TMS-18 HASILAT STANDARDI

TMS-18 HASILAT STANDARDI

Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN


STANDARDIN AMACI

Bu standardın amacı çeşitli finansal olaylar sonucu ortaya çıkabilecek hasılatın (ya da gelirin) tanınması ve tutarının ölçülmesi ile ilgili ilke ve kuralları açıklamaktadır.


STANDARDIN KAPSAMIHasılatın ortaya çıkması ile

sonuçlanabilecek olaylar üç kategoride açıklanmıştır.- mal satışları- hizmet sunumları- işletme varlıklarının başkaları tarafından kullanılması sonucu sağlanan gelirler (faiz, isim hakkı ve temettüler v.b)


STANDARDIN GETİRDİKLERi


HASILATIN BELİRLENMESİNDE KULLANILAN BAZIKAVRAMLAR


“Hasılat” Nedir?İşletmenin özsermayesinde, olağan faaliyetler

kapsamında ortaya çıkan artışlar hasılattır. Ortakların sermayeye yaptıkları ilave katkılar (nakit sermaye artışı) bu tanımın dışındadır. Standart metninde hasılatın tanımında “özsermayede artışla sonuçlanan ekonomik faydalarda artış” ifadesi kullanılmaktadır. “Ekonomik fayda’da artış” sözü ile ifade edilmek istenen işletmeye gelecekte ekonomik fayda sağlayacak varlıklarda artışlar ya da işletmeden gelecekte ekonomik fayda çıkışına sebep olacak borçlarda azalışlardır.


Gerçeğe Uygun Değer” (Fair Value) Nedir?

Bir varlığın el değiştirmesi ya da bir borcun kapatılması için aşağıdaki koşulların tümü mevcutken belirlenen tutardır:• Karşılıklı pazarlık ortamı, (tarafların eşit şartlar altında pazarlık ettiği ortam)• Tarafların istekli ve bilgili olması.


Hasılatın Tanınması ile ilgili Bazı SınırlamalarAşağıdakiler hasılat olarak tanınmazlar:• Üçüncü kişiler adına tahsil edilen satış vergileri v.b. vergiler,• Acentası olunan işletme adına yapılan tahsilatlar (hasılat sadece alınan komisyon ile sınırlanmalıdır.)


HASILATIN ÖLÇÜLMESİNDE GENEL

İLKELER


Hasılat Hangi Değerden Ölçülür?

Hasılat, alınan ya da alınacak olan bedelin gerçeğe uygun değeri ile ölçülür. Gerçeğe uygun değer ile ifade edilen değer hasılatın gerçekleşme anında nakit olarak tahsil edilmesi gereken tutardır. Bu durumda mal ya da hizmetin hasılatın gerçekleştiği andaki gerçeğe uygun değeri, içinde faiz barındırmayan peşin satış bedeline eşittir.


Vadeli Satışların Muhasebeleştirilmesinde Hasılat veFaizin Birbirinden Ayrıştırılması

Vadeli satışlarda alınacak nakit ve nakit benzeri açıkça belirtilmese de faiz tutarı içerdiği varsayılmaktadır. TMS 18 hükümlerine göre faiz tutarı, emsal faiz oranı kullanılarak toplam vadeli satış bedelinden ayrıştırılmalı ve gerçekleşen hasılat geriye kalan tutar üzerinden muhasebeleştirilmelidir.


Faizin Ayrıştırılmasında Kullanılacak Emsal FaizOranının Belirlenmesi

Vadeli satış bedeli içinden faiz tutarının ayrıştırılmasında kullanılacak emsal oranı iki şekilde belirlenebilmektedir:• Vadeli mal ya da hizmet satışının yapıldığı işletmeye (alıcı) benzer özellikler taşıyan (özellikle kredi riski açısından) bir başka işletmenin alacaklıları tarafından uygulanan faiz oranı.• Vade farkı dahil edilmiş brüt alacak tutarını hasılatın ortaya çıkmasıyla ilgili olan mal ya da hizmetin peşin satış fiyatına indirgeyen faiz oranı.


Satış Fiyatının Birden Fazla Hasılat Unsuru içermesi:

Tek bir finansal olay içeriğinde birbirinden ayrıştırılabilir nitelikte birden fazla gelir unsuru bulunması durumunda, ilgili gelir unsurları birbirinden ayrı olarak muhasebeleştirilir.


