Türkiye Elektrik Piyasası ve DUYve DUY - OSBÜK · 2017. 6. 4. · Elektrik Tüketimi ABD Kişi...

Türkiye Elektrik Piyasası ve DUYPiyasası ve DUY

İbrahim Etem ERTENGrup Başkanı Enerji UzmanıGrup Başkanı - Enerji Uzmanı

OSB Eğitimi26 Mart 2012

Afyon

Türkiye Enerji Sektörüğ“Temel Niteliği”

Hızlı talep artışı:Hızlı talep artışı: Yatırım ihtiyacı ve fırsatlarRekabetçi piyasaların rolü

Yüksek ithalat bağımlılığı: Yerli ve yenilenebilir kaynakların geliştirilmesiYerli ve yenilenebilir kaynakların geliştirilmesi fırsatıKaynak çeşitliliğiKaynak çeşitliliği

Enerji verimliliğini artırma potansiyeli:Yapısal dönüşüm ihtiyacı

www.epdk.gov.tr2

Elektrik ve Doğal Gaz Sektörleri2000 20072000 - 2007

“Dünyada en hızlı talep artışı yaşanan ikinci ülke”y p ş y ş

Kümülatif Talep Artışı175180

200

140 141140

160

80

100

120

%

Elektrik D. Gaz

4940

29

53

40

60

80

29

12 1220

9 8

0

20

40

www.epdk.gov.tr3OECD Statistics

Çin Türkiye Hindistan Dünya AB OECD

Ekonomik Büyüme - Elektrik Talebi

Büyüme‐Elektrik Talebi İlişkisi20,0%

15,0%

,

10,0%

5,0%%

5 0%

0,0%

1971

1973

1975

1977

1979

1981

1983

1985

1987

1989

1991

1993

1995

1997

1999

2001

2003

2005

2007

2009

‐10,0%

‐5,0%

Büyüme Hızı Talep Artış Hızı Polinom (Büyüme Hızı) Polinom (Talep Artış Hızı)

www.epdk.gov.tr4

Elektrik Tüketimi

ABDKişi Başı Brüt Elektrik Tüketimi

91

12000

Avustralyaİsviçre

10.29

10000

FransaRusyaAlmanya

7.281

8.213

8.2508000

İngiltere

Yunanistan

719

5.191

6.202

4.706

6.3676000kW

h

Fiili Yüksek Düşük Jenerik

Çin1.996

2.345

2.827 3.

7

2.82

3.597

4.717

2.820

3.701

2000

4000

244 393 554 7231.031

1.432

827

0

2000

www.epdk.gov.tr5

1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030

El kt ik PiElektrik Piyasası:Yapısı ve İşleyişiYapısı ve İşleyişi

www.epdk.gov.tr6

Elektrik Kanununda Amaç

Elektrik Piyasası Kanunun Amaç Maddesine göre;

Madde 1.- Bu Kanunun amacı; elektriğin yeterli, kaliteli, sürekli düşük maliyetli ve çevreyle uyumlu bir şekildesürekli, düşük maliyetli ve çevreyle uyumlu bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için, rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyetortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösterebilecek, mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir elektrik enerjisi pi asas n n ol şt r lmas e belektrik enerjisi piyasasının oluşturulması ve bu piyasada bağımsız bir düzenleme ve denetimin ğl dsağlanmasıdır.

7

Elektrik Sektörünün Şematik İşleyişi

ÜRETİMSantralı

TRAFO

DAĞITIMTRAFO

(TM)

İLETİM TRAFOİLETİM(DM)

8

PERAKENDE

Elektrik Piyasa Yapısı

Düzenlenen Faaliyetler

İletimİletim DağıtımDağıtım

y

PerakendeSatış

PerakendeSatış PerakendePerakende

Rekabetçi Faaliyetler

Serbest Olmayan Tüketiciler

Serbest Olmayan Tüketiciler

ÜretimÜretim

SatışSatışToptan Satış

Piyasası

Toptan Satış

Piyasası

Perakende

Satış

Piyasası

Perakende

Satış

PiyasasıSerbestSerbest

www.epdk.gov.tr9

TüketicilerTüketiciler

Serbest Tüketici Limiti Sıfırlandığında

Öngörülen Piyasa Yapısı

§ Kanunun amaç maddesinde;

“rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösterebilecek mali açıdan güçlügöre faaliyet gösterebilecek, mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir elektrik enerjisi piyasasınınoluşturulması” ibaresi yer almıştıroluşturulması ibaresi yer almıştır.

