TÜRK ĐYE CUMHUR ĐYET MERKEZ BANKASIintes.org.tr/content/durmus_yilmaz_para1.pdf ·...
36
1 TÜRKĐYE CUMHURĐYET MERKEZ BANKASI 12 Ocak 2011 Türkiye Ekonomisi ve Para Politikası Uygulamaları Durmuş YILMAZ Başkan
Transcript of TÜRK ĐYE CUMHUR ĐYET MERKEZ BANKASIintes.org.tr/content/durmus_yilmaz_para1.pdf ·...
1
TÜRKĐYECUMHURĐYET MERKEZ
BANKASI
12 Ocak 2011
Türkiye Ekonomisi ve Para PolitikasıUygulamaları
Durmu ş YILMAZBaşkan
2
I. Küresel Görünüm
II. Türkiye Ekonomisi
III. Para Politikası Geli şmeleri
I. Küresel Görünüm
II. Türkiye Ekonomisi
III. Para Politikası Geli şmeleri
Sunum Planı
3
I. Küresel Ekonomik Görünüm
111110
94
96
98
100
102
104
106
108
110
112
114
2007 2008 2009 2010
85
90
95
100
105
110
115
120
125
130
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
2007 2008 2009 2010 2011
Aşırı Đyimserlik
Panik
4
Global Risk Đştahı Endeksi
Kaynak: Credit Suisse, TCMB
Finansal çalkantının zirve dönemi
Dünyada Sanayi Üretimi ve Dünya Ticareti(2006 = 100)
Kaynak: Bloomberg, TCMB
Sanayi Üretimi
Ticaret (sağ eksen)
Küresel Büyüme ve Risk Göstergeleri
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
Kamu Borçlarının Seyri
Kamu Borç Stoku(GSYĐH’ye oranı)
Gelişmekte olan G-20 Ülkeleri
Gelişmiş G-20 Ülkeleri
*Orta Vadeli Program (2010 -2013) HedefleriKaynak: IMF WEO Ekim 2010, Hazine, BDDK, TCMB
Türkiye*
5
80
100
120
140
160
180
200
220
2005 2006 2007 2008 2009 2010
Đstihdam Piyasası
Türkiye, ABD ve Euro Bölgesinde Đşsizlik Oranı(Mart 2008 = 100)
Kaynak: Bloomberg, BDDK, TCMB
Euro Bölgesi
ABD
Türkiye
6
Kredi Geli şmeleri
-10
-5
0
5
10
15
20
2007 2008 2009 2010
-30
-15
0
15
30
45
60
ABD, Euro Bölgesi ve Türkiye Kredi Geli şmeleri(yıllık yüzde değişim)
Kaynak: Bloomberg, BDDK, TCMB
Euro Bölgesi
Türkiye(sağ eksen)
7
ABD
8
III. Türkiye Ekonomisi
9
Mevsimsellikten Arındırılmı ş GSYĐH(2008 1.Ç=100)
Kaynak: TÜĐK, TCMB
101.4
87.2
100.0
65
70
75
80
85
90
95
100
105
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
GSYĐH Kriz Öncesi Seviyesinin Üzerinde
84.4
64.7
100.0
50
60
70
80
90
100
110
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Mevsimsellikten arındırılmı şÖzel Đnşaat Yatırımları*
(2007 2.Ç=100)
Kaynak: TÜĐK, TCMB
Đç ve Dış Talepte Ayrı şma
10
Kaynak: TCMB
Sanayi Üretim Endeksi(Mart 2008=100)
Đç Piyasaya Yönelik Üretim Yapan Firmalar
Dış Piyasaya Yönelik Üretim Yapan Firmalar
60
70
80
90
100
110
120
2005 2006 2007 2008 2009 2010
11
92
96
100
104
108
2006 2007 2008 2009 2010 2011
