Training center at Kaset

คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน

คานา

ดวยโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขนไดตระหนกถงความสาคญของการพฒนาความร ความเชยวชาญและพนฐานดานวชาชพใหกบนสตคณะสตวแพทยศาสตร โดยเลงเหนวาการสรางเสรมพนฐานดานวชาชพและการไดมโอกาสฝกงานเพอสมผสกบประสบการณจรงอยางตอเนองนบตงแตชนปตนๆ จะชวยใหนสตสามารถเชอมโยงความรทไดรบจากในหองเรยนเขากบการนาไปใชไดอยางเปนระบบและรวดเรวขน เมอผานขนสชนปการศกษาทมการเรยนวชาคลนก กจะเกดความเขาใจในเนอหาอยางถองแทมากขน นอกจากนการมโอกาสไดฝกงานยงทาใหนสตเกดความตระหนกถงความสาคญของวชาพนฐานกาลงศกษาอย และมการซมซบองคประกอบอนๆของวชาชพสตวแพทย อาทเชน ความรกและความผกพนของเจาของกบสตวเลยงและการสอสารกบเจาของสตวเลยง เปนตน ทงหมดนจะมสวนชวยหลอหลอมใหนสตมความพรอมและจบเปนบณฑตทมคณภาพ เปนทตองการของสงคมตามปรชญาและปณธานของคณะทไดตงไว

คมอการฝกงานนสตฉบบนจงไดจดทาขนเพอเปนใชเปนแนวทางประกอบการเรยนรและเพอเชอมโยงความรและประสบการณตรงทไดจากการฝกงานเขากบหลกความรทางวชาการ ซงจะเปนการเพมพนความเขาใจและสรางองคความรทสาคญใหกบนสตชนปท 2 และ 3 ทเขาฝกงานทโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน ซงคณะผจดทาหวงเปนอยางยงวา คมอการฝกงานนสตฉบบนจะเปนประโยชนตอนสตเพอใชเปนพนฐานทจะนาไปตอยอดความรตอไป

คณะผจดทา


คณะผจดทา

ผศ.สพ.ญ.ดร.มนชนก วจารสรณ ทปรกษา

อ.สพ.ญ.ดร.ม.ล.นฤด เกษมสนต ทปรกษา

ผศ.สพ.ญ.ดร.กาญจนา อมศลป ทปรกษา

สพ.ญ.ทพยพร ตรพทธรตน ทปรกษา

อ.สพ.ญ.ดร.พชรา เผอกเทศ ทปรกษา

อ.น.สพ.ดร.ชยกฤต สนธสงห ทปรกษา

กองบรรณาธการ

อ.สพ.ญ.ดร.ศรญญา พวพลเทพ

น.สพ.วจตร สทธประภา

สพ.ญ.ทกษอร ดวงอไร

สพ.ญ.สรภทรา เนตรมย

น.สพ.นนทษต ชตญาณวฒน

สพ.ญ.ณฏฐกา โกฎแสง


สารบญ

หนา

ขอปฏบตสาหรบนสตชนป 2 และ 3 ทเขาฝกงาน 1

ขอควรรดานอายรกรรม

- ขอควรรเกยวกบการใหยากน 2

- การจบบงคบสตวและการใหยาโดยการฉด 6

- การตรวจสขภาพ 12

- โรคผวหนงในสนข 16

- การทาแผล 21

- การทาวคซน 24

ขอควรรดานศลยกรรม 25

ขอควรรดานสตวเลยงพเศษ 35


1

ขอปฏบตสาหรบนสตชนป 2 และ 3 ทเขาฝกงาน

1. นสตทเขาฝกงานแตงกายดวยชดนสต สวมทบดวยเสอกาวนยาวสขาว สวมรองเทาหมสน 2. นสตฝกปฏบตงานในชวงนอกเวลาราชการ วนจนทร-ศกร ระหวางเวลา 17.00-20.30 น. โดย

ปฏบตหนาทตามหนวยทไดระบไวในตารางฝกงาน ซงประกอบดวย a. หนวยอายรกรรม: หองยาฉด, หองการเงนและยากน ซงอยทชน 1 ของตกโรงพยาบาล b. หนวยสตวปวยใน ตงอยทชน 1 ของตกโรงพยาบาล c. หนวยสตวปวยวกฤต ตงอยทชน 1 ของตกโรงพยาบาล d. หนวยศลยกรรม ตงอยทชน 2 ของตกโรงพยาบาล

3. กรณทนสตไมสามารถปฏบตงานตามวนทกาหนดไวในตารางฝกงานไดขอใหนสตปฏบตเปนลาดบขนตอนดงตอไปน

a. แลกหรอตดตอนสตคนอนๆเพอมาลงปฏบตงานแทน b. กรณทไมสามารถแลกหรอหานสตคนอนๆมาลงปฏบตงานแทนได ขอใหแจงตออาจารย

ทดแลหรอมาแจงทประชาสมพนธ โรงพยาบาลโดยตรง 4. นสตเมอเขารบการฝกงาน จะตองเซนชอปฏบตงาน 2 จดไดแก

a. หองประชาสมพนธ b. หนวยงานทนสตเขารบการฝกงานในวนนน

5. ขอใหนสตตอบแบบสอบถามเกยวกบการฝกงานททางโรงพยาบาลสตวไดจดเตรยมไว โดยทาการประเมนความรสกตอการเขาฝกงานทหนวยตางๆ ตามจรงและสงคนท เจาหนาทประชาสมพนธ ภายหลงจากเสรจสนการฝกงาน นอกจากนในวนทนสตเขารบการฝกงาน ขอใหนสตรบแบบประเมนการทางานของนสต แลวนาไปใหผดแลทหนวยงานเปนผประเมนอกดวย


2

ขอควรรดานอายรกรรม

เรองควรรเกยวกบยา

ยาเปนหนงในปจจยส ทมความจาเปนตอการดารงชวตทงของมนษยและสตว หากแตผลตภณฑยาทมใชกนในปจจบนมดวยกนหลายรปแบบ และมวธการใชทแตกตางกน ยาบางชนดตองใชภายใตดลยพนจของแพทยโดยมการดแลอยางใกลชด ขณะทยาบางชนดสามารถจดเตรยมไวเปนยาสามญประจาบานทสามารถหยบใชเพอแกไขบรรเทาอาการเจบปวยในเบองตนกอนไปพบแพทย แมวายาจะมคณอนนตแตหากเราใชยาไมถกตองหรอไมระมดระวง อาจนาไปสอนตรายจนเปนโทษมหนตขนได ดงนน เพอใหความปลอดภยจากการใชยาเกดขนสงสด ผใชจงควรมความรเกยวกบการใชยา ทงในเรองของการใชยาทถกตอง รจกวธการเกบรกษายาไมใหเสอมสภาพเรว และรจกสงเกตวายานนเสอมสภาพหรอไม

ไมเพยงแตการใชยาในคนเทานน ผลตภณฑยาทมใชสาหรบสตวในปจจบนกมดวยกนหลายรปแบบไดแก ยาเมด ยาเมดเคลอบ ยาแคปซล ยาผง ยานาใส ยานาแขวนตะกอน ยาครม ยาขผง เปนตน ซงรปแบบยาเหลานหากนามาจดกลมตามวธใชจะแบงไดเปน ยาสาหรบรบประทานและยาทใชภายนอก ซงยาทใชภายนอกน แบงยอยไดเปน ยาทาผวหนง ยาหยอดตา ยาหยอดหรอปายตา ยาหยอดห และแชมพยา

ทงนหลกของการใชยาเพอใหเกดประโยชนสงสดและมผลขางเคยงนอยทสดประกอบดวยหลกความถกตองหก ประการ (6 Right) ซงประกอบดวย

ใชยาใหถกชนดยา

ใชยาใหถกขนาด

ใชยาใหถกเวลา

ใชยาใหถกคน (ตวสตว)

ใชยาใหถกวธทางในการให

ใชยาและบนทกขอมลทถกตองเหมาะสม

โดยทยาสาหรบรบประทานนนมดวยกนหลายรปแบบ ซงรปแบบของผลตภณฑยาแตละประเภทตลอดจนวธการสงเกตยาเสอมคณภาพนนมรายละเอยดดงน

ยาสาหรบรบประทานชนดยาเมด ยาเมดเคลอบ ยาแคปซล ตองปอนไปทงเมดหรอแคปซล โดยเฉพาะอยางยงยาเคมบาบดซงหามแบงเมดยาโดยเดดขาด หากเมดยาหรอแคปซล มรปรางหนาตาเปลยนไปจากเมอแรกรบยามา เชน เมดยาแตก ชน เยม เปลยนส สกระดากระดาง มเกลดยาเกาะอย แคปซลบวมพอง แสดงวายาเสอมคณภาพแลว หามนามาใช


3

ยารบประทานชนดนาแขวนตะกอน จะตองเขยาขวดกอนเสมอ เพอใหตวยากระจายตวอยางสมาเสมอ และดดยาโดยใชกระบอกฉดยา หากเขยายานาแขวนตะกอนแลว แตตะกอนยงจบแนนอยทกนขวด แสดงวายาเสอมคณภาพ หามใชยานน

ยาผง สาหรบรบประทาน เปนยาทตองนาไปผสมนากอนดม โดยนาทนามาผสมตองเปน นาดมทตมสกและทงใหเยน ตองเกบในตเยนทไมใชชองแชแขง และหากใชไมหมดในภายใน 7 วนหลงจากทผสมนาแลวใหเททง

ยาทาผวหนง มกเปนยาครม เจล หรอขผง กอนใชควรทาความสะอาดผวหนงบรเวณทตองการ จากนนบบยาลงไปพอประมาณ แลวทาใหยาแผไปบางๆ บนผวหนง หากหลอดยาบวม เมอบบยาออกมาไดแตนาหรอนามน ทแยกชนกบเนอยา หรอยาทบบออกมามการเปลยนสหรอกลน แสดงวายาเสอมคณภาพแลว หามนามาใช

ยาหยอดห เปนยาทตองการใหออกฤทธเฉพาะทหเทานน ควรกาจดสงทอดตนออกกอน และควรใชยาตามจานวนครงทระบบนฉลาก

ยาหยอดตา เปนยานาและยาปายตาทถกทาใหปราศจากเชอ บางชนดตองเกบในตเยน ซงขนอยวาตวยาสาคญคอยาใด (ตามระบไวในฉลากหรอ เอกสารกากบยา) กอนใชตองลางมอใหสะอาด และหยอดยา 1 หยด หรอปายยา 1 ซม. ลงในเปลอกตาลาง โดยไมใหปลายหลอดสมผสกบตา ยาหยอดตาและยาปายตาทเปดใชแลว หากใชไมหมดสามารถเกบไวใชไดอก โดยเกบในตเยน แตไมเกน 1 เดอน หากตองใชยาหยอดตาหรอยาปายตา 2 ชนดรวมกน ใหใชหางกนประมาณ 10 นาท หากยา 2 ชนดนน ชนดหนงเปนยาหยอดตา อกชนดหนงเปนยาปายตา ใหใชยาหยอดตากอน

ยาสวนกน มกเปนยาระงบชกหรอยาระบาย เวลาใชควรยกกนของสตวใหสงขนสกพกเพอตวยาจะไดไมไหลออกกอนการดดซม

แชมพยา เวลาใชควรทงไวประมาณ 5-10 นาท คอยลางออกเพราะรอเวลาใหยาซมผานผวหนงกอน

การเกบรกษายา

สาหรบวธการเกบรกษายาอยางมคณภาพนนมขอแนะนาดงน

1. ยาสาหรบรบประทานควรแยกเกบกบยาทใชภายนอกเพอปองกนปญหาการหยบยาผด

2. ยาทกชนดควรบรรจอยในภาชนะทปดสนท และมฉลากระบชนดยา วธการใช ตลอดจนวนหมดอายทชดเจน

3. ตเกบยาควรเปนตทปดมดชด หางจากแสง และปองกนความชนได โดยตงในททสามารถหยบใชยาไดสะดวกและหางจากมอเดก


4

ทงนการเกบรกษายาอยางถกวธนนมความสาคญอยางยง เพราะหากการเกบรกษาไมเหมาะสม ยอมสงผลใหยาเสอมคณภาพกอนวนหมดอายทระบไว และหากนายาทเสอมคณภาพนมาใช จะทาใหประสทธภาพการออกฤทธของยาลดลงและอาจกออนตรายสขภาพไดอกดวย

ดงทไดกลาวตงแตตอนตนแลววาขนาดยากมผลตอประสทธภาพการใชยา ซงสามารถทาการเทยบปรมาณยาใหเปนหนวยมาตรฐานไวดงน

