THOMAE A KEMPIS

DE

IMITATIONE CHRISTILIBRI QUATUOR.

THOMAE A KEMPISDE

IMITATIONE CHRISTI

LIBRI QUATUOR.

TEXTUM EDIDIT,

CONSIDERATIONES

AD CUIUSQUE LIBRI SINGULA CAPITA EX CETERIS EIUSDEMTHOMAE A KEMPIS OPUSCULIS COLLEGIT ET ADIECIT

HERMANNUS GERLACH.

EDITIO TERTIA AUCTA ET EMENDATA.

CUM APPROBATIONE REV. ARCHIEP. FRIBURGENSIS,

FRIBURGI BRISGOVIAE.SUMPTIBUS HERDER,

TYPOGRAPHI EDITORIS PONTIFICII.

ARGENTORATI, BEROLINI, CAROLSRUHAE, MONACHII,VINDOBONAE, S. LUDOVICI AMERICAE.

Imprimatur.

Friburgi Brisgoviae, die 22 Iulii 1909.

e. m.

Dr Rudolf, Canonicus.

Omnia iura reservantur.

Typis Herderianis, Friburgi Brisgoviae. 1909.

Ex praefationead editionem secundam.

homas Hemerken, aurei libelli «De imi­tatione Christi» praeclarus auctor, circa

annum 1:380 in Kempen, oppido Rheniinferioris, natus ac propterea a Kempiscognominatus, Canonicus regularis OrdinisSancti Augustini in monte Sanctae Agnetisprope Zwolle effectus, praeter laudatum istumlibrum, sicut declarat Chronicon dicti mo­nasterii, «varios tractatulos in plano et simplicistilo composuit, sed praegrandesin sententiaet operis efficacia».

Brevi post eius obitum, qui die 25. Iuliianni salutis 1471, aetatis vero suae nona­gesimo primo accidit, anonymus quidamauctor ex confratrum memoria, quae notatudigna erant de ipsius vita, diligenter collegitatque saltem anno 1480 in libello, cui titulus«Aliqua notabilia de conversationeFr. 1omae& Kempis», descripsit.

Hocin libello tituli triginta et octo tracta­tuum fratris Thomae, certe ex ipsius manu­

VI EX PRAEFATIONE AD EDITIONEM SECUNDAM.

scriptis in monasterio montis Sanctae Agnetisconservatis desumpti, nominantur, qui sic sehabent:

1. Liber de tribus tabernaculis.2. De vera compunctione.3. De renuntiatione saeculi (— Sermones

novem ad fratres).4. Epistola de Maria et Martha (-- De

fideli dispensatore) cum aliis epistolis.s. De imitatione Christi (— lib. r).6. Secundus tractatus (— De imit. lib. 2).47.Tertius tractatus de sacramento (— De

imit. lib. 4).8. Quartus de interna Christi locutione

(- De imit. lib. 3).9. De disciplina claustralium.10. Epistola devota ad quendam regularem.II. Libellus spiritualis exercitii.12. De recognitione propriae fragilitatis.13. Derecommendatione humilitatis (—De

humilitate).I4. De mortificata vita.15. De bona et pacifica vita.16. De elevatione mentis.17. Brevis admonitio monachi!.18. Dialogus noviciorum in quatuor partes:

distinctus (— a) Dialogus noviciorum; b) Vita

! In editione Pohl: Brevis admonitio spiritualisexercitii.

EX PRAEFATIONE AD EDITIONEM SECUNDAM. VII

Gerardi Magni; c) Vita Florentii; d) Vitadiscipulorum Florentii.

19. Soliloquium animae. |20. Sermones de incarnatione Domini

(Meditatio de incarnatione Christi).21. Sermones devita et passione Domini.22. Orationes de passione Dominiet beata

virgine et aliis sanctis (— Aliquot orationespiae ac devotae, et Orationes admodumpiae).

23. Sermones ad novicios.24. Vita Lidewigis.25. Hortulus rosarum.26. Vallis liliorum.27. Alphabetum monachi.28. Consolatio pauperum.29. Epitaphium monachorum (- Enchi­

ridion monachorum).3o. Vita boni monachi.31. Manuale parvulorum.32. Doctrinale iuvenum.33. Hospitale pauperum.34. Liber orationum de vita Domini.35. De resurrectione orationes.36. Chronica monasterii montis S. Agnetis.37. Liber cantualis maior.38. Liber cantualis minor !.

! Haec omnia desumptaex articulo, quem prae­clare scripsit Ios. Pohl in tomo XI, pag. 1673 sqq

VIII EX PRAEFATIONE AD EDITIONEM SECUNDAM.

Saeculis insequentibus complures editionesomnium operum beati Thomae a variis pa­ratae sunt; attamen nulla completior, nullaaccuratior, quam quae Antwerpiae anno 1607secunda vice ab Henrico Sommalio SocietatisIesu publicata est. «Quantum operae quantos­que labores impenderim — ita ipse in prae­fatione dictae collectionis —, solus is novit,quem cupio in caelis habere mercedem locu­pletissimam ... tam saepe autographa vidi,legi, revolvi, adeo ut sperem me ad eamperfectionem omnino castigationem addu­xisse, ut merito animo conquiescere debeam.»

Qua in editione Sommalii omnia supra­nominata opuscula invenies praeter Chroni­cam monasterii montis Sanctae Agnetis (n. 36);tituli vero aliquorum libellorum in eademnonnihil immutati exhibentur.

Hanc porro editionem Sommalii saepemanibus volvit ZZermannzus Gerlach, utrius­que iuris doctor, atque ecclesiae cathedralisLimburgensis canonicus, cum dira adversusecclesiam lucta viginti quinque ab hinc annisexorta otium ipsi involuntarium paraverat.Quo in studiosimilitudinem animadvertens,quae intercedit inter praeclara dicta libri

libri «Kirchenlexikon» editionis secundae. Conferetiam conspectum operum omnium apud Ios. PohlVol. II, p. vut. /

EX PRAEFATIONE AD EDITIONEM SECUNDAM. IX

de Imitatione Christi aliaque opuscula beatiThomae,locis parallelis ex iisdem excerpendisatque in diversos fasciculos colligendis ani­mum manumque admovit.

Iam in eo erat, ut novam editionem libriadmirabilis «De imitatione Christi» simulcum istis fasciculis sententiarum, quas subnomine «Considerationum» singulis capitulissubnexuerat, typis excudendampararet, cuminopinate die 31: Iuli anni r886 in Ischl,urbe Austriae superioris, e vivis eriperetur.

Quos moerentes reliquerat fratres opusinceptum mihi perficiendum commiserunt.Quamvis minime in operibus Fr. Thomaeversatus tamen eorum desiderio ea rationeobsecutus sum, ne labor solius Dei amoreet animarum zelo susceptus ac tot annis sinetaedio continuatus incassusremaneret.

Proinde anno 1889 editionem primamhuius collectionis in lucem emisi.

Permultis arrisit liber Imitationis hoc modonovis divitis ex ipsius Thomae thesaurolocupletatus. |

Quapropter primaeditione exhaustaiteratavice ipsum typis mandare placuit. Attamenpraeter externam formam nihil fere immu­tatum a meest, nisi forte citationum methodus,quae ad formam usitatam redacta in non­nullis etiam locis accuratior reddita fuit.

a **

X EX PRAEFATIONE AD EDITIONEM SECUNDAM.

Nullus propterea labor nihilque meriti exhoc opere complendo mihi succrevit, attamenhaud exiguus fructus ex perlegendis istissententis mira suavitate et unctione plenismihi effloruit. Quem fructum etiam bene:volo lectori ex gustando hoc opere totocorde exopto.

Praefatio ad editionem tertiam.

C hisce ultimis annis IosephusPohl,vir sapientissimus, novam pararet edi­tionem operum omnium Thomae a Kempis,cui titulus est: Thomae Hemerken a KempisCanonici Regularis ordinis S. Augustini operaomnia [Friburgi Brisigavorum 1904, Sumptibus .Herder| necesse erat hanc praesentem edi­tionem et praesertim loca, quae habentur inconsiderationibus e ceteris eiusdem Thomaea Kempis opusculis collecta, secundum illamnovam editionem corrigere multisque in locisetiam complere. — Constat enim inter omnes,qui versati sunt in operibus Thomae a Kempis,editorem illum doctissimum exhibere textumoptimum et accuratissimum. — Haec igiturtertia editio revera aucta et emendata dicipotest.

Sed quoniam huius novae editionis operumomnium a los. Pohl typis mandatae adhucsolum modo quatuor volumina in lucem editasunt, id est volumen II, III, V, VI, inveniesin hac tertia editione «Imitationis Christi»

XII PRAEFATIO AD EDITIONEM TERTIAM.

tum loca desumpta ex editione Pohl, necnonet alia loca, quae legi possunt in vetere illaeditione Sommali, quae sic inscribitur:'Thomae Malleoli à Kempis opera omnia adautographa eiusdem denuo emendata operaet studio Henrici Sommalii e Societate Iesu,Antwerpiae 1607. Porro locorum illorumcitationis modus, quae desumpta sunt exeditione Pohl is est, ut primo loco indiceturtitulus operis, deinde pars vel volumen, inquo invenitur, demum tertio loco pagina etlinea.

Notare demum velis vim notarum distin­guendi eam esse, ut longissime, ubi punctumante grandemlitteram, paulo brevius, ubiflexa, etiam brevius, ubi colon, brevissime,ubi punctum ante minutam litteram positumsit, inter legendum subsistendum auctor iudi­casse existimandussit !.

Sit Tibi, benevole lector, haec novaeditiolibelli aurei «De Imitatione Christi» novumamoris Dei incitamentum afferatque Tibifructum uberrimum.

Friburgi Brisgovsae, festo S. Aloysii 1909.

LAURENTIUS WERTHMANN,Consiliarius ecclesiasticus et S. S, cubicularius.

! Pohl: Pars (Volumen) 2, p. 447.

Index librorum et capitum.

Ex praefatione ad editionem secundam. Praefatio ad editionem tertiam

LIBER I.

Admonitiones ad spiritualemvitam utiles.

I. De Imitatione Christi et contemptuomnium vanitatum mundi

2. De humili sentire sui ipsius3. De doctrina veritatis4. De providentia in agendis5. De lectione Sanctarum Scripturarum6. De inordinatis affectionibus .

7. De vana spe et elatione fugienda8. De cavenda nimia familiaritate9. De oboedientia et subiectione

IO. De cavenda superfluitate verborumII. De pace acquirenda et zelo proficiendi12, De utilitate adversitatis

I3. De temptationibus resistendisI4. De temerario iudicio vitando15. De operibus ex caritate factis16. De sufferentia defectuum aliorum

Pag.V

XI

!5172022

252730333739464952

XIV

Cap.17.18.

19.20.21.22.

23.24.25.

M€ M-Oo

9oOuROUNHn

De

JNDEX LIBRORUM ET CAPITUM.

monastica vita .

exemplis sanctorum patrumexercitiis boni religiosiamore solitudinis et silentii .

compunctione cordis .consideratione humanae miseriae .meditatione mortisiudicio et poenis peccatoruinferventi emendatione totius vitae

nostrae

LIBER II.

Pag.5558647278838998

IO4

Admonitiones ad interna trahentes.DeDeDeDeDeDeDeDeDe

. De

. De

. De

. De

interna conversationehumili submissione

bono pacifico homine .pura mente et simplici intentionepropria consideratione .laetitia bonae conscientiaeamore lesu super omniafamiliarl amicitia Iesucarentia omnis solacii

gratitudine pro gratia Deipaucitate amatorum crucis lesuregia via sanctae crucis

LIBERIII.

De interna consolatione.interna Christi locutione ad animamfdelem .

II3I20123I26129133137I4I147154I59163

176

IO.II.

12.

13.

14.

16.

17.

18.

INDEX LIBRORUM ET CAPITUM.

. Quodveritas intus quitur sine strepituverborum . .

. Quod verba Dei cum humilitate suntaudienda, et quod multi ea nonponderant

. Quod. in veritate et humilitate |coramDeo conversandum est . . .

. De mirabili effectu divini amoris

. De probatione veri amatoris

. De occultanda gratia sub humilitatiscustodia

. Devili aestimatione sui ipsius in oculisDei

. Quod omnia ad Deum, sicut ad finemultimum, sunt referenda

Quodspreto mundo dulceest servire DeoQuod desideria cordis examinanda sunt

et moderandaDe informationepatientiae et luctamine

adversus concupiscentias .De oboedientia humilis subditi ad ex­

emplum Iesu ChristiDe occultis Dei iudiciis considerandis,

ne extollamur in bonis .. Qualiter standum sit ac dicendum in

omni re desiderabiliQuod verum solacium in solo Deo est

: quaerendumQuod omnissollicitudo in Deo statuenda

sit . .

Quod temporales miseriae exemplo"Christi aequanimiter sunt ferendae

XV

Pag.

179

182

189193199

205

210

213216

221

224

229

234

237

240

243

246

XVI

Cap.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

31.

32.

33

34­

INDEX LIBRORUM ET CAPITUM.

De tolerantia iniuriarum, et quis veruspatiens probetur

De confessione propriae infirmitatis ethuius vitae miseriis

Quod in Deo super omnia bona etdona requiescendum est .

De recordatione multiplicium beneficio­rum Dei . .

De quatuor magnam importantibuspacem . .

De evitatione curiosae inquisitionissuper alterius vita .In quibus firma pax cordis et verus

profectus consistit . . .De eminentià liberae mentis, quam

supplex oratio magis meretur, quamlectio . . . .

Quod privatus amor a summo bonomaxime retardat

Contra linguas obtrectatorum .Qualiter instante tribulatione Deus in­

vocandus est et benedicendusDe divino petendo auxilio et confidentia

recuperandae gratiaeDe neglectu omnis creaturae, ut Creator

possit jnveniriDe abnegationesui et abdicatione omnis

cupiditatis .De instabilitate cordis et de intentione

finali ad Deum habendaQuod amanti sapit Deus super omnia

et in omnibus

Pag

250

255

260

266

272

277

279

283

287293

294

297

302

307

310

313

Cap.

| 35.

36.37.

38.

39.

40.

4I.42.43.44.45.

46.

47.

48.49.

50.

51.

52.

53.

INDEX LIBRORUM ET CAPITUM.

Quod non est securitas a temptationein hac vita

Contra vana hominum iudiciáDe pura et integra resignatione sui ad

obtinendam cordis libertatem .De bono regiminein externis et recursu

ad Deum in periculis .

Quod homo non:sit importunus innegotiis .Quod homo nihil boni ex se habet et

de nullo gloriari potest .De contemptu omnis temporalis honorisQuod pax non est ponenda in hominibusContra vanam et saecularem scientiamDe non attrahendo sibi res exterioresQuod omnibusnon est credendum, et

de facili lapsu verborumDe confidentia in Deo habenda, quando

insurgunt verborum iaculaQuod omnia gravià pro aeterna vita

sunt toleranda . . .

Dedie aeternitatis et huius vitae angustiisDe desiderio aeternae vitae, et quanta

sint certantibus bona promissaQualiter homo desolatus se debet in

manus Dei offerre . . .

Quod humilibus insistendum est operi­bus, cum deficitur a summis . .

Quod homonon reputet se consolationedignum, sed magis verberibus reum

Quod gratia Dei non miscetur terrenasapientibus

XVII

Pag.

318322

325

328

331

333338340343346

348

352

357361

367

373

379

381

385

XVIII INDEX LIBRORUM ET CAPITUM.

Cap.

54.55.

56.

57.

58.

59.

De diversis motibus naturae et gratiaeDe corruptione naturae et efficacia

gratiae divinaeQuod nos ipsos abnegare «et Christum

imitari debemus per crucemQuod homo non sit nimis delectus,

quando in aliquos labitur defectusDe altioribus rebus et occultis iudiciis

Dei non scrutandis .Quod omnis spes et fiducia in solo

Deo figenda .

LIBER IV.

De sacramento.

. Cum quanta reverentia Christus sitsuscipiendus .

. Quod magna bonitas et caritas Dei insacramento homini exhibetur

. Quod utile sit saepe communicare

. Quod multa bona praestantur devotecommunicantibus

. De dignitate sacramenti et statu sacer­dotali

. Interrogatio de exercitio ante com­munionem . . . .

. De discussione propriae conscientiae etemendationis proposito .

. De oblatione Christi in cruce et propriaresignatione..

. Quod nos et omnia nostra Deo debemusofferre et pro omnibus orare

Pag.

388

396

402

407

419

425

435441

446

452

456

457

402

465

INDEX LIBRORUM ET CAPITUM.

Cap.

IO. Quod sacra communio de facili nonest relinquenda

. Quod Corpus Christi et Sacra Scriptura:maxime sint animae fideli necessaria

I2. Quod magna diligentia se debeat com­municaturus Christo praeparare

I3. Quod toto corde anima devota Christiunionem in sacramento affectare debet

I4. De quorundam devotorum ardenti de.siderio ad Corpus Christi

I5. Quod gratia devotionis humilitate etsui ipsius abnegatione acquiritur

16. Quod necessitates nostras Christo aperireet eius gratiam postulare debemus

17. De ardenti amore et vebementi affectususciplendi Christum .

18. Quod homo nonsit curiosus scrutatorsacramenti, sed humilis imitatorChristi, subdendo sensum suum sacraefidei

XIX

Pag.

470

477

484

489

493

496

$OI

505

510

LIBER I.

ADMONITIONES AD SPIRI­TUALEM VITAM UTILES.

CAPUTI.

De Imitatione Christi et contemptuomnium vanitatum mundi.

I. Qui sequitur me, non ambulat intenebris, dicit Dominus. Haec sunt verbaChristi, quibus admonemur, quatenusvitam eius et mores imitemur, si veli­musveraciter illuminari et ab omni cae­citate cordis liberari. Summum igiturstudium nostrum sit, in vita lesu Christimeditari.

2. Doctrina Christi omnes doctrinasSanctorum praecellit; et qui spiritum ha­beret, absconditum ibi manna inveniret.

Thomae a Kempis Imit. Ed. 3. I

2 LIBER I. CAPUT I.

Sed contingit, quod multi ex frequentiauditu Evangelii parvum desiderium sen­tiunt, quia spiritum Christi non habent,Qui autem vult plene et sapide Christiverba intellegere, oportet, ut totam vitamsuam illi studeat conformare.

3. Quid prodest tibi, alta de Trinitatedisputare, si careas humilitate, unde dis­pliceas Trinitati? Vere, alta verba nonfaciunt sanctum et iustum, sed virtuosavita efficit Deo carum. Opto magissentire compunctionem, quam scire eiusdefinitionem. Si scires totam Bibliam ex­terius, et omnium philosophorum dicta:quid totum prodesset sine caritate Deiet gratia? Vanitas vanitatum, et omniavanitas, praeter amare Deumet illi soliservire. Ista est summa sapientia, percontemptum mundi tendere ad regnacaelestia.

4. Vanitas igitur est, divitias periturasquaerere et in illis sperare. Vanitas quo­que est, honores ambire, et in altumstatum se extollere. Vanitas est, carnisdesideria sequi, et illud desiderare, undepostmodum graviter oportet puniri. Va­nitas est, longam vitam optare, et de

-LIBER I. CAPUT I. 3

bona vita parum curare. Vanitas est,praesentem vitam solum attendere, etquae futura sunt, non praevidere. Vanitasest, diligere, quod cum omni celeritatetransit, et illic non festinare, ubi sempi­ternum gaudium manet.

5. Memento illius frequenter proverbii:Quia non satiatur oculus visu, nec aurisimpletur auditu. Stude ergo cor tuumab amore visibilium abstrahere et ad in­visibilia te transferre. Nam sequentessuam sensualitatem maculant conscien­tiam et perdunt Dei gratiam.

Consideratio.

Ego, inquit Dominus, sum via; per me siintroleris, salvaberis. Ego lux mundi: Qusequitur me, mon ambulat im femebris, sedhabebit lumen vitae!.

Disce formam vitamque Jesu, in omni hu­mihtate et simplicitate cordis zm/arz?. FVir­missima et tutissima vig ad perfectionemet mentis Z/uzznationem atque aeternae vitaeintroductionem: est cozformarz Filo Dei in

! De tribus tabernaculis c. 2, n. 4. — ? Libellusspiritualis exercitii c. 7, Pars 2, p. 345, linea 1.

l*

4 LIBER I. CAPUT I.

.omnibus virtutibus et moribus suis! Veniet disce in schola Dei viam humilitatis, man­suetudinis et patientiae: per quam possisChristo docente ad aeternae beatitudinisgloriam secure pervenire ?. Sequere Christumpassibus amoris in vita tua per fidem caritate ferventem, ut dignus fias, videre eumfacie ad faciem angelos beatificantem *.

Mihi Christus vivere est: et mori lucrum.Igitur ad Dominum meum lesum Christumoculi mei semper: quoniam ipse est regulamea et sapientia mea. Nam perfectio om­nium virtutum relucet in eo tamquam inspeculo mundo; nec potest aliquid meliuset perfectius in omni libro et scientia in­veniri et sciri et contemplari: quam in hoclibro vitae, et lumine vero omnem hominemiluminante, et praecipue pauperem spirituin amorem sui transferentef,

Mihi vivere Christus est et mori lucrum. .O dulce et salutare verbum, numquam. ob­livioni tradendum. ... Vere vivit et beatevivit: cui Christus est omnia in omnibus et

d

! Dedisciplina claustralium c. 13, P. 2, p. 309sq,l. 26. — *?Parvum alphabetum monachi in scholaDei lect. 23, P.3, p.321, 1.27. — ? Hortulusrosarum c. I7, n. 4. — $*Sermones de vita etpassione Domini. 1r, P. 3, p. 136, 1.3. Cf. PhilI, .2I.

LIBER I. CAPUT I. 5

super omnia singulariter dilectus. . . . Sicvivere est Christo vivere: et hoc est sibiipsi mori et a se Ipso deficere et maximelucrari; quia hoc est mortem perdere etvitam aeternam invenire: in Christo IesuDomino nostro !.

Heu quantum delrat: qui ab hoc sanc­tissimo exemplari in mundo accenso, vel admomentum breve, cordis oculum deflectit ?.Quid prodest, hic carnem. delicate nutrire etpostea in inferno gravisszme lorqueri? Etquid iuvat, hic laudari et Aezerarz ab ho­minibus et in futuro confundi et condem­nari cum impiis et daemonibus? Et qgzidfroderunt tunc. omnes. dzuzfiaeP?

Omnia vanztias: honor, dzvitiae et potestas-*,Quid stultius, quam vana dilgere et verarespuere? Quid perversius, quam Deumneglegere et hominem attendere? Quid amen­tius, quam mundum aspicere et caelumdespicere?? O oazzfas vanztatum, mundumdiligere, et quae Dei sunt, minus curare *.Totum vanum, lubricum et dolosum, 2zaezer

! De disciplina claustralium c. 13, P. 2, p. 311 sq,l. 15. — ? Sermones de vita et passione DominiII, P. 3, p. 135, l. 25. — ? Vallis liliorum c. 14,n. 3; €. 25, n. 3. — * Hortulus rosarum c. 2, n. 2. —5 Enchiridion monachorum c. 8, n. 2. — 9 Epistulaquarta, n. I.

6 LIBER I. CAPUT II.

amare Deum et facere semper bonum. Bea­tius ergo, contemnere fallacem mundum etsequi veritatem ?.

CAPUTII.

De humili sentire sui ipsius.

I. Omnis homo naturaliter scire de­siderat; sed scientia sine timore Dei quidimportat? Melior est profecto humilisrusticus, qui Deo servit, quam superbusphilosophus, qui se neglecto cursum caeliconsiderat. Qui bene se ipsum cognoscit,sibi ipsi vilescit, nec laudibus delectaturhumanis. 5i scirem omnia, quae in mundosunt, et non essem in caritate: quid meiuvaret coram Deo, qui me iudicaturusest ex facto?

2. Quiesce a nimio sciendi desiderio,quia magna ibi invenitur distractio etdeceptio. Scientes libenter volunt videriet dici sapientes. Multa sunt, quae scireparum vel nihil animae prosunt. Et valdeinsipiens est, qui aliquibus intendit quamhis, quae saluti suae deserviunt. Multa

! Hortulus rosarum c. 2, n. 2. — ? Epistulaquarta, n. 5.

LIBER I. CAPUTII. 7

verba non satiant animam ; sed bonavitarefrigerat mentem, et pura conscientiamagnam ad Deum praestat confidentiam.

3. Ouanto plus et melius scis, tantogravius inde iudicaberis, nisi sanctiusvixeris. Noli ergo extolli de ulla artevel scientia, sed potius time de datatibi notitia. Si tibi videtur, quod multascis et satis bene intellegis: scito tamen,quia sunt multo plura, quae nescis. Nolialtum sapere, sed ignorantiam tuam magisfatere. Quid te vis alicui praeferre, cumplures doctiores te inveniantur, et magisin lege periti? Si vis utiliter aliquidscire et discere: amanesciri et pro nihiloreputari.

4. Haec est altissima et utilissimalectio: sui ipsius vera cognitio et de­spectio. De se ipso nihil tenere, et dealis semper bene et alte sentire, magnasapientia est et perfectio. Si videresalium aperte peccare, vel aliqua graviaperpetrare, non deberes te tamen me­liorem aestimare; quia nescis, quam diupossis in bono stare. Omnes fragilessumus, sed tu neminem fragiliorem teipso tenebis.

8 LIBER I. CAPUT II.

Consideratio.

Si quaeris salvari, si optas beari et ex­altari: sequere humilem Christum, et despicete ipsum. Non enim aliter poteris ascenderein caelum: nisi te humiliaveris ex toto cordepropter Deum. Non desideres esse in orehominum: qui vanis laudibus decipiunt fa­tuum temporalis gloriae amatorem. Inspicejn veritate cor tuum, quam multis passio­nibus sit obnoxium; et non gloriaberis inte ipso: nec proximum tuum despiciesquantumlibet pauper sit et infirmus. . Me­moriter retine notabile verbum Christi; etcum te temptaverit vana gloria mundi: re­sponde tibi ipsi quod Christus Iudaeis dixit.Si ego glorifico me ipsum: gloria mea nihilest. Recedat ergo vana gloria et laus hu­mana de scemáa et afe acquisita; cessetstulta iactantia de opere bonoet sermoneperito: evellatur saecülaris astutia de cordereligioso; pereat falsa imaginatio de sancti­tate foris ostensa !.

Tanto humiliores 1nomnibus simus: quantolongius a vera perfectione distamus *. Quaníolus homo sc, se distare a perfectione, famjropeestperfection.— [nifiumvanae.gloriae

! Sermones ad novicios c. 17, P. 6, p. 137 sq,l. 30. — ? Sermones de vita et passione Doinini35, P. 3, p. 316, l. 32.

