T tng ca Khng T trong sch Lun ng

V Th Bch Ngc

Trng i hc Khoa hc X hi v Nhn vn Lun vn Thc s ngnh: Trit hc; M s: 60 22 80

Ngi hng dn: TS. Nguyn Thanh Bnh Nm bo v: 2012

Abstract. Tm hiu bi cnh kinh t - x hi v tin hnh thnh t tng ca Khng T v sch Lun ng: hon cnh ra i (tnh hnh kinh t - x hi thi Xun Thu, vi nt v Khng T v sch Lun ng); tin t tng c bn nh hng n s hnh thnh t tng ca Khng T v sch Lun ng (t tng trit hc v m Dng, thuyt Ng hnh, t tng nh Chu). Trnh by mt s ni dung ch yu trong t tng ca Khng T qua sch Lun ng: quan nim v th gii; quan im v con ngi; mt s quan im c bn ca Khng T v o c; mt s quan im c bn v gio dc ca Khng T.

Keywords. Trit hc; T tng trit hc; Trit hc phng ng; Lun ng

Content

M U

1. L do chn ti

Nho gio l mt trong nhng hc thuyt c sc sng mnh lit v lu di trong lch s t

tng ca nhn loi. N vt qua nhiu th thch ca khng gian v thi gian trng

tn cho n tn ngy nay. Nhng t tng ca Nho gio c c th gii bit n v quan

tm nghin cu. H t tng Nho gio l h t tng thng tr x hi phong kin Trung Quc

trong hu ht cc giai on pht trin ca quc gia phong kin ny. Khng T t cho mnh l

ngi thut li o thnh hin m khng sng to, song trong sut cuc i mnh, tri qua

hot ng l lun cng nh hot ng thc tin (chnh tr, gio dc), Khng T h

thng ha li cc vn ct li ca t tng nh Chu, t tng m theo ng l nh cao ca

vn ha Trung Hoa. Trn c s , ng xut mt h thng khi nim then cht ca Nho

gio v ng xy dng nn mt hc thuyt trit hc tng i hon chnh thi by gi, lm

cho Nho gio c mt v th vng chi v c mt vai tr, nh hng to ln i vi x hi v

con ngi m nhiu tro lu t tng ng thi khc kh c c v th, vai tr y.

Qua nhiu cng trnh nghin cu v Nho gio v Nho gio Vit Nam cho thy, t khi Nho

gio du nhp vo Vit Nam cho n by gi, Nho gio v ang nh hng su sc n

nhiu mt ca i sng x hi v con ngi Vit Nam. Cho nn, vic nghin cu tr li Nho

gio tm ra v pht huy nhng gi tr ni bt, nhng tinh hoa ca Nho gio, ng thi

khng nh tnh thc tin v sc sng ca n l nhim v ht sc cn thit trong nghin cu.

Theo thi gian, k t khi du nhp vo Vit Nam, nht l trong thi phong kin, t tng

ca Khng T ni ring v Nho gio ni chung khng ch nh hng v c vai tr ch yu

trong cc lnh vc ca i sng x hi v con ngi Vit Nam m ngy cng tr thnh cng

c tinh thn ca cc triu i phong kin Vit Nam; thc s ng mt vai tr nht nh

trong s hnh thnh v pht trin ca ch phong kin Vit Nam. Ngy nay, nhiu nh

nghin cu khng nh, t tng ca Khng T v Nho gio l mt trong nhng b phn

ct li ca di sn truyn thng dn tc.

Trn c s , t gc tip cn trit hc, tc gi la chn vn : T tng ca Khng

T trong sch Lun ng lm ti nghin cu trong bn lun vn thc s chuyn ngnh Trit

hc ca mnh.

2. Tnh hnh nghin cu lin quan n ti

Cho n nay, c rt nhiu cng trnh nghin cu v t tng ca Nho gio ni chung cng

nh ca Khng T ni ring. Vn ny ngy cng c quan tm hn trong nghin cu v

ging dy Nho gio cng nh lch s Nho gio, lch s t tng Trung Quc v Vit Nam.

Lin quan n ti lun vn, c th k n mt s cng trnh tiu biu sau:

T th tp ch ca Chu Hy (Nguyn c Ln dch v ch gii, Nxb. Vn ha - Thng tin,

nm 1998). Chu Hy (1130-1200) l mt nh Nho, nh kinh hc ni ting i Tng, ng

ch gii bn sch: i hc, Trung dung, Lun ng v Mnh t, gp li thnh b T th - tp

sch gi u ging ca nhiu th h nho s, tr thc. Tc phm ch gii r rng v nhng

t tng ca Nho gio trong T th, qua chng ta c th hiu r hn t tng ca Khng

T c th hin trong v tt c mi lnh vc, mi kha cnh. c bit khi ch gii sch

Lun ng, tc gi cng lm r, lm ni bt nhiu ni dung c bn ca sch v con ngi,

o c, gio dc.v.v.

L Trn V vi cun Lch s t tng chnh tr Trung Quc (Trn Vn Tn dch, Nxb. S

tht, H Ni, 1964). L Trn V l mt trong nhng hc gi ni ting ca Trung Quc, ng

vit rt nhiu tc phm v s hc, trit hc, kinh t. Trong qu trnh nghin cu ca mnh,

ng vn dng cc quan im ca ch ngha Mc-Lnin nghin cu cc vn khoa hc

x hi m ng quan tm. Trong tc phm Lch s t tng chnh tr Trung Quc, ng trnh

by v nh gi kh ton din, su sc qu trnh hnh thnh pht trin cc t tng, hc

thuyt ca Nho gio, o gia, Php gia v.v. Khi trnh by t tng ca Khng T, c bit l

trong sch Lun ng, ng cp n nhiu t tng ca Khng T th hin trong sch

Lun ng nh t tng v con ngi, v o c, v gio dc v.v. ng thi, cng trong

cun sch ny, L Trn V cn ch ra nhng mt tch cc v hn ch ch yu trong t tng

ca Khng T.

Trong tc phm Nho gio ca Trn Trng Kim, khi cp n Khng T v t tng ca

ng, tc gi cng ch yu thng qua sch Lun ng trnh by nhng vn . Tc gi ch

ra rng, Lun ng th hin ch yu nhng t tng c bn ca Khng T v con ngi, o

c, gio dc v.v. Trn Trng Kim cho rng, theo Khng T, bn tnh con ngi vn l lnh,

ngi c tnh c l do hon cnh v c th gio dc con ngi tr thnh thin; con ngi phi

c Nhn, L, Ngha, phi thc hin Chnh danh nh phn. T vic nhn nhn v l gii

thc trng ca x hi ng thi, dn tnh kh s v tnh trng vua cha tranh ginh ot li

v thin h lon lc, Khng T mun em ci o ln ca thnh hin m khuyn rn mi

ngi, gio ha o c cho mi ngi mi ngi c o c, x hi c o c, gia t,

quc tr, thin h bnh an.

Hai b gio trnh ca B Gio dc v o to l Gio trnh trit hc Mc-Lnin v Lch s

trit hc trnh by nhng ni dung c bn ca Nho gio ni chung v ca Khng T ni

ring. c bit l, trong khi trnh by nhng ni dung ch yu ca Nho gio Trung Quc, cc

tc gi trnh by v nh gi khi qut t tng ca Khng T v con ngi, o c, gio

dc v.v. V cc tc gi i n kt lun rng, Khng T l ngi sng lp nn trng phi

Nho gio, nhng t tng ca Khng T l c s cc nh Nho v sau k tha v pht

trin.

