DAN NHAP

Nghe thuat tieng ci va phong cach th trao phung Nguyen Khuyen Nghe thuat tieng ci va phong cach th trao phung Nguyen Khuyen

TRNG I HC S PHM TP. HCM KHOA NG VN

NIN LUN Vn hc trung i 4 hin i 1 NGH THUT TING CI V PHONG CCH TH TRO PHNG NGUYN KHUYN

2010

GVHD: TS. PHAN VN PHC SVTH: VN TRNH QUNH AN LP: VN 3A NM HC: 2009 - 2010

T P . H C M 1 / 2 0 1 0

MUC LUC MUC LUC .................................................................................................................. 1 MUC LUC .................................................................................................................. 2 DAN NHAP ................................................................................................................ 3 NOI DUNG ................................................................................................................. 9 1. 1. Nguyen Khuyen cuoc i va s nghiep van chng ....................................... 9 1.1. 1.1. Cuoc i .................................................................................................... 9 1.2. Tieng ci trong th Nguyen Khuyen ........................................................... 22 1.2.1. Tieng ci ma mai, chua xot ................................................................. 24 1.2.2. Ci trao long, ci thong cam .............................................................. 31 2. Nghe thuat tieng ci va phong cach trao phung trong th Nguyen Khuyen...... 45 2.1. Loi ch trch kn ao: ...................................................................................... 45 2.2. Li ch trch nhe nhang: ................................................................................. 46 2.3. Y sau sac chua cay: ....................................................................................... 46 KET LUAN .............................................................................................................. 49 TH MUC THAM KHAO ....................................................................................... 50 DAN NHAP Trong moi giai oan lch s cua dan toc, eu co nhng chng nhan e lai dau an cua mnh va phan anh thi lai, ghi lai nhng s chuyen van cua thi ai ma ho song e lu truyen cho cac lp hau the. o co the la nhng nha bien nien s, cac triet gia, nhng danh nho loi lac vi cac cong trnh nghien cu loi lac. Va trong van chng, theo mot cach rieng cua mnh cac tac gia ve mot phng dien, kha canh nao o cung chnh la cac chng nhan cua thi ai. Thong qua sang tac cua mnh, cac nha van, nha th khong nhng ghi lai mot cach trung thc moi dien bien cua thi ai ma hon the na ho con cam nhan chung vi nhng cai nhn sau sac, tinh te va mang nhng than thai rieng biet kho co the lan vao au c. Lch s van hoc thanh van Viet Nam i lien vi nhng bien oi cua van menh dan toc. Neu nh thi k cc thnh thnh cua nen phong kien quan chu, chung ta c cam nhan kh thieng ngat tri cua mot ai Viet vi nhng chien cong hien hach ay lui biet bao the lc xam lang. o la nhng cau Th than vang len ben dong Nh Nguyet: Nam quoc sn ha Nam e c Tuyet nhien nh phan tai thien th Nh ha nghch lo lai xam pham Nh ang hanh khan thu bai h o la kh the xung tran hung dung nuot ca sao Ngu, nhng chien thang lay lng Chng Dng, Ham T khien cho lu ngoai bang phai co mnh run s. Co the noi o la mot trong nhng trang van ep nhat, sang nhat trong lch s van hoc dan toc. Nhng mot van ban co gia tr ben vng khong ch bi no mang tnh chat ngi ca, to iem lch s. Nhng trang van con la nhng trang i, khi at nc bat au i vao thi k suy tan cua mot che o phong kien a bat au reu ra va dan muc nat lai mot lan na cac tac gia a e lai cho hau the cai nhn chan thc ve cuoc i. o la mot xa hoi thi Nguyen Du xa hoi ma ong tien la the lc van nang: Trong tay a san ong tien Dau rang oi trang thay en kho g hay xa hoi chen ep ngi phu n yeu uoi, be nho en noi Ho Xuan Hng phai cay ang: Chem cha cai kiep lay chong chung Ke ap chan bong ke lanh lung roi mot xa hoi ma moi gia tr tinh than eu b hi ong lam cho ien ao nh cai pho V Hoang cua Tu Xng. Nhac lai nh vay e thay rang du trong thi ai, hoan canh nao nhng ngi cam but eu co the gop tieng noi rieng cua mnh trong qua trnh nh hnh nen van hoc dan toc. Va neu can ke en cac tac gai ln cua mi the ky Van hoc Trung ai nc nha ben canh nhng cai ten nh: Nguyen Du, Ho Xuan Hng, Nguyen Cong Tr, Nguyen nh Chieu, Tu Xng chac chan khong the thieu ong Tam nguyen Yen o Nguyen Khuyen. Viet ve Nguyen Khuyen, o la mot cong viec a c rat nhieu nha nghien cu thc hien. T nhng tieu luan nho le en nhng cong trnh o so, tat ca a phan tch mot cach kha ay u va hau het cac kha canh t cuoc i en s nghiep lam quan va ac biet la qua trnh sang tac cua cu Nguyen. Tuy nhien, van chng t than no a an cha biet bao goc nhn va nhng cam nhan a dang, phong phu. Ch vi mot tac pham nhng nhng ngi khac nhau ve quan iem, hoan canh song, cach nhn nhan thc te hay lang man a co the tao ra nhng cach cam rat khac biet. Tham ch ch vi mot ngi, cam xuc, suy ngh khi tiep nhan mot tac pham van chng van co the thay oi khi trai nghiem cua ho ve cuoc i co s thay oi, bien chuyen. Chnh v ly do o, chung toi nhng ngi viet tieu luan nay van manh dan i vao mot vung at ma trc o a in am rat nhieu bc chan noi tieng cua nhng hoc gia, nha nghien cu uy tn, o la nhn nhan, anh gia ve cac tac pham cua mot trong nhng tac gia ln cuoi cung cua nen van hoc Trung ai: Nguyen Khuyen. Vi s han hep ve t lieu, thi gian nghien cu, thc hien tieu luan, le d nhien chung toi khong the i sau, i u vao tat ca nhng a hat ma th van cu Tam nguyen a khai m. Vi cam nhan rieng cua ban than, chung toi xin phep ch xin c e cap en mot kha canh c xem la kha noi bat tham ch nh hnh mot phong cach trong th van cua tac gia Nguyen Khuyen o la nhng sang tac th ca mang tnh chat trao phung. ay c xem la mot trong hai mang ln trong cac sang tac cua nha th (cung vi cac tac pham am chat tr tnh). Dan toc Viet Nam von luon mang san trong t duy, loi song nhng suy ngh rat lac quan, yeu i. oi khi tng chng tan cung cua tuyet vong nh mot anh i mua c mi qua trng th het bay trng ung, ba trng n ra ba con lai lam moi cho dieu, qua; ngi ta van co the n mot nu cie co the t an ui mnh: Ch than phan kho ai i. Nu ci o co the meo xech nhng no van con co y ngha hn rat nhieu giot nc mat bi quan, tuyet vong. Roi khi ngi ta muon kheo leo day cho nhau nhng bai hoc ve oi nhan x the th nhng caui chuyen ci cham biem t nhe nhang en sau cay lai xuat hien mot cach rat hu dung Co the noi tieng ci trong Van hoc dan gian a tham sau va lan toa rong khap, tao thanh ca mot the loai co sc song lau ben en tan ngay nay. Nhng en khi nen van hoc viet ra i, theo chung toi co mot ieu de nhan thay mat o cua tieng ci co phan giam sut han so vi van hoc truyen mieng. Y thc Nho gia, nhng khuon kho ni ca Khong san Trnh, hoan canh thc te cua xa hoi gan nh a mac nh cho ne van hoc nay mot net tham tram, t l khac han vi tieng ci t nhien, thoai mai cua dan gian Nhn vao nen Van hoc nay ngi ta de thay: Hao kh ong A, triet ly thien tong, mong cong danh cua bac nam nhi tat nhien nhng kha canh ay cua van hoc Trung ai a mang lai khong t nhng tac gia loi lac, nhng tac pham kinh ien Nhng ngi ta van se rat tiec neu khong thay tieng ci cua cac nha Nho vang len trong giai oan nay. Va nh mot s sap at cua so phan, s ch i, k vong se xuat hien nhng tieng ci cuoi cung a xuat hien du la hi muon. Xa hoi phong kien cang ve giai oan cuoi cang boc lo nhng mau thuan, nhng nhc iem khong the khac phuc, dung hoa ng trc nhng hu bai cua ca thi ai cac nha Nho a khong con nn nhn hoac dan vat theo kieu au i co cu c i au na. Hay noi cach khac, ho khong con im lang, khong con tram mac na ma ho phai pha len ma ci. o la cai ci ra nc mat ci vao tat ca xau xa, suy oi cua moi tang lp xa hoi t cao en thap. Tuy nhien cai ci cua cac nha Nho vi von kien thc tham sau cua mnh cung khong giong nhau. Moi ngi mot phong cach, dang ieu. Co ngi th ci nh va vao mat, nh nhay xo vao gia mot am danh nho gia hieu e loi ra mot ten va ngu dot, va dam o, oi tru, va tham lam va s dien hao. o la tieng ci cua Ho Xuan Hng. Hay cung co ngi ci theo kieu moc ma, ci e xa xoi khong thng tiec vao mat nhng ke Tham lam chuyen th rat hi ong, ci ma t ban than ho thay gm ghe trc nhng ieu ho a ha be. o la tieng ci cua Tu Xng. Nguyen Khuyen cung a gop vao tieng ci chung cua thi ai ay theo mot cach rat rieng cua mnh. Do phan ln cac sang tac cua Nguyen Khuyen eu ra i khi ong a len hang lao nen tieng ci trong th ong cung v the ma co mot phong cach rat rieng. No khong co c s choc ngoay tao tn nh th Xuan Hng, hay khong co net manh bao chi thang mat nh th ong Tu ho Tran. Th trao phung Nguyen Khuyen oc ao v net rieng cua no, o la mot cach ci ay kinh nghiem; nu ci rat tham tram kn ao nhng cung rat sau cay; nu ci chua xot nhng lai ham cha ca s bao dung rong ln cua mot bac cay cao bong ca. Bang tieng ci ay, Nguyen Khuyen a gop vao dien mao chung cua ne van hoc ng thi mot sac thai oc ao, mot phong cach noi bat. Nghien cu sau ve tieng ci trao phung cua nha th v vay tr thanh mot cong viec mang lai nhieu kham pha mi me, gay nhng hng thu rat rieng cho s cam nhan cua tng ngi. Tat nhien, trong khi thc hien tieu luan, chung toi van kho tranh khoi s anh hng t cac y kien ma cac nha phe bnh, nghien cu i trc a at nen tang kha vng chac. Nhng cung khong v vay ma ngi viet sa a vao viec tam chng trch cu, mn ch ngi xa e lam tieng noi cho mnh. Bang cac phng phap phan tch, oi chieu, tong hp t ng lieu la cac tac pham th van cua Nguyen Khuyen, chung toi se co gang tng giai mot cach chi tiet nhat co the ve th ca trao phung cua nha th vi e tai: Nghe thuat tieng ci va phong cach th trao phung Nguyen Khuyen. Qua e tai nay, chung toi mong muon lam noi ro nhng ong gop cua nha th trong giai oan cuoi cua thi k van hoc trung ai, khi ma tieng ci tr thanh mot trong nhng cong cu a kch s thoi nat cua xa hoi. ong thi, chung toi cung muon nhan manh mot phong cach tao ra tieng ci rat rieng, rat oc ao cua Nguyen Khuyen giup cac bai th trao phung cua ong co sc song lau ben en tan ngay nay. Vi muc ch va ke tren, trong khuon kho tieu luan, chung toi xin trnh bay nhng van e chu yeu nh sau: Khai lc ve tieu s (cuoc i, con ng lam quan), s nghiep sang tac cua Nguyen Khuyen. Noi dung tieng ci trong th Nguyen Khuyen. Nghe thuat tieng ci va phong cach th trao phung Nguyen Khuyen. Nhng noi dung nay nam trong phan noi dung cua tieu luan ma chung toi xin phep c trnh bay ngay di ay.

