Tulen

DAD BLAN'Y TULEN

Koronadal B i l aan

Published by

t h e Summer I n s t i t u t e of L ingu i s t i c s i n cooperat ion wi th

t h e Bureau of Publ ic Schools and

t h e I n s t i t u t e of National Language of

t h e Department of Education Manila, Ph i l i pp ines

1965

This co l l ec t ion of sho r t

s t o r i e s i s designed t o follow

the Bilaan primer, TNANIN

LIBLU . It conta ins myths,

adventures, and r i d d l e s , a l l

derived from Bilaan sources.

They were compiled by Norman

and Doris Abrams, members of

t he Summer I n s t i t u t e of

L inguis t i cs .

Nun nim6 dad l i b u n ani. Salu ale mi0 d i lnigola. Saiu dif3 ' kamtu f a l i d i lnigo. Gafat f a l i l a , na ani kagula kamtu. "Tay sa", man l i b u n ani. "Nun glifetgu dit l i d i gumn6. Glifetgu k t u ditll d i gurnn6. Land6

do -=:;?sung k tu f a l i ani. 'I Na man i l i b u n ani , "Samful8 agu d i t d d i gumne."

Samful8 d i t i d i gumne l i bun ani. Ta nwean i k t u d i t d d i gumn6. LC samful6 d i t d d i ln igo. Naben bansung k t u d i t d d i ln igo.

Na kamtu i dad l i b u n d i f a l i d i ln igo. Tay nimd dad l i b u n ani. Na m in i t d i t 3 d i ln igo. Bong m in i t kamtu. "Tay", man i l i b u n ani , "K in i t kamtu d i ln igo. Na man i satu l ibun, "Ftud i t e , d i t 3 d i dungan i kayu atir."

Nun teenla d i dungan kayu. "E, wC," man i l i b u n ani , "D6t at3, d i t 3 d i dungan kayu atd? Nun teengu kmamang d i dungan at3. Ulad, w6. Teenam u l a d a t d , we?" "Teengu", man i satu l ibun. "Nang i t e sa lu d i t3 . Nang i t e f t u d dungan kayu at3. Samful6 i t e d i ln igo, na-16 i t e kamtu."

Na samful6 a l e kamtu. U ' a l e 4 f t u d nan. L i kd u lad teenla dungan kayu. L i kd f t u d dungan kayu. L6 a l e kamtu, sana k i n i t .

Kamtu a l e k e l . d i m t i l a f a l i , na nu15 a l e d i gumns.

"E, tay", man i l i b u n an i k e l d i gumn6, k e l fdu kamtu f a l i . I1Ta fnge anan kdee kantu," man l i bun ani. "Ta fnge kdee f a l i kantumi, I I

Lwe a le k e l d i gumn1. Na mngel i dad ngd. "Kan ani?" man l i b u n ani. "Kan ku mngel i dad ng i ani?" " B i t il garni, y6," manla. "Land6 knaanmi, ye. Too gami b i t i l . Alo gami.lwe d i gumn*, na lands knaanmi."

"E, id," man y6la. "N1 gumne fdyu? Ldgu teen fdyu. N6 gumnean?" "Ta f o o l fd", man satu ngd. "Ld d i n i fd. hand6 t o mind knaan." Na nngel ale, iwe ale, du b i t i l .

"E, 12," man yela. "Ta f oo l fills, Land6to d i gumn6. Kan ku f o o l fuam?" "LA 9 'I

man satu ngd. "Nun t o maye kanen. Manan 'Fool ge. Na t a f o o l fG."

"Na," man yela, "Mim6 i t o knaan. B i t i l i t o . Land6 461 imd knaan. F a f l a l ge

ge mw6 661 ." M; satu ng2 t a mw6 461. Nabem kabong d i 661. Nandak i y6an. Hdak f a l i knaanla. &a k e l nga' naben 861. "Gasil

11 ge, man y6an. "Gacil ge mto l i f o h . Mto ge l i f o h n a mimd ge knaan. T o o i t o b i t i l . Mngel tukay ngi."

