TÜRKÇE İN ANLAMI -...

3

TÜRKÇE

8. Sınıf Dergi - 2. Sayı

Bir cümlede yüklemin yeri değişse de vurgu yüklemden önceki sözcük ya da söz öbe-ğindedir.

Nehir gidecek yarın dershaneye. (İşi yapan vurgulanmıştır.)

CÜMLENİN ANLAMI

Cümle: Bir durumu, bir eylemi, bir düşünceyi, bir duyguyu… tam bir bütünlük içinde anlatan sözcük ya da söz dizisidir.

Cümle, tek sözcükten de, verilmek istenen ayrıntıla-ra göre birden çok sözcükten ya da söz öbeğinden de oluşur.

Not: Yüklem ve özne cümlenin temel öğeleridir. Vermek istediğimiz ayrıntılara göre cümle yardımcı öğe-lerle (tümleçlerle ) desteklenir. • Evdeyim.

• Biraz sonra dışarıya çıkacağım.

• Biraz sonra arkadaşlarımla buluşmak için dışarıya çıkacağım.

Cümlede Vurgu

Cümlede, bir sözcük ya da söz öbeğinin önemli ol-duğunu belirtmek için diğerlerinden daha baskılı söylen-mesine cümle vurgusu denir

Bir cümlede vurgu genellikle yüklemden önceki sözcük veya söz öbeğindedir.

• Nehir yarın dershaneye gidecek. (Yer kavramı vurgulanmıştır.

• Nehir dershaneye yarın gidecek. (Zaman kavramı vurgulanmıştır.)

Bir cümlede “de, mi, ki” gibi çeşitli edat veya bağ-laçlarla da vurgu sağlanabilir.

• Sen de beni sevmiyorsun.

• Babam mı bugün beni aramış?

• Sen ki beni iyi tanırsın.

Ad (isim) cümlelerinde vurgu yüklemdedir: • Türkiye’nin en büyük kenti İstanbul’dur.

• Nehir, benim en iyi arkadaşımdır. Cümlede Anlamın Oluşması

Sözcükler cümleye ya temel (gerçek) anlamlarıyla ya da yan, mecaz, deyim, terim… anlamlarıyla girer. Bu açıdan bakıldığında cümlede anlam iki biçimde oluşur:

Düz Anlam: Cümlede kullanılan bütün sözcükler, söz öbekleri temel anlamlıdır. • Bu konudaki düşüncelerin benim için çok önemli.

• Akıllı düşman akılsız dosttan yeğdir.

Örtülü Anlam: Cümleyi oluşturan sözcüklerin, söz öbeklerinin tümü veya bazıları yan ya da mecaz anlamlı-dır. • Sanatçı, yapıtına kendi damgasını vurabilen kişi-dir.

• Ağaca dayanma kurur, insana dayanma ölür.

Cümlenin Konusu ve Ana Düşüncesi Bir cümlede üzerinde durulanların, hakkında söz söylenenlerin anlatımdaki adı “konu”dur.

Cümlenin konusu “Bu cümle ne ile ilgilidir?” sorusu sorularak bulunur.

Cümlenin kuruluş nedeni, söylenme amacı da cüm-lenin “ana düşüncesi”ni oluşturur.

Cümlenin vermek istediği düşünce,”Bu cümlede an-latılmak istenen, savunulan nedir?” sorusuyla bulunur. Konu ve anlatılmak isteneni bir örnekle görelim: • Yalın, abartıdan uzak bir dille yazılmış kitaplar, bir çırpıda okunuverir. Cümlenin konusu, kitaptır. “Kitap” konusuna, dil açısından yaklaşılmıştır. Cümlede anlatılmak istenen ise, “kitabın sevilerek okunması için, dil ve anlatımının abar-tısız, yalın olması gerektiği”dir.

CÜMLENİN ANLAMI

4

TÜRKÇE


Cümlelerin konuları aynı fakat anlatmak is-tedikleri farklı olabilir.

• Arkadaşlık bütün insanlar için önemli ve gereklidir.

• Gerçek arkadaşlıkta hiçbir kişisel beklenti, çıkar yoktur.

Yukarıdaki iki cümlenin de konusu arkadaşlıktır. İlk cümlede “arkadaşlığın herkes için gerekli olduğu” vurgu-lanırken, ikincisinde “arkadaşlıkta kişisel çıkarlara yer vermemek gerektiği” anlatılmak istenmiştir.

Aynı Anlamı Veren Cümleler

Konusu, konuya bakış açısı ve ilettiği yargı bakı-mından aralarında hiçbir fark olmayan cümleler aynı an-lamdaki cümlelerdir:

• Yazarlar ve şairler yaşadıkları çağa ayna tutarlar.

• Sanatçılar yazdıklarıyla dönemin duygu ve düşün-celerini yansıtırlar.

Yakın Anlamlı Cümleler

Konusu, bakış açısı ve ilettiği yargı bakımından bir-birinin aynı olmasa da birbirine yakın olan cümlelerdir: • Yolumuza çıkan engelleri aştıkça mutlu oluruz.

• Mutlu insan olumsuzluklarla başa çıkabilmiştir.

