Tom 6

Prawo zobowiązań– część ogólna

Pod redakcjąAdama Olejniczaka

Suplement

SYSTEM PRAWA PRYWATNEGO

Prawo zobowiązań – część ogólna

Tom 6

Suplement

SYSTEM PRAWA PRYWATNEGO

Prawo zobowiązań – część ogólna

Tom 6

Suplement

REDAKTOR NACZELNY SYSTEMU PRAWA PRYWATNEGOZBIGNIEW RADWAŃSKI

Prawo zobowiązań – część ogólna

Tom 6 Suplement

Redaktor Dr hab. Adam Olejniczak

profesor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza

Autorzy

dr Przemysław Drapała – Uniwersytet Mikołaja Kopernika; dr hab. Fryderyk Zoll – profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego

WYDAWNICTWO C. H. BECKINSTYTUT NAUK PRAWNYCH PAN

WARSZAWA 2010

Wydano we współpracy: z Instytutem Nauk Prawnych PAN

w Warszawie

Poszczególne części opracowali:

Przemysław Drapała – rozdz. VII1

Fryderyk Zoll – rozdz. V1

Redakcja serii: dr Agnieszka Mikos-Sitek Redakcja: Agata Ponikowska

© Wydawnictwo C. H. Beck 2010

Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00–203 Warszawa

Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk i oprawa: Perfekt, Warszawa

ISBN 978-83-255-1620-8

V

Przedmowa

„Prawo zobowiązań – część ogólna” obejmuje problematykę, która jest przedmiotem analizy w ramach Tomu 5 i 6 Systemu Prawa Prywatnego. W niniejszym Suplemencie do Tomu 6 zostały omówione kwestie wykonania i skutków niewykonania zobowiązań oraz zmiany dłużnika. W publikowanym Suplemencie zachowano ustalony dla całego Systemu Prawa Prywatnego sposób przedstawienia materiału. Opracowanie jest dziełem dwóch autorów. Każdy z nich odpowiada wyłącznie za wyrażone przez siebie poglądy, a w ramach prac redakcyjnych nie ingerowano w indywidualne ujęcie zagadnień.

Publikacja uwzględnia stan prawny na dzień 1 sierpnia 2010 r.

Warszawa, sierpień 2010 r. Prof. UAM dr hab. Adam Olejniczak

VII

Spis treści

str.Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VWykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IX

Rozdział V1. Wykonanie i skutki niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

§ 1. Struktura kodeksowej regulacji wykonania i niewykonania zobowiązań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

§ 2. Wykonanie zobowiązań przez spełnienie świadczenia . . . . . . . . . . . . 11 I. Wykonanie zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 II. Zarachowanie zapłaty w przypadku wielości długów . . . . . . . . . . . . . . 42 III. Świadczenie do rąk osoby nieuprawnionej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 IV. Miejsce spełnienia świadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 V. Termin spełnienia świadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 § 3. Skutki niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań . . . 80 I. Zagadnienia wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 II. Roszczenia pierwotne i wtórne – problem roszczenia o spełnienie

świadczenia jako sankcji naruszenia zobowiązania oraz kwestia prawa dłużnika do spełnienia świadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

III. Pojęcie niewykonania i nienależytego wykonania zobowiązania oraz kwalifikowane postaci naruszenia zobowiązania i ich skutki . . . . . . . . . 95

Rozdział VII1. Przejęcie długu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219 § 1. Zagadnienia wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 I. Powstanie współczesnej konstrukcji zwalniającego (translatywnego)

przejęcia długu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 II. Modele zmiany dłużnika we współczesnych systemach prawnych . . . . 222 III. Zakres zastosowania przepisów Kodeksu cywilnego o przejęciu długu

(art. 519–525 KC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223 IV. Przejęcie długu w projektach harmonizacji prawa

zobowiązańw Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224 § 2. Długi podlegające zwalniającemu przejęciu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 I. Podstawowe cechy długów podlegających zwalniającemu przejęciu . . 226 II. Umowne ograniczenia dopuszczalności przejęcia długu . . . . . . . . . . . . 228 III. Ograniczenia dopuszczalności przejęcia długu z uwagi na treść

świadczenia dłużnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229 IV. Długi wynikające ze zobowiązań wzajemnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231 V. Długi naturalne oraz wynikające z wadliwej czynności prawnej . . . . . . 232 § 3. Umowa zwalniającego przejęcia długu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 I. Natura prawna przejęcia długu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 II. Podmiotowe konfiguracje umowy przejęcia długu . . . . . . . . . . . . . . . . . 238 III. Forma umowy przejęcia długu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249 § 4. Skutki prawne przejęcia długu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250 I. Zakres następstwa prawnego przejemcy w dług . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250 II. Zasada zachowania tożsamości zobowiązania po zmianie dłużnika . . . 255

Spis treści

VIII

III. Zarzuty przejemcy długu przeciwko wierzycielowi . . . . . . . . . . . . . . . . 257 IV. Wpływ przejęcia długu na zabezpieczenia wierzytelności . . . . . . . . . . . 261 § 5. Szczególne przypadki zwalniającego przejęcia długu . . . . . . . . . . . . 266 I. Przejęcie długu przyszłego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 II. Przejęcie długu w zobowiązaniach solidarnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269 III. Przejęcie długów związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa lub

gospodarstwa rolnego (art. 554 KC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272 § 6. Kumulatywne przystąpienie do długu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275 I. Istota i funkcje kumulatywnego przystąpienia do długu . . . . . . . . . . . . 275 II. Umowne kumulatywne przystąpienie do długu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276 III. Ustawowe kumulatywne przystąpienie do długu . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283

Indeks rzeczowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289

IX

Wykaz skrótów

1. Źródła prawa

ALR. . . . . . . . . . . . . . . �andrecht Pruski (�andrecht Pruski (Allgemeine Landrecht f�r die pre��ische Staaten�r die pre��ische Staatenr die pre��ische Staaten�ische Staatenische Staaten) z 179�� r. 179�� r.179�� r.