LIBER I. CAPUT II. 9

eststbzzps?placere'.| Amamesci:ebpronihilo reputari. Hoc tibi salubrius est etutilius: quam laudari ab hominibus?. 4a465c2fi, disce mori, luge praeterita, spernepraesentia, meditare futura. Haec brevisregula remaneat in memoria tua, et docebitte vincere omnia terrena *.

Perversum namque gerit iudicium, quimagna de se sentit: et de alis peiora con­fingit*. Magna humilitas cordis: sezre dese ipso wika et de alus semper mehora?.Verus humilis non se reputat nec elevat debonis, quae facit: sed ommbus vihorem seaestzmat, et cunctzs znferzorem veraciter con­fitetur. Hic propria mala sua inspicit etplangit, et aliorum bona videns congaudet,pro quibus Deum laudat et benedicit: orans,ut sui misereatur et se a malis liberet *.

CAPUTIII.

Dedoctrina veritatis.I. Felix, quem veritas per se docet,

non per figuras et voces transeuntes, sed

! Vita Gerardi c. 18, n. 20. — ? Parvum alpha­betum monachi in schola Dei lect. r, P. 3, p. 317,l. ro. — ? Dialogus novitiorum c. 4, n. 3. — * Re­commendatio humilitatis P. 2, p. 379, l. 24. —* Vallis liliorum c. 18, n. 4. — 5. Manuale par­vulorum c. 5.

IO LIBER I. CAPUT III.

sicuti se habet. Nostra opinio et nostersensus saepe nosfallit et modicum videt.Quid prodest magna cavillatio de oc­cultis et obscuris rebus, de quibus necarguemur in iudicio, quia ignoravimus?Grandis insipientia, quod neglectis utilibuset necessariis ultro intendimus curiosis etdamnosis. Oculos habentes non videmus.

2. Et quid curae nobis de generibuset speciebus? Cui aeternum Verbum 1o­quitur, a multis opinionibus expeditur.Ex uno verbo omnia, et unum loquunturomnia: et hoc est principium, quod etloquitur nobis. Nemosine illo intellegitaut recte iudicat. Cui omnia unum sunt,et omnia ad unum trahit, et omnia inuno videt, potest stabilis corde esse etin Deo. pacificus permanere. .O veritasDeus, fac me unum tecum in caritateperpetua. 'laedet me saepe, multa le­gere et audire: in te est totum, quodvolo et desidero. 'aceant omnes doc­tores, sileant universae creaturae in con­spectu tuo: tu mihi loquere solus.

3. Quanto aliquis magis sibi unitus etinterius simplificatus fuerit, tanto pluraet altiora sine labore intellegit, quia de­

LIBER I. CAPUT III. II

super lumen intellegentiae accipit. Purus,simplex et stabilis spiritus in multisoperibus non dissipatur, quia omnia adDei honorem operatur, et in se otiosusab omni propria exquisitione esse nititur.Quis te magis impedit et molestat quamtua immortificata affectio cordis? Bonuset devotus homo opera sua prius intusdisponit, quae foris agere debet. Necilla trahunt eum ad desideria vitiosaeinclinationis, sed ipse inflectit ea ad ar­bitrium rectae rationis. Quis habet for­tius certamen, quam qui nititur vincerese ipsum? Et hoc deberet esse negotiumnostrum: vincere videlicet se ipsum, etcotidie se ipso fortiorem fieri atque inmelius aliquid proficere.

4. Omnis perfectio in hac vita quan­dam imperfectionem sibi habet annexam;et omnis speculatio nostra quadam cali­gine non caret. Humilis tui cognitiocertior via est ad Deum, quam profundascientiae inquisitio. Non est culpandascientia aut quaelibet simplex rei notitia,quae bona est in se considerata et aDeo ordinata; sed praeferenda est sem­per bona conscientia et virtuosa vita.

I2 LIBER I. CAPUT III.

Quia vero plures magis student scire,quam bene vivere: ideo saepe errant etpaene nullum vel modicum fructum ferunt.

5. O si tantam adhiberent diligentiamad exstirpanda vitia et virtutes inseren­das, sicuti ad movendas quaestiones, nonfierent tanta mala et scandala in populo,nec tanta dissolutio in coenobiis. Certeadveniente die iudicii non quaeretur anobis, quid legimus, sed quid fecimus;nec quam bene diximus, sed quamreli­giose viximus. Dic mihi: Ubi sunt modoomnes illi domini et magistri, quos benenovisti, dum adhuc viverent, et studiisflorerent? Iam eorum praebendas aliipossident; et nescio, utrum de iis re­cogitant. In vita sua aliquid esse vide­bantur, et modo de illis tacetur.

6. O quam cito transit gloria mundi!Utinam vita eorum scientiae ipsorumconcordasset! Tunc bene studuissent etlegissent. Quam multi pereunt per va­nam scientiam in saeculo, qui parumcurant de Dei servitio! Et quia magiseligunt magni esse quam humiles, ideoevanescunt in cogitationibus suis. Veremagnusest, qui magnam habet caritatem.

LIBER I. CAPUT III. I3

Vere magnus est: qui in se parvus est etpro nihilo omne culmen honoris ducit.Vere prudens est, qui omnia terrena arbi­tratur ut stercora, ut Christum lucrifaciat.Et vere bene doctus est, qui Dei volun­tatem facit, et suam voluntatem relinquit.

Consideratio.

Beatus homo, quem tu erudieris, Domine,et de lege tua docueris eum. Melior estauditio et eruditio doctrinae tuae negotia­tione auri et argenti et cunctis opibus!. ODoctor Veritas, quam cito et perfecte im­buitur, cui te ipsum manifestas?. .Szleg?amieie omnzs creatura tua, Deus meus; Zwsolusml: loquaris, assis et ilumines?. Verbumtuum, Domine, lux mea et gaudium animaemeae; sine quo in tenebris sum et in mae­rore, cum quo gaudio perfungor et lumine *.Doce me /acere voluntatem tuam et relinqueremeam !. ;

Fortis, qui contemnit saeculum; fortior,qui vincit se ipsum *. Magna virtus, magnagratia, vincere se ipsum et mori omni hora.

! Doctrinale iuvenum c. 7, n. i. Cf. Ps 93, 12. —? Sermones de vita et passione Domini 3, P. 3,p.78, 1.30. — ? Vallis liliorum c. 29, n. 2. —* Deelevatione mentis P. 2, p. 403, l. 21. — 5 Li­bellus spiritualis exercitii c. 4, P. 2, p. 337, l. 3.

I4 -LIBER I. CAPUT III.

Dura pugna; sed gloriosa et aeterna prae­mia reddentur pro victoria consummata!.Ille fortis est viribus, qui fortiter resistit vi­tiis. Jagnus est dominus, qui dominaturpravis desideriis suis ?.

Magnus coram Deo est, qui se in verahumilitate spernit et substernit et omnibusbonis et beneficiis indignum se iudicat?. Sivis sg74$s esse in caelo, esto parvulus inmundo?. Esto vilis in oculis tuis, ut fias7ag7"4s coram oculis Dei, qui humiles re­spicit et altos a longe cognoscit et subitoprosternit ?.

Prudens est, qui scit se ipsum facere bo­num et commendabilem in virtutibus *. Haecest via prudentiae: amare iustitiam et odire

- iniquitatem, benefacere et malum pro veri­tate sustinere, exteriora agere et interioranon oblivisci, curas ad tempus habere, alie­num tamen esse ab omnium rerum blandi­mento, non sequi trahentem concupiscen­tiam, sed reluctari per virtutem magnam.JVon fu eas sequere, sed illae fe sequantur 5.

Fatuus et insanus, qui amat sibi nocivaet dimittit animae salubria. Lege et per

.! Consolatio pauperum et infirmorum n. 9. —? Hortulus rosarum c. 9, n. 2 3. — ? Vallis liliorumC. 5, n. 2; c. 31, n. 4. — * Hortulus rosarum c. 9,n. 3 4. — 5 De fideli dispensatore c. 1, 8 9.

LIBER I. CAPUT IV. 15

curre omnia, non est salus animae nisi inDeo et in bona vita!. Dilectio Dei et man­datorum eius honorabilis est sapientia. Haecest sapientia divina: quaerere bona sempi­terna et despicere omnia transitoria ?, Citoigitur Zeciwserit et beatus, quisquis Christumfuerit humiliter imitatus?.

CAPUT IV.

De providentia in agendis.

I. Non est credendum omni verbonec instinctui; sed caute et longanimiterres est secundum Deum ponderanda.Pro dolor, saepe malum facilius quambonum de alio creditur et dicitur, itainfirmi sumus. Sed perfecti viri non fa­cie credunt omni enarranti, quia sciuntinfirmitatem humanam ad malum pro­clvam et in verbis satis labilem.

2. Magna sapientia, non esse prae­cipitem in agendis, nec pertinaciter inpropris stare sensibus. Ad hanc etiampertinet, non quibuslibet hominum verbis

! Vallis liliorum c. 17, n. 1. — ? Hortulus ro­sarum c. 9, n. 3 4. — ? Recommendatio humilitatisP. 2, p. 378, 1. 6. |

16 LIBER I. CAPUT IV.

credere, nec audita vel credita mox adaliorum aures effundere. Cumsapienteet conscientioso viro consilium habe; etquaere potius a meliore instrui, quamtuas adinventiones sequi. Bona vita facithominem sapientem secundum Deum etexpertum in multis. Quanto quis in sehumilior fuerit et Deo subiectior, tantoin omnibus erit sapientior et pacatior.

Consideratio.

Quia saepe diversa percipis et nova tibiplerumque dicuntur, zoz face credas, dif­ficilius ea consequenter a/zs das, et multosit melius, si omnino sileas. Quid ad te?lesum sequere et sine mortuos sepelire mor­tuos suos!.

Ad eruditionem tuam habe praemedita­tionem aliquam prudentem circa agenda.Aliqui sunt tardiores, aliqui quodammodojraecpiles in factis suis. "Tardi saepe bonaomittunt aut partem operis inchoantes nonperficiunt. Vivaciores vero, dum inconside­rate currunt, leviter impingunt. Unde inmedio semper virtus consistit ?.

Si non vis decipi, noli laudibus stultisdelectari. Novit Deus cor tuum: quam im­

! De fideli dispensatore c. 1, $815. — ?Ib. 8 7.

LIBER I. CAPUT V. 17

purum sit et vanum. Ne credas adulanti;sed potius increpantem ausculta: qui beneconsulit, dum tua corripit errata !.

Eris prudens, si evitas videri prudens*.Qui nimis sibi confidit, periculo se exponit.Consultius agit, qui experto et doctiori ac­quiescit. Consilium quaerere humilitatis estindicium. Saepe Deus per alium loquitur:quod homini per se non revelat?.

CAPUT V.

De lectione Sanctarum Scripturarum.

I. Veritas est in Scripturis Sanctisquaerenda, non eloquentia. Omnis Scrip­tura Sacra eo spiritu debet legi, quofacta est. Quaerere potius debemusutili­tatem in Scripturis, quam subtilitatemsermonis. lta libenter devotos et sim­plices libros legere debemus, sicut altoset profundos. Non te offendat auctoritasscribentis, utrum parvae vel magnae lit­teraturae fuerit; sed amor puraeveritatiste trahat ad legendum. Non quaeras,quis hoc dixerit; sed quid dicatur, attende.

! Libellus spiritualis exercitii c. 2, P. 2, p. 334,l. 17. — ? Defideli dispensatore c. 1, 8 8. — ? Re­commendatio humilitatis P. 2, p. 381, l. 16.

''homae a Kempis Imit. Ed. 3. 2

IS LIBER I. CAPUT V.

2. Homines transeunt, sed veritas Do­mini manet in aeternum. Sine personarumacceptione, varii modis loquitur nobisDeus. Curiositas nostra saepe nos impeditin lectione Scripturarum, cum volumusintellegere et discutere, ubi simpliciteresset transeundum. 5i vis profectum hau­rire, lege humiliter, simpliciter et fideliter;nec umquam velis habere nomen scien­tiae. Interroga libenter et audi tacensverba sanctorum; nec displiceant tibiparabolae seniorum: sine causa enim nonproferuntur.

Consideratio.

Quaecumque in lege vetere et novascripta sunt, ad doctrinam animae nostraescripta sunt, ut Deo fidelter serviamus,odiendo malum et adhaerendo Deo, summobono, corde puro, integro et perfecto, hicet in futuro! Verbum Dei et doctrina Christilumen vitae, salus mundi, porta caeli, cibusanimae, iucunditas cordis Deum super omniaamantis?. Quanto saepius quis evangelicaverba audierit et legerit: atque attentius

! Vallis liliorum. c. 21, n. r. — ? Doctrinaleiuvenum C. I, n. I.

LIBER I. CAPUT V. I9

cogitaverit et ruminaverit; tanto in virtutibusplus proficiet: et domus animae suae fr­mius stabit pulchriusque fulgebit'. Namho­minis verbum transit; verbum autem Deiaeternum et immutabile manet*.

Veritas non est aspernanda, a quocum­que simplici proferatur. Stude primo hu­militer discere et parva implere, et Deusdabit tibi maiora, si utile fuerit, citius intel­legere. Qui multa scit et legit: si non fa­cit, quae novit et didicit, vacuus et fameli­cus de bona mensa recedit *.

Pauper quaedam muliercula diligens quaeDei sunt, frequenter ecclesiam visitabat: etverbum Dei libenter praedicare audiebat.Quadam ergo vice de ecclesia veniens inter­rogata est: quid boni de sermoneretinuis­set. Quae breviter respondens ait. Nesciovobis multa .dicere: sed hoc bene audivi etretinui, quod de cetero nolo peccare. Beneet prudenter respondit: quae fructum bonisermonis secum portavit, ne amplius pec­caret. Unde Salvator noster in evangeliodevotae mulieri ait. Beati qui audiunt verbumDei: et custodiunt illud *.

! Sermones ad novicios 30, P. 6, p. 300, l. 24. —? Deevelatione mentis P. 2, p. 405, 1l.7. — ? Hor­tulus rosarum c. 6, n. 1; c. I2, n. 5. — * Sermonesad novicios 30, P. 6, p. 314, l. 1r.

2*9

20 LIBER I, CAPUT VI.

CAPUT VI.

De inordinatis affectionibus.

I. Quandocumque homo aliquid in­ordinate appetit, statim in se inquietusfit. Superbus et avarus numquam quie­scunt; pauper et humilis spiritu in mul­titudine pacis conversantur. Homo quinecdum perfecte in se mortuus est, citotemptatur et vincitur in parvis et vilibusrebus. Infirmusin spiritu et quodammodoadhuc carnalis et ad sensibilia inclinatusdiffculter se potest a terrenis desideriisex toto abstrahere. Et ideo saepe habettristitiam, cum se subtrahit; leviter etiamindignatur, si quis ei resistit.

2. Si autem prosecutus fuerit, quodconcupiscit, statim ex reatu conscientiaegravatur: quia secutus est passionemsuam, quae nihil iuvat ad pacem, quamquaesivit. Resistendo igitur passionibusinvenitur pax vera cordis, non autem eisserviendo. Non est ergo pax in cordehominis carnalis, non in homine ex­terioribus dedito, sed in fervido et spi­rituali.

LIBER I. CAPUT VI. 2I

Consideratio.

Continua et domestica lis nostra haecest: quia caro nostra non est subiecta spiri­tui secundum rectam rationem bene vivendi;nec spiritus perfecte subditus est Deo: se­cundum omnem voluntatem suam sibi soliintime placendi hic et in aeternum!.

Virtutes semperlaetificant: passiones mae­stitiam generant?. (Omnis passionatus onussibi ipsi est et turbatio cordis: ubicumquefuerit sive solus sive cum alius multis?.Multasturbationum| materiasamputat:multos laqueos temptationumevadit et supe­rat: qui propter Christum ab omnibus ter­renis desiderüs perfecte se denudat et elon­gat. Hic ad caelestia nullo terrenorum pon­dere gravatus libere evolare potest; quotiensdilecti amatoris sul qui in caelis est recor­datus fuerit: aut eius verba audierit vellegerit *.

Pax cum virtutibus bona est: cum vitiisvero numquam, sed semper mala. Ibi estbonus status et pax in domo: ubi defectusemendantur et vitia cito resecantur*. Pax

! Sermones ad novicios 19, P. 6, p. 174, 1. 8. —? Brevis admonitio spiritualis exercitii P. 2, p. 427,l. 1o. — ? Sermones ad novicios 19, P. 6, p. 174,l. 5. — * Ib. r3, P. 6, p. 94, l. 7. — ? Dedisci­plina claustralium c. 11, P. 2, p. 307, l. 25.

22 LIBER I. CAPUT VII.

in terra erit hominibus bonae voluntatis,quia non est pax impiis, dicit Dominus!.

CAPUT VII.

De vana spe et elatione fugienda.

I. Vanus est, qui spem suam ponitin hominibus aut in creaturis. Non tepudeat aliis servire amore Iesu Christi,et pauperem in hoc saeculo videri. Nonstes super te ipsum, sed in Deo spemtuam constitue. Fac quod in te est, etDeus aderit bonae voluntati tuae. Nonconfidas in tua scientia vel astutia cuius­cumque viventis, sed magis in Dei gratia,qui adiuvat humiles, et de se praesumen­tes humiliat.

2. Ne glorieris in divitiis, si adsunt,nec in amicis, quia potentes sunt, sedin Deo, qui omnia praestat et se ipsumsuper omnia dare desiderat. Non teextollas de magnitudine vel pulchritudinecorporis, quae modica infirmitate cor­rumpitur et defoedatur. Non placeastibi ipsi de habilitate aut ingenio tuo,

! De tribus tabernaculis c. 3, n. 13.

LIBER I. CAPUT VII. 23

ne displiceas Deo, cuius est totum quid­quid boni naturaliter habueris.

3. Non te reputes aliis meliorem, neforte coram Deo deterior habearis, quiscit, quid est in homine. Non superbiasde operibus bonis, quia aliter sunt iudiciaDei, quam hominum, cui saepe displicet,quod hominibus placet. Si aliquid bonihabueris, crede de aliis meliora, ut hu­militatem conserves. Non nocet, si om­nibus te supponas; nocet autem plurimum,si vel uni te praeponas. Iugis pax cumhumili; in corde autem superbi zelus etindignatio frequens.

Consideratio.

Spera in Domino semper, quantumcum­que fueris tribulatus et desolatus vehementer!.Bene et firmiter stat, qui non in se, nec inhomine, sed zmDeo spem suam ponit ?. Vanuses? et instabilis, quz zm ereafuris spem onmiet Deum neglegit*. Sine Deo omnia vana,et cum Deo omnia bona *. |

Nemo de bonitate sua nimis confidat;neque de fortitudine sua inaniter praesumat:

! Hortulus rosarum c. I4, n. 2. — ? Ib. c. 5,n. 2. — ? Hospitale pauperum c.4, n. 2. — * Vallisliliorum c. 22, n. 2.

24 LIBER I. CAPUT VII.

nec etiam de nobilitate generis se extollat.Nemo de facultate scientiae infletur; nemode dignitate praelationis super alios glorie­tur: nemo de abundantia pecuniarum et re­dituum confidens divitem ac felicem se re­putet, nec pauperes despiciat; quia nescit,quamdiu vivet et ista tenebit: nescit quidmolestiae sibi inde provenire possit, cumDeus hoc permiserit': Quid superbis, terraet cinis? "Terra es et in terram ibis ?.

Qui de bono superbit, non est gratus etfidelis Deo. Noli superbire, ne perdas do­num, quod accepisti de caelo sine meritotuo*. Quidquid boni consideraset intellegisin te et in omnibus creaturis, totum Deopure et integre offer et adscribe* Sintomnia bona tua alis communia; sed malatibi soli imputa et ad ferventiorem emenda­tionem converte?*, Curam habe de bononomine; sed noli meliorem te fingere, necsanctiorem alus credere ?.

Ubi levis suspicio, ibi /zequezs zzdzgnatzo$.Contra omnes malas suspiciones et indigna­tiones tuas de alis cogita omnes culpas

1 Sermones ad novicios 17, P. 6, p. 139 sq,l. 25. — ? De tribus tabernaculis c. 2, n. 6. —$ Enchiridion monachorum c. 6, n. 2. — €*Vallisliliorum c. 30, n. 4. — ? Manuale parvulorum c. 6,n. I. — $ Hortulus rosarum c. 16, n. 2.

LIBER I. CAPUT VIII. 25

tuas, quas fecisti ab initio nativitatis tuaeusque modo, et desiste indignari !.

Vilescere possent forte opera pietatis apudnon intellegentes virtutum merita, nisi forenta beatissimis hominibus magna cum devo­tione continuata. Magnusquoque honorestet nulkus erubescentiae locus, quando procaelesti regno sponte quis se humiliat etseruum. fact, exemplo Iesu Christi et sanc­torum eius incitatus ?.

CAPUT VIII.

De cavenda nimia familiaritate.

I. Non omni homini reveles cor tuum,sed cum sapiente et timente Deum agecausam tuam. Cum iuvenibus et ex­traneis rarus esto. Cum divitibus noliblandiri, et coram magnatibus non li­benter appareas. Cum humilibus et sim­plicibus, cum devotis et morigeratis so­ciare, et quae aedificationis sunt, pertracta.Non sis familiaris alicui mulieri; sed incommuni omnes bonas mulieres Deo com­menda. Soli Deo et angelis eius optafamiliarisesse, et hominum notitiam devita.

! Manuale parvulorum c. 6, n. 1. — ? De fidelidispensatore c. 3, n. I.

26 LIBER I. CAPUTVIII.

2. Caritas habenda est ad omnes, sedfamiliaritas non expedit. Quandoque ac­cidit, ut persona ignota ex bona famalucescat; cuius tamen praesentia oculosintuentium offuscat. Putamus aliquandoalis placere ex coniunctione nostra, etincipimus magis displicere ex morumimprobitate in nobis considerata.

Consideratio.

Cum sancto sanctus eris et cum perversoperverteris. Exempla sunt plurima, tamnova quam vetera, quia prodest saluti ani­mae societas bona et nocet conventio prava *.Cavefamiliaritatem eorum, qui imitandi nonsunt, quamvis in Christo diligendi. Nonpotest quis melius tollere fabulationes leviumhominum, quam ut ipse levis in verbis etmoribus suis non videatur ?.

Attende tibi, ut, quantum vales, omnibussis causa boni exempli, ut in te clarificeturnomen et vita Iesu Christi. Qui benevivit,bene docet. Si quis appetit a te doceri, viamhumilitatis ei ostende et exemplo praecede*.

! Hortulus rosarum c. I, n. 1 2. Cf. Ps 17,26 27. — ? De fideli dispensatore c. i, 8 13. —

Hortulus rosarum c. 6, n. 1; c. 9, n. 4.

LIBER I. CAPUT IX. 27

Humilis et mansuetus amabilem se facitomnibus'!.

Commenda omnes amicos tuos Deo, orans,ut se emendent et caveant a peccatis, neDeum offendant et pro terrenis caelestiaperdant?. Sic placeas hominibus, ut nondispliceas Deo et sanctis angelis eius ?.Stude cum sanctis et amicis Dei temporeincolatus tui amicitiam facere; et ad eosspecialem /famzliar:ztatemhabere: ef homznumzoe; et allocutiones inutiles ZecZzare*.Per contemptum mundanorum disce scan­dere ad societatem civium supernorum *.

CAPUT IX.

De oboedientia et subiectione.

ri. Valde magnumest, in oboedientiastare, sub praelato vivere, et sui iurisnon esse. Multo tutius est, stare insubiectione, quam in praelatura. Multisunt sub oboedientia magis ex necessi­tate, quam ex caritate; et illi poenamhabent et leviter murmurant. Nec liber­tatem mentis acquirent, nisi ex toto corde

! Tb. c. 9, n. 2. — ? Ib. c. 2, n. x. — ? Vallisliliorum c. 10, n. 3. — * Dedisciplina claustraliumc. I5, P. 314, l. 23. — ? Dialogus novitiorumC. 4; n. 4.

28 LIBER I. CAPUT IX.

propter Deum se subiciant. Curre hicvel ibi: non invenies quietem, nisi inhumili subiectione sub regimine praelati.Imaginatio locorum et mutatio multosfefellit.

2. Verum est, quod unusquisque li­benter agit pro sensu suo, et inclinaturad eos magis, qui secum sentiunt. Sedsi Deus est inter nos, necesse est, utrelinquamus etiam quandoque nostrumsentire propter bonum pacis. Quis estita saplens, qui omnia plene scire potest?Ergo, noli nimis in sensu tuo confidere,sed velis etiam libenter aliorum sensumaudire. Si bonum est tuum sentire, ethoc ipsum propter Deum dimittis etalium sequetis, magis exinde proficies.

3. Audivi enim saepe, securius esseaudire et accipere consilium, quam dare.Potest etiam contingere, ut bonum situniuscuiusque sentire; sed nolle aliis ac­quiescere, cum id ratio aut causa postulat,signum est superbiae et pertinaciae.

Consideratio.

Non grave alicui sit, nec indignum vi­deatur propter Deum oboedire homini in

LIBER I. CAPUT IX. 20

licits et honestis: quando Christus factusest oboediens usque ad ignominiam crucis!.Deus sufficiens est causa et ratio: ad oboe­diendum 2zae/a£zsnostris?. Homo oboedienshomini propter Deum maximum honoremDeo facit et ei placet. "Opera bona inoboedientia simpliciter facta Deo sunt gra­tissima et maxime meritoria. Cum humiliet prompta oboedientia etiam complacentDeo valde parva et vilia servitia ex caritatepro utilitate communi facta *.

Nemo tam quiete vivit, nemo tam securemoritur: sicut verus oboediens, et in omni­bus Deo et hominibus subiectus *.

Magna et egregia virtus simplex et puraoboedientia nesciens tarda molimina necparans argumenta: sed implens iussa sinequerela. Ideoque magnaei debetur corona:et cum martyribus percipiet palmam ; quiacertavit fortiter et subegit naturam, ob­oediendo usque ad mortem. Quoniam quidem fortissimum vincendi genus est, semetipsum perfecte vincere et abnegare propteroboedientiam 5.

! Sermones ad novicios 7, P. 6, p. 55, 1. 8. —? Libellus spiritualis exercitii c. 12, P. 2, p. 354,l. 13. — *?Hospitale pauperum c. 5, n. r. — * Li­bellus spiritualis exercitii c. 12, P. 2, p.353, l. 9. —5 Dedisciplina claustralium c. 4, P. 2, p. 284, l. 12.

30 LIBER I. CAPUT X.

Quicunque non concordant cum spiritutuo, illis cede propter pacem tuamet 1pso­rum !, Hoc pro magna sapientia tene; side propria sapientia nihil habes?, Ubiprompta oboedientia, ibi laeta conscientia.Ubi humilitas, ibi sapientia. Ubi pax etconcordia, ibi Deus et omnia bona. Ubilis et dissensio, 1bi diabolus et omnia mala 3.

