpagaling ng isang babaing maykapansanan sa araw ng Sabbath; mgailustrasyon: butil ng mustasa, lebadura

32,Kapistahanng Pag-aalay

Jerusalem Ilustrasyon tungkol sa mabuting pastol atsa kulungan ng tupa; tinangkang batuhin ngmga Judio; pumunta sa Betania sa kabilang Jordan

26

Mapa 4 Sidon

Bdk. Hermon

Tiro CesareaFilipos

GALIL

EA

CorazinCapernaum

Magadan

BetsaidaDagat ngGalilea

DECAPOLIS


IlogJordanSAMARIA

PEREA

JUDEA Jerico

JerusalemBetania

DagatAsin

MARCOS LUCAS JUAN

8:13-26

8:27–9:1 9:18-27

9:2-13 9:28-36

9:14-29 9:37-43

9:30-32 9:43-45

9:33-50 9:46-50

9:51-62 7:2-10

7:11-52

8:12–9:41

10:1-24

10:25-42

11:1-13

11:14-36

11:37-54

12:1-59

13:1-21

10:1-39

Huling Bahagi ng Ministeryo ni Jesus sa Silangan ng Jordan


32, pagka-tapos ngKapistahanng Pag-aalay

Betania sa kabilang Jordan

Pumunta kung saan nagbabautismo si Juan;marami ang nanampalataya kay Jesus

Perea Nagturo sa mga lunsod at nayon habangpatungo sa Jerusalem

Hinimok ang mga nakikinig na pumasok samakipot na pinto; nalungkot para sa Jerusalem

Malamang na sa Perea Nagturo ng kapakumbabaan; mga ilustrasyon:pinakatanyag na dako, mga inanyayahanna tumanggi

Pag-isipan ang sakripisyo sa pagiging alagad

Mga ilustrasyon: nawawalang tupa,nawawalang barya, anak na naligaw ng landas

Mga ilustrasyon: di-matuwid na katiwala,taong mayaman at si Lazaro

Nagturo tungkol sa pagkatisod,pagpapatawad, at pananampalataya

Betania Namatay si Lazaro at binuhay-muliJerusalem; Efraim Pinlanong patayin si Jesus; umalis

sa JerusalemSamaria; Galilea Nagpagaling ng 10 ketongin; inilarawan

kung paano darating ang Kaharian ng Diyos

Samaria o Galilea Mga ilustrasyon: mapilit na babaing balo,Pariseo at maniningil ng buwis

Perea Nagturo tungkol sa pag-aasawa at diborsiyo 19:1-12

Pinagpala ang mga bata 19:13-15

Tanong ng taong mayaman; ilustrasyontungkol sa mga manggagawa sa ubasan atpantay-pantay na kabayaran

19:16–20:16

Malamang na sa Perea Inihula sa ikatlong pagkakataonna papatayin siya

20:17-19

Humiling sina Santiago at Juan ng puwestosa Kaharian

20:20-28

Jerico Nagpagaling ng dalawang lalaking bulaghabang dumaraan sa Jerico; dumalaw kayZaqueo; ilustrasyon tungkol sa 10 mina

20:29-34

28

Mapa 5Bdk. Hermon

GALIL

EA

Dagat ngGalilea

DECAPOLIS


IlogJordanSAMARIA

PEREA

Efraim

JUDEA

Jerusalem

Jerico

Betania

Ilang

ngJudea

DagatAsin

MARCOS LUCAS JUAN

10:40-42

13:22

13:23-35

14:1-24

14:25-35

15:1-32

16:1-31

17:1-10

11:1-46

11:47-54

17:11-37

18:1-14

10:1-12

10:13-16 18:15-17

10:17-31 18:18-30

10:32-34 18:31-34

10:35-45

10:46-52 18:35–19:28

Pangwakas na Ministeryo ni Jesus sa Jerusalem


33, Nisan 8 Betania Dumating anim na araw bago ang Paskuwa

Nisan 9 Betania Binuhusan ni Maria ng langis ang uloat mga paa ni Jesus

26:6-13

Betania-Betfage-Jerusalem

Pumasok sa Jerusalem sakay ng asno,ipinagbunyi ng mga tao

21:1-11,14-17

Nisan 10 Betania-Jerusalem Isinumpa ang puno ng igos;nilinis uli ang templo

21:18, 19;21:12, 13

Jerusalem Nagpakana ang mga punong saserdote atmga eskriba na patayin si Jesus

Nagsalita si Jehova; inihula ni Jesus napapatayin siya; katuparan ng hula ni Isaias angkawalan ng pananampalataya ng mga Judio

Nisan 11 Betania-Jerusalem Aral mula sa natuyot na puno ng igos 21:19-22

Jerusalem, templo Kinuwestiyon ang kaniyang awtoridad;ilustrasyon tungkol sa dalawang anak

21:23-32

Mga ilustrasyon: mamamaslang na mgatagapagsaka, piging ng kasalan

21:33–22:14

Sinagot ang mga tanong tungkol sa Diyosat kay Cesar, sa pagkabuhay-muli,at sa pinakadakilang utos

22:15-40

Tinanong ang mga tao kung si Kristo baay anak ni David

22:41-46

Kaabahan ng mga eskriba at Pariseo 23:1-39

Binigyang-pansin ang abuloy ng babaing balo

Bundok ng mga Olibo Nagbigay ng tanda ng kaniyang pagkanaririto 24:1-51

Mga ilustrasyon: 10 dalaga, talento, mga tupaat kambing

25:1-46

Nisan 12 Jerusalem Pinlano ng mga Judiong lider na patayin siya 26:1-5

Ipinagkanulo ni Hudas 26:14-16

Nisan 13(Huwebesng hapon)