1 ชอนชา (มาตรฐาน) = 5 มลลลตร = 2 ชอนกาแฟ (ในครว) = 1 ชอนกนขาว

1 ชอนโตะ (มาตรฐาน) = 15 มลลลตร = 6 ชอนกาแฟ (ในครว) = 3 ชอนกนขาว

ขอควรรเกยวกบยาทใหในรปยากน

ยากอนอาหาร

ปกตใหรบประทานกอนอาหาร 30-60 นาท (ระยะเวลากอนอาหารครง-1 ชวโมง หรอหลงอาหาร 2 ชวโมง เปนชวงเวลาทกระเพาะอาหารวาง) ยาทใหกนกอนอาหารมกเปนยาทมขอจากด หากกนลงไปแลวมอาหารรวมอยดวยในกระเพาะอาหารจะลดการดดซมของยา ทาใหยาออกฤทธไดไมดเทาทควรหรอไมไดผลเลย จงตองแนะนาใหกนตอนทองวาง นอกจากนนยาทใชปองกนการคลนไสอาเจยนจะตองกนกอนอาหาร 30 นาท จงจะไดผลเตมทและปองกนอาการคลนไสอาเจยนทจะเกดหลงจากสตวปวยกนอาหารได

ยาพรอมอาหารหรอหลงอาหารทนท

ยาพรอมอาหารใหรบประทานอาหารครงหนงแลวรบประทานยา แลวจงรบประทานอาหารตอจนอม สวนยาทตองรบประทานหลงอาหารทนทใหรบประทานอาหารคาสดทายแลวรบประทานยาทนท ยาทแนะนาใหรบประทานหลงอาหารทนทนเปนยาทมผลตอระบบทางเดนอาหาร การใหยาหลงอาหารทนทจะชวยใหยาเขาสรางกายในชวงททองไมวาง จงเปนการปองกนความระคายเคองทจะเกดขนทกระเพาะอาหาร ซงผลของยาตอความระคายเคองกระเพาะอาหารทเกดขนสามารถกระตนใหเกดอาการคลนไส อาเจยน และอาจรนแรงจนทาใหเกดแผลในกระเพาะอาหารตามมาได

กรณทสตวปวยทานอาหารไมได อาจใหดมนมกอนใหยา (เฉพาะยาทใหรวมกบนมได) และดมนาตามมากๆ

ยาหลงอาหาร

ใหรบประทานหลงอาหาร 15-30 นาท สาหรบสตวปวยทตรวจพบวาเปนแผลในกระเพาะอาหาร สตวแพทยมกสงใหกนยาหลงอาหาร 1-2 ชวโมง เนองจากระดบของกรดในกระเพาะอาหารจะมปรมาณสงสดในชวง 1-2 ชวโมงหลงอาหาร


5

รบประทานยานแลวควรดมนามากๆ เนองจากอะไร

อาจแบงไดเปน 2 กรณ คอ ยาทมผลขางเคยงทาใหคลนไสอาเจยนมาก นอกจากควรกนยาหลงอาหารทนทแลวยงตองดมนาตามมากๆ ดวย เพอลดผลขางเคยงของยา อกกรณหนงคอ เปนยาทตกตะกอนในไตไดงาย จงตองดมนาตาม มากๆ เพอชวยใหขบถายยาออกจากรางกายไดดขน ยาพวกน ไดแก ยาพวกซลฟา

รบประทานยาแลวอาจงวงนอน

ยาทรบประทานแลวทาใหงวงนอน ยาประเภทนมกเปนยาแกแพสาหรบผนคน/ลมพษ (เชน ไฮดรอกไซซน) หรอยาทใชลดนามก (เชน คลอเฟนนรามน) ยาปองกนการเมารถ/เรอ (เชน ไดเมนไฮดรเนท) เมอรบประทานเขาไปจะมผลขางเคยงทาใหเกดอาการงวงนอน เนองจากยาเหลานมผลตอระบบประสาทสวนกลาง

เหตใดจงมการระบวาใหรบประทานยานตดตอกนทกวนจนยาหมด

ยาบางชนดเปนยาสาหรบบรรเทาอาการ เมอหายแลวหรออาการดขนกสามารถหยดใชยาได แตยารกษาโรคตดเชอ เชน อะมอกซซลลน อรโธรมยซน จาเปนตองรบประทานเพอรกษาโรคอยางตอเนองเปนระยะเวลาหนง จะนานแคไหนขนกบชนดและความรนแรงของโรคซงสตวแพทยจะเปนผพจารณาและกาหนดให เชน ตองกนยาตดตอกน 7-10 วน เพอใหแนใจวายาไดไปทาลายเชอโรคหมดสนแลว จะไดหายขาดจากโรคและไมเกดปญหาเชอดอยาขนในภายหลง

เหตใดจงหามรบประทานยาบางชนดพรอมนมหรอนาผลไม

การดมนาผลไมหรอนมหลงรบประทานยา หรอใชนาผลไมแทนนานนอาจมผลตอการออกฤทธของยาเชนเดยวกบกรณการรบประทานยากอน หรอหลงอาหาร เชนถารบประทานยาพรอมนม ในนมมแคลเซยม ซงแคลเซยมจะไปจบตวยาบางชนด ถารบประทานยาพรอมนมหรอสารละลายทมแคลเซยมกจะไปจบเปนสารประกอบเชงซอนกบยาทาใหยาไมสามารถดดซมเขาสกระแสเลอดได

ยาปฏชวนะบางชนดม โมเลกลขนาดใหญ เวลามาถกแคลเซยมจบกสามารถตกตะกอนหรอจบเปนสารประกอบ ได ทาใหยาไมออกฤทธ สวนนาสมมผลทาใหปสสาวะมฤทธเปนกรดหรอเปนดาง ซงจะทาใหยาถกขบออกมากหรอนอยจะทาใหปรมาณยาในรางกายเปลยนแปลงไป ในชวงรบประทานยาไมควรดมนมหรอนาผลไมหลงรบประทานยาประมาณ 30 นาท ถง 1ชวโมง


6

ยาผงชนดกนมวธการใชอยางไร

ยาชนดนจะตองละลายนากอนการปอนใหกน โดยใชนาสะอาดเปนตวทาละลาย กอนทจะละลายยา ควรเขยาขวดใหผงยากระจายตวเสยกอนแลวเตมนา ทงนจะไมเตมนาทงหมดลงไปในคราวเดยว แตใหเตมครงหนงหรอเศษสามสวนสของปรมาตรทงหมดกอน เขยาจนเขากนและฟองทเกดยบตวจนหมด จงเตมนาอกครงใหถงระดบทตองการ และเขยาใหเขากนอกครง

การจบบงคบสตวและการใหยาโดยการฉด

การใหยาโดยการฉด (Injection)

การฉดยาเขาชนใตผวหนง (Subcutaneous Injection)

สนขและแมวมพนทบรเวณชนใตผวหนงมากจงสามารถใชเปนทางในการใหไดทงยาและสารนา โดยเขมทใชจะมชวงเบอรตงแต 18-25 ขนกบปรมาณของยาและสารนาทให ซงเขมทมขนาดใหญมกใชเพอใหสารนาเปนหลก การเลอกขนาดของเขมจงตองคานงถงขนาดของตวสตว ความขนหนดและปรมาณของสารนา ตาแหนงในการใหสามารถใช บรเวณคอ (dorsal cervical) ชวงอก (thoracic) และชวงเอว (lumbar) ได กรณทตองการใหสารนาปรมาณมาก สามารถใหสารนาปรมาณ 10-20 มลลลตรตอนาหนกตว 1 กโลกรมตอตาแหนงได

เทคนค

- จบใหสนขอยในทายน นง นอนควา (sternal recumbency) หรอนอนตะแคง

- ดงหนงของสนขขน ผานเขมเขาไปบรเวณชนใตผวหนง หากการผานของเขมทาไดลาบาก ควรปรบเปลยนตาแหนงปลายเขม เนองจากมโอกาสทเขมจะอยผดตาแหนง โดยผานเขาไปยงชนผวหนงหรอกลามเนอ

- เมอเขมเขาไปอยในตาแหนงทเหมาะสมแลว ปลอยหนงทจบดงไวลงมา เพอใหเกดการคนตวของผวหนง และชวยคงตาแหนงของเขมไว

- กอนเดนยาหรอสารนา ใหดงถอนไซรงค หากมเลอดปนออกมา ใหเปลยนตาแหนงการเจาะใหม

การฉดยาเขากลามเนอ (Intramuscular Injection)

การฉดยาเขากลามเนอสามารถทาไดหลายตาแหนง ไดแก กลามเนอ triceps กลมกลามเนอ quadriceps กลามเนอ dorsal lumbar และกลามเนอ semimembranosus และ semitendinosus โดยเขมทใชในการฉดยาจะผนแปรไดตามขนาดของตวสตวและลกษณะความขนหนดของยา โดยแนะนาใหใชเขมความยาว 1 นวทมขนาดตงแตเบอร 20-25 และเนองจากกลามเนอเปนเนอเยอทมความแนนทาใหสามารถรองรบการสะสมของยาทฉดไดนอย ปรมาตรของยาทฉดใหแกแมวจงไมควรเกน 2 มลลลตร


7

และ 3-5 มลลลตร สาหรบสนข สาหรบการฉดยาเขากลามเนอ semimembranosus และ semitendinosus นน มขอควรระวงคอ หลกเลยงการสมผสของปลายเขมกบเสนประสาท sciatic ททอดตวอยดานทายของกระดก femur

เทคนคการฉดยาเขากลามเนอ semimembranosus – semitendinosus

- จบใหสนขอยในทายนหรอทานอนตะแคง

- ผจะทาการฉดยาหนหนาเขาหาสนข กรณสนขอยในทายนใหดานขวาของผฉดอยในทศทางเดยวกบหวของสนข

- ใชมอขางทไมถนด จดแยกกลมกลามเนอทอยดานหลงกระดก femur ใชนวหวแมมอ เปนตวกาหนดตาแหนงกระดก femur โดยกดบรเวณชองทอยทางดานทายของกระดก

- ผานเขมเขาไปในมดกลามเนอ โดยใหแนวทศทางของปลายเขมไปทางดานทายตวของสนข เพอหลกเลยงการสมผสกบเสนประสาท sciatic

- เดนยาจนหมดและถอนเขมออกในทศทางเดม

เทคนคการฉดยาเขากลามเนอ quadriceps

- จบใหสนขอยในทายนหรอนอนตะแคง

- ใชนวหวแมมอเปนตวกาหนดตาแหนง โดยวางไวบรเวณดานขางของกระดก femur

- ผานเขมเขาสกลามเนอ โดยใหปลายเขมและทศทางไปทางดานหนาของกระดก femur

เทคนคการฉดยาเขากลามเนอ dorsal lumbar

- จบบงคบสนขอยในทายนหรอทานอนควาหาตาแหนงกลามเนอ โดยมจดทชวยในการบอกตาแหนง 3 จดคอ 1) การคลาหากระดกซโครงซท 13 2) สวน crest ของกระดก iliac ซงเปนสวนกระดกทนนขนบรเวณสะโพก และ 3) dorsal spinous processes ของกระดกสนหลงสวนเอว(lumbar vertebrae) โดยมดกลามเนอบรเวณสวนเอวนจะเปนแนวยาวขนาบกระดกสนหลงสวนเอวทงซายและขวาททอดตวจากสวนกระดกซโครงซท 13 มายง iliac bone ของกระดกเชงกราน ตาแหนงทใชฉดยาจะหางจากจดแนวกลางนประมาณ 2 นว ซงความหางนอาจแปรผนตามขนาดตวของสนข

- เชดสาลแอลกอฮอลบรเวณทจะฉดยาและรอจนแหง

- ผานเขมโดยปลายเขมทามม 90 องศา กบกลามเนออยางนมนวลและตอเนอง จนสดความยาวเขม ดงนนจาเปนตองเลอกความยาวของเขมใหเหมาะสมกบขนาดของสนขและความหนาของมดกลามเนอ


8

- เมอผานเขมเขาสมดกลามเนอจนสดแลว ใชมอขางทไมถนดจบบรเวณสวนหวของไซรงคทตอกบเขมไว

- มอขางทถนดเดนยาดวยอตราเรวประมาณ 1 มลลลตรตอวนาท ทงนความเรวในการเดนยาจะขนกบความขนหนดของยาและความระคายเคองของยานน ๆเมอฉดยาใหจนหมดแลว ถอนเขมออกในทศทางเดม นวดบรเวณทฉดยาเบา ๆ เพอใหยากระจายตว

การฉดยาเขาหลอดเลอด (Intravenous Injection)

วตถประสงคของการใหยาเขาทางหลอดเลอดคอเพอใหสารนาหรอยา ตลอดจนสารชวภาพเขาทางหลอดเลอด โดยมวตถประสงคทงเพอการรกษาและการวนจฉย การใหยาเขาทางหลอดเลอดจะสงผลใหระยะเวลาในการเรมออกฤทธของยา (onset) เกดขนเรว และสามารถใหไดทงในสภาวะทสตวรสกตวและหมดสต จงเปนทางหลกในการใหยาในสภาวะฉกเฉน ขณะเดยวกนกควรหลกเลยงการใหยาเขาหลอดเลอดแกสตวปวยทมปญหาการแขงตวของเลอด โดยตาแหนงหลอดเลอดดาทใชในการใหยาทนยมใชในทางคลนกแกสนขไดแก cephalic vein, lateral saphenous vein และนยมใช cephalic vein, median saphenous vein ในแมวซงจะเปนตาแหนงเดยวกนกบทใชเพอการเจาะเกบเลอด สวนการจดทาของสตวเพอการใหยานนสามารถทาไดหลายทาไดแก จดใหสนขอยในทานง นอนควาหรอนอนตะแคง