§ Niçin tam rekabetçi piyasa yapısı?

10

Tekel ve Tam Rekabetçi Yapı Karşılaştırma - Tekel Kaybış ş y

FiyatTam Rekabet

Tekel Tekel Etkisi

Tüketici A+B+F A -B-FTüketici Faydası

A+B+F A B F

Üretici Faydası

E+G+H B+E+H B-G

Aaydas

Net Ekonomik Fayda

A+B+E+F+G+H

A+B+E+H

-F-G

Tekel Fiyatı9

Toplam Arz= Marjinal

maliyetTam Rekabet FiyatıB F

y9

T l T l

maliyetTam Rekabet Fiyatı5

E G Tam rekabet firma talep eğMarjinal Gelir= Piyasa Fiy

Tekelci firma MarjinalGelir

Toplam Talep=Tekelci firma talep eğris

Miktar600 1000

H

11

Miktar600Tekel üretim

miktarı

1000Tam Rekabet

üretimmiktarı

Elektrik Piyasası Geçiş Süreçleri

TEDAŞ TEDAŞ

TEK TEİAŞDağıtım

Dağıtım

İletim

TEİAŞ

DikeyEntegrasyon

TEAŞ TETAŞEntegrasyon

Üretim, Toptan Satış-

1970 1994 2001EÜAŞ

İletim, TicaretToptan Satış-

Ticaret

99 00Üretim

12

Reformun Kilometretaşları

Mali UzlaştırmaMali Uzlaştırma Başlangıç Günü 1 Aralık 2003

Dengeleme ve Uzlaştırma 1 Ağustos 2006UzlaştırmaNihai DUY 1 Aralık 2009(Aşama 1) 1 Aralık 2009

Nih i DUYNihai DUY (Aşama 2) 1 Aralık 2011

13

Mevcut Piyasa Yapısı

TETAŞ TEİAŞ(İletim‐Piyasa ve

Dağıtım vePerakende

SatışSerbest Olmayan

Tüketici

EÜAŞ

Yİ‐YİD‐İHD Piyasa ve Sistem

işletmecisi)

Satış Şirketleri

SerbestTüketici

ÖZELÜRETİCİ

Yİ YİD İHD

TOPTAN SATIŞ(ÖZEL)

(Özel veKamu)

Tüketici

OTOPRODÜKTÖR

İthalatİthalatİhracat

14

ENTSO-E bağlantısı

18 Eylül 2010 tarihi itibari ile Türkiye elektrik sistemiENTSO-E bölgesi ile senkron paralel bağlantıyaENTSO E bölgesi ile senkron paralel bağlantıyageçmiştir.

Bir yıllık deneme paralel işletme döneminin başarıylatamamlanmasını takiben TEİAŞ ENTSO E Avrupa Kıtasıtamamlanmasını takiben, TEİAŞ ENTSO-E Avrupa KıtasıSenkron Bölgesi için tam üyelik statüsü elde edecektir.

15

ENTSO-E bağlantısı

18 Eylül 2010 tarihinden sonraki uygulamalarınENTSO-E sistemine uyumlu olacak şekildedüzenlenmesine yönelik olarak Elektrik Piyasası İthalatve İhracat Yönetmeliği revize edilmiştir.

ENTSO-E üyesi komşularımızla elektrik ithalatı veihracatı bu mekanizma çerçevesinde Haziran 2011 itibariihracatı bu mekanizma çerçevesinde Haziran 2011 itibariile başlamıştır.

ENTSO-E üyeliğimiz ile ülkemizin elektrik ticaretiolanaklarının büyük ölçüde artması beklenmektedir

16

olanaklarının büyük ölçüde artması beklenmektedir.