CAPUT X.

De cavenda superfluitate verborum.

I. Caveas tumultum hominum, quan­tum potes; multum enim impedit trac­tatus saecularium gestorum, etiam si sim­plici intentione proferantur. Cito enim in­quinamur vanitate et captivamur. Vellemme pluries tacuisse et inter homines nonfuisse. Sed quare tam libenter loquimuret invicem fabulamur, cum tamen rarosine laesione conscientiae ad silentiumredimus? Ideo tam libenter loquimur:quia per mutuas locutiones ab invicemconsolari quaerimus; et cor diversis co­gitationibus fatigatum optamus relevare.

! De fideli dispensatore c. i, 8.18. — ? Dedisciplina claustralium c. 4, P. 2, p. 283 sq, l. 31. —3 Hortulus rosarum c. 16, n. 2.

LIBER I. CAPUT X. 31

Et multum libenter de his, quae multumdiligimus vel cupimus, vel quae nobiscontraria sentimus, libet loqui et cogitare.

2. Sed pro dolor, saepe inaniter etfrustra. Nam haec exterior consolatiointerioris et divinae consolationis non mo­dicum detrimentum est. Ideo vigilandumest et orandum, ne tempus otiose trans­eat. Si loqui licet et expedit, quaeaedificabilia sunt, loquere. Malus ususet neglegentia profectus nostri multumfacit ad incustodiam oris nostri. luvattamen non parum ad profectum spiri­tualem devota spiritualium rerum collatio;maxime ubi pares animo et spiritu inDeo sibi sociantur.

Consideratio.

Communiter omnes plus indigemussilerequam loquit. Tempus ad bene operandumdatum est non ad otiandum: neque ad fa­bulandum neque ad iocandum?. Saepe di­citur, quod statim (ut dictum est) poenitereincipit et numquam (si posset illaesum re­vocare) diceretur. Et utinam semel cadendo

! Desolitudine et silentio c. 2, n. 28. — ? Ser­mones ad novicios 7, P. 6, p. 53, l. t.

32 LIBER I. CAPUT X.

doceretur homo damno suo, ne iterum ca­deret! O utinam tot bona verba dicas etores, quot otiosa dixisti, et bona recogiteset rumines, quot mala et noxia cogitasti!*

Cum humilibus et simplicibus Deum di­ligentibus libenter loquere et consiste?. Coz­fer? etiam oz modicam scientiae utilitatemstudiosa et unanimis duorum sibi bene con­sentientium| Zzzzzzcollatie.UndeSalvatornoster ait: «Ubi duo vel tres congregatifuerint in. nomine meo, ibi sum in medioeorum.» f

Parvam habemus zmferorem consolatzonem,quia tam facile et frequenter quaerimus ex­&rioem. Et ideo non meremur divinamaccipere, quia libenter admittimus humanamet caducam. Si haberes lesum crucifixumin corde tuo fixum, non exiret cito de oretuo verbum vanum et otiosum. Sed quianon habes lesum firmiter in corde tuo clau­sum, ideo saepe quaeris solacium forinsecum,debile et frivolum, parum 1uvans intus a do­loribus prementibus cor tuum. : Solus enimIesus praestat verum animae solacium etsanat omnes languores vitiorum. Cur audis

! De solitudine et silentio c. 2, n. 20. — ? Ma­nuale parvulorum c. 6, n. 2. — ? Hospitale pau­perum c. 3, n. 2. — * Defideli dispensatore c.1,S21. Cf. Mt 18, 20.

LIBERI. CAPUT XI. 33

vanos rumores saeculi, qui saepe te contur­bant et distrahunt in corde? Quare negligisdulces sermones Christi, qui te consolaripossunt et confortare in omni tribulationetua die ac nocte?!

CAPUT XI.

De pace acquirenda et zelo proficiendi.

. I. Multam possemus pacem habere,si non vellemus nos cum aliorum dictiset factis, et quae ad nostram curam nonspectant, occupare. Quomodo potestille diu in pace manere, qui alienis curisse intermiscet? qui occasiones forinsecusquaerit? qui parum vel raro se intrin­secus colligit? Beati simplices, quoniammultam pacem habebunt.

2. Quare quidam sanctorum tam per­fecti et contemplativi fuerunt? Quia om­nino se ipsos mortificare ab omnibusterrenis desideriis studuerunt: et ideototis medullis cordis Deo inhaerere at­que libere sibi vacare potuerunt. Nosnimium occupamur propris passionibus,

! Vallis liliorum c. 18, n. 5.Thomae a Kempis Imit. Ed. 3. 3

34. LIBER I. CAPUT XI.

et de transitoriis nimis sollicitamur. Raroetiam unum vitium perfecte vincimus,et ad cotidianum profectum non ac­cendimur: ideo frigidi et tepidi rema­nemus.

3. Si essemus nobis ipsis perfecte mor­tui, et interius minime implicati: tuncpossemus etiam divina sapere, et decaelesti contemplatione aliquid experiri.Totum et maximum impedimentum est,quia non sumus a passionibus et con­cupiscentüs liberi, nec perfectam sanc­torum viam conamur ingredi. Quandoetiam modicum adversitatis occurrit, ni­mis cito deicimur, et ad humanas con­solationes convertimur.

4. Si niteremur, sicut viri fortes, starein proelio: profecto auxilium Dominisuper nos videremus de caelo. Ipse enimcertantes et de sua gratia sperantes pa­ratus est adiuvare: qui nobis certandioccasiones procurat, ut vincamus. Sitantum in istis exterioribus observantiisprofectum religionis ponimus, cito finemhabebit devotio nostra. Sed ad radicemsecurim ponamus, ut purgati a passio­nibus pacificam mentem possideamus.

5. 9] omni anno unum vitium exstir­paremus, cito viri perfecti efficeremur.Sed modo e contrario saepe sentimus,ut meliores et puriores in initio con­versionis nos fuisse inveniamus, quampost multos annos professionis. Fervoret profectus cotidie deberet crescere; sednunc pro magno videtur, si quis primifervoris partem posset retinere. Si mo­dicam violentiam faceremus in principio,tunc postea cuncta possemus facere cumlevitate et gaudio.

6. Grave est, assueta dimittere: sedgravius est, contra propriam voluntatemire. Sed si non vincis parva et levia,quando superabis difficiliora? Resiste inprincipio inclinationi tuae, et malam de­disce consuetudinem, ne forte paulatimad maiorem te ducat difficultatem. .OSj adverteres, quantam tibi pacem etaliislaetitiam faceres, te ipsum bene habendo,puto, quodsollicitior esses ad spiritualemprofectum.

Consideratio.

Quaecumque ad 1e momperünent, de fusnon iudices, zec £e znfromillas: ut pacem

3*

36 LIBER I. CAPUT XI.

semper habeas!. Potes te ipsum inquietaretalibus et proficies nihil. Qui unum, quodsuper omnia est, solummodo quaerit, inace multzblicà erit. conscientia eius *.

Qui froficere vult, omni die incipere debet,nec ullum laborem abhorrere, nec aliquodtempus otiose praeterire*, Multorum est in­cipere, paucorum proficere, paucissimorumad perfectionem pervenire t. Hodie aliquidinchoare, et cras modicum addere et sicdiebus singulis virtutem virtuti, propositumproposito iungere, perficit hominem virtuo­sum, devotum, purum, sanctumet religiosum,Deo carum et hominibus gratiosum *. Quipropter Deum sibi aliquam violentiam facit,Deus ipsi maiorem gratiam dabit: et citoin gzrwmperfectum mutabitur $.

Heu raro hic invenitur, qui Deum purequaerat et se ipsum perfecte vincat et fun­ditus relinquat. Utinam vel zzumvitzum per­Jecte superes aut aliquam alam consuetudznemdedzscas! Consuetudo mala per bonam con­suetudinem vincitur; et bona consuetudo

! Parvum alphabetum monachi in schola Deilect. 16, P. 3, p. 319, 1. 29. — ? De fideli dis­pensatore c. 1, $ 27. — ? Dialogus novitiorum c. 3,n. 2. — *Hortulus rosarum c. 4, n. I. — *Epistula 1,n. IO. — € Brevis admonitio spiritualis exercitiiP. 2, p. 423, l. 3.

LIBER I. CAPUT XII. 37

tandem in naturamvertitur; ut quod zzzfuit Zz/ficzle, bostea videatur /eve ac facile !,

Disce in omnibus te vincere: tunc pacemintus habebis ?.

Nec prius vera interna pax invenitur;nisi homo sibi ipsi sit mortuus et mundo:atque cotidie de novo mor se disponat.Quoniam omni die oportet me proponere,velle mori propter Christum et de novo in­cipere vitam meam emendare; et ad pa­tiendum et moriendum disponere: et meipsum vincere. Immo omni hora et tem­pore oportet me niti exire a me ipso et adfundum merelinquere propter Christum: at­que in eius amore mei ipsius amorem ab­negare et nihilare. Nam tantum lucror:quantum pro Christo dimitto; et tantum pro­ficio: quantum a me exeo *.

CAPUT XII.

De utilitate adversitatis.

I. Bonum nobis est, quod aliquandohabeamus aliquas gravitates et contra­rietates; quia saepe hominem ad corre­

"1 TIb. l. 6. — *?De bona pacifica vita P. 2,p. 395, 1. 8. — ? De mortificata vita P. 2, p. 386,l. 16.

38 LIBER I. CAPUT XII.

vocant, quatinus se in exilio esse co­gnoscat, nec spem suam in aliqua remundi ponat. Bonum est, quod patia­mur quandoquecontradictiones, et quodmale et imperfecte de nobis sentiatur,etiam si bene agimus et intendimus. Istasaepe iuvant ad humilitatem et a vanaglora nos defendunt. Tunc enim me­lius interiorem testem Deum quaerimus,quando foris vilipendimur ab hominibus,et non bene nobis creditur.

2. Ideo deberet se homo in Deo ta­liter-firmare, ut non esset ei necessemultas humanas consolationes quaerere.Quando homo bonae voluntatis tribulaturvel temptatur, aut malis cogitationibusaffligitur: tunc Deum sibi magis neces­sarium intellegit, sine quo nihil boni seposse deprehendit. Tunc etiam tristatur,gemit, et orat pro miseriis, quas patitur.Tunc taedet eum.diutius vivere, et mor­tem optat venire: ut possit dissolvi etcum Christo esse. Tunc etiam beneadvertit, perfectam securitatem et ple­nam pacem in mundo non posse con­stare.

LIBER I. CAPUT XIII. 39

Consideratio.

Patiens esto et adversa libenter suscipe!.Omnes electi adversis multis probati sunt,et cotidie probantur; ut in veritate humi­lati, et probati in praesenti: in futuro glo­riosius exaltentur. Quandoin aliquo excedisnon concidat cor tuum: nec desperes con­suetudine prava vel subita commotione de­victus; sed agnosce reatum tuum, conftere­que delictum: proponens firmiter emendareet cavere de cetero prout oportet?. Istisspinis et turbinibus retrahitur animus a delec­tationibus terrenis; excitatur cor ad amoremcaelestium: exercetur homo perpatientiam ;discit compati afflictis, humiliatur in dolori­bus: conformatur Christi passionibus; fitmagis compunctus, minus dissolutus: oaferventius, $e frequentius; Zagedetvzvere,cupit dissolui ef esse cum Christo: quia momest pax im hoc mundo?. |

CAPUT XIII.

De temptationibus resistendis.I. Quamdiu in mundo vivimus, sine

tribulatione et temptatione esse non pos­

! Detribus tabernaculis c. 3, n. 4. — *Libellus

spiritualis exercitii c. 8,,P. 2, p. 345 sq, 1. 25. —* Sermones de vita et passione Domini 35, P. 3,p. 311, l1.6.

40 LIBER I. CAPUT XIII.

sumus. Undein Iob scriptum est: Temp­tatio est vita humana super terram. Ideounusquisque sollicitus esse deberet circatemptationes suas et vigilare in orationibus,ne diabolus locum inveniret decipiendi,qui numquamdormitat, sed circuit quae­rens, quem devoret. Nemo tam per­fectus est et sanctus, qui non habeataliquando temptationes; et plene eis carerenon possumus.

2.Sunttamen temptationes hominisaepevalde utiles, licet molestae sint et graves;quia in illis homo humiliatur, purgatur,et eruditur. Omnes sancti per multastribulationes et temptationes transierunt etprofecerunt. Et qui temptationessustinerenequiverunt, reprobi facti sunt et de­fecerunt. Non est aliquis ordo tam sanc­tus, nec locus tam secretus, ubi non sinttemptationes vel adversitates.

3. Non est homo securus a tempta­tionibus totaliter, quamdiu vixerit: quiain nobis est, unde temptamur, ex quo inconcupiscentia nati sumus. Una temp­tatione seu tribulatione recedente, aliasupervenit,.et semper aliquid ad patien­dum habebimus, nam bonum felicitatis

LIBER I. CAPUT XIII. 4I

nostrae perdidimus, Multi quaerunt temp­tationes fugere, et gravius incidunt ineas. Per solam fugam non possumusvincere; sed per patientiam et veramhumilitatem omnibus hostibus efficimurfortiores.

4. Qui tantummodo. exterius declinatnec radicem evellit, parum proficiet ;immo citius ad eum temptationes redientet peius sentiet. Paulatim, et per pa­tientiam cum longanimitate Deo iuvantemelius superabis, quam cum duritia etimportunitate propria. Saepius accipeconsilium in temptatione, et cum temptatonoli duriter agere, sed consolationem in­gere, sicut tibi optares fieri.

5. Initium omnium malarum temptatio­num inconstantia animi et parva ad Deumconfidentia. Quia sicut navis sine guber­naculo hinc inde a fluctibus impellitur:ita homo remissus et suum propositumdeserens varie temptatur. Ignis probatferrum, et temptatio hominem iustum. Ne­scimus saepe quid possumus; sed temp­tatio aperit quid sumus. Vigilandum esttamenpraecipue circa initiumtemptationis;quia tunc facilius hostis vincitur, si ostium

42 LIBER I. CAPUT XIII.

mentis nullatenus intrare sinitur; sed ex­tra limen, statim ut pulsaverit, illi ob­viatur. Unde quidam dixit:

Principiis obsita, sero medicina pa­ratur.

Nam primo occurrit menti simplexcogitatio, deinde fortis imaginatio, posteadelectatio et motus pravus, et assensio.Sicque paulatim ingreditur hostis ma­lienus ex toto, dum illi non resistiturin principio. Et quanto diutius ad re­sistendum quis torpuerit, tanto in secotidie debilior fit, et hostis contra eumpotentior.

6. Quidam in principio conversionissuae graviores temptationes patiuntur, qui­dam autem in fine. Quidam vero quasiper totam vitam suam male habent. Non­nulli satis leniter temptantur, secundumdivinae ordinationis sapientiam et aequi­tatem, quae statum et merita hominumpensat, et cuncta ad electorum suorumsalutem praeordinat.

7. Ideo non debemus desperare, cumtemptamur, sed eo ferventius Deum ex­orare, quatinus nos in omni tribulationedignetur adiuvare; qui utique, secundum

LIBER I. CAPUT XIII. 43

dictum Pauli, talem faciet cum temptationeproventum, ut possimus sustinere. Fu­miliemus ergo animas nostras sub manuDei in omni temptatione et tribulatione,quia humiles spiritu salvabit et exaltabit.

8. In temptationibus et tribulationibusprobatur homo, quantum profecit; et ibimaius meritum consistit, et virtus meliuspatescit. Nec magnum est, si homo de­votus sit et fervidus, cum gravitatem nonsentit;. sed si tempore adversitatis pa­tienter se sustinet, spes magni profectuserit. Quidam a magnis temptationibuscustodiuntur, et in parvis cotidianis saepevincuntur, ut humiliati numquam de.seipsis in magnis confidant, qui in tammodicis infirmantur.

Consideratio.

Heu heu fratres multa pericula circum­dant nos undique: scilicet caro diabolus,et mundus totus in maligno positus ! In­testinum litigium ortum est inter carnemet spiritum; carne concupiscente contraspiritum ex poena peccati: et spiritu re­pugnante per rationem contra sensualitatem.

! Sermones ad novicios 15, P. 6, p. 116, l. 21.

44 LIBER I. CAPUT XIII.

Hanc rebellionem primus homo in statu in­nocentiae non senserat: quia spiritus Deosubiectus corporis vires rationis freno quieteregebat. Istud autem bellum intestinum duris­simum est: et molestissirnum omnibus nobiszn carne corruptibila e£peccatrice generatis etzai. Quid namque durius et molestiusunicuique pacem desideranti; quam cotidiebellare contra se ipsum, niti contra naturam,restringere fomitem, vincere concupiscentiamintus prurientem? ! Quid quaeris, quid cupisvidere in mundo, ubi nihil est mundum? ?Nullibi securitas ab adversario maligno, quizon dormit nec quiescit a temptando, seZcreuit et quaerens, quem. decipiat et molestetet a bonis exercitiis impediat et ab orationecessare faciat ?.

Oportet hominem zz zzZo niti praecaveremalum: ne serpens lubricus foramen parvuminveniat, et tandem totum caput cum caudaviolenter infigat *. Si te sentis aliquo vitiomoveri adhibe tempestive remedium: ne diu­tius differendo passio cresca? et deterior faat 5.Cogita de fine sine fine, et cessabit temptatio $.

! Sermones ad novicios 19, P. 6, p. 163 sq,l. 30. — ? Hortulus rosarum c. 2, n. 2. — ? Vallisliliorum c. I0, n. r. — * Sermones ad novicios 8,P. 6, p. 60, 1l.1. — * Dedisciplina claustralium c. 5,P. 2, p. 289, l. 21. — $ Hortulus rosarum c. 2, n. I.

LIBER I. CAPUT XIII. 45

Non invenitur hic aliquod remedium, quoplene omnes vitiorum morbi sanentur, itaquod nullus motus concupiscentiae sentiatur;quia hoc futurae beatitudinis est. donumsanctis promissum. Sed tamen gratia Deiiuvante possunt mali motus refrenari et oc­casiones peccandi vitar1 atque maculaecontractae per singulos dies paenitendo la­vari!. Non est vitium tam grave, quin cu­rari possit, si vulnus aperiatur et spiritualismedici consilium requiratur. Sed aliud estscire remedium, aliud adhibere remedium.Multi sciunt, quid agendumsit quidve ca­vendum, sed nonadhibent diligentiam adcordis orisque custodiam, ideo ex levi oc­casione trahuntur ad consueta vitia. In hacv2, quae tota ZempiaZedicitur, oportetcotidie certare et firmiter proponere et gra­tiam divinam implorare, donec status huiuslubricae vitae et intestin! certaminis fueritfinitus.

Esto benzgnusin fratrem templatum, et orapro tribulato sicut pro temet ipso ?. Quare videsde lapsu alterius? Qui stas, vide ne cadas*.Cave superbiam, si non vis pati ruinam f.

! De disciplina claustralium c. 5, P. 2, p. 289,]l 21. — ? Hortulus rosarum c. 15, n. 3. — ? Ib.Cc.II, n. 3. — * De disciplina claustralium c. 2,P. 2, p. 277, l. 1.

46 LIBER I. CAPUT XIV.

Oportet omnino quod ZuzzLtas gloriam prae­cedat: e£ $aWenta victoribus coronam cummultis ictibus praeparet!.

Saepe valde 2a72a res, unde homo valdegraviter temptatur in se ipso. Hoc Deusiustepermittit contingere, ut veraciter cognoscas,quod, sz 2on potes parva vincere, non poterisgraviora superare?. Quid igitur restat fa­cere? Ad Dominum confugere, ad lesumclamare, gemere et plorare; ut ipse tesemper adiuvet, confortet et custodiat, etpost multa pericula ad se, ubi vera et aeternapax est, benigne cum gratia perducat*.

CAPUTXIV.

De temerario iudicio vitando.

I. Ad te ipsum oculos reflecte, etaliorum facta caveas iudicare. In iu­dicando alios homo frustra laborat, sae­pius errat, et leviter peccat; se ipsumvero iudicando et discutiendo semperfructuose laborat. Sicut nobis res cordiest, sic de ea frequenter iudicamus; namverum iudicium propter privatum amoremfaciliter perdimus. 5i Deus semperesset

!1 Sermones ad novicios 10, P. 6, p. 71 sq,l. 30. — ? Hortulus rosarum c. 15, n. 2. — ? Ho­spitale pauperum €. 9, n. t.

LIBER I. CAPUT XIV. 47

pura intentio nostri desiderii, non tamfaciliter turbaremur pro resistentia sen­sus nostri.

2. Sed saepe aliquid ab intra latet,vel etiam ab extra concurrit, quod nosetiam pariter trahit. Multi occulte seipsos quaerunt in rebus quas agunt, etnesciunt. Videntur etiam in bona pacestare, quando res pro eorum velle fiuntet sentire; si autem aliter fit quam cu­piunt, cito moventur et tristes fiunt.Propter diversitatem sensuum et opinionumsatis frequenter oriuntur dissensiones interamicoset cives, inter religiosos et devotos.

3. Antiqua consuetudo difficulter re­linquitur, et ultra proprium videre nemolibenter ducitur. Si rationi tuae magisinniteris vel industriae, quam virtuti sub­iectivae lesu Christi, raro et tarde erishomo illuminatus; quia Deus vult nossibi perfecte subici, et omnem rationemper inflammatum amorem transcendere.

Consideratio.

51 videris gerinon recta: z Zemerezudicestamen facta tibi ignota !. Quidam dealio­

! Libellus spiritualis exercitii c. 4, P. 2, p. 337, 1.9.

48 LIBER I. CAPUT XIV.

rum malis loquuntur: et suos defectus emen­dare neglegunt!. $1 recte iudicas et pro­ximum emendare intendis, a te ipso incipe ?.Si proprios defectus caute consideres, alio­rum facta parum ponderabis *.. Amor sui intestinum malum: qui rarovincitur nisi Deus perfecte diligatur *. Beatus,qui propter Deum et beneplacitum eiustotum opus suum facit ex caritate cum urazuentione ^. Qui Deum pure quaerit: facilecontentus eri. Qui se zpsum quaeri: seipsum inveniet*. "Totumnihil est, nisi de­sistas Je zpswzi in aliquo gzaerere.

Nullus hostis peior tibi, quam tu ipse tibigraviter commotus ?. Desine concupiscere,et desines indignari. Exterminat seminariumlitis, qui obicit vitium cupiditatis. Non estmagna ars et virtus, velle alios docere etcorripere; sed se ipsum beneregere et cor­reptiones pie suscipere et ferventer se inistis emendare, haec est magna sapientiaapud Deum et homines*.

! Sermones ad novicios 19, P. 6, p. 172,]. 27. — ? Hortulus rosarum c. 15, n. 3. — ? Ib.C. IO, n. 3. — * Sermonesde vita et passione Domini14, P. 3, p. 157, l. 9. — ? Vallis liliorum c. 4,n. 2. — $ Libellus de recognitione propriae fragili­tatis c. 4, P. 2, p. 366, 1l.20. — ? Vallis liliorumC. 24, n. 2.

LIBER I. CAPUT XV. 49

CAPUT XV.

De operibus ex caritate factis.

I. Pro nulla re mundiet pro nulliushominis dilectione aliquod malum est fa­ciendum ; sed pro utilitate tamen in­digentis opus bonum libere aliquandointermittendum est, aut etiam pro me­liori mutandum. Hoc enim facto opusbonum non destruitur, sed in meliuscommutatur. Sine caritate opus externumnihil prodest; quidquid autem ex caritateagitur, quantumcumque etiam parvumsit. et despectum, totum fructuosumefficitur. Magis siquidem Deus pensatex quanto quis agit, quam opus quodfacit.

2. Multum facit, qui multum diligit.Multum facit, qui rem bene facit. Benefacit, qui communitati magis quam suaevoluntati servit. Saepe videtur esse ca­ritas, et est magis carnalitas; quia na­turalis inclinatio, propria voluntas, spesretributionis, affectus commoditatis raroabesse volunt.

3. Qui veram et perfectam caritatemhabet, in nulla re se ipsum quaerit, sed

Thomae a Kempis Imit. Ed. 3. 4

50 LIBER I. CAPUT XV.

Dei solummodo gloriam in omnibus fieridesiderat. Nulli etiam invidet, quia nul­lum privatum gaudium amat; nec in seipso vult gaudere, sed in Deo, superomnia bona, optat beatificari. Neminialiquid boni attribuit, sed totaliter adDeum refert, a quo fontaliter omnia pro­cedunt, in quo finaliter omnes sanctifruibiliter requiescunt. .O qui scintillamhaberet verae caritatis, profecto omniaterrena sentiret plena fore vanitatis.

Consideratio.

Extra caritatem Dei et proximl. zulla. fro­sunt ofera ab hominibus laudata; sed suntsicut vasa vacua oleum non habentia: etsicut lucernae in tenebris non lucentes!.superbus et ambitiosus gloriae temporalislaboremszme/*ucu«habet| Omneopusbonum, propter. Deum factum, laetificatconscientiam, illuminat mentem et amplioremmeretur gratiam ?. Revera fratres si quisoboedierit aut servierit fratri propter Deum,hic exhibet Deo maximumin sua subiectionehonorem: et habebit in fine Christum suilaboris praemium ac sanctae servitutis re­

/.1 Sermones ad novicios 8, p. 6, p. 57, l. 20. —? Vallis liliorum c. 3I, n. 3.

LIBERI. CAPUT XV. 5I

muneratorem ita dicentem. Quod uni dehis fratribus meis minimis fecistis: mihi fe­cistis.! Qui 2eze fact, bene habebit ?.

Cartas est bona voluntas in anima, quaenon desinit recta operari, quamvis debilitasvel necessitas quandoque non permittat agere.bonum, quod praetendit?*. Bona voluntastua perfecte potest implere in paucis, quodoptaveris facere in omnibus divitiis. Quiparatus est dare exiguum, cum habueritparum, non utique tardabit dare maiora,cum Domino largiente ditior fuerit. In mo­dico disce, quod in magno aestimas tefacturum f,

Sicut aqua et ignis contrariantur: sic cari­tas Dei et amor mundi non sociantur *. Illevera; probatur habere cazzfazezm;qui fun­ditus odit sundz vanztatem: et carnalem fugitfamiliaritatem. Sancta quippe caritas nonquaerit in hominibus solacium terrenum: sedspiritualem profectum. Nam animam potiuspensat ad Dei imaginem factam: carnemvero ad malum proclivam refugit ut sibinocivam 9. -—

! Sermones ad novicios 7, P. 6, p. 55, l. 13.Cf. Mt 25, 40. — ? Hortulus rosarum c. 6, n. 2. —? [b. c. 13, n. 2. — * Defideli dispensatore c. 1,8 6. — * De disciplina claustralium c. r1, P. 2,p. 306, 1. 16. — $ Ib. p. 307, 1. 13.

