1.13 Basis Wet op de medezeggenschap cliënten zorginstellingen (Wmcz)
Transitie en transformatie in medezeggenschap...Het Kennisprogramma Cliëntenparticipatie van...
Transcript of Transitie en transformatie in medezeggenschap...Het Kennisprogramma Cliëntenparticipatie van...
Door de decentralisatie van de AWBZ-begeleiding, de Jeugdzorg
en de komst van de Wet werken naar vermogen (WWNV) krijgen
gemeenten binnenkort veel nieuwe taken en doelgroepen. Voor
burgers en cliënten verandert de ondersteuning of in elk geval de
plek waar ze zich met hun ondersteuningsvraag moeten melden.
Hoogste tijd voor burgers om mee te praten, maar hoe?
Inmiddelszijngemeenten,burgersencliënten(verder:burgers)enaanbiedersheterovereens
datineenvroegstadiummetelkaarmeedenkenmeeroplevertdanbetrokkenheidaanhet
eindevanhetbeleidsproces.Hetperspectiefvankwetsbareburgersiswezenlijkandersdan
datvangemeentenenaanbieders.Ditaanvullendeperspectiefleverteenmeerwaardeop
waardoorpartijenbuitendegebaandepadentotnieuwe,creatieveoplossingenenarrange-
mentenkomen.
Hetisnuhetmomentomelkaartevindenenmetelkaaringesprektekomen.Maarlenende
bestaandestructurenvanmedezeggenschapzichhiervoldoendevoor?Ofvragendeverande-
ringeninhetsocialedomeinookomveranderingenindemedezeggenschap?
HetKennisprogrammaCliëntenparticipatievanMOVISIEheeftvoorueenaantalaandachts-
puntenovermedezeggenschapindetoekomstopeenrijgezet.Wedagenuuitomwerkte
makenvanechtemedezeggenschap,wantzoontstaatcocreatie-tussenburgers,organisaties
engemeenten.
HetKennisprogrammaCliëntenparticipatievanMOVISIEheeftin2011en2012meerdere
werksessiesgeorganiseerdmetverschillendecliëntenorganisaties,cliëntenradenen
Wmo-raden.Indezesessieshebbenwemetelkaarverkendwatdeveranderingeninhet
socialedomeinbetekenenvoordemedezeggenschap.Dezesessieszijngeorganiseerd
insamenwerkingmethetLSR(gehandicaptensector),deLandelijkeCliëntenraad(werk
eninkomen),deKoepelvanWmo-radeneneenaantalcliëntenradenvanRIBW’s.De
resultatendaarvanzijninputgeweestvoordezebrochure.
MOVISIE Advies:* Raden:zoeksamenwerkingmetandereradenenversterkelkaar,maarweeskritischopde
maximaleomvangendegezamenlijkeinhoudelijkefocusvanderaden.
* (Tijdelijke)werk-ofgebruikersgroepenopthema’sbiedenookmogelijkheden.
* Gemeenten:brengalleradenenvormenvanmedezeggenschapinbeeld.Gametelkaarom
tafelenzoeknaareffectievevormenwaarindenieuwedoelgroepenookoptimaaltothun
rechtkomen.
Metdekomstvandedecentralisatieskrijgengemeentennieuwedoelgroepenalsklant.Dit
betekentookdatgemeententemakenkrijgenmetnieuwecliëntgroepenenraden.Zijwillen
metgemeentenmeedenkenoverbijvoorbeelddefunctiebegeleiding,opvoedingsonder-
steuningofdemogelijkhedenomregulieraanhetwerktekomen.LukthetdeWmo-raad
dezestemmentevertolken?IsverbredingvandeWmo-raadmetdezenieuwedoelgroepen
enbeleidsterreineneenreëleoptie?Ofissamenwerkingtussenverschillendecliëntenraden,
zoalsWmo-,Wwb-,WsW-encliëntenradenvaninstellingeneenoptie?Ookregionalesamen-
werkingtussenadvies-encliëntenradenkomtinbeeldnuveelgemeentendetransitiesin
regionaalverbandoppakken.
Samenwerkingbiedtveelkansen,bijvoorbeeldindevormvaneenbredeparticipatieraad.Wees
alertopdehoeveelheidencomplexiteitvandoelgroepenenvraagstukkendieopuafkomen.Een
teamfunctioneertoptimaalbijeenomvangvan6mensen.10ofmeerledenblijktvaakteveel.
