TONYUKUK BENG TAI

TONYUKUK BENG TAI

1. Ta, 1. Yz. (Bat yz)1- Bilge Tonyukuk'um. Kendim in lkesinde dodum. Trk bodunu in'e bal idi.2- Trk bodunu (bir) ba bulamadan in'den ayrld, (bir) ba buldu. (O) ba brakp in'e yine dnd. Teri yle demi beli: "Ba verdim, 3- Ban brakp geri dndn. Dndn iin Teri ldrmtr beli". Trk bodunu ld, eridi, yok oldu. Trk Sir bodununun yurdunda 4- boy kalmad. Uzakta, darda kalm(lar) toparlanp yediyz oldu(lar). ki bl atl, bir bl yaya idi. Yediyz kiiyi 5- yneten bykleri ad idi. "Katl" dedi, katlan ben oldum:Bilge Tonyukuk... Kaan m klaym dedim. Dndm. Sska boa (ile), semiz boa arkaya 6- tekme atsalar, semiz boa m, sska boa m att diye bilinmez imi deyip oka dndm. Ondan sonra Teri bilgi verdii iin, zm, kendim kaan kldm. Bilge Tonyukuk, Boyla Baa Tarkan7- ile lteri kaan olunca Gney'de in'i, Dou'da Ktayn', Kuzey'de Ouz'u pek ok ldrd. Bilgesi, avuu ben kendim idim. oay'n Kuzeyi'nde Kara Kumu'da oturur idik.1. Ta, 2. Yz. (Gney yz)1- Geyik yiyerek, tavan yiyerek oturur idik. Bodunun boaz tok idi. Yamz evrede ocak gibi iken (biz) ate gibi idik. ylece otururduk. Yrk Ouzlarndan tank geldi.2- Tann sz yle: "Dokuz Ouz bodunu zerine kaan oturdu." der. in ynne Kon Paa'y gndermi. Ktayn ynne Tora Esim'i gndermi. Sz byle: "Azck Trk bodunu3- yryor imi. Kaan alp imi. Danman bilgili imi. O iki kii var olursa seni (de), in'i (de) ldrecek derim. Dou'da Ktayn' ldrecek derim. Beni, Ouz'u4- ldrecek derim. in Gney'den yana desin, Ktayn Dou'dan yana desin, ben Kuzey'den yana deeyim. Trk Sir bodunu yerinde dursun. (Onun) ilerlemesi dahi dursun, (onu) yok edelim5- derim.". O sz iitip gece uyuyasm gelmedi, gndz oturasm gelmedi. Ondan tr kaanma aldm. yle aldm:"in, Ouz, Ktayn, bu birleirse6- biz kala kalacaz. Kendi ii dardan tutulmu gibiyiz. Yufka gcndekinin delinmesi ucuz imi. nce gcndekini krmak kolay. Yufka kaln olsa delinmesi etin imi. nce7- youn olsa krmak etin imi. Dou'da Kyayn'dan, Gney'de in'den, Bat'da Batl'lardan, Kuzey'de Ouz'dan iki bin erimiz gelecek var m ki? Byle konutum.8- Kaanm, ben Bilge Tonyukuk konutuk. (Kaan) Konutuumu iiti verdi. Gnlnce ynlendir dedi. Kk ' ap tken Orman'na yneldim. nig Kklk (denilen yer)'n Toul (denilen yer)'da Ouz geldi.9- Eri bin imi. Biz iki bin erdik. Savatk. Teri yle istedi dattk. Irmaa dt. Dattklarmz yolda yine ld hep. Ondan sonra Ouz'un tm (bize katlmak iin) geldi.10- Getirdim btn Trk bodunu'nu tken Yeri'ne... Ben kendim Bilge Tonyukuk tken Yer'e konmu diye iitip Gney'deki bodun, Bat'daki, Kuzey'deki, Dou'daki bodun (bize katlmak iin) geldi.1. Ta, 3. Yz. (Dou yz)1- ki bin erdik biz. ki ordu(muz) oldu. Trk bodunu klndndan, Trk Kaan oturduundan beri antu kentine, Taluy rmana ulam yok imi. Kaanma syleyip ordu