4*

52 LIBER I. CAPUT XVI.

Benevolus esto omnibus bonis et malis:et nulli onerosus. Neminem spernas, nullinoceas; afíflictocondoleas, egeno subvenias:et numquam te extollas . Congaude bonis,sustine malos, ignosce delinquentibus, orapro omnibus*.

CAPUT XVI.

De sufferentia defectuum aliorum.

I. Quae homoin se vel in aliis emen­dare non valet, debet patienter sustinere,donec Deus aliter ordinet. Cogita, quiasic forte melius est pro tua probationeet patientia, sine qua non sunt multumponderanda merita nostra. Debes tamenpro talibus impedimentis supplicare, utDeus tibi dignetur subvenire, et possisbenigne portare.

2. Si quis semel aut bis admonitusnon acquiescit, noli cum eo contendere;sed totum Deo committe, ut fiat vo­luntas eius et honor in omnibus servissuis, qui scit bene mala in bonum con­vertere. Stude patiens esse in tolerando

! Alphabetum monachi lect. 2 et 13, P. 3, p. 317319. — ? Hortulus rosarum c. 8, n. r.

LIBER I. CAPUT XVI. 53

aliorum defectus, et qualescumque in­firmitates; quia et tu multa habes, quaeab alis oportet tolerari. Si non poteste talem facere, qualem vis, quomodopoteris alium ad tuum habere bene­placitum? Libenter habemus alios per­fectos, et tamen proprios non emendamusdefectus.

3. Volumus, quod alii stricte corri­gantur, et ipsi corrigi nolumus. Displicetlarga aliorum licentia, et tamen nobisnolumus negari quod petimus. Aliosrestringi per statuta volumus, -et ipsinullatenus patimur amplius cohiberi. Sicergo patet, quam raro proximum sicutnos ipsos pensamus. 5i essent omnesperfecti, quid tunc haberemus ab aliis

.pro Deo pati?4. Nunc autem Deus sic ordinavit, ut

discamus alter alterius onera portare;quia nemosine defectu, nemosine onere,nemo Sibi sufficiens, nemo sibi satissapiens; sed oportet nos invicem por­tare, invicem consolari, pariter adiuvare,instruere et admonere. Quantae autemvirtutis quisque fuerit, melius patet oc­casione adversitatis. Occasiones namque

54. LIBER I. CAPUT XVI.

hominemfragilem non faciunt, sed qualissit, ostendunt.

Consideratio.

Unus Deus nos omnes creavit, unus pa­scit et gubernat, unus ad unius beatitudinisfinem nos vocavit. Si ergo a Deo unanrmiter vocati sumus, uno pretio redempti,uno spiritu potati, studeamus mutuodiligere !.Quia in Christo fratres sumus, oremus proinvicem sicut fraterna caritas exigit; servia­mus invicem, swpforiemus invicem, admonea­mus invicem, eozsolemur inuicem: gaudeamusinvicem, tristemur invicem ?,

Sustine patienter et longanimiter aliorumdefectus: quos Deus omnia videnssustinet. ...Siquidem et tu in multis deficis: nec semperfacis, quod proponis aut dicis?*. Cogzz, quodDeus in multis te portavit et adhuc cotidieportat. Porta ergo fratrem tuum in paucis,sicut te Deus portat in multis*. Pudeat tenondum didicisse parvos /rafris defectusfolerare, qui cotidie infirmitatem propriamab alus desideras poríar:z. Cur ergo eandemmisericordiam non exhibes alteri, quam optes

! Hortulus rosarum c. I5, n. r. — ? Sermonesde vita et passione Domini 35, P. 3, p. 312,l. 24. — ? De recognitione propriae fragilitatis c. 4,P. 2, p. 365 sq, l. 26. — * Vallis iliorum c. 24, n. 2.

LIBER I. CAPUT XVII. 55

fieri tibi?! Quae emendare non vales, ferbono animo tacendo et converte te ad Deummagis orando. Qui pro alio sicut pro seipso orat, duplex bonum facit*. Qui in Deoconfidit: sustinet omnia patienter *.

Porta, et portaberis; excusa, et excusa­beris. Compatere peccanti, et compatieturtibi. Sicut feceris alteri, sic fiet etiam tibi,Deo iuste iudicante et vindicante. Quid­quid imperfectionis et ineptitudinis videmusvel audimus, hoc pie in bonum interpretaridebemus, sicut de nobis fieri optamus *. Illebene et prudenter docet, qui a se Ipso in­cipit et primo emendat, quod in aliis notatet reprehendit 5.

CAPUT XVII.

De monastica vita.

I. Oportet quod discas te ipsum inmultis frangere, si vis pacem et con­cordiam cum aliis tenere. Non est par­vum in monasteriis vel in congregationehabitare, et inibi sine querela conversari,et usque ad mortem fidelis perseverare.

! Epistula 1, n. 9. — ? Hortulus rosarum c. I5,n. 3. — ? De recognitione propriae fragilitatis c. 4,P.2, p. 366, l. 19. — * Hortulus rosarum c. 15,n. 2, I, — ? Vallis liliorum c. 21, n. 5.

56 LIBER I. CAPUT XVII.

Beatus, qui ibidem bene vixerit et feli­citer consummaverit. Si vis debite stareet proficere, teneas te tamquam exulemperegrinum super terram. Oportet testultum fieri propter Christum, si vis.religiosam ducere vitam.

2. Habitus et tonsura modicum con­fert; sed mutatio morum, et integramortificatio passionum verum faciunt re­ligiosum. Qui aliud quaerit, quam pureDeum et animae suae salutem, non in­veniet nisi tribulationem et dolorem. Nonpotest etiam diu stare pacificus, quinon nititur esse minimus et omnibussubiectus.

3. Ad serviendum venisti, non ad re­gendum; ad patiendum et laborandumscias te vocatum, non ad otiandumvelfabulandum.| Hicergoprobanturho­mines, sicut aurum in fornace. Hic nemopotest stare, nisi ex toto corde se vo­luerit propter Deum humiliare.

Consideratio.

Non vestis pulchra, nec gradus excellen­tia, perfectum /aezt relzgzosum; sed perfectasaeculi abrenuntiatio, et vitiorum cotidiana

LIBER I. CAPUT XVII. 57

mortficafzo: et praecipue puritas cordis etamor virtutum tendens directe in Deum !.Ile vere religiosus est, qui saeculo sponterenuntiat, et corde ad saeculum non regy­rat; qui perpetuo se Deo obligat: et omnesvoluntates suas propter Deum /raezgerestudet *.

Monache, ed quid vemiti? Quare mun­dum reliquisti, cur cappam istaminduisti etpompam mundi despexisti? Nonne, ut Deoservires et cor tuum custodires?? Maneasergo in medio sanctae congregationis: etmanebit tecum Dominus. Ipse enim ait.Ego in medio vestrum: sicut qui ministrat.Et ad discipulos inquit. Vos estis qui per­mansitis mecum in temptationibus meis. Sibonus es: mane et aedifica alios. Si pec­cator es et infirmus: mane, ut aedificeris abalis*. In cella, aut legens aut orans, autoperans inveniaris*. Sit tibi cella paradisus,chorus caelum, lectio sacra cibus. Sit tibisilentium amicus, labor socius, oratio auxilia­rius$. Quamdiu ergo spiritus tuos rexeritartus; sit cella, requietionis tuae domus ac

! Sermones ad novicios 14, P. 6, p. 109, l. 26. —? [b. p. 11o, l. 7. — ? Vita boni monachi c. 1. —* Sermones ad novicios 2, P. 6, p. 17, l. 7. —* Brevis admonitio spiritualis exercitii P. 2, p 431,]. t. — $ Ib. p. 430, l. 24.

58 LIBER I. CAPUT XVIII.

tumulus: donec tibi aperiatur paradisus cae­lestis. Est enim via brevis de cella ad cae­lum: si in ea caelicam duxeris vitam !.

CAPUT XVIII.

De exemplis sanctorum patrum.I. Intuere sanctorum patrum vivida

exempla, in quibus vera perfectio refulsitet religio, et videbis, quam modicum sit,et paene nihil, quod nos agimus. Heu,quid est vita nostra, si illis fuerit com­parata? Sancti et amici Christi Dominoservierunt in fame et siti, in frigore etnuditate, in labore et fatigatione, invigiliis et ieiuniis, in orationibus et me­ditationibus sanctis, in persecutionibuset opprobriis multis. |

2. O quam multas et graves tribu­lationes passi sunt apostoli, martyres,confessores, virgines, et reliqui omnes,qui Christi vestigia voluerunt sequi. Namanimas suas in hoc mundo oderunt, utin aeternam vitam eas possiderent. Oquam strictam et abdicatam vitam sanctipatres in eremo duxerunt! quam longas

! Libellus spiritualis exercitii c. 4, P. 2, p. 338,l.'22.

LIBER I. CAPUT XVIII. 59

et graves temptationes pertulerunt! quamfrequenter ab inimico vexati sunt! quamcrebras et fervidas orationes Deo ob­tulerunt! quam rigidas abstinentias per­egerunt! quam magnum zeluni et fervoremadspiritualemprofectum. habuerunt!quam forte bellum adversus edomatio­nem vitiorum gesserunt! quam puram etrectam intentionem ad Deum tenuerunt!Per diem laborabant, et noctibus orationidiutinae vacabant; quamquam laborandoab oratione mentali minime cessarent.

3. Omne.tempusutiliter expendebant;omnis hora ad vacandum Deo brevisvidebatur; et prae magna dulcedine con­templationis etiam oblivioni tradebaturnecessitas corporalis refectionis. Omnibusdivitiis, dignitatibus, honoribus, amiciset cognatis renuntiabant; nil de mundohabere cupiebant, vix necessaria vitaesumebant; corpori servire, etiam in ne­cessitate, dolebant. Pauperes igitur erantrebus terrenis, sed divites valde ingratiaet virtutibus. Foris egebant, sed intusgratia et consolatione divina reficiebantur.

4. Mundo erant alieni, sed Deo pro­ximi ac familiares amici. Sibi ipsis vide­

60 LIBER I. CAPUT XVIII.

bantur tamquam nihili, et huic mundodespecti; sed erant in oculis Dei pretiosiet dilecti. In vera humilitate stabant,in simplici oboedientia vivebant, in cari­tate et patientia ambulabant: et ideocotidie in spiritu proficiebant, et ma­gnam apud Deum gratiam obtinebant.Dati sunt in exemplum omnibus religio­sis, et plus provocare nos debent adbene proficiendum, quam tepidorum nu­merus ad relaxandum.

5. O quantus fervor omnium religio­sorum in principio suae sanctae institu­tionis fuit! O quanta devotio orationis!quanta aemulatio virtutis! quam magnadisciplina viguit! quanta reverentia etoboedientia sub regula magistri in om­nibus effloruit! Testantur adhucvestigiaderelicta, quod vere viri sancti et per­fecti fuerunt, qui tam strenue militantesmundum suppeditaverunt. lam magnusputatur, si quis transgressor non fuerit,si quis, quod accepit, cum patientiatolerare potuerit. |

6. Oh teporis et neglegentiae statusnostri, quod tam cito declinamus a pri­stino fervore, et iam taedet vivere prae

LIBER I. CAPUT XVIII. 61

lassitudine et tepore! Utinam in te penitusnon dormitet profectus virtutum, quimulta saepius exemplavidisti devotorum!

Consideratio.

Insbice viam sancorum, lege doctrinameorum; üt cumsanctis sanctus fias a sanctiserudiaris, per sanctos adiuveris a sanctisexaudiaris !.

Nemo coronabitur in caelo: nisi qui legi­time certaverit contra passionessuas et vitiain hoc mundo?. Bellare ergo oportet cumadiutorio Dei instanter orando; a delicatisabstinendo, patienter adversa tolerando:sicut fecerunt omnes sez, et praecipuemaríyres Chrisü; qui fortissime certandovicerunt adversarios suos benigne patiendo:atque post multa improperia et tormenta,innocenter moriendo. Non attenderunt adamicos et parentes carnales: noh ad divitiaset honores temporales; sed ad aeterna prae­mia, ad caelestes thesauros, ad coronastriumphales et immarcescibiles glorias pro­merendas*.

Certaverunt etiam sancti coz/essores, sobrieiuste et ple vivendo; saepe ieiunando, vigi­

! De disciplina claustralium c. 15, P. 2, p. 315,l. 26. — ? Sermones ad novicios 18, P. 6, p. 144,l. 3. — ? Ib. p. 145 sq, 1. 24.

62 LIBER I. CAPUT XVIII.

lando, orando, meditando, studendo: ge­mendo, plorando, pro suis et aliorum peccatissupplicando; oblocutiones detractiones, de­risiones, murmurationes, minas, exactiones,damna et iniurias sustinendo: in fide recta,spe firma, et caritate perfecta usque ad mor­tem perseverando!.

Certaverunt etiam sazefi eremitae et mon­achi, et diversorum ordinum professores,saeculo renuntiantes: vanitates mundi et de­licias carnis spernentes, gloriam et honoremtemporalem conculcantes; tumultus hominumfugientes, solitudinem diligentes; propria re­linquentes, crucem suam tollentes; corpussuum per abstinentiam castigantes, linguam

'silentio refrenantes: evagationes et discursusdevitantes, violentiam sibi per singulos diesinferentes; iugo sanctae oboedientiae sesponte subicientes, in claustris sub regula­ribus disciplinis stricte viventes: apostolicamperfectionem imitantes et propter Christumcotidianae crucifixioni se tradentes*.

Certaverunt etiam fortiter contra hostessuos sacrae 7:77g726$et viduae continentes:quae saeculi vanitates et carnis voluptatesac diabolicas temptationes in aetate puellariet sexu fragili vicerunt amore Iesu Christi;

! Sermones ad novicios 18, P. 6, p. 146, 1l.11. —? [b. p. 147, l. 5.

LIBER I. CAPUT XVIII. 63

orationibus vigiliis et ieiuniis insistentes, mun­dana consortia et colloquia inutilia vitantes,corpora sua castigantes, ab omni ornatusuperfluo abstinentes: soli Deo sincera menteet casto corpore placere cupientes et adcaelestis et invisibilis sponsi praesentiam in­cessanter cum gemitu et ardenti amore an­helantes!.

Studium humilis circa humilia exemfpíasancdorum. Legit in scripturis sanctis et con­siderat, quam longe sit a sanctorum vir­tutibus. Miratur eorum exercitia, labores,temptationes, abstinentias; intuetur summamhumilitatem, fortissimam patientiam, per­fectam oboedientiam et plenam omniumrerumsaeculariummortificationem.| Defletideo acriter et contristatur vehementer, quianon est in eo talis virtutum fervor nequepro acquirendis virtutibus consimilis labor.Ah pulvis, inquit, quid nos sumus? Caroet sanguis, in quibus nos involuti lacemus.Terra patria nostra, terrena cogitatio nostra,animalis conversatio nostra, lignum et lapidesoccupatio nostra. Esca et potus, somnusetotium in finibus nostris. O quantum in imosumus, qui vix vestigium pedis de virtutibussanctorum habemus?*?

! Ib. p. 150 sq, l. 30. — ? De tribus tabernaculisC. 2, n. I2 I3.

64 LIBER I. CAPUT XIX.

CAPUT XIX.

De exercitiis boni religiosi.

I. Vita boni religiosi omnibus virtu­tibus pollere debet: ut sit talis interius,qualis videtur hominibus exterius. Etmerito, multo plus debet esse intus, quamquod cernitur foris, quia inspector nosterest Deus, quem summopere revereri de­bemus, ubicumque fuerimus, et tamquamangeli in conspectu eius mundi incedere.Omni die renovare debemus propositumnostrum et ad fervorem nos excitare,quasi hodie primum ad conversionemvenissemus, atque dicere: Adiuva me,Domine Deus, in bono proposito etsancto servitio tuo, et da mihi nunchodie perfecte incipere, quia nihil estquod hactenus feci.

2. Secundum propositum nostrum, cur­sus profectus nostri; et multa diligentiaopus est bene proficere volenti. Quodsifortiter proponens saepe deficit; quidille, qui raro aut minus. fixe aliquid pro­ponit? Variis tamen modis contingit de­sertio propositi nostri; et levis omissioexercitiorum vix sine aliquo dispendio

transit. lustorum propositum in gratiaDei potius, quam in propria sapientiapendet: in quo et semper confidunt,quidquid arripiunt. Nam homo proponit,sed Deus disponit, nec est in hominevia eius.

3. 5i pletatis causa aut fraternaeutili­tatis proposito quandoque consuetumomittitur exercitium, facile postea poteritrecuperari. Si autem taedio animi autneglegentia faciliter relinquitur, satis cul­pabile est et nocivum sentietur. Conemurquantum possumus, adhuc leviter de­ficiemus in multis. Semper tamen aliquidcerti proponendum est, et contra illapraecipue, quae amplius nos impediunt.Exteriora nostra et interiora pariter no­bis scrutanda sunt et ordinanda, quiautraque expediunt ad profectum.

4. 9i non continue te vales colligere,saltem interdum, et ad minus semel indie, mane videlicet, aut vespere. Manepropone, vespere discute mores tuos,qualis hodie fuisti in verbo, opere etcogitatione; quia in his saepius forsitanDeum offendisti et proximum. Accingete, sicut vir, contra diabolicas nequitias;

Thomae a Kempis Imit. Ed. 3. 5

66 LIBER I. CAPUT XIX.

frena gulam, et omnem carnis inclina­tionem facilius frenabis. Numquam sisex toto otiosus, sed aut legens, autscribens, aut orans, aut meditans, autaliquid utilitatis pro communi laborans.Corporalia tamen exercitia discrete suntagenda, nec omnibus aequaliter assu­menda.

5. Quae communia non sunt, non suntforis ostendenda; nam in secreto tutiusexercentur privata. Cavendum tamen, nepiger sis ad communia et ad singulariapromptior; sed expletis integre et fideliterdebitis et iniunctis, si jam ultra vacat,redde te tibi, prout devotio tua desiderat.Non possunt omnes habere unum exer­citium, sed aliud isti, aliud illi magisdeservit. Etiam pro temporis congruentiadiversa placent exercitia, quia alia infestis, alia in feriatis magis sapiunt diebus.Aliis indigemus tempore temptationis, etalis tempore pacis et quietis. Alia, cumtristamur, libet cogitare, et alia, cum laetiin Domino fuerimus.

6. Circa principalia festa renovandasunt bona exercitia et sanctorum suffragiaferventius imploranda. De festo in festum

LIBER I. CAPUT XIX. 67

proponere debemus, quasi tunc de hocsaeculo migraturi et ad aeternum festumperventuri. Ideoque sollicite nos prae­parare debemus in devotis temporibuset devotius conversari, atque omnem ob­servantiamstrictius custodire, tamquamin brevi praemium laboris nostri a Deopercepturi.

7. Et si dilatum fuerit, credamus nosminus bene praeparatos atque indignostantae adhuc gloriae, quae revelabiturin nobis tempore praefinito: et studeamusnos melius ad exitum praeparare. Beatusservus, ait evangelista Lucas, quem, cumvenerit Dominus, invenerit vigilantem.Amen dico vobis, super omnia bona suaconstituet eum.

Consideratio.

Ab exterioribus pervenitur ad interiora;ab inferioribus ad superiora: acorporalibusad spiritualia. Paulatim proficit homo: ethoc per cotidiana exercitia. Et licet primomulta sint gravia: tamen in consuetudinemducta, fiunt levia et sapida!, Omniaexercitia

! Brevis admonitio spiritualis exercitii P. 2,p. 421, l. 3.

«68 LIBER I. CAPUT XIX.

ad hoc dirigenda sunt: ut passiones vincantur,ut propria voluntas mortificetur; ut munduscontemnatur et Deus diligatur: ut cave re­J*enetur, et spiritus ad caelestia elevetur;ut omnibus affectionibus mitigatis: puritascordis et tranquilla mens possideatur!.

Cum fuerit hora surgendi ne tardes inlecto; sed assuesce surgere cito: et signa tesanctae crucis signaculo trino?. Ante opusexternum: prius eleva cor ad Deum *. |,Ortoiam die benedic Creatorem caeli et terrae;qui tibi adhuc spatium bene vivendi con­cessit: et solem suum pro variis usibus superte fecit oriri *.

Omni mane proponendum est: quahlter prae­sens dies utilius expendatur*. [In specialifrogonendum est contra ila vitia. foríius, quaemagis molestant et frequentius adveniunt $.Habeas firmum propositum te emendandi;et si centum annis posses adhuc vivere, co­gita, quod propter nihil aliud velis vivere,nisi ut Deo possis perfectius servire". Necpropositi tui hodierni obliviscaris: quod heu

! Brevis admonitio spiritualis exercitii P. 2, p. 427,l 17. — ? Libellus spiritualis exercitii c. 5, P. 2,p. 340, l. i2. — ? Ib. c. 3, P. 2, p. 334, 1. 28. —* Jb. c.2, P.2, p.334, l. 9. — ?*Ib. p. 333,l. 15. — € Epistula 2, n. 3. — "*Ib. 6, n. 2j2, n. 3.

LIBER I. CAPUT XIX. 69:

nimis cito per incuriam perit!. Custodi pro­positum, tempus neglegere noli: non redithora transacta*.

Ille veraciter quasi hodie natus vivere in­cipit, qui in spiritu ambulare proponit etomnia nociva vitat et spernit?. Et quando­quidem sic oret vel consimiliter :

Qbone Iesu, succurre mihi modo. EiaDomzne Deus, adiuva me. Quid ego miseragam sine te?* 4a7ve me lesu bone:et salva erit anima mea. Servus tuus sum

ego; da mihi auxilium gratiae tuae: etbene mihi cito erit 5.

Non pigeat te orare: si vis a vitiis libe­rari?. Ora pro gratia: et' dabitur tibi decaelo victoria sancta". 'Tepidus de maneràro fervescit in vespere 5.

Melius est orare quam legere: et in tem­pore suo utrumque est agendum?. Lectiosacra ignorantiam nostram erudit: ^dubiasolvit, errores corrigit, bonos moresinstruit;

! Libellus spiritualis exercitii c. 3, P. 2, p. 336,l.7. —?* Ib. c.2, P.2, p. 333, 1.23. — ? En­chiridion monachorum c. 6, n. 2. — * Epistula 6,n. 2; 2, n. 3. — * Brevis admonitio spiritualisexercitii P. 2, p. 428, 1l.12. — 8 Ib. p. 422, 1. 2. —? Libellus spiritualis exercitii c. 2, P. 2, p. 333,l. 25. — ? Hortulus rosarum c. I2, n. 7. — ? Brevisadmonitio spiritualis exercitii P. 2, p. 422, 1. 7.

7o LIBER I. CAPUT XIX.

facit cognoscere vitia, hortatur ad virtutes,excitat ad fervorem, incutit timorem:recolligitmentem, recreat fastidiosum animum. Etquia non potes continuo orare vel legere:debes aliquid utile exterius operari. In quaoperatione oratio praeeat, oratio intercurrat:oratio totum finiat!.

Vade ad opus tuum, et labora in vineaDei pro denario aeternae vitae; ne tibl im­properet pater familias, quid hic stas totadie otiosus? Laudat scriptura bene operan­tem; remunerat Christus servum fidelem:arguit pigrum et neglegentem; iubet ab eotoli gratiam concessam: et dari eam fer­ventius operanti. "Veniet namque tempusquando non poteris amplius operari: necunum quidem verbum loqui prae infirmitate.Hoc modo debes praecogitare; et semperde extrema hora pavere: ne vacuumte in­veniat?.

Multi computant pecunias et expensasrerum: pauci conscientiam et neglegentiastemporum 4Zscuizuzi. Ideoque magis de­ficdaunt, quam proficiunt. Loquuntur bonaet non faciunt; detestantur mala in aliis:se ipsos autem neglegunt in multis. 'Tu vero

! Brevis admonitio spiritualis exercitii P. 2,p. 422, l. r1. — ? Dedisciplina claustralium c. 6,P. 2, p. 292 sq, 1. 20.

LIBER I. CAPUT XIX. 71

aliter institutus es. Et si vere proficere velis:omni vespere fe discutere non omittas. Quodsi feceris, renovaberis spiritu mentis: etpacem habebit tabernaculum tuum. Securedormies: et non erit qui exterreat quies­centem in Christo. Mirum valde et tremen­dum nimis; quod quis audeat ire dormitum,aliquo gravi delicto occupatus: non com­punctus neque confessus. Pro dolor, plurespercepi in sua malitia et peccatorum faecibussubita morte exstinctos: et omnium amicorumsolacio destitutos!.

Sed ne propriis miseriis deiclamur et gra­vemur, et divinorum beneficiorum immemoresefhciamur: providit Dei sapientia, et sanctamater instituit ecclesia; quatenus in desiderioanimae singulis annis Christi et sanctorumeius agantur solemnia: ut devotio excitetur,fides incalescat, et caritas augeatur. Namtanto devotius quis festa celebrat, digniusquein sanctis suis Deum honorat: quanto inspiritu plus proficit, et ad amorem aeterni­tatis se latius extendit?. Ad illud igitur sol­lemne et aezermumfestum, quod pro sui magni­tudine nec concipi potest nec dici; totusaffectus nostrae devotionis vehementer aspi­

! Libellus spiritualis exercitii c. Io, P. 2, p. 349,]. 6. — ? Sermones de vita et passione Domini 3,P. 3, p. 82, l. 13.

72 LIBER I. CAPUT XX.

rari debet et incitari: quotienscumquein terrisfesta solemniter celebrantur. Unde omniafesta nostra potius sunt illius aeternae festi­vitatis quaedam praeambula: quam verafestadicenda. Hic tamen in lumine fidei incho­antur: sed illic in luce gloriae cuncta perficientur. Ibi est enim angelica laus et ani­marumsanctarum concentus suavissimus: ibiin praesentia Conditoris cuncti laetantur un­animes!.

CAPUT XX.

De amore solitudinis et silentii.

Quaere aptum tempus vacanditibi,et de beneficiis Dei frequenter cogita.Relinque curiosa. Tales perlege materias,quae compunctionem magis praestant,quam occupationem. 5i te subtraxerisa superfluis locutionibus et otiosis circu­itionibus, nec non a novitatibus et ru­moribus audiendis: invenies tempus suf­ficiens et aptum pro bonis meditationibusinsistendis. Maximi sanctorum humanaconsortia, ubi poterant, vitabant, et Deoin secreto servire eligebant.

! Sermones de vita et passione Domini 3, P. $;p. $05sq, 1. 22.

LIBER I. CAPUT XX. 73

2. Dixit quidam: Quotiens inter homi­nes fui, minor homo redii. Hoc saepiusexperimur, quando diu confabulamur.Facilius est omnino tacere, quam verbonon excedere. Facilius est domi latere,quam foris se posse sufficienter custodire.Qui igitur intendit ad interiora et spiri­tualia pervenire, oportet eum cum Iesua turba declinare. Nemo secure apparet,nisi qui libenter latet. Nemo secure lo­quitur, nisi qui libenter tacet. Nemosecure praeest, nisi qui libenter subest.Nemo secure praecipit, nisi qui beneoboedire didicit.