Ta tagah knaan, na kmaan ale. Ta kmaan y I na dan ngaan. Ta 12 a l e 1@ mngel. Ta f nge a l e kmaan. "Tay kafye!" manla. "E yg," man ngd l ibun. "Le ge sa lu d i t 3 d i ln igo? L I ge kmatu fayah?" "La," man ykan. I'Ld agu 16 kamtu. Ta fnge gami kamtu d i ln igo. t t "E f ye," lpan ngd, li bun. "Mn6 ye d i gumn6

~311 I I L ~ ~ ~ ~ I I fayah. D8t nimoan fayah, ye. 9 man y6an. "Land6 nimdgu. Ftud agu d i gumnd f ayah. "

Ta k i fuh. Kudang i satu .ngd l ibun. L I f a kudang i .. t u k a y - , ; n ~ , ~ m ~ i J a b fuyuan. Dnilong yiian i tukay ngA, na lingagan dmilong dun.

MTUTUNG

D i fa tlabogu ngd d i t a nun sfald lime f a l i i k t o g u , fagin m a agu mlok d i t d d i Mtutung . Sfald kdeerni na fa t ayemmi d i kagumi aye, na y6 gwemi sd6 sfald lime; mdi gami t o o flafus na silang gami kel d i t d d i

Bu lu l I k6 t a m s o l i du. Na t a y6 gumi16mi9 na t a mimb gami l i f o h klomi tmat6 sde, na kaf ngemi h a t & sd6, na mimd gami knaanmi. Na kaf nge-mi kmaan t a kakudang gami .

Na s i lang gami mukat, t a fayah, na tasut i du. Nakt6kmi na man rnd gami, "Mimd gamo knaan." Na kc.f ngc:, i ki~aap;; y6 man m i d i do, "Na magin gc do, salu d i t l i d i tah i Htutung." Na, t a nnagad gami sa lu d i t l i d i tah i Mtutung, na tad01 agu d i kagol m i . Bay tnagakmi dadememi d68 d i gumil6mi aye. Na t a mdd gami, na manak gami magu k e l gami d i t d d i tah Htutung.

Kanto gami k e l d i tah Mtutung, f sa l u gami d i t d d i gulmakobmi; Na teengu t i a n land6 gusen i kayegu. Na lang i t too mdadong, na land6 kavun. Bona datalan. na walu kdee t f usuan. N; nun t f usuan ~ a s k i d u n ~ , na nun t o d66, dnagit Fulung Msel, bong mtulus; na nun 681 d i td . Nun bong s o l d i t d na d i t d 661 d i laman. Na kanto gani maye g l i bu t , t i land6 gusen i matam. D i kabal i mah6n na k e l d i t d d i gugdak i lang i t , na t i land6 guglidungan na t i m t i teen. Na m t i m i t e e n g l i bu t .

Na toogu t i l i k d d66 na mangu kane ma, "Mu18 ate, du l i k d agu. I lang i t mdadong, na mahkn, na m t i m teen, i du M too mdadong." Na y6 mangu kane nd, "Na g a s i l ate mule du toogu l ikd." Na kanto l inge md ay6, na t a manan, "Mu16 ate." Na kanto gami mulB, M si lang garni 16 k e l d i t d d i g u m i l h i d i bu lu l IkQ na t a sdaf i du. Na kantomi 16 ke l d i t i i d i gumilemi at3, na y6 man i dadememi, "N6 guf duyu?" Na y6 man md, "Fdu gami d i t d d i tah Mtutung." Na t a man RIA d i dadetneni, "Na mu18 ato d i t l gumn6 ato. Ta dee sa sd6 ato ani, s fa ld lime." Na kantomi mu16 M silangmi k e l d i gumnhi na t a kifuh. Na kakelmi d i gumn$, t a man ye "Na rd gofduyu?" Na yZ! man m i , "Fdu gami d i t r l d i tah Mtutung."

Kdee deg knaye naye a n i land6 muna d i saket kuda. Du ye gurnayegu maye i sakiit kuda du too magagaye naye. Du fad6 ku slane i dad lab6 kud i sakht, t a t i m maye rnaye dale.