Dengeleme PiyasasıDengeleme Piyasasıveve

Uzlaştırmaş

www.epdk.gov.tr17

Nihai DUY ile Düzenlenen Yapı (1/2)

Nihai DUY iki aşamalı bir yapı öngörmektedir.

Nihai Dönem

Geçiş DönemiMevcut Durum

Gün Öncesi Piyasası

Dengeleme GüçPiyasası

DengelemeMekanizmasıAylık 3 Zamanlı

Geçiş Dönemi Gün ÖncesiPlanlama

Dengeleme Güç Piyasası

Saatlik Uzlaştırma

yUzlaştırma Piyasası


AŞAMA 1 AŞAMA 2AŞAMA 1

1 Aralık 2009

AŞAMA 2

1 Aralık 20111 Temmuz 2006

18

PMUM- Deloitte Enerji Uzmanları Derneği - Piyasa Eğitimi

Nihai DUY ile Düzenlenen Yapı (2/2)

Nih i DUY ilNihai DUY ile:

Gün Öncesi ve Gün İçi piyasası ayrıştırılmaktadır. Buna göre, Gün öncesi teklifleri (ilk aşamadan Gün Öncesi Planlama ikinciGün öncesi teklifleri (ilk aşamadan Gün Öncesi Planlama, ikinci aşamada Gün Öncesi Piyasası) ve gün içi teklifleri (Dengeleme Güç Piyasası) ayrı ayrı verilmektedir.

Uzlaştırma saatlik bazda yapılmaktadır.

Ticari faaliyetin çok büyük bir kısmı Gün Öncesinde kl k Gü i i i d i i i i ö lgerçekleşmekte, Gün içerisinde ise sistem emniyeti ön plana

çıkmaktadır .

Denge sorumluluğu kavramı getirilmiştir Denge sorumluluğuDenge sorumluluğu kavramı getirilmiştir. Denge sorumluluğu içinde, katılımcılara “dengeden sorumlu grup” oluşturma imkanı sunulmuştur.

19


Gün Öncesi Planlama

Dengeleme Güç Piyasası Saatlik UzlaştırmaGün Öncesi Piyasası

• Katılımcılar tarafından tekliflerin sunulması (11:30)

Mekanizma

( )

• Sistem İşletmecisi tarafından yük tahmini yapılması (11:30)

• Sistem İşletmecisi tarafından kısıtların sisteme girilmesi (11:30)

Piyasa İşletmecisi tarafından sistemin çalıştırılarak marjinal fiyatların ve alış / satış• Piyasa İşletmecisi tarafından sistemin çalıştırılarak marjinal fiyatların ve alış / satış

miktarlarının belirlenmesi (13:00)

• İtiraz süreci (13:30)

• Gün öncesi programının sonuçlandırılması (14:00)

20


Dengeleme Güç Piyasası


• Sistem İşletmecisine kesinleşmiş gün öncesi üretim / tüketim programlarının

Mekanizma

sunulması (16:00)

• Sistem İşletmecisine yük alma, yük atma tekliflerinin sunulması (16:00)

Si t İ l t i i t f d h t l bildi i l i k t l dil i dü ltil i i• Sistem İşletmecisi tarafından hatalı bildirimlerin kontrol edilmesi ve düzeltilmesinin

sağlanması (17:00)

• Tekliflerin sistem ihtiyaçları doğrultusunda Sistem İşletmecisi tarafından y ç ğ ş

değerlendirilerek kullanılması (17:00......)

21


Gün Öncesi Fiyatı ve Sistem Marjinal Fiyatı İArasındaki İlişki

Gün Öncesi DengelemedeFiyat Belirleme

Dengeleme Güç PiyasasıFiyat Belirleme

TL/MWh TL/MWh

Fiyat Belirleme Fiyat Belirleme

SGÖF

SMF

SGÖF

MWMiktar MW

22




• Piyasa faaliyetleri sonucunda oluşan alacak / borç hesaplamalarını yapmak ve faturalama için gerekli bilgileri sağlamak,

• Dengeleme maliyetlerini maliyetlere neden olan piyasa katılımcılarına yansıtmak

Amaç

• Dengeleme maliyetlerini, maliyetlere neden olan piyasa katılımcılarına yansıtmak suretiyle sıfır bakiye düzeltme kaleminin miktarını azaltmak,

• Günlük avans ödemeleri ile beraber tahsilat süresini azaltarak piyasa katılımcılarından alınması gereken teminat tutarını azaltmak.