DCFR . . . . . . . . . . . . . Projekt Wspólnego Systemu Odniesienia (Draft of Common Frame of Reference)

dyrektywa90/32��/EWG . . . . . . . . dyrektywa Rady 90/32��/EWG z 13.6.1990 r. o podróżach turystycznych

za cenę zryczałtowaną (Dz.Urz. WE � 1990.158.59)dyrektywa 1999/44/WE . . . . . . . . dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 1999/����/WE z 25.5.1999 r.

w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji (Dz.Urz. WE � 1999.171.12)

GospNierU . . . . . . . . . ustawa z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.)

KC . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 23.��.196�� r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.)KC austr. . . . . . . . . . . Kodeks cywilny austriacki z 1811 r. (ABGB –Kodeks cywilny austriacki z 1811 r. (ABGB – 1811 r. (ABGB –1811 r. (ABGB – Allgemeines B�rgerliches

Gesetzb�ch)KC franc. . . . . . . . . . . Kodeks cywilny francuski z 180�� r. (Cciv – Code civil)KC niem. . . . . . . . . . . Kodeks cywilny niemiecki z 1896 r. (BGB – B�rgerliches Gesetzb�ch)KC włos. . . . . . . . . . . Kodeks cywilny włoski z 19��2 r. (Cc – Codice civile)KH . . . . . . . . . . . . . . . . rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27.6.193�� r. – Kodeks

handlowy (Dz.U. Nr 57, poz. 502 ze zm.)KK . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.)KomPrywU . . . . . . . . . ustawa z 30.8.1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (tekst jedn.: Dz.U.

z 2002 r. Nr 171, poz. 1397 ze zm.)konwencja wiedeńska . . Konwencja Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodo-

wej sprzedaży towarów, sporządzona w Wiedniu 11.��.1980 r. (Dz.U. z 1997 r. Nr ��5, poz. 286)

KP . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 26.6.197�� r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 9�� ze zm.)

KPC . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 17.11.196�� r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr ��3, poz. 296 ze zm.)

KredKonsU . . . . . . . . . ustawa z 20.7.2001 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. Nr 100, poz. 1081 ze zm.)

KRO . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 25.2.196�� r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.)

KSH. . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 15.9.2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 9��, poz. 1037 ze zm.)

KWU . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn.: Dz.U. z 2001 r. Nr 12��, poz. 1361 ze zm.)

KZ . . . . . . . . . . . . . . . . rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27.10.1933 r. – Kodeks zobowiązań (Dz.U. Nr 82, poz. 598 ze zm.)

OchrKonsU . . . . . . . . . ustawa z 2.3.2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpiecz-ny (Dz.U. Nr 22, poz. 271 ze zm.)

Ochr�okU . . . . . . . . . . ustawa z 21.6.2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zaso-bie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.)

Wykaz skrótów

X

OR . . . . . . . . . . . . . . . . Prawo obligacyjne szwajcarskie z 1911 r. (Obligationenrecht)PECL . . . . . . . . . . . . . . Zasady Europejskiego Prawa Umów (Principles of International Con-

tract Law)PrBank . . . . . . . . . . . . ustawa z 29.8.1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz.U. z 2002 r.

Nr 72, poz. 665 ze zm.)PrUpNapr . . . . . . . . . . ustawa z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn.:

Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361 ze zm.)PrWeksl . . . . . . . . . . . . . ustawa z 28.��.1936 r. – Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282 ze zm.)SprzedKonsU . . . . . . . ustawa z 27.7.2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsu-

menckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. Nr 1��1, poz. 1176 ze zm.)

TermZapłU . . . . . . . . . ustawa z 12.6.2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. Nr 139, poz. 1323 ze zm.)

TFUE . . . . . . . . . . . . . . . Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C 2008.115.��7)TWE . . . . . . . . . . . . . . Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską z 25.3.1957 r. (Dz.Urz. UE

C 1992.22��.1)UsłTurU . . . . . . . . . . . ustawa z 29.8.1997 r. o usługach turystycznych (tekst jedn.: Dz.U.

z 200�� r. Nr 223, poz. 2268 ze zm.)Zasady Acquis . . . . . . Zasady Obowiązującego Prawa UmówZasady UNIDROIT . . Zasady Międzynarodowych Kontraktów HandlowychZastRejU . . . . . . . . . . . ustawa z 6.12.1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów

(tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. Nr 67, poz. 569 ze zm.)ZmKC z 2003 r. . . . . . ustawa z 1��.2.2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektó-

rych innych ustaw (Dz.U. Nr ��9, poz. ��08)

2. Organy orzekająceOrgany orzekające

BGH . . . . . . . . . . . . . . Niemiecki Federalny Sąd Najwyższy (B�ndesgerichtshof)ETS . . . . . . . . . . . . . . . Europejski Trybunał SprawiedliwościGKA . . . . . . . . . . . . . . Główna Komisja ArbitrażowaNSA . . . . . . . . . . . . . . Naczelny Sąd AdministracyjnyRGZ . . . . . . . . . . . . . . Sąd Rzeszy (Reichs-Gerichtshof)SN . . . . . . . . . . . . . . . Sąd NajwyższySN (7) . . . . . . . . . . . . . Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów

3. Czasopisma i publikatory i publikatory publikatory

AUWr . . . . . . . . . . . . . Acta Universitatis WratislaviensisBGHZ . . . . . . . . . . . . . Entscheidungen des Bundesgerichtshofes in ZivilsachenBSN . . . . . . . . . . . . . . Biuletyn Sądu NajwyższegoDz.U. . . . . . . . . . . . . . Dziennik UstawDz.Urz. WE . . . . . . . . Dziennik Urzędowy Wspólnot EuropejskichECR . . . . . . . . . . . . . . European Court ReportsEPPP . . . . . . . . . . . . . . Encyklopedia Podręczna Prawa PrywatnegoGSP . . . . . . . . . . . . . . . Gdańskie Studia PrawniczeHUK . . . . . . . . . . . . . . Czasopismo Kwartalne Całego Prawa Handlowego, Upadłościowego

oraz Rynku KapitałowegoKPP . . . . . . . . . . . . . . . Kwartalnik Prawa PrywatnegoMoP . . . . . . . . . . . . . . . Monitor PrawniczyNJW . . . . . . . . . . . . . . Neue Juristische WochenschriftNJW-RR . . . . . . . . . . . Neue Juristische Wochenschrift – Rechtsprechungs-ReportNP . . . . . . . . . . . . . . . . Nowe PrawoONSA . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Naczelnego Sądu AdministracyjnegoOSA . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądów ApelacyjnychOSAB . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądów Apelacji Białostockiej