Du tnaninan ay6 funa a l e ga l stadag; sak6t a l e tadag. Na nean ku t a mlo ay6 t a sak6t a l e m i l s . Ma yB ku t a mlo. a l e dB6 d i gumili i la ay6 t a l@:ale Plan: tadag ay6 sakgt . Na y6 sa 12 man ku laam a l e sankah dB6 na ba13 k e l f l a b i i tan2 1I a l e skah' d66 ay6.

Y e l o gusas6 sak6t kudzi ku nun d i dale milah, na ku ga l sbulung i dad mfun kudd. Du ku an i ga l gafat na gal gumdd s f a t i . Du ku t a f i s a n kudd i satu t o na gadean bnulung i sat3 kuda' a t 3 na nayem ' i kanen kudd i d bnulungan dun, t a kalbutan aye. Na ku mdi i balaan a t3 16 f labe, na t a ga l gumdd sdak aye, dumen s t ibeh. Na y6 sa 12 man ku land6 t o gal t l a s i k mafas dale ay6 na t a 16 bong kasban6. i.Ja taman i dad tua d i munan ku i s a l u - d i -gusa i . f i i i -

kudd f a l t i a n g i agas n a f a l t a k a s i f a i s , du an i sa ga l l a tnagd. Na bay d i mdu an i t a land6 mlmb ani , d u ku i d matu kudd i satu fanak nan i t o mfun dun.

I KDULAKGU

Satu butang s tu len gami yaangu, na y6 rnanan deg, "Mibal agu muten sdB." Na many kanen, "Fayah nun sd6," Manan, "A, kakkngam." Mangu kanen, "Nun sdd fayah." " A , kakkngam." Na bay legu man kanen,

"Fayah nun sdd.!' - Fnge an i , manan d i Qeg , "Sas6 a l l tnulen k6ng." "Na t a t i m nayem, fayah kmaan ge atay!" Na t a man yaangu, "Na sy'an nangam f k e l l t u du, ku k e l l t u du m a l l ge d i dsg." Na ay6 mangu kanen, "Alogu nw& d i tnga' mnagad du."

D i kaf Wusan. kdigu. Fool agu Ksawan, na 18 agu sub6fi:Arnbang, na 18 agu rnatun b u l u l mamah ago d i lam i i f4 mngabal C a n i sd6, bay land6 teengu. K e l agu d i Sakayaw land6 teengu dalan sd6, na t a l e agu samf ul8. Kantogu sarnfule ay6 gugtufagu~di u l u Anbang. Dunan t a gamite agu dalan i sd6 too falami. tJa . ta laldgu. Kantogu la ld , nm aatu ln igo gdmald agu dalan sde, ta lingegu i sd6. LL ;;Ion t a teengu nan iaweh sd6, na dunan t a gutmimbak agu dun. Kantu gu tnimbak, manawagu ku i d tadean, du kabtd i sinafang teengu i sdd t a milah. Klogu maye i dalan sd6 'teengu i l i tean, na dunan i t a gulmald agu dun. Na 16 nun satu ln igo gulmald gu dun t a gnumahgu. Bay ldgu gt ibeh dun du gal milah. Kanto gafaf d i 661 ay6 t a gugmumah agu dun du t a tmund. Kanton agu teen t a dluhan agu, na kadluhav deg, by6

t a gutmimbtk agu din, na t a mati. Na dun t a gumwsgu k u l i t kayu na t a knakifgu. Na t a mule agu.

Kantogu mule k e l agu d i gumn6 ay6 santulenla i santulenmi d i k i f u h ayb. Du man alogu nwe' d i t n g i mnagad du i sde. Na mangu d i demegu, "Nayem, man i man t a ge alogu nwi d i t n g i mnagad du i sde'." Na dunan i t a gutmats i sdP ay6. Na kafnge - tmatC dun, t a ngasgu, na kafnge mgas dun h a t 6 atay na kafnge ayB t a kmaan gami nan atay i sde'. ~ a f n ~ e m i kmaan atay t a sansumungu dun nun- lwe t o gmaslii - :*dm, satu Blaan na satu Bsaya'. Na kafnge mumun

-

dun t a mule ale.