Danwordthetbelangrijkommetwerkgroepentewerken,metmensendieelkaarinhoudelijk
eninwerkwijzegoedkunnenvindenenaanvullen.Sommigegemeentenberadenzichophet
instellenvaneenspecifiekeAWBZ/Wmo-raadofeenpanelmetvertegenwoordigersvannieuwe
doelgroepen,juistvoordezespecifieketransitie.Maaroriëntatieopmeerwijkgebondenvormen
ofhetfaciliterenvannetwerkenvoorkwetsbaremensen,biedtooknieuweaanknopingspunten.
“Somsvraagikmeafofwedeformelestructurenvanmedezeggenschapkunnen
opheffenenonskunnenconcentrerenopalternatievevormen.Wanthetwordt
almaaringewikkelderendetakenvanbelangenbehartigersenadviseurszwaarder.
Maarwiehoudtdandevingeraandepols,isdeluisindepelsenroeptwanneerer
cliëntenbuitendebootvallen?Werkenmetkwaliteitscriteriavanuitcliëntperspectief
endaarmeesamensturenopdekwaliteitvanhetbeleidendedienstverlening,lijkt
meeenuitdagingvoordetoekomst.” Karin Sok, projectleider Kennisprogramma
Cliëntenparticipatie, MOVISIE
1. Samenwerking en nieuwe doelgroepen
MOVISIE advies:* Zetinopeenproactievevragendehoudingvanuitdegemeenteenproactieveinformerende
houdingvanuitcliëntenperspectief.Vergeetdaarbijnietdegemeenteraad.
* Burgers:weeszichtbaarvoordegemeenteenbrengdeproblematiekdichtbij.
* Gemeenten:zoekcontactentreedtingesprekmetburgers,bijvoorbeelddooreensaante
schuivenbijeencliëntenraadvaneenRIBWofVG-instelling.
Geziendesneltreinvaartwaarindeveranderingenopgemeentenenburgersafkomen,is
afwachtengeenoptie.Eenproactievehoudingvanallepartijenisgewenst.Voorgemeenten
betekentditineenvroegstadiumburgersenadviesradenbetrekkenbijdebeleidsontwikke-
lingenhenvragendurvenstellenoverhunondersteuningsbehoeftenenideeënvooralterna-
tiefaanbod.Informeercliëntenoverdenieuweontwikkelingenenideeënookalisnogniet
allesduidelijk.DeWmoisvoorhenvaaknieuwenonbekend.
Voorburgersishetzaakommetelkaaringesprektegaanoverwelkebegeleidingzijabsoluut
overeindwillenhoudenenwaaropandereinvullingmogelijkis.Resultatenhiervancommuni-
cerenzijrichtinginstellingengemeente.Dezeervaringskennisiswaardevolomeenbeeldte
krijgenvandevragendieerlevenonderkwetsbareburgers.Weesdaaromookzichtbaarvoor
degemeente,wantzijwetendenieuwedoelgroepennietaltijddirecttevinden.Eenaantal
cliëntenradeninvesteertbijvoorbeeldinhetmakenvankorte,persoonlijkebeschrijvingenvan
cliëntendieexemplarischzijnvoordedoelgroep(persona’s)enbenaderengemeentenvoor
eenpresentatie.Dergelijkeinformerendeactiesenhetontwikkelenvanpersona’sgeveneen
impulsaandezichtbaarheidenmakenhetwederzijdscontactlaagdrempelig.
“Juistintijdenvanenormefinanciëleenmaatschappelijkeverschuivingenligtruimte.
Indemedezeggenschapvandetoekomststaanhyperlokalegelegenheidscoalitiesen
gebruikvancommunicatietechnologiecentraal.Daarmeewordenookgeneratiesdie
zichnunietvertegenwoordigdvoelenbeterbereiktenblijftdeindividuelestemvan
deburgerbeterinbeeld,zonderaanformeleorganisatiesgebondentezijn.Datbete-
kentoverigensnietdatjealleenmaarachtereenschermcontactmaakt,integendeel
zelfs!Dieomslagvraagtomdedurfomteexperimenterenendechaostebenutten
veranderingvanonderoptestimuleren.Alsdatluktismedezeggenschapklaarvoor
denetwerksamenleving.”
Niels Schuddeboom (@shakingtree) helpt organisaties in zorg en welzijn optimaal te
functioneren in de netwerksamenleving.
2. Pro-activiteit gewenst
MOVISIE advies:* Leghetaccentopdesignaleringsfunctievandeadvies-ofcliëntenraad:zijziensnelhoehet
nieuwebeleiduitpaktindepraktijk.
* Zetnaastradenookalternatievevormenvancliëntenparticipatiein,zoalsthemabijeenkom-
stenenwerkbezoekenmetnieuwedoelgroepen.