Jerusalem omalapit dito

Naghanda para sa huling Paskuwa 26:17-19

Nisan 14(Huwebesng gabi)

Jerusalem Kinain ang Paskuwa kasama ang mga apostol 26:20, 21

Hinugasan ang paa ng mga apostol

30

Mapa 6Bdk. Hermon

GALIL

EA

Dagat ngGalilea

Jerusalem

Bundok ngmga Olibo

Betfage

Libis ngKidron

Betania

JUDEA JericoEmaus

Jerusalem BetfageBetania

DagatAsin

MARCOS LUCAS JUAN

11:55 –12:1

14:3-9 12:2-11

11:1-11 19:29-44 12:12-19

11:12-17 19:45, 46

11:18, 19 19:47, 48

12:20-50

11:20-25

11:27-33 20:1-8

12:1-12 20:9-19

12:13-34 20:20-40

12:35-37 20:41-44

12:38-40 20:45-47

12:41-44 21:1-4

13:1-37 21:5-38

14:1, 2 22:1, 2

14:10, 11 22:3-6

14:12-16 22:7-13

14:17, 18 22:14-18

13:1-20


Nisan 14 Jerusalem Tinukoy ni Jesus si Hudas bilang traidorat pinaalis ito

26:21-25

Pinasinayaan ang Hapunan ng Panginoon(1Co 11:23-25)

26:26-29

Inihula ang pagkakaila ni Pedro at angpangangalat ng mga apostol

26:31-35

Nangako ng katulong; ilustrasyon ng tunayna punong ubas; nagbigay ng utos namag-ibigan; huling panalangin kasamaang mga apostol

Getsemani Matinding paghihirap sa hardin;ipinagkanulo at inaresto

26:30,36-56

Jerusalem Tinanong ni Anas; nilitis ni Caifasat ng Sanedrin; ikinaila ni Pedro

26:57–27:1

Si Hudas na tagapagkanulo ay nagbigti(Gaw 1:18, 19)

27:3-10

Iniharap kay Pilato, dinala kay Herodes,at ibinalik kay Pilato

27:2, 11-14

Sinikap na palayain ni Pilato pero si Barabasang gustong palayain ng mga Judio; sinenten-siyahan ng kamatayan sa pahirapang tulos

27:15-30

(c. 3:00 n.h.,Biyernes)

Golgota Namatay sa pahirapang tulos 27:31-56

Jerusalem Ibinaba ang katawan mula sa pahirapangtulos at inilibing

27:57-61

Nisan 15 Jerusalem Pinabantayan ng mga saserdote at Pariseoang libingan at tinatakan ang bato

27:62-66

Nisan 16 Sa Jerusalem atmalapit dito; Emaus

Binuhay-muli; limang beses nagpakitasa mga alagad

28:1-15

Pagkataposng Nisan 16

Jerusalem; Galilea Maraming beses pang nagpakita samga alagad (1Co 15:5-7; Gaw 1:3-8);nagbigay ng tagubilin; iniutos angpaggawa ng alagad

28:16-20

Iyyar 25 Bundok ng mga Olibo,malapit sa Betania

Pag-akyat ni Jesus sa langit, ika-40 arawmatapos siyang buhaying muli (Gaw 1:9-12)

32 33

MARCOS LUCAS JUAN

14:18-21 22:21-23 13:21-30

14:22-25 22:19, 20,24-30

14:27-31 22:31-38 13:31-38

14:1–17:26

14:26,32-52

22:39-53 18:1-12

14:53–15:1

22:54-71 18:13-27

15:1-5 23:1-12 18:28-38

15:6-19 23:13-25 18:39–19:16

15:20-41 23:26-49 19:16-30

15:42-47 23:50-56 19:31-42

16:1-8 24:1-49 20:1-25

20:26–21:25

24:50-53

5 Ang Mensahe ng BibliyaAng Diyos na Jehova ang may karapatang mamahala. Ang pamamahalaniya ang pinakamabuti. Matutupad ang layunin niya para sa lupa atsa mga tao.

Pagkatapos ng4026 B.C.E.

Kinuwestiyon ng“serpiyente” angkarapatan ni Jeho-va na mamahalaat ang Kaniyangparaan ng pama-mahala. Nangakosi Jehova na mag-babangon siya ngisang “binhi” na du-durog sa serpiyen-te, si Satanas. (Ge-nesis 3:1-5, 15)Pero pansamanta-lang hinahayaan niJehova na pamaha-laan ng mga taoang kanilang sarilisa ilalim ng implu-wensiya ng serpi-yente.

1943 B.C.E.

Sinabi ni JehovakayAbraham namagmumula sakaniyang mgainapo ang ipina-ngakong “binhi.”—Genesis 22:18.

Pagkatapos ng1070 B.C.E.

Tiniyak ni Jehovakay Haring David atpagkatapos ay saanak nitong si Solo-mon na magmumu-la sa kanilang mgainapo ang ipina-ngakong “binhi.”—2 Samuel 7:12, 16;1 Hari 9:3-5; Isaias9:6, 7.

29 C.E.

Tinukoy ni Jehovasi Jesus bilang angipinangakong “bin-hi” naTagapagma-na ng trono ni Da-vid.—Galacia 3:16;Lucas 1:31-33;3:21, 22.

33 C.E.

Ang ipinangakong“binhi” ay nasuga-tan ng serpiyente,si Satanas, nangpatayin si Jesus.Binuhay-muli niJehova si Jesus.Umakyat si Jesussa langit at tinang-gap ni Jehova anghalaga ng kaniyangsakdal na buhay, nanaging saligan paramapatawad angmga kasalanan atmagkaroon ng bu-hay na walanghanggan ang mgainapo ni Adan.—Genesis 3:15;Gawa 2:32-36;1 Corinto 15:21, 22.