NOI DUNG 1. 1. Nguyen Khuyen cuoc i va s nghiep van chng 1.1. 1.1. Cuoc i Ngi ta van thng goi nha th sinh at Ha Nam bang danh xng Tam nguyen Yen o. Ngan gon bon ch nhng a khai quat c t xuat than cho en con ng tao lap s nghiep ma Nguyen Khuyen a trai qua. Nhng thc chat, cuoc i nha th loi lac nay khong he n gian, phang lang nh cai danh xng ma dan gian a goi ong. An ang sau cuoc i thi s la biet bao thang tram, bao khuc mac khong ch hien hien tren ng i ma con luon au au trong long con ngi a cam ay. Nhac lai nhng nam thang trong i nha th, chung toi khong ch muon chep lai mot tieu s, nien bieu thu nho; ma ieu quan trong la t nhng chang i ay ngi thc hien e tai muon ngi oc thay ro nhng anh hng qua lai gia xuat than, loi song, hoan canh en s nghiep sang tac cua nha th. Nguyen Khuyen sinh vao nam At Mui (1835), co the nha th a ra i trong mot giai oan ma trieu ai phong kien a bat au boc lo dau hieu cua s hut hi va nhng suy tan dng nh a c bao trc, ch chc ch e xay ra. Que ong lang V Ha (thng goi lang Va) xa Yen o, huyen Bnh Luc, Ha Nam. ay la mot vung que mang am net ac trng cua tho nhng, kh hau, loi song va ac biet la con ngi vung ong bang chiem trung Bac bo. Chnh ni nay sau nay a co nhng tac ong rat sau sac e tao nen phong cach van chng cua Nguyen Khuyen. V o la ni ong co the xa lanh tron quan trng a dua, bat lc; ni ong tm lai nguon cam hng tng a tat ngam cua cuoc i; ni ong c chng kien va hn the na la trai nghiem cuoc song cua nhng ngi dan quen ao vai, tay chan lam lem bun at. Nguyen Khuyen co mot tien e rat thuan li e phat trien ca ve hoc van, tai nang, nhan cach cua mnh o la ong xuat than trong mot dong doi co truyen thong Nho hoc. Ca dong ho noi va ngoai cua Nguyen Khuyen eu co nhng v a o at, gi nhng chc quan trong yeu trong trieu nh. Ho noi Nguyen Khuyen que goc Ha Tnh vung at a san sinh nhng cho at nc nhng nhan kiet loi lac. Co the noi vi truyen thong gia nh ang t hao nh vay, Nguyen Khuyen a co nhng ong lc nhat nh cho mnh e phan au, vn len khang nh tai hoc. Co the niem t hao ve dong doi chnh la ong lc e chang trai Nguyen Thang (ten khai sinh cua nha th) vt qua biet bao th thach cua so phan e tien than tren con ng khoa c. Ngay sau khi trt khoa thi hng lan th nhat (i thi cung vi cha), Nguyen Thang a phai ganh chu mot mat mat rat nang ne, tran dch thng han quai ac a cp i sinh menh nhng ngi than thuoc nhat cua chang trai mi va hn hai mi tuoi, trong so o co ca cha, em ruot, cha me v. Mat mat ve tinh than la rat ln, lai them hoan canh gia nh ngay mot tung ban nhng tng anh khoa Thang a phai t bo mong cong danh. Nhng khong, chang th sinh ay a no lc het sc mnh du phai chu canh an nh hoc au va lan an gan ba mi nam tri en sach, vi chn khoa leu chong e cuoi cung cung thoa c ch nam nhi vi danh xng bat hu Tam nguyen Yen o. e tao nen mot phong cach th rat rieng sau nay, Nguyen Khuyen a chu anh hng rat nhieu t nep song, tnh cach cua hai cu than sinh. Than phu nha th la cu Nguyen Lien (ten ngi dan a phng hay goi la Men Khi), theo gia pha chep lai th ay la mot nha nho co loi song thanh bach, gian d, tnh tnh hao phong, rong rai vi ban be, lang gieng. Co the nhan cach ay cua cha a khien Nguyen Khuyen sau nay, du tng la ai than cua trieu nh van rat gan gui, chan hoa vi nhan dan. Va th ong chang phai cung t nhieu mang cai net phong khoang, gian d cua mot nha nho thanh ban ni hnh anh cha mnh hay sao. Vi than mau, Nguyen Khuyen lai c hap thu mot tam long a cam, thng ngi, giau tnh ngha. Cu Tran Th Toan, me Nguyen Khuyen cung theo gia pha dong ho chep lai la mot ngi phu n rat am ang viec nha, het mc lo lang cho chong con. Chnh ba sau nay, trong nhng ngay u am cua gia nh Nguyen Khuyen, a la tam gng e ong noi theo va la ong lc ca ve vat chat va tinh than e nha th tiep tuc theo uoi con ng hoc van. Ca cha va me eu a nhng anh hng nhat nh en con ngi tran the va con ngi van chng cua Nguyen Khuyen. Nhng neu nh phai ke en nhng thang tram, nhng uan khuc ln nhat trong cuoc i cu Nguyen th tren het phai nhac en con ng hoan lo cua ong. Chung toi muon khang nh nh vay khong phai ch v ng cong danh cua Nguyen Khuyen a phai vt qua qua nhieu tr ngai chong gai nhng v con ng ay gan nh song hanh vi mot trong nhng quang lan khuat nhat, gho ghe nhat trong lch s cua ca dan toc. Nh tren a noi, thi ai Nguyen Khuyen che o phong kien nc ta a lung lay tan goc re. Thng tang at nc t vua chua en quan lai phan ong eu la nhng ke bat tai va ch gioi uc khoet. Thien tai lien tiep xay ra, oi kem, mat mua a khien nhan dan quan quai, ren xiet trong noi c cc va cai oi luon chc ch bua vay. Trieu nh gi ay a khong con la cho da cho quan chung na ma trai lai con tiep them mot tay ay nhanh ho xuong vc tham oi kem. Cac cuoc khi ngha no ra nhieu ni la mot minh chng cho s uat c khong the km nen cua ngi dan. Tat ca nhng bat on ay tr thanh nhng iem bao trc cho mot trong nhng giai oan tam toi, bi thng nhat trong lch s dan toc o la khoang thi gian gan mot tram nam thc dan Phap o ho nc ta. Khi Nguyen Khuyen con ang hang hai vun ap mong cong danh th nhng hong ai bac en ngom cua lu lang sa a lanh lung cha thang s e doa cua chung len dai at hnh ch S. Va en tan luc Nguyen Khuyen thi hng van khong o th trieu nh nha Nguyen a hen nhat k vao ban hoa c Nham Tuat (1862) ban lai mot phan manh at cha ong cho bon thc dan e oi lay chut h vong, ao mong quyen lc, ngai vang. Co le luc nay, Nguyen Khuyen vi tuoi i oi mi cua mnh, y ch lam trai trong Nguyen Khuyen van thoi thuc ong tien bc tren con ng xay dng s nghiep. Va chang luc nay, Nguyen Khuyen van ch la mot nho sinh tre tuoi nen cha thay het, cam nhan het bc man en u toi ang phu trum len dan toc. ieu kien lch s khach quan cha the giup ra tham canh: Non song t h sinh o nhue Hien thanh lieu nhien tung diec si (Phan Boi Chau) Trong suot chang ng i tm ten mnh tren bang vang nho hoc, co le v qua miet mai nen Nguyen Khuyen cung a khong thau hieu het nhng bien co trong ai cua lch s. o la nhng s hi sinh ay dung kh, quyet khong the e bon lang sa bien An Nam thanh thuoc a cua nhng bac anh hung nh: Trng nh, Nguyen Trung Trc Va en khi Nguyen Khuyen cong thanh danh toai, thoa s nguyen o au ca ba k thi Hng, Hoi, nh, c vua T c ban bien sac phong Tam nguyen, th cung gan nh got day thc dan cung a xeo nat sau tnh Nam k, nghiem nhien tr thanh ba chu ca mot b coi non song ta. Bc vao chon quan trng, at han v Tam nguyen nhng mong se em het tai lc ra e bao ap non song. Nhng s that la, can can cua van menh luc nay a xoay chieu, Thc dan Phap ngang nhien e doa, tan cong thanh Ha Noi lam ban ap e giat sap mot nen phong kien a reu ra, kiet que. Tac gia ma chung ta ang tm hieu lai ch la mot quan van, nen Nguyen Khuyen trong mi lam nam lam quan cua mnh cung ch anh xot xa chng kien nhng v quan kien trung hi sinh v nc, o la nhng tong oc kien cng cua Ha thanh: Nguyen Tri Phng, Hoang Dieu. Nhng thang tram trong bc ng lam quan (tng b phat lng, giang chc) co le khong lam tam long nha nho cam thay xot xa, bat lc khi phai chng kien Trieu nh mat dan s chu ong ngay tren x s, cng tho cua mnh ma nh iem la hoa c Pa t not ma nha Nguyen k vi Phap. Cai goi la hoa c ay thc chat la mot van t ban nc v no a chap nhan s bao ho (hay o ho) cua Thc dan Phap tren toan coi Viet Nam. Va cung chnh trong nam xay ra s kien ay Nguyen Khuyen a cng quyet t bo con ng ma ong tng ap u bao hoai bao vi s menh pho vua giup i. Hanh ong lui ve vn Bui chon cu cua Nguyen Khuyen c mot so ngi xem la tron tranh thc tai, thoat tuc v k. Nhng can rat cam thong cho ong, lam quan e co the mang lai cuoc song tot ep cho nhan dan luon la tam niem ca i cua Nguyen Khuyen. T bo con ng ay that s phai rat dung cam, v nh vay co ngha la Nguyen Khuyen t la bo mot phan i mau tht cua mnh. Mi may nam lan lon trong mot chon quan trng ma ngi hien tai th t oi, ma ke a dua, nnh hot, ham song s chet lai ay ray a lam Nguyen Khuyen qua met moi. Va quan trong hn het, chung ta can xac nhan ieu nay, Nguyen Khuyen ch la mot nha nho, mot quan van va cuoc i lai chu qua nhieu au thng nen co le ngon la tinh than, y ch chien au trong ong cung khong u ngun ngut e tm mot con ng xoay chuyen can khon. Hoan canh ay, tam trang ay th rut lui la mot