Ngoi nhng cng trnh nghin cu trn y, lin quan n ni dung ti lun vn, cn

c rt nhiu cng trnh nghin cu, nhiu bi vit c ng trong cc K yu, Hi ngh v

hi tho khoa hc, cc Tp ch khoa hc nh: Vic nghin cu Khng T v Nho gio

Trung Quc trong thp k 80 (Phan Vn Cc, Tp ch Trit hc, s 1, 1991); Tm hiu t

tng ca Nho gio ( Minh Anh, Tp ch Trit hc, s 12, 2002); V qu trnh Nho gio du

nhp vo Vit Nam (T u cng nguyn n th k XIX) ( Don Chnh, Nguyn Sinh K, Tp

ch Trit hc, s 9, 2004); Nghin cu con ngi gio dc v pht trin th k XIX (K yu

cng trnh khoa hc, H Ni, 1995); Nho hc v Nho hc Vit Nam, mt s vn l lun v

thc tin ( Nguyn Ti Th, Nxb. Khoa hc x hi, H Ni, 1997); Vn bn cht con ngi

trong Nho gio Trung Quc c i ca Nguyn Vn Th (Tp ch Trit hc, s 1, nm 2005),

Tnh hnh nghin cu v hot ng ca gii Nho hc Trung Quc my nm nay ca

GS.TS.Nguyn Ti Th (Tp ch Trit hc, s 8, nm 2007), Phm tr c trong hc thuyt

ca Khng T ca Trn Nguyn Vit (Tp ch Trit hc, s 3, nm 2004).

Lun vn ny, trn c s tip thu v k tha nhng thnh qu nghin cu t nhng cng trnh

nghin cu c v t tng ca Khng T trong sch Lun ng v t phng php tip cn

trit hc, tc gi lun vn c gng tp trung trnh by mt cch c h thng v ton din nhng

ni dung c th, nhng vn ch yu trong t tng ca Khng T th hin trong sch Lun

ng.

3. Mc ch v nhim v ca lun vn

Mc ch ca lun vn l, thng qua vic trnh by v phn tch mt cch c h thng

nhng ni dung c bn trong t tng ca Khng T qua sch Lun ng t , bc u

vch ra nhng gi tr v hn ch ca t tng ny.

Xut pht t l do chn ti, tnh hnh nghin cu v mc ch t ra cho ti, nhim

v ca Lun vn nh sau:

- Trnh by khi lc v bi cnh lch s, kinh t-x hi v tin hnh thnh t tng ca

Khng T v sch Lun ng.

- Phn tch mt s ni dung c bn trong t tng ca Khng T qua sch Lun ng.

- Trn c s , thng qua v kt hp vic trnh by nhng ni dung c bn y, bc u

vch ra mt s gi tr v hn ch ch yu trong t tng ca Khng T.

4. C s l lun v phng php nghin cu

C s l lun ca lun vn l ch ngha Mc-Lnin, t tng H Ch Minh v ng li,

quan im ca ng cng sn Vit Nam v con ngi, o c, gio dc v.v.

Lun vn vn dng phng php lun ca trit hc Mc Lnin, phng php nghin cu

lch s trit hc, nht l lch s trit hc phng ng. Ngoi ra, lun vn cn kt hp s

dng cc phng php nghin cu khoa hc khc nh: Phng php phn tch - tng hp,

phng php logic - lch s, phng php lch s - c th, phng php i chiu - so snh,

phng php tru tng ha, phng php h thng cu trc

5. i tng v phm vi nghin cu

+ i tng nghin cu ca Lun vn l nhng ni dung c bn trong t tng ca Khng

T qua sch Lun ng.

+ Phm vi nghin cu ca Lun vn tp trung ch yu vo sch Lun ng c xp vo

trong b T th tp ch do Chu Hy bin tp v ch gii. Do vy, ngoi sch Lun ng ny, t

tng ca Khng T cn c th hin trong cc sch khc ca b T th (sch i hc,

sch Trung dung v sch Mnh t) v s ch gii ca Tng Sm, T T v Mnh T v

nhiu li ni, li dy ca Khng T c ghi chp trong cun sch ny.

6. Y ngha ca lun vn

Lun vn gp phn lm r hn nhng ni dung ch yu, nhng gi tr v hn ch c bn

trong t tng ca Khng T (th hin trong sch Lun ng), qua nhn mnh nhng t

tng v gi tr ni bt m chng ta cn k tha v pht huy trong s nghip xy dng t

nc ta hin nay.

7. ng gp ca lun vn

Nhng kt qu t c ca Lun vn ny s l s b sung cn thit trong vic nghin cu

v nh gi mt cch ton din hn t tng ca Khng T cng nh ca phi Nho gia.

Lun vn c th lm ti liu tham kho phc v cng tc ging dy, nghin cu v hc tp

Nho gio ni chung v t tng ca Khng T ni ring.

8. Kt cu ca lun vn

Ngoi cc phn M u, Kt lun, v Danh mc ti liu tham kho, Ni dung ca lun vn

gm c 2 chng, 6 tit.

Chng 1: Bi cnh kinh t - x hi v tin hnh thnh t tng ca Khng T v

sch Lun ng (2 tit).

Chng 2: Mt s ni dung ch yu trong t tng ca Khng T qua sch Lun

ng (4 tit).

NI DUNG

Chng 1:

BI CNH KINH T - X HI V TIN HNH THNH

T TNG CA KHNG T QUA SCH LUN NG

1.1. Hon cnh ra i

1.1.1. Tnh hnh kinh t - x hi thi Xun Thu

Theo nhiu ngun t liu v ti liu lch s khc nhau cho thy, thi i m Khng T

sng l thi k x hi Trung Quc c nhiu bin i su sc trn tt c cc mt, cc lnh vc

ca i sng x hi v con ngi.

Trong lnh vc kinh t: Thi Xun Thu, nn kinh t Trung Quc ang chuyn t thi i

ng sang thi i st. Ngh luyn st v k thut luyn st ngy cng pht trin. S tin

b trong ngnh luyn st thc y s pht trin hn na lnh vc th cng nghip v nng

nghip. chm vng v dt bc, hng la v sn l nhng sn phm th cng t ti trnh

tinh xo nht.

Trong lnh vc chnh tr - x hi: Thi k Xun Thu l giai on chuyn bin t ch

chim hu n l (vi cc s quan ct c khp ni) sang giai on hnh thnh quc gia phong

kin tp quyn.

Nh vy, n thi Xun Thu, cch t chc v qun l x hi theo m hnh c khng cn

ph hp na nn cn c mt m hnh x hi mi l tng hn, ng thi phi thit lp li trt

t, k cng ca x hi v a x hi vo th n nh. cng l mt ni dung ch yu

trong i sng t tng, chnh tr ca x hi Trung Quc thi by gi, nh hng ti s

hnh thnh t tng ca Khng T ni ring ca Nho gio ni chung.

1.1.2. Vi nt v Khng T v sch Lun ng

1.1.2.1. Khng T lc s

Khng T tn tht l Khng Khu, t l Trng Ni, sinh nm 551 TCN, ti p Tru, lng

Xng Bnh, nc L (nay l huyn Khc Ph, tnh Sn ng, Trung Quc). Nm ln ba,

Khu m ci cha, ln ln, phi lm lng vt v nui m, nhng rt ham hc. Nm 19 tui,

ng ly v v lm mt chc quan nh coi kho chuyn qun l kho tng, xut np tin lng

cng bng chun xc. ng cng tng m nhim chc quan nh chuyn qun l nng trng

chn nui, sc vt sinh trng rt tt. Nh vy ng c thng chc ln lm quan T khng,

chuyn qun l vic xy dng cng trnh. Nm 22 tui, ng m lp dy hc.