1. ÖRNEK

1. Kendi bildiğini okur, bildiğinden şaşmaz.

2. Önceden düşünerek, sonunu hesap ederek iş yapar.

3. Her akşam o günün bir değerlendirmesini yapar.

4. İşinde her olasılığı dikkate alarak davranır. Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangileri anlamca en yakındır?

A) 1. ile 2. B) 1. ile 3.

C) 2. ile 3. D) 2. ile 4.

ÇÖZÜM

4. cümlede dile getirilen “her olasılığı dikkate alarak iş yapmak”, 2. cümledeki “işe başlarken nelerle karşı karşıya gelinebileceğini hesap etmek” sözleriyle aynı an-lamı vermektedir.

Yanıt: D

Karşıt Anlamlı Cümleler İlettiği yargı bakımından birbirine aykırı olan cümle-lerdir:

• Kısmet gökten zembille inmez.

• Allah kulunu kısmetiyle yaratır.

Cümle Oluşturma Bir cümlenin sözcükleri, söz öbekleri dağınık bir şe-kilde verilir ve bunlardan bir cümle oluşturulması istenir-se, önce yüklem bulunmalıdır. Sonra özneye ve önem sırasına göre diğer öğelere geçilir.

2. ÖRNEK

1. etkileşim

2. için çevreleriyle

3. tüm canlılar

4. içindedirler

5. yaşamlarını sürdürebilmek Yukarıdaki sözcük ve söz öbekleriyle, anlamlı ve

kurallı bir cümle oluşturmak istersek, sıralama aşağıdakilerden hangisi gibi olur?

A) 3 – 1 – 2 – 4 – 5 B) 1 – 2 – 3 – 5 – 4

C) 3 – 5 – 2 – 1 – 4 D) 1 – 4 – 3 – 5 – 2

ÇÖZÜM

Anlamlı ve kurallı bir cümle oluşturmamız istendiği-ne göre, sonda olması gereken sözcük “içindedirler” ol-malıdır (yüklem). “içindedirler” sözcüğünü de ancak “etki-leşim” ile birlikte alabileceğimize göre, sıralama “3–5–2–1–4” şeklinde olmalıdır.

Yanıt: C

5

TÜRKÇE


Cümle Tamamlama

Yarım bırakılan bir cümlenin, düşüncenin akışına göre uygun sözlerle tamamlanmasıdır.

Cümlenin, verilen sözcüklerinden, söz öbeklerinden yola çıkılarak hem sözcüklerin dizilişi hem de anlam açı-sından uyum sağlayan seçenek bulunur.

3. ÖRNEK

Sanki, küçük dağları ben yarattım diyor, - - - -. Bu cümlenin anlamını bütünleyen ve pekiştiren,

aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) burnunun doğrusuna gidiyor

B) büyük söylüyor

C) durmadan böbürleniyor

D) yüzünden düşen yüz parça oluyor

ÇÖZÜM

Cümleyi, anlamını bütünleyecek, pekiştirecek bi-çimde tamamlamamız isteniyor. “Küçük dağları ben ya-rattım”, “durmadan böbürlenmek” anlamına geldiğine göre A, B ve D elenmelidir.

A) Burnunu doğrusuna gitmek: Kimseyi dinlemeye-rek kendi bildiğini yapmak

B) Büyük söylemek: Kötü bir duruma düşmeyeceği-ni, böyle bir duruma meydan vermeyeceğini ileri sürmek

C) Yüzünden düşen yüz parça: Suratı asık, canının çok sıkıldığı yüzünden açıkça belli

Yanıt: C

4. ÖRNEK

Kışı pek sevmiyorum; çünkü - - - - . Bu cümle, düşüncenin akışına göre aşağıdaki-

lerden hangisiyle sürdürülemez? A) harcamalarım artıyor

B) soğukla hiç aram yok

C) dışarıya çıkamıyorum

D) evde kitap okuyorum

ÇÖZÜM

Cümle, kışı pek sevmemenin gerekçesini istiyor. A’da harcamalarının artması, B’de soğukla hiç arasının olmaması, C’de dışarıya çıkamaması, kişinin kışı sev-memesine gerekçe olabilir; D’de ise “kitap okumak” kışı sevmemenin gerekçesi olamaz.

Yanıt: D

Belirli Bir Kavramı Veren Cümleler Tanım

• Sanat kişisel bir yaratıdır.

• Dil, anlaşma aracımızdır.

Karşılaştırma

• Onun kadar sevimli bir çocuk görmedim.

• Bu kalem daha güzel yazıyor.

Beğenme • Okul dediğin böyle olur.

• Araba da araba hani.

Öneri • Hafta içinde bilgisayarla ilgilenmemen senin için daha iyi olacak.

• Ödevlerinizi birden çok kaynaktan yararlanarak hazırlayınız.

Pişmanlık

• Keşke bu durumdan seni haberdar etmeseydim.

• Zamanımı daha iyi değerlendirmiş olmayı isterdim.

Hayıflanma

• Gitti güzelim gençlik yılları.

• Nasıl da kaçırdım kocaman balığı.