ieu hoan toan de hieu, hn na Nguyen Khuyen khong rut lui e tron chay, thoat tuc ong t gia chon trng gam lau son la e hoa mnh, tm lai sc song t cuoc song dan da, thon que. iem lai nhng chang i cua Nguyen Khuyen song hanh cung nhng bc thang tram trong mot giai oan lch s cua dan toc, ngi viet muon nhan manh mot ieu: Nguyen Khuyen la mot nha nho sinh bat phung thi. Mong c cao ep ln lao cua ong a khong the nao chong choi lai nhng guong quay ghe gm cua banh xe van menh lch s. Nhan manh nh the, khong phai e tm kiem mot s toi nghiep nao o cho mot so phan bat hanh, nhieu gian truan nhng nhan manh la e ngi oc co the thay c mot nhan cach ln, mot tam hon cao ca, ang tran trong. Nguyen Khuyen a biet vt qua nhng ieu ng cua so phan ca nhan e tao lap cong danh va cung chnh ong a ru bo thanh qua ay mot cach dt khoat v t nhan thay neu co om mai no an8g cung se tan lui va mai mai tan bien nh nhng h danh tam thng 1.2. S nghiep th van T cam nhan cua rieng ngi thc hien tieu luan nay, co mot ieu kha thu v ve tac gia Nguyen Khuyen. Neu nh cuoc i, chung ta thay nhng giai oan ang chu y nhat cua Nguyen Khuyen tap trung tren con ng hoc tap va tien than cua ong t khi con la mot anh hoc tro ngheo en danh v nh cao Tam nguyen Yen o. Th s nghiep sang tac, Nguyen Khuyen ch co c nhng tac pham ac sac nhat cua mnh sau khi ru bo ao mao can ai tr ve vi chon que ngheo. Nh vay co ngha la Nguyen Khuyen a t bo mot nh cao cong danh trong s nghiep i mnh bc, tr lai hang th dan e en vi mot nh cao mi: nh cao trong sang tac van chng. nh cao th nhat co the nha th cam nhan ro hn ai het nhng nh cao th hai co le ch co s anh gia cua hau the mi co the lam sang to. Treo an t quan tr ve vi rm ra bun lay, vi tam trang cua mot nha nho con mang nang nhieu u t: noi niem v con nang n vi vua, vi nc; s u ai trong noi bat lc trc canh non song dan ri dan vao tay ngoai bang nhng quan trong nhat la Nguyen Khuyen a t bo c t tng nang ne cua chon quan trng von sap muc nat. Trong hoan canh khong con minh quan e phung s, sach v thanh hien ch con la nhng van t vo ngha ly s giai thoat ve mat a v, danh li cung chnh la s giai phong cho t tng cua Nguyen Khuyen dan dat ong en vi nhng van th tuyet tac. Cuoc i lam quan vi bao nhieu nhng trc mat, Nguyen Khuyen a khong the tm cho mnh mot ni chon yen tnh e lang long, khong the thanh than e nhn nhan, khong the au au vi nhng ban tam thng nhat, n s ma co the khien cam xuc v oa Ch en khi khoac len mnh chiec ao nong dan thu nao, gap lai nhng con ngi than thng ngay trc va hn het la song lai vi nhp song cham rai ma nhe long cua chon que mua Nguyen Khuyen mi co the that s trai long ra vi nhng van th. Lna gio mat, tieng sao dieu, mui rm ra chay nang than thng cua chon que cu co gia tir gap van lan cuoc song ngot ngat bon chen ni ca quan e roi chnh nhng ieu chan phng nhat lai tr thanh thi lieu vo gia cho cac sang tac cua nha th. Tuy nhien, cung can khang nh rang nh cao van chng cua Nguyen Khuyen cung co mot phan ong gop khong nho t nhng ngay en sach, nhng ngay bon ba cung leu chong, nhng ngay trai nghiem i mnh chon quan quyen Nhng thang ngay ay a hun uc nen mot nha th uyen tham, tinh te trong tng cau ch; mot nha th tnh tao nhn nhan ban chat cuoc i, mot nha th nang tnh ngha vi xom lang que hng Va noi nh tac gia Vu Thanh la Chnh con ngi tr ve t at Than kinh ay a mot mnh cung vi nhng bai th xuat chung cua mnh tao nen tren manh vn ngheo lang Va, mot trung tam van hoc co sc toa sang ca mot thi k lch s va em lai nhng sac ieu het sc mi me cho van hoc dan toc (TG-TP/16) Nhac en Nguyen Khuyen ngi ta nh ngay en mot nha th cua lang canh Viet Nam (Xuan Dieu). Nhan nh nay, khong ch v phan ln cac sang tac cua thi s bao gom nhng bai th Nom, th ch Han, cau oi, cac bai hat noi c sang tac chu yeu trong thi k tac gia a tr ve vi chon que. Va cung khong ch v nhng hnh anh dan da cua chon thon que thng xuat hien vi mot mat o am ac trong cac sang tac cua tac gia. o mi ch la nhng nhan to lam nen phan lng, phan chat that s cua mot nha th viet ve nong thon so mot cua van hoc dan toc (Vthanh, TG-TP/18) chnh la s gan gui ma hap dan nh co mot ma lc ngay ca vi nhng ngi nong dan bnh thng, s chan thc, sac net en tng chi tiet phan anh cuoc song que mua va hn het la nhng tnh cam chan thanh nhat cua Nguyen Khuyen danh cho at va ngi lang Va que ong. Co the noi khong ngoa rang trong tam hon cua mnh, moi ngi dan Viet Nam eu mang phan hon hau, chan que hay noi ung nhat la co mot chut t g o ban chat cua mot nong dan. Mot dan toc i len t nen van minh lua, ca i lam ban vi con trau, cai cay lam ban vi bong lua thm ngat, rm ra cay nong. Nguyen Khuyen cung khong phai la mot ngoai le. Xuat than trong mot gia nh co truyen thong nho hoc, khoa bang, ban than lai tng la mot trong than trieu nh, nem trai u mui v cua cuoc song nha cao ca rong, sn son thep vang vay ma, ngay khi t bo chon trieu nh Nguyen Khuyen lai tr ve cuoc song cua mot lao nong tri ien ch thc. Cuoc song nha que that thanh s nhng ay tnh ngha, nh cai cach ma cu Tam nguyen thiet ai lang gieng, lang xom: Anh em lang xom xin mi ca Xoi banh trau heo cung goi la Chu ao ben lang len vi t Ong T ngo ch lai cung ta (Len lao) Tnh lang ngha xom th co ton tai bao gi s phan chia pham v, th bac; s loc lau bon chen, s ua tranh ganh ghet Tnh lang ngha xom n gian ch la bat xoi, a tht cung chia se niem vui hay chen chao, cu khoai san st cai oi ngay mat mua, thien tai trang tri Tnh lang ngha xom khong co s luon cui, nhng xng ho khach ngon sao ng: bam, lay, trnh, knh o ch co niem vui oi ai, cua chan thanh ng x bot phat thanh li reo mng, hoi tham ni ca mieng: Cong reo tre on: ong ve o, Gay chong gia chao: bac ay a? Nhng thang ngay c cc thu han vi a giup Nguyen Khuyen them quy trong tnh lang ngha xom. Ong that s tran trong nhng ngi lang gieng va luon danh cho ho nhng dong ch ep nhat bang tat ca tnh cam. o la nhng cau oi ong viet tang trong nhng dp thng tho hay e knh vieng nhng am ma chay Con ngi hoc cao hieu rong ay a dung het tai nang, von ch cua mnh e a vao nhng cau oi hnh anh nhng con ngi gian d, que mua nhng luon song tran ay ngha tnh: v ngi hoan ln khoc chong, v hang tht khoc chong con, co au khoc me, v th ren khoc chong, anh hang ga khoc me Viet ve nhng ngi dan que ay, cam xuc cua ong c nh mot dong chay t nhien, khong he co mot s go ep nao bi v tnh cam mi la th ang quy, ang trong nhat, hn bat c le nghi sang trong, cau k nao: au tro tiep khach trau khong co Bac en chi ay, ta vi ta (Ban en chi nha) Nha nho khi sang tac van chng thng la chon nhng oi tng phan anh cao sang, quy phai nhat la khi khach the ay lai la con ngi. Nguyen Khuyen cung la mot nha nho nhng hay oc cau oi Khoc v cua ong e cam nhan s khac biet : Nha chn cung ngheo thay, nh c ba hay lam hay lam, that lng bo que, xan vay quai cong, tat ta chan am a chan chieu, t t an moi viec . Viet ve v mnh trong gi phut sinh ly t biet, Nguyen Khuyen khong he dung en nhng t ng sao rong, tieng khoc cua ong c cat len t nhng k c con mi nguyen ve ngi v que tao tan hom sm. Hay lam hay lam , that lng bo que , xan vay , an that khong con nhng t ng nao chan that hn song ong hn e the hien hnh anh ngi phu n am ang, het long v chong con. Cai ep trc het phai that va song ong nh vay. Viet ve thon que, ngoai hnh anh cua nhng con ngi chan lam tay bun ay, ngoai tnh cam that tha, gian n ma vo cung tham m ay, Nguyen Khuyen con tao ra nhng tac pham bat hu ve lai toan canh bc tranh cua nong thon Viet Nam trong xa hoi phong kien. Song cuoc song cua ngi dan que thc thu tac gia khong con la mot hoa gia i ve bc tranh i cua nhng ngi khac na. Ma nha th, vi s trai nghiem cua chnh ban than, s ong cam sau sac vi nhng ngi xung quanh bang mot tam hon nhay ben, tinh te, nh ang ve lai chnh cuoc song cua mnh thong qua lang knh cua nhieu ngi. Nguyen Khuyen a gii thieu rat that tha ve hoan canh nha ong va chac chan cung la cua nhieu gia nh khac na : Cai cha ra cay, ca mi nu Bau va rung ron, mp ng hoa Ao sau nc ca khon chai ca Vn rong rao tha kho uoi ga (Ban en chi nha) o chnh la cuoc song thieu thon thng nhat ma bat c ngi dan que ngheo nao cung tng trai qua. Khoang i cua nha nong la nhng ngay chuoi ngay vat va, lo toan