Topzorg in de GGZ verpleegkunde

waar praktijk en kennis elkaar vinden

Zorgbehoeften van depressieve ouderen in de thuissituatie

Drs. Wim Houtjes

Workshop programma

• Korte inleiding

• Casuïstiek bespreking

• Resultaten onderzoek

• Aanbevelingen

Een stukje theorie

Depressie is een kwelling• Depressieve stemming• Verlies van interesse of plezier• Verandering in gewicht• Veel- of juist heel weinig slapen• Psychomotore agitatie of

remming• Moeheid• Gevoelens van zelfverwijt of

schuld• Verminderde cognitieve

vermogens• Gedachten aan de dood

Hoe vaak komt het voor:

• Depressieve stoornis: 2% van de 55 plus• Beperkte depressie: 10%• Klinisch Relevante Depressieklachten: 13-14%

Hogere prevalenties bij allochtone ouderen!• Marokkaanse ouderen 34% KRD• Turkse ouderen 62% KRD

• Ook hoge prevalenties bij geïnstitutionaliseerde ouderen 15% DS > 25% BD (MD richtlijn depressie, addendum ouderen)

Risico factoren

• Cognitieve stoornissen

• Gebrek aan of verlies van sociaal contact

• Lichamelijke ziekte

• Functionele beperkingen

• Depressie in anamnese

• Vrouwelijk geslachtMaar ook: medicatie, karaktereigenschappen, religie enz.

kunnen een rol spelen (MD richtlijn depressie, addendum ouderen)

Welke rol spelen verpleegkundigen bij de behandeling van depressie?

• activiteiten voortvloeiend uit een verpleegkundige diagnose

• activiteiten op verzoek van een arts

• activiteiten voor de zorgvrager (die dit zelf niet kan)

casuïstiek

• Lees de casus door en noteer de antwoorden op de volgende vragen:

• Noem 5 zorgaspecten (waar wil je meer van weten?

• Wat is voor jou het belangrijkste zorgaspect?

• Wat is je (verpleegkundige) diagnose?• Welk beleid zet je uit?

Wat is er aan de hand? (1)

• Het niet duidelijk wat verpleegkundigen doen en wat het effect is van hun handelen

• Er wordt veel geput uit kennis van aanpalende vakgebieden

• Handelen is vaak gebaseerd op traditie, intuïtie en ervaring

• Verpleegkundige praktijk is onvoldoende in kaart gebracht

Wat is er aan de hand? (2)

• Weinig kennis beschikbaar over aard en omvang zorgbehoefte ouderen met een d.s.

• Publicaties over onderzoek op dit terrein ontbreken.

• Richtlijnen voor systematisch vaststellen van zorgbehoefte ontbreken.

• Het is onduidelijk hoe het best op de behoeften en zorgvragen van ouderen ingespeeld kan worden

Geringe beschikbaarheid relevante onderzoeksresultaten

Criteria literatuur:• doelgroep (volwassenen)• wetenschappelijke relevantie’• depressie als primair uitgangspunt’• Engels , Nederlands of Duitstalig• Voldoende grote onderzoekspopulatie• Datum van uitgave > 1990

MD richtlijn depressie:

• 71 artikelen met enige verpleegkundige relevantie

• na toetsing 17 artikelen

• bruikbaarheid na analyse 0 artikelen

Algemene probleemstelling1. Er is onvoldoende wetenschappelijke kennis over

de specifieke problemen en zorgbehoeften waarmee ouderen als gevolg van een depressieve stoornis te kampen hebben

Vraagstelling

1. Wat zijn de meest voorkomende problemen/zorgbehoeften van ouderen met een depressieve stoornis.

Design:

Kwantitatief beschrijvend dwarsdoorsnede onderzoek (Polit &Beck, 2004)

Populatie en steekproef:

Thuiswonende ouderen 60+, N=110

Diagnose depressieve stoornis (296,2 of 296,3)

In behandeling bij Adhesie, Altrecht, Mediant, Symfora, Gelderse Roos, GGNet, Zwolse Poort, Riaggz

Exclusie: Cognitieve problematiek en ernstige lichamelijke co-morbiditeit

Data verzameling

• Afname vragenlijst demografische factoren

• Afname CANE, cliënt versie en mantelzorg versie. (30 en 20 minuten)

• Afname MADRS (15 minuten)• Telefonische afname CANE met

hulpverlener • (15 minuten).