Trong sut gn 20 nm, t nm 34 tui, Khng T dn hc tr i khp cc nc trong

vng truyn b cc t tng v tm ngi dng cc t tng . C ni ng c trng

dng nhng cng c ni ng b coi thng. Nm 51 tui, ng quay li nc L v c giao

coi thnh Trung , nm sau c thng chc i t khu (coi vic hnh php), kim

quyn t tng. Sau ba thng, nc L tr nn thnh tr. Nhng ri b ly gin, gim pha, ng

bn t chc v li ra i mt ln na.

Nm 68 tui, Khng T tr v nc L, tip tc dy hc v bt tay vo son sch. Khng

T sng lp ra trng hc t, thu nhn nhiu , a gio dc m rng cho bnh dn, em

tri thc vn ha truyn b cho dn gian, c cng hin tht to ln i vi gio dc thi c i.

ng mt nm 479 TCN, th 72 tui.

1.1.2.2. Vi nt v sch Lun ng

Sch Lun ng l mt sch trong b T th ca Nho gia, c trnh by di dng ng

lc, khng theo mt th t logic nht nh, do mn ca Khng T ghi chp li nhng li

dy v vic lm ca Khng T, vi ni dung bao qut t tng ca Nho gia v mi lnh vc:

trit hc, chnh tr, o c, gio dc, Sch c nh hnh vo khong u thi Chin

Quc (480-221 TCN), l sch su tp ghi chp li nhng li dy ca Khng T v nhng li

ni ca ngi ng thi.

Sch Lun ng gm 20 thin, mi thin u ly ch u m t tn, v cc thin khng c

lin h vi nhau.

Thin 1: Hc Nhi

Thin 2: Vi Chnh

Thin 3: Bt Dt

Thin 4: L Nhn

Thin 5: Cng D Trng

Thin 6: Ung D

Thin 7: Thut Nhi

Thin 8: Thi B

Thin 9: T Hn

Thin 10: Hng ng

Thin 11: Tin Tin

Thin 12: Nhan Uyn

Thin 13: T L

Thin 14: Hin Vn

Thin 15: V Linh Cng

Thin 16: Qu Th

Thin 17: Dng Ha

Thin 18: Vi T

Thin 19: T Trng

Thin 20: Nghiu Vit

1.2. Mt s tin t tng c bn nh hng n s hnh thnh t tng ca Khng

T v sch Lun ng

Trung Quc, nhng quan nim trit l v m - Dng, Ng hnh c lu

truyn t trc thi k Xun Thu. Ti thi Xun Thu, nhng t tng v m Dng - Ng

hnh t ti mc l mt h thng cc quan nim v bn nguyn v tnh bin dch ca

th gii. cng chnh l nhng t tng c nh hng ln n s hnh thnh t tng ca

Khng T.

1.2.1. T tng trit hc v m Dng

Trit hc m - Dng c thin hng suy t v nguyn l vn hnh u tin v ph bin

ca vn vt, l s tng tc ca hai th lc i lp nhau : m v Dng.

m - Dng thng nht trong Thi cc (Thi cc c coi nh nguyn l ca s thng

nht ca hai mt i lp l m v dng). Nguyn l ny ni ln tnh ton vn, chnh th, cn

bng ca ci a v ci duy nht. Chnh n bao hm t tng v s thng nht gia ci bt

bin v ci bin i.

Trong m c Dng v trong Dng c m. Nguyn l ny ni ln kh nng bin i

m - Dng bao hm trong mi mt i lp ca Thi cc.

S qut hnh Thi cc m - Dng cn bao hm nguyn l : Dng tin n u th

m li n v ngc li, ng thi Dng cc th m sinh, m thnh th Dng

khi.

Do thng nht vi nhau trong tng tc, to ra nhng gi tr mi, m trong cc lc lng

m, dng c hm cha nhng yu t, tuy khc nhau nhng khng mu thun, u tranh vi

nhau (thng nht vi nhau.

1.2.2.Thuyt Ng hnh

Thuyt Ng hnh v cn bn cng l mt cch biu th lut mu thun gii thiu trong

thuyt m dng, nhng b sung v lm cho thuyt m dng hon b hn. Ng hnh l :

Kim, mc, thu, ho, th.

Ng hnh l mt trong nhng phm tr trit hc mang tnh khi qut, tru tng u tin

ca ngi Trung Quc c i, nhm gii thch ngun gc v qu trnh pht trin s khai ca

t duy khoa hc nhm thot khi s chi phi ca t tng duy tm tn gio v ci gi l

Thng , qu thn ang thng tr trong i sng tinh thn x hi Trung Quc ng thi.

l mt trong nhng ci ngun ca ch ngha duy vt v t tng bin chng s khai trong

lch s t tng Trung Quc.

Tinh thn c bn ca thuyt Ng hnh bao gm hai phng din tr gip nhau gi l

tng sinh v chng li nhau gi l tng khc. Trn c s sinh v khc li thm hin tng

ch ho, tng tha, tng v. Tng sinh, tng khc, ch ho, tng tha, tng v biu

th mi s bin ho phc tp ca s vt, hin tng.

Lut ch ho l mt khu trng yu trong thuyt Ng hnh. N biu th s cn bng tt

nhin phi thy trong vn vt. Nu c hin tng sinh khc thi qu hoc khng th s xy

ra s bin ho khc thng.

1.2.3. T tng nh Chu

Khong th k XII TCN, cui i Thng, b tc Chu ni ln thng lu Hong H,

thuc tnh Thim Ty, Trung Quc ra sc pht trin nng nghip v chinh phc cc b tc

ln cn, m rng t ai pht trin th lc n vng Trng Giang. n gia th k XI

TCN, Chu V Vng dit Tr lp ra nh Chu ri rt v ng t Co Kinh, m ra

thi k thnh tr ca nh Ty Chu.

Tri qua thc tin sn xut lu di, ngi Trung Quc c i tch lu c nhiu kinh

nghim phong ph nhiu lnh vc v khi qut thnh nhng tri thc khoa hc trnh

tin tin. Nhng kinh nghim v tri thc khoa hc c vn dng trong thc tin, gp

phn quan trng thc y sn xut pht trin. l l do c th gii thch v sao trong iu

kin x hi Trung Hoa c i lin tc c chin tranh, ri lon nhng kinh t vn khng ngng

pht trin v t c nhiu thnh tu ht sc to ln.

Qu trnh tan r ca cc ch phn phong v tnh in din ra song song vi qu trnh

xc lp ch chim hu t nhn v rung t pht trin thnh quan h s hu thng tr.

T ch l ci tch cc ban u, ch rung t ca nh Chu tr thnh lc hu cn tr s

pht trin ca lc lng sn xut v s ra i ca quan h sn xut mi tin b l s thay th

khch quan.

Chnh trong bi cnh thi i bin ng ton din v su sc t ra nhng vn

trit hc... kch thch lng ngi, khin cc bc ti s ng thi quan tm l gii. Nhm tm

ra cc phng php gii quyt cu i cu ngi, ny sinh mt lot cc i biu v cc

trng phi t tng ni ting i din cho li ch ca cc tng lp, giai cp x hi khc

nhau, u tranh vi nhau ht sc quyt lit: o gia ch trng v vi, Nho gia ch trng l

tr. Mc gia xut kim i, Php gia theo ng li php tr...