cho cuoc song von a kho khan eo hep ma kinh te lai thng trc b e doa bi thien tai : Bong thuyen thap thoang dn tren vach Tieng song long bong vo trc nha (Vnh lut) Nhng ngi quen chan lam tay bun, khong bao gi s kho khan, vat va nhng ieu ma ho s nhat la mua mang that bat, la cong sc sm tra ho lam ra ch e oi lai mot tieng th dai, mot cai lac au ngao ngan: Nam nay cay cay van chan thua Chiem mat ang chiem mua mat mua (Nha nong than th) Khong can dung en s tng trng c le, khong can got dua, nhng chat lieu cua cuoc song c t nhien hoa vao dong th Nguyen Khuyen. Nha nho ay a khong he cau ne, do d khi a vao nhng chuyen tnh toan tng ba an, mah ao nhng chuyen ma rat nhieu nha nho khac nhn no bang cap mat khinh ghet, coi thng. Nghe qua cau th, qua that ngi ta tng rat tun mun, lat vat: Phan thue quan thu phan tra n Na cong a na thue bo Sm tra da muoi cho qua ba Ch bua trau cau chang dam mua (Nha nong than th) Vi so ong cac nha nho ng thi th co the chuyen nay dung la tam thng, be mon that nhng chung ta can nh ro rang Nguyen Khueyn ang viet thay cho tang lp nong dan, nhng ngi bnh dan nhat trong xa hoi bay gi. Cac nha nho luc nao cung mang nang trong au nhng ch ngha thanh hien, chuyen bep nuc, nha ca la chuyen cua an ba con tre. Tnh toan ky qua oi khi se lam ton hai en thanh danh, tham ch t cach cua mot tr s. Nhng ngi nong th thc te hn, thc te v ho khong biet nh the nao la chi ho, gia, da ma ho ch biet no hay oi, u hay thieu. Vi ho nhu cau thiet thc nhat khong phai la tao lap cong danh, mu tnh chuyen lap than te gia tr quoc bnh thien ha ma la ba cm gia nh co the tm tat, no u mot chut. Th Nguyen Khuyen cung chnh la cuoc i hay noi cach khac ong ch mn van chng nh mot phng tien e ghi lai cuoc song chan thc nh von no phai the. Hi th cua ong cung chnh la hi th nong nan cua cuoc song vi biet bao u t, lo toan ve bat cm manh ao, cai no oi trong nhieu hoan canh khac nhau ma phan ln la c cc. ay la noi lo ve nhng khoang thue phai nop: Thue mot vai nguyen dang van oi. Kia la canh n nan chong chat, khong biet en i nao mi tra cho dt: Lai me, lai con sinh e mai. Va kia na la nhng giot nc mat ang cay khi tan mat thay mo hoi nc mat cua mnh b tan pha bi ong tri: sau han liem mien ung lut tran. Co the nhng cau tren ay khong hoa my, kieu cach, khong c to son iem vang nhng no la cam giac that cua nhng ngi dan chat phac. Bi the, th Nguyen Khuyen mi thu hut mot so lng ln oc gia ke ca nhng ngi nong dan bnh thng nhat. V khi oc vao o, ho khong can phai an o, suy ngh nhieu ma van thay ngay nhng mang ghep cua i mnh trong o. Nong thon trong th Nguyen Khuyen con hien len bang ve ep cua khung canh. o chnh la hnh anh thien nhien nhien thanh tnh, trong veo en mat lanh, khong gn chut lo toan, tnh toan xuat hien trong chum ba bai th ve mua thu bat hu. Thien nhien o nhng phut giay trong treo cua tri at e con ngi chm am vao trong cam giac ngat ngay en noi quen ca thc tai: May chum trc giau, hoa nam ngoai Mot tieng tren khong ngong nc nao (Thu vnh) Thien nhien o la s vang lang gan nh bat ong cua at tri, cam giac khong lam ngi ta s hai, co n ma thay that yen bnh, nhan tan: Tang may l lng tri xanh ngat Ngo truc quanh co khach vang teo (Thu ieu) Va thien nhien o la nhng lan sng khoi, anh trang lung linh m ho, a con ngi phieu dieu, bong benh quen het thc tai: Lng giau phat ph mau khoi nhat Lna ao long lanh bong trang loe (Thu am) Thien nhien luon la chat men say tuyet vi nang hon cac thi s bay bong. Nhng vi Nguyen Khuyen, thien nhien nong thon la mot th men bnh d ma gan gui, uong vao thay tham ngot au moi ma lam ngi ta say am, me mai hoi nao khong hay. Thien nhien o co the khong rc r, k v; no ch rat khe, rat nhe cham vao long ngi nhng a co the tao an tng kho quen lam ta nh mai. o co the la s khe khang cua tieng ca p beo lam mat nc khe lay ong, hay mot ng ln vong ta nh tinh khong cua chiec la vang khe a veo. Cai ep khong nam au xa xoi dieu vi ma nam ngay trc tam mat, luon hien hu xung quanh cuoc song moi ngi. ieu quan trong la ngi ta co u tinh te e nhan ra no hay khong. Nguyen Khuyen a lam c ieu o va ang quy hn na nhng anh hnh n s, thanh d ma ay chat hu tnh ay a c tac gia hoa lai bang nhng van th song ong nhat. Nguyen Khuyen qua la thien tai ve kha nang i tm va phat hien cai ep t cuoc song bnh thng. o la nh s tinh nhay cua mot hon th yeu i, Nguyen Khuyen dng nh khong muon bo qua bat c mot am thanh, hnh anh, sac mau nao cua cuoc song thon que t tnh ngha con ngi, nhng lo toan ban bu hang ngay, en thien nhien trong treo tat ca eu c ngoi but tr tnh ac sac cua thi s ghi lai, lu lai cho muon i sau. Nguyen Khuyen ngi ta nhan ra mot s ket tinh hoan hao gia chat uyen bac va net ep dan gian trong mot phong cach th. Ong a biet chat loc rat kheo leo nhng thu phap nghe thuat cua th co va t o lam nen cho nhng sang tao, pha cach mang am tnh dan gian cua mnh. Ro rang chat lieu trong th ong hoan toan mang tnh chat i thng: om om, ngong, trau, giau, ngo truc, khoi, ao, thuyen cau, da muoi, cai, ca, bau, mp nhng bang cach chon loc tinh te va cach phat hien net ep nhieu goc o khac nhau, Nguyen Khuyen a a rat nhieu trong so nhng hnh anh o tr thanh kinh ien cua van chng Viet Nam. La nha th tr tnh nhng t thay Nguyen Khuyen s dung bien phap tng trng, c le. Tac pham cua ong khong thieu nhng hnh anh ta thc va dng nh tac gai a vao trong tac pham nguyen mau ma khong can chnh sa, gia cong. Tat nhien ta thc ay khong ong ngha vi tran trui, tho kech, nhng khoanh khac rat that ay a c chat loc rat k cang, tac gia a nam bat chung trong nhng giay phut thang hoa cua cam xuc. Nen chung va tao c s than quen, gan gui va em lai cam giac tham my cho con ngi. Van con mot kha canh quan trong khac trong s nghiep van chng cua cu Tam nguyen ca ve noi dung va nghe thuat ma chung toi se trnh bay ngay sau ay trong phan noi dung chnh cua tieu luan: phong cach th trao phung. 1.2. Tieng ci trong th Nguyen Khuyen Nh phan dan nhap a trnh bay, trong nen van hoc trung ai tieng ci trong th van la mot hien tng oi hiem hoi va xuat hien kha muon. Rat t tac gia cua nen van hoc nay dung th van cua mnh e boc lo cai nhn ve cuoc i theo mot phong cach hai hc, trao phung. Hau nh nhac en mang sang tac nay ngi ta ch nh en vai ten tuoi noi bat nh: Ho Xuan Hng, Tu Xng, Nguyen Khuyen Neu nh Ho Xuan Hng co g o ngoa ngoat ap thang vao bo mat nhng bon b oi ai dien cho moi tang lp trong xa hoi bay gi. Tu Xng th chua chat, thang thng ci vao mat nhng cai nho nhang suy oi cua ca mot xa hoi chay theo ong tien. Con Nguyen Khuyen, vi th van cua mnh cung a tao c mot giong ieu trao phung rieng, rat oc ao, thu v va khong he trung lap vi bat k tac gia cung thi nao. Nguyn Khuyn thy kh r ci xu ca x hi ng th L mt nh nho tng lm quan, ng ch trc ht n ci xu ca m nho s, ca bn quan l i thi, lm quan trong thi bui nc mt nh tan th c g l thc cht, th lm c vic g? ng gi l "tin s giy", l "phng ", l anh h ch ng vch trn bn quan li ch lo cho ti mnh y p v bt chp tt c mi s khen che ca d lun. ng kch thi rm i l lng, th con ca c hi thc dn. Ngi bt kch ca Nguyn Khuyn tr nn chua xt, cay ng khi ng thy chnh nhn dn b bn thc dn la gt tham gia mt cch v thc vo nhng tr chi lm h phm gi ca mnh. ng t cnh ngy "Hi Ty" lc by gi v kt lun: Khen ai kho v tr vui th, Vui th bao nhiu, nhc by nhi Th tro phng ca Nguyn Khuyn ngoi b phn hng vo ci xu ca c hi kch, ng cn dnh mt s bi t ch giu ci bt lc, ci bc nhc ca bn thn mnh. Ong t xem mnh la mot th phong a, mot anh gia iec lam ng v bat lc trc cuoc i. Nhng noi dung ay xuat phat trc het t hoan canh ma Nguyen Khuyen a trai qua tren ng i cua mnh. Xuat than t chon nong thon, thau hieu canh song c cc cua ngi nong dan, ong a mang cai nhn ay vao chon trieu nh e nhn thang vao loi song cua tang lp phong kien. Roi en luc thc dan Phap o at tran vao, xa hoi oan mnh ganh chu nhng bien chuyen, giang co gia cai cu va cai mi, tat ca pho bay nhieu s that ang ho then. Kinh nghiem tren ng i giup tac gia nhn thau suot vao tan ban chat cua nhng hien tng ay. Nen cai ci cua ong co cai tham thuy, oi luc rat nhe nhng cung rat au, no khong han la kieu lot tran nh Ho Xuan Hng hay ch thang mat cua Tu Xng; nhng no cung u sc manh khien ngi ta nhe th o mat ho