การใหยาโดยการปอนใหกน

รปแบบของผลตภณฑยาทผลตขนเพอการใหโดยการกนมดวยกนหลายแบบ ทงรปยาเมด ยาแคปซล ยานาทงแบบยานาเชอม (syrup) และยานาแขวนตะกอน (suspension) การใหยาในรปแบบนมกดาเนนการใหโดยตวผเลยงหรอเจาของ ภายหลงจากทสตวปวยไดรบการตรวจวนจฉยโรคโดยสตวแพทยแลว สาหรบวธการปอนยามขนตอนดงน

การปอนยาเมด

- ใชมอขางหนงกาบรเวณรอบปากบนของสนขแลวดงขนเบาๆ ใหสนขอาปาก

- ใชนวมอของมออกขางหนงซงเปนมอทถอเมดยา กดปากลางของสนขลง

- วางเมดยาบรเวณโคนลน ปดปากสนข พรอมกบดนใหหนาของสนขเงยขน

- ใชมอลบบรเวณคอเพอกระตนใหสนขกลนยา

- เมอสนขกลนจะสงเกตไดจากการทสนขแลบลนเลยปาก

การปอนยานา

- ดดยาตามปรมาณทกาหนดใสในไซรงก

- ดนหนาสนขใหเงยขน

- สอดไซรงกเขาไปบรเวณกระพงแกม พรอมกบเดนยาชาๆ


9

การเจาะเกบเลอด (Blood Collection)

การเจาะเกบเลอดเปนกระบวนการหนงในขนตอนการตรวจวนจฉย เพอนาตวอยางเลอดไปใชในการตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการ แลวจงนาผลทไดมาประกอบใชในการวนจฉยและรกษาโรค การเจาะเกบเลอดนนสามารถทาไดทงการเกบจากหลอดเลอดแดง (artery) และหลอดเลอดดา (vein) ขนกบวตถประสงคในการตรวจ กลาวคอ การเจาะเกบเลอดจากหลอดเลอดดานนมกเปนวธการททาเปนประจาในคลนก ทงนเพอนาตวอยางเลอดสงตรวจเพอหาพยาธสภาพและความผดปกตของระบบตาง ๆ ในรางกาย ขณะทการเกบตวอยางเลอดจากหลอดเลอดแดงนนจะมขอบงใชเฉพาะเพอ ประเมนการทางานของระบบการหายใจ ประเมนสภาวะกรด-ดางของสตวปวยวกฤต รวมถงประเมนระดบออกซเจนระหวางการวนจฉยภาวะ polycythemia

การเจาะเลอดจากหลอดเลอดดา (venipuncture)

ตาแหนงหลอดเลอดดาทใชเพอทาการเกบเลอดนนมดวยกนหลายตาแหนง คอ

- หลอดเลอดดาทขาหนา : cephalic vein

- หลอดเลอดดาทขาหลง : lateral saphenous vein, medial saphenous vein

- หลอดเลอดดาทคอ : jugular vein

ซงผลขางเคยงทอาจเกดขนภายหลงการเจาะเลอดไดแก การมเลอดออกหรอเกดถงเลอด (hematoma) ทชนใตผวหนงบรเวณทเจาะ และหากการจบบงคบสตวไมเหมาะสม อาจนาไปสการบาดเจบอยางรนแรงทหลอดเลอดได

เทคนคการเจาะเลอด

1) เชดแอลกอฮอลบรเวณเสนเลอดทจะทาการเจาะและบรเวณโดยรอบ ในกรณทเหนหลอดเลอดไมชดแมจะใชการสมผสชวย ใหตดหรอโกนขนบรเวณนนออกกอน

2) ใชมอขางทไมถนดจบบรเวณองเทาของสนขขางทจะเจาะเลอด เพอคงใหขาของสนขเหยยดและอยในลกษณะทเอออานวยตอการเจาะ

3) วางนวหวแมมอขางแนวหลอดเลอดตลอดการเจาะ เพอประคองใหหลอดเลอดอยนง 4) แทงเขมทามม 20-30 องศา กบหลอดเลอด เมอเขมเขาไปในหลอดเลอดแลว (สงเกตไดจาก

การมเลอดเขามาในบรเวณกระเปาะ (hub ของเขม) ทาการดดเกบเลอด พรอมกนนใหผจบบงคบสตวคลายแรงกดทหลอดเลอด

5) หลงการเกบเลอด กดหามเลอดบรเวณทเจาะอยางนอย 1 นาท

เทคนคการจบบงคบสตว: เมอจะทาการเจาะเลอดสามารถจบสนขใหอยในทานง นอนตะแคง หรอหมอบได โดยมเทคนคในการจบบงคบและจบเสนเลอดดงน


10

การจบบงคบสนขใหอยในทานงหรอนอนควา

- เปนทาทเหมาะสาหรบการเจาะเกบเลอดจากขาหนา

- จดทาสนขใหอยในลกษณะนงหรอหมอบ

- ผจบบงคบควรยนอยดานหลงของสนข มอขางหนงโอบรอบคอและหนปากของสนขไปดานตรงกนขามกบขาขางทจะทาการเจาะ

- ใชมออกขางหนงจบประคองบรเวณขอศอกและดนใหขาของสนขเหยยดออกไปขางหนา พรอมทงใชนวหวแมมอกดบรเวณหลอดเลอดและบดออกทางดานขาง

การจบบงคบสนขในทานอนตะแคง

- สามารถสาหรบการเจาะเกบเลอดทงจากบรเวณขาหนาและขาหลง

- จบสนขนอนตะแคงกบโตะ หนปลายเทาไปยงดานผทจะทาการเจาะเลอด

- ผจบบงคบอยดานหลงของสนข ใชมอขางทอยใกลกบสวนหวของสนข จบรวบขาหนาทง 2 ขางของสนขไว แลวยกปลายขาขนสงจากพนโตะเลกนอย

- ใชแขนขางเดยวกนกดบรเวณคอเพอใหสวนศรษะของสนขราบกบพนโตะ

- กรณเจาะเกบเลอดจาก lateral saphenous vein ใหใชมออกขางหนงจบขาหลงทอยดานบน โดยการอบบรเวณพบขา (stifle joint) และออกแรงกดเพอใหเหนหลอดเลอด

- กรณเจาะเกบเลอดจาก medial saphenous vein ใหใชมอกดบรเวณแนวเสนเลอดซงทอดตวอยทแนวกลางของดาน median ของขาหลงทอยดานลางดาน

ภาพท 1: สวนประกอบตางๆของเขมฉดยา

ตารช

He

EDsoOx(psoCilit

Fl

ภาพ

รางท 1 แสดงชนดของสารกนแขงตวของเล

eparin

DTA (potassiodium) xalates

potassium, odium, lithiuitrates (sodiuthium)

luorides (sod

พท 2: ทศทา

งรายละเอยดขนการอด

รปแบ(ModAntit

um, Chelcalci

m)

Chelcalci

um, Chelcalci

dium) Chelcalci

คมอกา

งและตาแหน

ของสารปองกบบการทางาน de of action) thrombin

lates um lates um

lates um

lates um

ารฝกงานโรงพ

งของเขมในก

กนการแขงตวขอด

(advantagNontoxic, reversible Best preservatioTemporary

Nontoxic, reversible

Inhibits celmetabolism

พยาบาลสตว

ารใหยาโดยก

ของเลอดและ

ge) (dis

Clumpexpen

on Irrevecells

y Variab

Interfeblood

ll m

Interfeenzym

มหาวทยาลย

ารฉดเขาชอง

ะการนาไปใชใขอดอย

advantages) p WBCs, nsive rsible, shrink

ble effects

eres with d chemistry

eres with me test

เกษตรศาสตร

ทางตางๆ

ในทางคลนก

การนา

(UsCritical measure

k Hemato

Coagula

Coagulablood transfusPreserveblood g

ร บางเขน

11

าไปใช ses) RBC ements

ology

ation

ation,

sions es glucose


12

การตรวจรางกายสตว

การตรวจรางกายมวตถประสงคเพอตรวจความสมบรณแขงแรงของรางกาย การทางานของอวยวะตางๆทสาคญ รวมถงตรวจเพอประกอบการวนจฉยภาวะโรคหรอความผดปกตทเกดขน โดยการตรวจรางกายนนโดยทวไปจะเรมจากการซกประวต อาการหรอความผดปกตทอาจเกดขน ตลอดจนความผดปกตทเกดขนในอดต จากนนจงทาการตรวจรางกาย ทงการตรวจประเมนสภาพรางกายภายนอก และการเจาะเลอดตรวจสขภาพ

การตรวจประเมนความสมบรณของรางกายจากสภาพภายนอก

การประเมนความสมบรณของรางกายจากลกษณะภายนอกเปนวธการเบองตนวธหนงทสามารถนามาใชประเมนสภาพความสมบรณของสตว โดยใชการสงเกตดวยสายตาไมตองอาศยเครองมออนๆในการตรวจ ทงนสภาวะของตวสตวทมองเหนจากภายนอก สามารถนามาแยกประเมนเพอบอกความสมบรณไดตามตารางรายละเอยดดานลาง

การตรวจสของเยอเมอก ตรวจสงคดหลงทอาจมตามชองตางๆเชน ชองจมก ชองปากและตา รวมกบการใชเครองมอทเรยกวา สเตทโตสโคป ฟงเสยงของอากาศทผานเขาและออกจากปอด ลวนแตเปนการตรวจประเมนสภาพรางกายสตวทงสน

ตารางแสดงระดบการใหคะแนนสภาพรางกาย (Body condition score)


13

นอกจากการตรวจรางกายภายนอกดงทไดกลาวขางตนแลว การตรวจเลอดก เปนการตรวจรางกายอกวธหนงซงทาไดโดยการนาตวอยางเลอดไปตรวจทางหองปฏบตการเพอใหทราบถงคาตางๆแลวนาขอมลทไดรบนนมาแปรผลสขภาพและตรวจหาความผดปกตตางๆ ทงนการตรวจเลอดทนยมกระทาในทางคลนกประกอบดวย

1) การตรวจ Complete blood count (CBC)

ขอมลทไดจากการตรวจ CBC ประกอบดวย

- Total RBC count

- Packed cell volume (PCV)

- Plasma protein concentration

-Total white blood cell count

2) การตรวจการทางานของคาชวเคมทบงชถงการทางานของอวยวะทมความจาเพาะ

การตรวจการทางานของไต

ในการตรวจการทางานของไตทางคลนกจะทาการประเมนระดบของคาชวเคมในเลอด 2 ชนดไดแกระดบ ยเรย (Blood urea nitrogen; BUN)และครตนน (creatinine) ในเลอด สารทง 2 อยางนเปนของเสยทเกดจากการทาลายสารโปรตนในรางกาย ซงตามปกตแลวจะถกกรองผานไตและขบออกจากรางกายผานทางปสสาวะ ถาพบการสะสมของสารทง 2 ชนดนในกระแสเลอดในระดบทสงกวาปกต กสามารถบงชไดวาวาไตทางานผดปกต นอกจากนการตรวจปสสาวะกเปนอกหนงวธทนามาใชเพอประเมนการตรวจการทางานของไต โดยขอมลทไดจากการตรวจปสสาวะประกอบดวย

1) ความถวงจาเพาะ ไตทเสอมจะไมสามารถทาใหปสสาวะเขมขนได เพราะฉะนนคาความถวงจาเพาะจะตากวา 1.015 แมวาจะเปนปสสาวะหลงงดนามา 6-8 ชวโมงกตาม

2) ความเปนกรดเปนดาง ไตทเสอมจะขบกรดออกไดนอย ดงนนปสสาวะจะเปนดางมากกวาปกต

3) โปรตน ซงตามปกตแลวโปรตนในปสสาวะจะมปรมาณนอยมากจนตรวจไมพบ ตรวจพบโปรตนมากกวาปกตจะบอกถงภาวะไตอกเสบหรอมการรวไหล หรอการดดกลบบกพรอง

4) เมดเลอดแดงและขาว ถาเมดเลอดมากจะบอกถงภาวะการอกเสบ แตตองแยกวาอกเสบทไตหรอทางเดนปสสาวะทตากวาไตลงมา คอ ทอไต กระเพาะปสสาวะ หรอทอปสสาวะ


14

การตรวจการทางานของตบและทางเดนนาด

การตรวจเลอดเพอประเมนสภาวะของตบ สามารถทาไดโดยการตรวจระดบเอนไซมทมความเกยวของสมพนธกบตบ โดยเอนไซมทนยมตรวจเพอใชในการประเมนการทางานของตบนนแบงไดเปน 2 กลมหลกไดแก

