Thuɔŋjäŋ - Dinka · Web viewDinka is a member of the Western Nilotic branch of Nilo-Saharan...
Transcript of Thuɔŋjäŋ - Dinka · Web viewDinka is a member of the Western Nilotic branch of Nilo-Saharan...
Catch-upThuɔŋjäŋ - Dinka
By Alier Makoi Acuoth
2016 v v v v v v
v 2016
Thuɔŋjäŋ - Dinka
Introduction.
Dinka is a member of the Western Nilotic branch of Nilo-Saharan languages. It is spoken mainly in South Sudan by about 2-3 million people, who call themselves Dinka ( Jiëŋ ). There are four major dialect divisions: Ngok, Rek, Agaar, Bor. A number of methods for writing Dinka using the Latin alphabet were developed by missionaries during the 19th and 20th centuries.
This book will help you basic Dinka language and how to read other books in Dinka like Bible.
2 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
Cït ë Thu ŋjäŋ - Dinka Alphabet ɔ
A E I O U
W Y B P M
N NHŋNY R
D DH T TH L
K G C JƔ
ɛ Ɔ
Akeer dheu – Clear or creaky
a e i o ɛ ɔAkeer yiëu - Breathy
ä ë ï ö ɛ̈ ɔ̈
Note.
Vowels without accents can be either clear or creaky
Long vowels are indicated by doubling the vowel letters, e.g. aa, ee, etc.
3 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
J k Ciër ë Thu ŋjäŋɔ̈ ɔ
4 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
Them R tɔ
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
5 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
6 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
Them R tɔ
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
7 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
Them R tɔ
8 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
9 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
10 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
Them R tɔ
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
11 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
Them R tɔ
12 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
13 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
14 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
Them R tɔ
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
15 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
16 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
Them R tɔ
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
17 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
Nïïn ee wik - Days of the week
Aköltök Sunday
Akölrou Monday
Aköldiäk Tuesday
Akölŋuan Wednesday
Aköldhi c Thursdayɛ̈
Aköldhetem Friday
Aköldhorou Saturday
Them R tɔ
18 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
19 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
P i - Monthsɛ̈
Nyi th January ɛ
Kol February
Ak nydït Marchɔ
Akänythi April
Aduöŋ May
Al thbor Juneɛ
Aköldït July
Bildït August
Bi lthi Septemberɛ
Lal October
rb kläi NovemberƔɔ ɛ
Kön December
Note. When counting months in Thu ŋjäŋ, we only count ɔmoons and seasons.
20 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
Them R tɔ
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
21 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
Akekool - Folktales
Akekol Köör ku Thɔ̈n ka diäk
on th r, an ŋ thƔ ɛɛ ɔ ɔ̈n k ë ke mac wutic. (Machär, ɣɔMalual ku Mabor)Na on kol tok gon ë ke jal luony roor bik la nyuäth. ɣThɔ̈n aci la nyuäth ë bik ruu roor kue roor noŋ ic Köör k cam.ɣɔAcii Köör ke jal tïëŋ wei ku them arëdic bë ke cam kua këc ke lëu rin ye kek diäk. Na wen këc Köör ke lëu go ye nhom täk ku j Machär ɔke Malual cool ku lëk ke an ke yan we buuth ë ɣm th ic ee w t ci th wek ke Mabor ku wek aya tïŋ ë ɔ̈ɔ̈ ɛ̈ ɛ
w t de.ɛ̈
22 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
Na wën piŋ Machär ke Malual gokë Mabor cu p wei. ɔGoo Köör puöu mi t ku tëëk ë but k u ku le Mabor ɛ ɔ̈buuth ku cuet ci m.ɛBee Koor rëër kaam kor ku them be Machär ku Malual buuth kua këc ke lëu yin ye kek rou. Na wën ke Koor bee ye nhom täk ku cool Machär ku lëk en ɣ
an ke yan we buuth ë m th ic ee w t ci th yin ke ɣ ɔ̈ɔ̈ ɛ̈ ɛMalual ku wek aya tïŋ ë wet de.Goo Machär yök ë ye yic ku cop Malual.Köör aci puöu ja be mi t arëd ku tëëk ë but k u ku le ɛ ɔMalual tem röl ku cuet. Ku bee tëëk ë but k u loŋ tui ɔku le Machär käl-piny e tok go tem röl ku cuet. Thɔ̈n aci bën th k abën.ɔ
23 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
Manh Amäl Ku Aŋui
Ee manh amäl en acii amël la nyäŋ wei wen ci kek laƔ nyuäth. Na wen jö la bën ë piny ci ruu ke räm kek aŋui dholic. Manh amäl aci ja k c ku jöl aŋui oi nyin. Aŋui aci gäi ɔ̈ɔ̈arëdic ku jöl manh amäl thiëc an ''ë m n ye yin ja Ɣ ɛrui wei ë këë ye tiou ŋ th?'' Ku jöl be dhu k thin ku ɔɔ ɔlëk manh amäl an të lëk yin a kaŋ ka diäk ke e yiith Ɣke yin apäl ba la baai.Aci manh amäl gam ku luel an tok, të le n baai ku Ɣ Ɣɛla lueel an n aci r m kek aŋui ku aca pu l ka cï Ɣ Ɣɛ ɔ ɔbïk gam.Ke g m aŋui an e yic.ɛ ƔKu be manh amäl dhu k thin ku luel an rou, tën ɔ Ɣnyi c n e lön tëëk yin ë tëën n aci du tëëk ë ɛ Ɣɛ Ɣ Ɣɛtëën.Ke be aŋui gam an e yic.ƔKu jöl manh amäl gur cök an diäk, yin aci ku th, tën Ɣ ɛë këc yin ku th ee dë yic këc n thiëc thok ee dë yi ɛ Ɣɛca kaŋic nhial ku cam n.ƔɛGo aŋui jal luel an jääl ë ya nyin yin aci poth, aa ca Ɣtiiŋ.