• Sayaç değerlerinin PMUM’a ulaştırılması (ayın ilk 4 günü)

Mekanizma

y ç ğ ş ( y g )• Ön uzlaştırma bildirimlerinin hazırlanması (ayın 6 ncı günü)• Nihai uzlaştırma bildirimlerinin hazırlanması (ayın 11 inci günü)• Faturalama süreci (ayın 15 inci günü ....)

23


Piyasa YapısıPiyasa Yapısı

Bir gün öncesine kadar Bir gün öncesi Gerçek zaman

SMF

Gün Öncesi Planlama / Gün Öncesi Piyasası

Dengeleme Piyasasıİkili Anlaşmalar PiyasasıTL/MWh

ATalep

Spot Fiyat

SMFArzTalep

Spot Fiyat

MW

Vadeli İşlemler (Türev) PiyasasıMW

Elektrik Enerjisi Ticareti Sistem İşletimi

24


Gün Öncesi Piyasası TeklifleriGün Öncesi Piyasası Teklifleri

Fiyat (TL/MWh)Saatler

Fiyat (TL/MWh)

0 55 60 60,01 80 90 105 120 150 2000

00 00 01 00 150 150 100 50 0 0 40 250 350 35000.00 – 01.00 150 150 100 50 0 0 -40 -250 -350 -350

07.00 – 08.00 300 300 225 150 0 0 -100 -100 -200 -200

Gün öncesi piyasasına saatlik alış, satış teklifi sunmak üzere kullanılacak olan asgari ve azami fiyat limitleri Piyasa İşletmecisi tarafından belirlenen teknik limitlerdir.

Gün Öncesi Piyasası Teklifleri

Fiyatların yükselen sıra ile dizilmesi gerekir.Pozitif miktarlar alışı, negatif miktarlar ise satışı ifade etmektedir.İki fiyat/miktar arasındaki boş alanlar doğrusal enterpolasyon ile Piyasa İşletmecisi tarafından doldurulurdoldurulur.Gün öncesi piyasasında katılımcılar, gün öncesi planlamada olduğu gibi blok alış/satış ve esnek satış teklifi verebilirler.

25


Gün Öncesi Piyasasında Teklif Verme (1/4)Gün Öncesi Piyasasında Teklif Verme (1/4)

Fi t TL/MWh 0 20 30 35 40 45 50 55 60 65 200 2000Fiyat, TL/MWh 0 20 30 35 40 45 50 55 60 65 200 2000

Katılımcı A, MW 60 60 60 60 40 40 40 40 20 20 20 20

Katılımcı A (Toptan Satış Şirketi)

Yük (MW)Ekonomik

Elektrik Fiyatı (TL/MWh)

Açıklama

Katılımcı A (Toptan Satış Şirketi)

Baz Yük 40 Fiyattan bağımsız

Ayarlanabilir Yük 20 36 TL/MWh Fiyat 36 TL/MWh’yi geçerse fabrikanın bir bölümünde üretim yapılması ekonomik değildirbölümünde üretim yapılması ekonomik değildir.

Ayarlanabilir Yük 20 56 TL/MWh Isıtma: Fiyat 56 TL/MWh olduğunda alternatif yakıtla ısınabilir.

TOPLAM 80TOPLAM 80

İkili Anlaşmalar -20 1 yıllık alış anlaşması mevcuttur.

26



Fiyat, TL/MWh 0 20 30 35 40 45 50 55 60 65 200 2000

Katılımcı B, MW 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20

Katılımcı B (Toptan Satış Şirketi)

Yük (MW)Ekonomik

Elektrik Fiyatı (TL/MWh)

Açıklama

Katılımcı B (Toptan Satış Şirketi)

( )


Ayarlanabilir Yük 0 ---

TOPLAM 80

İkili Anlaşmalar -60 1 yıllık alış anlaşması mevcuttur.