ilettim.2- antu kentine, Taluy rmana dedirdim. Yirmi kenti krd. Usu yprand. Otada yatp kalrd. in kaan yamz idi. On Ok kaan yamz idi.3- Dahas Krkz'n gl kaan yamz oldu. O kaan szleip "Altun orman stnde bulualm" demi. yle anlamlar. "Dou'da Trk Kaan'na saldralm" demi. "Ona doru saldrmazsak nice ne eder o bizi...4- Kaan alp imi. Danman bilge imi. Nice ne edip kesinlikle ldrecektir. mz birleip s salalm. Onu yok klalm." demi. Trgi Kaan yle demi. "Benim bodunun oraya ular." demi.5- "Trk bodunu yine karktr." demi. "Ouz'u yine skntdadr." demi. O sz iitince gece yine uyuyasm gelmez idi. Oturasm gelmez idi. Orada dndm.6- lk Krgz'a salmamz iyi olur dedim. Kgmen'in yolu bir imi, (ama) kapal imi diye iitip bu yolu yrr isek yaramyacak dedim. ..... klavuz istedim. lg z eri buldum.7- Kendim az yerim, onu beslerim ..... imi. Bir at yolu imi. Onun (ile) gitmi. Ona syleyip bir atl gitmi diye o yolu yrrsek iyi olur dedim. Dndm. Kaanma1. Ta, 4. Yz. (Kuzey yz)1- syledim. Ordu yrttm. "Attan in" dedim. Aktermil'i geince yorgalattm. At stne bindirerek kar sktm. Yukarya at yedekleyip yaya... aa(lara) tutunarak karttm. ndeki er2- geince ... Ibrk (rma)' atk. Yobul (da)'u indik. On gecede yanndaki Tu'un berisine vardk. Klavuz yeri arp boazland. Bunalan Kaan "koturu verin" demi,3- "An suyuna varalm"... O suyun yanna vardk. A yemee attan indirdik. At(lar) iyice dinlendirdik. Gndz de gece de koturup vardk. Krgz' uykuda bastk.4- Sngyle atk. Ka(a)n, ordusu derlenmi. Savatk, santk. Ka(a)nn ldrdk. Kaan'a Krkz bodunu tutsak oldu, ba edi. Geri dndk. Kgmen ormanna beri geldik.5- Krkz'dan dndk. Trgi kaann(n yann)dan gzc geldi. Sz yle: "Dou'dan kaana doru ordu yrtelim demi. Yrtmezsek o bizi [(ki) kaan alp imi, danman bilge imi] ne ada, nerede olsa6- bizi kesin ldrr demi. Trgi kaan darlam" dedi. "On Ok bodunu eksiksiz darlam" der. in ordusu (da) var imi. O sz(ler) iitince kaanm: "Ben eve geri dneyim" dedi.7- Katun yok olmu idi. "Onu yolataym" dedi. "Ordu gnderin" dedi. "Altun ormannda oturun" dedi. "S ba nel Kaan, Tardu ad gitsin(ler)" dedi. Bilge Tonyukuk'a, bana syledi.8- "Bu orduyu ynelt" dedi. "Buyruunu gnlnce syle. Ben sana ne syleyeyim" dedi. "Gelirse yiite toparlanr, gelmezse dilini szn alr oturursunuz" dedi. Altun ormannda oturduk.9- at geldi. Szleri bir: "Kaan ordu kard. On Ok ordusu eksiksiz kt" der(ler). "Yar ovasnda bulualm" demiler. O sz iitince Kaan'a o sz(ler)i ilettim. Kaan'dan (bu) sze karlk10- geldi. "Oturun" diye demi. "ncy, gzcy iyice vur. Baskn yaptrtma" demi. Bg (kapaan) Kaan bana yle sylemi. Apa Tarkan'a ire (gizli) sz gndermi: "Bilge Tonyukuk korkar, o kendisi o yanlr.11- Ordu yrtelim derse onamayn". O sz iitince ordu yrttm. Altun ormann yol aramadan atm. rti rman