* Werkaanhetontwikkelenvankwaliteitscriteriavanuitcliëntenperspectief.
* Kijksamennaarmeercoachingsmogelijkhedenvoormensendieeenmaatschappelijketaak
zoalsmedezeggenschapopzichwillennemen,maarditnietzonderbegeleidingkunnen.
Hetwordteenspannendetijd.Devraagisofhetgemeentenluktdekwetsbareburgergoed
tehelpenbijhaarondersteuningsbehoeften.Hebbengemeentengenoegzichtopdevragen
dieleven,ofhetaanbodopordeis,oforganisatiesinwelzijnenzorgelkaarvindenengaan
samenwerken?Advies-encliëntenradenspeleneenbelangrijkerolbijhetsignalerenvanknel-
puntenensuccessenindepraktijk.Zijstaandichtbijdeburgerenhebbenkortelijnenmetde
hulpvragers.Dezesignaleringsfunctievraagteenproactievehoudingvanderadenrichtingde
achterban:‘eropaf’!
Naastdirectcontactmetmensenopallerleiformeleenmeerinformelemanieren,zijndigitale
vormenendeinzetvansocialmediasignaleringsmogelijkheden.Bijvoorbeeldhetverzamelen
vanervaringenvanburgersviaeenonlinemeldpuntofviafacebook.
Maarwanneerisdegebodenondersteuningvaneengoedekwaliteit?Indeprivatesector
bepalenklantendat.Indepubliekesectormoetdeburgereengroterestemkrijgen.Ontwik-
kelsamenkwaliteitscriteriavoorbijvoorbeelddefunctiebegeleidingdievandeAWBZnaarde
Wmooverkomt.Denkaancriteriaopthema’szoalseigenkracht,zelfregie,nabijheid,eneen
integraleaanpak.Gebruikomtetoetsenofhetbeleidendeuitvoeringindepraktijkvoldoen,
dekwaliteitscriteriaalsmeetlat.
3. Samen werken aan kwalitatief goede ondersteuning
“Bijmedezeggenschapin2020denkikmeteenaancoproductieencocreatie.Datis
bijdeparticipatieladdervanmedezeggenschapeentredehogerdandetraditionele
vormenvanmedezeggenschapzoalsraadplegen,klankbordenenadviseren.Niet
deoverheiddie vanuit de torenvoorschrijfthoeietsmoet,ofwelkbeleidvoorstaat,
maarsámenmetallepartnersinhetveldaandeslag,vanbeleidtotenmetuit-
voering.Endegemeenteisdaardemeestgeschikteoverheidslaagvoor,dichtbijde
mensen!”
Leo Jongen, Wethouder Kerkrade.
MOVISIE advies:* Zetinophetsignalerenvancliëntgroependiedoorstapelingseffectenbuitendebootdrei-
gentevallen.
* Gebruikhetandereperspectiefvancliëntenombuitendekadersengebaandepadennaar
oplossingenenarrangemententezoeken.
* Kijkbreedenneemdecliëntmetalzijnleefgebiedenalsuitgangspunt:ditstimuleerteen
integraleaanpak.
DetransitievandeAWBZ-begeleiding,dejeugdzorgendekomstvandeWWNVhangenqua
uitgangspuntennauwmetelkaarsamen.Degevolgenvandeveranderingenkunneninsom-
migegevallen‘stapelen’.Dathoudtindatiemandmetdemeerderebeleidsmaatregelenvan
doenheeftendaardoorextragedupeerdwordt.Voormedezeggenschapishetdusbelangrijk
omoverdegrenzenvanheteigenbeleidsterreinheentekijken.Ditkanbijvoorbeelddoor
delevensloopvaneenspecifiekegroepburgerstebekijkenentezienopwelkemanierze
inaanrakingkomtmetdeverschillendemaatregelen.Ookregelmatigegesprekkentussen
gemeentenenburgersaandehandvaneencomplexecasuslatenzienhoebeleidsterreinenen
belangenelkaarraken.
Innovatieenveranderingzijnnodigommetbeperktemiddeleneenondersteuningstructuur
voorkwetsbareburgerstebouwen.Zoekennaareennieuwebalanstussenformeleeninfor-
meleondersteuningiszo’nverandering:welkeondersteuningsbehoeftenkunnenopinformele
wijzewordenopgelostenwaarisprofessioneleondersteuningnodig?Ookhetnadenkenover
devraagwelkeondersteuningcollectiefaangebodenkanwordenenwatspecifiekindividueel
aanbodmoetzijn,heeftinnovatieinzich.Burgerszijnkritischwanneermensenbuitendeboot
dreigentevallenenoverbelastingopdeloerligt,maarhebbenhiervoorookvaakinteressante
alternatieven.Ditpleitvooreencocreatieveaanpakvandedecentralisaties,waarbijgemeen-
ten,aanbieders,burgersmetelkaarkomentotnieuweoplossingenenbeleid.