Mga 1914 C.E.

Ang serpiyente,si Satanas, ay ini-hagis ni Jesus salupa at mananatilirito nang maik-ling panahon.—Apocalipsis12:7-9, 12.

Sa hinaharapIbibilanggo ni Jesus si Satanas sa loobng 1,000 taon at pagkatapos ay pupuk-sain ito bilang makasagisag na pagsugatsa ulo nito. Matutupad ang orihinal na la-yunin ni Jehova para sa lupa at sa mgatao, maaalis ang upasala sa pangalanniya, at maipagbabangong-puri angkaniyang pamamahala.—Apocalipsis20:1-3, 10; 21:3, 4.

Carkemis

Aleppo

Ebla

Hamat

Tadmor(Palmyra)

Hoba

SidonDamascoM A L A K I N G

DAGAT Tiro Dan

Asterot-karnaimMegido HamDotanSikem Sucot

PenuelBethel GileadBetlehem C

AN

AA

N

Gaza Hebron

MOABAgusang Libisng Ehipto Gerar

Beer-shebaBalon ng Rehobot

BozraSur Balon ng

Beer-lahai-roiGosenRameses

On

Memfis

EHIPTO

IlogNilo

Kades,En-mispat

Ilang ngParan

EDOM,SEIR Teman

Avit

El-paran(Elat)

6 Genesis atPaglalakbay ngmga Patriyarka

Nilalang si Adan 4026 B.C.E.Pinagtibay ang tipan kay Abraham 1943 B.C.E.

Namatay si Jose 1657 B.C.E.

4000 B.C.E. 2000 B.C.E. B.C.E. / C.E. 2000 C.E.

Sikem

SucotMahanaimPenuel, Peniel

Agusang Libisng Jabok

IlogJo

rdan

Bethel, Luz Ai

Bdk. Moria Salem(Jerusalem)

Betlehem,Eprat

TimnahAczib

MamreHebron,

Kiriat-arbaYungib ngMacpela

DagatAsin

Kapatagan ngSave-kiriataim

Beer-shebaLibis ngSidimNegeb

Zoar, Bela

?�SodomaGomorraAdmaZeboiim

Haran

PADAN-ARAM

Ilog Eufrates

Mari

ASIRYA

Nineve

Cala

Asur IlogHidekel (Tigris)

ME

SO

PO

TA

MI

A

ELAM

Babel(Babilonya)

SI

NA

R

(BABILONIA)

CALDEA

Erec

Ur

0 mi 100

0 km 100

M A L A K I N G DAGAT ,DAGAT N G M GA F I L I S T E O C

AN

AA

N

IlogJor da n

Kapataganng Moab

Jerico Abel-sitim

HesbonBdk. NeboAlmon-diblataimFI

L ISTIA

Dibon-gad

ArnonAroerHebron

MOABArad

Negeb Zoar ZeredIye-abarim

Obot?

Agusang Libis

ng Ehipto

Ilang ngZin

Bdk. Hor

Araba

Zalmona

Punon

Bene-jaakan

Kades, Kades-barnea

Meriba?

GosenRameses Daang Pa

tungo saLupain ng mga

Filisteo

Daang Patungo sa Sur

Sur I lang ng Paran

MoserotHasmona

MitkaTeraTahat

MakelotHarada

Bdk. SeperKehelata

?EDOM,SEIR

Hor-hagidgad,Gudgoda

Risa

Libna?

Daan

ngHari

JotbataAbronaEzion-geberElatRimon-perez

Ritma?MIDIAN

Sucot?

Rameses?Memfis

Il ogNilo

EHIPTO

Etham?Ilang ngEthamMigdol?

Pihahirot

Baal-zepon?

MarahElim?

Dag a

tna

Pul a

Ilang ng Sin

Dopka

Alus? Masah,Meriba?

Hazerot

Kibrot-hataava

Dagat

na

Pul a

Tabera?RepidimBdk. Sinai, Horeb

Ilang ng Sinai

0 mi 50

0 km 50

Posibleng Dinaanan ng mga Israelita

7 Ang Pag-alisMula sa Ehipto

Umalis ang Israel sa EhiptoTipang Kautusan 1513 B.C.E.

Inatasan si Josue bilang kahalilini Moises 1473 B.C.E.

4000 B.C.E. 2000 B.C.E. B.C.E. / C.E. 2000 C.E.

8 Pagsakop saLupang Pangako

Pumasok ang Israel sa Canaan 1473 B.C.E.Natapos ang kalakhang bahagi ng pagsakop sa lupain 1467 B.C.E.

