TÜRKİYE’DE ARAZİ TOPLULAŞTIRMASI

MEHMET CUMHUR GAYGILI 081206004

Selçuk Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Harita Mühendisliği

Yrd.Doç.Dr. ALİ ERDİ

GİRİŞ 

Tarım, insanın yaşamsal ürünlerini üreten ekonomi kesimidir. Günümüzde dünyanın önünde duran temel sorunların başında, hızlı nüfus artışına karşın artırılmayan tarım toprakları ile mevcut ve artan nüfusun beslenmesi sorunu gelmektedir. Bu sorun Türkiye benzeri  gelişmekte olan ülkelerde, daha ciddi boyutlardadır. Sorunun kaynağında, sürekli artan nüfusa karşılık, toprak varlığının aynı kalması hatta azalması yatmaktadır. Tarım yapılabilecek alanların, nüfus artışına koşut biçimde artırılması mümkün olmadığına göre, sınırlı sayılabilecek mevcut tarım topraklarından daha fazla miktarda verim alınmasını sağlayacak yol ve yöntemlerin bulunmasını sağlamak gerekmektedir. 

Tarımın temel yapı sorunları şöyle sıralanabilir;           · Kırsal toplum insanının önemli bir bölümünün hiç toprağı yoktur,·Tarım işletmelerinin büyük bir bölümünün toprağı bir ailenin geçimini sağlayamayacak kadar küçüktür,· Tarım işletmelerinde toprak mülkiyeti dağılımı dengesizdir,·Halen geçerli olan kiracılık, yarıcılık ve ortakçılık düzeni, ekonomik ve verimli tarım yapılmasını engellemektedir,· Tarım işletmelerinin büyük bir çoğunluğunda topraklar küçük parseller halinde dağınık ve şekilleri düzensizdir.

Bu nedenlerden dolayı Ülkemizin büyük bir kısmına ARAZİ TOPLULAŞTIRMASI uygulanması gereklidir.

ARAZİ TOPLULAŞTIRILMASI NEDİR? Arazi toplulaştırılması; aynı şahsa veya çiftçi ailesine ait, çeşitli nedenlerle, ekonomik üretime imkan vermeyecek biçimde veya toprak muhafaza ve zirai sulama tedbirlerinin alınmasını güçleştirecek derecede; parçalanmış, dağılmış, şekilleri bozulmuş dağınık, küçük arazi parçalarının ve hisselerinin bir araya getirilerek muntazam şekiller halinde birleştirilmesi, bütünleştirilmesi ve işletmelerin yeniden düzenlenmesi işlemi olarak tarif edilebilir.

TOPLULAŞTIRMANIN ARAZİ İLE İLİŞKİLİ KISIMI

Eski MülkiyetSulama kanallarıToplulaştırma sonrası durumEski ve yeni mülkiyet7 parselin bir parselde toplanması.

ARAZİ TOPLULAŞTIRILMASI HANGİ ESASLARI KAPSAMAKTADIR?

1. Fazla parçalanmış, dağılmış arazilerin modern işletmecilik esaslarına göre birleştirilmesi.2. Tarla içi yol şebekesinin, sulama tesislerinin ve yüzey tahliye sisteminin inşası.3. Gerekli arazi tesviyesi ve toprak ıslahının yapılması.4. Köylerin yerlerinin yeniden düzenlenmesi, çevre planlanması.5. Kırsal alanın, doğal hayatın korunması ve yeşil alanların düzenlenmesi.6. Kırsal alandaki yerleşim yerleri ve toprakların, rüzgâr ve su erozyonu, sel taşkınları gibi doğal afetlerden korunması için gerekli önlemlerin alınması.7. Spor sahaları, parklar, yüzme havuzu, bayram-pazaryeri, çocuk bahçesi, okul, sağlık ocağı ve kooperatif binası gibi sosyal hizmet tesisleri için gerekli arazilerin, toplulaştırma planları içinde kamulaştırma yapılmadan temin edilmesi.8. İşletmelerin ıslahı, yeniden düzenlenmesi, verimli bir şekilde çalışmalarının temini için gerekli tedbirlerin alınması.9. Köy içi yollarının tanzimi içme suyu, kanalizasyon, elektrik, telefon gibi hizmetlerinin planlanması, iskân, arsa isteklerinin karşılanması.

Yeni Parseller

Tarlalar Aarası Yollar Merkez Yolları

TeraslamaYeni Parseller

Açık Drenaj KanalıSulama Kanalı

Köy Merkezi ve çevresi sosyal alan

Riperleme

Tam Bir Toplulaştırmaya Genel Bakış

ARAZİ TOPLULAŞTIRMASINDA ÜLKEMİZDE Kİ ANLAM KARMAŞASI!!

• Ülkemizde arazi toplulaştırması denildiğinde sadece dağınık parsellerin bir araya getirilmesi ve sulama sistemlerinin kurulması anlaşılmaktadır.