Nh vy, Nho gio ni chung, t tng ca Khng T - ngi sng lp Nho gio ni ring

l sn phm ca thi on chuyn mnh d di ca lch s Trung Quc - thi Xun Thu. y

l thi k nh du s suy sp ca ch chim hu n l v cng vi l s nh hnh ca

ch phong kin c th phng ng

Chng 2:

MT S NI DUNG CH YU TRONG T TNG

CA KHNG T QUA SCH LUN NG

2.1. Quan nim v th gii

Thin mnh l mt phn rt quan trng trong t tng ca Khng T. ng quan nim

rng, tt c s bin chuyn trong Tri t, t ci nh nht n ci to ln, u tun theo mt

mnh lnh duy nht, l mnh Tri, tc Thin mnh.

Nh vy, hc thuyt ny dy cch lm ngi ph hp vi Tri hay ni cch khc ph

hp vi cch c x vi mi ngi trong x hi.

Cn c vo ni dung thuyt Thin mnh, th Tri c xem nh mt quan ta cng minh,

cm cn ny mc phn xt mi vic. Tri quyt nh mi s thnh cng hay tht bi trong

i sng ca con ngi. Trong tc phm Lun ng, Khng T cho rng: "T sinh hu mnh,

ph qu ti thin (Sng cht c s, giu sang bi tri) [30, tr.476], con ngi khng th ci

li mnh tri v mi c gng ca con ngi khng ngoi tri. Con ngi, theo Khng T,

nu tri, y thin mnh v suy ngh, hnh ng theo o Tri, mnh Tri th s tr thnh ngi

qun t: Chng bit mnh Tri, khng ly g lm ngi qun t" (Bt tri mnh v d vi

qun t d ) [30, tr.690].

Nh vy, quan im v Thin mnh ca Khng T mang tnh cht tiu cc. N hn ch

mi n lc bin i thn phn v s c gng vn ln ca con ngi. Nu mt ngi khi mi

sinh ra c sn mt s mnh an bi v c nh ot bi ch ca mt ng siu nhin th

con ngi nh phi chp nhn xui tay, giao ph ton b i mnh cho mt ng quyn

nng quyt nh.

2.2. Quan im v con ngi

2.2.1. Quan nim v bn tnh ca con ngi

Qua nghin cu sch Lun ng v mt s cng trnh nghin cu v Khng T cho thy,

vn tnh ngi l mt nhng ni dung c bn, c mt v tr c bit quan trng trong t

tng ca Khng T v con ngi, d rng, ng t ni v bn tnh ca con ngi.. Bi l, mt

ln na phi nhn mnh rng, tnh ngi l c s, xut pht im Khng T xy dng nn

nhiu hc thuyt v o c, v chnh tr, v gio dc nhm thc hin nhng mc ch chnh

tr. N cn l cn c t , cc nh Nho a ra nhng phng thc m theo h l hu hiu

nht a x hi t lon lc, v o tr v vi hu o, thi bnh, thnh tr.

Khi lun gii v tnh ngi, Khng T a ra lun im cho thy s nh hng ca

hon cnh x hi n vic hnh thnh v thay i bn tnh con ngi. Trong sch Lun ng,

Khng t ni rng, Bn tnh ngi ta gn ging nhau, thi quen khin xa nhau (Tnh tng

cn d, tp tng vin d) [30, tr.614]. Theo Khng T, tnh ca con ngi khi mi sinh ra l

hon ton ngy th, trong trng, cha b thay i bi ngoi cnh v cc yu t x hi, nh

ng ni: Nhn chi s, tnh d trc [30, tr.365]. V v ci bn tnh lnh, ngay tht ca con

ngi do bm th c tri, cho nn ci bn tnh y l ging nhau, nh nhau mi ngi,

khng phn bit thn phn, ngun gc xut thn v a v x hi ca h. Nhng cng theo ng,

ci bn tnh y c th b bin i bi cc iu kin, yu t ngoi cnh, bi s tu dng o c

ca con ngi. ch khc, trong sch Lun ng, nhn mnh thm v iu ny, Khng T ni:

Ngi ta sinh ra vn ngay thng. K cong vy m cn sng, chng qua nh may mn thot

cht (Nhn sinh d trc. Vng nhi sinh gi, hnh nhi min) [30, tr.332]. Nh vy, theo Khng

T, mi con ngi trong x hi v tri qua hot ng lao ng, hc tp, giao tip m lm cho

ci bn tnh ban u vn ging nhau, nh nhau mi ngi b thay i v gia h tr nn khc

xa nhau.

2.2.2. Quan nim v vai tr ca con ngi trong cc mi quan h x hi

2.2.2.1. Mi quan h vua - ti (qun - thn)

Trong quan nim cua Kh ng T cng nh ca cac nha Nho , quan h vua - ti l mi quan

h x hi quan trng nht, ng u trong cc mi quan h gia con ngi vi con ngi.

Quan nim y gn lin vi chnh tr, lin quan trc tip n vic tr nc, tr dn, n s hng

- vong cua triu ai , ca ch . Do vy, Khng T v Mnh T cng cc nh Nho sau ny

u coi trng mi quan h ny ng thi n th hin lp trng giai cp r rt ca cc nh Nho.

Trong mi quan h ny, theo Khng T, vua la ngi ng u mi quc gia , c coi l

Thin t (con tri), c s mnh to ln l thay tri tr dn, gio dn. Khi nim ti (b ti)

trong quan im ca Khng T l mt khi nim bao qut nhiu i tng, trong o bao ham

hai i tng chinh : Th nht, b ti la dn - dn chung bao gm tt ca thn dn trong

thin ha , h l lc lng i lp v i tng lp thng tr gm vua, quan. Th hai, b ti l

nhng ngi gip nh vua trong vic cai tr, l tng lp quan li, hp cng vi nh vua thnh

tng lp, giai cp thng tr, c vai tr tr nc, tr dn, gio dn. Do o, khi cp mi quan h

vua ti, lun vn tp trung lam ro ao lam vua , ao lam b ti di hai goc : mi quan h

gia vua vi dn va mi quan h gia vua vi b ti (quan lai).

2.2.2.2. Quan h cha - con

Khng T a a ra nh ng chun mc, quy phm o c trong mi quan h cha - con

nhm duy tr trt t, tn ti trong gia nh cng l gp phn cng c trt t, k cng, n nh

x hi v rng buc trch nhim gia con ngi vi con ngi. Trong mi quan h ny,

Khng T yu cu cha hin t - con hiu knh.

Trong quan nim v s hiu tho, Khng t yu cu hai iu cn ch l v vi v v

ci. V vi c ngha l th cha m khng c tri l [30,tr.218]. V ci ngha l khng

thay i o ca cha m Ba nm khng thay i ng li ca cha m, kh gi l hiu vy

(Tam nin v ci ph chi o, kh v hiu h) [30, tr.280]. Hai iu hm con ci phi

phc tng cha m, song phc tng phi theo o, ch khng phc tng mt cch th ng,

khng bit phn bit phi tri. Cng theo Khng T, ngi con c hiu la khng ch bit vng

li cha m m cn phi bit can ngn cha m khi cha m mc sai lm. Cng ging nh

trung vi vua l phi bit nghe theo vua, dn d vua i theo iu nhn ngha, ngi con c

hiu phi bit vng li cha m, che li cho cha m nhng cng phi bit cn ngn cha m

trnh sai lm. Tnh ngay thng khng th thng ni tnh cha con, nu thy cha c li th con

phi khuyn can, nu can khng c th cng chu ti vi cha, khi ti b pht gic. Ngay

thng ch khng chi ti ch khng phi t gic ti ca cha. Nh vy, trong quan im ca

Khng T, ngi con hiu tho phi tu tng trng hp, hon cnh m th hin o hiu.

y l quan im tch cc, c tnh cht mm do, hai chiu song thc t yu cu con ci phi

phc tng tuyt i cha m vn l xu th ch yu.