XI

Wykaz skrótów

OSAKa . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach i Sądów Okręgowych Apelacji Katowickiej

OSG. . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądów GospodarczychOSN. . . . . . . . . . . . . . . Zbiór Orzeczeń Sądu Najwyższego. Orzeczenia Izby Cywilnej (w latach

1933–1952), Orzecznictwo Sądu Najwyższego (w latach 1953–1961: Izby Cywilnej i Izby Karnej, w roku 1962: Izby Cywilnej, w latach 1963–1981: Izby Cywilnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w latach 1982–1989: Izby Cywilnej i Administracyjnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w latach 1990–199��: Izby Cywilnej oraz Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w 1995 roku: Izby Cywilnej)

OSP . . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądów Polskich (1921–1939), Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych (1957–1989), Orzecznictwo Sądów Polskich (od 1990)

Pal. . . . . . . . . . . . . . . . PalestraPB . . . . . . . . . . . . . . . . Prawo BankowePiP . . . . . . . . . . . . . . . . Państwo i Prawo Pra�oPra�oPN . . . . . . . . . . . . . . . Przegląd NotarialnyPPH . . . . . . . . . . . . . . . Przegląd Prawa HandlowegoPS . . . . . . . . . . . . . . . . Przegląd SądowyPr. Sp. . . . . . . . . . . . . . Prawo SpółekProk. i Pr. . . . . . . . . . . Prokuratura i PrawoPUG . . . . . . . . . . . . . . Przegląd Ustawodawstwa GospodarczegoRej. . . . . . . . . . . . . . . . RejentR. Pr. . . . . . . . . . . . . . . Radca PrawnyRPEiS . . . . . . . . . . . . . Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i SocjologicznyRzeczp. . . . . . . . . . . . RzeczpospolitaSC . . . . . . . . . . . . . . . . Studia CywilistyczneSI . . . . . . . . . . . . . . . . Studia IuridicaSIS . . . . . . . . . . . . . . . Studia Iuridica SilesianaSP . . . . . . . . . . . . . . . . Studia PrawniczeSPE . . . . . . . . . . . . . . . Studia Prawno-EkonomiczneTPP . . . . . . . . . . . . . . . Transformacje Prawa PrywatnegoZNUJ . . . . . . . . . . . . . Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego

4. PiśmiennictwoPiśmiennictwo

Czachórski, 1968 (1970, 1978, 1983) . . . W. Czachórski, Prawo zobowiązań w zarysie, Warszawa 1968, 1970,

1978, 1983Czachórski, 1994 (1995, 1996, 1999, 2002, 2003, 200��) . . . . W. Czachórski, Zobowiązania. Zarys wykładu (opracowanie: A. Brzo-

zowski, M. Safjan, E. Skowrońska-Bocian), Warszawa 199��, 1995, 1996, 1999, 2002, 2003, 200��

Domański, Instytucje . . L. Domański, Instytucje kodeksu zobowiązań. Komentarz teoretyczno- -praktyczny. Część ogólna, Warszawa 1936

Gniewek, Komentarz KC,2006 (2008) . . . . . . . . . Kodeks cywilny. Komentarz (pod red. E. Gniewka), Warszawa 2006,

2008KC. Praktyczny komentarz, t. [ ] . . . . . . H. Ciepła, B. Czech, S. Dąbrowski, Kodeks cywilny. Praktyczny komen-

tarz z orzecznictwem, t. 2, Art. 353–1088, Warszawa 2005 KC z Komentarzem, Komentarzem,Komentarzem,t. [ ] . . . . . . . . . . . . . . . Kodeks cywilny z Komentarzem (pod red. J. Winiarza), t. I i II, Warsza-

wa 1980, 1989

Wykaz skrótów

XII

Komentarz do KC,Ks. [ ], t. [ ] . . . . . . . . . Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga pierwsza, Część ogólna,

Warszawa 1998, 1999, 2001, 2002, 2003, 200��, 2007; Księga druga, Własność i inne prawa rzeczowe, Warszawa 1996, 1999, 2001, 2002, 2003, 200��, 2007; Księga trzecia, Zobowiązania, t. I i II, Warszawa 1996/1997, 1999, 2001, 2002, 2005, 2006, 2007, 2009; Księga czwarta, Spadki, Warszawa 1995, 1999, 2001, 2002, 2005, 2006, 2007

Komentarz KC,t. [ ], 1972 . . . . . . . . . . Kodeks cywilny. Komentarz (pod red. Z. Resicha, J . Ignatowicza, J . Pie-

trzykowskiego, I. Bielskiego), t. I–III, Warszawa 1972Komentarz KC, t. [ ] . . Kodeks cywilny. Komentarz (pod red. K. Pietrzykowskiego), t. I, War-

szawa 1997, 1999, 2002, 200��, 2005, 2008; t. II, Warszawa 1998, 2000, 2003, 200��, 2005, 2009

Komentarz KSH, t. [ ] . . . . . . . . . . . . . . . S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Sz�mański, M . Tarska, Kodeks spółek

handlowych. Komentarz, t. I, Warszawa 2006; t. II, Warszawa 2005Longchamps de Berier,Zobowiązania, 1939 (19��8, 1999) . . . . . . . . R. Longchamps de Berier, Polskie prawo cywilne, t. II, Zobowiązania,