then, con nang hn th chac chan phai t soi lai mnh e t ieu chnh hanh vi. Tng la mot quan ai than, nhng cai chat dan gian hom hnh van in rat am trong phong cach trao phung cua Nguyen Khuyen. Cai ci trong th ong that s a dang ca ve noi dung va nghe thuat, di ay theo cam nhan cua ban than chung toi xin trnh bay nhng sac thai, kha canh cua tieng ci trong th Nguyen Khuyen va phong cach nghe thuat trao phung cua ong. 1.2.1. Tieng ci ma mai, chua xot tieng ci Nguyen Khuyen, de nhan thay nhng s tinh la, chat loc k cang. Cac hien tng xa hoi c phi bay mot cach chan that qua ngoi but nha th. La mot nha nho vi ay u kien thc sach v thanh hien, lai la mot con ngi phon hau, chan chat chac chac nhng xoay chuyen cua thi the khong tranh khoi lam cho Nguyen Khuyen t cam thay b soc. Xa hoi dan vat, a nay sinh ra nhng hien tng quai an, i ngc lai vi cai nhn ay ly tng cua nhng ngi theo ngheip khoa bang chan chnh. Trc het o la s bat lc cua ca mot tng tang xa hoi. Chung ta se cung phan tch mot bai th noi tieng cua Nguyen Khuyen e thay ro ieu nay. Nhn trn ngha b mt vn bn bi th c th thy i tng m Tam nguyn Yn hng ti to nn ting ci l nhng chi dn gian khi dy tr em lng hiu hc v ch phn u t ti vinh quang ca nn hc vn thi i, cng hin ti nng cho i, em li nim vui cho ng b, cha m, vinh quang cho dng h, t tin. Nh vy, hnh nh ng ngh thng Tm l mt hnh nh mang tnh truyn thng rt p. hai cu , Nguyn Khuyn cha ni thng cho ngi c bit r ngi c ng gii thiu trong bi th l ai. Nhn vt ny c c, bin, cn, ai, lng xanh, gh cho ch th l mt v tin s oai phong mi c ghi danh u trn bng rng: Cng c, cng bin, cng cn ai, Cng gi ng ngh c km ai. Bin l tm g sn son thp vng c khc bn ch n t vinh quy. Cn l ci khn. ai l ci vng eo ngang lng ngoi o chu. Ht thy u l nhng th cao qu vua ban cho ngi tin s vinh quy bi t. Nhn vt c v b ngoi va uy nghi, va ph trng t c. Tuy nhin, ip t cng xut hin vi mt dy c v n cha v ma mai bt u bc l thi ca tc gi, khin cho ta thy c iu g bt thng v tin s ny. T cng c nhn mnh, c a ln u cu, ch s ging nhau, lp li ca hin tng, kt hp vi ba t c km ai khin cho con ngi c hc v cao ny c ci v ca s gi di, hc i. n hai cu sau mi vic tr nn r rng hn. Nhn vt cng bin cng cn ai kia ha ra ch l mt ng tin s giy, b ngoi ging ht nh tin s tht nhng thc cht bn trong li rng tuch chng c g. Ci cht liu lm nn con ngi ng n gin ch l t my mnh giy v mt t son dim da: Mnh giy lm nn thn gip bng, Nt son im r mt vn khi. Thn gip bng l ngi t cao nhng thc cht y ch c ch tc t mt mnh giy vn. Cn ch bng vi nt son l c th to nn mt vn khi - ch ngi ng u lng vn. Nguyn Khuyn t nhng s vt c gi tr khc hn nhau vo trong mt kt cu song hnh, i lp, cho mi ngi thy c vic to ra mt ng tin s gi bng giy thc chng kh khn g, qua th hin tnh cht r mt, v ngha ca danh hiu tin s thc ca ci thi cui phong kin u thc dn ny. ng ngh thng Tm c din mo bn ngoi ging ht nh tt c cc ng tin s tht nhng ci thc hc ch nh hu nh mnh giy v vt son m thi. Nh th mn hnh nh ca ng tin giy ni v ng tin s tht ng thi, vch trn bn cht gi di ca i tng bng cch ch ra mu thun gia hnh thc b ngoi lng ly, ho nhong c che giu ht sc tinh vi v ci thc cht bn trong so rng, ng thng hi ca nhn vt. i vi k theo i chuyn hc hnh th danh hiu tin s l nim vinh quang m mun t c n th ngi qun t phi khng ngng t hc hnh rn luyn, c tri thc thng kim bc c, c ti nng xut chng ra gip dn, gip nc. C bit bao ngi theo i hc hnh chm ch sut i m vn khng t c vinh hnh . Nhng nay th khc, ci danh hiu y b ngi i coi thng, khinh r: Tm thn xim o sao m nh, Ci gi khoa danh y mi hi. n hai cu lun ny, Nguyn Khuyn dng nh chuyn t vic m t khch quan sang vic nh gi ch quan. Ch qua hai cm t cm thn: sao m nh, y mi hi dng nh gi tr ca ng ngh c th mang ra cn o, ong m. Ngy xa k lao tm kh t t khoc trn thn tm o vua ban m cm thy trch nhim nng n, th nay k mua danh bn tc khoc ln mnh tm o y m sao li thy nh bng. n gin bi n l th gi. Khng phi ngu nhin khi m t mt ng tin s bng giy nhng nh th vn phi lun gn vo t thn (thn gip bng) hoc tm thn (tm thn xim o), chnh to nn s so snh. Nhng sao nhng li l tng nh ch quan ch giu, ma mai trn li nh cng ang nhum nhng ngm ngi, chua cht, cm thn thi th v nh th dng nh ang bun cho chnh mnh vy? Su cu th trn nh mt chic n by hai cu th cui bung ra mt li kt lun khin ngi c bng hong: Gh cho lng xanh ngi bnh che, Tng rng tht ha chi. y, thm mt ln na tc gi tip tc khc ha su thm s i lp, tng phn gay gt gia ci bn ngoi v bn cht tht ca ng tin s. Cm t gh cho lng xanh vn gy cho ngi c n tng v dng v oai v vn c ca nhn vt c hc vn cao nht ng thi. Nhng ln nng ln cui cng ny cng s l ln Nguyn Khuyn ging cho i tng tro phng n h b ch mng nht. Ging iu ma mai, hi hc ca hai ch bnh che git cht, vch r ci oai phong ca v tin s kia thc cht ch l ci m gi di bn ngoi : Tng rng tht ha chi. Tht l mt hnh nh thm hi! Ci k m gh cho lng xanh ngi bnh che y ha ra l mt th con ri chu k khc git dy m thi. Ci x hi bt nho y, ci th triu nh b nhn ton nhng quan cho vai nh khc chi thng h y nht nh ch c th sn sinh ra ci th hng m ny. M ci k ng ng sau git dy tt c l ri ngi y t trn xung di khng ai khc chnh l b l thc dn cp nc. Nguyn Khuyn nhn thy tt c iu v ng kn o a ra tro phng i din u t nht nhng tr nn li thi ca ci th ch . Co the thay Nguyen Khuyen a cha thang mui nhon a kch trung vao t huyet, vao cai ung nhot ln nhat tren c the tan ta cua nen phong kien, tat ca bon quan lai hoac ch rat la phng ham danh ham li, hoac la nhng ke bat tai vo dung, lam cha me thien ha ch nham nham e uc khoet. o la nhng ten quan vo lai trang trn oi h oi lo: Ch huyn Thanh Lim kho gi tr, "B tin thi" li ly vn b. Nghnh ngang vng lng nh ng s, Ngng ngho vn chng gi ging ng. B cha ming dn chng bt cp, Tin l ch mun vi xu! T vng sao chng lun t bc, Khng kho m roi n pht cho. (Bo tien thi) Co tien viec ay ma xong nh? i trc lam quan cung the a? (Kieu ban mnh chuoc cha) Bang nhng van th khang khai ap thang vao mat nhng ngi tng la ong lieu, ong nhiem cua mnh nh vay, tac gia a chnh thc tha nhan s xuong cap cua bo may phong kien, chnh thc ha be nhng th von la m c cua ke s: ao mao can ai, bang vang vong long. Tat ca eu tr nen vo gia tr, tat ca eu la tro ua n au cua tao hoa, tat ca ch ang em ra e d thang cu. Chon trieu nh tham nghiem, uy linh bong choc bien thanh mot san khau loe loet sang en ch e dien nhng tro he re tien, mat hang: V chng vn lng nhng tng kit, Cuc sinh nhai cho ht qua th, Vua cho cn chng ra g, Quan cho vai nh khc chi thng h". (Li v anh phng cheo) Va ngay chnh Nguyen Khuyen khi ngh lai mnh cung tng la mot ten he, a rung mnh khinh miet: Ngh mnh cung gm cho mnh nh The cung bia xanh cung bang vang (T trao) Ri tam mat khoi chon quan trng nhieu nhng, co le Nguyen Khuiyen nhng mong se tm c cho mnh mot chut thanh bnh trong tam hon. Nhng khong, xa hoi giao thi lai mot lan na lam Nguyen khuyen chua chat. o la nhng hnh anh nhng mu me tay, bam vao got giay cua bon lang sa ma khong he ngh chut g ve noi nhuc cua cha onggoi chung la bon Cu Nm. Ngi bt ca Nguyn Khuyn t ra khng khoang nhng khi vit v bn me Ty, gi im. Trong mt v cu i Mng c T Hng ng vit: C tn, c tn, c hng n th vua danh gi ly lng ba mi su tnh. mt cu i khc: Thi cng ng cng rn cn g nh, phong lu ch Bt, ph qu d T, my ni tng qua trc mt C th ni, cng nh cc nh th thuc khuynh hng hin thc t co giai on ny, Nguyn Khuyn bm vo hin tng c th kch. Tng con ngi, tng hin tng v nhng s vic l lng trong x hi u b vch trn v th hin r phong cch c o ca ng. Noi au mat nc, long cam thu giac a cong don lai thanh s uat c, cay cu trong li th cua Nguyen Khuyen. Thiet tng nha th a nghien rang hn oan trc canh: m c tn, c tn, c hng n, c bn c Kh khen thay lm c tng Khp giang h chng chn no khng. Sut Nam Bc Ty ng u bit ting. ( Cau Nom) Nguyen Khuyen khong phai la mot ong lao gan d, co chap, hu lau nhng la mot ngi dan yeu nc chan chnh trc canh ong bao mnh b s hao nhoang cua mot ke thu van minh lay mat hon phach en noi mat het ca long t trong. Lao vao nhng cuoc vui chu yeu e m dan ma ke thu bay ra, quen i rang mnh ang ha he, ua chi vi than phan cua nhng ke no le, nhng con roi cua tro he chnh tr Cy sc cy u nhiu ch nhn, Tham tin ct m lm anh leo. Khen ai kho v tr vui th, Vui th bao nhiu nhc by nhiu! (Hoi Tay) Nha th a lac au ngao ngan trc nhng co gai An Nam lao mnh nh nhng con thieu than lao vao bon bach quy, em