geitsiz yerinden getik. Gece de gittik. Bolu'ya tan atmadan dedik (ulatk).2. Ta, 1. Yz. (Bat yz)1- Ulak getirdiler. Sz yle: "Yar ovasnda on tmen er topland" der. O sz iitince belerin hepsi2- "Dnelim, ar uslu olmak iyidir" dediler. Ben yle derim; ben Bilge Tonyukuk: "Altun ormann ap geldik, rti rman3- geip geldik. Gelmi(ler)i alp dedi, duymad. Teri, Umay, Iduk Yer Su bas verdi beli. Niye kayoruz?4- ok diye niye korkuyoruz? Azz diye neden (kendimizi) aalayalm. Akn edelim" dedim. Akn ettik. Yayldk. kinci (kez) ok geldi(ler).5- Yanar gibi kzp geldi(ler). Savatk. Bizim iki katmz artk idi(ler).Tar balad iin, ok(turlar) diye biz6- korkmadk, savatk. Tardu adar'a kadar yayldk. Kaann tuttuk. Yabgusunu, adn7- orada ldrld. Elli kadar er tuttuk. O ayn gece bodununa bilgi gnderdik. O sz iitip On Ok beleri, bodunu hep8- geldi, ba edi. Gelen belerini, bodununu eitip, dzenlettim. Az bir bodunkam idi. On Ok ordusunu yolladm.9- Biz de ordu saldk. An'ya erdik. Yin Irma'n geip Tinsi Olu denilen kutsal Ek dana erdirdim.2. ta, 2. yz. (Gney yz)1- Temirkap'ya doru eritik. Oradan dndk. nelkap'ya, ....up daa Tezik, Tokursn'(a)?2- oradan, Yirk'i ap balayarak Ardak bodunu hep geldi, o gn (iinde) dedi. Trk bodunu Demirkap'ya, Tinsi Olu3- Tinsi Olu denilen daa ulaml yok imi. O yere de ben Bilge Tonyukuk ulatrdm iin4- kzl altun, ak gm, kzl uduz?, gerit? kazanc uratrmadan getirdi.lteri Kaan bilgesi ....5- li iin in ile onyedi (kez) savat. Ktayn ile yedi (kez) savat. Ouz ile be (kez) savat. Bun(lar)da danman6- yine ben kendim idim. Dant yine ben kendim idim. lteri Kaan ld.Trk Bgi (Kapaan) Kaan'a, Trk Bilge Kaan'a2. Ta, 3. Yz. (Dou yz)1- Kapaan Kaan yirmiyedi yanda .... idi. Kapaan Kaan oturdu. Gece uyumad,2- Gndz oturmad. Kzl altun (para) dkt, ak gm (para) dkt. i, gc ona kendim verdim. Uzaklara nc(leri) ben gnderdim.3- Savunmay, gzleme yerlerini kendim byttm. Yaya bardmda, karr idim. Kaanmla (birlikte) savatk. Teri balad( iin)4- bu Trk bodunu'na pusatl yay yaklatrtmadm. Damgal at yrttrmedim. lteri Kaan kazanmasayd5- ve de ben kendim kazanmasayd il yine, budun yine yok olacak idi. Kazand iin ve de kendim kazandm iin6- il yine il, bodun yine bodun oldu. Kendim yal oldum, ulu oldum. Hangi yerde kaanl boduna7- .......... bylesi var ise ne sknts var olur imi.8- .......... Trk Bilge Kaan ilinde yazdrdm. Ben Bilge Tonyukuk.2. Ta, 4. Yz. (Kuzey yz)1- lteri Kaan kazanmasayd, yok olsa idi, ben kendim Bilge Tonyukukkazanmasaydm, ben yok olsa idim,2- Kapaan Kaan'n Trk Sir bodun'u yerinde boy da, bodun da, kii de yok olacak idi.3- lteri Kaan, Bilge Tonyukuk kazandmz iin, Kapaan Kaan'n TrkSir bodun'unun yrmesi bundandr.4- Trk Bilge Kaan', Trk Sir bodun'unu, Ouz bodun'unu besleyip oturuyor.