4000 B.C.E. 2000 B.C.E. B.C.E. / C.E. 2000 C.E.

MALAKING DAGAT,KANLURANING DAGAT

Lebo-hamat

Gebal

SIDONIO

Sidon Kbdk. ng L

ebanon

HITEO

Baal-gadBdk. Hermon

Damasco

HIVITA ARAMEANO(SIRYANO)Mizpa

Dan, Lais,Lesem

Tiro

Misrepot-maim Tubig

ng MeromMAACA B a s

a n

ArgobHazorGESURAco

Acsap

GIRGA

SITA

Bdk. CarmelMadon Dagat ng

Kineret AstarotLasaron

SimronJokneamDor

Megido KedesTaanac

IlogJ ordan

Ara

ba

Edrei

Daan

ngBa

san

AMORITA(OG)Heper

HIVITA

TirzaBdk. Ebal

Bdk. Gerizim Sikem Agusang Libis ng Jabok

AMMONAdanApekPER

IZ ITA Tapua

Gi

le

ad

Jazer

RabaBethel Ai Gilgal

GibeonJerico Sitim

Aijalon HesbonMedebaMakeda

Jarmut

Jerusalem

JEBU

SITA

DagatAsin,

Dagatng

Araba

AMORITA (SIHON)Kedemot

Aroer

Agusang Libis ng ArnonMOAB

Daan

ngHa

ri

Gaza

FI L

I STI A

Eglon

LibnaLakis Hebron

DebirAnabAM

ORITA

Beer-sheba

Gosen Arad

Agusang Libis ng Zered

AMALEKITAKENITA

Sampahanng AkrabimNegeb

Bdk. Halak

Agusang Libis ng Ehipto

Hazar-addar, Addar

Kades, Kades-barnea

EDOM,SEIR

Ar a

ba

Disyerto n

g Arab

ia0 mi 20

0 km 20

Ruta ng PananakopCanaan

9 Tabernakulo atMataas na Saserdote

Mga Kagamitan at Bahagi ng Tabernakulo

Kaban (Exo 25:10-22; 26:33)Kurtina (Exo 26:31-33)

Haligi Para sa Kurtina (Exo 26:31, 32)Dakong Banal (Exo 26:33)

Kabanal-banalan (Exo 26:33)

Pantabing (Exo 26:36)Haligi Para sa Pantabing (Exo 26:37)

May-ukit naTuntungangTanso (Exo 26:37)

Altar ng Insenso (Exo 30:1-6)

Mesa ng Tinapay na Pantanghal(Exo 25:23-30; 26:35)

Kandelero (Exo 25:31-40; 26:35)Telang Pantolda naYari sa Lino (Exo 26:1-6)Telang Pantolda naYari sa Balahibo ngKambing (Exo 26:7-13)Pantakip naYari sa Balat ng BarakongTupa(Exo 26:14)Pantakip naYari sa Balat ng Poka (Exo 26:14)Hamba (Exo 26:15-18, 29)May-ukit naTuntungang Pilak sa Ilalimng Hamba (Exo 26:19-21)

Barakilan (Exo 26:26-29)May-ukit naTuntungang Pilak (Exo 26:32)

Natapos ang tabernakulo1512 B.C.E.

Pinasinayaan ang templo1026 B.C.E.

4000 B.C.E. 2000 B.C.E. B.C.E. / C.E. 2000 C.E.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

1819

1514

1312

5

1

19

2

3

9

16

114

18

10

17

HugasangTanso(Exo 30:18-21)

Altar ng Handog naSinusunog (Exo 27:1-8)

Looban (Exo 27:17, 18)Pintuang-Daan (Exo 27:16)MgaTabing na Lino(Exo 27:9-15)

Mataas na Saserdote

Detalyadong inilalarawansa Exodo kabanata 28 angkasuutan ng mataas nasaserdote ng Israel

6

7

8

20

21

22

23

24

20

21

24

5

420 21

22

23

Turbante (Exo 28:39)Banal na Tanda ng Pag-aalay(Exo 28:36; 29:6)

Batong Onix (Exo 28:9)

Tanikala (Exo 28:14)

Pektoral ng Paghatol naMay 12 Mahahalagang Bato(Exo 28:15-21)

Epod at Pamigkis Nito(Exo 28:6, 8)

Walang-Manggas na Damit naKulay Asul (Exo 28:31)

Laylayang May mgaKampanilya at Granada(Exo 28:33-35)

Mahabang Damit na Yarisa Mainam na Lino at Pari-parisukat ang Disenyo(Exo 28:39)

SidonDamasco

Bdk. HermonBaal-gad

Tiro Abel-bet-maaca

DANDan, Lais,LesemBet-anat

Kedes

B a s an

HazorASER NEPTALI

MANASESAcoAgusang Libis

ng KisonKineret

Dagat ngKineret Golan

AstarotBetlehem

HarosetJokneam

OpraZEB

ULON

Bdk. TaborBurol ng More

Havot-jair?Dor

Megido ISACAR DebirKamon Edrei

Kedes, KisionTaanac Bukal ng Harod

Bet-sita

Bet-seanIbleam

Ramot(Ramot-gilead)

Jabes-gilead?Lupainng Tob

Heper MANASES Abel-mehola

Samir (Samaria) Tebez ZaponBdk. Ebal

Bdk. Gerizim SikemPiraton

Apek Tapua

Sucot

Jabok

MahanaimPenuel

Mizpa, MizpeIlo

gJordan

10 Hatian ng mga Teritoryosa Lupang Pangako

Mga Hukom

OtnielEhudSamgarBarakGideonTolaJairJepteIbzanElonAbdonSamson

Pinaghati-hatian ng mgatribo ang lupain 1467 B.C.E. Pinahiran si Saul bilang hari 1117 B.C.E.