Türkiye’nin Dış Talep Endeksi
Küresel Đktisadi Faaliyet Endeksi
Türkiye’nin Dı ş Talep Endeksi*(Haziran 2008=100)
* Türkiye’nin dış talep endeksinin hesaplanmasında, ülkelerin Türkiye’nin ihracatı içindeki paylarıile ağırlıklandırılmış GSYĐH verileri kullanılmıştır.Kaynak: Bloomberg, Consensus Forecasts, IMF WEO, TUĐK, TCMB
Dış Talepte Yava ş ve Kademeli Toparlanma
12
Türkiye’nin Đhracat Pazarları(toplam ihracatın yüzdesi, 12 aylık toplam)
Asya, Orta Doğu, Kuzey Afrika
Avrupa
Đhracat pazarlarımızda çe şitlendirme
Kaynak: TÜĐK, TCMB
10
20
30
40
50
60
7001
-03
05-0
3
09-0
3
01-0
4
05-0
4
09-0
4
01-0
5
05-0
5
09-0
5
01-0
6
05-0
6
09-0
6
01-0
7
05-0
7
09-0
7
01-0
8
05-0
8
09-0
8
01-0
9
05-0
9
09-0
9
01-1
0
05-1
0
09-1
0
12.3
18.2
14.7
9.9
14.8
11.8
8
10
12
14
16
18
20
2007 2008 2009 2010
13
Đşsizlik Oranları*(yüzde)
*Mevsimsellikten ArındırılmışKaynak: TÜĐK, TCMB
Tarım DışıĐşsizlik Oranı
Đşsizlik Oranı
Đstihdam Ko şullarında Đyileşme
Tarım Dışı Đstihdam*(milyon kişi)
*Mevsimsellikten ArındırılmışKaynak: TÜĐK, TCMB
15.5
16.0
16.5
17.0
17.5
2007 2008 2009 2010
14
98.3
79.5
100.0
75
80
85
90
95
100
105
2005 2006 2007 2008 2009 2010
Kaynak: TÜĐK, TCMB
Üretim Göstergeleri Yukarı Yönlü
Sanayi Üretim Endeksi(Mart 2008=100)
Kaynak: TCMB
Kapasite Kullanım Oranı
60.7
78.277.0
55
60
65
70
75
80
85
90
2007 2008 2009 2010
Bütçe Dengelerinde Đyileşme
Kaynak: Maliye Bakanlığı , TCMB Kaynak: Maliye Bakanlığı, TÜĐK, TCMB
15
-10
-5
0
5
10
15
20
25
30
35
I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV*
2007 2008 2009 2010
-7
-6
-5
-4
-3
-2
-1
0
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3
2005 2006 2007 2008 2009 2010
Merkezi Yönetim Bütçe Dengesi(GSYĐH’ye oranı, yüzde)
Merkezi Yönetim Vergi Gelirleri ve Faiz Dışı Harcamaları
(yıllık yüzde değişim)
Vergi GelirleriFaiz dışı
harcamalar
1110 10 9
87
4 4 4 4 3 3 21
-3-4 -4 -4
-5
-11
-13
-20
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
Mal
ezya
Hır
vatis
tan
Kol
ombi
ya
Tay
land
G.A
frik
a
Mek
sika
Fili
pinl
er
End
onez
ya
Bre
zily
a
G.K
ore
Per
u
Hin
dist
an Şili
Ukr
ayna
Çek
Cum
.
Pol
onya
Arja
ntin
a
Tür
kiye
Vie
tnam
Rom
anya
Mac
aris
tan
Sır
bist
an
33 32
25
19 19
1412 12 11
8
1 1
-2
-11 -12 -13 -14
-25
-1
2
6
7
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
G.A
frik
a
Bre
zily
a
Şili
Kol
ombi
ya
End
onez
ya
Tay
land
Mal
ezya
Mek
sika
G.K
ore
Per
u
Hır
vatis
tan
Fili
pinl
er
Hin
dist
an
Ukr
ayna
Çek
Cum
.