24 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
Jöŋ Tëtpuöu - Wise Dog
on köl tök j k ka dhoŋuan ee ke ci r t jöt bik la yiëp.Ɣ ɔ̈ ɔ̈ Aci lö r m kek Köör. Go Köör ke yöök " n ayäp aya. ɔ Ɣɛ
n anëk cok arëdic. Jöl oko yäp mat ic." Ɣɛ
J k ku Köör aci buut yiëp.ɔ̈
Na wën go kë abi u ka dhoŋuan n k. ɛɛ ɔ̈
Köör aci J k cöl ku lëk ke an ee m n abi u aa jen ɔ̈ Ɣ ɛ ɛɛt k cär. ɛ̈
Acii Jöŋ tök bër ku lueel "apuol ic bi ke tek, ok a thiär ku ok anöŋ abi u ka ɛɛthiëër. aloi tök ka abi u tök." ɛ
Acii Köör män e ku m ŋ nyin be c r. ɛ ɔɔJ k k k kë aci bi t ɔ̈ ɔ ɛacin kë cïk luel.
Na wën deed jöŋ tök ic wët bin ë ke cam
abën go ye thok kuek ku lueel "wanmääth da anöŋ lueth. Ok abi abi u ka dhoŋuan yiëk Bënydit Köör kuɛɛ bïk a thiär, ku ok J k ok abi abi u tök nyaai bi ok a ɔ̈ ɛthiär."
25 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
Köör aci puöu mi t arëdic ë bëër pu th cït ë kënë. Ku ɛ ɔjöl ë Jöŋë thiëëc "Yeŋa pööc yi tëk puoth cït ë kän? Yin e Jöŋ ë käŋ deedic.
Go J bëër "Oh, Bënydit Köör, yin aci wanmääth da ɔ̈maŋ nyin bë c r. Yen ë wanmääth d n ci c r ë yenɔɔ ɛɛ ɔɔ apöc e n, Bënydit Köör.Ɣɛ
26 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
Akeköl Köör Ku Buol
Koor beny ë ror ee ci laai tɔ roor aben kut nhiim ku lëk ke, “të noŋ Ɣen län tök be rot aa juaar ben aa bud ka cin lan be kan gëëm alaɣɔn.” Go laai aben wet Koor gam.
Na Ɣon köl tök go ya köl ë buol ben lo tën ë Koor bi la cuet. Buol aci rɔt gööu. Wen cen Ɣet go Koor thiëc kë yen ja cop gäŋ aruel? Buol ace kɔu muot piny ku lëk Koor, “Beny! Ɣan aci lac rial kë ca gööu e Koor dɔ Ɣen caa ben gël nhom ku e rot col Beny e roor ku ayuec bë ya cam. guɔ jal thuɔny bë ya yin ba bën ë cam.”
Aci Koor dhuk nhom ë ci puɔu riäk arëd, “Ke rɔt cɔl Beny ee mɛn?”
Buol aci Koor cɔɔl bë la nyu th Koor ce gël nhom. ɔ̈Nawen cik Ɣet yith nhom go Koor cuok nhom yiith ku nyuth atiëp den tɔ piu thïm yiith ku jo lëk Koor yen ë kan.
Koor aci ŋeeny go atiëp den tɔ yiith ŋeeny. Nawen ciu go atiëp be ciu. Jɔ maan bë döŋ wei ye nhom ku yɔɔt yiith bë koor gëër kek ye la nök go ye mat yeth wei ku mou.
Buol ace nhom nyiɛc luööi!
27 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
Ku n ɛ̈ – Numbers
Tök One (1)
Rou Two (2)
Diäk Three (3)
Nguan Four (4)
Dhiëc Five (5)
Dhetem Six (6)
Dhorou Seven (7)
B t Eight (8)ɛ̈
Dhoŋuan Nine (9)
Thiäär Ten (10)
Thiär ku tök Eleven (11)
Thiär ku dhiëc Fifteen (15)
Thiär ku dhoŋuan Nineteen (19)
Thiär Ten (10)
Thiärrou Twenty (20)
Thiärdiäk Thirty (30)
28 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
Thiärŋuan Forty (40)
Thiärdhiëc Fifty (50)
Thiärdhetem Sixty (60)
Thiärdhorou Seventy (70)
Thiärb t Eighty (80)ɛ̈
Thiärdhoŋuan Ninety (90)
Biänabuur One hundred (100) or
Bu t One hundred (100)ɔ
Bu t ku dhiäär One hundred ten (110)ɔ
Bu t ku dhiärdhiëc One hundred fifty (150)ɔ
Bu t ku dhiärdhoŋuan One hundred ninety (190)ɔ
Bu t tök One hundred (100) ɔ
Bu t ka rou Two hundred (200)ɔ
Bu t ka diäk Three hundred (300)ɔ
Bu t ka ŋuan Four hundred (400)ɔ
Bu t ka dhiëc Five hundred (500)ɔ
Bu t ka dhetem Six hundred (600)ɔ
29 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
Bu t ka dhorou Seven hundred (700) ɔ
Bu t ka b t Eight hundred (800)ɔ ɛ̈
Bu t ka dhoŋuan Nine hundred (900)ɔ
Tim One thousand (100)
Thiäär Ten (10)
Biänabuur/Bu t One hundred (100)ɔ
Tim One thousand (1,000)
Malli n Million (1,000,000)ɔ
30 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
Them R tɔ
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
31 | P a g e
Thuɔŋjäŋ - Dinka
32 | P a g e