4000 B.C.E. 2000 B.C.E. B.C.E. / C.E. 2000 C.E.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

1

9

104

7

5

6

11 8

MALAK I NG DAGAT,KAN LURAN I NG DAGAT

Jope EFRAIM ShiloTimnat-

sera GAD

JogbehaAMMON

RabaAbel-keramim

MinitMepaatBet-haram(n)

Hesbon Bezer

BethelDANAgusang Libis ng SorekJabneel

Mizpa, Mizpe GilgalBENJAMIN

Timnah

AsdodEkron Zora

Estaol GibeahJerusalem

LehiBetlehem,Eprata

AskelonLibna Adulam RUBEN

KedemotEter, TokenEglon Lakis Hebron

Gaza (S IMEON) Etam En-gediDagatAsin

Arnon

DibonAroer

DebirAnabZiklag Ain GosenHazar-susa

Bet-marcabotKhesil, Betul

Saruhen,Saaraim,Silhim

Asan, AinBeer-sheba Hazar-sual

Baalat-beer,Rama, Baal

MOAB

J U D A EzemBet-lebaot,

Bet-biri

Agusang Libis ng Ehipto

Negeb

Ilang ng Zin

Bdk. Halak

Sampahanng Akrabim

EDOM,SEIR

Zered

AzmonKarka

Hazar-addarKades,Kades-barnea

0 mi 20

0 km 20

Lunsod ng Simeon sa Ibang Teritoryo

Lunsod ng Manases sa Ibang TeritoryoKanlungang Lunsod

2

12

3

11 Kaharian ni Davidat ni Solomon

Pamamahala ni David 1077-1038 B.C.E. Pamamahala ni Solomon 1037-998 B.C.E.Tipan kay David c. 1070 B.C.E.

4000 B.C.E. 2000 B.C.E. B.C.E. / C.E. 2000 C.E.

Kaharian ni David

Kaharian ni Solomon

Inaangkat

Iniluluwas

Tipsa

Ilog Eufrates

HAMAT SIRYA (ARAM)

HamatPapuntang Siryaat sa mga Hiteo:Kabayo, Karo

IlogOrontes

Ribla

Zedad

ZOBA, ARAM-ZOBA Tadmor

(Palmyra)

Zipron

Hazar-enanLebo-hamat

Gebal TansoBerotai

D is y

e rt o

n gS ir y

aMula sa Tarsis:Ginto, Pilak, Garing,Unggoy, Paboreal

Sidon

MGASIDO

NIO(FEN

ICIA)

Kbdk. ngLebanon

BET-REHO

B

Kbdk. ng A

nti-Lebanon

Damasco

Bdk. Hermon

Mula sa Tiro:Sedro, Enebro, Ginto

TiroAbel

DanMAACA,ARAM-MAACA

B a s anLupain ng

Cabul?Hazor Argob

GESUR

Mababang Bet-horon Mataas na Bet-horon

Gezer Gibeon Geba

Kiriat-jearim Gibeah AnatotBahurimNobBaal-perazimEkron

Bet-semesJerusalem Bukal ng Gihon

Balon ng En-rogel

GatLibis ngElah

Azeka

Socoh

Betlehem

Adulam

Keila Gilo

Tekoa

Ilang n

g

JudaImbakang-Tubig

ng SiraHebron

JesimonZipHores

EstemoaCarmelMaon

DorLibis ng

JezreelEn-dor Helam

MegidoBdk. Gilboa

Lo-debarRogelim

Bet-sean Jabes-gilead?Saleca

TobSucotMahanaimJopePapuntang Tiro:

Sebada, Trigo,Alak, Langisng Olibo

ShiloG i l e a d

RamaZereda

RabaGezer

Gilgal

AMMON

EkronJerusalem Hesbon

Gat Betlehem Medeba

FILISTIA

Gaza HebronEn-gedi

Aroer

Ziklag Jatir Bethel MOABBeer-sheba

Ramot MizpeAroerLibis ngAsin?

AgusangLibis

ngEhipto

N e g e bTamar Tanso

Punon

EDOMIlang ngParan

Mula sa Ehipto:Kabayo, Karo D i

s ye r

t on g

A ra b

i a

Mula sa Opir:Ginto, Hiyas, Kahoy

Mula sa Arabia:Ginto, Pilak

Ezion-geber Elot, Elat

0 mi 20

0 km 20

12 Templong Itinayoni Solomon

Mga Bahagi ng Templo

Kabanal-banalan (1Ha 6:16, 20)Dakong Banal (2Cr 5:9)Mga Silid-Bubungan (1Cr 28:11)MgaTagilirang Silid (1Ha 6:5, 6, 10)Jakin (1Ha 7:21; 2Cr 3:17)Boaz (1Ha 7:21; 2Cr 3:17)Beranda (1Ha 6:3; 2Cr 3:4)(Hindi tiyak ang taas)

Altar naTanso (2Cr 4:1)Platapormang Tanso (2Cr 6:13)Pinakaloob na Looban (1Ha 6:36)Binubong Dagat (1Ha 7:23)Mga Karwahe (1Ha 7:27)Pasukan sa Gilid (1Ha 6:8)Mga Silid-Kainan (1Cr 28:12)

Pinasinayaan ang templo 1026 B.C.E. Winasak ang templo 607 B.C.E.

4000 B.C.E. 2000 B.C.E. B.C.E. / C.E. 2000 C.E.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

214

13

12

3 7

5

11

6

14

8

9

10

12

1 2

11

8

10

9

13 Mga KapangyarihangPandaigdig na Inihulani Daniel

BabilonyaDaniel 2:32, 36-38; 7:4607 B.C.E. Winasak ni Haring Nabucodonosorang Jerusalem

Medo-PersiaDaniel 2:32, 39; 7:5539 B.C.E. Tinalo ang Babilonya537 B.C.E. Iniutos ni Ciro na bumalik angmga Judio sa Jerusalem

GresyaDaniel 2:32, 39; 7:6331 B.C.E. Tinalo ni Alejandrong Dakila ang Persia

RomaDaniel 2:33, 40; 7:763 B.C.E. Nagsimulang mamahala sa Israel70 C.E. Winasak ang Jerusalem

Anglo-AmerikaDaniel 2:33, 41-431914-1918 C.E. Noong Digmaang Pandaigdig I,nabuo ang Kapangyarihang Pandaigdigna Anglo-Amerikano

Winasak ng Babilonya angJerusalem 607 B.C.E.