4. Integraal en inclusief beleid – niemand buiten de boot
“Cliëntenparticipatieisin2020vanzelfsprekendvoorallebetrokkenen.Cliëntenvan
desocialezekerheidhebbeninvloedopontwikkelingvanbeleidenopdeuitvoering.
Doormonitoringvandeeffectenstellenzijbijstellingvanbeleidvoor.Viasamenwer-
kingmetcliëntenradenindeWsw,zorgenonderwijs,nemenzijzelfinitiatievenen
verknopenzijbeleidwaardatinbelangisvancliënten.”
Gerrit van der Meer, voorzitter Landelijke Cliëntenraad
Discussieer mee!
MOVISIEhoortgraaguwreactieopveranderingenindemedezeggenschap.Watspeelterin
uwgemeente,Wmo-raad,cliëntenraadofelders?Hoedenktuoverbepaaldeontwikkelingen?
Reageeropdestellingendiein2012volgenofbrengzelfeendiscussieopgang.Kijkhiervoor
op:www.movisie.nl/clientenparticipatie
“In2020hebbenburgershetheftweerzelfinhanden.Erissprakevanzeggenschap.
Wmo-radenzijnoverbodig.Mensenonderhandelenrechtstreeksmethunzorgverzeke-
raar,organiserenvia‘lotgenoten-c.q.bewonerscoöperaties’denodigeondersteuningen
makenzelfafsprakenmetaanbiedersoverprijsenkwaliteit.Delokaleoverheidisalleen
verantwoordelijkvoorhetinstandhoudenvaneenbasalesocialeinfrastructuureneen
vangnetvoordemeestkwetsbarenuithetoogpuntvanveiligheid,publiekegezondheid
enopenbaregeestelijkegezondheid’”
Erma Prins, voorzitter Wmo-raad Lochem.
Kennisprogramma Cliëntenparticipatie van MOVISIE
Sindsbegin2009ontwikkeltenbundelthetKennisprogrammaCliëntenparticipatievanMOVI-
SIEkennisovercliëntenparticipatie,opgedaaninhetkadervandeWmo.Zijsteltdezekennis
voorubeschikbaarviabijeenkomsten,adviezen,trainingenendewebsitewww.movisie.nl/
clientenparticipatie.Inonzeactiviteitenleggenweverbindingenmetgemeenten,Wmo-raden,
cliëntenorganisatiesenmindergeorganiseerdeburgersenlandelijkekoepels.Wewerkenwaar
mogelijksamenofverwijzendoor.
Postbus 19129 * 3501 DC Utrecht * T 030 789 20 00 * F 030 789 21 11 * www.movisie.nl * [email protected]
Voormeerinformatie:www.movisie.nl/clientenparticipatieofneemcontactopmet
KarinSok,T030-7892076,[email protected].
Wat kunnen wij voor u doen?1.Adviesenbegeleiding
Inkaartbrengenvanlokaleradenenvormenvanmedezeggenschapenfaciliteren
vanlokaledialogenovernieuweparticipatievormenenstructuren.Begeleidenvan
samenwerkingtussenraden,adviserenoverhetbereikenvannieuwedoelgroepen
enhetbegeleidenvancocreatiesessies.Hetgezamenlijkontwikkelenvankwali-
teitscriteriavanuithetperspectiefvankwetsbareburgers.
2.Instrumenten,handreikingenentraining
Concretemethodenomdekwaliteitvanmedezeggenschapteversterken,zoals
vrijwilligersmanagementvoorWmo-radenenhetcompetentieprofielvoorbelan-
genbehartigers.Maarookeendiversiteitaanmethodeneninstrumentenomnieuwe
doelgroepentebereikenenmetheningesprektekomenoverhunondersteunings-
behoeftenenideeën.Hiermeekuntuzelfofmetonzeondersteuningoftraining
aandeslag.
3.Kennisenpraktijkvoorbeelden
Publicatiesenartikelenovernieuwerollenvanadviesradenenmogelijkhedenvoor
professionalisering.Actueledatabasemetpraktijkvoorbeeldenvanmanierenommet
cliëntenenburgersincontacttekomenenrelevanteonderzoekeninhetveldvan
medezeggenschapencliëntenparticipatie.