tam than vang ngoc lam tro mua vui cho mot lu sai lang Con gi i ny, gi mi ngoan, Quyt lng u chin vi Ty quan. Ngh cng thm ngn trai thi lon, Con gi i nay, gi mi ngoan! (Lay Tay) Von a san long cam thu, lai pah chng kien nhng tham canh ay, du la mot nha nho tram tnh nhng Nguyen Khuyen cung phai cay oc thot len cau th lam ngi oc lien tng en phong cach Xuan Hng: Ba vung pht phi c bay dc Mt bc tung honh vy xn ngang. em quoc k cua ai Phap at di chiec vay up cua ngi phu n dng nh la mot net ha but vi tat ca nhng cam phan don nen nhng ke lam xa hoi Viet Nam thoai hoa en tan cung. o la nhng van th sau cay, mang am chat a kch nhat cua v Tam Nguyen va xet en cung o la nhng li hoan toan khong phai noi cho sng mieng ma la nhng li an cha bao u uat, au n va cam phan. Cua mot con ngi yeu nc chan chnh khong con nhn thay mot at nc chan que, than thuoc nh trc na. Nhng cai ci cua Nguyen Khuyen cung khong han toan la nhng sau cay chua chat trc cuoc i. Nhng van th ay con an cha s trao long, hom hnh the hien s bao dung, thong cam trc nhng thoi i. o la sac thai tiep theo ma chung ta se tm hieu. 1.2.2. Ci trao long, ci thong cam Nguyen Khuyen t quan va tham ch quay lng, de bu vi nhng bieu hien suy oi, tut doc tham hai cua chnh con ng mnh a tng bc i ay. Nhng vi ong chon quan trng van con mot ieu g o luyen lu, vng van. Ong a cho phep con trai mnh tiep tuc i theo con trai i theo con ng hoan lo du van khong yen tam phai luon lam th e nhac nh. Va khi co mot ngi tiep tuc bc vao chon quan trng, Nguyen Khuyen, vi t cach cua mot ngi i trc, mot ngi a nem trai u mui v cua chon ay a kheo leo khuyen ran nhng ong nghe tre ngi non da ay: Anh mng cho ch ng Ngh, Chng th tri cng chng nghe. n t dm u coi r rng, Vinh quy t hn rc tng xe. Ru ngon n khn ng trnh, Hon p nng ny kh nh che. Hin qu n nay mi r, R t nhng lc tng cha e. (Mng ong nghe mi o) Li th co ve rat hom hnh, trao long vi cach xng ho anh, chu, vi nhng t ng rat dan da: dam au, re rung, rc tung xoe, a no, hoan Nhng thc hat o lai la nhng li khuyen nhu rat chan tnh cu Nguyen. Cai sau sac la cho, mn mot li mng nhng nah th a gi gam vao o bao tam s cua mnh va nhng li canh bao, thong iep nhan nhu ro rang vi mot ngi sap lam quan. Th nhat la phai xem trong n vua n nc e co cah en tra cho xng ang. Th hai ch am me ma sa a vao tu sac, vao nhng am me tam thng ma quen i chc trach quan trong cua mot ang phu mau chi dan. Th ba la du a c vinh hien th cung ng bao gi nh en nhng ngay cua thu han vi, luc tong cha e, nh e an khiem nhu, song va phan x co trc cho sau va quan trong nhat la nh e tham thau noi thong kho cua ke dan en va thoi tro cp ngay, cp bang quyen hanh, luat phap trong tay. Li th v vay ma du rat nhe nhang nhng lai am chat trao long la nh the, trao long ma cung rat tham tha. Noi ve nhng ke lam quan, khong han luc nao cung la mot giong ieu ph bang t pha ngoi but Nguyen Khuyen. Cai cach cham choc rat tham thuy cua ong cung u e ngi oc nhan thays lo bch nho nhang. Muc ch khi ch ro nhng ieu khong hay ay la e Nguyen Khuyen a ra nhng li khuyen nhu chan thanh danh cho nhng ngi cung ch hng. Cach nhac nh khong han bang mot giong ieu bn ct, che bai, coi thng nhng no van an cha mot nu ci tham kn. Ci e li a kch, chan chnh c giam bt phan nao s gay gat: Vn hay ch tt ra tung, Vn dai nh cho, ch vung nh hm. V thy nh v con tm, V tay ngoy cm, v mm hp tng. V lch s ai bng thy C Lc, V c u ni mc c vi cu: Anh chng sang, m cng chng giu. Hu bao nch, rn bu quanh chiu; Khn nhum l l mi nc iu, Nn sn khng mo cng khng trn. Qun vi th, ngi git ng mu son, Giy cc gm, nht dy n khu ly. Phong lu y, m tnh tnh y, n c u, vn thy l li bng, Xinh thay din mo anh hng! (Che ong o c Loc) ay ta thay hnh anh mot ong c cha en noi bien chat hoan toan, nhng van co nhng net rat am ac cua s mat chat, thieu t cach. Th nhat la s thieu t chat ve tai hoc, mang tieng van hay ch tot ma hoa ra ch la th Van dai nh chao buoc trau, ch th nghech ngoac, lech chuan. Tiep en la s thieu t chat t hnh dang con tom en nhng c ch hanh ong kho coi: tay ngoay cam, mom hup tng, quan ao, mu khan th nhech nhac, luom thuom lai l l mui nc om. That chang ang vi hnh anh cua mot ngi mang danh nho sinh. Ngay ca viec lui ti chon hat co au cung u cam nhan ve bat chnh cua anh chang c nay. Tat ca a c tac gia bat c va phi bay ra trc bang quang thien ha, ong khong beu reu nhng at han ngi c nhac nh ney khong hoan toan mat het t trong va s dien chnh ang chac chan se phai ngh lai e mot la ieu chnh ban than, hai la t bo chiec ao qua kho vi hoc van, t chat cua mnh. Ti nghe kh cp n ln ng, N li li ng n gia ng. Ly ca nh ngi qun t nh! Thn gi da cc c au khng ? By gi mi kh sy da trn, Ngy trc i u mt my lng. Thi cng ng nn ki cp na. Ko mang ting di vi phng ngng! (Hoi tham quan tuan mat cp) Lai la mot li canh bao d dom khac cua Nguyen Khuyen. en hoi tham mot ngi va mac nan, lai la mot v quan tuan phu ma ong cu lai dung nhng t mang hi hm xoc hong, moc ma: len, loi, than gia, da coc, may long Ro rang nhng ke co toi ay la nhng ten cp can, vay ma tac gia lai buong ra mot cau hoi co ve hi tha: quan te nh!?. Hoi nh vay chang khac g cha xat vao vet au va s t ai cua ong quan mac nan. Nhng ro rang, y nh cua tac gia la muon ke b nan ay phai that tham tha bai hoc nh i nay, e biet c noi au, s uat c cua nhng ngi va mat cua, va b anh. Ngi b hoi tham la mot v quan tuan, chac cung a tham gia vao viec thuc gicu nop su ong thue cua dan. Chang phai nhng ngi ngheo kho cung a b anh, b cp bi nhng th thue ha khac, vo ly ay hay sao. Du khong ro rang, nhng vi nhng y th va neu tren chung ta co the thay c phan nao cai chat cua mot phng ngong. Khong ngong th lam sao dam at mnh chieu tren khi noi chuyen vi nhng ong c, ong nghe, ong quan Nhng li khuyen nh vay t than a khang nh s tren c ca ve tai hoc lan nhan cach cua tac gia vi nhng oi tng o. Giong th mang ung chat trao long, ci e pha tan nhng cai xau xa, ci e dep bo nhng ieu trai tai gai mat. Nhng ban chat con ngi Nguyen Khuyen la mot nha nho iem am va bao dung. Trc nhng tro i, ong khong ch thien ve ch trch, day do ma co khi tieng ci cua nha th con an cha mot niem cam thong sau sac. o la nhng cach ci nhe nhang va co phan chia se vi nhng tnh cam treo ngoe cua nhng oi tng ma xa hoi mac nhien xem la phai ng hoang, oan chnh: gai goa, thay o, ba gia cha chong Nguyen Khuyen dng nh thau hieu c tam s sau kn cua ho du ong hoan tian ong y vi nhng tnh cam at khong ung cho, ung luc cua ho. Mot thay o trot l nag tnh dan du vi me hoc tro, du cha vt qua lan ranh nhng cung khong cam gi noi tnh cam: Ngi bo rng thy yu chu y, Thy yu m chu c ai hay! Bc cu, cu c khng h hng, Cm knh, tnh xa vn ng cay. go th gian no my m ? i ve thin h thiu chi thy ? Yu thy cng mun cho thy dy, Dy chu nn ri m chu ngy. (Thay o ve gai goa) o la mot canh nha ieu ung v ong chong th tom tem vi a , con co v lai mang mau hoan th: Ch Hon ghen tung kho gi i C duyn lng lo buc chn ngi Cnh bum mt b va m sng V k chn o bng n ni Con ngn ng nhn mt ch Nh thy tng hng mt chi ng tri r kho chua cay nh Mt cuc by ra cng nc ci. (Hoan th ghen) Hay mot phu n a qua la l th ma cai xuan tnh van cha chu ngu yen: Ngh xem p nht lng V, Tic gi rng gi cng cha gi Ln sng lic ngang i mt phng Tc my r xung mt ui g. Ni nng duyn dng coi nh th... i ng khoan thai th cng l... Nghe ni mun thi, thi cha c, c lm d d thi a ? (Tang baHau Cam) Hay la mot co gai phong khong ang ngay em mong co c mot tam chong: Bc g bng gi trc phng khng ? T tng v chung mt tm chng. Trn gc rng my ngao ngn i, Bn tri c nc ngn ng trng. Mua vui, lm lc ci ci gng, Gi di, nhiu khi ni ni bng. Mi bit c chng nh c cnh, Giang sn gnh vc nh bng lng. (Muon lay chong) Va tham ch o la mot co tieu a gi than ni ca thien ma van con qua ngay dai, em cai xuan xanh cua mnh ma lam thien ha phai ngan ng: m tiu, cp m ngy kho kho, Gi lt bung thin mt m c. Then ca t bi ci lng cht, Nn hng t t y l. C khe lng k u ng ngc, Chim ni nghe kinh c gt g. Nhn bo chng sinh nh mun , S qu, s nim, s nam m. (Co tieu ngu ngay) Tat ca nhng oi tng ay eu co nhng ly do tng oi chnh ang e the hien tnh cam, tnh cach, suy ngh chan that cua mnh. Nhng that ang tiec xa hoi bay gi vi nhng chuan mc nghiem ngat khong the chap nhan ban chat