3. Nemo secure gaudet, nisi bonaeconscientiae in se testimonium habeat.Semper tamen sanctorum securitas plenatimoris Dei exstitit. Nec eo minus.sol­liciti et humiles in se fuerunt, quia magnisvirtutibus et gratia emicuerunt. Pravorumautem securitas ex superbia et praesump­tione oritur, et in fine in deceptionemsui ipsius vertitur. Numquam promittastibi securitatem in hac vita, quamvis bonusvidearis coenobita aut devotus eremita.

4. Saepe meliores in aestimatione ho­minum gravius periclitati sunt propter

74 LIBER I. CAPUT XX.

suam nimiamconfidentiam. Unde multisutilius est, ut non penitus temptationibuscareant, sed saepius impugnentur, nenimium securi sint, ne forte in superbiameleventur, ne etiam ad exteriores con­solationes licentius declinent. .O, quinumquam transitoriam laetitiam quaereret,qui numquam cum mundose occuparet,quam bonam conscientiam servaret! O,qui omnem vanam sollicitudinem am­putaret, et dumtaxat salutaria ac divinacogitaret, et totam spem suam in Deoconstitueret, quam magnam pacem etquietem possideret!

5. Nemo dignus est caelesti con­solatione, nisi diligenter se exercueritin sancta compunctione. Si vis corde­tenus compungi, intra cubile tuum,et exclude tumultus mundi, sicut scrip­tum est: In cubilibus vestris compungi­mini. In cella invenies, quod deforissaepius amittes. Cella continuata dul­cescit, et male custodita taedium generat.Si in principio conversionis tuae beneeam incolueris et custodieris, erit tibipostea dilecta amica et gratissimumsolacium.

LIBER I. CAPUT XX. 75

6. In silentio et quiete proficit animadevota et discit abscondita scripturarum.Ibi invenit fluenta lacrimarum, quibussingulis noctibus se lavet et mundet, utConditori suo tanto familiarior fiat, quantolongius ab omni saeculari tumultu degit.Qui ergo se abstrahit a notis et amicis,approximabitilli Deus cum angelis sanctis.Melius est latere et sui curam agere,quam se neglecto signa facere. Lauda­bile est homini religioso, raro foras ire,fugere videri, nolle etiam homines videre.

7. Quid vis videre, quod non licethabere? Transit munduset concupiscentiaeius. Trahunt desideria sensualitatis adspatiandum; sed cum horatransierit, quidnisi gravitatem conscientiae et cordis dis­persionem reportas? Laetus exitus tristemsaepe reditum parit, et laeta vigilia sero­tina triste mane facit. Sic omne carnalegaudium blande intrat, sed in fine mordetet perimit. Quid potes alibi videre, quodhic non vides? Ecce caelum et terra etomnia elementa; nam ex istis omnia suntfacta.

8. Quid potes alicubi videre, quod diupotest sub sole permanere? Credis te

76 LIBER I. CAPUT XX.

forsitan satiari, sed non poteris pertingere.Si cuncta videres praesentia, quid essetnisi visio vana? Leva oculos tuos adDeum in excelsis, et ora pro peccatistuis et neglegentiis. Dimitte vana vanis;tu autem intende illis, quae tibi prae­cepit Deus. Claude super te ostium tuum,et voca ad te lesum, dilectum tuum.Mane cum eo in cella, quia non inveniesalibi tantam pacem. Si non exisses necquicquam de rumoribus audisses, meliusin bona pace permansisses. Ex quo novadelectat aliquando audire, oportet teexinde turbationem cordis tolerare.

Consideratio.

Vere in solitudine aliquid magni laterevidetur, quae a plerisque sanctis tam ardenterest amplexata!,. Hanc Christus verbo etexemplo docuit, quando in nocte solus inoratione pernoctavit et orantibus cubiculumintrare iussit !, Solitudo, devotionis est mater:turba vero conturbat?. Qui appetit caelestiasecreta cognoscere: oportet eum ab homi­nibus elongari?. Quandote subtrahis a tumul­

! Sermo 7 ad fratres, n. 2. — ? Libellus exer­citii spiritualis c. 4, P. 2, p. 336, 1. 24. — ? Dedisciplina claustralium c. 7, P. 2, p. 396, l. 21.

LIBER I. CAPUT XX. 77

tibus hominum orando, studendo, tunc af­jropinquas caelestibuschoris angelorum. Eritnobis /zz/o Christus famzEarzer cordibusquenostris ipsius amor suavior, gze4/o huiussaeculi aspectus atque affectus fuerit rarior *.Qui hanc intrat solitudinem, quamvis forislaboret, eius tamen mens intus orare noncessat. Etsi ad horam inde videturdistrahi,mox in id ipsum redirefestinat, quia intushabet, qui cotidie clamat: En, sto anteostium et pulso. Beata anima, quae ad-hancvocem semper vigilat! Idcirco enim voxdilecti hanc invitat ascendere, ne infimisrebuspossit indebito amore retineri *.

Silentium amica solitudinis est*. Priusdisce tacere quam loqui: potiusque velisinstrui quam docere: tutius est enimvellelatere, quam aparere?. "Tutiustacere, quaminsipienter loqui5. Melius est tacere: quamimprudenter loqui *. Pondera verba tua, ante­quam loquaris*. Multi multa loquuntur, sednon sine periculo linguae pronae ad malum *.

! Consolatio pauperum n. 9. — ? Sermo 7 adfratres, n. 4. — ? Sermo 9 ad fratres, n. 2 3. —* Sermo 8 ad fratres, n. 1. — ? Parvum alphabetummonachi in schola Dei lect. 15, P. 3, p. 319. —* Vallis liliorum c. 24, n. 2. — * Brevis admonitiospiritualis exercitii P. 2, p. 426, 1l.15. — 9?Hortulusrosarum c. I6, n. 2, — ? Vallis liliorum c. 18, n. 3.

78 LIBER I. CAPUT XXI.

Dominus noster Iesus Christus nos instruit,ut necessaria tantum et utilia loqui curemus,superflua vero et inutilia declinemus. Nonenim servus Dei silentium 1ta reputare debet,quasi loquendum numquam sit; sed suo tem­pore et loco verba sua, sicut dispensatorbonus, distribuere sciat! Qui cum multisvivit, non solum satis sibi, sed etiam aliissocialis esse debet. Quidam magnum aesti­mant, silentium continuum servare, sicuti est;sed silere et loqui, prout oportet, maius est ?.

CAPUT XXI.

. De compunctione cordis.

I. Si vis aliquid proficere, conservate in timore Dei, et noli esse nimis liber;sed sub disciplina cohibe omnes sensustuos, nec. ineptae te tradas laetitiae. Date ad cordis compunctionem, et invenies.devotionem.| Compunctiomultabonaaperit, quae dissolutio cito perdere con­suevit. Mirum est, quod homo potestumquam perfecte in hac vita laetari, quisuum exilium et tam multa periculaanimae suae considerat et pensat.

1 Sermo 8 ad fratres, n. 1. — ? De solitudineet silentio c. 2, n. 9.

"LIBER I. CAPUT XXI. 79

2. Propter levitatem cordis et negle­gentiam defectuum nostrorum non sén­timus animae nostrae dolores; sed saepevane ridemus, quando merito flere de­beremus. Non est vera libertas nec bonalaetitia, nisi in timore Dei cum bonaconscientia. Felix, qui abicere potestomne impedimentum distractionis, et adunionem se recolligere sanctae compunc­tionis. Felix, qui a se abdicat, quidquidconscientiam suam maculare potest vel gra­vare. Certa viriliter, consuetudo consue­tudine vincitur. Si tu scis homines dimit­tere, ipsi bene te dimittent tua facta facere.

3. Non attrahas tibi res aliorum, necte implices causis maiorum. Habeassemper oculum super te primum, et ad­moneas te ipsum specialiter prae omnibustibi dilectis. Si non habes favorem ho­minum, noli ex hoc tristari; sed hoc sittibi grave, quia non habes te satis beneet circumspecte, sicut deceret Dei servumet devotum religiosum conversari. Utiliusest saepe et securius, quod homo nonhabeat multas consolationes in hac vita,secundum carnem praecipue. Tamen quod'divinas non habemus, aut rarius sentimus,

80 LIBER I. CAPUT XXI.

nos in culpa sumus, quia compunctionemcordis non quaerimus, nec vanas et ex­ternas omnino abicimus.

4. Cognosce te indignum divina con­solatione, sed magis dignum multa tri­bulatione. Quando homo est perfectecompunctus, tunc gravis et amarus estei totus mundus. Bonus homo sufficientem invenit materiam dolendi etflendi. Sive enim se considerat, sive deproximo pensat, scit, quia nemo sinetribulatione hic vivit. Et quanto strictiussese considerat, tanto amplius dolet. Ma­teriae iusti doloris et internae compunc­tionis sunt peccata et vitia nostra, qui­bus ita involuti iacemus, ut raro caelestia

contemplari valeamus.5. Si.frequentius de morte tua, quam

de longitudine vitae cogitares, non du­bium, quin ferventius te emendares. Si

etiam futuras inferni sive purgatorii poenascordialiter perpenderes, credo, quod li­benter laborem et dolorem sustineres,et nihil rigoris formidares. Sed quia adcor ista non transeunt, et blandimentaadhuc amamus, ideo frigidi et valde pigriremanemus. |

6. Saepe est inopia spiritus, unde tamleviter conqueritur miserum corpus. Oraigitur humiliter ad Dominum, ut dettibicompunctionis spiritum, et dic cum pro­pheta: Ciba me, Domine, pane lacri­marum, et potum da mihi in lacrimisin mensura.

Consideratio.

Pius Dominus, quamvis offensus sit et con­temptus, fletibus et precibus confitentium citoplacatur, sicut David sanctus paenitendotestatur: Cor contritum et humiliatum Deusnon despicies !.

Dole, quod tam longe es adhuc a verisvirtutibus; a profunda humilitate, a sanctapaupertate, a perfecta oboedientia, a purissimacastitate, a devotissima oratione, a ferven­tissima caritate?. Contristare satis de prae­teritis neglegentiis tuis, et de defectibus non­dum victis: quibus Deum et creaturas omnesoffendisti. Nequiter egisti in saeculo: tepideconversatus es in Christi servitio; ideoquetibi lugendum primo super /e z?se: dehincex caritate pro froxzme. Compatere itaquepericulis male viventium: quibus aeternusinstat cruciatus, nisi resipiscant a malis. Multi

! Dialogus novitiorum c. 3, n. 1. — ? Dedisci­plina claustralium c. 14, P. 2, p. 313, 1l.15.

'Thomae a Kempis Imit. Ed. 3. 6

82 LIBER I. CAPUT XXI.

male agunt et nesciunt; plures pravitates suascognoscunt: nec tamen emendant. Pro hisdolendum et orandum:ut det illis Deus com­punctionis spiritum ad salutem !.

Totiens Deum oras, quotiens pro peccatistuis gemis et doles; et quia cotidie peccas,ideo cotidie etiam orare et gemere debesac veniam petere pro offensis. Multum oras,si multum doles; parum oras, si parum doles?.

Quia futura mala et znfernalia tormentararo aut $arum perpendzs, ideotorpescs etdormitas: et tamquam mortuus in sepulcrojaces et taces. Non est labor tam gravis,nec dolor tam acerbus: quin levior fiat com­paratione ignis infernalis?. Melius est nuncparum et salubriter pungi, quam postea tamacerba luere tormenta furgalorzf.

Sicut peccando et in creaturis delectandohomo captivatur et a Deo separatur: sicpaenitendo ad eum revertitur et sanatur 5.Felix hora, quando nascitur mihi pro pec­catis dolor. Beata lacrima, quae fluit excontritionis vehementia, circumspecta omnicordis macula *.

! Sermonesad novicios 24, P. 6, p. 227, 1l.18. —? Manuale parvulorum c. 14, n. 1 2. — ? Sermonesad novicios 6, P. 6, p. 47 sq, 1l. 26. — * Soli­

loquiun animae c.3, n.2 3. — ? De disciplinaclaustralium c. 3, P. 2, p. 281, l. 9.

LIBER I. CAPUT XXII. 83

Sed haec bona quis mihi tribuet: orareet flere, sicut expedit? Unde mihi humilitaset tanta lacrimarum copia? Utique afud ze,JDominze,apud quem misericordia et copiosaredemptio. O Domine Deus, dator omnisgratiae, concede mihi digne flere etiam quan­tumcumque minima, et quae latent, et quaepatent, omnia simul sine excusatione ca­stigare !.

CAPUT XXII.

De consideratione humanae miseriae.

I. Miser es, ubicumque fueris et quo­cumque te verteris, nisi ad Deum teconvertas. Quid turbaris, quia non suc­cedit tibi, sicut vis et desideras? Quisest, qui habet omnia secundum suamvoluntatem? Nec ego,nec tu, nec aliquishominum super terram. Nemo est inmundo sine aliqua tribulatione vel an­gustia, quamvis rex sit vel papa. Quisest, qui melius habet? utique qui proDeo aliquid pati valet.

2. Dicunt multi imbecilles et infirmi:Ecce, quam bonam vitam ille homo habet,quam dives, quam magnus, quam potens

! Soliloquium animae c. 3, n. 2 3.

84 LIBER I. CAPUT XXII.

et excelsus! Sed attende ad caelestiabona, et videbis, quod omnia ista tem­poralia nulla sunt, sed valde incerta etmagis gravantia, quia numquam sinesollicitudine et timore possidentur. Nonest hominis felicitas, habere temporaliaad abundantiam, sed sufficit ei medio­critas. Vere miseria est vivere superterram. Quanto homovoluerit esse spiri­tualior, tanto praesens vita fit ei amarior,quia sentit melius et videt clarius hu­manae corruptionis defectus. Nam com­edere, bibere, vigilare, dormire, quiescere,laborare et ceteris necessitatibus naturaesubiacere, vere magna miseria est etafflictio homini devoto, qui libenter essetabsolutus et liber ab omni peccato.

3. Valde enim gravatur interior homonecessitatibus corporalibus in hoc mundo.Unde propheta devote rogat, quatenusliber ab istis esse valeat, dicens: Denecessitatibus meis erue me, Domine.Sed vae non cognoscentibus suam mi­seriam; et amplius vae illis, qui diligunthanc miseram et corruptibilem vitam.Nam in tantum quidam hanc amplec­tuntur, licet etiam vix necessaria la­

LIBER I. CAPUT XXII. 85

borando aut mendicando habeant, ut,si possent hic semper vivere, de regnoDei nihil curarent.

4. O insani et infideles corde, qui tamprofunde in terrenis iacent, ut nihil nisicarnalia sapiant. Sed miseri adhuc infine graviter sentient, quamvile et nihilumerat, quod amaverunt. Sancti autemDei et omnes devoti amici Christi nonattenderunt, quae carni placuerunt, necquae in hoc tempore floruerunt; sed totaspes eorum et intentio ad aeterna bonaanhelabat. Ferebatur totum desideriumeorumsursum ad mansura et invisibilia,ne amorevisibilium traherentur ad infima.Noli, frater, amittere confidentiam pro­ficiendi ad spiritualia; adhuc habes tem­pus et horam.

$. Quare vis procrastinare propositumtuum? Surgeet in instanti incipe et dic:Nunc tempus est faciendi, nunc tempusest pugnandi, nunc aptum tempus estemendandi. Quando male habes et tri­bularis, tunc tempus est promerendi.Oportet te transire per ignem et aquam,antequamveniasinrefrigerium.— Nisitibi vim feceris, vitium non superabis.

86 LIBER I. CAPUT XXII.

Quamdiu istud fragile corpus gerimus,Sine peccato esse non possumus, necsine taedio et dolore vivere. Libenterhàberemus ab omni miseria quietem ;sed quia per peccatum perdidimus in­nocentiam, amisimus etiam veram beati­tudinem. Ideo oportet nos tenere pa­tientiam et Dei expectare misericordiam;donec transeat iniquitas haec et mor­talitas absorbeatur a vita.

6. O quanta fragilitas humana, quaesemper prona est ad vitia! EHodie con­

.fiteris. peccata tua, et cras iterum per­petras confessa. Nunc proponis cavete,et post horam agis quasi nihil propo­suisses. Merito ergo nos ipsos humiliarepossumus nec umquam aliquid magnide nobis sentire; quia tam fragiles etinstabiles sumus. Cito etiam potest perdiper neglegentiam, quod multo labore vixtandem acquisitum est per gratiam.

7. Quid fiet de nobis adhuc in fine,qui tepescimus tam mane? Vae nobis,Si sic volumus declinare ad quietem,quasi iam pax sit et securitas, cum nec­dum appareat vestigium verae sanctitatisin conversatione nostra. Bene opusesset,

LIBER I. CAPUT XXII. 87

quod adhuc iterum instrueremur, tam­quam boni novicii, ad mores optimos;si forte spes esset de aliqua futura emen­datione et maiori spirituali profectu.

Consideratio.

Quocumque te vertere disponis (anima mea),dolores semper imoemieset taedia multa, szfueris iterum. ad. Creatorem. conversa; quiaipse est pax tua et requies secura.

ANullus sime labore et dolore sub caelo, unus­quisque sibi ipsi onus est et passio!. Homobene a Deo conditus, et in optimo paradisiloco positus; per transgressionem sacri man­dati, gerdidH zmnocentzacstatum. et maximaequietis locum: ob unius vilissimi pomi mor­sellum. Ideoque graviter Deum offendens,mortis incidit sententiam, et multam corporiset animae meruit miseriam ?. Sed quis pot­est omnia pericula huius vitae cognoscereet praedicere; quae possunt homini sub solein loco temptationis contingere? Nam iustoet impio: multa aeque similia eveniunt. Saepeetiam adversa plus contristant: quam bonaadepta laetificant. Si aliquis pauper est:sollicitudo urget eum de bonis acquirendis.

! Hospitale pauperum c. 10, n. 4. — ? Sermonesad novicios 19, P. 6, p. 159, l. 13.

88 LIBER I. CAPUT XXII.

Si dives fuerit: Zerem habet de perdendis!.JVec dives sec pauper, «ec sanus, zec aeger:sine onere est. Quilibet satis habet ad por­tandum; et qui dorsum suum ad hoc praeparat et incurvat: sapienter agit et leviusportabit?*. Quis est in bona pace? Ecce, quimelius scit se humiliare et PaZ $ropter Deum,hic zueZus est in pace. Huic omne opus fitleve propter Deum, quem habet in corde*.

Raro virtus perfecta: raro conscientia abomni macula pura. Et nisi adsit gratia di­vina et diligens cordis custodia: cito negle­gens cadit in vitia et solita mala. Et undehoc accidit? Quia cum peccato nati sumus,et a iuventute ad delicias carnis inclinamur;tepide ad virtutes nos damus, invite a pro­priis conceptibus retrahimur: vanis implicamur, aliena scrutamur; ideo proniores suntsensus nostri etiam post conversionem etconfessionem peccatorum, ad terrenaet visi­bilia bona sibi nota redire; quam ad caelestiaet invisibilia desideranda assurgere. (Gravisdolor est vago homini abstrahere mentemab infimis bonis naturae suae assuetis: grandislabor attolere animam ad superna et aeternabona abscondita ab oculis humanis *.

- ! Sermones ad novicios 15, P. 6, p. 120, l. 5. —* Ib. 10, P. 6, p. 70sq, l. 29. — ? Vallis liliorum c. 8,n. I. — * Sermonesad novicios t5, P. 6, p. r19, l. 6;

LIBER I. CAPUT XXIII. 89

Est ergo amaritudo animae meae, zz Aocmundo degere, sub peccati sarcina incedere.Ideoque ad te cum gemitu clamare com­pellor et dico: Infelix ego homo, quis meliberabit de corpore mortis huius? Nonsentio gravius onus, quam diutius peregrinaria te in saeculo!, Felix, qui iam depositocorpore transit ex hoc mundo ad patrem,de exilio ad regnum, de carcere ad pala­tium, de tenebris ad lucem, de morte advitam, de periculis ad securitatem, de laboread requiem et de cunctis miserüs ad per­petuam beatitudinem *.

O Rex caeli! Quando adimplebis melaetitiacumvultutuo?X Quandosatiabisomne desiderium meum fonte perenni? Quam­diu in terris vivo et te nondum video, tristeest mihi omne, quod cerno. Quando veniamet apparebo ante faciem Dei mei??

CAPUT XXIII.

De meditatione mortis.

I. Valde cito erit tecum hic factum,vide aliter quomodo te habeas: hodiehomo est, et cras non comparet. Cumautem sublatus fuerit ab oculis, etiam

! Soliloquium animae c. 20, n. 2. — ? Ib. c. 7,n. I. — ? Ib. c. 20, n. 3.

9o LIBER I. CAPUT XXIII.

cito transit a mente. .O hebetudo etduritia cordis humani, quod solum prae­sentia meditatur, et futura non magispraevidet! Sic te in omni facto et co­gitatu deberes tenere, quasi hodie essesmoriturus. Si bonam conscientiam ha­beres, non multum mortem timeres. Me­lius esset peccata cavere, quam mortemfugere. Si hodie non es paratus, quo­modo cras eris? Cras est dies incerta,et quid scis, si crastinum habebis?

2. Quid prodest diu vivere, quandotam parum emendamur? Ah, longavitanon.semper emendat, sed saepe culpammagis auget. Utinam per unam diembene essemus conversati in hoc mundo!Multi annos computant conversionis, sedsaepe parvus est fructus emendationis.Si formidolosum est mori, forsitan peri­culosius erit diutius vivere. Beatus, quihoram mortis suae semper ante oculoshabet, et ad moriendum cotidie sedisponit. Si vidisti aliquando hominemmori, cogita, quia et tu per eandem viamtransibis.

3. Cum mane fuerit, puta te ad ves­perum non perventurum. Vespere autem

LIBER I. CAPUT XXIII. 91

facto, mane non audeas tibi polliceri.Semper ergo paratus esto, et taliter vive,ut numquam te imparatum mors inveniat.Multi subito et improvise moriuntur. Namhora, qua non putatur, filius hominisventurus est. Quando illa extrema horavenerit, multum aliter sentire incipies detota vita tua praeterita; et valde dolebis,quia tam neglegens et remissus fuisti.

4. Quam felix et prudens, qui talisnunc nititur esse in vita, qualis optatinveniri in morte! Dabit namque ma­gnam fiduciam feliciter moriendi perfectuscontemptus mundi, fervens desideriumin virtutibus proficiendi, amor disciplinae,labor paenitentiae, promptitudo oboe­dientiae, abnegatio sui et supportatiocuiuslibet adversitatis pro amore Christi.Multa bona potes operari, dum sanuses; sed infirmatus, nescio quid poteris.Pauci ex infirmitate meliorantur; sic etqui multum peregrinantur, raro sancti­ficantur.

5. Noli confidere super amicos etproximos, nec in futurum tuam differassalutem: quia citius obliviscentur tui ho­mines, quam aestimas. Melius est nunc

92 LIBER I. CAPUT XXIII.

tempestive providere et aliquid boni prae­mittere, quam super aliorum auxiliosperare. , Si non es pro te ipso solli­citus modo, quis erit sollicitus pro te infuturo? Nunc tempus est valde pre­tiosum. Nunc sunt dies salutis: nunctempus acceptabile. Sed pro dolor,quod hoc utilius non expendis, in quopromereri vales, unde aeternaliter vivas!Veniet, quando unam diem seu horampro emendatione desiderabis, et nescio,an impetrabis.

6. Eia carissime, de quanto periculote poteris liberare, de quam magnotimore eripere, si modo semper timoratusfueris et suspectus de morte? Stude nunctaliter vivere, ut in hora mortis valeaspotius gaudere, quam timere. Disce nuncmori mundo; ut tunc incipias vivere cumChristo. Disce nunc omnia contemnere,ut tunc possis libere ad Christum per­gere. Castiga nunc corpus tuum perpaenitentiam, ut tunc certam valeas ha­bere confidentiam.

7. Ah stulte, quid cogitas te diu vic­turum, cum nulum diem habeas se­curum? Quam multi decepti: sunt, et

LIBER I. CAPUT XXIII. 93

insperate de corpore extracti? Quotiensaudisti a dicentibus, quia ille gladiocecidit, ille submersus est, ile ab altoruens cervicem fregit, ille manducandoobriguit, ille ludendo finem fecit? Aliusigne, alius ferro, alius peste, alius latro­cinio interiit: et sic omnium finis morsest, et vita hominum tamquam umbrasubito pertransit.

8. Quis memorabitur tui post mortem?et quis orabit pro te? Age, age nunc,carissime, quidquid agere potes: quianescis, quando morieris, nescis etiam,quid tibi post mortem sequetur. Dumtempus habes, congrega divitias im­mortales. Praeter salutem tuam, nihilcogites; solum quae Dei sunt, cures.Fac nunc tibi amicos, venerando Deisanctos, et eorum actus imitando, ut,cum defeceris in hac vita, illi te recipiantin aeterna tabernacula.

9. Serva te tamquam peregrinum ethospitem super terram, ad quem nihilspectat de mundi negotiis. Serva corliberum et ad Deum sursum erectum,quia non habes hic manentem civitatem.Iluc preces et gemitus cotidianos cum

94 LIBER I. CAPUT XXIII.

lacrimis dirige, ut spiritus tuus mereaturad Dominum post mortem feliciter trans­ire. Amen.

Consideratio.

Hodie hono est, ef cras non invenitur, Peritdives, perit pauper, perit iuvenis, perit senex.Perit dominus, perit servus, perit praelatus,perit subditus, Numera omnes ab originemundi usque nunc; dic, quaeso, ubi sunt?Et quos adhuc vides vel audis, quamdiuputas durabunt??

Transiens per ecclesiam vel coemeterium:recordare obitus tui diem tibi ignotum. In­tuere quoque sepulcra mortuorum; quos se­queris in brevi humo simili operiendus: etoblivioni tamquam mortuus a corde traden­dus. Terra es, et in terram ibis: hominumpedibus mox conculcandus*.

Quid habet homo amplius de omnibusbonis suis et divitiis terrenis, nisi victum etvestitun? Et cum obierit, omnia hic di­mittet et nihil secum sumet nisi modicumoperculum ad tegendum corpusculum suumsepeliendum, postea a vermibus corrodendum.

! Manuale parvulorum c. 7, n. 1. — ? Soliloquiumanimae c. 5, n. I. — ? Libellus spiritualis exercitiic. 5, P. 2, p. 342, l. 20.

LIBER I. CAPUT XXIII. 95

Qui de omnibus praeteritis reddet rationemDeo, quibus usus est sive paucis sive multis!.