1. เอนไซมกลมทใชเปนดชนบงชวามอนตรายเกดขนตอเซลลตบหรอเซลลตบถกทาลาย เชน ภาวะตบอกเสบ ไดแก เอนไซม ALT(ยอมาจาก alanine aminotransferase) และ AST (ยอมาจาก aspartate aminotransferase) ซงเดมเรยกกนใชชอวา SGPT (Serum Glutamic Pyruvate Transferase) และ SGOT (Serum Glutamic Oxaloacetic Transferase) ซงเอนไซม 2 ตวนจะถกปลอยออกสกระแสเลอดเมอเซลลตบถกทาลายและตายลง รวมถงเมอเกดการอกเสบของตบ (โดยเซลลตบไมตาย) ทาใหเอนไซมนเพมสงขนกวาระดบปกต

นอกจากนเอนไซม AST หรอ SGOT ยงพบไดในเซลลชนดอน เชน เซลลกลามเนอหวใจ เซลลกลามเนอลายของรางกาย ดงนนจงอาจพบสงขนไดในโรคทไมเกยวกบตบเทานน เชน โรคกลามเนอหวใจตายขาดเลอด ดงนนจงกลาวไดวา ALT เปนเอนไซมทมความจาเพาะและเกยวของโดยตรงกบอนตรายตอตบ มากกวา ในภาวะตบเกดอนตรายเฉยบพลน เชน โรคตบอกเสบเฉยบพลนจากไวรส ระดบ ALT และ AST จะสงกวาปกตเปนรอยหรออาจสงถงพนหนวยตอลตรได ในทางตรงกนขามการเกดโรคตบอกเสบเรอรงหรอตบแขง ระดบเอนไซม 2 ตวนมกไมสงมาก ประมาณ 2-3 เทาของคาปกต และการไดรบยาบางชนดอาจมผลเหนยวนาใหเอนไซมทงสองนเพมสงขนกวาระดบปกตไดอกดวย

2. เอนไซมกลมทใชวดการทางานของระบบทางเดนนาดวามการอดตนหรอไม ทงในระดบทอนาดใหญในตบ และระดบทอนาดในตบเลกๆในตบ ไดแก เอนไซม Alkaline phosphatase และ Gamma glutamyl transpeptidese (GGT) เอนไซม 2 ตวนจะสงขนในกรณทมการอดกนทอนาดใหญจากนวหรอเนองอก และการอดกนการไหลของนาดในทางเดนนาดเลกภายในตบจากยา หรอ แอลกอฮอลและเนองจาก alkaline phosphatase สามารถพบไดในอวยวะอน เชน กระดก, รก และลาไส ดงนนการตรวจเอนไซม GGT เสรมจงเปนการตรวจทชวยยนยนวา ระดบ alkaline phosphatase ทสงขนมาจากโรคตบและทางเดนนาด เพราะ GGTจะไมเพมขนในโรคของกระดก รก และลาไส

นอกจากการตรวจระดบเอนไซมทเกยวของกบตบแลว ยงสามารถตรวจการทาหนาทของตบ โดยตรวจ

1. การตรวจหาระดบ albumin ในเลอด เนองจาก albumin สรางโดยเซลลตบ เพราะฉะนนถาตบทางานผดปกต albumin กจะตาลง

2. การตรวจวดระยะเวลาทใชในการแขงตวของเลอดหรอทเรยกวา Prothrombin time (PT) เนองจากในกระบวนการแขงตวของเลอดตองอาศยโปรตนทสรางขนทตบ กรณทตบเสอมสภาพยอมสงผลใหการสรางโปรตนเหลานลดลง ระยะเวลาทใชในการแขงตวของเลอดจงยาวนานเพมมากขน


15

3. การตรวจระดบของ Bilirubin ซงเปนสารสเหลองทมอยในนาดในกระแสเลอด ซงตามปกตแลวเมอเมดเลอดแดงเกดการสลายตวจะมการปลอยบลรบนออกมา ตบจะทาหนาทในการกาจดหรอเกบบลรบนออกจากกระแสเลอด ดงนนระดบบลรบนในเลอดจงเปนตวบงชงถงหนาทของตบทดคาหนง เพราะสามารถแสดงถงการเสอมการทางานของตบในการขบออกกระแสเลอดและเปลยนแปลงเพอขบออกสนาด แตระดบบลรบนเปนการทดสอบทไมจาเพาะ บอกสาเหตวานาจะเกดจากอะไรไมไดอยางชดเจน

โรค

ขอบ

1. ส2. ก3. ก

1. ส

บรเหลาผวห

เปนปญMaอยข

ผวหใบหspe

รป

คผวหนงในส

บเขตเนอหา

สาเหตของกาการตรวจประการรกษาเบอ

สาเหตของกา

โรคผวห

1. เชอแเวณวการ สงผายตาแหนง แหนงแบบมหน

2. เชอรนตมๆ คนมากญหาผวหนงทพ

lassezia pacขนรวง คน ผว

3.ปรสตหนงเชน Sarcหนาโดยเฉพecies จะพบท

ปท 1 แสดงตา

สนข

รเกดโรคผวหะเมนสภาพผวงตน

ารเกดโรคผวห

หนงในสนขเกด

แบคทเรย ซงจผลใหเกดแผลและมกมขนรนอง คอ เชอ S

รา มกจะมขนก บางครงอาจพบในสนขไดchydermatisวแดง มกลนส

ตภายนอก ไดcoptes specาะบรเวณรอทบรเวณรกแร

าแหนงของผว

คมอกา

นงในสนข หนงและหาส

หนงในสนข

ดไดจากหลาย

จะทาใหเกดตลอกเสบเปนหวงในบรเวณวStaphylococ

นรวงเปนวงๆ จจะรวมกบกาแก Dermatos (Pityrospoสาบ

ดแก ไรขเรอนcies โดยตาแหอบปาก และ รและขอศอก

หนงทมกพบวจาก Small

ารฝกงานโรงพ

าเหต

ยสาเหต ไดแก

ตมหนองทผวหนองทผวหนงวการรวมดวยccus spp.

ผวหนงตรงการมสะเกดแหophyte หรorum pachyd

ชนดทอยในรหนงทมกพบเกปลายเทา (รขอบของใบห

วการทมสาเหanimal clin

พยาบาลสตว

ก

หนง สนขมกจงตามมาได ซงย เชอสาเห

ลางเรยบสวนหงๆกระจายอรอ ring wodermatis, P

รขมขน เชน Dกดวการจากไรปท 1) ขณและขอเขา (ร

หตมาจากไรขเical techniq

มหาวทยาลย

จะคน ทาใหมงวการอาจมกหตทมกพบกอ

นขอบๆ ของรยทวตว ซงเชorm สวนเ.Canis) จะทา

Demodex sรขเรอน Demะทวการจากรปท 2)

เรอน Demodques)

เกษตรศาสตร

มการกดแทะแารกระจายเปอใหเกดการอก

รอยโรคจะขรชอราทมกพบเชอราจาพวกาใหผวหนงมไ

species และ modex specกไรขเรอน Sa

dex species

ร บางเขน

16

และเกาในปนวงกวาง กเสบของ

ขระ แดงกอใหเกดยสต เชน ไขมนคลม

ทอยบนcies ไดแก arcoptes

(คดลอก


17

รปท 2 แสดงตาแหนงของผวหนงทมกพบวการทมสาเหตมาจากไรขเรอน Sarcoptes species (คดลอกจาก Small animal clinical techniques)

4. ความไมสมดลยของโภชนาการ สงผลใหสารอาหารทจาเปนตอการซอมแซมและบารงขนและผวหนงไมเพยงพอ

5. สงกระตนจากสภาวะแวดลอมทอยอาศย เชน ฝนปน จากการตอเตมซอมแซมบาน

2. การตรวจหาสาเหต

การตรวจผวหนงสามารถทาไดโดยใชเทคนกดงตอไปน

การขดผวหนงตรวจ (skin scraping)

วตถประสงคของการตรวจ คอเพอตรวจหาไรขเรอนทผวหนง

ขอบงใช ใชกรณทสนขแสดงอาการขนรวง มสะเกดรงแค หรอมอาการคนรวมดวย

อปกรณทใชในการตรวจประกอบดวย

- กระจกสไลตทสะอาด

- Coverslips

- Mineral oil หรอ glycerin

- ใบมด scalpel blade

- กลองจลทรรศน โดยแนะนาใหใชกาลงขยายตา (40x)

- กรรไกรสาหรบตดขน


18

ขนตอนการดาเนนการ

- จมปลายดานมนของใบมดลงบน mineral oil

- กาหนดตาแหนงวการทสงสยทจะทาการขดผวหนงตรวจ ใชมอบบผวหนงบรเวณนนใหยกตวขน

- ขดผวหนงอยางตอเนองจนกระทงมเลอดออกเลกนอย


19

- ปายตวอยางทขดไดลงบนสไลต แลวปด coverslip กอนนาไปสองตรวจดวยกลองจลทรรศน

รปท 3: Demodex species (จาก http://www.poopreport.com/Intellectual/demodex.html)

รปท 4: Sarcoptes species

(จาก http://www.marvistavet.com/html/body_sarcoptic_mange.html)

การตรวจหาวการเชอราโดยใช Wood’s lamp

วตถประสงคของการตรวจ คอเพอตรวจหาการตดเชอรากลม Dermatophyte ซงเชอสาเหตหลกทมกพบใหเกดปญหา ไดแก microsporum canis ซงกอโรคในสนข ประมาณ 50-70% และในแมว มากกวา 90 % ของเชอสาเหตทงหมด

ขอบงใช ใชกรณทสนขแสดงอาการขนรวงเปนหยอมวงกลมมขอบเขตชดเจน มสะเกดรงแค หรอมอาการคนรวมดวย

อปกรณทใชในการตรวจประกอบดวย

- Wood’s lamp เปนเครองมอทใหกาเนดแสง ultraviolet โดยม cobalt หรอ nickel filter ตวกรองคลนแสง


20

คาแนะนาในการใช

- เปด Wood’s lamp กอนการใชงานอยางนอย 5 ถง 10 นาท - ผทาการตรวจควรสวมถงมอเพอปองกนตนเองจากการตดเชอราทกครง - ทาการสองตรวจวการผวหนงในหองมด

การแปรผลการตรวจ

- กรณทมเชอราเปนสาเหต เมอทาการสองตรวจดวย Wood’s lamp บรเวณวการจะพบการเรองของแสงสเขยวเกดขน

- กรณทการตรวจใหผลเปนบวกแนะนาใหทาการเพาะเชอยนยนการตดเชอราอกครง

3. การรกษา

ภายหลงจากตรวจวนจฉยและทราบสาเหตของการเกดโรคผวหนงแลว ใหทาการรกษาโดยมงเนนการกาจดทาลายสาเหต รวมกบการรกษาตามอาการอยางเหมาะสม


21

การทาแผล

หตถการหนงทพบเสมอในการปฏบตงานทโรงพยาบาลสตวไดแก การทาแผล ซงการทาแผลนนแบงออกไดเปน 2 ชนดตามลกษณะของแผลไดแก

1. การทาแผลแบบแหง (dry dressing) ใชสาหรบทาแผลสะอาด แผลปดเชน แผลผาตด แผลทไมมการอกเสบเปนแผลเลก ๆ ทไมมสงขบหลงมาก

2. การทาแผลแบบเปยก (wet dressing) ใชสาหรบทาแผลทมลกษณะเปนแผลเปด แผลอกเสบตดเชอ แผลทมสงขบหลงมาก

การทาแผลในอดมคต (ideal dressing) ควรมลกษณะดงน 1. ทาใหงาย (casy to apply) 2. เหมาะกบอวยวะทบาดเจบ (able to conform to body contour) 3. มนคง (durable) แตยดหยนได (flexible) 4. เหมาะสมกบราคา (cost effiective) 5. สามารถซมซบสงคดหลงไดด ( able to absorb or contain exudate) 6. ไมทาอนตรายตอเนอเยอทงอกขนใหม 7. ไมดนาเกลยดกอใหเกดความมนใจเมอตองปรากฎตอสายตาผอน (acceptable in

appearance)

อปกรณทใชในการทาแผล

1. อปกรณทาความสะอาดแผล ไดแก

- เครองมอทใชในการทาแผล ซงเปนเครองมอปราศจากเชอ ซงประกอบดวย ปากคบทงชนดทมและไมมเขยว (non-tooth and tooth forceps)

- สารละลายทใชในการทาความสะอาดแผล ไดแก นาเกลอลางแผล (0.9% normal saline; 0.9% NSS) และนายาฆาเชอ (antiseptic) ซงนายาฆาเชอทมการใชเพอการทาความสะอาดแผล ประกอบดวย