• Ancak daha önce de bahsettiğimiz gibi üzere avrupa standartlarında

Ele aldığımızda sadece dağınık arazileri bir araya getirmekle kalmayıp doğal yaşamın korunması, köy ve köy halkının geliştirilmesi, tarlalar arası yol ve sulama kanalları şebekesi kurulması, vs gibi hususların ele alındığı görülecektir.• Bu bağlamada Ülkemizde ki uygulamalarda eksik

yapılmıştır.

TÜRKİYENİN ARAZİ TOPLULAŞTIRMA UYGULAMALARININ DURUMU • Ülkemizde, Mülga Toprak-Su teşkilatı ile Köy Hizmetleri

Genel Müdürlüğü teşkilatı tarafından 1961–2003 yılları arasında toplam 445.000 hektarlık bir alanda toplulaştırma çalışması tamamlanmıştır.

• Ülkemizde ekonomik olarak sulanabileceği söylenen 8,5 milyon hektarlık tarım arazisinin bugün için fiilen sulanan miktarı 4,7 milyon hektardır (% 55,3).

• Ülkemizde, 1961 yılından itibaren başlayan, arazi toplulaştırma çalışmaları ile bu güne kadar 308.000 hektarı Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünce, 137.000 hektarı da Tarım Reformu Genel Müdürlüğü olmak üzere toplam 445.000 hektar alanda arazi toplulaştırması çalışmaları tamamlanmıştır.

Bu durum da; hali hazırda sulanan alanın sadece % 9 ‘unda ancak arazi toplulaştırması çalışmaları gerçekleştirilebildiğimizi göstermektedir. Yani; yapılacak daha çok işimiz var.

Başarılı uygulamalar sonucunda, son yıllarda bazı projelerde toplulaştırma oranları: % 75 ‘lere kadar yükseltmiştir. Hatta bazı bölgelerde çiftçilerin bütün parsellerini tek parselde toplama fikri gittikçe yaygınlaşmaktadır.Ülkemizde ilk defa arazi toplulaştırılması 1961 yılında Toprak-Su Genel Müdürlüğü tarafından 7457 sayılı kanunun ve Medeni Kanunun ilgili maddelerine dayanarak yapılmıştır. Daha sonra 1966 yılında ihtiyaç üzerine ilk Arazi Toplulaştırma tüzüğü çıkarılarak Bakanlar Kurulu kararıyla uygulanmaya konmuştur.

Bazı Arazi toplulaştırması Öncesi Ve Sonrası Örnekleri

Bazı Arazi toplulaştırması Öncesi Ve Sonrası Örnekleri

Bazı Arazi toplulaştırması Öncesi Ve Sonrası Örnekleri

Bazı Arazi toplulaştırması Öncesi Ve Sonrası Örnekleri

• Belirtilen toplulaştırma tüzüğüne göre uygulanmalar 1973 yılına kadar devam etmiş, 1973 tarihinde, 1757 sayılı toprak ve Tarım reformu bölgesinin dışındaki alanlarda, toplulaştırma çalışmaları bu kanuna göre, 1978 yılına kadar Toprak-Su Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmüştür.

• 1978 de 1757 sayılı Toprak Tarım reformu kanunu iptal edilince, yeniden eski mevzuata dönülmüştür. Aynı yıl 7/18231 sayılı arazi toplulaştırma tüzüğü yürürlüğe girmiştir. Halen mülga olan kanuna dayalı bu tüzüğe göre çalışmalar devam etmektedir.

• 30.11.1994 tarihinde yürürlüğe giren "3083 sayılı Sulama Alanlarında arazi Düzenlemesine Dair Tarım Reformu kanunu" yalnız tarım reformu uygulama alanı ilan edilen reform bölgelerini Ve ya sulama alanlarını kapsamakta, Türkiye genelinde toplulaştırma faaliyetlerine imkân vermemektedir. Dolayısıyla Tarım Reformu uygulama alanı dışındaki alanlarda mevcut Arazi Toplulaştırma Tüzüğü ve yönetmeliğine göre çalışmalar yürütülmektedir.

• Mevcut tüzük ve yönetmeliklerin tâbi olduğu özel arazi toplulaştırma kanunu olmadığından projeleme de ve uygulamada bir takım sorunlar çıkmaktadır. Bu sorunlar çözülmediğinden çalışmalar aksamakta, yatırım programları istenilen şekilde yürütülememektedir

1961-2002 Yılları arasında 450 423 hektar  2003-2007 Yılları arasında 131 577 hektar  TOPLAM 582 000 hektar  2008 Yılı İtibari İle İhalesi yapılmış devam eden 430 000 hektar

Toplulaştırma Yapılacak Alanlar Uydu görüntüleri kullanılarak yapılan çalışmaya göre Türkiye’de toplam 14 milyon hektar sulu ve kuru tarım arazisinde arazi toplulaştırması uygulamalarına ihtiyaç duyulmaktadır. Türkiye’de arazi toplulaştırması potansiyel alanların konumsal dağılımı aşağıda verilmiştir.