Ex quo eudzsti et legisti multos exstinctossubito casu et languore; cur non metuis si­milia tibi posse accidere??^ Multi iam insepulcris .foetent, qui diu se vivere existi­mabant?. Nemo quippe unius diei certi­tudinem vivendi habet. Decipitur valde eterrat tamquam insiplens corde, qui hic diuvivere appetit et multa agere proponit, etnescit, am crastinum Àabebit *. Forte ultimadies ista; forte novissima hora: forte craste non inveniet?, Qui Deo vult placere etproximum aedificare; debet omnia verba suaet moresforis et intus taliter ordinare: gzaszstaizm coram Deo et angelis eius deberetjraesentarz?. Sic se homo deberet tenere:quasi colzdze ifurus im sepulcrum T.

Ju vmereet vitam zoz emendare, poenamest accumulare?. Melius tibi mori est quammundo vivere?. Jor; mala censcientzafzmet,quia quid Deo respondeat, unum pro mille

! Hospitale pauperum c. 1, n. r. — ? Sermonesad novicios 6, P. 6, p. 48, 1l.19. — ? Epistula 4,n. 5. — * Vallis liliorum c. 25, n. 3 2. — * Li­bellus spiritualis exercitii c. 2, P. 2, p. 333, l. 21. —$ Sermones ad novicios 14, P. 6, p. 107, l1.18. —? De disciplina claustralium c. 7, P. 2, p. 294,1. 22. —5 Soliloquium animae c. 6, n. 2. — ? Sermo 1 adfratres, n. 6.

96 LIBER I. CAPUT XXIII.

non habetí, Antequam dies extrema etmortis horror veniat, lacrimis et precibusstudeas faciem pii conditoris reconciliare, ettuam vitam deinceps ex toto in melius mutareproponas?,

JModoest tempus gratiae; modo debemusquaerere, petere, et pulsare: et omni conatuad recipiendamDeigratiam nos aptare. /odopossumus omni die et in omni loco aeternumregnum promereri, et aeternas evaderepoenas: si per Dei gratiam veram agimuspaenitentiam. Nondumclausa est porta caeli;ianua patet: qui parati sunt intrent. Quinon sunt parati adhuc melius se studeantpraeparare, et vitam perfectius emendare:ut Chrsto veniente et vocante digni sintcum iustis laetanter intrare *.

In omni igitur opere, quod agis, et inquocumque loco fueris, quocumque pergis etquocumque transis, memor esto finis vitaetuae et ultimae horae, quam nescis*. Illahora tibi saepe pensanda est: quando nonpoteris amplius unum verbum loqui, necmembrum movere ?,

! Soliloquium animae c. 5, n. 2. — * Deele­vatione mentis P. 2, p. 414, l. 1. — ? Sermonesad novicios 30, P. 6, p. 308, l. 27. — * Vallisliliorumc.25,n.5.—$3 Sermonesadnovicios13, P. 6, p. 93, l. 15.

LIBER I, CAPUT XXIII. 97

$1 Iesum in mente semper geris et verediligis et ad eum cotidie oras, tunc utiquefiduciam habebis de regno eius, qui ait: Volo,Pater, ut, ubi ego sum, illic sit et ministermeus!, Quanto ardentius Deumquis diligit,tanto minus mortem timet, et eo ampliusdissolvi concupiscit, ut cum Christo felicitervivat et in perpetuum cum angelis gaudeat ?.

Ubi sunt socii tui, cum quibus lusisti etrisisti? Nescio. Abierunt et me reliquerunt.Ecce, mortui sunt omnes. Non ultra rever­tentur ad me; ego magis sequar eos, Deovocante. FHospites fuerunt super terram ; etego. Omnia hic reliquerunt; et ego. Tam­quam umbra subito transierunt; et ego ?.

Da Domine felicem mortis horam: etbeatam tecum invenire requiem *, Mementomei Deus in hora extremae necessitatis; etfac misericorditer cum servo tuo: qui nonin meritis meis, sed in tua miseratione etpietate confido*. Fac mecum signum inbono, ut videant oculi mei speciosum vultumtuum in caelo. Ad pedes tuos humiliter meprosterno, deprecans obnixe tuam clementiam

! Vallis liliorum c. 25, n. 5. Cf. Io i12, 26. —? Hortulus rosarum c. 7, n. 3. — ? Ib. c. 2, n. 3.—* Sermones de vita et passione Domini 21, P. 3,p. 187, 1l.25. — ? Dedisciplina claustralium c. 10,P. 2, p. 305, 1. 25.

98 LIBER I.; CAPUT XXIV,

cum lacrimis, quatenus mihi misericors essedigneris. Scribe nomen meum inlibro vitae,nec umquam illud deleatur, quod sanctamanus tua conscripsit !.

CAPUT XXIV.

De iudicio et poenis peccatorum.

I. In omnibus rebus respice finem, etqualiter ante districtum stabis iudicem,cui nihil est occultum; qui muneribusnon placatur nec excusationes recipit;sed, quod iustum est, iudicabit. O miser­rime et insipiens peccator, quid respon­debis Deo, omnia mala tua scienti, quiinterdum formidas vultum hominis irati?Utquid non praevides tibi in die iudicii,quando nemo poterit per alium excusarivel defendi, sed unusquisque sufficiensonus erit sibi ipsi? Nunclabor tuus estfructuosus, fletus acceptabilis, gemitusexaudibilis, dolor satisfactorius et pur­gativus.

2. Habet magnum et salubre purga­torium patiens homo, qui suscipiens in­iurias, plus dolet de alterius malitia, quam

| Soliloquium animae c 22, n. 4.

LIBER I." CAPUT XXIV. 99

de sua iniuria; qui pro contrariantibussibi libenter orat et ex corde culpasindulget: qui veniam ab alis peterenon retardat; qui facilius miseretur, quamirascitur; qui sibi ipsi violentiam fre­quenter facit, et carnem omnino spirituisubiugare conatur. Melius est, modopurgare peccata et vitia resecare, quamin futuro purganda reservare. Vere nosipsos decipimus per inordinatum amorem,quem ad carnem habemus.

3. Quid aliud ignis ille devorabit, nisipeccata tua? (Quanto amplius tibi ipsinunc parcis et carnem sequeris, tantodurius postea lues et maiorem materiamcomburendi reservas. In quibus homopeccavit, in ilis gravius punietur. Ibiacediosi ardentibus stimulis perurgentur,et gulosi ingenti siti ac fame cruciabuntur.Ibi luxuriosi et voluptatum amatores ar­denti pice et foetido sulphure perfun­dentur, et sicut furiosi canes prae doloreinvidiosi ululabunt.

4. Nullum vitium erit, quod suum pro­prium cruciatum non habebit. Ibi superbiomni confüsione replebuntur, et avarimiserrima egestate arctabuntur. [Ibi erit

J*

IOO LIBER I. CÁPUT XXIV.

una hora gravior in poena, quam hiccentum anni in gravissima paenitentia.Ibi nulla requies est, nulla consolatiodamnatis; hic tamen interdum cessatur alaboribus, atque amicorum fruitur solaciis.Esto modo sollicitus et dolens pro pec­catis tuis, ut in dieiudicii securus siscum beatis. "Tunc enim iusti stabuntin magna constantia adversus eos, quise angustiaverunt et depresserunt. Tuncstabit ad iudicandum, qui modo se sub­icithumiliteriudiciishominum.— Tuncmagnam fiduciam habebit pauper et hu­milis, et pavebit undique superbus.

5$.Tuncvidebitur sapiens in hoc mundofuisse, qui pro Christo didicit stultus etdespectus esse. Tunc placebit omnistribulatio patienter perpessa, et omnisiniquitas oppilabit os suum. Tunc gau­debit omnis devotus, et maerebit omnisirreligiosus. Tunc plus exultabit caroafflicta, quam si in deliciis fuisset sempernutrita. Tunc splendebit habitus vilis,et obtenebrescet vestis subtilis: Tuncplus laudabitur pauperculum domicilium,quam deauratum palatium. Tunc iuvabitplus constans patientia, quam omnis

LIBER I. CAPUT XXIV.. IOI(

mundi potentia. Tunc amplius exalta­bitur simplex oboedientia, quam omnissaecularis astutia.

6. Tunc plus laetificabit pura et bonaconscientia, quam docta philosophia.Tunc plus ponderabit contemptus divitia­rum, quam totus thesaurus terrigenarum.Tunc magis consolaberis super devotaoratione, quam super delicata comestione.Tunc potius gaudebis de servato silentio,quam de longa fabulatione. Tunc plusvalebunt sancta opera, quam multa pul­chra verba. "Tunc plus placebit strictavita et ardua paenitentia, quam omnisdelectatio terrena. Disce nunc in modicopati, ut tunc a gravioribus valeasliberari.Hic primo proba, quid possis postea.Si nunc tam parum vales sustinere, quo­modo aeterna tormenta poteris sufferre?Si modo modica passio tam impatientemefficit, quid gehenna tunc faciet? Ecce,vere non potes duo gaudia habere, de­lectari hic in mundo, et postea regnarecum Christo.

. 7. Si usque in hodiernam diem semperin honoribus et voluptatibus vixisses:quid totum tibi profuisset, si iam mori

IO2 LIBER I. CAPUT XXIV.

ininstanticontingeret?| Omniaergovanitas, praeter amare Deum etilli soliservire. Qui enim Deum ex toto cordeamat, nec mortem, nec supplicium, neciudicium, nec infernum metuit; quia per­fectus amor securum ad Deum accessumfacit. Quem autem adhuc peccare de­lectat, non mirum, si mortem et iudiciumtimeat. Bonum tamen est, ut, si necdumamor a malo te revocat, saltem timorgehennalis coérceat. Qui vero timoremDei postponit, diu stare in bono nonvalebit, sed diaboli laqueos citius in­curret.

Consideratio.

Omnes s£abzmusaníe tribunal Chrisü, desingulis malis praeteritis rationem reddituri:accusantibus nos omnibus creaturis, circum­stantibus angelis et daemonibus avide paratisad recipiendum secum in ignem damnatos!,Quzd tunc dZef superbus, inflatus scientiaac tumens potentia? Qwid respondebit, cumtuba novissima insonuerit, quando tu, Do­mine Deus noster, cum angelis et archangelisin maiestate apparueris? ZZzc certe ob­mutescent omnes iniqui illusores verbi tui;

! Sermones ad novicios 16, P. 6, p. 135, l. 5.

LIBER I. CAPUT XXIV. IO3

et conturbabuntur undique, qui non timueruntdevotos tuos insectarl. Zzz« solvent poenas,qui carni laxarunt habenas!. ZZzc praenimia confusione contremiscenta facie iudiciscaeli et terrae ab auditioneilla severissima :«Ite, maledicti, in ignem aeternum, qui pa­ratus est diabolo et angelis eius»? 7cululabunt et clamabunt: Vae, vae, quid um­quam egimus? utquid nos ipsos in tam brevimomento perdidimus? Ah, ah, damnati su­mus. Heu, quod umquam nati fuimus. Tarde,tarde iam paenitemus;frustra est clamoretdolor noster; quia sine mutatione manebitsententia, quam accepimus. Nulla suffragiasanctorum, nulla nos valebunt aa2zuvarebene­ficia amicorum. Ecce, aeternae nocti et per­petuae oblivioni traditi sumus?.

Transit cito tamquam fumus omnis de­lectatio carnis, omnis honor et gloria tem­poralis; sed non cito transibit poena infer­nalis: immo in aeternum durabit ignis illesulphureus impiis praeparatus*. 727 nullaest redemptio, sed sempiternus horror in­habitat; zz animae quaerunt mortem et noninveniunt: ibi cruciantur die ad nocte in igneet sulphure; quia hic modicam agere paeni­

! Soliloquium animaec. 2, n. 3. — * Mt 25, 41. —3 Sermo 6 ad fratres, n. 3. — * Sermones ad no­vicios 30, P. 6, p. 298, 1. 23.

IO4 LIBER I. CAPUT XXV.

tentiam noluerunt: et tempus suum tam vaneet infructuose expenderunt !.

O stulti et miseri, o vesanl et caeci ama­tores saeculi, quid agitis et praetenditis? Curad aeternos cruciatus festinatis pro modicavoluptate, quam amatis? Cur gehennam nonhorretis, qui parvam paenitentiam sic timetis?Et qui mortem carnis fugitis, quare aeternamanimae mortem non praecavetis? Nisi ergoconversi fueritis et paenitentiam egeritis, haechorrenda mala igneaque tormenta, Deo vindi­cante, non evadetis?.

Si Deus pro nobis, ait Paulus (Rom8, 31),quis contra nos? Vis non timere hostem?Ama Christum. Quanto enim plus in tecrescit amor Dei, tanto plus vilescit amormundi et perit timor mali. 4er Dei son/zmet, nec diabolum, zec zzferaum.

CAPUT XXV.

De ferventi emendatione totius vitaenostrae.

I. Esto vigilans et diligens in Deiservitio, et cogita frequenter: Ad quidvenisti, et cur saeculum reliquisti? Nonneut Deo viveres, et spiritualis homo fieres?

! Sermones ad novicios 5, P. 6, p. 37, 1l.15. —? Soliloquium animae c. 2, n.4.

LIBER I. CAPUT XXV. IOS

Igitur ad profectum ferveas, quia mer­cedem laborum tuorum in brevi recipies;nec erit tunc amplius timor aut dolor infinibus tuis. Modicum nunc laborabis,et magnam requiem, immo perpetuamlaetitiam invenies. Si tu permanserisfidelis et fervidus in agendo, Deus pro­cul dubio erit fidelis et locuples in re­tribuendo. Spem bonam retinere debes,quod ad palmam pervenies; sed securi­tatem capere non oportet, ne torpeasaut elatus fias.

2. Cum quidam anxius inter metumet spem frequenter fluctuaret, et quadamvice maerore confectus, in ecclesia antequoddam altare se in oratione prostra­visset, haec intra se revolvit, dicens: Osi scirem, quod adhuc perseveraturusessem! statimque audivit divinum intusresponsum: Quodsi hoc scires, quid fa­cere velles? Fac nunc, quod tunc facerevelles, et bene securus eris. Moxqueconsolatus et confortatus, divinae secommisit voluntati, et cessavit anxiafluctuatio. Noluitque curiose investigare,ut sciret, quae sibi essent futura: sed magisstuduit inquirere, quae esset voluntas Dei

106 LIBER I. CAPUT XXV.

beneplacens et perfecta, ad omne opusbonum inchoandum et perficiendum.

3. Spera in Domino, et fac bonitatemait propheta, et inhabita terram, etpasceris in divitiis eius. Unum est, quodmultos a profectu et ferventi emendationeretrahit: horror difficultatis seu laborcertaminis. Enimvero illi maxime praeceteris in virtutibus proficiunt, qui ea,quae sibi magis gravia et contraria sunt,virilius vincere nituntur. Nam ibi homoplus proficit et gratiam meretur ampli­orem, ubi magis se ipsum vincit et inspiritu mortificat.

4. Sed non omnes habent aeque multum ad vincendum et moriendum. Dili­gens tamen aemulator valentior erit adproficiendum, etiamsi plures habeat pas­siones, quam alius bene morigeratus,minus tamen fervens ad virtutes. Duospecialiter ad magnam emendationemiuvant: videlicet, subtrahere se violenter,ad quod natura vitiose inclinatur, et fer­venter instare pro bono, quo ampliusquis indiget. Illa etiam studeas magiscavere et vincere, quae tibi frequentiusin aliis displicent.

LIBER I. CAPUT XXV. 107

5. Ubique profectum tuum capias, ut,si bona exempla videas vel audias, adimitandum accendaris. Si quid autemreprehensibile consideraveris, cave, neidem facias; aut si aliquando fecisti,citius emendare te studeas. Sicut oculustuus alios considerat, sic iterum ab aliisnotaris. Quam iucundum et dulce est,videre fervidos et devotos fratres, benemorigeratos et disciplinatos! Quam tristeest et grave, videre inordinate ambulantes,qui ea, ad quae vocati sunt, non ex­ercent! Quam nocivum est, neglegerevocationis suae propositum, et ad noncommissa sensum inclinare!

6. Memor esto arrepti propositi, etimaginem tibi propone Crucifixi. Beneverecundari potes inspecta vita IesuChristi, quia necdum magis illi te con­formate studuisti, licet diu in via Deifuisti. Religiosus, qui se intente et devotein sanctissima vita et passione Dominiexercet, omnia utilia et necessaria sibiabundanter ibi inveniet; nec opus est, utextra lesum aliquid melius quaerat. O siIesus crucifixus in cor nostrum veniret,quam cito et sufficienter docti essemus!

Io8 LIBER IJ. CAPUT XXV.

7. Religiosus fervidus omnia bene por­tat et capit, quae illi iubentur. Religiosusneglegens et tepidus habet tribulationemsuper tribulationem, et ex omni partepatitur angustiam; quia interiori con­solationecaret, et exteriorem quaerere pro­hibetur. Religiosus extra disciplinam vi­vens gravi patet ruinae. Qui laxiora quaeritet remissiora, semper in angustiis erit:quia unum aut reliquum sibi displicebit.

8. Quomodo faciunt tam multi aliireligiosi, qui satis arctati sunt sub dis­ciplina claustrali? Raro exeunt, abstractevivunt, pauperrime comedunt, grosse ve­stiuntur, multum laborant, parum lo­quuntur, diu vigilant, mature surgunt,orationes prolongant, frequenter legunt etse in omni disciplina custodiunt. AttendeCarthusienses, Cistercienses et diversaereligionis monachos ac moniales: qualiteromni nocte ad psallendum Domino as­surgunt. Et ideo turpe esset, ut tu de­beres in tam sancto opere pigritare, ubitanta multitudo religiosorum incipit Deoiubilare.

9. O si nihil aliud. faciendum incum­beret, nisi Dominum Deum nostrum toto

LIBER I. CAPUT XXV. IOQ

corde et ore laudare! O si numquamindigeres comedere, nec bibere, necdormire, sed semper posses Deum lau­dare, et solummodo spiritualibus studiisvacare: tunc multo felicior esses quammodo, cum carni ex qualicumque ne­cessitate servis. Utinam nonessent istaenecessitates, sed solum spirituales animaerefectiones, quas heu! satis raro de­gustamus!

IO. Quando homoad hoc pervenit,quod de nulla creatura consolationemsuam quaerit, tunc ei Deus primo per­fecte sapere incipit; tunc etiam benecontentus de omni eventu rerum erit.Tunc nec pro magnolaetabitur, nec promodico contristabitur; sed ponit se in­tegre et fiducialiter in Deo, qui est eiomnia in omnibus: cui nihil utique peritnec moritur, sed omnia ei vivunt et adnutum incunctanter deserviunt.

II. Memento semper finis, et quiaperditum non redit tempus. Sine sollici­tudine et diligentia numquam acquiresvirtutes. Si incipis tepescere, incipiesmale habere. Si autem dederis te adfervorem, invenies magnam . pacem et

IIO LIBER I. CAPUTXXV.

senties leviorem laborem, propter Deigratiam et virtutis amorem. EHomofer­vidus et diligens ad omnia est paratus.Maior labor est resistere vitiis et passionibus, quam corporalibus insudare la­boribus. Qui parvos non vitat defectus,paulatim labitur ad maiores. Gaudebissemper vespere, si diem expendas fruc­tuose. Vigila super te ipsum, excita teipsum, admone te ipsum; et quidquidde aliis sit, non neglegas te ipsum. Tan­tum proficies, quantum tibi ipsi vimintuleris. Amen.

Consideratio.

Szne labore et certamine vz7/us non acquiari­Iur, nec sine cautione custoditur !. O quantoslabores faciunt homines pro terrenis lucran­dis! Nauta petit mare, mercator circuit re­giones, miles fert arma bellica, rusticus vo­mere scindit arva: et sine labore non queuntdivitias et honores obtinere. Utquid ergonos virtutes sine magnasollicitudine adipiscicredimus ? ?

Contra irruentia vitia viriliter te oppone;quia tanto quisque in virtutibus proficit:

! Hortulus rosarum c. 11, n. 2. — ? Epistula rt,n. 1O.

LIBER I. CAPUT XXV; III

quanto acrius sua vitia odit ac vincit!Magnus profecto labor est certare cotidiecontra passioneset vitia: sed praemia maximavincentibus sunt promissa ?,

Non sufficit tantum bene velle, si deestmanus et opera. Oportet, quod laboretis,quod vim naturae faciatis, sicut dicit Do­minus: «Regnum caelorum vim patitur etviolenti rapiunt illud.» Violentia opus est,et scitis, quod sancti non otio et somno pro­meruerunt regnum Dei. Usquequo tardatiset quare non armamini contra passiones; utobtineatis virtutes et diversas consolationessuscipere digni inveniamini? Quanto ampliustardaveritis, tanto peius semper fiet, et sinelabore et dolore optatam requiem non per­cipietis. Pigritia et neglegentia vos tenent,sed contra has primo accingimini, et bellateproelia Domini. Quid neglegitis propriumprofectum? Certe pro vobis est, et pro pacevestra erit labor vester*.

Sed forte respondebitis: Adversus vitiaet passiones certare, quis semper potest?Multae sunt, et paene insuperabiles, ut nobisvidetur. Quis tantam sustinere potest vexa­tionem? Laborem attenditis, pugnam con­

! Sermones de vita et passione Domini 20, P.3,p. 173, 1l.20. — ? Sermones ad novicios 11, P.6,p. 77, l. 9. — ? Epistula r, n.5.

II2 LIBER I. CAPUT XXV.

sideratis; sed de praemio et victoria, curnon cogitatis: Et quid est omnis labor adaeternam requiem? Et quid brevis exercitatioad bonae conscientiae consolationem? O siinciperetis, et fortiter ac integre proponeretis,ut aut vincere aut mori eligeretis, profectoleve (Dominoauxiliante) sentiretis, quod modoinsuperabile putatis. Vix aliquandoita vitiosusquis repertus est, cui diligentia cum per­severantia boni virtutes negavit. Non ergote conturbet, homo Dei, non te deiciat multi­tudo vitiorum. Crede Deo, et spera in eo,et eris melior victor, quam fuisti !.

Oportet, quod sibi ipsi moriatur, quiChristo vivere desiderat. Oportet, quodomnia caduca relinquat, cui Christus sapereet dulcescere debet. Labor est in relin­quendo, dolor in moriendo, sed aeternasalus et vita cum Christo feliciter regnando *.

! Epistula 1, n. 5—7. — ? Hortulus rosarumC. 17, n. 4.

LIBER II.

ADMONITIONESAD INTERNA TRAHENTES.

CAPUT I.

De interna conversatione.

I. Regnum Dei intra vos est, dicitDominus. Converte te ex toto corde adDominum et relinque hunc miserum mun­dum, et inveniet anima tua requiem.Disce exteriora contemnere et ad in­teriora te dare, et videbis regnum Deiin te venire. Est enim regnum Dei paxet gaudium in Spiritu Sancto, quod nondatur impiis. Veniet ad te Christus,ostendens tibi consolationem suam, sidignam illi ab intus paraveris mansionem.Omnis gloria eius et decor ab intra est,et ibi complacet sibi. Frequens illi visi­tatio cum homine interno, dulcis sermo­

Thomae a Kempis Imit. Ed. 3. 8

IIA4 LIBER II. CAPUT I.

cinatio, grata consolatio, multa pax, fa­miliaritas stupenda nimis.

2. Eia, anima fidelis, praepara huicsponso cor tuum, quatenus ad te venireet in te habitare dignetur. Sic enimdicit: Si quis diligit me, sermonem meumservabit, et ad eum veniemus et man­sionem apud eum faciemus. Da ergoChristo locum, et ceteris omnibus negaintroitum. Cum Christum habueris, diveses, et sufficit tibi. Ipse erit provisortuus et fidelis procurator in omnibus, utnon sit opus in hominibus sperare. Ho­mines enim cito mutantur et deficiuntvelociter; Christus autem manet in aeter­num et astat usque in finem firmiter.

3. Non est magna fiducia ponenda inhomine fragili et mortali, etiam si utilissit et dilectus; neque tristitia multa exhoc capienda, si interdum adversetur etcontradicat. Qui hodie tecum sunt, crascontrariari possunt; et e converso saepeut aura vertuntur. Pone totam fiduciamtuam in Deo, et sit ipse timor tuus etamor tuus. lpse pro te respondebit etfaciet bene, sicut melius fuerit. Non habeshic manentem civitatem; et ubicumque

LIBER IIT, $dCAPUTI. 115

fueris, extraneus es et peregrinus; necrequiem aliquando habebis, nisi Christointime fueris unitus.

4. Quid hic circumspicis, cum iste nonsit locus tuae requietionis? In caelestibusdebet esse habitatio tua, et sicut intransitu cuncta terrena sunt aspicienda.lranseunt omnia et tu cum eis pariter.Vide, ut non inhaereas, ne capiaris etpereas. Apud Altissimum sit cogitatiotua, et deprecatio tua ad Christum sineintermissione dirigatur. Si nescis specu­lari alta et caelestia, requiesce in passioneChristi, et in sacris vulneribus eius li­benter habita. Si enim ad vulnera etpretiosa stigmata lesu devote confugis,

magnam in tribulatione confortationemsenties; nec multum curabis hominumdespectiones, faciliterque verba detrahen­tia perferes.

5. Christus fuit etiam in mundo abhominibus despectus, et in maxima ne­cessitate a notis et amicis inter opprobriaderelictus.— Christuspativoluitetde­spicij et tu audes de aliquo conqueri?Christus habuit adversarios et oblocutores,et tu vis omnes habere amicos et bene­

&"

116 LIBER II. CAPUT I.

factores? Unde coronabitur patientia tua,si nihil adversitatis occurrerit? Si nihilcontrarium vis pati, quomodo eris amicusChristi? Sustine te cum Christo et proChristo, si vis regnare cum Christo.

6. Si semel perfecte introisses in in­teriora lesu, et modicum de ardentiamore eius sapuisses, tunc de propriocommodo vel incommodo nihil curares,sed magis de opprobrio illato gauderes;quia amor Iesu facit hominem se ipsumcontemnere. Amator lesu et veritatis,et verus internus et liber ab affectionibusinordinatis potest se ad Deum libereconvertere et elevare supra se ipsum inspiritu ac fruitive quiescere.

7. Cui sapiunt omnia, prout sunt, nonut dicuntur aut aestimantur: hic veresapiens est et doctus magis a Deo, quamab hominibus. Qui ab intra scit am­bulare et modicum ab extra res pon­derare, non requirit loca nec expectattempora ad habenda devota exercitia.Homo internus cito se recolligit, quianumquam se totum ad exteriora effundit.Nonilli obest labor exterior aut occupatioad tempus necessaria, sed sicut res eve­

LIBER II, CAPUT I. 117

niunt, sic se illis accommodat. Qui intusbene dispositus est et ordinatus, noncurat mirabiles et perversos hominumgestus. lantum homo impeditur et dis­trahitur, quantum sibi res attrahit.