- 70 % แอลกอฮอล ซงเปนยาฆาเชอทไมไดใชกบแผลโดยตรง เนองจากระคายเคองเนอเยอและอาจมผลทาใหเกดการอกเสบเพมในบรเวณนนไดอกดวย จงมกใชสาหรบเชดทาความสะอาดผวหนงบรเวณโดยรอบแผล โดยยาฆาเชอนสามารถทาลายเชอโรคทผวหนงได โดยมกลไกทาใหโปรตนตกตะกอบหรอแตกสลาย - ไฮโดรเจนเปอรออกไซด (hydrogenperoxcide) จดอยในกลม oxide ซง สามารถฆาเชอไดโดยการสราง oxidant คอ hydroxyl free radical (-OH) ไปทาลายจลนทรย (microorganism) ใชสาหรบลางแผลสกปรก แผลมหนองหรอลมเลอด ไฮโดรเจนเปอร


22

ออกไซดแปรสภาพไดงายจะสลายตวถามสารอนเจอปนหรอถกความรอนและแสงสวาง ดงนนจงควรเกบไวในขวดสชาทมฝาปดแนน - ทงเจอรไอโอดน ซงเปนนายาฆาเชอหนงทสามารถทาลายเชอและใชเพอการทาความสะอาดไดด โดยมผลตอเนอเยอของรางกายนอย เมอทาการเจอจางนายาใหมความเขมขน อยในชวงระหวาง 0.8-1 % จะสามารถใชกบแผลไดโดยตรง - เบตาดน หรอโปรวดน ไอโอดน (betadine, providone-iodine solution) เปนนายาฆาเชอทมความระคายเคองตอเนอเยอและผวหนงนอยกวา ทงเจอรไอโอดน รวมถงใชกบ mucous membrane โดยไมกอใหเกดปฏกรยากบเนอเยอออนและโปรตนในสงคดหลงอนๆอกดวย - นาเกลอลางแผล โซเดยมคลอไรด (sodium chloride, NaCl 0.9% , normal saline) มคณสมบตเปน isotonic กบเซลล ชวยในการกระตนการงอกขยายของเซลลใหมและไมทาลายเนอเยอ

- วสดสาหรบปดแผล ไดแก - ผากอส (gauze dressing) ขนาดตาง ๆ สาหรบปดแผลขนาดเลกและมสงขบหลงเลก นอย - ผากอสหมสาล (top dressing) สาหรบปดแผลทมสงขบหลงจานวนมาก

- วสดสาหรบยดผาปดแผล เมอทาแผลเสรจแลวตองทาใหผาปดแผลอยกบท วสดทใชไดแก

- เทปผาหรอพลาสเตอร ซง สะดวกในการใช หาไดงาย มราคาไมแพง และมความเหนยวตดทน แตมขอเสยคอ กอใหเกดความระคายเคองไดงาย และเนองจากมความเหนยวตดแนน ทาใหมกยดเกาะกบขนและผวหนง เมอตองแกะจงมกเกดแรงดงสงและทาใหเจบมากขน

- Fixomull เปนแผนเทปปดแผลทไมกอใหเกดความระคายเคองหรอเกดปญหาแพเทปกาวหรอเทปเหนยว

ขนตอนการปฏบตสาหรบการทาแผล

1. การประเมนสภาพแผล 2. แกะพลาสเตอรโดยใชมอกดผวหนงลง สวนอกมอแกะพลาสเตอรดงเขาแผล กรณท

ใชพลาสเตอรเหนยวลอกยาก ใหใชสาลชบแอลกอฮอล 70% เชดโดยรอบจะชวยใหการลอกเทปเหนยวทาไดสะดวกขน

3. เปดแผลโดยไมใหมอสมผสแผลและดานในของผาปดแผล พรอมสงเกตลกษณะแผล ขนาด จานวนและสของสงขบหลง เพอจดเตรยมเครองใชในการทาแผลใหเหมาะสม


23

4. จดเตรยมพนทและอปกรณทเกยวของกบการทาแผลใหพรอม ผปฏบตงานตองลางมอใหสะอาดและสวมถงมอขณะทาแผลทกครง พงระลกหลกการปลอดเชอ (Aseptic technique)เสมอ

การใหคาแนะนาแกเจาของสตวปวยในการดแลแผล

1. ระวงไมใหแผลถกนา หรอเปยกชน หากแผลชมมากควรพากลบมาตรวจแผลซาอกครง

2. รบประทานอาหารใหครบหมและพอเพยง รางกายจะไดรบ นา โปรตน วตามน และเกลอแร เชน วตามนซ เอ อ เปนตน เพอสรางเนอเยอและเสรมความแขงแรงใหกบแผล

3. หากเกดอาการคนหรอแพพลาสเตอร ควรแจงนายสตวแพทยผดแลเพอบรรเทาอาการและอาจตองใสปลอกคอกนกด เลยรวมดวย เพอหลกเลยงการทา ใหผวหนงรอบแผลชาถลอกเกดการอกเสบตดเชอ ลกลามขยายเปนแผลกวางได

การตดไหม

โดยทวไปการตดไหมจะทาใหวนท 7-10 ภายหลงการผาตด ทงนขนอยกบจดมงหมายในการเยบแผล ตาแหนงแผลและถาปลอยไวนานเกนไปจะทาใหเกดการอกเสบและแผลแยกในภายหลงได วสดทใชในการเยบแผล ไดแก ไหม ดาน ใยสงเคราะหหรอลวด ในการเยบแผลบรเวณ ผวหนงสวนใหญใชดานหรอไหมเยบ ซงหลกในการตดไหมนนมดงน

1. ตรวจสอบคาสงการรกษาของนายสตวแพทยทกครงวามจดประสงคใหตดไหมทกปมเยบ หรอตดออกเพยงบางสวน

2. ไหมทเยบแผลสวนทมองเหนเปนสวนทมการสมผสเชอแบคทเรยทอาศยอยตาม ผวหนงในการตดและดงไหมออกจงไมควรดงไหมสวนทมองเหนลอดผานใตผวหนง และจะตองดงไหมออกใหหมด เพราะถาไหมตกคางอยใตผวหนง จะกลายเปนสงแปลกปลอมและเกดการอกเสบได

3. ขณะตดไหมหากพบวามขอบแผลแยกใหหยดทา และปดแผลดวยวสดทชวยดงรงให ขอบแผลตดกน


24

การทาวคซนในสนขและแมว

การทาวคซนเปนการกระตนระบบภมคมกนในตวสตว

ตารางแสดงโปรแกรมการทาวคซนในสนข

ตารางแสดงโปรแกรมการทาวคซนในแมว

อาย ชนดของวคซนทฉด หมายเหต

6 สปดาห - วคซนปองกนโรคไขหดสนข- ลาไสอกเสบตดตอ

- วคซนปองกนโรคหลอดลมอกเสบ

- ฉดในกรณทมความเสยงสงเชน แมสนขไมเคยฉดวคซน หรอ มการระบาดของโรค รวมกบการใหยาถายพยาธ

8 สปดาห - วคซนรวมเขมทซประกอบดวย โรคไขหดสนข, โรคตบอกเสบ, โรคลาไสอกเสบและโรคเลปโตสไปโรซส

ถายพยาธรวมดวย

10 สปดาห - ใหวคซนรวมเขมท 2 ถายพยาธรวมดวย

12 สปดาห - ใหวคซนรวมเขมท 3- วคซนปองกนโรคพษสนขบาครงท 1

- การพจารณาทาวคซน 2 หรอ 3 เขม ขนกบปจจยเสยงของสตวแตละตว และ ขนอยกบดลยพนจของสตวแพทย

6 เดอน -วคซนปองกนโรคพษสนขบาครงท 2

อาย ชนดของวคซนทฉด หมายเหต

8 สปดาห - วคซนปองกนโรคไขหดแมว - ทาการถายพยาธรวมดวย

10 สปดาห - วคซนปองกนโรคมะเรงเมดเลอดขาวในแมว

- ทาการถายพยาธรวมดวย

12สปดาห - วคซนปองกนโรคไขหดแมว เขมท 2- วคซนปองกนโรคพษสนขบา เขมท 1

- ทาการถายพยาธรวมดวย

14 สปดาห - วคซนปองกนโรคมะเรงเมดเลอดขาวในแมวเขมท 2

16 สปดาห - วคซนปองกนโรคชองทองอกเสบตดตอในแมว เขมท 1

- วคซนชองทองอกเสบเขมท 2 ใหทาซาโดยหางจากครงแรก 2 สปดาห

6 เดอน - วคซนปองกนโรคพษสนขบาเขมท 2


25

ขอควรรดานศลยกรรม

การเตรยมตวสตว กอนการทาศลยกรรม

ในกระบวนการ การทาศลยกรรม สตวทเขารบบรการ มทงเพอการรกษา และ หรอ เพอตกแตง รวมทงการทาศลยกรรมเพอควบคมประชากร และ เพอปองกนปญหาสขภาพทอาจจะเกดตามมาไดภายหลงใน อนาคต อาทเชนการทาศลยกรรม ทางกระดกบางชนด โดยขบวนการตางๆทเกดขน ภายในหนวยศลยกรรม ในสวนการเตรยมตวสตว มกมการใชยารวมดวยเสมอไมวาจะเปนยา ททาใหสตวงวงซม หรอแมกระทงยาททาใหหมดความรสก

โดยการทาใหหมดความรสกแบงออกเปนการระงบความรสกแบบเฉพาะสวน ( regional anesthesia) เชนการฉดยาชา เขาไปบรเวณขางเคยงเสนประสาทโดยยาชาจะไปขดขวางการนากระแสประสาทไปทสมอง ทาใหความรสกตงแตสวนลางหลงจากเสนประสาทหมดไป และการระงบความรสกทงตว (General anesthesia) โดยการใชยาทมผลทาใหสตวหมดความรสกทงตว ซงไมสามารถตอบสนองตอการกระตนดวยความเจบปวดทไดรบ

ขอบงชในการใชยาสลบ

1. การควบคมสตว

‐ เพอการตรวจวนจฉย(เพอ การทา X-ray, CT scan,ultrasound, MRI เปนตน)

‐ การทาความสะอาด เชน การตดขน ตดเลบ ในกรทไมสามารถ ทาไดในถาวะมความรสก

‐ การทาหตถการ (เขาเฝอก การทาแผล การสวนปสสาวะ เปนตน)

‐ การเคลอนยายสตว

‐ การจบสตวปา

‐ การควบคมการหายใจ


26

2. วางยาสลบเพอการผาตด เพอใหสตวปวยลดความเครยด ไมไดรบความเจบปวดและไมเคลอนไหวขณะผาตด

3. ควบคมภาวะชก 4. การทาเมตตาฆาต

การเตรยมตวเพอการวางยาสลบ

การตรวจรางกายสตวกอนการวางยาสลบ

1. การตรวจรางกายทวไป

- Body Condition Score (อวน หรอ ผอม) - Hydration (ภาวะการสมบรณนา ของรางกาย เชน ถาแหงนาจะทาใหมปญหาแรงดนโลหตตา) - Body Temperature (ปกต 100.5-102.5 *F โดยขนกบกจกรรมของสตว กอนหนานน) - Pregnancy (สตวมความเสยงมากขน ในกรณตงทอง) 2. การตรวจระบบหวใจและหลอดเลอด - Heart Rate คาปกต ของสนข 80-150 ครงตอนาท ของแมว 110-200 ครงตอนาท แปลผนตาม สขภาพ ขนาดตว และสงกระตน

- Capillary Refill Time (CRT) คอการไหลเวยนแทนทของเลอด ไมควรนอยเกน 3 วนาท

3. การตรวจระบบทางเดนหายใจ

- อตราการหายใจ คาปกต ในสนข 10-30 ครงตอนาท ในแมว 25-40 ครงตอนาท

- ทาทางการหายใจ หายใจลก หรอ ลาบาก หรอ หายใจดวยชองทอง

- มนามกหรอหายใจเสยงดงหรอไม

4. การตรวจสเยอเมอก

- เยอเมอกสชมพ บงถงภาวะปกต

- เยอเมอกสซด บงบอกถงถาวะ โลหตจาง ความดนเลอดตา

- เยอเมอกมวงคลา บงบอกถง ถาวะรางกายขาด O2

- เยอเมอกแดง บงบอกถงภาวะเสนเลอดมการขยายตว หรอเลอดคง

- เยอเมอกเหลอง บงบอกถงภาวะ ดซาน( Jaundice)


27

การตรวจระบบเบองตนเปนการตรวจพนฐานทมความจาเปนเพอประเมนสขภาพสตวแบบคราว เมอตองการการตรวจแบบเฉพาะเจาะจงใหตรงกบ ภาวะปญหามนาวทางการตรวจแยกและลงรายละเอยดอนๆ ตอจากนนเชน

‐ การตรวจการทางานของตบ และ ระบบนาด โดย ตรวจเลอด และ สของเยอเมอ

‐ การตรวจระบบไตและทางเดนปสสาวะ โดยการตรวจเลอด และ ตรวจปสสาวะ

‐ การตรวจระบบทางเดนอาหาร โดยสอบประวต การกนและการขบถาย

‐ การตรวจระบบประสาทและอวยวะรบร โดยการตรวจถาวะความรสกตว มประวตทางระบบประสาททงสวนกลาง และ สวนปลาย