4000 B.C.E. 2000 B.C.E. B.C.E. / C.E. 2000 C.E.

Imperyong Roma

Roma

Sardis

Jerusalem

Ecbatana

Babilonya

Imperyo ngBabilonya

Tema

Susa, Susan

Persepolis

Imperyo ngMedo-Persia

Imperyo ng Babilonya

Imperyo ng Medo-PersiaNasakop ng dalawang imperyo

Imperyo ng Gresya

Imperyo ng RomaNasakop ng dalawang imperyo

PelaConstantinople(Byzantium)

Alejandria Jerusalem

Antioquia

Seleucia Imperyo ng Gresya

Sidon

A B I L I N I A

Damasco

ZarepatBdk. Hermon

FENIC

IA

Tiro CesareaFilipos

I T U RE A

T R AC O N

I T E

Tolemaida(Aco) G A

L I LE ACorazin BetsaidaCapernaum

Cana Magadan Dagat ngGalilea

GergesaRafana

Sepphoris Tiberias HipposDion

NazaretGA

DARA

Abila

Dor Nain Gadara

D E C A P O L I SCesarea Scythopolis

(Bet-sean) Betania sa kabila ng Jordan?Pela

S A M A R I A EnonSalim

14 Israel NoongPanahon ni Jesus

Kapanganakan ni Jesus 2 B.C.E.Kamatayan ni Jesus 33 C.E.

4000 B.C.E. 2000 B.C.E. B.C.E. / C.E. 2000 C.E.

Pinamahalaan ni Herodes Arquelao,pagkatapos ay ng Romanonggobernador na si Poncio Pilato

Pinamahalaan ni Herodes Antipas

Pinamahalaan ni Felipe

Mga Lunsod ng Decapolis

Sebaste(Samaria)

GerasaSicar

Bdk. Gerizim Balon ni Jacob

Antipatris (Apek) P E R E AJope

Kapa

taga

nng

Saro

n

Arimatea

Lida(Lod)

Efraim

IlogJordan

Filadelfia(Raba)

Jamnia(Jabne)

Rama Jerico

EmausJerusalem Betfage

Asdod,Azotus Betlehem

BetaniaQumran

Ascalon(Askelon)

J U D E A

Herodium

Gaza Hebron

Ilang

ngJudea

Dagat Asin

(Dagat naPatay)

Machaerus

I D U M E A

Masada

Beer-sheba

N A B A T E A

ARABIA

0 mi 20

0 km 20

15 Temple MountNoong Unang Siglo

Mga Bahagi ng Templo

Kabanal-banalanDakong BanalAltar ng Handog na SinusunogBinubong DagatLooban ng mga SaserdoteLooban ng Israel

Looban ng mga BabaeLooban ng mga GentilHarang (Soreg)Kolonada ng mga MaharlikaKolonada ni SolomonTanggulan ng Antonia

Ginawa ang pundasyon ngikalawang templo 536 B.C.E. Winasak ang templo 70 C.E.

4000 B.C.E. 2000 B.C.E. B.C.E. / C.E. 2000 C.E.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

10

8

9

3

7

11

12

1 2

6

4

5

3 7

16 Huling Linggong Buhay niJesus sa Lupa

Jerusalem at ang Palibot Nito

TemploHardin ng Getsemani (?)Palasyo ng GobernadorBahay ni Caifas (?)Palasyong Ginamit ni Herodes Antipas (?)Tipunang-Tubig ng BetzataTipunang-Tubig ng SiloamBulwagan ng Sanedrin (?)Golgota (?)Akeldama (?)

Nisan 8 (Sabbath)

Namatay si Jesus 33 C.E.

2000 B.C.E. B.C.E. / C.E. 2000 C.E.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

1 2

3

4

5

6

7

8

9

10

Libis ng Hinom

Libisng

Kidron

Bundok ngmga Olibo

PapuntangBetfage at Betania

PapuntangBetania

PAGLUBOGNG ARAW

Ang arawng mga Judio

ay nagsisimulaat nagtatapossa paglubog

ng araw

PAGSIKATNG ARAW

PAGLUBOGNG ARAW

˙ Dumating sa Betania anim naaraw bago ang Paskuwa

Juan 11:55–12:1

Nisan 9 Nisan 10 Nisan 11

˙ Kumain kasama ni Simon naketongin

˙ Pinahiran ni Maria si Jesusng nardo

˙ Dumating ang mga Judio paramakita si Jesus at si Lazaro

Mateo 26:6-13Marcos 14:3-9

Juan 12:2-11

˙ Pumasok sa Jerusalem,ipinagbunyi ng mga tao

˙ Nagturo sa templo 1

Mateo 21:1-11, 14-17Marcos 11:1-11

Lucas 19:29-44

Juan 12:12-19

˙ Nagpalipas ng gabi sa Betania

˙ Maagang pumunta sa Jerusalem˙ Nilinis ang templo˙ Nagsalita si Jehova mulasa langit

Mateo 21:18, 19; 21:12, 13Marcos 11:12-19

Lucas 19:45-48

Juan 12:20-50

˙ Nagturo sa templo, gumamit ngmga ilustrasyon

˙ Tinuligsa ang mga Pariseo˙ Binigyang-pansin ang abuloyng babaing balo

˙ Sa Bundok ng mga Olibo, inihulaang pagbagsak ng Jerusalem atnagbigay ng tanda ng kaniyangpagkanaririto