8. Si recte tibi esset, et bene purgatusesses, omnia tibi in bonum cederent etprofectum. Ideo multa tibi displicent etsaepe conturbant, quia adhuc non esperfecte tibi ipsi mortuus nec segregatusabomnibusterrenis.| Nilsicmaculatet implicat cor hominis, sicut impurusamor in creaturis. Si renuis consolariexterius, poteris speculari caelestia etfrequenter iubilare interius.

Consideratio.

Kequiem non zmvemies,nisi ad cor tuumredeas et Deum super omnia bona quaeraset intime diligas. Ipse enim est requies tua etpax tua; ipse vita, salus et beatitudo tua!.Aperi cameram cordis tui Iesu Christo con­solatori amantissimo ac tutori vitae tuaefidelissimo; z/ benedictus 7/eszs ante omniaet prae omnibus in caelo et in terra tibidilectus diu desideratus et expectatus: aZ

! Vallis liliorum c. 7, n. 2; c. 29, n. 1.

I18 LIBER II. CAPUT I.

e venire dignetur, et mansionem facere. Ob­secra obnixe ut saegzus te vzszie?et illuminet:doceat ignorantiam tuam, confortet pusillani­mitatem ; erigat spem, repellat difüdentiam:confirmet fidem, infundat amorem, augeatque fervorem !.

Disce ad eius amorem et honorem cunctaexercitia tua trahere et ordinare: et tamquampraesentem lesum in omni loco et temporeattendere: hoc est Christum per fidem etdilectionem habitare in corde tuo, oculosmentis ab eius imaginatione numquam aver­tere: ad eius beneplacitum semper tendere,et nihil eius amori praeponere; sed quid­quid boni audieris vel legeris aut feceris inipsum totaliter reducere et finaliter referre:quia ipse fons vitae et sapientiae et disci­plinae; apud quem non perit nec minimacogitatio de eius memoria habita: nec vacuaerit oratio ad eum cum gemitu fusa ?.

Consolavi te debet zz omni pressura etiribulatione tua pauper et humilis Iesus: quia Deo et hominibus fuit in maximanecessi­tate derelictus. Non es maior Domino tuoserve piger et inutilis: nec innocentior Christochristiane. Si ille tanta pro te pertulit; quid

! Sermones ad novicios 13, P. 6, p. 91sq,l. 31. — * De disciplina claustralium c. 13, P.2,p. 310, l. 2.

LIBER II. CAPUT I. IIO

pro te ipso facies, et quid illi digne referes?Si sic etiam derelictus est. et contemptui tra­difus qui filius erat carissimus; quid gravarissi aliquando derelinqueris et 4Zesgicezis,quitam indignus es servus? Aspice exemplartuum caeleste, memoriale perpetuum !.

Amor mundanuscito deficit: et in necessi­tate vacuum relinquit. Time Deum: et iun­getur tibi amicus fidelis. Serva nomen bonum:et invenies socium bonum. Et cum inveneris,utere sapienter: et dilge sicut te ipsum.Multi amici in prosperis: in adversitate vixunus adhaerebit. Non eris tamen desolatus:si Deum semper habes prae oculis. Si Deonon places: non proderunt amici mortales?.

Tu illus bonitate eges, ille nullius. Ideotu beatior ex ipso fieri potes; ille ex tuoprofectu non potest. Solus est, qui sibi suf­ficit; solus, cui nihil addi minuive potest.Eius gratia sunt, quaecumque vivunt, sentiuntet intellegunt?. Semper miser est et eget,quidquid habet, qui Deum amicum non habet.Ile Deum habet, qui eum amat et sermonemeius servatf,

l Sermones de vita et passione Domini 21,P. 3, p. 184, 1. 173. — ? De recognitione propriaefragilitatis c. 3, P. 2, p. 364, l|. 22. — ? Soli­loquium animae. c. I9, n. 4. — * Vallis liliorumc. 7, n. I.

I20 LIBER 1I. CAPUTII.

Rumina saepe dulce verbum Christi quoddixit discipulis suis ante passionem, quiavado parare vobis locum: et recordare quianon abes Àic manentem ciuWaiem. Suspiraex intimo cordis, propter multa obstacularetrahéentia a caelestibus; et pete a malispraesentibus liberari: et ad Christum celeriuspervenire !, Felix peregrinus, qui habet ho­spitium in caelis ?.

CAPUT II.

De humili submissione.

I. Non magni pendas, quis pro te velcontra te sit; sed hoc age et cura, utDeus tecum sit in omni re, quam facis.Habeas conscientiam bonam, et Deusbene te defensabit. Quem enim Deusadiuvare voluerit, nullius perversitas no­cere poterit. Si tu scis tacere et pati,videbis procul dubio auxilium Domini.Ipse novit tempus et modum liberandite, et ideo te debes illi resignare. Deiest adiuvare et ab omni confusioneli­berare. Saepe valde prodest ad maiorem

! Sermones de vita et passione Domini 32,P.3, p.292, l. 17. Cf. Io 14,2. — ? Hortulusrosarum C. 4, n. 3.

LIBER ]I. CAPUT II. I2I

humilitatem servandam, quod defectusnostros alii sciunt et redarguunt.

2. Quando homo pro defectibus suisse humiliat, tunc faciliter alios placat etlevitersatisfacitsibiirascentibus.— Hu­milem Deus protegit et liberat, humilemdiligit et consolatur; humili homini seinclinat, humili largitur gratiam magnam,et post suam depressionem levat adgloriam. Humili sua secreta revelat etad se dulciter trahit et invitat. Humilisaccepta confusione satis bene est in pace:quia stat in Deo et non in mundo. Nonreputes, te aliquid profecisse, nisi om­nibus inferiorem te esse sentias.

Consideratio.

Quis mihi persuadere poterit, quod hu­militas est via regni caelestis, si ille nonvalet, qui de caelo venit? Quis sic veramhumilitatem ostendere et docere potuit, quem­admodum Deus homo factus? Et si aliudexemplum verae humilitatis non haberem,quam te, Dominum meum Iesum, nec aliamhumiliandi causam, omnino ipse solus suf­ficeres!.

! De tribus tabernaculis c 2, n. r.

I22 LIBER II, CAPUT II.

Cum humilitate ad summum scanditurbonum:sine ea de summoruitur in infernum.Testes sunt humilis publicanus: et pharisaeuselatus. Horre Luciferum de caelo cadentem;intuere Lazarum humiliter iacentem: et abangelis in sinum Abrahae laetanter elevatum.Unde humilis mater Iesu dixit in cantico suo.Deposuit potentes de sede: et exaltavit hu­miles!. Deus, licet dives sit in gratia, neminitamen nisi humili confert gratiam. Et quiahaec virtus prae omnibus in Maria abundavit,ideo et ipsa gratia plena fuit?,

Iam claret, quod humilitas est omniumsanctorum et fuit semper virtus maxima. Ipsameretur, quod meritis non debetur ; ipsa per­cipit, quod litera non docetur. Haec casumnescit, quia numquam de se magna prae­sumit?. Radix virtutum humilitas; pretiosumex se producit oboedientiae fructum: et ma­turescit in caritate *.

Beneveniat domina mea humilitas. In­gredere ad me, o virtus Christi, inventrixgratiae, singularis gloriatio virginis Mariae.Per te caeli aperti sunt et per te claustrainferni confracta. Per te erecti sumus et

J Recommendatio humilitatis P. 2, p. 378 sq,l. 27. Cf. Lc 1, 52. — ? De tribus tabernaculisc. 2, n. I4. — ? Recommendatio humilitatis P. 2,P. 380, 1l. 1.

LIBER II. CAPUT III. I23

per te ad patriam reducti. Tu de peccato­ribus facis iustos et iustos angelis associas.Tu Christum de caelo vocasti et Mariamsuper choros angelorum exaltasti !.

CAPUT III.

De bono pacifico homine.

I. Tene te primo in pace, et tuncpoteris alios pacificare. Homo pacificusmagis prodest, quam bene doctus. Homopassionatus etiam bonum in malum trahitet faciliter malum credit. Bonus paci­ficrus homo omnia ad bonum convertit.Qui bene in pace est, de nullo suspica­tur. Qui autem male contentus est etcommotus, variis suspicionibus agitatur,nec ipse quiescit, nec alios quiescerepermittit. Dicit saepe, quod dicere nondeberet, et omittit, quod sibi magis fa­cere expediret. Considerat, quid aliifacere tenentur, et neglegit, quid ipsetenetur. Habe ergo primo zelum superte ipsum, et tunc iuste zelare poterisetiam proximum tuum. |

2. Tu bene scis facta tua excusare et

colorare, et aliorum excusationes non vis

! De tribus tabernaculis c. 2, n. 14.

I24 LIBER II. CAPUTIII.

recipere. [ustius esset, ut te accusares,et fratrem tuum excusares. Si portarivis, porta et alium. Vide, quam longees adhuc a vera caritate et humilitate,quae nulli novit irasci vel indignari, nisitantum sibi. Non est magnum, cumbonis et mansuetis conversari: hoc enimomnibusnaturaliter placet; et unusquisquelibenter pacem habet et secum sentientesmagis diligit. Sed cum duris et per­versis aut indisciplinatis aut nobis con­trariantibus pacifice posse vivere, magnagratia est et laudabile nimis virilequefactum.

3. Sunt, qui se ipsos in pace tenentet cum aliis etiam pacem habent. Etsunt, qui nec pacem habent, nec aliosin pace dimittunt; aliis sunt graves, sedsibi semper graviores. Et sunt, qui seipsos in pace retinent et ad pacem aliosreducere student. Est tamen tota paxnostra in hac misera vita potius in hu­mili sufferentia ponenda, quam in nonsentiendo contraria. Qui melius scit pati,maiorem tenebit pacem. [ste est victorsui et dominus mundi, amicus Christi etheres caeli.

LIBER II. CAPUTIII. I25

Consideratio.

«Beati pacifici» (Mt 5, 9). In pace habitatChristus, super humilem et mitem requiescitSpiritus Sanctus. Cave offendere Deum,caveas scandalizare proximum ad imaginemDei factum !. Quidquid mali proximo in­geritur, lesus sibi factum conqueritur. Denullo magzs conqueri et indignari habes, quamde íe ipso?.

Non est aptus ad concordiam, nisi quirelinquit sus perversos mores: quibus offen­dere potest Deum et secum habitantes. $ivis habere caritatem Dei, et servare paceminter fratres; frange propriam voluntatem,et nihil age per elationem: sed in omnibushumilia temet ipsum. Via ad caritatem: estdescendere per humilitatem. Nam qui elatede se sentit: longe a caritate recedit*.

Pone cor tuum ad quod esse debet: tuncpacem habes ubique. Quz sei mekus patpro Deo ac potius semper minus desideratquam amplius: ille zazerem pacem. obtznebit,etaltiorem laetitiam apud Deum *.Qui regnum

! Manuale monachorum c. 1o. — ? Doctrinale

iuvenum c. 2, n. 2. — ? Dedisciplina claustraliumc. 1I, P. 2, p. 306 sq, 1. 24. — * De bonapacificavita P. 2, p. 395, 1.4. — ? De mortificata vitaP. 2, p. 391, l. 26.

126 LIBER II. CAPUT IV.

mundi et omnemornatum saeculi contemnit,hic est amucusDei cui caeli: et, domnusmusdi

CAPUT IV.

De pura mente et simplici intentione.

I. Duabus alis homo sublevatur a ter­renis, simplicitate scilicet et puritate.simplicitas debet esse in intentione, puri­tasinaffectione.— SimplicitasintenditDeum, puritas apprehendit et gustat.Nulla bona actio te impediet, si liberintus ab inordinato affectu fueris. Si nihilaliud, quam Dei beneplacitum et pro­ximi utilitatem intendis et quaeris, internalibertate perfrueris. Si rectum cor tuumesset, tunc omnis creatura speculum vitaeet liber sanctae doctrinae esset. Non estcreatura tam parva et vilis, quae Detbonitatem non repraesentet.

2. Si tu esses intus bonus et purus,tunc omnia sine impedimento videres etbene caperes. Cor purum penetrat cae­lum et infernum. Qualis unusquisqueintus est, taliter iudicat exterius. Si est

! Sermonesde vita et passione Domini 31, P. 3,p. 288, 1 1o.

LIBER II. CAPUT IV. 127

gáàudiumin'mundo, hoc utique possidetpuri cordis homo. Et si est alicubitribulatio et angustia, hoc melius novitmala conscientia. Sicut ferrum missumin ignem amittit rubiginem et totum can­dens efficitur: sic homo integre ad Deumse convertens a torpore exuitur, et innovum hominem transmutatur.

3. Quando homo incipit tepescere,tunc parvum metuit laborem et libenterexternamaccipitconsolationem.— Sedquando perfecte incipit se vincere etvirliter in via Dei ambulare, tunc minusea reputat, quae sibi prius gravia essesentiebat. ­

Consideratio.

Beati mundo corde: quoniam ipsi Deumvidebunt. Altum verbum: quia ab Altissimoprolatum. Magna promissio: sed a summaveritate firmata. Beati mundo corde. O dulcedictum: quod merito invitat animumad beati­tudinis promissum; nam Deus est praemium:et nihil hic sonat terrenum. S1placet beati­tudo promissa; placeat et cordis munditia !.

! Sermones de vita et passione Domini 15, P.3,p.153, 1 8 Cf. Mt 5, 8.

128 LIBER II. CAPUT I1V.

Munda itaque speculum cordis: si Deum in­tueri concupiscis!, Si vis Iesum videre: tuncoportet te 2zros et claros oculos habere *.Non possunt simil lance pensari caelum etterra: nec potest pariter frui Deus cum crea­tura. Qui creatis rebus innititur, Deo vacareimpeditur. Mundus a mundanis, et liber apassionibus:caelesti visione fit dignus. Quantoenim quis mundior: tanto Deo gratior. Deuslux est: et lucidos amat. Deus puritas est:et impuros reprobat?*. Dumque foris niltransitorium appetis: splendor lucis aeternaeclarius infulget*.

Debemus igitur quantum possibilitas ad­mittit cor nostrum ab omnibus materialibuset visibilibus rebus avertere et ad invisibilem:conditoris nostri faciem contemplandam ele­vare et anhelare semper ad caelestia *. Adcor mundandumtota vigilet zz/ezZo: et crebrafervescat oratio $.

O pulcherrime Iesu, auctor omnis puritatisqui mundis corde aeterna promisisti gaudia;da mihi hanc electam et pretiosam virtutem

! Sermones de vita et passione Domini I5,P. 3, p. 154, l. 20. — ? Ib. 9, P. 3, p. 116, 1. 16. —.? Ib. 15, P.3, p. 153sq, 1.24. — * Ib. p. 154,l. 8. — * De disciplina claustralium c. 3, P. 2,p. 279, l. 12. — * Sermones de vita et passioneDomini 15, P. 3, p. 153, 1l.17.

LIBER 1I. CAPUT V. 129

gemmiset auro clariorem perpetuo possidere:ut omni peccati contagione remota, liberamente in fragili carne tibi grate deserviam;et quidquid puritatem impedire potest fun­ditus abiciam: totisque desideriis tibi nitaradhaerere, quamdiu inter mundi turbines vivomisellus; donec me.iubeas aspectibus tuisassist!; tuncque secundum magnam miseri­cordiam tuam propitius mihi esse digneris !'.

"CAPUT V.

De propria consideratione.

I. Non possumus nobis ipsis nimiscredere, quia saepe gratia nobis deestet sensus. Modicum lumen est in nobis,et hoc cito per neglegentiam amittimus.Saepe etiam non advertimus, quod tamcaeci intus sumus. Saepe male agimus,et peius excusamus. Passione interdummovemur, et zelum putamus. Parva inalis reprehendimus, et nostra maiorapertransimus. Satis cito sentimus et pon­deramus, quid ab aliis sustinemus; sedquantum ali de nobis sustinent, nonadvertimus. Qui bene et recte sua pon­

! Ib. p. 156, 1. ro.

Thomae a Kempis Imit. Ed. 3. 9

130 LIBER Il. CAPUT v.

deraret, non esset, quod de alio graviteriudicaret.

2. Internus homo sui ipsius curamomnibus curis anteponit; et qui sibi ipsidiligenter intendit, faciliter de aliis tacet.Numquam eris internus et devotus, niside alienis silueris et ad te ipsum spe­cialiter respexeris. Si tibi et Deo totaliterintendis, modicum te movebit, quod forispercipis. Ubi es, quando tibi ipsi prae­sens non es? Et quando omnia per­curristi, quid te neglecto profecisti? Sidebes habere pacem et unionem veram:oportet, quod totum adhuc postponaset te solum prae oculis habeas.

3. Multum proinde proficies, si teferiatum ab omni temporali cura con­serves. Valde deficies, si aliquid tem­porale reputaveris. Nil magnum, nil al­tum, nil gratum, nil acceptum tibi sit,nisi pure Deus aut de Deo sit. Totumvanum existima, quidquid consolationisoccurreritdealiquacreatura.| AmansDeu manima sub Deo despicit universa.»olus Deusaeternus et immensus, implensomnia, solacium animae et vera cordislaetitia.

LIBER II. CAPUT V. I3I

Consideratio.

Considera te ipsum, quid quaeris in ope­ribus tuis, quid diligis et quid non diligis.Secundum desideria sua fit homo stabilis autvagus. Qui multum concupiscit et multumhabere vult, quomodo in se manebit? Disper­gitur in omnem ventum caeli et capitur la­queo desiderii terreni *.

Cognitio vitiorum multum prodest adsuperandum vitia!. Humilis confessio me­retur veniam ; f/7zvola excusatio aggravat cul­jam?. Qui conservos suos despicit et semeliorem reputat, Deum et omnes sanctosoffendit. Hic error maxime 1n nobis oritur,quia humiles non sumus nec proprios de­fectus attendimus, quos semperattendere etdeflere debemus*.

Nemo alios inspiciendo se neglegat: sedante omnia curam suzgerens, de reliquis taceat:qui ad eius commissionem non spectant?.Tanto minus potest unusquisque provideresibi, quanto pronior est ad considerandumalios'. Noli ergo de statu aliorum curiosequaerere, nisi quantum caritas Dei et fra­terna compassio exigit . 3i ordinate pro­

! Epistula 2, n. 4, 2. — ? Hortulus rosarumc. 8,n. 2; C. II, n. 3. — ? Sermones ad novicios 3,P. 6, p. 21, 1. 20. — * Vallis liliorum c. 17, n. t.

9*

132 LIDER II. CAPUT V.

cedis: a te ipso inchoabis. Propriae salutinil anteferendum est: ne tibi obiciatur,medice cura te ipsum. In te praedisce: quidalteri dicas *.

Nihil utilius et salubrius cupienti ad vitamaeternam pervenire, quam semper cogitarede animae suae salute *.

Noli evagari, anima mea, post vanitateset insanias falsas, sed convertere ad Dominum Deum tuum, quia ipse fons totius con­solationis. Quidquid in hominibus quaesierisaut in creaturis, perdes et perditum senties,quia potest aliquid se/agcz in eis apparere,nihil autem permanere. Cur frustra decipieris?Stultum est mendicare a paupere, cum divessufücienter voluerit dare. Omnis creafurapauperest ad cozselandum, Deus autem divesest in gratia *.

Utinam unam saltem diem vel mediamfere horam: cum Deo integre expendas. Heunimis instabilis es et impurgatus: etiam ubidevotior esse deberes*. Cegzta Dewm et fesolum esse an mundo: et habebzs magnam ve­quiem zn corde fuo.

| De recognitione propriae fragilitatis c. 3, P. 2,p. 364, l. ro. — ? Vallis liliorum c. 17, n. 1. —* Soliloquiuum animae c. IO, n. I. — ^ Libellusspiritualis exercitii c. 3, P. 2, p. 335, 1. 3. — 5 Dedisciplina claustralium c. 7, P. 2, p. 296, 1. 17.

LIBER II. CAPUTVI. I33

CAPUT VI.

De laetitia bonae conscientiae.

I. Gloria boni hominis testimoniumbonae conscientiae. Habe bonam con.scientiam et habebis semper laetitiam.Bona conscientia valde multa potest por­tare et valde laeta est inter adversa.Mala conscientia semper timida est etinquieta. Suaviter requiesces, si cor tuumte non reprehenderit. Noli laetari, nisicum benefeceris. Mali numquam habentveram laetitiam, nec internam sentiuntpacem: quia non est pax impiis, dicitDominus. Etsi dixerint: In pace sumus,non venient super nos mala: et quisnobis nocere audebit? ne credas eis;quoniam repente exurget ira Dei, et innihilum redigenter actus eorum, et cogitationes eorum peribunt.

2. Gloriari in tribulatione non est graveamanti; sic enim gloriari est gloriari incruce Domini. Brevis gloria, quae abhominibus datur et accipitur. Mundigloriam semper comitatur tristitià. Bo­norum gloria in conscientiis eorum etnon in ore hominum. ustorum laetitia

I34 LIBER II. CAPUTVI.

de Deo et in Deo est, et gaudium eorumde veritate. Qui veram et aeternamgloriam desiderat, temporalem non curat.Et qui temporalem requirit gloriam, autnon ex animo contemnit, minus amareconvincitur caelestem. Magnam habetcordis tranquillitatem, qui nec laudescurat nec vituperia.

3. Facile erit contentus et pacatus,cuius conscientia munda est. Non essanctior, si laudaris; nec vilior, si vitu­peraris. Quod es, hoc es; nec maiordici vales, quam Deo teste sis. Siattendis, quid apud te sis intus, noncurabis, quid de te loquantur homines.Homo videt in facie, Deus autem incorde. Homo considerat actus, Deusvero pensat intentiones. Bene semperagere et modicum de se tenere, humilisanimae indicium est. Nolle .consolariab aliqua creatura, magnae puritatis etinternae fiduciae signum est.

4. Qui nullum extrinsecus pro se testi­monium quaerit, liquet, quod totaliterse Deo commisit. Non enim, qui seipsum commendat, ille probatus est aitbeatus Paulus: sed quem Deus commendat.

LIBER II. CAPUT VI. 135

Ambulare cum Deo intus, nec aliquaaffectione teneri foris, status est internihominis.

Consideratio.

Bona conscaentia parit gaudzum : mala con­scientia. generat sibi Zermentum!.. Orietur tibigaudium intrinsecus: si fortiter vitiis relucta­ris? Bona conversatio hominis fert laetitiamcordis secum et famam bonae laudis!. .Szudeassemper bene agere, et eris zn bona pace'. [mDeo vera /aefzza cordis: extra Deum nonest pax nec requies?. Quidquid Deo placet,fac cum alacritate *.

Primo semper quaere in opere tuo, anDeo placeat vel displiceat: nec timore necamore age contra conscientiam tuam ?. Stulteagit, qui contra conscientiam facit: et Deioffensam propter homines 1ncurrit 5. Attendeconscientiae tuae foeditatem magis, quamaestimationem humanam ; quia non sunt omniaita sana coram Deo et clara: sicut apparenthominibus esse pulchra. /Z7omovidet im face,

! Hortulus rosarum c. 8, n. t. — ? Sermonesde vita et passione Domini 15, P. 3, p. 154, l. 6. —* De recognitione propriae fragilitatis c. 4, P.2,p. 366, 1. 25. — * Dedisciplina claustraliumc. 1,P. 2, p. 270, l. 3. — ? Parvum alphabetum monachilect. 15, P. 3, p. 319, 1.20. — * De disciplinaclaustralium c. I, P. 2, p. 270, l. 6.

136 LIBER II. CAPUT VI.

Deus autem: in corde; qui etiam minutissimaconsiderat: quae tu non cognoscis, aut mo­dicum ponderas!. Saepe lavas manus etfaciem, ne displiceas hominibus; multo magislava conscientiam tuam a vitiis, ut placeasDeo et angelis eius, qui vident absconditacordis *.

Noh longam optare vitam, sed bonam;quia melior est bona conscientia quam omnesthesauri mundi?. Melior est pauper latensin vili domuncula comedens olera et legu­mina cum bona conscientia; quam diveshabitans 1naula pulchra, bibensvina et edenspinguia cum laetitia et superbia: repletusmala conscientia*. |

Si cupis Zonoremperennem, despice gloriamLemporalem?. Qui caelestem gloriam attendit:omnemtemporalem honorem faciliter contemnit.Qui autem propriam gloriam quaerit, inveritate non stat: nec Deum perfecte superomnia amat. Ditabitur autem bonis aeternisin caelis: qui respuit delectari in laudibus.humanis *.

! Sermones ad novicios 14, P. 6, p. 108, 1. 2. —? Enchiridion monachorum c. 9, n. 2. — ? Vallisliliorum c. 14, n. I. — * Sermones ad novicios 17,P. 6, p. 139, 1l.14. — ? Hortulus rosarum c. 9, n. 2. —$ Recommendatio humilitatis P. 2, p. 380, 1l.20. —* Sermones ad novicios 9, P. 6, p. 67, 1. 3.

LIBER II. CAPUT VII. I37

Proice a te malignam tristitiam, quae im­portat acediam et rancorem. Assume dul­cem et sanctam meditationem de vita etpassione Christi, et invenies veram consola­tionem contra omnem tristitiam et temptatio­nem!, "Tristitiam facile vincit: qui nil ter­renum novit amare. Fluctuat semper animus:quamdiu consolari quaerit in terrenis *.

CAPUTVII.

De amore Iesu super omnia.

I. Beatus, qui intellegit, quid sit amarelesum, et contemnere se ipsum propterlesum.. Oportetdilectumprodilectorelinquere, quia lesus vult solus superomnia amari. JDilectio creaturae fallaxet instabilis; dilectio Iesu fidelis et per­severabilis. Qui adhaeret creaturae, cadetcum labili; qui amplectitur Iesum, firma­bitur in aevum. Illum dilige et amicumtibi retine, qui omnibus recedentibus tenon relinquet, nec patietur in fine perire.Ab omnibus oportet te aliquando se­parari, sive velis, sive nolis.

! Hortulus rosarum c. 8, n. 1. — ?*Dere­cognitione propriae fragilitatis c. 4, P. 2, p. 366,]. 8 24.

138 LIBER II. CAPUT VII.

2. Teneas te apud lesum vivens acmoriens, et illius fidelitati te committe,qui omnibus deficientibus solus te potestiuvare. Dilectus tuus talis est naturae,ut alienum non velit admittere, sed solusvult cor tuum habere et tamquam rexin proprio throno sedere. Si scires tebene ab omni creatura evacuare, lesusdeberet libenter tecum habitare. Paenetotum perditum invenies, quidquid extralesum in hominibus posueris. Non con­fidas, nec innitaris super calamum ven­tosum; quia omnis caro faenum, et omnisgloria eius ut flos faeni cadet.