MAL SATIŞINDAN ELDE EDİLEN HASILAT İLE İLGİLİİLKELER


Mal Satışına İlişkin Hasılatın Finansal TablolaraYansıtılması

Mal satışına ilişkin hasılatın finansal tablolara yansıtılabilmesi için aşağıdaki koşulların tümünün gerçekleşmiş olması gerekir:• Malların sahipliğinden elde edilebilecek faydaların ve yine sahiplikten kaynaklanan risklerin alıcıya devredilmiş olması,• Satıcının mallar üzerinde etkin bir kontrolü, ya da yönetim etkinliğinin kalmaması• Hasılat tutarının güvenilir bir biçimde ölçülebilmesi,• Hasılata ilişkin oluşan ekonomik faydanın işletmece elde edilmesinin yüksek olasılık taşıması (Örneğin satışla ilgili ortaya çıkan alacakların tahsil imkânı bulunması), • işleme ilişkin yüklenilen ya da yüklenilecek maliyetlerin güvenilir bir biçimde ölçülebilmesi,


Sahiplikten Kaynaklanan Önemli Risk ve GetirilerinDevredilme Zamanı

Çoğu durumda sahiplikten kaynaklanan önemli risk ve getirilerin devredilme zamanı, mülkiyet ya da zilyetliğin alıcıya devri ile aynı zamanda olur.


Sahiplikten Kaynaklanan Önemli Risk ve GetirilerinDevredilmemiş Sayıldığı Haller

Aşağıdaki durumlarda sahiplikle ilgili önemli risk ve getirilerin alıcıya devredilmemiş sayılır:• Yetersiz performansa ilişkin yükümlülüklerin satıcı için mevcut olması (garanti hariç)• Satış hasılatının tahsilatının, alıcının üçüncü kişilere satış yapması koşuluna bağlı olması• Satış sözleşmesinin montaj zorunluluğuna bağlanmış olması durumunda montaj işleminin tamamlanmamış olması• Alıcının satış sözleşmesine ile belirlenen bir gerekçeye dayanarak alımdan vazgeçme hakkı bulunması ve malın iade edilip edilmeyeceği konusunda belirsizlik olması.


Satış Hasılatının Tanınmasını Engellemeyecek“Önemsiz Riskler”

Sahiplikle ilgili satıcının taşıdığı satış hasılatının tanınmasını engellemeyecek önemsiz risklere örnekler aşağıdaki gibi verilebilir:• Alıcının memnun kalmaması durumunda bedelin iade edilebileceği perakende satışlarda, satış hasılatı finansal tablolara alınır. iade riski ile ilgili satışın gerçekleştiği tarih itibariyle geçmiş yıllar tecrübelerine dayanılarak tahmini bir karşılık ayrılabilir.• Finansal kiralama işlemleri gibi işlemlerde malın yasal sahipliğinin satıcı tarafından taşınmasına devam edilmesi.


Hasılat ile ilgili Gider ve Maliyetlerin Satışın YapıldığıDönemde Muhasebeleştirilmesi

Belirli bir finansal olayla ilgili gerçekleşen hasılat ve aynı olayla ilgili gerçekleşen giderler aynı dönem içerisinde (eşzamanlı olarak) muhasebeleştirilir. Malların tesliminden sonra ortaya çıkması beklenen garanti kapsamındaki giderler de, hasılatın gerçekleştiği dönemde ölçülür tahmin edilir. Hasılatla ilgili gerçekleşen giderler güvenilir bir şekilde ölçülemiyorsa hasılat finansal tablolara yansıtılmaz. Eğer yapılmış bir tahsilat varsa, bilançolara bu bedel bir yükümlülük olarak yansıtılır.


Hasılatın Tahsil Edilebilirliği Konusunda BelirsizliğinOrtaya Çıkması

Daha önce finansal tablolara yansıtılmış bir hasılatın tahsil edilebilirliği ile ilgili bir belirsizlik ortaya çıktığında, söz konusu tutar gider olarak muhasebeleştirilir.


HiZMET VERiLEREK ELDE EDiLEN HASILAT iLE iLGiLiİLKELER


Hizmet Sunumu ile İlgili Hasılatın Finansal TablolaraYansıtılmasında Genel Kural

Hizmet sunumu şeklinde bir finansal olay:• sonuçları güvenilir bir şekilde tahmin edilebildiğinde,• ve bilanço tarihi itibariyle tamamlanma düzeyi dikkate alınarak, finansal tablolarda raporlanır.


Finansal Olayın Sonuçlarının Güvenilir Bir ŞekildeTahmin Edilebilirliği

Aşağıdaki koşulların tamamının mevcut olması halinde hizmete ilişkin finansal olayın sonuçlarının güvenilir bir şekilde tahmin edilebildiği kabul edilir.• Hasılat tutarının güvenilir biçimde ölçülebilmesi;• işleme ilişkin ekonomik yararların işletme tarafından elde edileceğinin muhtemel olması;• Bilanço tarihi itibariyle işlemin tamamlanma düzeyinin güvenilir biçimde ölçülebilmesi (tamamlanma yüzdesi yöntemi); ve• İşlem için katlanılan maliyetler ile işlemin tamamlanması için gereken maliyetlerin güvenilir biçimde ölçülebilmesi.


