Türkiye’nin Bölgesel Güvenliği : Yeni Güvenlik Stratejileri Yazar : Ferdi Güçyetmez

Öncelik olarak ulusal güvenlik mekanizmasından söz etmek gerekirse, Ortadoğu’da

mevcut statükonun sarsıldığı, devlet otoritelerinin aşındığı kaotik bir geçiş sürecinin

içerisinde Irak ve Suriye’de vekalet savaşlarını bitirecek siyasal bir düzen üretilmesi

şarttır.

Ayrıca Türkiye, devlet aygıtlarını bölgesel kaos ve vekalet savaşlarının oluşturduğu

güvenlik risklerinin farkındalığı içerisinde olarak güvenlik stratejilerini yeniden dizayn

etmeye öncelik vermelidir. ”Yeni güvenlik stratejileri” adı altında, güvenlik bağlamında

bürokrasinin sil baştan kurgulandığı ciddi bir reform yapılmalı, yeni oluşan ihtiyaçlara

yönelik kapasite inşasına odaklanılmalı, sadece savunmada değil tehditleri doğrudan

kaynağında bertaraf etmeye yönelik stratejiler üretmelidir. Son olarak söylemek isterim

ki “coğrafya kaderdir” anlayışıyla güvenlik parametrelerini içinde bulunduğumuz

bölgenin gerçeklerine göre yeniden tesis etmeliyiz.[1]

Uluslararası arenada ortaya çıkan güvenlik sorunları, ulusal güvenlik stratejilerinin

yeniden ele alınmasını ve yapılandırılması, ayrıca ülkelerin spesifik olarak karşılaştığı

tehdit olgusuna cevap verir nitelikte olmasının gerekliliğini artırmaktadır. Özellikle 11

Eylül olayları ile başlayan ve “Arap Baharı” sürecinde devam eden terör ve göç unsurları

başta olmak üzere bu olayların getirmiş olduğu insani göç dalgalanmalarına neden

olmuştur. Bu dalgalar homojenize şehir yapılarını ortaya çıkarmış bu homojenize karışım

sonucu etnik ve dinsel kimlik çatışmaları artmıştır. Heterojen kalmaya çalışan ülkelerde

ise rejimlerin otoriter tutumu ve göç ile gelen insanlara baskıcı davranması ayaklanmaları

artırmış bu davranışlar sonuç itibariyle güvenlik tehdidi olarak ortaya çıkmıştır.

Uluslararası güvenlik açısından bakıldığında küresel güçlerin sürekli ortamı sıcak tutması

ve her an savaş başlatacaklarmış gibi söylemlerde bulunması askeri güvenliğin önemini

artırsa da bölgesel çatışmalar, sınır aşan teknoloji ile amorf yapıdaki örgütlerin

kullanılması, etnik ve din kökenli kaos planlarının devreye sokulması gibi daha çok ulus

odaklı tehditler, olası çıkacak dünya savaşının uzun vadede aynı ölçekte yıkıcılığa sahip

birer minimize, minyatür halidir. Günümüz itibari ile bakıldığında güvenlik algılarının

değişmesi göç ve mülteci sorununun sürümünü yükselterek dünyaya sunuyor. Zaten

halihazırda mülteci sorunu ile karşı karşıya kalan ülkeler özellikle, Arap Baharı sırasında

yaşanan iç çatışmalardan, Suriye’de yaşanan iç savaştan, Afrika’da açlıktan ve terör

örgütlerinin baskısından dolayı kitlesel hareketlenmelere evirildi.

Avrupa Devletleri, Cenevre Sözleşmesi’nde kabul ettikleri şartlara rağmen, tarihten bu

güne yabancılara ve özellikle mültecilere karşı çok sıcak politikalar izlemedi ve hatta

günümüzde daha da sert tutumlar sergilemekte. Avrupa göçmen krizinde sınıfta kalmış

görüntüsü çiziyor. Schengen Protokolü ile sınırsız dünya ideallerine sahip olan Avrupa bu

günlerde haritada kırmızı çizgiler ile belirtilmiş ülke sınırlarının üzerinden dikenli teller ve

yüksek duvarlar ile geçiyor. Kara sınırları dikenli teller, yüksek teknoloji takip sistemleri ve

askeri sınır polisi tarafından tutulurken, deniz trafiği ise sahil güvenliğin sürekli devriye

gezen askeri botları tarafından kontrol ediliyor.