‐ การตรวจระบบผวหนง ทบงถงภาวะโรคทางระบบ หรอ ปญหาเฉพาะท

‐ การตรวจระบบกลามเนอและกระดก ตรวจถงภาวะ การทางานปกต ฝอลบ หรอ หกของกระดก

**** ขอมลสขภาพรางกายของสตวจะเปนองคประกอบในการตดสนใจเลอกใชยา นาสลบและยาสลบทเหมาะสม รวมถงการปองกนปญหาแทรกซอนทอาจเกดขนไดจากการวางยาสลบ และการทาศลยกรรม

การวางยาสลบ

การประเมนความเสยงการวางยาสลบ เกดขนหลงจากมการแบง Patient Physical Status ดวย ASA score

Class 1 Excellent สตวปวยปกต ไมพบปญหาโรค เชนสนขอาย 4 ปสขภาพด มาทาหมน

Class2 Good สตวปวยทมปญหาทางระบบเลกนอย เชน สนขโลหตจางเลกนอย สนขอวนมาก สนขแก

Class3

Fair สตวปวยทมโรคทางระบบรนแรง ทาใหจากดการทางาน เชน ปญหาการทางานของลนหวใจ โลหตจางรนแรง

Class4 Poor สตวปวยทางระบบอยางรนแรง ซงอาจสงผลตอชวตสตว เชนสตวหอบ มลมในชองอก ปญหาโรคหวใจรนแรงทมอาการชดเจน

Class5 Moribund สตวปวยใกลเสยชวต โดยมโอกาสเสยชวตไดภายใน 24 ชม แมไดรบการแกไข เชนเลอดออกจากอวยวะภายใน

E Emergency ภาวะฉกเฉน ใหเขยนเพมเตมในกรณทม ภาวะแทรกซอนเกดขนใน class ตางๆ


28

ยาทใชในการวางยาสลบ

- Pre-anesthetic medication คอ ยาทใหกอนการ นาสลบโดยมหลากหลายชนด การเลอกใชขนอยกบจดประสงค และความเหมาะสมกบ สขภาพสตว โดย สวนใหญพจารณา ใหเพอจดประสงค การทาใหสตวสงบลง และ เพอการใหยานาสลบทปรมาณนอยลง

- Anesthetic medication (ยานาสลบ) คอ ยาเหนยวนาใหสตวหมดสต จนอยในภาวะหมดความรสก โดยมยาทใชหลากหลายชด แตสวนมากมกแบงตามระยะเวลาการออกฤทธ

กลมยา ระยะเวลาออกฤทธ ตวอยางยา

Ultrashort 5-15 นาท Thiopental ,Methohexital Short 45-90 นาท Pentobarbital

Intermediate 2-6 ชม. SecobarbitalLong 8-12 ชม. Phenobarbital

1. Analgesic คอ การใหยาเพอบรรเทาอาการเจบปวดกอนการทาศลยกรรม โดยมการใหยามากกวา หนงชนด และใชวธการบรหารยามากกวาหนงวธรวมกนเพอใหเกด ผลดทสดหลงการผาตด

2. antibiotic prophylactic คอ การใหยาปฏชวนะกอนการผาตด เพอลดโอกาสการปนเปลอนจนมการตดเชอหลงการผาตด หรอทาหถการ

3. Maintenance gas คอ การใชกาซดมสลบเพอคงระดบการสลบใหอยในระดบทสามารถ ทาการผาตด หรอ ทาหตถการได โดยไมมความรสก หรอ ระดบความสลบในระดบทตองการ กาชท นยมให คอ halothane , Isoflurane , Sevoflurane

แตในบางกรณสามารถเลอกใหกาชเปนการเหนยวนาการสลบได

4. สารนาทดแทน สารนาทใชมจดประสงคเพอ ทนแทนปรมาณของนาในรางกาย ทดแทนปรมาณอเลคโตไลททศนยเสย มหลากหลายชนด โดยเลอกใชตามจดประสงค และ ความตองการของสตวปวย

ชนดของแผลผาตด

1. Clean wound คอ แผลผาตดทวไป ทไมเกยวของกบทางเดนอาหาร ทางเดนหายใจ ทางเดนปสสาวะ การดแลแผลจะทาเมอพบปญหาขางเคยง โดยทวไปแลวสามารถปดแผลไว จนแผลหายได


29

2. Clean- Contaminated wound คอ แผลผาตดทเกยวของกบทางเดนอาหาร ทางเดนหายใจ ทางเดนปสสาวะทพบวา ระหวางการผาตดเกดปญหาปนเปอนเลกนอย การดแลแผลควรตองตดตามลกษณะของแผลในชวง 3-5 วนเพอ เฝาระวงการตดเชอ

3. Contaminated wound คอ แผลผาตดทเกยวของกบทางเดนอาหาร ทางเดนหายใจ ทางเดนปสสาวะทพบวาระหวางการผาตดพบปญหาการปนเปลอนอยางชดเจน หรอ แผลสดทเกดขนภายใน 4-6 ชม. การดแลแผลควรดแลอยางใกลชด สงเกต การเปลยนแปลง ทกวน

4. Dirty wound คอ แผลผาตดทเกยวของกบการฉกขาดของ ทางเดนอาหาร ทางเดนปสสาวะ แผลทเกดขนมากกวา 6 ชม. และพบสงสกปรกปนเปลอนบรเวณทเกดแผล การดแลแผลควรดแลอยางใกลชด สงเกต การเปลยนแปลง ทกวน

5. Infection wound แผลตดเชอ ทพบหนอง และ เนอเยอเปอยเนา การดแลแผลควรดแลอยางใกลชด สงเกต การเปลยนแปลง ทกวน กรอปกบตองกาจดของเสย และ ลดจานวนเชอโรคบรเวณแผลทกวน หรอ อาจจะมากกวาหนงครงตอวน เมอมความจาเปน แผลชนดนไมแนะนาใหมการเยบปด จนกวาจะควบคมการตดเชอได

Wounds

บาดแผล หมายถง การไดรบบาดเจบทางกายภาพ ใดกตามจะโดยจากการกระทา หรอเปนโดยอบตเหต แลวกอใหเกดความเสยหาย การฉกขาด หรอ ขาดความตอเนองของลกษณะปกตทางกายวภาคของอวยวะในรางกาย โดยเฉพาะในสวนของผวหนงเนองจากเปนสวนทปกคลมอยภายนอกรางกาย

ขบวนการหายของแผลสามารถแบงออกได 3 phases

1. Inflammatory phase กระบวนการอกเสบเปนกระขวนการตอบสนองของรางกาย เพอตอบสนองตอการไดรบบาดเจบ

ของเนอเยอซงเพอใหเกดการปองกนการเสยเลอด โดยมกระบวนการทางเคม ททาใหเกด Classical sing คอ ปวด รอน บวม แดง โดยเกดขนทนท หรอ ภายในหานาท นานจน 6 วน โดยขนอยกบความรนแรง และปญหาแทรกซอน

2. Proliferative phase กระบวนการในระยะน คอ จะเกดการสรางทดแทน ทง neovascularization , fibroblast

migration , metrix synthesis และ การเกด Epithelialization ความสมบรณนน ไมสามารถไดแนนอน เพราะขนกบขาดของบาดแผล และสงแวดลอมรอบๆ แผล โดย ปกต จะเกดขนในวนท 2 ถงวนท 14 หลงไดรบบาดเจบ


30

3. Remodeling phase ในระยะจะมการเพมแรงตงแผล อยางตอเนองใชระยะเวลา ตงแต 7 วน ถงหลายป ขนอยกบ

ปญหาแทรกซอนหรอ ปญหาตอเนองจาก สองกระบวนการแรก หมายเหต : กรณแผลผาตดทเปนแผลชนด clean wound มกจะตดไหมใน phage น

การเขาเฝอกและการพนขาในสตวเลยง

มจดประสงคเพอ

1. เพอลดการเคลอนไหว เคลอนทของกระดกและขา ทพนและใสเผอก

2. ปองกนการเลย การกด การแทะแผล

3. เพอลดบวมในบรเวณทพน

4. เพอใหแผลอยในสะอาด และลดการปนเปอน

ตวอยางการพนขา และการใสเผอกทพบไดบอย อาทเชน

1. Soft bandage

เปนการพนขาทใชเยอะและพบมากทสด มกใชในกรณ เพอปองกนไมใหสนข แทะแผล เพอใหแผลสะอาด ลดการบวมอกเสบของแผล ซงวธการทใช คอ Modity Robert-Jones Bandage

วธและอปกรณทใช คอ - ใชเทปเหนยว ยดตดกบ ขน หรอ ผวหนงในบรเวณทแหง สะอาด โดยปลอยชายยาวสก

เลกนอย - ใชสาลมวนพนเรมจากปลายเทาโดยใหชายสาลทบกนกบสวนทพนไวกอนอยางนอย 50 %

โดยอาจจะพน 3 – 5 รอบ - ใชผากอชมวนมนทบลงไปบนขาทพนสาลแลว โดยลกษณะการพนทาเชนเดยวกบการพนสาล

โดยใชแรงพอประมาณ เรมจากปลายขาไปตนขา อาจจะพน 3- 5 รอบ - ใชชายเทปเหนยวทปลอยไวตงแตครงแรก ตลบกลบมาปดยดกบชนของ ผากอชทพนแลว - ชนสดทายใช ผายด พนในลกษณะเดยวกนกบทกชน แรงทออกสมาเสมอกน หลงจากนน

ตกแตงขอบการพนขาใหแนนหนาสวยงาม

2. cast (การใสเฝอก)

แนะนาใหใชกบการใสเพอประคอง หรอจากดการเคลอนทขาและกระดก โดยอปกรณเผอกทใชมหลายชนด แตคณลกษณะทดควรแขงแรงและเบา การใสเผอกเพอบงคบกระดก แนะนาใหใชในกรณกระดกแตก หรอหกแบบไมยายตาแหนงเกน 50%


31

ขนตอนเรมตนดวยการพน Soft bandage ขางตนแตกอนทจะพนดวยผายด ตองใสอปกรณเผอกประครองโดยรอบขานนกอน ตอจากปรบเผอกใหมรปราง เหมอนขาปกต ไมใสตรงๆนนจงพนตอดวยผายด เพอใหกระชบ สวยงาม

หลงจากยดดวยเทปเหนยว พนดวยสาล พนดวย กอช

การใส Thermoplastic cast

หลงการใส Cast ขาหนา


32

รปรางของการดาม ทเหมาะสม

4. splint (การดาม)

แนะนาใหใชกบการใสเพอประครองปญหาของเนอเยอออน หรอกระดกแตกในสตวขนาดเลก หรอกระดกแตกสวยปลายของเทา ( Metacarpal หรอ Metatasal fracture)

ขนตอนเรมตนดวยการพน Soft bandage ขางตนแต กอนทจะพนดวยผายด ใหพจารณาวางแผนดาม (แผนดาม มทง โลหะ พลาสตก ไม หรออปกรณสงเคราะหตางๆ) กอน ตอจากปรบเผอกใหมรปราง เหมอนขาปกต ไมใสตรงๆนนจงพนดวยเทปเหนยวและตอดวยผายด เพอใหกระชบ สวยงาม

การยดเทปเหนยวกบขาสนข


33

การพนสาล

การพนผากอช

การเกบชายเทปเหนยวตอจากการ พนผากอช


34

การใส thermoplastic splint

การพนดวยผายด

เอกสารอางอง

- นรศ เตงชยศร.2552.คมอการวางยาสลบในสนขและแมว

- สณ คณากรสวสด.เอกสารประกอบการสอนวชาคลนกปฏบต รายวชาพนฐานศลยกรรมทางสตวแพทย


35

ขอควรรดานสตวเลยงพเศษ

สพ.ญ. ทกษอร ดวงอไร

Rodents: biology and husbandry

บทนา

สตวฟนแทะจดเปนกลมทใหญทสดในตระกลสตวเลยงลกดวยนานม โดยมประมาณ 2,277 ชนด คาวา Rodent มาจากภาษาละตน rodere หมายถง to gnaw (แทะ) โดยลกษณะสาคญของสตวฟนแทะคอม elongated chisel-shaped incisors สตวฟนแทะชนดตางๆจะมชววทยาในสงแวดลอมทแตกตางกน พบไดวาอาศยอยตงแตในแถบทะเลทรายจนถงปาดบชน โดยมการปรบตวอาศยอยในธรรมชาตแตกตางกนไปซงบางชนดปนไตบนตนไม บางชนดสามารถวายนาได และบางชนดขดรอยในโพรง เปนตน พฤตกรรมการออกหากนของสตวกลมนแตกตางกนดวย เชน หากนกลางวน ออกหากนกลางคน เปนตน