Mateo 21:19–25:46Marcos 11:20–13:37

Lucas 20:1–21:38

Nisan 12 Nisan 13 Nisan 14

˙ Nagpahinga kasama ang mgaalagad

˙ Pinlano ni Hudas angpagkakanulo

Mateo 26:1-5, 14-16Marcos 14:1, 2, 10, 11

Lucas 22:1-6

˙ Naghanda sina Pedro at Juanpara sa Paskuwa

˙ Dumating si Jesus at ang ibapang apostol nang dapit-hapon

Mateo 26:17-19Marcos 14:12-16

Lucas 22:7-13

Nisan 15 (Sabbath) Nisan 16

˙ Kinain ang Paskuwa kasamaang mga apostol

˙ Hinugasan ang paa ng mgaapostol

˙ Pinaalis si Hudas˙ Pinasinayaan ang Hapunan ngPanginoon

Mateo 26:20-35Marcos 14:17-31

Lucas 22:14-38

Juan 13:1–17:26

˙ Ipinagkanulo at inaresto sahardin ng Getsemani

˙ Tumakas ang mga apostol˙ Nilitis ng Sanedrin sa bahayni Caifas

˙ Ikinaila ni Pedro

2

4

Mateo 26:36-75Marcos 14:32-72Lucas 22:39-65

Juan 18:1-27

˙ Muling iniharap sa Sanedrin˙ Iniharap kay Pilato,dinala kay Herodes,at ibinalik kay Pilato

˙ Sinentensiyahan ng kamatayanat pinatay sa Golgota

˙ Namatay nang mga alas-tresng hapon

˙ Ibinaba mula sa tulos angkatawan at inilibing

835

3

9


Lucas 22:66–23:56

Juan 18:28–19:42

˙ Pumayag si Pilato na maglagayng mga bantay sa libingan niJesus

Mateo 27:62-66

˙ Bumili ng karagdagangmga espesya para sa katawanni Jesus

Marcos 16:1

˙ Binuhay-muli˙ Nagpakita sa mga alagad


Lucas 24:1-49

Juan 20:1-25

RomaTatlong TabernaPamilihan ng Apio

Appian Way

Puteoli ITALYA

Dyrrachium

ApoloniaBrundisium

IL IR ICODALMACIA

MACED

ONIANeapolisFilipos

AmfipolisTesalonica

Berea Apolonia

GRESYANicopolis

RegioSicilia

Siracusa

Dagat ng Adria

AtenasCorintoCencreaAC

AYA

Malta Creta

FenixCauda

MagagandangDaungan

Si r te

Cirene

L IBYA

0 mi 150

0 km 150

DAGAT M E D I T E R A N E O

17 Paglaganap ngKristiyanismo

Pagbubuhos ng banal na espirituPentecostes 33 C.E.

4000 B.C.E. 2000 B.C.E. B.C.E. / C.E. 2000 C.E. Dagat na Itim

Daang Egnatia

B I T I NI A

P O N T OSamotracia

MISIATroas Adrameto

Asos PergamoMitilene Tiatira FRIGIA

GALACIA

Kios Sardis ASIA CAPADOC

IA

Smirna Filadelfia Antioquia (ng Pisidia)

SamosEfeso Laodicea

Colosas ListraIconio

LICAONIA

PatmosMiletoCosCinido

Rodas

CapeSalmone

PataraL ICIA

Mira

Atalia PergaPISIDIA

Derbe

PAMFILIA TarsoC I L I C I A

Seleucia Antioquia(ng Sirya)

S IRYASalamisCiprus

Pafos

FENICIASidon

DamascoTiroTolemaida

CesareaAntipatris Pela

JopeAsdod Jerusalem

LidaGazaAlejandria

EHIPTO

ET IOPIANA

BATEA

ARABIA

Mga Paglalakbay ni Pabloc. 47-48 C.E. Unang paglalakbay-misyoneroc. 49-52 C.E. Ikalawang paglalakbay-misyoneroc. 52-56 C.E. Ikatlong paglalakbay-misyoneroc. 59-61 C.E. Unang pagkabilanggo sa Roma

Mga lunsod na binanggit sa ApocalipsisSimula ng paglalakbay bilang misyonero

18 Kalakalan

Mga Panukat ng Likido Mga Panukat ng Tuyong Bagay

Kor (10 bat / 60 hin)220 L / 58.1 gal

Bat (6 na hin)22 L / 5.81 gal

Hin (12 log)3.67 L / 7.75 pt

Log (1⁄ 12 ng hin)0.31 L / 0.66 pt

Homer (1 kor / 10 epa)220 L / 200 tuyong qt

Epa (3 seah /10 omer)22 L / 20 tuyong qt

Seah (31⁄3 ng omer)7.33 L / 6.66 tuyong qt

Omer (14⁄5 ng kab)2.2 L / 2 tuyong qt

Kab1.22 L / 1.11 tuyong qt

Quarto1.08 L / 0.98 tuyong qt

Mga Panukat ng Haba

Mahabang tambo (6 na mahabang siko)3.11 m / 10.2 ft

Tambo (6 na siko)2.67 m / 8.75 ft

Dipa1.8 m / 6 ft

Mahabang siko(7 sinlapad-ng-kamay)51.8 cm / 20.4 in

Siko (2 dangkal / 6 nasinlapad-ng-kamay)44.5 cm / 17.5 in

Maikling siko38 cm / 15 in

1 Sinlapad-ng-daliri(1⁄4 ng sinlapad-ng-kamay)1.85 cm / 0.73 in

2 Sinlapad-ng-kamay(4 na sinlapad-ng-daliri)7.4 cm / 2.9 in

3 Dangkal(3 sinlapad-ng-kamay)22.2 cm / 8.75 in

1

2

3

Siko

1 Romanong estadyo1 ⁄8 ng milyang Romano

˙ 185 m / 606.95 ft

Salapi at Timbang saHebreong Kasulatan

Salapi at Timbang sa KristiyanongGriegong Kasulatan

Gerah (1⁄ 20 ng siklo)0.57 g / 0.01835 oz t10 gerah ˙ 1 bekah

Bekah5.7 g / 0.1835 oz t2 bekah ˙ 1 siklo

Pim7.8 g / 0.2508 oz t1 pim ˙ 2 ⁄3 ng siklo

Siklo11.4 g / 0.367 oz t50 siklo ˙ 1 mina

Mina570 g / 18.35 oz t60 mina ˙ 1 talento

Talento34.2 kg / 1,101 oz t

Siklo (panimbang)

