Speelnatuur Avontuurlijke speelruimte: ruimte voor scharrelkinderen

Fris in het Landschap Jean-François Van den Abeele Els Huigens, www.frisinhetlandschap.be

Trip Lokaal – Provincie Oost-Vlaanderen 8 dec 2014

Programma

1.  Speelnatuur: wat en waarom?

2.  Ontwerprichtlijnen bouwstenen kwaliteitscriteria stappenplan 3. Aanleg en beheer 4. Info

1 speelnatuur: wat er waarom

Speelnatuur: wat en waarom?

Kinderen brengen teveel tijd voor tv- of computerscherm! Meeste kinderen willen ‘wilde natuurplekjes’ in hun woonomgeving plekjes die fantasie prikkelen,

waar ze kunnen ravotten, putten maken, in bomen klimmen, kampen bouwen, met water spelen...

Soorten buitenspel - bewegingsspel - constructiespel - fantasiespel veelzijdig - huttenbouwers - verzamelaars - broodjesbakkers - jagers - kunstenaars

Speelnatuur: wat en waarom?

Speelnatuur: natuur en avontuur! Jeugdbeweging is hiervoor de ideale plek Band met de natuur Minder agressie Motorisch ontwikkeling Zelfvertrouwen Sociale ontwikkeling Zintuiglijke ontwikkeling Psychologische ontwikkeling Verantwoordelijkheidsgevoel Leren omgaan met risico’s …

Speelnatuur: wat en waarom?

Veiligheid= leren omgaan met risico’s kansen bieden om dit te

leren -  valondergrond -  beknelling -  giftige planten -  toezicht

= evenwicht uit uitdaging en veiligheid

Gezonde risico’s

Ruimte voor spel en beweging

Ruimte voor creativiteit en kunst

Ruimte voor natuurbeleving

Ruimte voor rust en communicatie

2.1 bouwstenen

Reliëf...

reliëf: spannende ruimte voor natuurbeleving en gevarieerde beweging

klimmen en klauteren uitzicht lommer kampen bouwen

Klimboom

Klimboom

Gevelde boomreus

Chill plekken

Chill plekken

klassiekers

Schommelen, glijden....

Struikhuisjes en vogelbosjes

schuilen, verstoppen, observeren....

Kampen bouwen

Kampen bouwen

Overleg met scoutsleiding

Vlotten

drijven, varen, zinken in klein en groot

Water

fascinatie spel en natuur

herbruik water drinkfontein

waarom natuurrijke speelruimtes?

Water

Bloemen - insecten - dieren

Bloemen - insecten - dieren

Groenten, fruit

kruiden, geuren, konfituur maken...

Kringloop

alles op het terrein composteren en verwerken

zand – stenen & water

Losse materialen Om zelf vorm te geven zand, keien, kiezel...

zand

Leem

herbruik materiaal om zelf mee aan de slag te gaan

Zelf stapelen, metsen, bouwen

Wilgen

levende wilgenconstructies

Mozaïek, muziek, totempalen…

kunstzinnig en creatief

paadjes voor padvinders

Amfitheater

Amfitheater

Vuurplek

Zitplekjes

fietsenstalling - meervoudig gebruikt

2.2 Kwaliteitscriteria voor speelnatuur

Kwaliteitscriteria voor speelnatuur

Ruimte, oppervlakte en vorm: -  Variatie in plekken: elke ruimte met andere sfeer -  Grootte en schaal afhankelijk van de leeftijd, functie. -  Scheiden actief bewegingsspel van rustig fantasiespel -  hoeken waar niet iedereen zicht op heeft zijn spannend. -  aandacht voor de toegang tot het gebied -  goede verbinding tussen de verschillende ruimtes -  veel verschillende routes zijn leuk -  Laat bij de inrichting ruimte over voor het groeien van planten en bomen.

Variatie - verschillende soorten spel stimuleren (fantasie-, constructie- en

bewegingsspel) - geschikt voor zowel jongens als meisjes in verschillende leeftijdsgroepen. - Diversiteit in het speelgebied: speelaanleidingen die op verschillende

manieren te gebruiken zijn en de fantasie prikkelen (objecten, groen, water, verschillende soorten ondergrond en materialen, afscheidingen, hoogteverschillen en inhammen…)

- Afvoer van water: kan op een leuke, originele manier. - niet erg als er wat plassen op het terrein blijven staan (extra

speelaanleiding)

Kwaliteitscriteria voor speelnatuur

Kwaliteitscriteria voor speelnatuur

Reliëf: - hoogteverschillen structureren ruimte en dagen kinderen uit tot beweging. - niveauverschillen maken het gebied spannend maar minder overzichtelijk. - graaf wadi uit en gebruik grond voor heuvels

Veranderbaarheid: -  veranderbare ruimte (een zandspeelplek, een bosje waar je hutten kunt

bouwen, een watergoot met zand) -  losse materialen (zand, grind, stenen, hout…) -  omkeerbaarheid, aanpasbaarheid in de tijd. Zichtbaarheid: - beschutte hoekjes, - podia waar (oudere) kinderen zich bewust kunnen presenteren. - hoeken waar niet iedereen zicht op heeft zijn spannend.