Yadsıma (inkâr etme)

• Bütün bunları ben mi söylemişim!

• Kim görmüş camı benim kırdığımı!

Olasılık

• O da bu sınava girmiştir.

• Hızlanalım, babam eve gelmiştir.

6

TÜRKÇE


Amaç cümleleriyle neden – sonuç cümlele-rini karıştırmayalım. Cümleye “amacıyla” sözünü yerleştirebili-yorsak, amaç ilişkisi vardır.

Varsayım

• Tut ki bunu o söylemiş.

• Yarın gelmeyeceğini düşünelim.

Küçümseme

• İş bulacak da ailesine bakacakmış!

• Nerde onda bizimle gelecek cesaret!

Azımsama

• Alacağım zammın daha fazla olacağını sanıyor-dum.

• Bana vereceğiniz harçlık bu kadarcık mı?

Yakınma

• Kapıyı yine açık bırakmışsın.

• Odanı hiç düzenli tutmuyorsun.

Sitem

• Demek, sinemaya bana haber vermeden gittiniz!

• Hastayken bir kez bile ziyaretime gelmedin. Şaşma • Sen de mi buradan alışveriş ediyorsun!

• Bizim sokağa girince köpeğimi karşımda bulma-yayım mı! Gerçekleşmemiş beklenti • Sınavdan çok iyi bir not alacağımı sanmıştım.

Eleştiri

• Şair, sözcükleri çağrışımlarla zenginleştirmeyi iyi biliyor. (olumlu eleştiri)

• Yazarın son romanı diğerlerini aratır nitelikte. (olumsuz eleştiri)

Duyularla İlgili Ayrıntı Veren Cümleler

• Tuzlu ayranı içince kendime geldim. (tat alma)

• Çiçekler içindeki ağacın dalı çatırdayarak kırıldı. (görme – işitme)

• Dışarıda keskin bir rüzgârla karşılaştık. (dokunma)

5. ÖRNEK

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “gücenmek” söz konusu değildir?

A) Kardeşinizin tutumu kalbimi kırdı.

B) Arkadaşlarımla alay etmen ağırıma gitti.

C) Söylediklerini duyunca başımdan kaynar sular döküldü.

D) Ablamın bazı davranışları gücüme gidiyor.

ÇÖZÜM

A’da “kalbimi kırdı, B’de “ağırıma gitti”, D’de “gücü-me gidiyor” sözlerinde gücenme anlamı vardır. C’de “Ba-şımda kaynar sular döküldü” ise, çok utandırıcı ya da sı-kıntı verici bir durum karşısında vücudu sıcak bir ter basmasıdır.

Yanıt: C

CÜMLEDE ANLAM İLİŞKİLERİ

Neden–Sonuç İlişkisi

Bir durum, bir olay vb. kendisini oluşturan nedenle birlikte verilir:

• Öğretmeni dinlemediğim için konuyu anlamadım. • Yağmur yüzünden sırılsıklam oldum. • Onunla ilgilenmedim diye bana darılmış. Amaç İlişkisi

Yargılardan biri amaç bildirirken, diğeri de o amaca bağlı olarak gerçekleşmesi beklenen bir sonucu bildirir.

• Yarışmada en iyi dereceyi almak için çok çalıştı. • Kitap almak üzere içeriye girdi.

7

TÜRKÇE


Atasözleri, deyimler gibi kalıplaşmış sözler-dir. Onları oluşturan sözcükler değiştirile-mez.

• Çalıştığı için çok yorulmuş. (neden – sonuç)

• Çalışmak için kütüphaneye gitti. (amaç)

• Araba bozulduğundan yola devam edemedik. (ne-den – sonuç)

• Araba alayım diye para biriktiriyor. (amaç)

Koşul İlişkisi

Bir yargının gerçekleşmesi başka bir yargının ger-çekleşmesine bağlıdır. • Duvarlar beyaza boyanırsa içerisi daha aydınlık olur.

• Evdeysen size geleyim.

• Başkalarını küçümseme de herkes seni beğensin.

• Her şeyi öğrenebilirsin; yeter ki iste.

• Özür dilese de onunla konuşmam. (Koşul gerçek-leşse de sonuç yok.)

Biri Ötekinin Açıklayıcısı (Yorumu – Gerekçesi) Olan Cümleler Yargılardan biri diğerinin açıklayıcısı, yorumu, ge-rekçesidir: • Haber vermeden çıkıp gitmiş, sanırım onu kırdık.

• Dersini bilemedi, demek ki çalışmamış.

• Herkesin mutlu olmasını istiyorum; çünkü insanları çok seviyorum.

6. ÖRNEK

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, neden – so-nuç ilişkisi vardır?

A) Arkadaşını görmek için onun okuluna gitti.

B) İzmir’e gitmek istiyordu, orayı çok özlemişti.

C) Hastalıklara çare bulunsa, insanlar sağlıklı ya-şasa.

D) Yeniliklere açık olmadığı için eleştiriliyor.