�wów 1939; Polskie prawo cywilne, t. II, Zobowiązania, �wów 1939 (wydanie anastatyczne – Poznań 1999); Zobowiązania, Poznań 19��8

Łętowska,Prawo umów,1999 (2002) . . . . . . . . . E. Łętowska, Prawo umów konsumenckich, Warszawa 1999, 2002Ohanowicz, Górski, Zarys . . . . . . . . A. Ohanowicz, J. Górski, Zarys prawa zobowiązań, Warszawa 1970Ohanowicz, Górski,Zobowiązania . . . . . . . A. Ohanowicz, J. Górski, Zobowiązania. Zarys według kodeksu cywil-

nego. Część szczegółowa, Warszawa–Poznań 1966Pecyna, Wykonanie . . . Wykonanie i skutki naruszenia zobowiązań. Projekt z uzasadnieniem

(pod red. M. Pecyny), Kraków 2009

Radwański, Olejniczak,Zobowiązania, 200�� (2005, 2006, 2008) . . . Z. Radwański, A. Olejniczak, Zobowiązania – część ogólna, Warszawa

200��, 2005, 2006, 2008, 2010Radwański,Panowicz-Lipska,Zobowiązania, 1996(1998, 2001, 2003, 200��, 2005, 2007) . . . . Z. Radwański, J. Panowicz-Lipska, Zobowiązania – część szczegółowa,

Warszawa 1996, 1998, 2001, 2003, 200��, 2005, 2007, 2010System, t. [ ] . . . . . . . . System Prawa Cywilnego, t. I, Ossolineum 197��, 1985; t. II, Ossolineum

1977; t. III, cz. 1, Ossolineum 1981; t. III, cz. 2, Ossolineum 1976; t. IV, Ossolineum 1986

System PrPryw, t. [ ] . . System Prawa Prywatnego, t. 1, Warszawa 2007; t. 2, Warszawa 2002, 2008; Suplement do t. 2, Warszawa 200��; t. 3, Warszawa 2003, 2007; t. ��, Warszawa 2005, 2007; t. 5, Warszawa 2006; t. 6, Warszawa 2009; t. 7, Warszawa 2001, 2003; t. 8, Warszawa 200��; t. 9, Warszawa 2010; t. 10, Warszawa 2009; t. 11, Warszawa 2009; t. 12, Warszawa 2003; t. 13, Warszawa 2003, 2007; t. 16, Warszawa 2008; t. 18, Warszawa 2005, 2010; Suplement do t. 18, Warszawa 2006; t. 19, Warszawa 2006

XIII

Wykaz skrótów

Wolter, Ignatowicz, Stefani�k, Prawocywilne, 1996 (1998, 1999, 2000, 2001) . . . . A. Wolter, J. Ignatowicz, K. Stefani�k, Prawo cywilne. Zarys części ogól-

nej, Warszawa 1996, 1998, 1999, 2000, 2001

5. Inne skróty

apr. . . . . . . . . . . . . . . . aprobującaarg. . . . . . . . . . . . . . . . arg�ment�mart. . . . . . . . . . . . . . . . artykułcyt. . . . . . . . . . . . . . . . cytat, cytowana (-e, -y)cz. . . . . . . . . . . . . . . . . częśćitd. . . . . . . . . . . . . . . . i tak dalejitp. . . . . . . . . . . . . . . . i temu podobnejw. . . . . . . . . . . . . . . . . jak wyżejlit. . . . . . . . . . . . . . . . . literam.in. . . . . . . . . . . . . . . między innymin. . . . . . . . . . . . . . . . . . następna (-e, -y)Nb . . . . . . . . . . . . . . . . numer brzegowyNBP . . . . . . . . . . . . . . Narodowy Bank Polskiniepubl. . . . . . . . . . . . niepublikowane (-y, -a)np. . . . . . . . . . . . . . . . na przykładNr . . . . . . . . . . . . . . . . numerOC . . . . . . . . . . . . . . . odpowiedzialność cywilnaorz. . . . . . . . . . . . . . . . orzeczeniepkt . . . . . . . . . . . . . . . punktpor. . . . . . . . . . . . . . . . porównajpost. . . . . . . . . . . . . . . postanowieniepoz. . . . . . . . . . . . . . . pozycjar. . . . . . . . . . . . . . . . . . rokred. . . . . . . . . . . . . . . . redakcjarozdz. . . . . . . . . . . . . . rozdziałs. . . . . . . . . . . . . . . . . . strona (-y)t. . . . . . . . . . . . . . . . . . tomtj. . . . . . . . . . . . . . . . . to jesttzn. . . . . . . . . . . . . . . . to znaczytzw. . . . . . . . . . . . . . . . tak zwana (-e, -y)uchw. . . . . . . . . . . . . . uchwałaust. . . . . . . . . . . . . . . . ustępwyd. . . . . . . . . . . . . . . wydaniew zw. . . . . . . . . . . . . . w związkuz. . . . . . . . . . . . . . . . . . zeszytze zm. . . . . . . . . . . . . . ze zmianamizd. . . . . . . . . . . . . . . . . zdaniezm. . . . . . . . . . . . . . . . zmiana (-y)zob. . . . . . . . . . . . . . . zobaczz o.o. . . . . . . . . . . . . . z ograniczoną odpowiedzialnościązwł. . . . . . . . . . . . . . . zwłaszcza

Zoll 1

Rozdział V1. Wykonanie i skutki niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań

Spis treściNb

§ 1. Struktura kodeksowej regulacji wykonania i niewykonania zobowiązań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

§ 2. Wykonanie zobowiązań przez spełnienie świadczenia . . . . . . . . . . . 10 I. Wykonanie zobowiązaniaWykonanie zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