Pol
onya
Tür
kiye
Vie
tnam
Mac
aris
tan
Rom
anya
Arja
ntin
a
Sır
bist
an
16
ABD Doları Kar şısındaYerel Para Birimlerinin De ğer Kazancı
(Ocak 2010 tarihinden itibaren, yüzde değişim)
ABD Doları Kar şısındaYerel Para Birimlerinin De ğer Kazancı
(Ocak 2009 tarihinden itibaren, yüzde değişim)
Döviz Kuru Geli şmeleri
Kaynak: Bloomberg, TCMB Kaynak: Bloomberg, TCMB
Türkiye
Türkiye
11 0 0
0
0 0 0-1
-1 -1 -1 -2 -2-3
-4
-7 -7-8
-9
-11
-12
-15
-13
-11
-9
-7
-5
-3
-1
1
3
Mek
sika
Mal
ezya
Hır
vatis
tan
Bre
zily
a
Vie
tnam
Ukr
ayna
G.A
frik
a
Per
u
Arja
ntin
a
Kol
ombi
ya
G.K
ore
Şili
End
onez
ya
Hin
dist
an
Tay
land
Fili
pinl
er
Sır
bist
an
Pol
onya
Rom
anya
Çek
Cum
.
Mac
aris
tan
Tür
kiye
36
3029 28
27 26
23 22 21 21
1513
1110
-1 -1
-9
12
2
6
18
-15
-10
-5
0
5
10
15
20
25
30
35
40
G.A
frik
a
Bre
zily
a
Ko
lom
biy
a
G.K
ore
Po
lon
ya
En
do
ne
zya
Tü
rkiy
e
Ma
caris
tan
Me
ksik
a
Şili
Çe
k C
um
.
Ta
yla
nd
Ma
lezy
a
Hin
dis
tan
Pe
ru
Fili
pin
ler
Ro
ma
nya
Hır
vatis
tan
Sır
bis
tan
Ukr
ayn
a
Arja
ntin
a
17
ABD Doları Kar şısındaYerel Para Birimlerinin De ğer Kazancı
(Kasım 2010 tarihinden itibaren, yüzde değişim)
ABD Doları Kar şısındaYerel Para Birimlerinin De ğer Kazancı
(Mart 2009 – Kasım 2010, yüzde değişim)
Döviz Kuru Geli şmeleri
Kaynak: Bloomberg, TCMB Kaynak: Bloomberg, TCMB
Türkiye Türkiye
18
Enflasyon Geli şmeleri
0
2
4
6
8
10
12
14
06-08 12-08 06-09 12-09 06-10 12-10
Enflasyon ve Beklentiler(yıllık yüzde değişim)
TÜFE
Enflasyon Beklentileri
I Endeksi
Kaynak: TÜĐK, TCMB
19
IV. Para Politikası Geli şmeleri
20
Kriz Sonrası Yeni Konjonktür
• Türkiye, 2002 yılından beri izledi ği basiretli para ve maliye
politikaları ile bankacılık sistemine ili şkin düzenleyici ve
denetleyici uygulamalar neticesinde, yurt içinde fina nsal
risklerin ortaya çıkmasını engellemi ş ve küresel krizden en
hızlı çıkan ekonomiler arasında yer almı ştır.
• Ekonomi politikalarının, küresel kriz sırasında oldu ğu gibi
krizden çıkı ş sürecinde de yeni dönemin özelliklerine uygun
olarak şekillenmesi gerekmektedir.
21
Kriz Sonrası Yeni Konjonktür
• Son dönemde aldı ğımız ilave önlemler, önümüzdeki dönemde
tüm dünyayı etkisi altına alaca ğını düşündü ğümüz yeni
konjonktüre kar şı bir hazırlık olarak de ğerlendirilmelidir.
• Bu yeni konjonktürün temel özellikleri,
1. Güvenilir ve dinamik yükselen piyasa ekonomilerine
yoğun sermaye akı şı sonucunda,
2. Bu ekonomilerde a şırı ısınma , aşırı borçlanma ve varlık
balonları oluşması riskinin belirmesi ve
3. Cari açığın finansal istikrarı tehdit edecek düzeylere
ulaşma ihtimalidir.