ÇÖZÜM

A’da; okula gitmek, arkadaşı görmek amacını taşı-maktadır (amaç ilişkisi), B’de İzmir’e gitmek istemenin gerekçesi açıklanmıştır (açıklama – gerekçe), C’de bir dilek, istek dile getirilmiştir. D’de ise eleştirilmenin nede-ni, yeniliklere açık olmamaktır.

Yanıt: D

ATASÖZÜ VE ÖZDEYİŞLER

Atasözleri, halkın yaşam deneyimlerine dayanan, kısa ve özlü, toplumun ortak malı olan sözlerdir. Genel kural niteliği taşırlar ve hepimize hitap ederler.

Genellikle örtülü bir anlam taşırlar; sözcüklerin ger-çek anlamlarından oluşan (düz anlamlı) atasözlerimiz de vardır.

• Gönül kimi severse güzel odur.

• Bugünün işini yarına bırakma. • Taşıma suyla değirmen dönmez.

• Ummadığın taş baş yarar.

• “Damlaya damlaya göl olur.” atasözünü: “Damlaya damlaya deniz olur.” şeklinde değiştiremeyiz. Özdeyişler, tanınmış, kendisine güvenilen kişiler ta-rafından söylenmiş kısa, özlü sözlerdir. • Hayatta en gerçek yol gösterici bilimdir. Atatürk • Kendini çok seven, pek az sevilir. Cenap Şahabettin CÜMLEDE ANLATIM Anlatım; duyguların, düşüncelerin, olayların… yazı-ya dökülmesidir. Her usta sanatçının “üslup (biçem)” adı verilen kendine özgü bir anlatımı vardır.

Bir cümle; sanatçının kullandığı sözcükler, deyim-ler, kurduğu cümleler, uyguladığı anlatım yöntemleri, bi-çimleri, taşıdığı anlatım özellikleri vb.den söz ediyorsa üslupla ilgilidir.

• Roman kahramanları yerel söyleyiş özellikleriyle konuşturulmuş.

• Yazar kullandığı kısa, kesik, devrik cümlelerle akı-cı bir anlatım yakalamış.

Anlatımda her sanatçı kendine özgü bir yol izlese de belli ölçütlere göre öznel, nesnel, doğrudan, dolaylı… anlatımdan söz edilebilir.

(örtülü anlam)⎫⎬⎭

(düz anlam)⎫⎬⎭

8

TÜRKÇE


Öznel Anlatım

Anlatanın kendi duygularına, kişisel görüşlerine, yo-rumlarına dayanan anlatımdır. Anlatılanlar görecelidir, kanıtlanamaz.

• Çok güzel bir elbise giymişti.

• Bu romanda Anadolu köylüsü büyük bir ustalıkla anlatılmış.

Nesnel Anlatım

Ölçülüp kanıtlanabilen, kişisel yoruma, duygulara yer vermeyen, gerçekliğe dayalı anlatımdır. Genel doğ-ruları verir.

• Yazar beşi roman olmak üzere 24 eser vermiştir.

• Üzerinde mavi siyah karışımı bir elbise vardı.

Doğrudan Anlatım

Yazar, duygularını, düşüncelerini, olayları… kendi ağzından (I. kişi anlatımı) aktarır. Başkasına ait sözleri de hiç değiştirmeden kullanır. • Servisi kaçırdığım için derse geç kaldım.

• Bacon: “Para, iyi bir uşak; kötü bir efendidir.” der.

• Sanatçı, basına, bugünlerde size bir haber vere-ceğim açıklamasını yaptı.

Dolaylı Anlatım

Başkasına ait bir sözlerin, anlamını korumak koşu-luyla, değiştirilerek aktarılmasıdır. • Bacon, paranın iyi bir uşak; kötü bir efendi oldu-ğunu söyler.

• Annem eve giderken ekmek almamı istedi.

• Babam bilgilerimi her zaman başkalarıyla paylaş-mam gerektiğini yineler.

ÇÖZÜMLÜ TEST

1. Aşağıdaki cümlelerden hangisine yazar yoru-munu katmamıştır?

A) Şiirler duygu dolu yazılardır.

B) Şiiri düşünceye dayandırmak yanlıştır.

C) Yazar, düşünceye dayalı eserler yazmıştır.

D) Düşünce, şiirin dokusunu bozar.

ÇÖZÜM

A’da şiirlerin duygu dolu olduğu; B’de şiirleri düşün-ceye dayandırmanın yanlış olduğu ve D’de düşüncenin şiirin dokusunu bozduğu ifadeleri göreceli yargılardır, ki-şiye göre değişir; C’de ise bu eserlerin düşünceye dayalı olup olmadığı kanıtlanabilir.

Yanıt: C

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde örtülü bir an-lam söz konusu değildir?

A) Güneş dağların doruklarını ısıtıyor.

B) Akşamın kızıllığı suları yakıyor.

C) Balıklar telaşla dalgaları kovalıyor.

D) Kuşlar son şarkılarını söylüyor.

ÇÖZÜM

Örtülü anlam sözcüklerin gerçek anlamlarının dı-şında, yani yan ya da mecaz anlamda kullanılmasıyla oluşur. B’de “yakıyor”; C’de “telaşla kovalıyor”; D’de “Kuşlar son şarkılarını söylüyor.” sözleri gerçek anlamla-rının dışında, mecaz anlamlarıyla kullanılmıştır. A’da mecaz anlamlı sözcük yoktur.