ay cua ho c boc lo, the hien. La mot nha nho lai tng lam quan, Nguyen Khuyen khong u can am e len tieng benh vc ho, bi du sao t tng cua ong van cha thoat han khoi hai ch le giao gia phong. Khong the len tieng, Nguyen Khuyen anh lam th e buong nhng nu ci, ci vi mot y v de dai, xue xoa nham x xoa cho ho phan nao mac cam trc cuoc i. Chat nhan van cua nhng cau th nam cho o. Nguyen Khuyen khong tao bao bang mot Xuan Hng oi giai phong bang c cai xuan tnh, n gian ch v ong khong phai la tang ngi nh vay. Nhng sang tac nhng van th phang phat s ong cam nh tren ke cung la mot bc tien rat ln so vi quan niem, th van ng thi. ang quy cua tieng ci thong cam chnh la cho ay. Nhng Nguyen Khuyen khong phai la mot ke ch biet ci i, ci ngi. Ong khong phai ch nhn thay cai cha hay cua ngi khac ma cao ca hn ong con nhn thay chnh mnh nhng khiem khuyet, yeu iem. T tng tu than cua mot nha nho chan chnh a lam nen tieng ci danh cho chnh mnh: Tieng ci t trao. 2.3. Tieng ci t trao Noi ve mnh a kho, t che trach ban than mnh con kho khan hn boi phan. Mong cong danh b o v, con ng lam quang t ganh tng t gia chng, n vua n nc cha en ap theo ung s nguyen ban than, bat lc trc thi cuoc tao loan tat ca dng nh a tao ra tac gai moat con ngi th hai luon t van, tham ch trach moc ban than v nhng s d dang: C ng d cuoc khong con nc Bac cha thau canh a chay lang (T trao) Tam trang u uat v chnh nhng khiem khuyet cua ban than dng nh phu trum len ca t tng sang tac cua nha th. Nhng tac pham viet ve ban than tac gia at nhng tieu e ma mi ch oc qua cung u e cam nhan thai o ci ct chnh ban than mnh: T trao, Than gia, Than n, Than mua he, Cha ru, Anh gia iec Khong phai tac gia ang t bi quan ve ban than, hoac t ha be con ngi ca nhan cua mnh nhng chung ta co the de dang nhan ra nhng uat c b don nen dan en nhng nu ci tng vo ngha lam cam nhng that ra lai cha ng biet bao noi niem tam s. o khong phai la cach ci cua n s Xuan Hng xot xa, phan uat en tot o trc so phan nen ci that ln that don, ci en chay nc mat: Khoc ho ngi, ci ra nc mat. o cung khong han la cach ci t am vao ngc ke het moi toi loi ban than nh mot ong Tu: Cha me thoi i an bac Co chong h hng cung nh khong (Thng v) Cach ma Nguyen Khuyen t ci mnh cung ung nh phong cach th cua ong nhe nhang ma sau cay v i vao ngay ban chat. Cach ci rat kn ao nhng khong kem phan cay ang, xot tui cho than phan. Nhng that61 bai tren ng i khong the lay i cua Nguyen Khuyen niem tin vao cuoc song, s lac quan cua moat con ngi goc gac rm ra nhng no a kp e lai trong tam hon ong nhng vet thong dai dang, kho cha lanh e roi moi khi khong the ngan ng v moat tieng ca p bong nc, hay tieng xao xac cua an ngong tri di tru, moi khi khong the lang long cung ngo truc quanh , em sau om lap loe nhng khi nha th t nhn lai hon mnh, nhng vet thong ay lai nhoi au. Ong khong trach c so phan va cuoc i a gay nen nhng vet thng ay. Ong ch t trach mnh a khong u can am, dt khoat e roi t gay thong tch cho chnh phan hon nhay cam cua mnh. Net t trao au tien cua Nguyen Khuyen ve ban than ong o la thai o dung dang, thieu dt khoat cua ong trong khi la chon nga re cua i lam quan Ve hay . Ro rang vi hoan canh xa hoi roi ren, loan lac viec t bo chon quan trng vi nhng con ngi t trong, chan chnh nh Nguyen Khuyen ch la viec sm hay muon. Nhng a trot mang vao mnh mon n tang bong ai ma lai khong vng van, kho dt la, ci bo mu mao can ai: Nhng lc say sa cng mun cha, Mun cha nhng tnh li hay a. Hay a nn ni khng cha c. Cha c nhng m cng chng cha. (Cha ru) Nh chat men ru thm nong, con ng hoan lo cung thu hut ngi ta va lam say am long ngi. Nguyen Khuyen khong phai la nhng ao mong li loc, danh vong tam thng ma con ng hoan lo lam ong kho dt la v nhng giac mong kinh bang te the, mong c em ch trai pho vua giup i. o han khong phai la ao mong nhng dng nh co nhng luc tac gia khong chu nhan ra giac mong ay khong con hp thi, giac mong ay a la qua kh khong bao gi co the tai hien. Day dt v ve hay cua Nguyen Khuyen la cho o. Ong t trach mnh sao khong dt khoat ma lai con phai3 dung dang: Lai con giuc gia ve hay . Tac gia cang t trach mnh hn na khi t soi vao gng sang ngi xa a noi ra i la quyet tam dt ao khong chut ban long do d. Cai then cua Nguyen Khuyen v vay cang lam cho nhan cach ong cao ep v a biet t then e t tu sa ban than: Ngh ra lai then vi ong ao. Sau khi t quan ve an, nhng tng tam hon nha th se c thanh than e vui thu ien vien nh cac an s ngay trc: ong an mang gia thu an truc Xuan tam ho sen ha tam ao Nhng nhng moi u t c vay quanh, bam riet lay tac gia khien ong c mai day dt ve ban than. Trong nhng phut xao long nhat ong t nhan mnh la moat ke bat tai, d d ng ng: Cng chng giu m cng chng sang, Chng gy, chng bo ch lng nhng, C ng d cuc khng cn nc, Bc cha thu canh chy lng. M ming ni ra gn bt sch, Mm mi chn mi tt cung thang. Ngh mnh li gm cho mnh nh, Th cng bia xanh, cng bng vng. (T trao) Con ngi g ma la, chang giau, chang sang, chang, gay, chang beo ma ch lang nhang. Phai chang tac gia ch muon noi en chuyen ngoai hnh gia canh. Nhng ney61 oc ky hai cau tiep theo chung ta se4 that s cam nhan c tieng th dai an sau moat nu ci t gieu ct mnh. ng d cuoc, cha thau canh chang phai e noi en quang i mi may nam om mong ai s nhng cuoi cung anh bo d v thi cuoc. khong con nc, a chay lang chang phai e ch ra tan cung cua s be tac, cung ng khong tm thay muc ch pha trc nen anh gia t ch nguyen cua mnh hay sao. en day96 ngi oc mi hieu heat hai ch lang nhang tren. Tat ca eu con dang d, chang au ra au. Ngay ca than phan nha th bay gi cung vay, mong ln khong thanh nhng cha han y ch a chu tam thng, tac gia van b anh hng cua t tng moat v quan giong ieu co gan co thep: gan bat sach, vay ma cuoc song quan quanh khien tac gia chang con cach nao khac la tm qen trong men ru cay. Luc nay that s tac gia a y thc ro tham kch cua mnh, ong t nhan noi e che, buon chan gm cho mnh, tui ho cho nhng g tot ep ma mnh a at c: bia xanh, bang vang. Noi day dt ay a theo tac gia en tan cuoi i, trong nhng li troi tran, ngoai nhng u t ve hau s th noi niem ln nhat cua tac gia la: n vua cha chut bao en Cui trong ho at, nga len then tri (Di chuc) Lui ve an, co ngha la tac gia a chap nhan moat cuoc song bnh d, thon que nhng cuoc von khong ch toan nhng niem vui, s an nhan. Co nhng thi iem cuoc song tr nen c cc nhat: Nam nay cay cay van chan thua Chiem mat ang chiem mua mat mua (Ch ong) Luc o co ngi de sinh ra lan quan trong suy ngh t tng nhat la tac gia lai ang mang san trong mnh noi niem bat ac ch. Tng la moat v quan to nhng khi tr ve vi hai ban tay chong, Nguyen Khuyen co au ganh gong noi hoan canh c cc cua gia nh, moat ke s ma phai oi dien vi canh: Qun chi cng n c l bao! Nay nn to n th no ? Li m li con sinh mi, Chc nm chc by tnh nhiu sao ? Ra ng k c dng chn hi, Vo ca ngi sang nga mt cho. Quyt ch phen ny trang tri sch, Cho i r mt ci thng tao. (Than n) th sao ranh khoi s t ai, uat c; tac gia a ci lean cai oi kho cua mnh, ci e gng day va tiep tuc chien au vi oi ngheo. Tuoi thanh nien nay hoai bao troi qua cung la luc tuoi gia ap en vi s suy yeu dan cua c the va nhng thay oi ve tnh kh. Thng ngy thm thot ta chim bay, ng ngm mnh ng, ngh cng hay. Tc bc bao gi khng bit nh? Rng long ngy trc hy cn y. Cu th c cha, tha rng c. Chn ru say ri, ni cha say. K trn i lo lng c, Ngh ra ng s ci ng ny. (T thuat) Thng ngy thm thot ta chim bay, ng gm mnh ng, ngh cng hay. Mi tc chm xanh, chm lm m, Hm rng chic rng, chic lung lay. Nhp nhm bn mt tranh m t Khp khnh ba chn d tnh say Cn mt ni ny thm chn ngt, i u gi nhng ci cng chy. (Than gia) Ca i chu nhieu bien co, trai qua nhieu bc thang tram en luc tuoi gia lai phai chu nhieu noi kho chu bam riet, vay ma tac gia van co the t ke ve i mnh bang mot giong th hom hnh. Nu ci t trao day96 khong ch e t kiem iem ban than ma hn ht no con boc bach ht tam trang cua ngi viet qua nhng dong th. Thc s vi v tr cua Nguyen Khuyen sau khi t quan, e thau hieu ong, ch co nhng van ieu do chnh ong viet ra e bay to noi niem. Nh vay, ci cung la mot cach e lam vi bout u t trong long, ci e nhe long hn. Canh i quanh quan, c cc con co the lam vi bout c nhng co nhng niem u t c nang tru trong long Nguyen Khuyen va day dt mai mai. o chnh