ลกษณะทางกายวภาค

ในกลมสตวฟนแทะสามารถพบนาหนกตวตงแต 20 กรมไปจนถง 1 กโลกรม สตวฟนแทะทมขนาดใหญทสดคอ Capybara มนาหนกตว 30-50 กโลกรม แมวาสตวฟนแทะตางชนดกนจะมถนทอยอาศยแตกตางกนไปตามสภาพภมประเทศแตมกมโครงสรางของลาตวทคลายคลงกน โดยทวไปมกมขนาดลาตวทมขนาดเลก ชวงขาสน ลกษณะหางแตกตางกนไปตามการปรบตวเพอการใชงานและเพอทรงตว เชน หางของบเวอรมลกษณะแบนชวยในการวายนา เปนตน สตวฟนแทะจะไมมตอมเหงอในการระบายความรอน โดยทวไปมกเปน omnivore ลกษณะฟนเปน Chisel-shaped incisor teeth สตรฟนแตกตางกนไปตามกลม เชน Muridae (ratและmice) : 1,0,2-3/1,0,0,2-3 Sciuridae (tree squirrels) มสตรฟน คอ 1,0,2,3/1,0,1,3 เปนตน ลกษณะของฟนในสตวฟนแทะเปน Heterodent คอมรปรางหลากหลายแตกตางกน ฟน Insicor ไมม anatomical root แตม apical pulp โพรงฟนเปดออกทาใหฟนเจรญงอกยาวตอเนอง (elongated teeth) ประโยชนของ incisor นเพอไวกดแทะตามนสยของสตวในกลมน บรเวณชวงวางระหวาง insicor กบ molar เรยกวา diastema สวน cheek teeth เจรญยาวขนเรอยๆไดในกลม Cavidae, Chinchillidae และ Hydrochaeridae ตางจากกลม Sciuridae (กระรอก) และ Muridae (หน)ท cheek teeth เปน rooted teeth (ฟนไมเจรญงอกยาวขน) กระดกกรามและการเคยวอาหารในกลมสตวฟนแทะเปนแบบ rostrocaudal gliding ในบางชนดม cheek pouch สาหรบขนยายอาหาร เชน หนแฮมสเตอร ในสตวฟนแทะไมสามารถอาเจยนหรอสารอกไดเนองจากมกลามเนอรอยตอระหวางหลอดอาหารสวนทายและกระเพาะอาหารทแขงแรง


36

ระบบทางเดนอาหารของสตวฟนแทะมกม caecum ขนาดใหญเพอยอยเซลลโลสดวยแบคทเรย โดยเฉพาะในกลม Herbivore เชน Beavers และ Capybaras เปนตน สวนพวก omnivore มกระเพาะเดยว ลาไสเลก และสวน colon หรอ caecumทเจรญดเพอหมกยอยเยอใยพช

พฤตกรรมการกนอจจาระกลบเขาไป ( Coprophagy) พบไดในสตวฟนแทะบางชนด โดยมจดประสงคหลกสองประการ คอ เพอนาแบคทเรยกลบไปชวยยอยในทางเดนอาหาร และเพอนากรดอะมโน วตามนบ และวตามนเค ดดซมกลบเขาไปในทางเดนอาหารอกครงทลาไสเลก

หน (mice and rats)

มกใชหนในกลมนเพอการทดลองทางหองปฏบตการ แตพบวามผนามาเลยงเปนสตวเลยงและขายตามรานคาสตวอยบอยๆ หน miceโตเตมทนาหนกอยท 30 กรม มกไมทาอนตรายผจบแตจะไตอยางวองไว จงควรระวงอบตเหตรวงหลดมอ เพศเมยมกดรายนอยกวาและมกลนตวนอยเมอเทยบกบเพศผจงนยมเลยงเพศเมยมากกวา สวนหน rat มความฉลาดและสนใจสงแวดลอมสงจงเหมาะตอการเปนสตวเลยง มกเลยงใหเชองและฝกได แตตองระวงปญหาโรคอวนและโรคระบบทางเดนหายใจ ในสวนผวหนงมกพบปญหาปรสตภายนอกได และหากสภาพขนแยอาจแสดงถงการปวยอนๆททาใหสภาพรางกายทรดโทรมได ในหนมกจะพบโรคเนองอกอยบอยครง ไดแก Mammary adenocarcinoma และ fibrosarcoma มกเจรญขนไวและแตกเปนแผลอยบอยครง เพศเมยเปน polyestrus มชวงเปนสดทก 4-5 วน และระยะตงทองท 19-21 วน

ขอมลทวไปของหน mice Life span 2 ปBody weight

Adult male Adult female

20-40 g. 25-40 g.

Pulse and respiration Normal heart rate Normal respiratory rate

325-780 beats/min 40-80 breaths/min

ความตองการอาหารและนาอาหาร นา

>15 g/100g body weight/day >15 cc/100g body weight/day

Puberty females Breeding initiation males Breeding initiation females

28-40 days50 days 50-60 days

Female reproduction cycleEstrus cycle Gestation length Litter size Young production

4-5 days 19-21 days 10-12 8 months


37

การจดการการเลยงสาหรบหน mice และ rat

การเลอกภาชนะทเลยงควรเลอกททาความสะอาดไดงายและไมเสยงตอการทหนจะมดออกได ระวงการทหนจะแทะกรงทเลยงอยบอยครง การดแลทเลยงตองทาความสะอาดกรงสมาเสมอเนองจากมกจะมการสะสมของกลนปสสาวะทหนขบถายออกมา ควรระบายอากาศทเลยงไดเปนอยางดเพอลดการสะสมของแอมโมเนย ภาชนะทเลยงควรมขนาด 12-15x 12-15x6 นว สวนหากเลยงดเพศเมยทเลยงลกอยควรเพมขนาดของกรงอก 2-3 เทา ภายในกรงควรจดภาชนะใหอาหารและนา รวมถงอปกรณออกกาลงกายและสถานทไวใหหนไดหลบซอนตวเพอใชเปนทนอนหลบในชวงเวลากลางวน ไมควรเลอกไมสนมาเปนสวนประกอบของภาชนะทเลยงและอปกรณเพราะมนามนระเหยทอาจระคายเคองตอระบบทางเดนหายใจของสตว ไมควรใชผาเปนวสดปรองเพราะอาจเกดอบตเหตเสนดายพนขาหรอเทาทาใหกระดกหกหรอเกดเนอตายได ควรเปลยนวสดปรองอยางนอยมากกวาสปดาหละสองครงเพอลดกลนและปญหาการสะสมเชอโรคตางๆ อณหภมทเลยงประมาณ 65-85 F สวนความชนอยท 30-70 % เนองจากอปนสยหวงถนควรเลยงอยตวเดยวเพอไมใหเกดปญหาการทะเลาะและทารายรางกาย

อาหาร

หากใหแตกลมเมลดธญพชเพยงอยางเดยวอาจทาใหหนเกดปญหาขาดสารอาหารได ควรเสรมผก และผลไมรวมดวย อาหารเมดทวไปควรมโปรตนสงกวา 14% จงจะเหมาะสม

แฮมสเตอร (Hamsters)

แฮมสเตอรจดอยใน family Muridae ม 24 สายพนธทงในเอเชยและยโรป Golden hamster มขนาดใหญทสดในกลมแฮมสเตอร คอนาหนก 120 กรม สวนชนดอนๆทนยมเลยง ไดแก Chinese hamster และ Siberian หรอ dwarf hamster แฮมสเตอรเปนสตวหากนกลางคน หากอณหภมสงเกนไปจะทาใหแฮมสเตอรเกดความเครยดได และทอณหภม 5 C แฮมสเตอรจะจาศล

แฮมสเตอรมหางทสน กระพงแกมสามารถขยายขนาดไดเพอไวขนยายอาหาร Chinese hamster มกกาวราว ชอบอยสนโดษ มกหาอาหารชวงกลางคน มนาหนกตว 30-35 กรม ในเพศผจะมขนาดตวทใหญกวาเพศเมย สวน Dwarf hamster จะมนาหนกตวเฉลยท 40 กรม มกไมกาวราวเมอเทยบกบสายพนธอนๆ

แฮมสเตอรม Sebaceous “hip” gland บรเวณสวาปทงสองดานเพอใชแสดงความเปนเจาของของถนของตน และกระตนพฤตกรรมการผสมพนธ ตอมนเปนวงสนาตาลดาปกคลมดวนขน ในเพศผตอมจะมขนาดใหญกวาเพศเมย


38

ขอมลทวไปของแฮมสเตอร

Life span เฉลยท 18-24 เดอนBody weight


87-130 g. 95-130 g.

Pulse and respirationNormal heart rate Normal respiratory rate

310-471 beats/min 38-110 breaths/min

ความตองการอาหารและนาอาหาร นา

8-12 g/100g body weight/day 8-10 cc/100g body weight/day

Breeding initiation malesBreeding initiation females

70-98 days42-70 days

Female reproduction cycleEstrus cycle Gestation length Litter size Weaning age

4 days 15-16 days 5-9 20-25 days

การจดการการเลยงสาหรบแฮมสเตอร

ภาชนะทใชเลยงสาหรบแฮมสเตอรควรเลอกททาความสะอาดไดงาย มนาหนกเบา ชวงฐานเปนกระบะพลาสตกเพอใหสามารถใสสงปรองได ควรเลอกภาชนะทระบายอากาศไดด ใหนากนจากขวดและตรวจสอบอยเสมอวาไมรวหรออดตน ในกรงทเลยงมภาชนะสาหรบใหอาหาร นอกจากนยงควรมกงลอสาหรบออกกาลงกาย พบวาแฮมสเตอรเพศเมยสามารถวงจกรไดระยะทาง 10 กโลเมตรตอคน ขนาดภาชนะทเลยงควรมพนทเทากบ 20x20x6-10 นว ไดรบชวงแสงท 12 ชวโมง อณหภมสภาพแวดลอมทเหมาะสมคอ 18..3-21.1 C สาหรบโตเตมวย และ 21.6-23.8 Cสาหรบแฮมสเตอรวยเดก

วสดปรองพนกรงอาจทามาจากกระดาษรไซเคล ซงขาวโพด ไมโอค ไมสน เปนตน ควรแยกเลยงกรงละตวเนองจากแฮมสเตอรไมใชสตวสงคมจงควรแยกเลยงตวเดยวจะเปนการดทสด

อาหาร

แฮมสเตอรสวนมากมกเปนสตวกนพชแตพบวาอาจกนแมลง กบ ลกหน และนกขนาดเลกๆได อาหารตามธรรมชาตไดแก ผก เมลดพช ถวและผลไม เปนตน จงไมควรใหแตเมลดพชเพยงอยากเดยวเพราะอาจทาใหเกด osteoporosis ได แฮมสเตอรมกจะเกบสะสมอาหารเอาไวในวสดปรอง


39

ความตองการอาหารของแฮมสเตอรตอวนเฉลยเทากบ 12 กรม และนา 10 มลลลตร ตอนาหนก 100 กรม และเชนเดยวกบกระตายท แฮมสเตอรมพฤตกรรม coprophagic หลงคลอดได 7 -20 วน ลกแฮมสเตอรสามารถกนอาหารไดเอง

Guinea pigs (หนแกสบ หนขวญ หนพก)

หนแกสบ (Guinea pigs, Cavia porcellus ) จดอยใน family Caviidae และอนดบ Rodentia มถนกาเนดบรเวณเทอกเขาแถบอเมรกาใตมากกวา 3,000 ป หลงจากมการนามาเลยงเปนสตวเลยงจงมการเพาะสายพนธขนมาอยางหลากหลายลกษณะตงแตความยาวของขนและสขน สายพนธโดยทวไป ไดแก American มขนสนและเรยบ Abyssinian ขนสนแตขดมวน และ Peruvian มขนยาวตงแต 15 ซม.ขนไป อปนสยของแกสบมกจะเชองและสภาพ ตามธรรมชาตมกอาศยอยรวมเปนกลม ประมาณ 5-10 ตว ในโพรง เมอมภยมกไมตอสแตจะหนหรอหยดนงกบท แกสบไมชอบทจะเปลยนสภาพแวดลอมหรออาหาร มกปฏเสธอาหารชนดใหมๆถาไมเคยไดรบตงแตแรก หากมการดแลการจดการการเลยงและอาหารทเหมาะสมมกจะไมพบอาการปวยใดๆ

โดยทวไปหนแกสบจะมขนาดลาตวกวางและชางขาสน เทาหนามสนว และเทาหลงมสามนว หางสนหรอไมมหาง ใบหมขนขนบางๆ ตวโตเตมวยมนาหนกในชวง 700-1,200 กรม โดยเพศผมขนาดใหญกวาเพศเมย อายขยเฉลยอยท 5-7 ป ตอม sebaceous gland รอบทวารหนกจะทาหนาทสาหรบการกาหนดอาณาเขต ในเพศผอายมากจะพบสงคดหลงสะสมทผวหนงในบรเวณนนทาใหขนบรเวณนนเหนยวและเปยกชน อาจทาความสะอาดดวยการเชดลางออก