Kalabaw di Mtutung, mlatuh sol ilungan.

S o l ahak

Ayb man kun na n6 i bulen l ibun, na n6 i du lag i . Na man kun satu ngdla. Ayb man i bulen kun d i kane du, "Nabem g i t e i ngdta n i , du deg man bulen kun na ga l agu magu k i fuh. Na kadang matd sanlabat ngdta." Man

du , "Ge mabe dun du deg" , man du, "a1 l agu minit." Na 14 may4 bulen; na aye t a gusagdalla. Na rndi kun du na ntelan i ngl la aye, fnatin. Na kafngen mtel dun, kun, toomalnak, na sabulan. Na ay6 sa duenan kun kafngen mtel dun na smabul dun. Ay6 taluan kafngen smabul dun, "Sabulgu blatung falgalung; sabulgu tamway na falbukay." Na ay6 sa duenan kun b l a t i k t i falbukay du at3 sa dunan.

Na kabay du mneng sa i b la t i k ku k i f uh .

DUEN LANG-IT MDATAH

D i munan i l ang i t too mdana, bay nun satu tua l i bun mdak i gumdaan duenan t a too ndatah. Satu ka f lab in ay6 ninoan mdak. D i kaketan i lun gasduk- d i l ang i t , na ay6 gumanan d i l ang i t , " Idu l tah tu18~,y. ' I Na

i d u l tah tukay lang i t . Na lkan kaket i lun 16 man gasduk d i l ang i t . Na lkan man d i l ang i t , " I du l ge tah tukay. " N a l B i d u l d i tah i l a n j i t tukay. Na lkan kaket i lun 16 knean gasduk d i l ang i t . Na lngala d i l ang i t l6an man, " Idu l tukay sulB gdean." Na k i d u l l ang i t t a t i a n f l e s t 3 d i tah t o o fdatah. Na a10 tua l i bun beg lngala du t a t o o mdatah sa i lang i t . Na bald i swatan gatd, gagin na i fuyd ngaan. Ani sa i duen gumdd i lang i t ta t o o mdatah.

Byayung di Xtutung, 15

d i l t a rn t a fungan .

NgB anuk

* * * * * * * * * * * X * *

KO NA S I T

Satu du s i t e KO na 1e S i t d i dalanla magu. Ta man i KO d i kane S i t , "E sambil l, skuya i t e . " " N B guskuyata?" man S i t . "Dini mayeng i t e d i lam i dad sufe a n i ," man KO. "Na d6t i fkahta?" man S i t . "N6 la matd

na kanen l i f an , " time1 KO. "Na, sB6 ta" man S i t .

Na t a mdd a le mayeng, kun, rnagu d i lam i dee blatek i dad suf6. A, i d mawag sa, kun, gumayeng i KO kanen t a gasdang i dad fafakan d i dad blatek; na t a gumnean kanen ay6 sa nan t a l a gaflesan mayeng. Na nayem S i t kanen salngad land6 sa i dad blatek du t i n f l es .

A, na ni! i KO t a kamwak ftabeng d i kane S i t , manan, "E' sambila',. tnabengam agu du ta k f a t i gu ani. Gasdang i dad fafakgu d i dad blatek. Lifanam agu nan syanan a16gu mto. Y 6 k ibb klifanam deg na galgu fanlafus nukat i dad t o fye f l a f u s a l e m i m b , fye nun knaanam. ? I "Na, syan too g l u t i mnam ani , nangam agu a10 knakakghg i' man S i t . "Ay, too g l u t an i sambil l , " man KO. Na t a nw6 S i t , kun, i KO d i gugasdangan d i dad blatek.

Na a n i sa, kun, duen KO fok i fuh f a t a ga l ta13, du mukat, kun, dad t o fye g a s i l a l e m i l 6 du fye nun knaan S i t .