Trong khi giang giai o hiu cho hc tr, Khng T a ra nhng tm gng lm trn

o hiu hc tr hc tp. Nhn chung, quan im v mi quan h cha - con ca Khng T

l mi quan h hai chiu, c i c li, trch nhim i lin vi ngha v v v c bn l ph

hp vi tnh ngi, o l lm ngi, tnh ph t, tnh ph mu. N c tc dng tch cc

trong vic cao trch nhim cng nh ngha v trong mi quan h gia cha m v con ci.

2.2.2.3. Quan h chng - v

Cuc sng chng - v l s bt u ca cuc sng gia nh, l c s rt quan trng hnh

thnh nn nh - gc ca nh nc. Khng T khng nh: Ngi nam, ngi n thnh

gia tht l ging mi ln ca con ngi. V c chng - v ri mi sinh con ci, hnh thnh

quan h cha con, anh em ri m rng ra ngoi l quan h vua - ti, bng hu. Song trn

thc t, Khng T t bn n mi quan h ny, cng c ngha l t bn n o lm v , ao

lm chng. Thm ch, Khng T cng nh cc nh Nho sau nay , do xut pht t quan im

gia trng, lp trng bo th trng nam kinh n khng coi trng mi quan h ny nh

bn mi quan h cn li, c lc h t tnh cm anh em cao hn ngha chng - v.

2.2.2.4. Mi quan h anh - em

Khi bn n mi quan h ca con ngi trong gia nh, Khng T cng ng thi nhn

mnh mi quan h anh - em. y l mi quan h tnh thn, rut tht, gn gui cua con ng i

trong gia nh, gia tc. i vi o lm ngi trong mi quan h ny c Khng T cho rng,

anh - em trong nh phi c th t trn di, c trc, c sau (trng u hu t). Theo , anh

l ngi c xp v tr trn nn ao lam anh la ph i c trch nhim thng yu, quan tm

lo lng, chm sc cho ngi em . Nh vy, ngoi vic thng mn, vi v tr trn ca mnh,

ao cua ngi lam anh cn ph i bit khoan dung, lng vi ngi em. y l quan im

tin b ca Khng T th hin s yu thng, tnh cm su sc ca con ngi vi con ngi

trong gia nh. Ngc li, Nho gio cng cho rng , ngi lm em v tr di, thp hn nn

ao lam em la phi ly m nhn ngha m th anh, anh dy bo em phi nghe li. Hn na,

trong quan nim ca Khng T, ngi anh, c bit l anh trng l ngi thay cha (khi cha

qua i) lm ch gia nh v iu hnh mi vic trong nh, do vy ngi em khng c tri

, phi tn knh anh v lm theo mi s sp xp ca anh, k c nhng vic ring nh ly v,

la chn ngh nghip Ro rang, quan im nay c a Khng T th hin ro tinh cht m t

chiu, thiu s tn trng ln nhau trong quan h anh - em, hn ch s bnh ng cua con

ngi vi con ng i trong gia nh. iu , cng l mt trong nhng nguyn nhn lm cho

x hi phong kin tr tr, nng v li gia phong th cu.

2.2.2.5. Mi quan h bn b

Trong khi a ra va lun giai mi quan h gia con ng i vi con ng i, Khng T a

ginh s quan tm nht nh o lm ngi trong mi quan h bn b (bng hu). y l mi

quan h ca con ngi trong cng ng nhng li l yu t quan trng th hin o lm

ngi ca mi ngi. mi quan h ny, Khng T yu cu ly ch tn lm trng (bng

hu hu tn), bn b xy dng tnh cm vi nhau trn c s ch tn. Tn ngha l ni ci g th

s lm ng nh vy. Khng T cho rng, trong tt c php hnh x ca mi ngi phi c

bit cao ch tn. Khng T khuyn cc t ca mnh lm vic g cng phi cn thn v

gi ch tn, hay li ni phi gi trung tn. Ngay c vic chnh tr cng vy, vua phi gi c

s tn nhim vi thn dn, bi v tn bt lp, dn m khng tin vo nn chnh tr th rt c

th s b mt nc, chnh tr b lung lay, sp . Song trn tt c, trong mi quan h bn b,

ch tn c nhn mnh v xuyn sut, chi phi mi ng x, vic lm. Khng T khuyn hc

tr ca mnh rng, trong li ni, vic lm phi gi ch tn th trong quan h bn b, ng cng

nhn mnh iu ny chi vi bn b ni ra cu no cng phi gi ch tn (d bng hu

giao, ngn nhi hu tn) [30, tr.202].

Nh vy, trong quan h bn b cung nh ao bng hu , Nho gio cao s trung thc,

bnh ng, tn trng, gip ln nhau. Bn b phi bit sng trn tnh, vn ngha vi nhau.

Bn thn Khng T cng l tm gng sng trong cach c x vi bn b, th hin ro ao lam

bn ca mnh. Nh chng may bn qua i m khng c ngi thn bn, ng ch ng

ng ra lo tang l chu o cho bn. y l li giao thip ca nhng k s c lng nhn. iu

ny th hin quan im sng nhn vn, su sc, c vn ho, c tinh thn trch nhim ca nh

Nho i vi bn b ni ring v vi cng ng ni chung. Nhng gi tr sng tch cc

khng ch hp trong x hi phong kin m cn ng trn trng v hu dng trong cuc sng

hin nay.

2.2.2.6. Quan h thy tr

Quan h thy gio v hc tr l tnh cm cao c, thing ling ca con ngi, n c cc

nh Nho v giai cp phong kin rt coi trng v cao. Khng T t ra yu cu o c ln

i vi c thy v tr. Ngi thy c vai tr c bit quan trng v a v ht sc tn qu,

trong x hi thy cn cao hn c cha me, theo th bc qun, s, ph qui nh v c x

hi tha nhn. Trong mi quan h ny, Khng T yu cu ao lam th y v ao lam tr la

phi c x theo l. ao lam thy ly l gio ho hc tr. ao lam tr ly l i x cung

knh vi thy. Khng T lun cho rng , ngi thy trong vic dy hc tr phai lun l tm

gng o c v mi mt hc tr noi theo.

Tm li, trong x hi phong kin, con ngi b rng buc bi v vn cc mi quan h x

hi khc nhau. Vic phn tch tng mi quan h trn nhm hiu su hn t tng ca

Khng T i vi tng hng ngi c th trong x h i. Song vic lm khng c ngha l

chng ta c tch ri, c lp cc mi quan h, l cch lm phin din, my mc. Con

ngi sng trong x hi v b rng buc, qui nh, tc ng bi tt c cc quan h trn y.

Nhng mi quan h ny lun c s tc ng qua li, nh hng, xm nhp ln nhau, l iu

kin va la tin ca nhau, l nguyn nhn v kt qu ca nhau. T trong i sng hin thc

ca con ngi, Khng T nhn thy s thng nht bin chng ca cc mi quan h x hi,

cho nn ng lun i hi o lm ngi cua mi ngi la phi thc hin cc yu cu o c

mt cch nghim tc. Cc mi quan h x hi nu trn ca Khng T l mi quan h hai

chiu c i, c li: B ti phi trung vi vua nhng vua cng phi ly l m i x li; cha

phi hin t vi con, con phi hiu tho vi cha; v phi phc tng chng, chng phi c

ngha v vi v; anh phi thng yu em, em phi knh trng anh; bn b phi tin tng ln

nhau.