27


Gün Öncesi Piyasasında Teklif Verme (3/4)Gün Öncesi Piyasasında Teklif Verme (3/4)Fiyat, TL/MWh 0 20 30 35 40 45 50 55 60 65 200 2000

K t l C MW 40 20 0 0 40 60 60 120 120 120 120 120

Marjinal Maliyet

Katılımcı C, MW 40 20 0 0 -40 -60 -60 -120 -120 -120 -120 -120

Katılımcı C (Otoprodüktör Grubu) – Bara Müşterisi

Yük (MW) Marjinal Maliyet (TL/MWh) Açıklama


Santral 1 -20 20 TL/MWh Fiyat 20 TL/MWh ve üzerinde olduğunda üretim yapması ekonomiktir.

Santral 2 -20 30 TL/MWh Fiyat 30 TL/MWh ve üzerinde olduğunda üretim yapması ekonomiktir.Toplam Üretim yapması ekonomiktir.


Santral 4 -20 45 TL/MWh Fiyat 45 TL/MWh ve üzerinde olduğunda üretim k ik i

Toplam ÜretimKapasitesi

160 MW

Santral 4 20 45 TL/MWh yapması ekonomiktir.


TOPLAM 120

28

TOPLAM -120



Fiyat, TL/MWh 0 20 30 35 40 45 50 55 60 65 200 2000

Katılımcı D, MW 100 100 50 50 20 0 -100 -100 -100 -100 -100 -100

Katılımcı D (Üretim Şirketi)

Kapasite (MW)

Marjinal Maliyet (TL/MWh) Açıklama

Fiyat 30 TL/MWh’den yüksek olduğunda üretimSantral 1 -50 30 TL/MWh Fiyat 30 TL/MWh den yüksek olduğunda üretim yapması ekonomiktir.

Santral 2 -30 40 TL/MWh Fiyat 40 TL/MWh’den yüksek olduğunda üretim yapması ekonomiktir.

Santral 3 -20 45 TL/MWh Fiyat 45 TL/MWh’den yüksek olduğunda üretim yapması ekonomiktir.

Santral 4 -100 50 TL/MWh Fiyat 50 TL/MWh’den yüksek olduğunda üretim yapması ekonomiktir.yapması ekonomiktir.

TOPLAM -200

İkili Anlaşma Miktarı 100 Müşterisi ile 6 aylık satış anlaşması imzalamıştır

29

İkili Anlaşma Miktarı 100 Müşterisi ile 6 aylık satış anlaşması imzalamıştır.


Gün Öncesi Piyasasında Fiyat OluşumuGün Öncesi Piyasasında Fiyat Oluşumu

Fiyat, TL/MWh 0 20 30 35 40 45 50 55 60 65 200 2000

Katılımcı A, MW 60 60 60 60 40 40 40 40 20 20 20 20

Katılımcı B, MW 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20

Katılımcı C MW 40 20 0 0 -40 -60 -60 -120 -120 -120 -120 -120Katılımcı C, MW 40 20 0 0 -40 -60 -60 -120 -120 -120 -120 -120

Katılımcı D, MW 100 100 50 50 20 0 -100 -100 -100 -100 -100 -100

Toplam, Alış (MW) 220 200 130 130 80 60 60 60 40 40 40 40

S ( )

10

TL/MWh

Talep Arz

Toplam, Satış (MW) 0 0 0 0 -40 -60 -160 -220 -220 -220 -220 -220

60

80

100

p

20

40

60

45 TL/MWh

30

MW40 80 120 160 200 240

60 MW


GÖP Fiyatları

2500

En

20002000

YüksekEn Düşük

1500

MWh)

9781000Fi

yat (TL/

190275 270

350275 250

300

500

645

200250

300200290 328

686

500

150 150 156 175 190 180 165 180 200 165 150 170 165 180 170 200 180 180

54 54 5099 100 136 125 155 149 135 130 130 150 125 150 141 125 135 140 140 125 124 97 81 110 122 124 125 125 125