22
Yeni Konjonktürün Temel Farkları
• 2003-2007 arası dönem ile kriz sonrası yeni konjonktür
arasındaki farkların iyi anla şılması gerekmektedir:
1. Đç-dış talep dengesizli ğinin yüksek boyutlara ula şması:Gelişmiş ülkelerin ya şadığı problemler nedeniyle dı ş talep zayıf
seyretmektedir ve bir süre daha zayıf kalması beklen mektedir
2. Gelişmekte olan ülkelere yo ğun sermaye akı şı: Gelişmiş
ülkelerle geli şmekte olan ülkeler arasında büyüme farkı çok yüksek
seviyelere çıkmı ştır ve bu durum orta vadede devam edecektir
3. Sermaye akımlarının kompozisyonun de ğişmesi : Küresel
ekonomide belirsizlik ve zayıflık, do ğrudan yatırım i ştahını azaltmaktadır;
sermaye akı şı, doğrudan yatırım yerine portföy a ğırlıklı gerçekle şmektedir.
4. Türkiye’nin sa ğlam finansal yapısı : Mali baskınlı ğın sona ermesi ve
finansal sistemin güçlü yapısı, Merkez Bankasının ha reket alanını
genişletmektedir
23
Yeni Konjonktürün Yarattı ğı Riskler
• Ekonomide fiyat istikrarı için gerekli olan faiz sevi yesi ile
finansal istikrar için gerekli olan faiz seviyesi her z aman
birbirleri ile uyumlu de ğildir.
• Ekonominin a şırı geni şleme gösterdi ği bir durumda
enflasyonu kontrol altına alan bir faiz politikası, finansal
risklerin ortaya çıkmasını engellemekte yetersiz
kalabilmektedir.
• Öte yandan şiddetli bir resesyon durumunda, finansal
istikrarın tesisi için çok daha dü şük bir faiz seviyesine ihtiyaç
duyulabilmektedir.
24
Çözüm: Politika Araçlarının Çe şitlendirilmesi
• Đçinde bulundu ğumuz konjonktürde, sadece politika faizi ile hem
fiyat istikrarını hem finansal istikrarı birlikte sa ğlamak mümkün
görülmemektedir.
• Çözüm: Faiz dı şı araçların, ilgili tüm kamu otoriteleri ile birlikte
eşgüdüm içinde uygulanması
• Araçlar:
1. Zorunlu kar şılık oranları
2. Merkez Bankasının likidite yönetimi
3. Sermaye kar şılık oranları
4. Likidite yeterlilik oranları
5. Vergiler
6. Faiz dışı harcamalar
25
Cari Açık ve Finansal Đstikrar
Kaynak. TUĐK, TCMB
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10
Cari Đşlemler Dengesi(GSYĐH’ya oranı, yüzde)
Cari Denge
Enerji HariçCari Denge
Son dönemde Türkiye’ye gelen sermaye miktarında ve cari açık oranında önemli
artış oldu ğu, ancak küresel kriz öncesine kıyasla do ğrudan yatırımlar ve özel
sektör kredilerinin payının azalırken, potföy yatırı mlarının arttı ğı görülmektedir.
-1.61.9-0.1-1.4
Enerji HariçCari Denge
-6.2-2.3-5.7-5.8Cari Denge
2010*200920082007
* 2010 Kasım ayı itibarıyla, 12 aylık toplamKaynak: TÜĐK, TCMB
26
Cari Açık ve Finansal Đstikrar
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
50
01-2008 07-2008 01-2009 07-2009 01-2010 07-2010
Ödemeler Dengesi Alt Kalemleri(12 aylık birikimli toplam, milyar ABD Doları)
* 32 sayılı karada yapılan değişikliğin etkisinden arındırılmışKaynak: TÜĐK, TCMB
Özel Sektör Kredileri*
PortföyYatırımları
Doğrudan Yatırımlar
Son dönemde Türkiye’ye gelen sermaye miktarında ve cari açık oranında önemli
artış oldu ğu, ancak küresel kriz öncesine kıyasla do ğrudan yatırımlar ve özel
sektör kredilerinin payının azalırken, potföy yatırı mlarının arttı ğı görülmektedir.