2.3. Mt s quan im c bn ca Khng T v o c

2.3.1. Quan nim v vai tr ca o c

Quan nim v o c l mt trong nhng ni dung quan trng trong t tng ca Khng

T. Khng T c bit cao vai tr ca o c, coi o c l gc ca con ngi, coi hiu

l gc ca o c. Trong sch Lun ng, Khng T cho rng, o c l gc ca con

ngi, l yu cu cn c ca con ngi, do vy m, ni n con ngi trc ht l ni n

o c.

Trc thi Khng T xut hin khi nim qun t. Nhng thi n ch ci a v

trong x hi, ch khng ch ci phm tnh con ngi. Ngi c thn phn cao qu (i a s

trong giai cp qu tc) cai tr dn, d c c hay khng u gi l qun t . n thi mnh,

Khng T ra nhng tiu chun v ti c, v t cch phm cht thnh ngi qun t

ng c nm quyn tr dn, nhng qun t khng cn thun tu ch ngi cm quyn nh

trc na, m ch yu l c ngha ch ngi c c d h cm quyn hay khng.

2.3.2. Quan nim v cc chun mc o c

Theo Khng T, c hnh v l tit l nhng tiu chun v c tnh, l nhng quy nh v

giao tip v l nghi m con ngi phi c, phi tun theo.Do , ni dung quan trng nht

ca o c theo Khng T l Nhn, Tr v Dng (trong , quan nim Nhn bao gm c l,

ngha, trung, th,tn).

2.3.2.1. c Nhn (Phm tr Nhn)

Trong Lun ng, phm tr Nhn c Khng T nhc ti nhiu ln v ty tng i

tng, tng hon cnh m Nhn c hiu theo nhiu ngha khc nhau. Theo ngha su

rng nht, nhn l mt nguyn tc o c trong trit hc Khng T. Nhn c ng coi

l ci quy nh bn tnh con ngi thng qua L, Ngha, quy nh quan h gia ngi v

ngi t trong gia tc n ngoi x hi. Nhn c quan h cht ch vi cc phm tr o

c khc trong trit hc Khng T lm nn mt h thng trit l nht qun, cht ch . Do

vy, c ngi cho rng, nu coi cc phm tr o c trong trit hc Khng T nh nhng

vng trn ng tm th Nhn l tm im, bi n ch ra ci bn cht nht trong bn tnh

con ngi. Nhn cng c th hiu l trung th, tc l o i vi ngi, nhng cng l

o i vi mnh na.

D trong Lun ng c nhiu s gii thch khc nhau v Nhn, song s gii thch trong

thin Nhan Uyn l c tnh cht bao qut hn c. C th ni, y Nhn trong quan

nim ca Khng T l yu ngi (30, tr.493). Nu nhn ton b t tng ca ng, phi xem

ni dung trn l tiu biu cho iu Nhn. Nhn l yu ngi, nhng ngi nhn cng

cn phi bit ght ngi. Vi Khng T th ch c ngi c c nhn mi bit yu ngi

v ght ngi. Khng T ni: Ch c ngi nhn mi bit yu ngi, bit ght ngi (mt

cch chnh ng) (Duy nhn gi nng hiu nhn, nng nhn) [30, tr.267].

C th ni, phm tr Nhn ca Khng T ra i trong thi i phong kin, mang sc

thi ca x hi phong kin, c nhng iu khng cn ph hp vi ngy nay, nhng vic tm

hiu v rt ra c ht nhn hp l ca n vn l vic chng ta nn lm, cn lm.

2.3.2.2. c Tr v c Dng

cp n tr, Khng T mt mt tin vo mnh tri khi cho rng, tri thc bm sinh l tri

thc thng thng, l thng tr, tri sinh ra c v khng bin i. Mt khc, l thy ca

ba ngn hc tr v l ngi xp tr vo mt trong nhng tiu chun quan trng nht ca

con ngi hon thin, Khng T li ni rt nhiu n ngun gc khc ca tr. ng cho rng,

tr khng phi ngu nhin m c, n l kt qu ca qu trnh hc hi trong i sng, hc tc

l n gn vi tr. Nu khng hc th d c thin tm n u cng b ci ngu mui, phng

ng, lm lc, phn lon lm bin cht.

Nh vy, tr c hiu l s minh mn ni chung phn bit, nh gi con ngi v tnh

hung, qua t xc nh cho mnh cch ng x cho phi o. Ni chung, theo Khng T,

c tr con ngi mi vn ti c c nhn, nn khng th l ngi nhn m thiu tr c.

Vi phm tr dng, Khng T cho l lng can m, l sc mnh lm ch tnh th

ca con ngi. ng ni rng: Ngi tr chng nghi hoc, ngi nhn chng lo u, ngi

dng chng s hi ( tr gi bt hoc, nhn gi bt u, dng gi bt c) [30, tr.418]. Hc tr

ca Khng T cho bit: c Khng T khng ging v bn vic: qui d, dng lc, phn

lon, qu thn, v bn v qui d khin ngi ta b l thng thng, ni v dng lc tc xi

gic ngi ta gy g, lun v phn lon khin ngi ta sinh tm phn nghch v ni n qu

thn t a ngi ta n m mui, am m. Tuy nhin, i vi ai phn bit phi tri th

chnh dng gip h thc hin c l cng bng, nn Khng T nhn, tr, dng khng

tch ri nhau. ng cho rng, bc tr chng m hoc, nghi lm, bc nhn chng lo ru, bc

dng chng s st v nu thy vic ngha m chng lm, y l ngi khng c kh dng:

Thy vic ngha m khng lm, chng dng cm vy ( Kin ngha bt vi, v dng ng )

[30, tr.236].

C th thy rng, trong sch Lun ng, Khng T t bn n hai phm tr tr v dng, nhng

nhng t tng ny ca ng cng c nhng yu t hp l v chng ta cn tip thu. Bt c ai cng

cn phi c tr v dng c th sng v hc tp mt cch tt nht.

2.4. Mt s quan im c bn v gio dc ca Khng T

2.4.1. Quan nim v mc ch gio dc

Mc ch ct yu , c tnh bao trm trong quan i m v gio dc cua Kh ng T l nhm

bo v a v ca giai cp a ch phong kin. Cho nn, ngay t u, Khng T c bit

coi trng bin php gio dc, gio ha dn chng. Ngoi ra, theo Khng T, cng vi kinh t,

gio dc khng chi l bi n php quan trng nui dn, dng dn, tr dn ma con lam cho

dn co o c, c c ci t cch lm ngi.

Tm li, mc ch gio dc trong quan nim ca Khng T l o to ra mu ngi l

tng. l nhng ngi c o c, c hc vn uyn thm, bit em nhng iu mnh

c hc p dng vo cuc sng v trong vic gip vua cai tr thin h. Ngoi ra, mc

ch gio dc ca Khng T cn l gio dc o lm ngi cho mi ngi h tun theo

nhng quy nh, lun l, php tc ca l gio phong kin. Tt c cng l nhm mc ch a

x hi lon lc tr nn thi bnh, trong quyn li v a v ca giai cp phong kin c

duy tr v bo v vng chc.

2.4.2. Quan nim v i tng ca gio dc

Xt v i tng gio dc, trong quan im gio dc ca Khng T th hin tnh cht bt

bnh ng, tnh cht giai cp r rt. iu ny l mt minh chng cho thy rng: trong x hi

giai cp m giai cp bc lt l k thng tr th khng c mt nn gio dc bnh ng.