2.3. Stappenplan

1.  aandachtspunten 2.  Doelgroep leren kennen 3.  Randvoorwaarden analyseren 4.  Samen dromen 5.  Van praatplan tot ontwerp 6.  Samen aanleggen

stap 1: aandachtspunten

- duurzaamheid als grondhouding: draag zorg voor bestaand groen - geen ophoging in wortelzone herbruik materialen zoveel mogelijk

- nooit-af principe: fasering omwille van proces en budget

- participatie: samen denken, samen doen

stap 2: doelgroep leren kennen

Doelgroep leren kennen: - observeren - activiteit meemaken - eigenheid van elke jeugdbeweging

stap 3: randvoorwaarden

1.   Juridische context: BPA, Gewestplan, RUP... Planologisch kader: bestemming Gewestplan, BPA, RUP, klassering Bouwaanvraag, Bodemattest bij grondverzet meer dan 250 M3 2. Speelweefsel Context analyseren Wat zijn de speelmogelijkheden in de omgeving? Relatie met

omgeving, veiligheid oversteekplaatsen

stap 3: randvoorwaarden

3. Het terrein analyseren

inhoudelijke analyse Hoe wordt de het terrein nu gebruikt? Wat zijn de knelpunten? Wat willen we doen/ beleven? Wat hebben we daarvoor nodig?

ruimtelijke en functionele randvoorwaarden Toegankelijkheid, ligging, leidingen, gebruikers… integrale toegankelijkheid Morfologie, aanwezig beplanting, bodem, bezonning, van wie zijn de muren? …

bestaande inrichting en materialen Wat is er aanwezig? Wat willen we behouden / wat kunnen we hergebruiken?

4. financiële en organisatorische randvoorwaarden •  Beschikbaar budget? •  Wat kunnen we betalen/ wat zelf maken? •  Wie kan er meehelpen? •  Mogelijkheden aanvullende budgetten en ondersteuning? •  Timing

stap 3: randvoorwaarden

stap 4: samen dromen

Beeld verruimen rond speelnatuur Voorbeelden bezoeken en bespreken met jeugdbeweging

Prikkelen:

Maquettes bouwen (groot/klein) Dromen schilderen/beschrijven Op bezoek

Prioriteiten stellen:

Wat kan/kan niet? Programma van eisen voor ontwerp

stap 5: van praatplan tot ontwerp

1.   Stedenbouwkundige verweving : bondgenoten zoeken

speelweefsel verbindingen oversteekbaarheid meervoudig gebruik Functies Gedeeld gebruik van de ruimte Materialen via de gemeente Beheer door jeugdbeweging…

stap 5: van praatplan tot ontwerp

2. Praatplan : discussieplan met aanduiding van verschillende functies.

zoneringen en functies padenstelsel omheining Reliëf inrichtingselementen materiaalkeuze beplanting

stap 5: van praatplan tot ontwerp

3. schetsen : Leesbaar voor jongeren en volwassenen!

voor…

bijna klaar …

3. Aanleg en beheer

Aandachtspunten bij aanleg en beheer

•  Samen aanleggen •  Wil je bomen behouden: let op tijdens de werken •  Beheer: moet niet allemaal netjes zijn.. •  vraag advies voor natuurrijk beheer

samen aanleggen

iedereen helpt mee •  na het samen plannen (kinderen, leiding, ...)

•  het samen bouwen met kinderen: minder vandalisme door: mee opbouwen, medeverantwoordelijkheid

samen aanleggen

4. info

1.   Ontwerpen van speelnatuur “vrij spel voor natuur en kinderen” Willy Leufgen en Marianne van Lier. ISBN: 978 90 6224 470 6 Een boek vol tips rond avontuurlijke speelplekken

2.   Inspirerende voorbeelden in je regio www.springzaad.be

3. Ontwerpen van speelnatuur

“Speelnatuur in de stad” hoe maak je dat ISBN: 978 90 6224 4980

4. Klimbomen “Goe gespeeld” http://www.steunpuntjeugd.be/publicatie/detail/2251

5.