129 117 123 145 156 192 190 221162 177 170 188

260 290 328

155 159 166 178 182 148 129 141 146 157 152 168 158 158

0

2012

2012

2012

2012

2012

2012

2012

2012

2012

2012

2012

2012

2012

2012

2012

2012

2012

2012

2012

2012

2012

2012

2012

2012

2012

2012

2012

2012

2012

2012

31

28.01.2

29.01.2

30.01.2

31.01.2

01.02.2

02.02.2

03.02.2

04.02.2

05.02.2

06.02.2

07.02.2

08.02.2

09.02.2

10.02.2

11.02.2

12.02.2

13.02.2

14.02.2

15.02.2

16.02.2

17.02.2

18.02.2

19.02.2

20.02.2

21.02.2

22.02.2

23.02.2

24.02.2

25.02.2

26.02.2

Tarih (Son 30 gün)

DGP Fiyatları

2500

En

20002000

YüksekEn Düşük

1500

/MWh)

9781000Fi

yat (TL/

150199 191 199

350 350 350

180275 250

300

500

645

200

500 500 500

300

170 180 178 180 199 200324 341

688

300355

253

500

135 150 191 180 136 170 180 178 180130 130

20 25 1480 100

40

169110 80 100 90 130

60150 170 150 118 140 117 100

36 30 35 36106 106 106 106 95 95

89 106 135 146 158 176233 193

126 169 169 188246

182253

132 92 106 123 143 143 153 144 118 1180

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

.201

2

32

28.01.

29.01.

30.01.

31.01.

01.02.

02.02.

03.02.

04.02.

05.02.

06.02.

07.02.

08.02.

09.02.

10.02.

11.02.

12.02.

13.02.

14.02.

15.02.

16.02.

17.02.

18.02.

19.02.

20.02.

21.02.

22.02.

23.02.

24.02.

25.02.

26.02.

Tarih (Son 30 gün)

Enerji Piyasaları İşletme A.Ş. (EPİAŞ)

§ Halihazırdaki TEİAŞ, 3 fonksiyonu beraber yerine getirmektedir:y g§ İletim Sisteminin İşletimi: iletim hatlarının yapımı,

bakımı ve işletimi§ Elektrik Sisteminin İşletimi: Yan Hizmetlerin tedarik

edilmesi§ Piyasa İşletimi: Gün Öncesi Piyasası, Dengeleme

Güç Piyasası

33

Enerji Piyasaları İşletme A.Ş. (EPİAŞ)

§ Şu anki sistemdeki kısıtlar:§ Personel istihdamı§ Şeffaflık§ Güvenirlik§ Esneklik

§ EPİAŞ§ Özerk şeffaf ve esnek§ Özerk, şeffaf ve esnek§ Elektrik, doğalgaz ve petrol ürünleri§ Referans fiyat§ Referans fiyat§ Geniş katılım

34

Bugün Durumumuz

ElektrikElektrik Piyasaları

Elektrik Borsası

PMUMPMUMVOB

Dengeleme Piyasası

Tezgah Üstü PiyasalarıSpot Piyasa Futures

Piyasası

Ref: Challenges in Pricing of Electricity Risk, Juri Hinz 35

Toptan Satış Piyasalarına Yaklaşım

ElektrikElektrik Piyasaları

Elektrik Borsası

Dengeleme Piyasası

Tezgah Üstü PiyasalarıSpot Piyasa Türev

Piyasası

Ref: Challenges in Pricing of Electricity Risk, Juri Hinz 36

OPCOM Dokümanı

www.epdk.org..trKaynak: OPCOM, Romanya

Hacme Dayalı Piyasa Eşleştirmesi SenaryosuSenaryosu

www.epdk.org..tr

SORULARINIZ

TeşekkürlerTeşekkürler

39

Türkiye Elektrik Piyasası ve DUYve DUY - OSBÜK · 2017. 6. 4. · Elektrik Tüketimi ABD Kişi...

Documents

Transcript of Türkiye Elektrik Piyasası ve DUYve DUY - OSBÜK · 2017. 6. 4. · Elektrik Tüketimi ABD Kişi...