29.1-6.928.335.8
Özel Sektör Kredileri
15.90.2-5.00.7
Portföy Yatırımları
5.06.715.719.9
Doğrudan Yatırımlar
2010*200920082007
* 2010 Kasım ayı itibarıyla, 12 aylık toplamKaynak: TÜĐK, TCMB
27
Cari Açık ve Finansal Đstikrar
Cari açık iki kanaldan artmaktadır.
1) Ucuz ve bol borçlanma imkanları sonucunda
kredilerde, iç talepte ve ithal mal talebinde hızlanm a,
2) TL’deki reel de ğerlenme e ğiliminin ekonomik
temellerle uyumsuz düzeylere ula şması sonucunda
ithal mal talebinde hızlanma.
28
Cari Açıktaki Artı şa Karşı Đdeal Politika Bile şimi
• Politika faiz oranlarında bir artı şa gidilmesi, kredi kanalından
cari açı ğı azaltıcı bir etki yaparken, aynı anda kur kanalından
cari açı ğı artırıcı yönde ters bir etki yapabilecektir.
• Merkez Bankası’nın, temel politika aracı olan kısa vade li
faizleri tek ba şına kullanarak cari açıktaki geni şlemeyi
durdurması mümkün de ğildir.
• Bu nedenle bir yandan faiz dı şı araçların kredilerdeki
ivmelenmeyi önlemek için sıkıla ştırılırken, di ğer yandan kısa
vadeli faizlerin kurlardaki de ğerlenme e ğilimini sınırlamak
amacıyla kontrollü bir şekilde indirilmesi cari açıktaki artı şa
karşı ideal politika bile şimi olarak ortaya çıkmaktadır.
29
TCMB Politika Tedbirleri
1. Teknik faiz ayarlaması ve daha etkin likidite yöne timi amacıyla koridor
sisteminin uygulamaya konulması (18 Eylül 2010)
2. Zorunlu kar şılık oranlarının artırılması (23 Eylül 2010)
3. Zorunlu kar şılıklara faiz ödenmesinin durdurulması (23 Eylül 2010)
4. Rezerv birikimi için daha esnek bir mekanizmanın devreye sokulması
(4 Ekim 2010)
5. 3 Aylık repo ihalelerine son verilmesi (14 Ekim 2010)
6. TCMB borçlanma faiz oranının 5,0 puan dü şürülmesi (16 Eylül,
14 Ekim, 12 Kasım, 16 Aralık 2010)
7. Politika faiz oranının 50 baz puan indirilmesi (16 Aralık 2010)
8. Zorunlu kar şılıkların mevduat vade yapılarına göre belirlenmesi ve
kapsamının geni şletilmesi (17 Aralık 2010)
30
Para Politikası Duru şu
0
5
10
15
20
2005 2006 2007 2008 2009 2010
Politika Faizi ve Zorunlu Kar şılık Oranı(yüzde)
Kaynak: TCMB
Zorunlu Karşılık (YP)
Zorunlu Karşılık (TL)
Politika Faiz Oranı
• Hem mevduatın hem de yabancı sermaye giri şlerinin daha uzun
vadeye yönlendirilmesi amaçlanmaktadır.
• Bu kapsamda alınan son kararlar ile
1. Kısa vadeli mevduat faizlerinin uzun vadeli mevdua t faizlerine
kıyasla oldukça dü şük bir seviyede olu şması,
2. Türk lirası cinsinden mevduatın vadesinin uzatılmas ı teşvik
edilmektedir.
• Yapılan son düzenlemelerle zorunlu kar şılık oranları vadelere göre
farklıla ştırılmı ş ve daha önce zorunlu kar şılığa tabi olmayan bazı
yükümlülük kalemleri zorunlu kar şılık kapsamına dahil edilmi ştir.