Darik(Persiano, ginto)8.4 g / 0.27 oz tEzra 8:27

Lepton(Judio, tanso o bronse)1⁄ 2 ng quadransLucas 21:2

Quadrans(Romano, tansoo bronse)

2 leptonMateo 5:26

Assarion(Romano, ginagawarin sa mga sakop ngRoma, tanso o bronse)

4 na quadransMateo 10:29

Denario(Romano, pilak)

64 na quadrans3.85 g / 0.124 oz tMateo 20:10

1-Araw na Sahod(12 oras)

2-Araw na Sahod

Libra (Romano)327 g / 11.5 ozJuan 12:3

“Isang librang mabangonglangis, tunay na nardo”

Mina100 drakma340 g / 10.9 oz tLucas 19:13

˙ mga 100-arawna sahod

Talento60 mina20.4 kg / 654 oz tMateo 18:24Apocalipsis 16:21

˙ mga 19-na-taong sahod

Tetradrakma ngAntioquia

Tetradrakma ng Tiro(Siklong pilak ng Tiro)

Drakma(Griego, pilak)

3.4 g / 0.109 oz tLucas 15:8

Didrakma(Griego, pilak)

2 drakma6.8 g / 0.218 oz tMateo 17:24

Tetradrakma(Griego, pilak; tinatawag dingpilak na estater)

4 na drakma13.6 g / 0.436 oz tMateo 17:27

3-Araw na Sahod 4-na-Araw na Sahod

19 Kalendaryong HebreoKARANIWANG TEMPERATURA

0°C 10°C 20°C 30°C32°F 50°F 68°F 86°F

NISAN(ABIB)

14 Paskuwa15-21 Tinapay naWalang Lebadura16 Paghahandog ng mga unangbunga

Umaapaw angJordan dahil sa ulanat natutunawna niyebe

Sebada

ABR. IYYAR(ZIV)

14 Pahabol na pagdiriwangng Paskuwa

Nagsisimula naang tag-araw;kadalasan, maaliwalasang kalangitan

Trigo

MAYO SIVAN 6 Kapistahan ng mga

Sanlinggo (Pentecostes)Tag-araw,maaliwalas

Trigo, unangani ng igos

HUN. TAMUZ Tumitindi ang init,makapal ang hamogsa ilang lugar

Unang aning ubas

HUL. AB Pinakamainit Bungangpantag-arawAGO

S. ELUL Nagpapatuloyang init

Datiles,ubas,at igos

SET. TISRI(ETANIM)

1 Tunog ng trumpeta10 Araw ng Pagbabayad-Sala15-21 Kapistahan ng mga Kubol22 Kapita-pitagang kapulungan

Papatapos naang tag-araw,nagsisimulanang umulan

Pag-aararo

OKT. HESHVAN

(BUL)Mahinang pag-ulan Olibo

NOB. KISLEV 25 Kapistahan

ng Pag-aalayDumadalasang pag-ulan,nagyeyelo anghamog, umuulan ngniyebe sa bundok

Isinisilongang mgakawan

DIS. TEBET Pinakamalamig,maulan, umuulanng niyebe sabundok

Tumutuboang mgapananim

ENE. SEBAT Nababawasan anglamig, patuloy angpag-ulan

Namumulak-lak ang mgaalmendras

PEB. ADAR 14, 15 Purim Madalas angpagkulog atpag-ulan nggraniso

Lino

MAR. VEADAR Buwan na idinaragdag nang pi-

tong ulit sa loob ng 19 na taon

��

˘ 2014WATCH TOWER BIBLEAND TRACT SOCIETYOF PENNSYLVANIATulong sa Pag-aaralng Salita ng DiyosMGA TAGAPAGLATHALAWATCHTOWER BIBLE AND TRACTSOCIETY OF NEW YORK, INC.Wallkill, New York, U.S.A.Inilimbag Oktubre 2015

��

Hindi ipinagbibili angpublikasyong ito. Inilaan itobilang bahagi ng pambuong-daigdig na pagtuturo sa Bibliyana tinutustusan ng kusang-loobna mga donasyon.Malibang iba ang ipinakikita,ang mga pagsipi sa Kasulatanay mula sa makabagong-wikangBagong Sanlibutang Salin ngBanal na Kasulatan.

��

A Study Guide for God’s WordTagalog (sgd-TG)

Made in JapanGawa sa Japan

��

Photo Credits:Cover and page 2:Shrine of the Book,Photo ˘ The Israel Museum,JerusalemPage 4:˘ The British Library Board(G.12161)Page 8:Left: From the bookA Pre-Massoretic BiblicalPapyrus, by Stanley A. Cook,M. A. (1903)Page 9:From The Codex Alexandrinusin Reduced PhotographicFacsimile, 1909, bypermission of theBritish Library

Ang buklet na ito ay kay

�� s

http://www.jw.org/finder?wtlocale=TG&srcid=pdf

sgd

-TG

16

01

01

Tulong sa Pag-aaral ng Salita ng Diyos -...

Documents

Transcript of Tulong sa Pag-aaral ng Salita ng Diyos -...