I KAFl NA I FNU

Satu du. mayeng fdand i k a f i d i tah i satu tukay lanaw. Na dB6 d i lanaw teenan i fnu magu dye, 16 man magu d i t 3 , mngabal kakaanan d i lanaw ay6. Na man i kaf i d i kanen, "E fnu, d 6 t i nimoam d G ? Tald ge

glukas mn6 d i tukay lanaw aye?" Man i fnu, "Basta kibdgu, a10 an i sa gadegu banwe gumnegu na a10 banwe i dayengu. Land6 gad6gu lamw gasngad an i ." L"emime1 i kaf i na manan, "Fnu, ku aloam teen i bong lanaw dye d i b a l i banwe, fanyalogu may6 ge m i l i h d i t l j . Lanaw mabal na 16 lanaw dee gkaan teenam ditd." Man i fnu, "DBt i kibdgu sa m i l i h d i t l j? D6t i kawag i lanaw manam aye?" Man.i kaf i , "La' sa too gadlugan mawag. I1 16 t a l l j i fnu, "Ld l a g i gafat agu di t l j . " Kabay man i k a f i , "Ku may6 ge, nabeta ge d i t 3 d i bong lanaw at3, bay funa i t e saf ne." "DBt i kasafnsta?" man i fnu. "Ani nabeta ge mayeng na kabay ballj d4t i teenaln nang nun tnataam, bal3 teenam i lanaw, 16 i malbang banwe, nang ge ta13, du ku t a l i i ge, t a gurnda'gu f t a tek ge d66." "Na", man i fnu, " fye sa kasafn6ta. I t

Mdd dB4 t a nda a le mayeng. Ay6 sa i gumagot i kaf i i fnu d i klulungan. Na nabe kaf i fnu mayeng d i tah i lanaw, na 16 d i tah i mlbang banwe, na t ikeng fnu, du man i nawan, "Ay6 lanaw d i gufdun a10 lanaw

d i tah i tand." Ta laan gtayam i baan, na manan d i ku k a f i , "Flanekgu k a f i , ayB too kaham agu d i bong lanaw ay6." R n i kaf i, " D i kasafneta gine, bald d6t i teenam, nang nun tnataa.1. Na an i du laao fanl inge i kasafneta, na t a gumdaam malmo ani." Fdatah mayeng: kaf i na k lon fabla' d i tah i batu na f tatekan fnu. Na d66 t a gusen fnu du man i 14 kimen fnu d i kasaf nela kaf i.

* * * * - ) C - 3 - X X /T %

Ta dith, ta dini.

Mata

BLATIK FALI

D i kagatbuan i b l a t i k f a l i i se ku b l a t i k ale, gabay t o , l a g i na man i libun. Satu du i l a g i an i f l a fus mligo, na \ d i kdaan fanlaum yaanan d i nangan tunda knaanan d i l t u du. "Tatim fatan kuldgu, kmaan d i n i d i gumn6," i manan d i yaanan. Kakelan d i t d d i gumligon fatakan d i kayu i baloan na i fatukan. Na mligo i baloan na mbek i fatukan. Ye nimoan kanen m i m 6 slungan na kudang. Kukatan d i t a ka l t u i du fanlingen t a nd6 un i i bale na i basin mligo. Klon maye d i s fo dalan teenan i yaan samnung a la t na tungen. Ksitongan kanen na 'manan, "Too ge s6 kando, man t a ge nangam tunda i knaangu; l a ' ge f l inge. I t

Klon mdd tmagak kanen na i l ibun 16 man mlal6 kanen. Tiang i l a g i ay6 i agasan na i l ibun ay6 snungan tungenan na 16 i knaan neben ay6.

Tanbirla dB6 s ta f i k masol na mnagad. Ku gal a le masol na ay4 gal mkok 661 d i tungen nabe i l i bun ay6. Na man i l a g i ay6, "Ku t imto i fulung maye dag nii ay6* i

mfun fye fali, na n6 i 1d fulung maye deg nd6 falin." Na aye duen sa i man i lagi ay6.

Ulad ku mdu, lanaw ku

kifuh.

lgem