1. Uwagi ogólneUwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 2. Teorie spełnienia świadczeniaTeorie spełnienia świadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 3. Zaspokojenie interesu wierzyciela jako kryterium ocenyZaspokojenie interesu wierzyciela jako kryterium oceny

wykonania zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 ��. Wykonanie, nienależyte wykonanie, częściowe niewykonanieWykonanie, nienależyte wykonanie, częściowe niewykonanie

i niewykonanie zobowiązania – wzajemne relacje pojęć . . . . . . . . 14 5. Podstawowe zasady porządku legitymacyjnegoPodstawowe zasady porządku legitymacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . 18 6. Spełnienie świadczenia przez inną osobę niż dłużnikSpełnienie świadczenia przez inną osobę niż dłużnik . . . . . . . . . . . 21 7. Spełnienie świadczenia pieniężnego – świadczenie w innejSpełnienie świadczenia pieniężnego – świadczenie w innej

walucie niż w walucie, na którą opiewa zobowiązanie . . . . . . . . . . 23 8. Ciężar dowodu przy spełnieniu świadczeniaCiężar dowodu przy spełnieniu świadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 9. Pojęcie umowy wzajemnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

II. Zarachowanie zapłaty w przypadku wielości długów . . . . . . . . . . . . . . ��7 III. Świadczenie do rąk osoby nieuprawnionej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 IV. Miejsce spełnienia świadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 V. Termin spełnienia świadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

1. Zagadnienia ogólneZagadnienia ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 2. Ogólne zasady ustalania terminu spełnienia świadczenia . . . . . . . . 85 3. Ustalanie terminu spełnienia świadczeń częściowychUstalanie terminu spełnienia świadczeń częściowych . . . . . . . . . . 95 ��. Termin spełnienia świadczeń z umów wzajemnychTermin spełnienia świadczeń z umów wzajemnych . . . . . . . . . . . . 98 5. Termin spełnienia świadczenia w przepisach chroniącychTermin spełnienia świadczenia w przepisach chroniących

konsumentów wprowadzonych w ramach implementacji prawa wspólnotowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

6. Termin zastrzeżony na korzyść jednej ze stron czynności prawnejTermin zastrzeżony na korzyść jednej ze stron czynności prawnej . . 105 7. Natychmiastowa wymagalność zobowiązania w przypadku

niewypłacalności lub zmniejszenia zabezpieczenia wierzytelności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

§ 3. Skutki niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań . . 113 I. Zagadnienia wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 II. Roszczenia pierwotne i wtórne – problem roszczenia o spełnienie

świadczenia jako sankcji naruszenia zobowiązania oraz kwestia prawa dłużnika do spełnienia świadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 1. Zagadnienia wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 2. Możliwość dochodzenia zaspokojenia roszczenia in nat�ra

w prawie polskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

Zoll2

3. Prawo dłużnika do spełnienia świadczenia i „naprawy” naruszonego zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123A. Zagadnienia wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123B. Powinność wierzyciela przyjęcia świadczenia częściowego . . . 124C. Możliwość „naprawienia” niewykonanego należycie

zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 III. Pojęcie niewykonania i nienależytego wykonania zobowiązania

oraz kwalifikowane postaci naruszenia zobowiązania i ich skutki . . . . 135 1. Zagadnienia wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135

A. Formuła ogólna niewykonania i nienależytego wykonania zobowiązania oraz jego postaci kwalifikowane . . . . . . . . . . . . . 135

B. Subiektywne i obiektywne przesłanki odpowiedzialności . . . . 137C. Granice swobody kontraktowej wobec reżymu

odpowiedzialności za naruszenie zobowiąznia . . . . . . . . . . . . . 156 2. Niewykonanie i nienależyte wykonanie zobowiązania . . . . . . . . . 165

A. Zagadnienia wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165B. Niewykonanie zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166C. Postaci niewykonania zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168D. Postaci nienależytego wykonania zobowiązania . . . . . . . . . . . . 18��E. Naruszenie zobowiązania przewidywane w przyszłości . . . . . . 190F. Skutki niewykonania lub nienależytego wykonania

zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191

Literatura: T. Bachner, E. Lemańska, Odsetki za opóźnienia w płatnościach po implementacji dyrektywy 2000/35/WE w Niemczech, Austrii i Polsce, HUK 2008, Nr 1; Z. Banaszczyk, P . Gra-necki, O istocie należytej staranności, Pal. 2002, Nr 7–8; M. Bieniasz, Po kapitalizacji odsetki stają się kwotą główną kredytu, Rzeczp. z ��.10.2006 r.; P. Bodył-Szymala, O ustawie antyli-chwiarskiej, PB 2006, Nr 1; tenże, Zmiana art. 358 kodeksu cywilnego, czyli do strefy euro bocz-nymi drzwiami, Rzeczp. z 9.1.2009 r.; W. Borysiak, Przyczynienie się wierzyciela do powstania szkody a kara umowna, PPH 2008, Nr 8; M. Boszko, Wyrok Europejskiego Trybunału Sprawied-liwości w sprawie Leitner. Odszkodowanie za szkodę niematerialną oraz model odpowiedzialno-ści odszkodowawczej w dyrektywie w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek, TPP 2007, Nr 1; H . Brox, W.-D. Walker, Allgemeines Schuldrecht, München 200��; Bürgerliches Gesetzbuch. Handkommentar (pod red. R. Sch�lze), Baden-Baden 2007; I. Byczkowska, Odpo-wiedzialność z tytułu rękojmi za wady rzeczy sprzedanej (wybrane zagadnienia), PiP 2000, Nr 9; H. Capitant, F. Terré, Y. Leq�ette, �es grands arrêts de la jurisprudence civile, t. 2, Paris 2008; Cases, Materials and Texts on Contract �aw (pod red. H. Beale, A. Hartkamp, H. Kötz, D. Tal-lon), Oxford 2002; J. Carbonnier, Droit civil, t. II, �es biens, les obligations, Paris 200��; D. Ce-liński, Konstrukcja datio in sol�t�m w praktyce notarialnej, Rej. 2006, Nr ��; R. Cierpiał, A. Kraft, M. Th�rner, F. Zoll, Ausgewählte Fragen über die dinglichen Auswirkungen des Rücktritts vom Vertrag, w: Wokół problematyki cywilnoprocesowej – studia teoretycznoprawne. Księga pamiąt-kowa dla uczczenia pracy naukowej profesora Kazimierza Korzana (pod red. A . Nowak), Kato-wice 2001; P. Cyb�la, Usługi turystyczne, w: Europejskie prawo konsumenckie a prawo polskie (pod red. E . Nowińskiej, P. Cyb�li), Kraków 2005; M. Czarnecki, L. Bagińska, Prawo wekslowe i czekowe. Komentarz, Warszawa 2000; P. Czerski, I. Szpringer, Cywilnoprawne skutki wysta-wiania i doręczania faktury pro forma, Rej. 2002, Nr 5; P. Drapała, Kara umowna (art. ��83 k.c.) a odszkodowanie na zasadach ogólnych (art. ��71 k.c.), PiP 2003, Nr 6; tenże, Kary umowne: jak ma się orzecznictwo do potrzeb praktyki, Rzeczp. z 3.11.2008 r.; tenże, Świadczenie w miejsce wykonania (datio in sol�t�m), PiP 2003, Nr 12; V. Emmerich, Das Recht der �eistungsstörungen, München 2005; U. Ernst, Kolizja roszczenia odszkodowawczego z innymi uprawnieniami wie-rzyciela, TPP 2008, Nr 1; W. Fikentscher, A. Heinemann, Schuldrecht, Berlin 2006; G. Filcek,