Yanıt: A

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir koşula bağ-lılık söz konusu değildir?

A) Keşke onun gibi iyi bir işe girsem.

B) Başaramazsam tüm çabalarım boşa gider.

C) Bir kereliğine bilgisayarımı kullanabilirsin.

D) Yaptığını söylemem ama bu son olsun.

9

TÜRKÇE


ÇÖZÜM

B’de çabalarının boşa gitmemesi başarması koşu-luna, C’de bilgisayarı kullanması bir kere olması koşulu-na, D’de yapılanların söylenmemesi son olması koşulu-na bağlıdır. A’da koşul değil bir dilek vardır.

Yanıt: A

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, olayın zamanı vurgulanmıştır?

A) Bu sabah sizin kapınızı çalan bendim.

B) Sizin kapınızı bu sabah ben çaldım.

C) Ben, sizin kapınızı bu sabah çaldım.

D) Ben çaldım, bu sabah sizin kapınızı.

ÇÖZÜM

Yükleme en yakın sözcük cümlenin en önemli, yani vurgulanan öğesidir. Buna göre, C’de zaman bildiren “bu sabah” sözü yüklemden önce geldiği için vurgulanmıştır.

Yanıt: C

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisi anlamca olumlu-dur?

A) Senin ne işle uğraştığını anlamış değilim.

B) Deniz, dünkü kadar sıcak değil.

C) İnsan, memleketini sevmez mi?

D) Bu kitabın konusunu hiç beğenmedim.

ÇÖZÜM

C’de “sevmez mi” eylemi, soru anlamından çok “se-ver” anlamını pekiştirmek amacıyla kullanılmıştır, yani olumlu anlam taşımaktadır. Diğer seçenekler olumsuzluk bildirmektedir.

Yanıt: C

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “bir durumdan başka bir duruma geçme” söz konusu değildir?

A) Sen bugünlerde iyice şişmanlamışsın.

B) Sonbaharda bütün yapraklar sararır.

C) Onunla on yıldır, hiç görüşmedim.

D) Merdivenlerin bütün demirleri paslanmış.

ÇÖZÜM

A’da, B’de ve D’de “şişmanlamak, sararmak ve pas-lanmak” eylemleri yeni bir duruma geçişi anlatır. Bu ey-lemlere “oluş” eylemi denir.

C’de ise böyle bir kullanıma rastlayamıyoruz.

Yanıt: C 7. Aşağıdaki dizelerin hangisinde, bir varlığa insan

özelliği verilmiştir? A) Yağmur, bardaktan boşalırcasına yağıyordu.

B) Ağaçlar, rüzgârın etkisiyle bir sağa bir sola eğili-yordu.

C) Deniz öfkesinden kudurmuş, dalgalar güverteye kadar ulaşmıştı.

D) Bu dağlardaki kar, yaz sonuna kadar erimez.

ÇÖZÜM

Bir varlığa insan özelliği vermeye “kişileştirme” de-nir.

C’de “öfkesinden kudurmak” deyimi “çok öfkelen-mek” anlamına gelir ve insan için kullanılır. Bu deyim cümlede insan dışındaki bir varlık için (deniz için) kulla-nıldığından kişileştirme yapılmıştır.

Yanıt: D

8. Çayı masaya dökünce nasıl sinirlendim, nasıl sinir-lendim, adeta - - - - .

Boş bırakılan yere, aşağıdakilerden hangisi geti-

rilirse, cümlenin anlamı en uygun biçimde ta-mamlanmış olur?

A) gözlerim karardı B) elim kolum bağlandı C) süt dökmüş kediye döndüm D) kan beynime sıçradı

ÇÖZÜM

Cümleyi dikkatlice okuduğumuzda boş bırakılan ye-re “sinirlenmeyi, öfkelenmeyi” anlatan bir sözün gelmesi gerektiğini anlarız.

D’de “kan beynime sıçradı” deyimi “çok sinirlenmek” anlamında olduğundan doğru seçenektir.

Yanıt: D

10

TÜRKÇE


9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde üslupla ilgili bir özelliğe değinilmemiştir?

A) Kompozisyonlarında genellikle kısa cümleler

kullandığı için anlatım hatası yapmıyor.

B) Bu kitap, dil üzerine yazılmış en kapsamlı ça-lışmalardan biridir.

C) Sıfatları, benzetmeleri fazlaca kullanarak kapalı bir anlatımı seçmiş.

D) Yöresel söyleyişleri dikkate alan yazar, kısa ve kesik cümleleri özellikle kullanmış.

ÇÖZÜM

A’da “kısa cümleler kullanması”, C’de “sıfatları ve benzetmeleri kullanması”, D’de “kısa ve kesik cümlelere yer vermesi” üslupla ilgilidir.

B’de içerikle ilgili bilgi verilmiştir.

Yanıt: B

10. 1. Sanat, yarına kalma özleminin yansımasıdır.