AVRUPA’DA “KAPI DUVAR” GÜVENLİĞİ

Avrupa’ya gitmeye çalışan sığınmacıların ilk geçiş yollarından biri olan Slovenya, kaçak

sığınmacıların ülkeye girişlerini engellemek üzere sınırlarını kapattı. Slovenya Hükümeti,

sadece iltica başvurusu yapan, vize ve pasaportu bulunan sığınmacıların geçişine izin

verileceğini söyledi. Sırbistan ve Hırvatistan da kendi sınırlarındaki geçiş yollarını kapattı.

Aynı gün Makedonya da sığınmacılara karşı bir karar aldı ve “komşularının sınır

kontrollerini sıklaştırma uygulaması üzerine” Makedonya da sınırlarını kapattığını

duyurdu. Ardından Avusturya ve Almanya, İtalya, Finlandiya, Norveç, Hollanda, İsveç ve

Danimarka sınır kontrollerini artırdı. Şuan bu ülkelerde kimlik ve pasaport ibraz etmeyen

ve gidecekleri ülkeleri belirtmeyen sığınmacı sınırdan geçişine vize verilmemektedir.

Sığınmacıların 2015 ilkbaharından itibaren Avrupa’ya yönelmesi üzerine AB

üyesi Macaristan, sert önlemler alan ilk ülke oldu. Sınır kontrollerini artıran Macaristan,

Temmuz 2015’te Sırbistan sınırına 173 kilometre uzunluğunda ve 4 metre yüksekliğinde

jiletli tel çekti. Sığınmacıların farklı güzergahlara yönelmesi üzerine is Hırvatistan sınırını

da jiletli teller ile kapatan Macaristan hükümeti, sığınmacıları tel örgülere zarar vermesini

engellemek amacıyla orduya plastik mermi ve göz yaşartıcı gaz kullanma yetkisi veren bir

yasa çıkardı.

Avrupa Birliği’nin lokomotifi Almanya, göçmenlere kapılarını açtıktan ve “göçmen yanlısı”

algıyı oluşturduktan kısa bir süre sonra sınır kontrollerine başladı. Artan göçmen akını ve

aşırı sağcı tepkiler üzerine sınırlarda güvenlik kontrollerini artıran Almanya, Schengen

Anlaşması’nı askıya aldığını açıkladı. Buna göre Alman yetkililer, üzerinde kimlik veya

pasaport bulunmayan sığınmacıları geri çeviriyor. Almanya’nın Bavyera eyaleti de

göçmenlere para ve değerli eşyalarına el konulması kararı aldı. Buna göre 450 avronun

üzerindeki nakit para ve değerli eşyalara el konuluyor.[2]

Almanya’nın hemen ardından Avusturya da sınır kontrollerine başladı. Macaristan’dan

sonra tel örgü çeken ikinci ülke Avusturya, Slovenya ve İtalya sınırına tel örgüler ördü.

Sınır ve liman kontrollerini artıran Hollanda, ülkedeki göçmenlere barınma imkanı

sağlamak için yeterli politikalar oluşturamıyor. Göçmenler, terk edilmiş binalarda

kalıyor. Danimarka ise göçmenlerin bin 450 doların üzerindeki paralarına ve değerli

eşyalarına el konulması konusunda bir yasa çıkardı. Göçmenler için revaçta

sayılmayan Slovakya ve Çek Cumhuriyeti muhtemel göçmen akınını önceden engellemek

için sınır kontrollerine başladı. İslam karşıtlığının yüksek olduğu iki ülkede, özellikle

Müslüman göçmen istenmiyor. Her iki ülke de sadece Hıristiyan göçmeni kabul

edeceklerini açıklamıştı.