Rozdział V1. Wykonanie i sk�tki niewykonania l�b nienależytego wykonania zobowiązań

Zoll 3

Spór dłużnika z cesjonariuszem o sąd miejscowo właściwy do dochodzenia świadczeń pienięż-nych nabytych w drodze przelewu wierzytelności, PS 2001, Nr 10; P. Granecki, Zasada bez-względnej odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną umyślnie (według kodeksu cywilnego), SP 2000, Nr 3–��; S. Gr�ndmann, C. S. Bianca, EU – Kaufrechts-Richtlinie. Kommentar, Köln 2002; S. G�rg�l, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, Warszawa 2005; M . Gutowski, Ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych a uzgodnienia zmierzające do wyelimi-nowania powstania odsetek, PPH 200��, Nr 10; P. H�ber, F. Fa�st, Schuldrechtsmodernisierung. Einführung in das neue Recht, München 2002; J. Jacyszyn, Miejsce wykonania świadczenia, MoP 199��, Nr 2; M. Janczyk, Wypowiedzenie umowy kredytowej, PPH 1997, Nr 2; A. Janiak, Bankowe umowy kredytowe, cz. I, PB 2002, Nr ��; tenże, O przywilejach bankowych, cz. III, PB 2000, Nr 11; J. Jastrzębski, Kara umowna, Warszawa 2006; tenże, Odsetki za opóźnienie a kara umowna, Pal. 200��, Nr 7–8; M. Kaliński, Szkoda na mieniu i jej naprawienie, Warszawa 2008; I. Karasek, Świadczenia wyrażone w walutach obcych w egzekucji, układzie i upadłości, TPP 2001, Nr 1; R. W. Kasz�bski, A. T�paj-Cholewa, Regulacje „antylichwiarskie” dla konsu-mentów i przedsiębiorców – przepisy polskie i wspólnotowe, PPH 2006, Nr ��; T. Kierzyk, Rekla-macje wad pojazdu – wybrane zagadnienia (ochrona konsumentów), Rej. 2000, Nr 5; A. Klein, Elementy zobowiązaniowego stosunku prawnego, Wrocław 2005; tenże, Ustawowe prawo od-stąpienia od umowy wzajemnej, Wrocław 196��; W . J . Kocot, Prawo zatrzymania w prawie cywil-nym i handlowym, PiP 199��, Nr 5; R. Kolano, Zarachowania wierzytelności w świetle regulacji art. ��51 KC, PUG 2002, Nr 7; K. Korzan, Miejsce i termin zapłaty w pozaegzekucyjnym wyko-naniu zobowiązania, R. Pr. 1993, Nr ��; J. Korzonek, I. Rosenbl�th, Kodeks zobowiązań. Komen-tarz, Kraków 1936; B. Kosm�s, G. K�czyński, Kilka mitów z zakresu teorii umów, GSP 2000, Nr 2; M . Krajewski, Sytuacja uprawnionego z umowy przedwstępnej o skutku silniejszym, PPH 1996, Nr 7; tenże, Umowa przedwstępna, Warszawa 2002; J. K�ropatwiński, Odsetki „sty-mulacyjne” wynikające z ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, Pr. Sp. 200��, Nr 7–8; M. K�źniak, Umowne prawo odstąpienia z powodu istotnego naruszenia umowy, KPP 200��, Nr 2; M. Lemkowski, Odsetki cywilnoprawne, Warszawa 2007; A. Lewicki, Upraw-nienia nabywcy rzeczy oznaczonej co do gatunku z tytułu rękojmi za wady, Glosa 2000, Nr 7; R. Longchamps de Berier, Uzasadnienie projektu kodeksu zobowiązań. Komisja Kodyfikacyjna. Podkomisja prawa o zobowiązaniach, Zeszyt ��, Warszawa 193��; J. L�zak, K. Osajda, Odpowie-dzialność za zmarnowany urlop w prawie polskim, KPP 2005, Nr 2; E. Łętowska, Każda wada z osobna, Rzeczp. z 11.12.1997 r.; taż, Najczęstsze błędy przy stosowaniu rękojmi, Rzeczp. z 12.8.1998 r.; taż, Uporczywe błędy praktyki, Rzeczp. z 15.9.1998 r.; P. Machnikowski, Upraw-nienia kształtujące w zobowiązaniowych stosunkach prawnych, w: O źródłach i elementach sto-sunków cywilnoprawnych. Księga pamiątkowa ku czci prof. Alfreda Kleina (pod red. E. Gniew-ka), Kraków 2000; A. Machowska, Koncepcja zobowiązań rezultatu i starannego działania i jej doniosłość dla określenia odpowiedzialności kontraktowej, KPP 2002, Nr 3; A. Machowska, K. Wojtyczek, Prawo francuskie, t. I, Kraków 200��; U. Magn�s, w: Research Group on the Exist-ing EC Contract �aw (Acquis Group) Principles of the Existing EC Contract �aw, Contract �aw II, Munich 2009; M. Manowska, Rękojmia i gwarancja, Pr. Sp. 1997, Nr 10; J. Napierała, Odpo-wiedzialność dłużnika za nieuchronne niewykonanie zobowiązania, Warszawa 1997; J . P . Na-worski, W sprawie uprawnień kupującego z tytułu rękojmi do żądania obniżenia ceny oraz termi-nu z art. 568 § 1 k.c., PS 200��, Nr 1; K . Padrak, M. Solan, Umowa o roboty budowlane, Zamówienia Publiczne Doradca 2007, Nr 8; T . Pajor, Odpowiedzialność dłużnika za niewyko-nanie zobowiązania, Warszawa 1982; tenże, Odstąpienie od umowy z powodu naruszenia zobo-wiązania; w: Europeizacja prawa prywatnego (pod red. M. Pazdana, W. Popiołka, E . Rott-Pie-trzyk, M. Szp�nara), t. II, Warszawa 2008; tenże, Roszczenie o spełnienie świadczenia w naturze, w: Zaciąganie i wykonywanie zobowiązań. Materiały III Ogólnopolskiego Zjazdu Cywilistów (Wrocław, 25–27.9.2008 r.) (pod red. E. Gniewka, K. Górskiej, P. Machnikowskiego), Warszawa 2010; M. Pecyna, Naruszenie zobowiązania w świetle harmonizacji prawa zobowiązań. Studium