ฟนของหนแกสบเปน Aradicular hypsodont คอฟนทกซม crown ทยาวและเปน opened root Maxilla กวางกวา mandible ทาใหเกดการสบของฟนกรามแตกตางจากสตวฟนแทะอนๆ สตรฟนของหนแกสบ เทากบ 2( I1/1,C0/0, PM 1/1 M3/3)=20 ฟนหนาบนจะสนกวาฟนลาง มชองปากแคบจงตองใชเครองมอในการสองตรวจ บรเวณระหวาง Incisor และ cheek teeth เรยก Diastema

กระเพาะอาหารของหนแกสบจะมเฉพาะ granular part เทานนตางจากในแฮมสเตอรทมสวน nongranular part ดวย ลาไสเลกอยดานขวาสวน Caecumจะอยตรงกลางคอนไปดานซาย Caecumมความยาว 15-20 ซม.และบรรจ 65% ของอาหารทงหมดในทางเดนอาหาร เวลาทอาหารเคลอนตวในทางเดนอาหาร (GI transit time )อยท 20 ชวโมง เชนเดยวกบกระตายทแกสบจะมการผลต coprophagy หรอทเรยกวา cecotrophy โดยกมกนจากรทวารหนก แตในตวทอวนมากอาจกมกนจากพนกรง ในแกสบทยงไมหยานมจะกน cecotroph ของแม หากไมไดรบ coprophagy ยอมทาใหแกสบเกดความเจบปวยขนไดเนองจากขาดสารอาหารจาพวกวตามน และกรดอะมโน ชนดของแบคทเรยในทางเดนอาหารมกเปนแกรมบวกเชนเดยวกบในกระตาย


40

เมอแกสบเขาสวยชรามกพบปญหาอจจาระตนในชวงทวารหนกเนองจากกลามเนอหยอนตวลง แกไขปญหาดวยการชวยนวดออกดวยนวมอผเลยงอยางนอยทกสปดาห

วยเจรญพนธในเพศเมยอยท 6 สปดาห สวนเพศผอยท 4 สปดาห ระยะตงครรภอยท 68 วนแรกเกดของลกแกสบสามารถชวงเหลอตวเองได ขนขนและตาเปด สามารถกนอาหารแขงไดตงแตอาย 4-5 วน แมจะใหนานมประมาณ 3 สปดาหโดยเฉลย ลกจะรอดยากถาไมไดนานมจากแมในชวง 3-4 วนหลงคลอด ขนาดครอกของแกสบอยท 1-6 ตว เพศเมยควรใหลกตงแตอาย 6 เดอน ถาอายเกนกวานนเชงกรานจะเกดmineralized เปนผลใหคลอดยาก นอกจากนถาแมตงทองมจานวนลกมาก หรออวนเกนไปอาจเปนสาเหตใหคลอดยากดวยเชนกน การคลอดมกเกดขนอยางรวดเรวเพยงไมกนาท แกสบจะไมมพฤตกรรมสรางรง นาหนกลกแรกคลอดอยท 45-115 กรม ขนกบขนาดครอก ถาลกนาหนกตวนอยกวา 60 กรมมโอกาสเสยชวตสง แมวาแกสบจะเปนสตวกนพชแตกพบพฤตกรรมการกนรกไดทงสองเพศ หากตองเลยงนมลกแกสบเองใหปอนทก 2 ชวโมงจนอายครบ 5 วน

แกสบทงสองเพศจะมเตานมหนงคบรเวณขาหนบ สามารถมลกไดจนถงอาย 4-5 ปอณฑะในเพศผจะอยบรเวณ inguinal canal สวนในเพศเมยจะม uterine horns สองขาง ม uterine body สนโดยยาวแคเพยง 12 มลลเมตร ม cervix อนเดยวเปดส vagina

หนวยไตของหนแกสบประกอบดวย single longitudinal renal papilla ปสสาวะมความเปนดางมกมสขาวขน หรอสเหลอง

การจดการการเลยงสาหรบหนแกสบ

กรงทเลยงควรเลอกทสามารถทาความสะอาดไดงายรวมถงภาชนะใสอาหารและนาเนองจากแกสบมกขบถายอจจาระและปสสาวะปรมาณมากบอยครง และควรมการถายเทระบายอากาศทด การเลยงในกรงลวดจะตองระวงอบตเหตทอาจเกดได เชน ขาตดกรง พนทเปนลวดหรอแขงเกนไปจะทาใหฝาเทาของแกสบอกเสบได ไมควรใชสงปรองททาจากไมสนเนองจากมสารททาใหระคายทางเดนหายใจ ควรทาความสะอาดทเลยงอยางนอยสปดาหละ 2 ครง เพอลดปรมาณกลนแอมโมเนยทสะสมอย ความสงเฉลยของทเลยงควรอยท 25 ซม.

ระวงเรองอณหภม เพราะแกสบไมทนตออากาศรอน ละความชนสง แกสบอาจเกด hyperthermia ไดงายถาเลยงในทมอณหภมมากกวา 80 F อณหภมทเหมาะสมตอการเลยงแกสบอยท 65-79 F (18-26 C) ตาแหนงของกรงเลยงจงควรวางหลบแดดหรอไมใหถกแสงแดดโดยตรง

หากเลยงเพอเพาะพนธควรเลยงสดสวนเพศผตอเมยในลกษณะฮาเรม โดยตวผ 1 ตวตอตวเมย 10 ตว หรอสามารถเลยงอยเปนคได


41

อาหารของหนแกสบ

แกสบเปนสตวกนพชเปนอาหารแตมพฤตกรรมกนรกเมอหลงคลอดได แกสบจะชอบอาหารเดมทเคยใหในชวงแรกของชวตจงมกปฎเสธการเปลยนอาหาร การแกไขปญหานคอเมอแรกทเลยงดจงควรใหอาหารหลากหลายชนด เชน ผกชนดตางๆกน เพอใหแกสบปรบตวไดงายขนหากตองมการเปลยนชนดอาหาร อาหารของหนแกสบประกอบดวยอาหารเมดสาเรจรป หญาแหง และผกสด สวนผลไมและธญพชนนไมควรใหเกน 10% ของปรมาณอาหารตอวน โดยอาหารควรเนนเยอใยพชเปนหลก โดยอยางนอยควรมไฟเบอรมากกวา 10 % เนองจากแกสบไมมเอนไซม L-gulonolactone oxidase ทาใหไมสามารถสงเคราะหวตามนซได ดงนนควรมการเสรมวตามนซลงในอาหาร แมวาอาหารเมดจะมการเสรมวตามนซลงไป แตอาจเสอมรปไดเนองจากวตามนซไมทนตอความรอน เชนเดยวกบการผสมวตามนซลงในนา ความตองการวตามนซตอวนในแกสบเทากบ 10 มลลกรมตอกโลกรม ตอวน สวนในชวงตงทองจะตองการวตามนซท 30 มลลกรมตอกโลกรม

ขอมลทวไปของหนแกสบ

Life span 5-6 ปBody weight


900-1,200 g. 700-900 g.

Rectal temperature Normal heart rate Average blood volume

99.0-103.1 F 240-310 beats/min 70 cc/kg

Breeding initiation males Breeding initiation females

3 months 2 months

Female reproduction cycle Estrus cycle Gestation length Litter size Weaning age

15-17 days nonseasonally polyestrous 59-72 days 1-13 (2-4 โดยเฉลย) 21 days(180 g.)

Chinchillas

ชนชลามถนกาเนดจากเทอกเขาทมระดบความสง 3,000-5,000เมตรในแถบอเมรกาใตในประเทศเปร อาเจนตนาและชล นาหนกโดยทวไปอยท 400-800 กรม เพศเมยมกมขนาดใหญกวาเพศผเลกนอย ตามธรรมชาตมกออกหากนกลางคนแตสามารถปรบตวเปลยนเปนในชวงกลางวนได อายขยเฉลยมกยนยาวเมอเทยบกบสตวฟนแทะชนดอนๆ บางตวมอายไดถง 20 ป ชนชลามขนาดลาตวสน ขาบ


42

อบบาง บรเวณใบหไมมขนปกคลม หวมขนาดใหญเมอเทยบกบลาตว พวงหางเปนพ มขนละเอยดและแนน ชนชลามพฤตกรรมอาบฝนเพอใหขนมสภาพด

ชนชลาตงทองนานกวาสตวฟนแทะอนๆ คอ 110 วน วยเจรญพนธทอาย 7-9 เดอน และขนาดครอกท 1-6 ตว เฉลยท 2 ตว เพศเมยม 2 uterine horns และ 2 cervices มเตานม 3 ค และเปน seasonal polyestrus ในชวงระหวางพฤศจกายน ถงพฤษภาคม ในชวงฤดผสมพนธจะไมพบลกษณะอวยวะเพศบวมหรอแดง แตบรเวณ perineumจะเปลยนเปนสแดง ระยะตงทองท 110 วน และเพศเมยมกไมมการสรางรงคลอด เพศผไมมถงหมอณฑะทแทจรง อณฑะวางตวอยใน inguinal canal หรอในทอง

ลกชนชลาแรกเกดจะมฟนและขนขนครบ เปลอกตาเปดหลงคลอด และสามารถทจะเดนไดภายในหนงชวโมงหลงคลอด และสามารถกนอาหารแขงไดภายในหนงสปดาหหลงคลอด หยานมทอาย 6-8 สปดาห

ขอมลทวไปของชนชลา

Life span 10 ป (สงสดท 20ป)Body weight


400-500 g. 400-600 g.

Normal heart rate Rectal temp.

100-150 beats/min 98.6-100.4 F

Sexual maturity 8 monthsFemale reproduction cycle

Estrus cycle Gestation length Litter size Weaning age

Seasonally polyestrus 30-50 days 105-118 days 1-6 (2) 6-8 weeks

ชนชลามนวเทาสนวและไมมกรงเลบ มสตรฟนเชนเดยวกบหนแกสบ คอ 2( I1/1 C0/0 PM1/1 M3/3 )=20 และเจรญยาวตลอดชวตเนองจากเปนรากฟนปลายเปด (opened root teeth) ฟน Incisor เจรญ 5-7.5 ซม.ตอป และโดยมากมกเปนสเหลองในวยโตเตมท ฟนIncisor บนงอกยาวกวา Incisor ลาง

ทางเดนอาหารของชนชลามความยาวมากโดยลาไสมความยาวท 3.5 เมตร caecum บรรจอาหารไดนอยกวากระตายและแกสบ ในชนชลามการผลต caecotroph เชนเดยวกบแกสบ ระยะเวลาของ GI transit time เทากบ 12-15 ชวโมง


43

การจดการการเลยงสาหรบชนชลา

กรงทเลยง

ลกษณะกรงทเลยงชนชลาอาจเปนกรงลวดทไมเคลอบส แตตองระวงเรองอบตเหตขาตดกรง และพนกรงทเปนซลวดอาจทาใหเกดฝาเทาอกเสบ (Pododermatitis) ได ภายในกรงควรจดกลองสาหรบใหชนชลาซอนตวไดโดยเลอกวสดทสามารถทาความสะอาดไดงาย ไมแนะนาวสดททามาจากไม เนองจากชนชลาจะแทะและทาความสะอาดเนอไมยาก

อณหภมและความชน

เนองจากชนชลามเสนขนหนาจงไมสามารถทจะอยไดในอณหภมทสงกวา 26.7C ในชวงอากาศรอนควรเปดเครองปรบอากาศให

ชวงแสง

โดยธรรมชาตชนชลาจะออกหากนกลางคน แตสามารถปรบตวใหเปลยนเปนหากนกลางวนได ควรใหชวงแสงท 12 ชวโมงและควรไดรบแสงแดดบาง

วสดปรอง การปรองพนกรงเพอใหลดการเสยดสทฝาเทาและชวยดดซบของเสยและมล ควรทาการเปลยนสงปรองอยางนอยสปดาหละสองครง ถาสกปรกมกจะทาใหสตวปวยดวยโรคฝาเทาอกเสบ โรคทางเดนหายใจ และปญหาสขภาพอนๆตามมา

Dust Bath

ควรใหชนชลาไดคลกตวสปดาหละ 2-3 ครง ครงละ 10-20 นาท เพอใหขนมสขภาพด มกใชเปนทรายจากภเขาไฟ เมอใหคลกตวแลวควรเอาออกไมเชนนนอาจทาใหระคายเคองตาและระบบทางเดนหายใจได

อาหารและการใหอาหาร ผกชนดตางๆโดยใหหญาเปนหลก โปรตน 16-20 % ไขมน 2-5% fiber 15-35% สวนผลไมอาจเสรมให 5% ของอาหารประจา

อางองจาก Zoo and wild animal medicine, Fowler, M.E.,5th edition. United State,2003 Manual of exotic pet practice,Mitchell, M.A.,2009. BSAVA Manual of rodents and ferrets,Keeble,E. and Meredith, A.2009. Ferrets, rabbits, and rodents clinical medicine and surgery,2nd edition,Quesenberry,K.E. and Carpenter,J.W.

Training center at Kaset

Documents

Transcript of Training center at Kaset