2. Sanat yapıtları hem geçmişi, hem de geleceği kucaklar.

3. Sanat yapıtlarının yaratılmasındaki amaç, gele-cekte de yaşama isteğidir.

4. Bütün insanlığa seslenen yapıtlar gelecek ku-şaklar tarafından da beğenilir.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangileri

anlamca en yakındır? A) 1. ile 2. B) 1. ile 3.

C) 1. ile 4. D) 2. ile 4.

ÇÖZÜM

2. cümlede sanat yapıtlarının özelliği (geçmişi ve geleceği kucaklama), 4. cümlede, gelecek kuşaklar tara-fından beğenilme koşulu (tüm insanlığa seslenebilmesi) dile getirilmiştir.

1. ve 3. cümlelerde ise sanat yapıtlarının aynı amaçla verildiği (yarına kalma, gelecekte de yaşama) aktarılmıştır.

Yanıt: B

11. Aşağıdakilerin hangisinde “aşamalı” bir durum anlatılmıştır?

A) Kış günden güne kendini hissettirmeye başladı.

B) Her gün aynı otobüsle okula gidiyorum.

C) Bu akşam da dizinin tekrar bölümü verilecekmiş.

D) Bütün gün aynı sorunlarla uğraşmaktan bıktım.

ÇÖZÜM

Zaman içerisinde kademe kademe artan veya aza-lan durumlara, aşamalı durum diyoruz. “Günden güne, günbegün, her geçen gün” gibi ifadeler aşamalı bir du-rumu verir.

Böyle bir kullanım sadece A seçeneğinde vardır.

Yanıt: A

12. Aşağıdakilerden hangisi bir “tanım” cümlesidir? A) Şiir, rüzgârın ağaçlarla oynaşırken çıkardığı ses

gibidir.

B) Sonsuzluk, duyularla algılanabilecek bir kavram değildir.

C) Bu müzik, ruhuma adeta huzur veriyor.

D) Hırs, insanın kendi bedeninde kendisinin yaktığı ateştir.

ÇÖZÜM

“… nedir?” sorusuna yanıt veren cümleler tanım cümlesidir.

D, “Hırs nedir?” sorusunun yanıtı olduğundan doğru seçenektir.

Yanıt: D

11

TÜRKÇE


1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kesinlik anlamı

vardır?

A) Ahmet bugün Ankara’ya gitmiştir. B) Ağaçlar bizim orda çoktan yeşermiştir. C) Bu konu benim için kapanmıştır. D) O da seni kırmak için söylememiştir. 2. Bir sanatçının yapıtına konu olmamış yaşantılar ne

kadar ilginç olursa olsun silinir gider.

Bu cümle ile anlatılmak istenen, aşağıdakilerden hangisidir?

A) Hayal gücü ile yaratılmış yapıtların başarı şansı yoktur.

B) Yaşananlar, bir sanatçı tarafından ele alındığın-da değer kazanır.

C) Yapıtlar, sanatçılarının yaşadıklarından izler ta-şımalıdır.

D) İlginç yaşantılar üzerine yazılmış yapıtlar kalıcı olur.

3. 1. sanatın

2. gerçekler 3. geçmedikçe 4. süzgecinden 5. acıdır Yukarıdaki sözcüklerle anlamlı ve kurallı bir

cümle oluşturulmak istense, sıralama nasıl olur?

A) 1 – 3 – 2 – 4 – 5 B) 5 – 2 – 1 – 4 – 3 C) 2 – 5 – 1 – 4 – 3 D) 2 – 1 – 4 – 3 – 5 4. Atasözleri sosyal yaşamla ilgili tecrübeleri anlatabi-

lir. Aşağıdaki atasözlerinden hangisi bunu örnek-

lemez? A) Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır. B) Komşu komşunun külüne muhtaçtır. C) Araba devrilince yol gösteren çok olur. D) Kardeşim olsun da kanlım olsun.

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, yargı gerek-çesiyle verilmemiştir?

A) Sanatçılar takdir edilmeyi ister, çünkü ödüllendi-

rilmek herkesin hoşuna gider.

B) Karmaşık problemleri seviyordu; zihnini açaca-ğına inanıyordu bunların.

C) Çocuğunu kreşe vermekle çok iyi yaptığını dü-şündü.

D) Derslerine iyi çalışıyor, sınavlarını vermeye gay-ret ediyordu.

6. “Bahçeye dikilen güzelim fidanlar bir bir kuruyordu.” cümlesinde öne çıkan duygu, aşağıdakilerden hangisidir?

A) Hayıflanma B) Pişmanlık

C) Özlem D) Sitem

7. “Bazen çok yadırgadığımız bir durumla karşılaşınca artık onu kabullenir, ona alışırız.”

Aşağıdaki cümlelerden hangisi, bu durumu ör-

nekler? A) Sık sık diksiyon hatası yapınca konuşması etki-

sini yitirmeye başlamıştı.

B) Gelecekte ne demek istediğimi daha iyi anlaya-cak bana hak vereceksin.

C) Zamanla İstanbul’un dayanılmaz trafiğini bile kanıksadım.