Steekproefkenmerken 1

Geboorte groep

13 13,7 13,7 13,7

19 20,0 20,0 33,7

26 27,4 27,4 61,1

20 21,1 21,1 82,1

9 9,5 9,5 91,6

5 5,3 5,3 96,8

3 3,2 3,2 100,0

95 100,0 100,0

60-64

65-69

70-74

75-79

80-84

85-89

90-100

Total

ValidFrequency Percent Valid Percent

CumulativePercent

Geslacht

33 34,7 34,7 34,7

62 65,3 65,3 100,0

95 100,0 100,0

man

vrouw

Total

ValidFrequency Percent Valid Percent

CumulativePercent

Burgerlijke staat

9 9,5 9,5 9,5

45 47,4 47,4 56,8

5 5,3 5,3 62,1

36 37,9 37,9 100,0

95 100,0 100,0

alleenstaand

getrouwd

gescheiden

weduwe

Total

ValidFrequency Percent Valid Percent

CumulativePercent

steekproefkenmerken

Opleiding

16 16,8 16,8 16,8

34 35,8 35,8 52,6

29 30,5 30,5 83,2

11 11,6 11,6 94,7

4 4,2 4,2 98,9

1 1,1 1,1 100,0

95 100,0 100,0

lager onderwijs

voorgezet lager onderwijs

middelbaar onderwijs

hoger onderwijs

wetenschappelijkonderwijs

9

Total

ValidFrequency Percent Valid Percent

CumulativePercent

Resultaten 1

• Gemiddelde depressie ernst (MADRS-score):– Vrouwen 28,3 / 60– Mannen 29,6 / 60

• Hoogste depressie score:– Vrouwen 53 / 60 – Mannen 48 / 60

• Hoogst scorende depressie item = somberheid– Vrouwen: 3,47 / 6– Mannen: 3,69 / 6

Resultaten 2

CANE scores Met needs Unmet needs

Psychische nood 48,4% 28,4%

Dag activiteiten 38,9% 25,3%

Intimiteit 20% 24,2%

Zintuigen 36,8% 16,8%

Sociaal contact 17,9% 13,7%

Geheugen 53,7% 11,6%

Huishouden 53,7% 4,2%

Lichamelijke klachten 58,9% 9,5%

CANE scores NANDA vpk diagnoses

Psychische nood Hopeloosheid / machteloosheid / angst / geestelijke nood

Dag activiteiten inactiviteit

Intimiteit Gezinscoping,ontplooiings mogelijkheden

Seksueel dysfuntioneren

Zintuigen Zintuiglijke waarneming, gewijzigd

Sociaal contact Inadequate sociale interactie / sociaal isolement / dreigende eenzaamheid

Geheugen geheugentekort

Huishouden Huishoudvermogen, verminderd

Lichamelijke klachten Aanpassingsvermogen, verminderd / tekort in gezondheidsonderhoud

Opmerkelijk!

• Veel (ambulante) behandelaren zijn nog nooit bij de patiënt thuis geweest.

• Veel behandelaren hebben geen idee van de aard en omvang van de zorgbehoefte.

• Ondanks hoge MADRS-score vaak een lage contactfrequentie.

• Als de depressie opklaart, kan zorgbehoefte een probleem blijven

Aanbevelingen

•Depressie vraagt om een multi-disciplinaire aanpak•Medische diagnostiek alleen is te beperkt•Zorg altijd voor een goede verpleegkundige diagnose gebaseerd op systematisch uitgevoerd behoeften onderzoek•Laat de patiënt pas los als ook aan de zorgbehoefte tegemoet gekomen is!