Tamamlanma Yüzdesi Yöntemi ve inşaat işletmeleriStandardı (TMS 11) ile ilişkisi

Tamamlanma yüzdesi yönteminde hasılat, hizmetin tamamlanan kısmı oranında kayıtlara alınarak raporlanır. Hasılatın tamamlanma yüzdesi yöntemine göre muhasebeleştirilmesinde, TMS 11 inşaat Sözleşmeleri Standardı hükümleri dikkate alınabilir.


Hizmet Bedelinin Tahsil Edilebilirliği ve Hasılat OlarakMuhasebeleştirilmesi

Ancak tahsil edilmesi muhtemel bedel hizmete ilişkin hasılat olarak muhasebeleştirilir. Tahsil edilememe ihtimali hasılatın muhasebeleştirilmesinden sonra ortaya çıkarsa, hasılat düzeltilmez, tahsil edilemeyen tutar giderleştirilir.


Hizmet ile ilgili Tahminlerin Güvenilirliği

Aşağıdakiler üzerinde anlaşmaya varıldığı taktirde hizmet ile ilgili güvenilir tahminler yapılabileceği kabul edilir:• Hizmet ile ilgili tarafların yaptırıma bağlanmış hakları (her iki tarafın)• Hizmet bedeli• Ödeme şekli ve koşulları.


Hizmetin Tamamlanma Düzeyinin BelirlenmesindeKullanılan Yöntemler

•Yapılan işe ilişkin incelemeler•Bugüne kadar tamamlanmış kısmının, verilecek toplam hizmete oranı• Hizmetle ilgili katlanılması beklenen tahmini toplam maliyetlere, bugüne dek gerçekleşen maliyetin oranı


Hizmet ile ilgili Tahsil Edilen Hakedişler

Gerçekleşen hasılattan bağımsızdır. Tamamlanma oranının hesaplanmasında dikkate alınmazlar.


Hizmetten Doğan Hasılatın Belirlenmesinde ZorlukYaşanan Hallerde Uygulama

•Belirsiz sayıda işlem yapılarak sunulan bir hizmet için, hasılat, hizmetin gerçekleştiği süreye eşit olarak dağıtılarak finansal tablolara yansıtılır.•Verilen hizmetin sonucunun güvenilir bir biçimde belirlenmesinin mümkün olmadığı durumlarda, hasılat, o dönem söz konusu hizmetle ilgili gerçekleşen maliyetlerin geri kazanılabilir tutarı ile sınırlı olacak şekilde finansal tablolara yansıtılır.• İşlem sonucu güvenilir bir biçimde tahmin edilemiyorsa ve gerçekleşen maliyetlerin geri kazanılması muhtemel değilse, finansal tablolara söz konusu hizmetle ilgili herhangi bir hasılat yansıtılmaz.


DİĞER FAALİYETLERDEN ELDE EDİLEN HASILAT İLEİLGİLİ İLKELER

Faizin Muhasebeleştirilmesi

Faiz, TMS 39 “Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçme” hükümlerine göre ölçülerek muhasebeleştirilir.


İsim Haklarının Muhasebeleştirilmesi

İlgili sözleşmenin özü dikkate alınarak, tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilir. Muhasebeleştirmede sözleşme hükümlerinin özü çerçevesinde hasılat tutarı hesaplanır.

Temettülerin Muhasebeleştirilmesi

Hissedarların tahsil etme hakları ortaya çıktığında finansal tablolara yansıtılırlar.


Faiz içeren Menkul Değerlerde Muhasebeleştirme

Faiz içeren bir menkul kıymetin (örneğin tahvil) ediniminden önce gerçekleşen ve henüz tahsil edilmemiş faiz tutarı, gelir (hasılat) olarak dikkate alınmaz. Menkul kıymetin edinme tarihinden sonra gerçekleşen faiz gelir olarak dikkate alınır.


Edinilen Hisse Senetlerinde Kâr Payı ile ilgiliMuhasebeleştirme

Bir hisse senedinden elde edilen temettünün, hisse senedinin edinim tarihinden önceki dönemlere ilişkin gerçekleşen kâra ait kısmı hisse senedinin maliyetinden düşülür.

TMS-18 HASILAT STANDARDI

Documents

Transcript of TMS-18 HASILAT STANDARDI