Türkiye’de arazi toplulaştırması potansiyel alanların konumsal dağılımı

Toplulaştırma yapılacak alanlar ( Milyon Hektar)

14,0

4,0 3,55,5

1,0

5,08,5

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

16,0

Toplulaştırmayapılacak

toplam alan

Ekonomikolarak

sulanabiliralan

Sulamayaaçılan alan

Sulananalanlarda

tamamlanan

Sulamayaaçılmış

alanlarda

Sulamayaaçılacakalanlarda

Kuru tarımalanlarda

Buna göre, toplulaştırma hedefi öncelik sırasına göre aşağıdaki gibidir;

1. Sulamaya açılacak 3,5 milyon hektar arazinin DSİ ile uyumlu olarak tamamlanması,

2. Sulamaya açılmış 4,0 milyon hektar arazinin toplulaştırılması,3. Geriye kalan 5,5 milyon hektar kuru tarım arazilerinde arazi

toplulaştırılması yapılması gerekmektedir.

  Türkiye’de sulamaya açılmış ve açılacak olan 7,5 milyon hektar arazinin tamamlandığında beklenen kazanım aşağıdaki gibi hesaplanmıştır. Yıllık – Sürekli KazanımlarUlaşım Kazanımları : 1,10 Milyar YTLÜrün Artışı Kazanımları : 10,10 Milyar YTL

Toplam : 11,20 Milyar YTL Sürekli Olmayan Kazanımlar Sulama Yatırımları Kazanımları : 18,20 Milyar YTLKamulaştırma Kazanımları : 7,00 Milyar YTL

Toplam : 25,20 Milyar YTL   

Toplulaştırma Sonrası Beklenen Kazanımlar

Toplulaştırma Sonrası Beklenen Kazanımlar

KAMU KAZANIMLARI • Tarımsal altyapı yatırım bedelinde % 35 tasarruf sağlanmaktadır. • Toplulaştırma ile sulama oranı en az %30-35 artmaktadır.  

SOSYAL KAZANIMLAR• Hisselilik, sulama ve ulaşımdan kaynaklanan sosyal

huzursuzluklar önlenmekte, yargı yükü azaltılmaktadır. 

DEMOKRATİK KAZANIMLAR: • Çiftçi mülklerinin değişimi esasına dayanan ve yerel halkın

katılımı ile gerçekleştirilen arazi toplulaştırma çalışmaları ile çiftçilerin;

birbirleri ve devlet kuruluşları ile isteğe bağlı ortak çalışma,• Geleneksel yapılanmadan uzaklaşma,• Planlama ve organizasyonlara katılma, gibi gelişmeler sağlanmaktadır

Toplulaştırma Sonrası Beklenen Kazanımlar

ÇEVRESEL KAZANIMLAR: • Arazi düzenlemeleri sırasında doğa değeri yüksek alanlar için

gerekli düzenlemeler yapılarak çevrenin korunması sağlanmaktadır. • Tarımda kullanılan enerjinin azaltılmasından dolayı sera gazı

salınımları azalmaktadır.

TÜRKİYEDE Kİ BAĞZI

ATP ÇALIŞMALARI

Denizli Tavas Büyükkonak Arazi Toplulaştırma Projesi 1050 hektar

Eski Parsel Sayısı:11.342 Adet

Yeni Parsel Sayısı:2.745 Adet

Karaman Merkez Kisecik Sulama ve Toplulaştırma Projesi (700 ha / 2750 ha)

GAP EYLEM PLANI (2008-2012) KAPSAMINDA; 7 İLDE 1.237 KÖYDE TOPLAM 2.061.287 HA ALANDA TOPLULAŞTIRMA YAPMAK

AMAÇLANMIŞTIR.

ADIYAMAN

GAZİANTEPŞANLI URFA

MARDİN

DİYARBAKIR

------------------------------------SONUÇ----------------------------------1. Ülkemizde Arazi toplulaştırması çalışmaları yapılmaktadır fakat

yerli değildir.2. Devlet olarak bunun farkındayız ve gerekli ihaleler sürmektedir3. Arazi toplulaştırması uygulamaları sadece parsel ve sulama bazlı

düşünülerek yapıldığı için ülkemizdeki uygulamalara tam bir atp projesi denilemez.

4. Avrupada ki yapılan çalışmalar model alınarak çalışmalar yapılmalıdır.

Kaynakça

*Parlak Z,2010,ARAZİ TOPLULAŞTIRMASI*Dr. Gürsel KÜSEK,2008, II. KADASTRO KONGRESİ*www.tarımkütüphanesi.com,Arazi Toplulaştırması Makalesi*DSİ Sulama Projelerine Arazi Toplulaştırmasının Sempozyum Bildirileri (1997 Çanakkale)*Kırsal Kentsel Gelişme Vakfı Şanlıurfa- Harran Ovaları Tarla İçi ve Köy Geliştirme Projesi Sosyal Değerlendirme Raporu, Ekim 1998*GAP Bölgesinde Arazi Toplulaştırma Uygulamaları ve Sorunları Sempozyumu, Şanlıurfa, 3-5.11.1999

Ve arama motoru yardımıyla yapılan aramalar sonucu bulunan birçok isimsiz makaleden alıntılar içermektedir….