Nh vy, vi t tng hu gio v loi ny, quan nim v i tng gio dc ca

Khng T gio th hin nhng yu t hp l, c tnh cch mng, t ph vo h t tng

c, l nhng gi tr tch cc ca Nho gio m chng ta cn ghi nhn v cao. T tng

ny cng khng nm ngoi mong mun l a gio dc n vi tt c mi ngi, mi

thnh vin trong x hi hiu c va co c cai o lm ngi ca mnh ri ma hnh o

cho ng trong cuc sng. V suy cho n cng th nhng hn ch v i tng ca gio dc

theo quan nim ca Khng T l do iu kin v hon cnh lc by gi quy nh, l iu

khng th trnh khi trong hon cnh x hi Xun Thu Chin Quc lc by gi.

2.4.3. Quan nim v ni dung ca gio dc

Ni dung ca gio dc l mt trong nhng b phn quan trng, c ngha quyt nh n

vic xy dng nn nhng con ngi hiu o, hnh o. Vi muc ich la ao tao ra nhng

con ngi co o c, c c ci o lm ngi, Khng T a ch trng rng, gio dc

cho con ngi nhng chun mc, quy phm o c m mi ngi cn phi c thi hanh

ung o lm ngi y. Ni dung gio d c o lm ngi trong quan im v gio dc ca

Khng T bao gm gio dc nm chun mc c bn l Nhn, L, Ngha, Tr, Tn.

2.4.4. Quan im v phng php gio dc

Phng php gio dc m Khng T c bit cao l phng php Nu gng. Theo

Khng T, khng c phng php no hiu nghim bng d thn vi gio v cng khng c

phng php no kh thc hin bng phng php y. Mt trong nhng phng php gio

dc c bn trong quan im gio dc ca Khng T l n c nhi tri tn (n c bit

mi). Nguyn tc gio dc vn c xem l kinh in ca cc nh Nho l Thut nhi bt tc

(thut li ch khng sng tc ra).

Khng T rt ch trng phng php gi m gia thy v tr, gia ngi dy v

ngi hc nhm pht huy tnh nng ng ch quan v s c lp sng to ca ngi hc.

Phng php gi m vn l im ni bt trong cch dy ca Khng T l yu cu bt

buc cho c ngi dy v ngi hc, v rng ai m khng c s suy xt cho k cc l th du

c dy cng khng c ch g. Khng T cn cho rng, ngi hc phi gng sc tm hiu,

khng gng sc tm hiu l khng th hc thnh ti c.

Phng php gi m vn trong quan im gio dc ca Khng T Nho gio l

phng php ging gii i t n gin n phc tp nhm to iu kin cho ngi hc pht

huy kh nng suy lun v nng lc pht hin v l gii vn . y l mt trong nhng ng

gp rt quan trng ca Khng t cho nn gio dc ca nhn loi ni chung.

Khng T ch trng mt phng php khc trong gio dc l phng php Hc i i

vi hnh. Mc ch cui cng ca s hc ni chung v phng php ny ni ring l khng

ch lm cho ngi hc c c ci tr, ci c m hn na, ngi hc phi bit em ci c

hc ra i thi hnh, p dng n vo trong cuc sng hng ngy.

Tm li, qua phn tch mt s ni dung c bn trong t tng ca Khng T th hin

trong sch Lun ng, chng ta thy rng, t tng ca Khng T c nhng gi tr v yu t

tin b nht nh.

KT LUN

K tha nhng tin t tng t thi Ty Chu, xut phat t i sng thc tin cua x hi

Trung Hoa thi Xun Thu , mt x hi ri loan v ng cp va danh phn ; cc nc ch hu

xm chim va thn tinh ln nhau ; s ri loan cua n hng quan h tng phap trong thin ha

ngy cng tr nn ph bin , trong sch Lun ng, Khng T xy dng h thng t tng

ca mnh. Trong h thng y, Khng T cp n nhiu lnh vc ca x hi v con ngi

nh chnh tr - x hi, o c, gio dc.v.v . Khng T, vi t cch l ngi sng lp ra

Nho gio c nhng t tng kh ton din v nhng vn ny

Con ngi theo quan nim cua Khng T b chi phi bi rt nhiu mi quan h , trong o

Khng T cp n nm mi quan h chnh, l: quan h vua - ti, cha - con, v - chng,

anh - em, bn - b. Khng T xy dng thuyt chinh danh vi chnh danh i h i mi ngi

trong x hi phi sng ng vi danh phn v a v ca mnh, danh va thc phu hp vi

nhau se la m cho x hi hu ao . Ngoi ra, gio dc cung c s dung la mt bin phap

hu hiu mi ngi trong x h i ai cung hiu va bi t mnh phi lm g cho ng trong

cuc sng, trong ng x vi chnh mnh v vi ngi khc.

Tuy Khng T hu nh ch hng gio dc- o to ch yu vo mc ch lm quan

nhng t tng khuyn hc, trng hc ca ng c mt ngha ng vin ln lao xy dng

mt x hi hc tp, x hi coi trng tri thc, coi tr thc l mt trong nhng ng lc pht

trin x hi. Ngy nay, trn th gii, ni dung hc tp c m rng ra ton b nhng ngnh

ngh trong cuc sng v l kt qu ca s nhn thc, b sung qua nhiu thi i ph hp

vi yu cu ca thi i mi cng l mt tt yu nhng qua ta li cng thy dc tnh

ng n trong t tng khuyn hc, trng hc ca Khng T.

References

1. Minh Anh (2001), Chng ta k tha t tng g Nho gio, Tp ch Trit hc, (s

8), tr.34 37.

2. Minh Anh (2002), Tm hiu t tng ca Nho gio, Tp ch Trit hc, (s 12), tr.40

43.

3. Hong Th Bnh (2002), Nhn, nhn ngha, nhn chnh trong Lun ng v Mnh

T, Tp ch Trit hc, (s 8), tr.23 25.

4. Nguyn Thanh Bnh (2002), Quan nim ca Nho gio v x hi l tng v vic nhn

thc xy dng x hi x hi ch ngha nc ta hin nay. K yu hi tho khoa hc k

nim 55 nm Cch mng thng 8 v Quc khnh 2-9, Nxb. i hc Quc gia H Ni.

5. Nguyn Thanh Bnh (2007), Hc thuyt chnh tr-x hi ca Nho gio v nh hng

ca n Vit Nam (t th k XI n na u th k XIX), Nxb.Chnh tr quc gia, H Ni.

6. Nguyn Th Bnh (2005), T tng Nhn, L,Chnh danh trong tc phm Lun ng

ca Khng T v vn dng vo o c cho sinh vin Vit Nam hin nay. Lun vn thc s

khoa hc trit hc, Trung tm hc liu, ai hc Hu.

7. Phan Vn Cc (1991), Vic nghin cu Khng T v Nho gio Trung Quc trong

thp k 80, Tp ch Trit hc, (s 1), tr.61.

8. Cc Mc v Ph.ngghen: Ton tp (2000), tp 3, Nxb.Chnh tr Quc gia, H Ni.

9. Cc Mc v Ph.ngghen: Ton tp (2000), tp 20, Nxb.Chnh tr Quc gia, H Ni.

10. Du Vnh Cn (2000), Tng quan t tng php lut Nho gia, Nxb.Nhn dn Qung

Ty, Trung Quc.

11. Phan Bi Chu (1998), Khng hc ng, Nxb.Vn ha-Thng tin, H Ni.

12. Phan Huy Ch (1992), Lch triu hin chng loi ch, tp 1,2,3 (T phin dch Vin

s hc), Nxb.Khoa hc X hi, H Ni.

13. Gin Chi v Nguyn Hin L (1992), i cng trit hc Trung Quc, quyn 2, Nxb.

Tp. H Ch Minh.