31
Finansal Đstikrar Tedbirleri: Vade Uzatımı
32
Diğer Politika Tedbirleri
1. Mali disiplin ile uyumlu bir Orta Vadeli Program çerçevesinin
açıklanması
2. Yurt içinde gerçek ki şilere dövize endeksli kredi verilmesinin
sınırlandırılması
3. Bankaların yurt içine Türk lirası cinsi tahvil ihr acına izin verilmesi
4. Konut kredileri ile konut teminatı altında kulland ırılan tüketici
kredilerinde, kredi/de ğer oranının en fazla 0,75 olarak belirlenmesi
5. Bazı tüketici kredilerine uygulanan Kaynak Kullanı mını Destekleme
Fonu oranının artırılması
6. Kredi kartlarında asgari ödeme oranlarının artırı lması
7. Yüzde 8 olan sermaye yeterlilik oranı sınırının, y üzde 12 olarak
uygulanması
33
Genel Değerlendirme
� Đç talepteki güçlü artışın desteğiyle iktisadi faaliyet toparlanmaya
devam etmekte, buna karşılık dış talebin zayıf seyri nedeniyle imalat
sanayinde kapasite kullanımının kriz öncesi seviyelere ulaşmasının
zaman alacağı tahmin edilmektedir.
� Đstihdam koşullarındaki iyileşme sürmekle beraber işsizlik oranları
halen yüksek seviyelerde bulunmaktadır.
� Dolayısıyla enflasyonun orta vadeli hedeflerle uyumlu seyrini
sürdüreceği tahmin edilmektedir. Önümüzdeki aylarda enflasyonun
düşmeye devam etmesi, temel (çekirdek) fiyat göstergelerinin yıllık
artış oranının ise sınırlı artışlar göstermesi beklenmektedir.
34
� Merkez Bankası’nın temel amacı fiyat istikrarını sağlamak ve
korumaktır. Bununla birlikte, finansal sistemde istikrarı sağlayıcı
tedbirler almak da Merkez Bankası’nın temel görevleri arasındadır.
� Mevcut konjonktürde ekonomimizde gözlemekte olduğumuz iç ve dış
talebin büyüme hızlarındaki ayrışma ve hızlı kredi genişlemesi cari
açığı artırmaktadır.
� Buna ilave olarak, Avrupa ve ABD ekonomilerindeki son gelişmeler ve
alınan kararlar, küresel ölçekte parasal genişlemeye yol açarak cari
açığın Orta Vadeli Programdaki (OVP) öngörüleri aşma ihtimalini
gündeme getirmiştir.
Genel Değerlendirme
35
� Para Politikası Kurulu son toplantısında daha düşük bir politika faizi, daha
geniş bir faiz koridoru ve daha yüksek zorunlu karşılık oranlarının uygun bir
politika bileşimi olacağını değerlendirerek bu doğrultuda kararlar almıştır.
� Ayrıca, finansal istikrarı desteklemek amacıyla, Türk lirası cinsinden mevduatın
vadesinin uzamasını teşvik edecek şekilde zorunlu karşılık oranlarını vadelere
göre farklılaştırılmış ve daha önce zorunlu karşılığa tabi olmayan bazı
yükümlülük kalemleri zorunlu karşılık kapsamına dahil edilmiştir.
� Alınan bu önlemlerin, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun dün
açıkladığı yeni tedbirlerle birlikte, 2011 yılı makro ekonomik görünümünün
OVP’deki cari açık öngörüsü ile uyumlu hale getirdiğini memnuniyetle ifade
etmek isterim.
� Alınan kararların fiyat istikrarı ve finansal istikrar üzerindeki etkileri yakından
izlenecek, gerektiğinde ilave tedbirler devreye sokulabilecektir.
Genel Değerlendirme
36
TÜRKĐYECUMHURĐYET MERKEZ
BANKASI
12 Ocak 2011
Türkiye Ekonomisi ve Para PolitikasıUygulamaları
Durmu ş YILMAZBaşkan