Rozdział V1. Wykonanie i sk�tki niewykonania l�b nienależytego wykonania zobowiązań

Zoll

Rozdział V1. Wykonanie i sk�tki niewykonania l�b nienależytego wykonania zobowiązań

4

prawnoporównawcze, Warszawa 2009; taż, Ustawa o sprzedaży konsumenckiej, Warszawa 2007; J. S. Petrani�k, Odstąpienie od umowy w prawie cywilnym, �ublin 2009; J. Pis�liński, F. Zoll, M. Szp�nar, w: Research Group on the Existing EC Private �aw (Acquis Group), Principles of the Existing EC Contract �aw (Acquis Principles), Contract II, Munich 2009; E. Płonka, Obo-wiązek i uprawnienie wierzyciela do przyjęcia świadczenia od osoby nie będącej dłużnikiem, AUWr, Prawo CCXXXVIII; M . Podrecka, Zaspokojenie interesu wierzyciela przez zastępcze spełnienie świadczenia, KPP 1999, Nr 1; Prawo papierów wartościowych (pod red. S. Włodyki), Warszawa 200��; Principles, Definitions and Model Rules of European Private �aw. Draft Com-mon Frame of Reference. Full Edition (pod red. Ch. v. Bara, E. Clive), t. I, Munich 2009; Princi-ples of European Contract �aw (pod red. O. Lando, H. Beale), Hague–�ondon–Boston 1980; J. P�zyna, Niezgodność towaru z umową jako przesłanka odpowiedzialności sprzedawcy w ra-mach sprzedaży konsumenckiej, Rej. 2006, Nr 10; A . Rachwał, Niewypłacalność jako przesłanka zaskarżenia przez syndyka czynności prawnej upadłego, dokonanej z pokrzywdzeniem wierzy-cieli, TPP 2000, Nr 3; Z. Radwański, Podmioty prawa cywilnego w świetle zmian kodeksu cywil-nego przeprowadzonych ustawą z dnia 1�� lutego 2003 r., PS 2003, Nr 7–8; M. Romanowski, Do-puszczalność wypowiedzenia umowy zawartej na czas oznaczony w świetle zasady swobody umów, PPH 2002, Nr 11; M. Schmidt-Kessel, Remedies for Breach of Contract in European Pri-vate �aw, w: R. Sch�lze, New Features in European Contract �aw, Munich 2007; A . Sikorska, Uprawnienia zamawiającego dzieło do odstąpienia od umowy na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, PS 200��, Nr 10; L. Stecki, Istota wezwania do wypełnienia zobowiązania, Pal. 1972, Nr 2; A. Szp�nar, Odpowiedzialność cywilna. Komentarz w formie glos, Sopot 1997; F. Terré, Ph. Simler, Y. Leq�ette, Droit civil. �es obligations, Paris 2005; G. Tracz, Pojęcie wykonania i niewykonania zobowiązań w polskim prawie cywilnym, KPP 2009, Nr 1; tenże, Sposoby jed-nostronnej rezygnacji z zobowiązań umownych, Warszawa–Kraków 2007; E. Traple, Ochrona słabszej strony umowy a kontrola treści umowy ze względu na przekroczenie granic swobody umów i sposób zawarcia umowy, KPP 1997, Nr 2; R. Trzaskowski, Granice swobody kształtowa-nia treści i celu umów obligacyjnych, Kraków 2005; U. Walczak, Geneza problemu w prawie eu-ropejskim i pojęcie szkody niematerialnej, TPP 2007, Nr 1; taż, Uwagi de lege lata i de lege fe-renda na temat zasad odpowiedzialności kontraktowej w świetle orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 12 marca 2002 r. w sprawie Simone Leitner v. TUI GmbH&Co, TPP 2006, Nr 2; taż, Zasady odpowiedzialności za szkodę niemajątkową w prawie umów – po-stulaty de lege ferenda, TPP 2007, Nr 2; R. Welser, Bürgerliches Recht, t. II, Wien 2007; T. Wiś-niewski, Prawo zatrzymania w kodeksie cywilnym, cz. I, PS 1999, Nr 2; cz. II, PS 1999, Nr 3; T. Wiśniewski, J. Frąckowiak, T. Żyznowski, Prawo zatrzymania w kodeksie cywilnym, Warsza-wa 1999; S. Włodyka, Wykonanie zastępcze jako sposób sanowania wadliwości rzeczy, PPH 1999, Nr 6; T . Zerres, Die Bedeutung der Verbrauchsgüterkaufrichtlinie für die Europäisierung des Vertragsrechts, München 2007; R. Zimmermann, The �aw of Obligations, Oxford 1996; F. Zoll mł., Zobowiązania w zarysie, Warszawa 19��5; F. Zoll, Das dubiose Ergebnis der Um-setzung der Richtlinie über Verbrauchsgüterkauf in die polnische Rechtsordnung, w: Probleme der Angleichung des Europäischen Rechts (pod red. J. Stelmacha, R. Schmidta), Krakauer-Augs-burger Rechtstudien 200��; tenże, Klauzule dokumentowe. Prawo dokumentów dłużnych ze szczególnym uwzględnieniem papierów wartościowych, Warszawa 200��; tenże, Problem struk-tury przyszłego polskiego Kodeksu cywilnego, w: W trosce o rodzinę. Księga Pamiątkowa ku czci Profesor Wandy Stojanowskiej, Warszawa 2008; tenże, The Remedies for Non-Performance in the Proposed Consumer Rights Directive and the Europeanisation of Private �aw, w: Moder-nising and Harmonising Consumer Contract �aw (pod red. G. Howells, R. Sch�lze), Munich 2009; tenże, The Remedies for Non-Performance in the System of the Acquis Group, w: Com-mon Frame of Reference and Existing EC Contract �aw, Munich 2008; Cz. Ż�ławska, O potrze-bie regulacji papierów wartościowych, w: Problemy kodyfikacji prawa cywilnego. Księga pa-miątkowa ku czci Profesora Zbigniewa Radwańskiego, Poznań 1990.