Tüm bu gelişmeler devam ederken AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi,

Amsterdam’da düzenlenen AB Dışişleri Bakanları Gayri resmi Toplantısı sonrasında

Türkiye’nin “uluslararası sözleşmeler çerçevesinde göçmenlere yönelik yükümlülüklerini

yerine getirerek” Halep’ten kaçanlara sınırlarını açması gerektiğini söylemişti.

TARİHTE İLK DUVAR SURİYE’DE

Tarihte ilk güvenlik duvarının Suriye’de örüldüğü görülmektedir. 2011’de Fransız-Suriyeli

bir ekip, Mezopotamya’nın ilk uygarlıklarına dayanan bir duvar keşfetti. Suriye’nin

kuzeyinden güneyine kadar bir alanı kaplayan bu duvarın 220 kilometreyi aşkın bir

uzunluğu var. Antik duvar, bir kalenin yıkıntılarını Anti-Lübnan Dağları (Doğu Lübnan

Sıradağları) sırtlarından birine bağlıyor. Bulunan bazı seramikler ve duvarın bazı

noktalarından anlaşıldığı kadarıyla, M.Ö 2400 ile 2000 arasında bu duvar kullanıldı. [3] 4

bin yıl sonra Türkiye- Suriye sınırına çekilen duvar ile Türkiye’de geçiş güvenliğini

sağlamak adına duvar kullanmaya başladı. Duvar tamamlandığından, Çin Seddi ve ABD-

Meksika sınırının ardından dünyanın en uzun 3. duvarı olacak.

Suriye ve Uluslararası Güvenlik

Suriye konusunda rejimin düşmesine ve Suriye’nin bölünmez bütünlüğüne yönelik

uygulanan politikalarımız zaman zaman bölgede yalnız kalmamıza neden olsa da şu an

vermiş olduğumuz mücadele Suriye’den öte kendi güvenliğimiz açısından son derece

önemlidir. Bu noktada Suriye’nin bize karşı uyguladığı geçmiş politikalarını hatırlatmakta

fayda var. 1999 yılında Abdullah Öcalan yakalanana kadar PKK terör örgütüne destek

veren ve himayesine alan bir tutum sergileyen Suriye, zaman zaman PKK’yı yönlendiren

taraf konumunda olmuştur.

Günümüze geldiğimizde sınırda yapmış olduğumuz operasyonlar milli bütünlüğümüz

açısından son derece önemlidir. Bölgede yaşananlar kimi taraflarca Suriye’nin iç işleri

olarak kabul görse de Suriye’nin sınırında yer alan bütün noktalar Türkiye’nin bekası

açısından son derece önemlidir. En son El Bab’ın DEAŞ’tan temizlenmesi ülke güvenliğinin

ve dokunulmazlığının seyri açısından oldukça önemliydi. Bu noktada El Bab’ın Afrin ile

Ayn El Arap arasındaki Münbiç ile birlikte en büyük iki yerleşim yerinden birisi olması

güvenlik açısından kritikti ve bu noktada El Bab ele geçirildiği takdirde YPG çok rahat bir

biçimde Afrin’le coğrafi bağlantıyı sağlayabilecekti.

DEAŞ açısından olaya bakıldığında, Rakka’dan sonra Suriye’de en güçlü olduğu

yerleşimlerden biri olması dolayısıyla burası önem taşımaktaydı. Dolayısıyla El Bab,

coğrafi konumu, nüfus yapısı itibariyle hem DEAŞ ile mücadelede hem de YPG/PYD ile

mücadelede önemli bir işlev üstlenmiş pozisyonda. Buranın ele geçirilmesiyle

YPG/PYD’nin Kuzey Suriye’de bütüncül bir bölge kurmasını engellemiş olmakla birlikte

güvenliğimiz açısından da önemli stratejik bir atak yapmış olduk.