14. Gin Chi v Nguyn Hin L (1994), Tun T, Nxb. Vn ha, H Ni.

15. Gin Chi v Nguyn Hin L (1996), Chin quc sch, Nxb. Vn ha, H Ni.

16. Don Chnh(Ch bin) (1992), i cng lch s trit hc phng ng c i,

Nxb.i hc v gio dc chuyn nghip, H Ni.

17. Don Chnh, Trng Vn Chung, Nguyn Th Ngha, V Tnh (2004), i cng

trit hc Trung Quc, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni.

18. Phm Nh Cng(Ch bin) (1978), Vn xy dng con ngi mi, Nxb. Khoa

hc x hi, H Ni.

19. Hong Tng Cng (1998), Trit l tu thn ca Nho gio, Tp ch Trit hc,(s 3),

tr.46-48.

20. Phan i Don (Ch bin) (1998), Mt s vn v Nho gio Vit Nam, Nxb. Chnh

tr quc gia, H Ni.

21. i Vit s k ton th (2000), tp 1, (Ng c Th dch v ch thch), Nxb. Vn

ha-Thng tin, H Ni.

22. i Vit s k ton th (2000), tp 2, (Hong Vn Lu dch v ch thch), Nxb. Vn

ha-Thng tin, H Ni.

23. i Vit s k ton th (2000), tp 3, (Hong Vn Lu dch v ch thch), Nxb. Vn

ha-Thng tin, H Ni.

24. Quang m (1994), Nho gio xa v nay, Nxb.Vn ha, H Ni.

25. Hc vin Chnh tr quc gia H Ch Minh (2001), Lch s t tng chnh tr, Nxb.

Chnh tr quc gia, H Ni.

26. Hi ng trung ng ch o bin son gio trnh quc gia cc b mn khoa hc

Mc-Lnin, t tng H Ch Minh (2002), Gio trnh trit hc Mc-Lnin, Nxb. Chnh tr

quc gia, H Ni.

27. Phm ng Hng, L Cng Lai (1996), Lch s trit hc phng ng, Nxb. Giao

thng vn ti, H Ni.

28. Cao Xun Huy (1995), T tng trit hc phng ng gi nhng ci nhn tham

chiu, Nxb. Vn hc, H Ni.

29. Trn nh Hu (2001), Cc bi ging v t tng phng ng, Nxb. i hc

Quc gia, H Ni.

30. Chu Hy (1996), T th tp ch, (Nguyn c Ln dch v ch gii), Nxb. Vn ha-

Thng tin, H Ni.

31. Trn Trng Kim (1992), Nho gio, Nxb. Tp. H Ch Minh.

32. V Khiu (Ch bin) (1990), Nho gio xa v nay, Nxb. Khoa hc x hi, H Ni.

33. Phng Hu Lan (1998), i cng trit hc s Trung Quc, (Nguyn Vn Dng

dch), Nxb. Thanh nin, H Ni.

34. Nguyn Hin L, Gin Chi (1992), Tun T, Nxb.Khoa hc x hi, H Ni.

35. Nguyn Hin L (1994), Lo T, Nxb. Vn ha-Thng tin, H Ni.

36. Nguyn Hin L (2001), Khng T, Nxb. Vn ha-Thng tin, H Ni.

37. Lun ng(1996), (on Trung Cn dch), Nxb. Tr c tng th, Si Gn.

38. Nguyn Th Thanh Mai (2004), T tng c-Ti ca Khng T v t tng Hng-

Chuyn ca H Ch Minh, Tp ch Trit hc, (s 10), tr. 34-41.

39. H Thc Minh (2002), o Nho v vn ha phng ng, Nxb. Gio dc, H Ni.

40. Nguyn Th Ngha (Ch bin) (1999), i cng lch s cc t tng v hc thuyt

chnh tr trn th gii, Nxb. Khoa hc x hi, H Ni.

41. Phm Duy Ngha (2004), Php lut v nhng nhn t tch cc ca Nho gio, Nxb.

Php l, H Ni.

42. Phan Ngc (dch gi) (1999), Trit hc Trung Hoa, Nxb. Th gii, H Ni.

43. Cung Th Ngc (2005), V phng php qun l x hi ca Nho gio, Tp ch

Trit hc, (s 5), tr. 42-45.

44. Nh Nguyn (bin son) (1996), Lch s trit hc, Nxb. ng Nai.

45. L Vn Qun (1997), Lch s trit hc Trung Quc, Nxb. Gio dc, H Ni.

46. Bi Thanh Qut (Ch bin) (1999), Lch s trit hc, Nxb. Gio dc, H Ni.

47. Hong Th Kim Qu (2004), Nhng c th v gi tr ng i trong t tng

php lut ca Khng T, Tp ch Nh nc v php lut, (s 9), tr.32-38.

48. Bi Ngc Sn (2003), T tng chnh tr trong Kinh Dch, Tp ch Trit hc, (s

8), tr. 33-37.

49. Nguyn Vn Th (2005), Vn bn cht con ngi trong Nho gio Trung Quc c

i, Tp ch Trit hc, (s 1), tr. 21-24.

50. Anh Th (2006), Nhng cu ni bt h ca Khng T-ci p nhn vn, Nxb.

Lao ng-X hi, H Ni.

51. Anh Th (2006), Khng T cng hc tr bn v vn gio dc, Nxb. Lao ng-

X hi, H Ni.

52. Anh Th (2006), Nhng cu ni bt h ca Khng T-quan h gia chng ta v

cng ng, Nxb. Lao ng-X hi, H Ni.

53. Nguyn ng Thc (1991), Lch s trit hc phng ng, tp 2, Nxb. Tp. H Ch

Minh.

54. Nguyn ng Thc (1998), Lch s t tng Vit Nam, tp 6, 7, Nxb. Tp. H Ch

Minh.

55. Nguyn Ti Th (1993), Lch s t tng Vit Nam, Nxb. Khoa hc x hi, H Ni.

56. Nguyn Ti Th (1997), Nho hc v Nho hc Vit Nam, Vin Trit hc, Trung tm

Khoa hc x hi v nhn vn, H Ni.

57. Nguyn Ti Th (1998), Nho gio v Nho gio Vit Nam: Gc nhn tn ngng v

lch s, Tp ch Trit hc, (s 5), tr. 33-38.

58. Nguyn Ti Th (2007), Tnh hnh nghin cu v hot ng ca gii Nho hc

Trung Quc my nm nay, Tp ch Trit hc, (s 8), tr. 53-61.

59. Trng Lp Vn (Ch bin) (1998), Trit hc phng ng (Quyn o), Nxb.

Khoa hc x hi, H Ni.

60. Trng Lp Vn (Ch bin) (1998), Trit hc phng ng (Quyn L), Nxb. Khoa

hc x hi, H Ni.

61. Trng Lp Vn (Ch bin) (1998), Trit hc phng ng (Quyn Tm), Nxb.

Khoa hc x hi, H Ni.

62. Nguyn Khc Vin (1993), Bn v o Nho, Nxb. Th gii, H Ni.

63. Vin Nghin cu Hn Nm (2002), T th, tp 1, Nxb. Khoa hc x hi, H Ni.

64. Vin Nghin cu Hn Nm (2002), T Th, tp 2, Nxb. Khoa hc x hi, H Ni.

65. Trn Nguyn Vit (2004), Phm tr c trong hc thuyt ca Khng T, Tp ch

Trit hc, (s 3), tr. 25-29.

66. L Trn V (1964), Lch s t tng chnh tr Trung Quc, (Trn Vn Tn dch),

Nxb.S tht, H Ni.

67. Nguyn Hu Vui (Ch bin) (2002), Lch s trit hc, Nxb. Chnh tr quc gia, H

Ni.