la noi niem cua ong trc van menh dan toc. Trong khi nhng ch s yeu nc ang suc soi cam phan, tm moi cach e khang c, chong tra lai lu xam lang th Nguyen Khuyen v nhieu ly do khac nhau nen ch con mot con ng la quay lng vi thc tai. Ong khong phai la mot ke hen nhat, hay th trc tham trang cua at nc, ieu o the hien qua noi niem nam canh mau chay em he vang cua tieng cuoc keu nh nc thuong7 nha. Nhng Nguyen Khuyen t thay mnh khong u dung kh ng len chong giac nen anh lam ng, gia iec trong khi cong cuoc chong Phap no ra khap ni. Bang nhng hnh anh an du tac gia a tham che trach ban than v hanh ong ng ngoai cuoc ay. Trong bai Anh gia iec, tac gia t nhan mnh la kheo bay tro ng ng ngac ngac e anh la thien ha. Ong trach ban than nh mot ke li bieng, chay tron thi cuoc ban than e tm chut an nhan cho ban than, sang tai ho, iec tai cay e c vui thu: Khi vn sau, khi ao trc; khi ieu thuoc, khi mieng trau Khi che chuyen nam bay chen, khi lay Kieu mot oi cau Noi ngi khac nhng thc chat tac gia muon ci vao thai o na tnh, na me cua mnh; ci vao s chan ch lng l e roi bo qua nhng c hoi co the lam nen s nghiep ln hoac t nhat cung co the giup i: Sng mt chc, lu lu ri li ic ic nh th ai khng mun ic? ic nh anh d bt chc ru m! Hi anh, anh c m . Roi lai co luc, Nguyen Khuyen lai thay mnh tr nh a: ng ng lm chi hi ng ? Tr tr nh , vng nh ng. m ngy gn gi cho ai ? Non nc y vi c bit khng. (Ong phong a) Nhng cau hoi au au c lien tuc vang len: ng lam chi, gn gi cho ai o co le chnh tac gia cung au noun, kho hieu v chnh ban than mnh sao lai co the chai san en vay, c mai gi gn om ap nhng ao tng xa xoi ma lang quean nhng ieu chan that, gan gui nhat: non nc ay vi. Nhn mot cach tong the, cach tac gia t gieu, t trao vi ban than mnh cho ta thay ro mot noi niem u t, day dt khon nguoi. Tieng ci co the se rat gion nhng co the ch la e co xua i nhng am anh tam thng, vun vat cua cuoc i, ch la e ci nhao s bat lc, n hen cua mnh hay ch la e ch trch thai o h hng en kho hieu tr nh a, vng nh ong. Nhng du viet ve ngi hay ve mnh, cach ci cua Nguyen Khuyen cung mang nhng net ac sac rieng biet va khong ch a dang ve oi tng, e tai; cac tac pham con the hien mot phong cach th trao phung bac thay. Di nay se e cap en van e nay. 2. Nghe thuat tieng ci va phong cach trao phung trong th Nguyen Khuyen Thai o trao phung cua thi nhan bao gi cung bieu lo nhng sac thai nghe thuat ac biet. Sinh trc tu xng hn 30nam, c chng kien s bien chuyen cua xa hoi trong buoi giao thi mot cach tron ven, Nguyen Khuyen khong voi vang hap tap. Thi nhan la mot nho sinh cho nen khong a loi bieu lo tnh cam mot cach o at, suong sa. Khi cham biem, ua ct Nguyen Khuyen van gi c cai ci kn ao te nh va sau xa. 2.1. Loi ch trch kn ao: Khi ch trch ngi, nha th bao gi cung gi s kn ao. Ch trch quan lai bat tai thi nhan ch v bon nay nh Tien s giay: Manh giay lam nen than giap bang Net son iem ro mat van khoi. Li le kn ao c xem la mot ac tnh nghe thuat trong thi ca trao phung cua Nguyen Khuyen. Thi nhan thng mn mot hnh thc tam thng ben ngoai e che ay cai noi dung sau kn ben trong. Moi lan muon ch trch mot oi tng nao, nha th thng khong neu ch danh ma ch dung loi gian tiep. Noi en quan lai bat tai, Nguyen Khuyen lai mn hnh anh tien s giay e len tieng cong kch ma mia: May rau ve mat vang trong nc, Giay ma nha bay ang may xu. Ban tieng mua danh thay lu tre, Bang vang bia a van nghn thu. (Tien s giay) oi luc lai dng len mot hoat canh, mot v kch nh Li v phng cheo e gian tiep mat sat vua quan luc bay gi: Vua cheo con chang ra g. Quan cheo vai nho khac chi thang he. (Li v phng cheo) 2.2. Li ch trch nhe nhang: Khong nhng the, v hap thu ao c Nho giao lai them ban tnh hien hoa, li ch trch cua Nguyen Khuyen khong phai la nhng li trang trn, so sang, thi nhan cho rang loi ran day, s sa loi phai nhe nhang e ngi lam loi u bnh tnh nghiem xet, may ra ma sa loi chang? Khi nham en ong oc Hng Yen, Nguyen Khuyen ch dung nhng li that hien lanh: Ong lam oc Hoc may nam nay, Gan o ma toi cha c hay. Toc bac rang long chng bac cu, Khan tham ao thung cung ra thay. (Gi ong oc Hoc) 2.3. Y sau sac chua cay: Nhng khi nhng thoi h tat xau tiep dien, nho sinh co bon phan khoi phuc va duy the ao nhan tam, nho sinh khong chap nhan toi loi, v neu li trao phung nhe nhang hi ht th nhiem vu hoan lng xa hoi lam sao tron ven c. Li ch trch khong nang ne, song y t phai sau xa va neu can cha luon s chua chat. Cai ci cau Nguyen Khuyen am a, xa xoi. Nh khi muon mang bon quan lai hong hach, thi nhan a dung nhng ci ct nhe nhang, nhng khi i vao chieu sau chung ta mi thay la nhng mat sat: : Ghe treo long xanh ngoi banh choe Ngh rang o that hoa hoa o chi. (Ong nghe thang Tam). Ngam ngha ong tien s giay, thi nhan thay gia tr cua no hen kem co khac chi bon dot nat nh nnh b luon cui ma o at: May rau mat ay vang trong nc, Giay ma nha bay ang may xu. (Tien s giay). oc qua nghe nhe nhang, nhng suy ky, biet tham y cua Nguyen Khuyen mi hay o la li mat sat. Tnh chat tham tram chua cay lai cang ro rang hn chung ta oc oan kch trao long Li v phng cheo. That vay, thai o am , ng ngan cua anh phng cheo: Xom ben ong co phng cheo tro, ang na em vi v chuyen tro. Rang ta thng lam quan to, Sao ngi xem chang ra tro trong chi? (Li v phng cheo) Gia em khuya em chuyen v van hoi v th thiet la ien. Khong nhng the, chang ta ngu dot va vo liem s en o: V gian lam mang i mang lai, Tuoi a gia sao dai nh di. Na em sao chang biet g, Ngi ta biet en thiep th ho thay. (Li v phng cheo) ng tng Nguyen Khuyen muon noi en chuyen phng cheo, li le tren thi nhan danh cho bon quan lai trong trieu luc bay gi ay! V ma mang chong th chong la ke toi, lai mang i mang lai v chong ngu. V biet ho then trong khi chong tr ra khong biet nhuc. That la nhng li chua cay ma Nguyen Khuyen a gi en bon quan bu nhn. d. Thai o quan t: Du sao, Nguyen Khuyen cung la bac tuc nho cho nen khi ch trch ngi i thi nhan phai bao ve tac phong quan t cua mnh. That vay, trc khi the trao, Nguyen Khuyen a t trong, em cai xau xa cua mnh ra e ma mai: Ngh mnh lai gm cho mnh nh, The cung bia xanh cung bang vang. (T trao) Khe khat vi mnh xong mi bat au len tieng sa sai ngi i. Li trao phung cua Nguyen Khuyen luon luon co tnh cach xay dng, mang nhieu tnh chat giao duc lam cho nhng oi tng b thi nhan treu choc ngam ngh va nghiem xet hanh ong mnh. Ho a lnh hoi li khuyen nhu cua Nguyen Khuyen. Sau khi ch trch bon thanh nien nam n bay tro lo lang, tao canh vong quoc trong ngay Hoi Tay, Nguyen Khuyen a ket thuc bang li khuyen cua mot ngi ln oi vi hau sinh: Khen ai kheo ve tro vui the, Vui the bao nhieu nhuc bay nhieu. (Hoi Tay). KET LUAN 1. Nguyen Khuyen la nha th ln cua giai oan cuoi van hoc trung ai Viet Nam. Nguyen Khuyen a ong gop vao van an van hoc Viet Nam mot tieng th nhe nhang, kn ao, the hien tnh cam mot cach sau sac. Tac pham cua Nguyen Khuyen cung kn ao the hien mot noi niem dau be, at nc bang nu ci nhe nhang nhng noi au th lan sau vao trong 2. Nguyen Khuyen la nha th ci ve nhieu th, oi khi em ca chnh mnh ra ma ci, oi khi la nu ci bat lc v khoc ho ngi, ci ra nc mat. Tieng ci trong th Nguyen Khuyen ay cam xuc, trong o ham cha nhng noi au a lan vao trong. Khrapchenko a tng noi: Nhng nha trao phung la nhng con ngi au kho nhat, v chnh khi ho chang biet lam g, ho nem trai tim cua mnh ra e ma ci. ieu nay that ung vi Nguyen Khuyen. Tieng ci nha th sao chat cha nhieu noi niem qua. o chnh la noi au i ket tinh lai thanh tieng ci trong th Nguyen Khuyen 3. Th Nguyen Khuyen co nhng net oc ao. o co the la li ma mai chua cay, sau sac, nhng kn ao, o cung co the la loi ch trch nhe nhang. Co le khi nha th nang li nhat, o chnh la luc t ci mnh, t ma mnh. Cho nen, cai nhan cach nha nho ay v the ma lai cang cao trong hn. TH MUC THAM KHAO 1. Tuyen tap th Nguyen Khuyen NXB Giao duc nhieu tac gia, 2005 2. Tac gia Nguyen Khuyen NXB Giao duc nhieu tac gia, 2004 3. Nguyen Khuyen ve tac gia va tac pham, NXB Giao duc nhieu tac gia, 2005 4. Giao trnh van hoc trung ai Viet Nam oan Th Thu Van, Le Thu Yen, Le Van Lc, Phan Van Phuc...., tai lieu lu hanh noi bo GVHD: TS. PHAN VAN PHUC Trang 2 SVTH: VAN TRNH QUYNH AN GVHD: TS. PHAN VAN PHUC Trang 4 SVTH: VAN TRNH QUYNH AN