Zoll 5

§ 1. Struktura kodeksowej regulacji wykonania i niewykonania zobowiązań

Problematyka wykonania i skutków niewykonania zobowiązania uregulowana zo-stała w Tytule VII Księgi III Kodeksu cywilnego. W ten sposób ustawodawca jednak nie wyczerpał całości problematyki wykonania i braku należytego wykonania zobowią-zania. Poszczególne unormowania dotyczące tej problematyki zostały rozmieszczone w różnych miejscach kodyfikacji. Na samym początku Księgi III KC zawarto grupę przepisów ściśle powiązanych z problematyką wykonania zobowiązania. Znalazły się tam normy regulujące kwestię sposobu wykonania zobowiązania (art. 35�� KC), miar staranności (art. 355 KC), dopuszczalności domagania się osobistego świadczenia przez dłużnika (art. 356 KC), jakości przedmiotu świadczenia w przypadku rzeczy oznaczo-nych co do gatunku (art. 357 KC). Także ściśle z problematyką wykonania zobowiąza-nia powiązana jest regulowana w art. 3571 KC kwestia wpływu nadzwyczajnej zmiany stosunków na treść zobowiązania. Do problematyki wykonania zobowiązania należą również przepisy odnoszące się do świadczeń pieniężnych. Przepis art. 358 KC, zno-welizowany 28.1.2009 r., zawiera obecnie regułę interpretacyjną, dotyczącą uzgodnie-nia przez strony możliwości spełnienia świadczenia przez dłużnika w walucie polskiej, gdy zobowiązanie wyrażono w walucie obcej. Ściśle z problematyką wykonania zobo-wiązań powiązany jest art. 3581 KC, rozstrzygający problem prawidłowości spełnienia świadczenia pieniężnego przez zapłatę sumy nominalnej (zasada nominalizmu) mimo zmiany siły nabywczej pieniądza (§ 1) oraz przewidujący dopuszczalne odstępstwa od tej zasady (w postaci waloryzacji umownej z § 2 i waloryzacji sądowej z § 3). Pojawia się pytanie, dlaczego wskazane wyżej przepisy zostały wysunięte na czoło kodekso-wej regulacji zobowiązań zamiast znajdować się w Dziale I Tytułu VII KC? Z przepi-sów tych nie wynikają żadne normy o charakterze ogólniejszym niż te, które zawarte są w art. ��50 i n. KC. Ustawodawca miał najwyraźniej problemy z zapełnieniem Tytu-łu I Księgi III i to spowodowało rozbicie materii1, za którym nie przemawiają raczej ar-gumenty merytoryczne. Można znaleźć wprawdzie pewne wzory w strukturze niemiec-kiego kodeksu cywilnego2, ale nie da się pominąć odmiennej funkcji nawet podobnie sformułowanych przepisów (takich jak np. art. 35�� KC i § 2��2 KC niem.). W prawie niemieckim pewne względy merytoryczne mogą przemawiać za podkreśleniem ogól-niejszego znaczenia tych norm, przez wysunięcie ich na czoło księgi regulującej zobo-wiązania (§ 2��2 KC niem. pełni w pewnym zakresie także rolę normy wyznaczającej granice dla wykonywania praw podmiotowych)3. W przypadku prawa polskiego nale-żałoby jednak wskazane normy umiejscowić razem z pozostałymi normami regulują-cymi wykonanie zobowiązań.

Inaczej rzecz już się ma (przynajmniej po części) z zawartą w art. 359 i 360 KC re-gulacją odsetek. Po części z art. 359 KC wynika norma regulująca źródło należności odsetkowej (§ 1). Umiejscowienie przepisu, z którego ta norma wynika, jako normy

1 Zob. F. Zoll, Problem struktury, s. 6��5–6��7. 2 Należy zwrócić uwagę, że § 2��2 KC niem. jest organicznie powiązany z przepisami regulującymi wy-

konanie zobowiązań. Nie ma występującej w naszym Kodeksie cywilnym „przerwy” między pierwszą a dru-gą grupą przepisów regulujących wykonanie zobowiązania.

3 Zob. R. Sch�lze, w: Bürgerliches Gesetzbuch. Handkommentar, s. 236, § 2��2, Nb 2.

11

22

§ 1. Str�kt�ra kodeksowej reg�lacji wykonania i niewykonania zobowiązań