Suriye’nin Kuzey bölgesinde YPG/PYD tarafından izole edilmiş bir bölge söz konusu

olmakla birlikte yine sınır güvenliğimiz açısından önemli bir yere sahip olan Afrin konusu

ileride güvenliğimizi etkileyecek bir başka bölgelerden sadece bir tanesi. Fırat Kalkanı ile

bu izole edilen bölgelerin arasına girilmiş olmakla birlikte Afrin’in Türkiye’ye sınırı olması

münasebetiyle güvenlik açısından yeri oldukça önemlidir.

Afrin Harita

Afrin Nerede? Afrin Konumu ve Afrin Nüfusu

Afrin, Halep kent merkezi dışında kalan ve Halep vilayetinde en fazla Kürdün yaşadığı bir

bölgedir. En son yapılan sayımda Afrin nüfusunun 250.000 olduğu ve çoğunluğu Kürt

nüfusun oluşturduğu bilinmektedir. Bölgede Barzani çizgisinde bulunan Kürt nüfusunun

ve Kürt milliyetçiliğinin fazla olması ve alan olarak geniş bir ölçeğe sahip olması burada

verilecek olan mücadelenin biraz daha çetin olacağını göstermektedir.

İç Savaş Sonrası Afrin’de Etnik Yapıda Değişim

Afrin Kürt dağı bölgesinde nüfus yoğun olarak Kürt olsa da Türkiye’ye komşu kuzey

bölgesinde Türkmen köyleri de olduğu göz ardı edilmemelidir. Afrin bölgesinde Türkmen

köylerinin hakimiyeti için ÖSO ve YPG/PYD arasında sıkça çatışmalar yaşanmaktadır. Kürt

kaynaklara göre Azzaz bölgesinde Türk, Kürt ve Arapların bulunduğu ancak Kürtlerin

burada azınlıkta olduğu bilinmektedir.

GÜVENLİK PARADOKSU

Uluslararası alanda güvenliğin ne ifade ettiği, güvensizlik ortamının ortaya çıkmasıyla

daha ileri seviyede hissedilmeye başlanmıştır. Güvenliğin artırıldığı bölgelerde

özgürleşmenin daraldığı ve insani yaşam şartlarının azaldığı hissedilir derecede artarken

terör olaylarının tamamen engellenmesi mümkün olmamaktadır. Dünya’nın yeni

güvenlik mimarisi devlet bağlamında sınırlı kalmayarak dış tehditler odaklı sınır ötesi

operasyonlarla olay daha gerçekleşmeden sınırın dışında önlem almaya yönelik

hareketlere evrilmiştir. Özellikle ulusların çatışma süreci ve savaş söylemleri ile sözde

güvenlik önlemleri alması burada bir güvenlik paradoksu ortaya çıkarmaktadır.

Güvenlik söylemleri olan ülkelerin yine güvenlik adına uygulanan silahlanma tutumu

içerisine girmeleri ülkelerin bu konuda ikilem içerisine girdiğini göstermektedir. Bir

devletin nükleer silahlanma içerisine girmesi diğer ülkelerin güvenliği açısından nükleer

silaha sahip olma ihtiyacını doğuracak ve bu da güvenlik paradoksunu ortaya çıkaracaktır.

Sonuç itibariyle ilerleyen teknoloji ve gelişen silah sanayi ile dünya hiçbir zaman güvenlikli

bir yer halini alamayacak dünya devletleri güvenlik paradoksu ile ilişkilerini sürdürmeye

devam edecektir.

[1] http://www.sabah.com.tr/yazarlar/perspektif/canacun/2017/01/07/turkiyenin-2017-

guvenlik-gundemi

[2] [3]http://www.dw.com/tr/almanya

[3] http://www.dunyabulteni.net/haber/334696/sinirlarda-duvarlar-yukseliyor-foto

[status draft]

[nogallery]

[geotag on]

[publicize off|twitter|facebook]

[category güvenlik]

[tags GÜVENLİK DOSYASI, Türkiye, Bölgesel Güvenlik, Yeni Güvenlik

Stratejileri]