D) Annemin yerini hiç kimse dolduramaz. 8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde koşula bağlılık

söz konusudur? A) Onu ararsan, emin ol, çok sevinecektir.

B) Sınava girse de girmese de sonuç değişmeye-cektir.

C) Ahmet’e bakılırsa, bu işin üstesinden gelemeye-ceğiz.

D) Ah bu sıcaklar bir bitse!

KONU TESTİ – 1

12

TÜRKÇE


9. Aşağıdaki cümlelerin hangisi bir öneri içermek-tedir?

A) Hangi şiiri okuyacak acaba, merak ettim.

B) Çocuğun gelişiminde çevrenin payı çok büyük-tür.

C) Eleştirmenlikte iyi bir yere gelmek istiyordu.

D) Şiir okurken noktalama işaretlerine dikkat etme-lisiniz.

10. Aşağıdakilerin hangisi bir varsayımı ifade et-mektedir?

A) Bu hafta sonu belki köye gelirim.

B) Bu sıcaklarda yaylada olduğunu bir düşünsene.

C) Şu an İzmir’de kayıt işiyle uğraşıyor olmalı.

D) Yedek parça işinden çok para kazanacağını sa-nıyorum.

11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “yakınma” an-lamı yoktur?

A) Bu kalabalıkta insan nasıl çalışabilir!

B) Son zamanlarda yapılan müzik insanın kulağını tırmalıyor.

C) Verdiği sözleri bir de yerine getirse.

D) Böyle zamanlarda eve gidip iyice dinlenmelisin.

12. Aşağıdakilerin hangisinde, “abartılı” bir anlatım yoktur?

A) Salonda o kadar yoğun duman vardı ki havasız-

lıktan boğulduk.

B) Gece yarısı trenin acı çığlığı kulaklarımızın zarı-nı patlattı.

C) Akdeniz’in tuzlu sularında yüzmek çok keyifliy-miş.

D) Onu birden karşımda görünce neredeyse yüre-ğim yerinden çıkacaktı.

13. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, bir sitemden söz edilebilir?

A) Bir daha bunu yaparsan sana çok kızarım.

B) Bütün bunları ben ona nasıl anlatırım!

C) Herkesin kitabını getirmiş de sadece benimkini unutmuş.

D) Şair, halkın sorunlarına hiç eğilmemiş. 14. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, bir “küçümse-

me”den söz edilebilir? A) Böyle bir pozisyonu bile gole çeviremezdi o.

B) Maç sırasında yine bileğimi incittim.

C) Küçük kardeşim, yürümeyi yeni yeni öğreniyor.

D) Bugünlerde işlerimi zamanında bitiremiyorum.

15. İnsanın kendini fethetmesi zaferlerin en büyüğüdür. Aşağıdakilerden hangisi, anlamca, yukarıdaki

özdeyişle aynı doğrultudadır? A) İnsan, başkalarının istekleri doğrultusunda ya-

şamamalıdır.

B) En büyük kazanç kişinin kendini tanımasıdır.

C) Başarı, insanın toplumla uyumu sonucu elde edilir.

D) Bazen sorunlarımızla kendimiz başa çıkamayız.

16. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hem görsel hem işitsel öğelere yer verilmiştir?

A) Bahçemizde renk renk çiçekler, irili ufaklı ağaç-

lar var.

B) Akşam karanlığında köpek havlamaları arasında köyümüze vardık.

C) Parkta kaydıraklara, salıncaklara minik elleriyle asılıyordu çocuklar.

D) Soğuğuyla, yakacak derdiyle, ulaşımıyla kış yi-ne geldi.

1-C 2-B 3-D 4-A 5-C 6-A 7-C 8-A 9-D 10-B 11-D 12-C 13-C 14-A 15-B 16-B

13

TÜRKÇE


1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, öznel bir anla-

tım vardır? A) Şairin son şiir kitabı beni çok heyecanlandırdı.

B) Hemen alıp evde okumaya başladım.

C) İlk şiirleri çocukluk yıllarını anlatıyor.

D) Son şiirleri ise gençlik yıllarının ürünü.

2. Aşağıdaki cümlelerden hangisi anlamca diğerle-riyle aynı doğrultuda değildir?

A) Büyük sıçrayışları gerçekleştirmek isteyen,

geçmişten güç almalıdır.

B) Geleceği doğru kurabilmek, geçmişi iyi özüm-semeyi gerektirir.

C) Onurlu bir geçmişe sahip olanlar, iyi bir gelecek sahip olurlar.

D) İyi bir gelecek için bugünü, dünün uzantısı, yarı-nın kaynağı olarak görmek gerekir.

3. (1) Dil insanlar arasında iletişimi sağlar. (2) Cümle, iletilmek isteneni tam bir bütünlük içinde veren söz-cük ya da söz dizisidir. (3) Cümleler arasında ko-pukluk olursa iletişim bozulur. (4) İletişimin olmadığı yerde karmaşa vardır.

Paragrafı oluşturan cümlelerden hangisinde ta-

nım yapılmıştır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, bir önyargı vardır?

A) Bu işinde de başarılı olamaz.

B) Aldığın olumsuz eleştirilere kızmamalısın.

C) İlginç davranışlarıyla herkesin dikkatini çekti.

D) Yorgun gözlerinden uyku akıyordu.

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, doğruluğu kanıtlanmamış bir yargı geçici olarak doğru ka-bul edilmiştir?

A) Bazı ağaçların sonbaharda çiçek açtığını bilmi-

yordum.

B) Senin de bir zamanlar öğretmenlik yaptığını unutmuşum.

C) Bir an için onun da bizim gibi düşündüğünü sa-yalım.

D) Bunu benim yazdığımı iddia ediyor. 6. Aşağıdakilerin hangisinde değerlendirme söz

konusu değildir? A) Son romanında betimlemeleri gereksiz yere

uzatmış.

B) Derginin bu sayısında yazıların içeriklerine uy-gun güzel fotoğraflar kullanılmış.

C) Şiirlerinde imge bulma çabası, onu yapaylığa itmiş.

D) Aysel bugün yazdığı son şiirleri getirecekmiş. 7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde öznel bir de-

ğerlendirme yapılmıştır?

A) Yazılarını, akıcı, doğal ve etkileyici bir anlatımla kaleme almış.

B) Son kitabında İstanbul’un 1920’lerdeki yaşantı-sını anlatmış.

C) Evliya Çelebi’nin anlattığına göre bu yer surlarla çevriliymiş.

D) Hakan Bey, Çamlıca Lisesi’nde beş yıl edebiyat öğretmenliği yapmış.

8. Aşağıdakilerin hangisinde “iki durumdan birini

seçme koşulu” söz konusu değildir? A) Ya bu deveyi gütmeli ya da bu diyardan gitmeli.

B) Bu gurbetlik ya sevilir ya sevilmez.

C) Kitapları ya çantana koy ya da sıranın gözüne.

D) Babam ya trenle gidecekmiş ya da uçakla.

KONU TESTİ – 2

14

TÜRKÇE


9. Aşağıdakilerin hangisinde dile getirilen istek, gerekçesiyle birlikte verilmiştir?

A) Bu akşam yağmur yağsa da biraz serinlesek.

B) Akşam yemeğini bir balık lokantasında yiyelim.

C) Şimdi buz gibi bir karpuz olsa, yanında da be-yaz peynir…

D) Onu dün akşam gördüm, fakat konuşmak iste-medim.

10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde aynı varlığın

karşıt durumları birlikte verilmiştir? A) Sinirli görünen adam birden yumuşadı.

B) Bizimle sıcak bir sohbete başladı.

C) Bir süre sonra izin isteyip ayrıldı.

D) Nereye gittiğini hiçbirimiz bilmiyorduk.

11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, pişmanlık du-

yulduğu anlatılmaktadır? A) Sanki ben bu işleri bilmiyorum!

B) Keşke, bu okulu hiç tercih etmeseydim!

C) Yazık, ne kadar iyi dostlukları vardı!

D) Belki de sizinle gelmesem iyi olur!

12. Önemli olan kaç kitap okuduğumuz değil - - - - . Bu cümle aşağıdakilerin hangisiyle sürdürüle-

mez? A) niçin okuduğumuzdur

B) nasıl okuduğumuzdur

C) ne kadar okuduğumuzdur

D) niye okuduğumuzdur

13. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde mecazlı bir söyleyiş yoktur?

A) Borçlunun duacısı alacaklıdır.

B) Borç yiğidin kamçısıdır.

C) Borçlunun döşeği ateşten olur.

D) Borçtan korkan kapısını büyük açmaz.

14. “İnsanları değiştirmeye çalışmak, nehrin sularını

tersine akıtmaya çalışmakla birdir.” Bu cümleden aşağıdakilerin hangisi çıkarıla-

maz? A) Değişmeyen tek şey değişimin kendisidir.

B) İnsanlar genellikle sabit fikirlidir.

C) İnsan yedisinde neyse yetmişinde de odur.

D) Boşuna uğraşma onunla; can çıkar huy çıkmaz. 15. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kişisel beğeni

yoktur? A) Güçlü kalemlerin olduğu, nitelikli bir dergiydi.

B) Türkçe öğretmenimizin yüzünden tatlı bir gü-lümseme hiç eksik olmazdı.

C) Çağının beklentilerine cevap veren güçlü eserler yazıyordu.

D) Evin balkonundan denizi, hatta bazı adaları bile görebiliyorsunuz.

16. Aşağıdakilerden hangisi kanıtlanabilirlik açısın-

dan diğerlerinden farklıdır? A) Bu şiir, insana başka duygular kazandırıyor.

B) Bu şiirde, sanatlı söyleyişlere yer verilmemiş.

C) Bu şiir, bana eski ozanların seslerini hatırlatıyor.

D) Bu şiirdeki sözcükler dans eden çiftler gibi uyumlu.

1-A 2-C 3-B 4-A 5-C 6-D 7-A 8-B 9-A 10-A 11-B 12-C 13-A 14-A 15-D 16-B

TÜRKÇE İN ANLAMI -...

Documents

Transcript of TÜRKÇE İN ANLAMI -...