3. Cito decipieris, si ad externam ho­minum apparentiam tantum aspexeris. 5ienim tuum in alüs quaeris solacium etlucrum, senties saepius detrimentum. Siquaeris in omnibus Iesum, invenies utiquelesum. Si autem quaeris te ipsum, in­venies etiam te ipsum, sed ad tuamperniciem.. Plusenimhomonociviorsibi, si lesum non quaerit, quam totusmundus et omnes sui adversarii.

Consideratio.Amor Christi et amor mundi contrarii sunt

et nihil commune habent, nec simul com­

LIBER II. CAPUTVII. 139

morari possunt!, Si vis plene purgari et inspiritu clarificari: comfemmefe zpsum et omniafropter Jesum. Omne magnum in mundo,nihilum tibi sit, omne iucundum amarescat:ut solus Deus et dulcis Iesus super omnia tibidulcescat. Quid est in veritate aer Zesu,nisi comfemftus iui zpsius et ommium Propteramorem suum? ? Quo purius et ardentius eumamaveris, eo viliora terrena omnia censebis *.

Iesus ergo semper invocandus est, semperquaerendus; semper desiderandus, sempermemorandus, semper laudandus: sempervenerandus, semper amandus, nec in aliquooffendendus; sed in omni sanctitate et puri­tate colendus et adorandus: qui est superomnia Deus benedictus in saecula 5. Quaereillum et znvemies: clama ne cesses; si moramfecerit, expecta eum: et non morabitur(Hab 2, 3). Dic ad eum. Veni Domine etnol tardare: Domine ad adiuvandum mefestina?. Multum quoque zw fime gaudebuqui Iesum intime diligit: et specialem gratiamab eo ob eius memoriam obtinebit 5.

! Hortulus rosarum c. 16, n. r. — ? Sermonesde vita et passione Domini 16, P. 3, p. 157, l. 19. —? Epistula 4, n. 2. — * Sermonesde vita et passioneDomini 10, P.3, p.130, l. 13. — P Brevis ad­monitio spiritualis exercitii P. 2, p. 428, 1. 8. —$6Sermones ad novicios 30, P. 6, p. 300, 1l.29.

I40 LIBER II. CAPUTVII.

Spes Aominum frustra; ipse autem eststabilimentum pacis!. Sive tristeris, sivegaudeas, ad ipsum habeas semper recursum.Ipse speculum vitae, ipse norma iustitiae.Ipse lux indeficiens animae, amor pudicitiaeet gaudium conscientiae. Propter ipsumfa­ciliter omnia delectabilia contemnes; propteripsum omnia amara et contraria tolerabiliaerunt et placebunt tolerata eiusamore. Denique ex ipso, et per ipsum, et in ipso suntomnia. Ad ipsum principaliter omnis in­tentio, omnis actio, sermo, lectio, oratio,meditatio et speculatio respicere debent. Peripsum tibi salus datur et praeparatur vitaaeterna. Propter ipsum non timebis mori,nec recusabis vivere ; quia ezusfidelitatz debes/e credere, nec eius honori vel amori quic­quam praeponere'.

Domine Iesu, esto tu refugium meum: etunicum solacium meum. Esto tu specialisamicus meus: quia omnes amici mei mereliquerunt. Esto tu spes mea: quia vanaspes in hominibus. Esto tu gaudium. meumet laetitia cordis mel: quia omne gaudiummundi totum inane. Esto tu dux meus etnotus meus et socius meus in via qua am­bulo: quia Aoemznescito defuient et auferentura me. In te cantatio mea in te consolatio

! Soliloquium animae c. 22, n. I 2.

:LIBER II. CAPUT VIII. I4I

mea: in te tota fiducia mea. Sis tu salusmea et honor meus: amor meus et dulcedomea. Da mihi amare crucem tuam: et imi­tari vestigla passionis tuae. Scribe vulneratua in corde meo; et da mihi ex desideriosustinere improperia et iniurias undecumqueilatas: et tibi configurari in vita et in morte.Tu mihi vivere sis: et mori pro te lucrummagnum videatur!. Dilectus meus es tu aquo nolo separan in aeternum *.

CAPUT VIII.

De familiari amicitia Iesu.

I. Quando lesus adest, totum bonumest, nec quicquam difficilevidetur; quandovero lesus non adest, totum durum est.Quando lesus intus non loquitur, con­solatio vilis est; si autem lesus unumtantum verbum loquitur, magnaconsolatio

sentitur. Nonne Maria Magdalena statimsurrexit de loco, in quo flevit, quandoMartha illi dixit: Magister adest et vocatte? Felix hora, quando lesus vocat delacrimis ad gaudium spiritus! Quam

! Brevis admonitio spiritualis exercitii P. 2,p.429, l.2. — ? Sermones de vita et passioneDomini 7, P. 3, p. 104, l. 5$.

I42 LIBER IT. CAPUT VIII.

aridus et durus es sine lesu! Quam in­sipiens et vanus, si cupis aliquid extraIesum! Nonne hoc est maius damnum,quam si totum perderes mundum?

2. Quid potest tibi mundus conferresine lesu? Esse sine Iesu, gravis est in­fernus, et esse cum Iesu, dulcis paradisus.Si fuerit tecum Iesus, nullus poterit no­cere inimicus. Qui invenit lesum, in­venit thesaurum bonum, immo bonumsuper omne bonum. Et qui perdit Iesum,perdit nimis multum et plus quam totummundum. Pauperrimus est, qui vivit sineIesu, et ditissimus, qui bene est cumIesu. ,

3. Magna ars est, scire cum Iesu con­versar], et scire lesum tenere, magnaprudentia. Esto humilis et pacificus, eterit tecum Iesus. Sis devotus et quie­tus, et manebit tecum Iesus. Potes citofugare lesum et gratiam eius perdere, sivolueris ad exteriora declinare. Etsi illumeffugaveris et perdideris, ad quem fugies,et quem tunc quaeres amicum? Sine amiconon potes bene vivere, et si Iesus nonfuerit tibi prae omnibus amicus, eris nimistristis et desolatus. Fatue igitur agis,

LIBER II. CAPUT VIII. I43

si in aliquo altero confidis aut laetaris.Eligendum est magis, totum mundumhabere contrarium quam Iesum offensum.Ex omnibus ergo caris sit Iesus solusdilectus specialis.

4. Diligantur omnes propter lesum,lesus autem propter se ipsum. Soluslesus Christus singulariter est amandus,qui solus bonus et fidelis prae omnibusinvenitur amicis. Propter ipsum et inipso tam amici quam inimici sint tibicari; et pro omnibus his exorandus est,ut omnes ipsum cognoscant et diligant.Numquam cupias singulariter laudari velamari, quia hoc solius Dei est, qui si­milem sibi non habet. Nec velis, quodaliquis tecum in corde suo occupetur,neque tu cum alicuius occuperis amore;sed sit lesus in te et in omni bonohomine.

5. Esto purus et liber ab intus sinealicuius creaturae implicamento. Oportette esse nudum, et purum cor ad Deumgerere, si vis vacare et videre, quamsuavis sit Dominus. Et revera ad hocnon pervenies, nisi gratia eius fuerispraeventus et intractus, ut omnibus eva­

144 LIRER IL. CAPUT VIII.

'cuatis et licentiatis solus cum solo uniaris.Quando enim gratia Dei venit ad ho­minem, tunc potens fit ad omnia, etquando recedit, tunc pauper et infirmuserit, et quasi tantum ad flagella relictus.In his non debet deici nec desperare,sed ad voluntatem Dei aequanimiter stare,et cuncta supervenientia sibi ad laudemIesu Christi perpeti; quia post hiememsequitur aestas, post noctem redit dies,et post tempestatem magna serenitas.

Consideratio.

Sit Iesus in corde tuo in omni loco et tem­pore, in labore et quiete !. Christussit vita tua,lectio tua: meditatio tua, locutio tua. Ipsedesiderium. tuum, lucrum tuum: tota spestua et merces tua *. Qiuis te cozsolabzur, sinon ipse fuerit cozsolafor? Et tuam infirmi­tatem quis clementius feret, nisi qui cunctasine onere portat? Cui etiam tutius revelabis,si quid triste habueris, nisi omnia plenesclenti? Aut cui magis fidem dabis, nisi nonfallenti veritati ??

' Hospitale pauperum c. I4, n. I1. — ? Parvumalphabetum monachi lect. 21, P. 3, p. 321, 1l.4. —? Soliloquium animae c. I3, n. 7.

LIBER II. CAPUT VIII. I45

Libenter esto solus cum solo, habendoIesum tantum pro solacio; quia melior esttibi solus Iesus pro socio: quam totus ange­lorum chorus in caelo. Revera numquamest solus, nec totus derelictus: cum quo dul­cissimus est Iesus !. /?so jraesente, quid iamdeesse folerit? Nullus locus tam solitariussit, in quo Iesus priorem locum non habeat.Sine illo omne secretum tumultus; cumilloomnis locus quietus et delectabilis. Zueusest, esse cum ilo zm cruce, quam sine do zmparadiso ?.

Gratiam eius et praesentiam summe ca­veas violare, quia z/e effemse quid pacishabebis?? Si perditusest lesus, quae tunclaetitia poterit esse in corde hominis? Qeenim perdida [esum: perdidi pius quam umiversum mundum. Nonne melius fuisset domiremansisse; quam lesum in via perdidisse?Heu, qualis est haec festivitas: quam ob­scurat tanta calamitas. Nam nulla maiorgravitas: quam ut perdita dicatur maerentiumiucunditas. .SzmeJesu: fotus mundus taediumest et onus *.

! Sermones de vita et passione Domini I2,P.3, p. 142, 1. 28. — ? Desolitudine et silentioc. I, n. IS. — ? Ib. n. 21. — * Sermonesde vitaet passione Domini 10, P. 3, p. 122, l. 13; 12,p. 143, l.2.

Thomae a Kempis Imit. Ed. 3. IO

146 LIBER II. CAPUTVIII.

O dulcissime et amantissime puer Iesu:dignare mecum hodie parumper solaciari !.Tua praesentia gaudzum mihi facii: fua ab­sentia luctum saepe parit?*. (O quam longamora, et zzolesía Aora mihl videtur, carereconsolatione divina!? O /feZx Aera quandopietatis tuae oculis me intueris: et gratiamdesideratam mihi ostendis *.

Oro te, Domine, mane apud me libere,ne deficiam relictus a te tamquam exul incarcere et peregrinus in itinere. Adiuva me,et salvus ero, et meditabor in omnibusviis,verbis et factis tuis die ac nocte. Zea4e, Domine, virtus mea, pure et perfectefropier fe et ommiaza te facta jfroprer te.Omnia autem infra te.et te solum superomnia bona in caelo et in terra ». Tu so/zsunicus et szzgularzs dzlecfusmeus, in omnibuset $rae omnibus fidelsszmust. Non timebomala, quaecumque mihi illata fuerint; necquaecumque de medici vel sentiri despectivepotuerint, dummodo tu mecum sis mecum­que permanseris. Ego ero fidens in te: etin latere tuo die ac nocte morabor. Tu fidelior

1 Sermones de vita et passione Domini 8, P. 3,p. 1608,1. 12. — ? Ib. 7, P. 3, p. ror, 1. 6. — ? Ib. 1o,P. 3, p. 126, 1. 4. — * Ib. 8 P. 3, p. 109 1. r2. —* Doctrinale iuvenum c. 11, n. 3. — * Soliloquiumanimae c. 17, n. 7. |

LIBER II. CAPUT IX. I47

es amicus, quam totus hic mundus: tu fortiorad muniendum murus, quam omnis angelorumexercitus!,

CAPUTIX.

De carentia omnis solacii.

I. Non est grave, humanum con­temnere solacium, cum adest divinum.Magnum est et valde magnum, tam hu­mano quam divino posse carere solacio,et pro honore Dei libenter exilium cor­dis velle sustinere, et in nullo se ipsumquaerere, nec ad proprium meritum re­spicere. Quid magni est, si hilaris siset devotus adveniente gratia? optabiliscunctis haec hora. Satis suaviter equitat,quem gratia Dei portat. Et quid mirum,si onus non sentit, qui portatur ab omni­potente et ducitur a summo ductore?

2. Libenter habemusaliquid pro solacio,et difficulter homo exuitur a se ipso.Vicit sanctus martyr Laurentius saeculumcum suo sacerdote; quia omne, quod inmundo delectabile videbatur, despexit

! Sermones de vita et passione Domini 25,P. 3, p. 215, l. 5.

IO *

148 LIBER II. CAPUT IX.

et summum Dei sacerdotem Sixtum, quemmaximediligebat, pro amore Christi etiama se tolli clementer ferebat. Amore igiturcreatoris amorem hominis superavit, etpro humanosolacio divinum beneplacitummagis elegit. Ita et tu aliquem neces­sarium et dilectum amicum pro amoreDei disce relinquere. Nec graviter feras,cum ab amico derelictus fueris, sciens,quoniam oportet nos omnes tandem abinvicem separari.

3. Multum et diu oportet hominem inse Ipso certare, antequam discat se ipsumplene superare et totum affectum suumin Deum trahere. Quando homo statsuper se ipsum, facile labitur ad con­solationes humanas. Sed verus amatorChristi et studiosus sectator virtutum noncadit super consolationes, nec quaerittales sensibiles dulcedines, sed magisfortes exercitationes, et pro Christo durossustinere labores.

4. Cum igitur spiritualis a Deo con­solatio datur, cum gratiarum actione ac­cipe eam; sed Dei munusintellege esse,non tuum meritum. Noli extolli, nolinimium gaudere, nec inaniter praesumere;

LIBER II. CAPUTIX. 149

sed esto magis humilior ex dono, cautiorquoque et timoratior in cunctis actibustuis; quoniam transibit hora illa, et se­quetur temptatio. Cum ablata fuerit con­solatio, non statim desperes: sed cumhumilitate et patientia expecta caelestemvisitationem, quoniam potens est Deus,ampliorem tibi redonare consolationem.Istud non est novum nec alienum viamDei expertis, quia in magnis sanctis etin antiquis prophetis fuit saepetalis alter­nationis modus.

5. Unde quidam, praesente iam gratia,dicebat: Ego dixi in abundantia mea:Non movebor in aeternum. Absentevero gratia, quid in se fuerit expertus,adiungit dicens: Avertisti faciem. tuama me, et factus sum conturbatus. Interhaec tamen nequaquam desperat, sed in­stantius Dominum rogat et dicit: Ad te,Domine, clamabo et ad Deum meumdeprecabor. Denique orationis suae fruc­tum reportat et se exauditum testaturdicens: Audivit Dominus et misertusest mei; Dominus factus est adiutormeus. Sed in quo? Convertisti, inquit,planctum meum in gaudium mihi, et

I50 LIBER II. CAPUT IX.

circumdedisti me laetitia. Si sic actumest cum magnis sanctis, non est desperandum nobis infirmis et pauperibus,si interdum in fervore et interdum infrigiditate sumus: quoniam spiritus venitet recedit secundum suae beneplacitumvoluntatis. Unde beatus Iob ait: Vi­sitas eum diluculo, et subito probasillum.

6. Super quid igitur sperare possum,aut in quo confidere debeo, nisi in solamagna misericordia Dei et in sola spegratiae caelestis? Sive enim assint ho­mines boni, sive devoti fratres, vel amicifideles, sive libri sancti, vel tractatuspulchri, sive dulcis cantus et hymni:omnia haec modicum iuvant, modicumsapiunt, quando desertus sum a gratiaet in propria paupertate relictus. Tuncnon est melius remedium, quam patientiaet abnegatio mei in voluntate Dei.

7. Numquam inveni aliquem tam re­ligiosum et devotum, qui non habueritinterdum gratiae subtractionem, aut nonsenserit fervoris diminutionem. Nullussanctus fuit tam alte raptus et illuminatus,qui prius vel postea non fuerit temptatus.

LIBER II. CAPUT IX. I5I

Non enim dignus est alta Dei contem­platione, qui pro Deo nonest exercitatusaliqua tribulatione. Solet enim sequentisconsolationis temptatio praecedens essesignum. Nam temptationibus probatiscaelestis promittitur consolatio. Quivicerit,inquit, dabo ei edere de ligno vitae.

8. Datur autem consolatio divina, uthomo fortior sit ad sustinendum adversa.Sequitur etiam temptatio, ne se elevet debono. Non dormit diabolus, nec caroadhuc mortua est: ideo non cesses tepraeparare ad certamen, quia a dextriset a sinistris hostes sunt, qui numquamquiescunt.

Consideratio.

Quando sentis te aridum, frigidumet tri­stem in orando, meditando bona de Deo,non debes propterea desperare, nec desistereIesum humiliter invocare, sed in paupertatespiritus tui Deum lauda et gratias age etistum versiculum libenter lege: «Pauper etinops laudabunt nomen tuum, Domine»(Ps73, 21). Multi enim saei et devoti fueruntquandoquearidi et per longum tempus a Deoderelicti, ut discerent patientiam et aliis com­pati per doloris et inopiae experientiam et

152 LIBER IT. CAPUT IX.

non praesumerent nimis de se ipsis in tem­pore devotionis et iubilationis!.

Adducam prophetas. Primus dicit: «Tri­-bulationem et dolorem inveni et nomen Do­mini invocabo» (Ps rr4, 4). «Multae tribu­lationes iustorum, et de his omnibus libera­bit eos Dominus» (Ps 33, 20). Propheta inse ipso semper invenit laborem et dolorem,sed consilium evadendi habuit, cum ad Deumin omni pressura cordis sui clamavit. Hiciterum dixit: «Ad Dominum, cum tribularer,clamavi, et exaudivit me» (Ps 119, xr). Se­cundus dicit: «Ego plorans ploravi et oculusmeus deducens aquam, quia longe factus esta me consolator, convertens animam meam.»Sed consolationem suam etiam invenit, cumiterum subdit: «Pars mea Dominus, dixitanima mea; propterea expectabo eum. Bonusest Dominus sperantibus in eum, animaequaerenti ilum, quia non in sempiternumrepellit Dominus» (Thren rz, 16; 3, 24 275).Tertius dicit: «Vae mihi, quia factus sumsicut qui colligit in autumno racemos vin­demiae; non est botrus ad comedendum,immaturas ficusdesideravit anima mea.» Con­solatur autem se ipsum dicens: «Ego autemad Dominum aspiciam et expectabo Deum,

! Vallis liliorum c. 2, n. r.

LIBER II. CAPUTIX. I53

salvàtorem meum. Audiat me Deus meus,Cum sedero in tenebris, Dominus lux meaest. Iram Domini portabo, quoniam peccaviel. Educet me in lucem, videbo iustitiameius» (Mich 7, 1 7—9). Ecce testimonia pro­

phetarum, quomodo sunt compuncta cordaeorum et qualiter in Deo sunt consolati spiritus eorum *.

Novit Dominus: quid tibi sit utilius. Saepeobest saluti: quod tu vehementer affectas.Est etiam saepe pro te: quod tu aestimastibi adversari. Placita sibi cupit infirmus:sed medicus dat quod novit salubrius esse.Sanius iaces humi prostratus: quam stabasintus elatus. Liberior est pauper in modicis:quam dives in opibus multis. Nulla resprodest exterius: si interior gratia desit etvirtus ?

JVoli ergo praesumere, cum laetus fueris,nec te .deicere tristitia gravatus; sed sicutDomino placuerit in oculis suis, sic esto con­tentus in omnibus?. Cum senseris te caelestirore perfusum: totum Deo humiliter refunde.Si aridum inveneris cor tuum et obtene­bratum; non cesses ad Dominum clamarepro lumine gratiae et oleo misericordiae: ne

! De tribus tabernaculis c. 3, n. 12. — ? Derecognitione propriae fragilitatis c. 5, P. 2, p. 367,]l. 1c. — ? Vallis liliorum c. 2, n. 2.

I54 LIBER II. CAPUT X.

deficias in via recta prae labore. Dabitenim Pater caelestis spiritum bonum animaequaerenti se !.

CAPUT X.

De gratitudine pro gratia Dei.

I. Cur quaeris quietem, cumnatussisad laborem? Pone te ad patientiam magis,quam ad consolationes, et ad crucemportandam magis, quam ad laetitiam.Quis enim saecularium non libenter con­solationem et laetitiam spiritualem ac­ciperet, si semper obtinere posset? Ex­cedunt enim spirituales consolationes om­nes mundi delicias et carnis voluptates.Nam omnes deliciae mundanae aut vanaesunt aut turpes. Spirituales vero deliciaesolae iucundae et honestae, ex virtutibusprogenitae et a Deo putris mentibus in­fusae. Sed istis divinis consolationibusnemo semper pro suo affectu frui valet,quia tempus temptationis non diu cessat.

2. Multum autem contrariatur supernaevisitationi falsa libertas animi et magnaconfidentia sui. Deus bene facit con­

! De recognitione propriae fragilitatis c. 5, P. 2,p. 367 sq, 1l.28.

LIBER Ij. CAPUT X. 155

solationis gratiam dando, sed homo maleagit, non totum Deo cum gratiarum ac­tione retribuendo. Et ideo non possuntin nobis dona gratiae fluere, quia ingratisumus auctori, nec totum refundimusfontali origini. Semper enim debeturgratia digne gratias referenti, et aufereturab elato, quod dari solet humili.

3. Nolo consolationem, quae mihiaufert compunctionem ; nec affecto con­templationem, quae ducit in elationem.Non enim omne altum sanctum, necomne dulce bonum, nec omne desideriumpurum, nec omne carum Deo gratum.Libenter accepto gratiam, unde semperhumilior et timoratior inveniar, atque adrelinquendum me paratior fiam. Doctusdono gratiae et eruditus subtractionisverbere non sibi audebit quicquam boniattribuere, sed potius se pauperem etnudum confitebitur. Da Deo, quod Deiest, et tibi ascribe, quod tuum est;hoc est: Deo gratias pro gratia tribue,tibi autem soli culpam et dignam poe­nam pro culpa deberi sentias.

4. Pone te semper ad infimum, etdabitur tibi summum; nam summum non

I56 LIBER IIl. CAPUT X.

stat sine infimo. Summi sancti apudDeum minimi sunt apud se, et quantogloriosiores, tanto in se humiliores. Pleniveritate et gloria caelesti non sunt vanaegloriae cupidi. In Deo fundati et con­firmati nullo modo possunt esse elati.Et qui totum Deo ascribunt, quidquidboni acceperunt, gloriam ab invicem nonquaerunt, sed gloriam, quae a solo Deoest, volunt, et Deum in se et in omnibussanctis laudati super omnia cupiunt etsemper in id ipsum tendunt.

5. Esto igitur gratus pro minimo, eteris dignus maiora accipere. Sit tibiminimum etiam pro maximo, et magiscontemptibile pro speciali dono. 5idignitas datoris inspicitur, nullum datumparvum aut nimis vile videbitur. Nonenim parvum est, quod a summo Deodonatur. Etiam si poenas et verberadederit, gratum esse debet, quia sem­per pro salute nostra facit, quidquidnobis advenire permittit. Qui gratiamDei retinere desiderat, sit gratus progratia data, patiens pro sublata. Oret,ut redeat; cautus sit et humilis, neamittat.

LIBER II, CAPUT X. 157

Consideratio.

Quidquid boni homofacit, cogitare debet,quia donum Dei, et non se reputet inde.Tunc male uteris bono, si inde extolleris etvane gloriaris. 'Tunc bene uteris malo, siinde humiliaris et contristaris et per paenitentiam emendas, nec te superbe excusas!.

Magnumvitium est ingratitudo: et apudDeum et homines vituperabile nimis. 7z­dignus esf enim beneficio dzvimo: qui gratusz20nag: Deo corde devoto. JVec amphorameretur acpere, qui se extollit in aliquo: autneglegenter operatur, uno tantum sibi talentoconcesso. Magnum utique est: quod Deusdignatur homini aliquid dare. Vec arvumdebet reputari, quod em ruagnus Dominuset excelsus super omnes dat homini pauperiet peccatori: qui nil dignum habet adretri­buendum?. Ille magnifice Deum laudat, quide zmnznis etiam beneficuüsgratias maxzmasag;t, quia ile dat, qui sufer omnia maxzmusest. JVzAztibi parvum nec vile esse debet,quod asszmus tibi ex gratia libere praestat?.Minima dona pro magno reputa: et eris dzgrusmaiora accaiperet.

| Epistula 6, n. s. — ? Sermones de vita etpassione Domini 24, P. 3, p. 208, l. 7. — ? Vallisliliorum c. 5, n. I. — * Parvum alphabetum mo..nachi lect. 12, P. 3, p. 319, l. 6.

158 LIBER II. CAPUT X.

Cum fueris in horto vel in pomario, vidensdiversas species et arbores, flores et rosas,pyra, poma, herbarum virores et lilia odori­fera, lauda et gratias age; quia ostendit tibiDeus multa mirabilia opera sua, in terragerminantia, quae omni anno renovat mirapotentia ac sapientia sua, pro magna suabonitate et hominum utilitate. In omni ergoloco et tempore lauda Deum et gratias age,quia plena est omnis terra maiestate eius etsuper caelos gloria eius !.

Laus mea, Deus meus, tu es; in te can­tatio mea semper?*. (O si baberemaliquidin toto mundo, quod tibi darem et gratumforet oculis tuis! Quid vis habere, dilecteDomine? Bonorum meorum utique non eges.Cur ergo exigis à me datum? Nemoditiorte, et adhuc aliquid. postulas a me?

Volo, inquis, totum habere. Nam tibihoc expedit, si vis gratiam meam mereri.Ego Zabe gratam, et tu reddes gratzam, etsic tenebimus pariter iugem caritatem. Date mihi et totum dedisti.

O Iesu, fons omnis boni, fons vitae, fonsgratiae, fons dulcedinis, fons aeternae sapien­tiae, infunde nunc (piissime) donum caelestisgratiae et doce me tibi sempergratias agere

! Hortulus rosarum c. I8, n. 4. — ? Soliloquiumanimae C. 25, n. I.

LIBER II. CAPUT XI. I59

et me ipsum ante omnia tibi dare; quia hocest carissimum, quod possumtribuere. Accipeme; ecce, tuus sum totus, et omnia mea tuasunt. Unumest, quod non possum retribueretibi. Quid hoc? Peccatum meum, quodmihi proprium est et tibi imputandum nonest. Meum est peccatum et omnis defectusin me reperibilis mihi soli retribuendus; tibiautem gloria et gratiarum actio pro omnibusbeneficiis tuis!.

CAPUT XI.

De paucitate amatorum crucis Iesu.I. Habet Iesus nunc multos amatores

regni sui caelestis, sed paucos baiulatoressuae crucis. Multos habet desideratoresconsolationis, sed paucos tribulationis.Plures invenit socios mensae, sed paucosabstinentiae. Omnes cupiunt cum eogaudere, pauci volunt pro eo aliquidsustinere. Multi Iesum sequuntur usquead fractionem panis, sed pauci usque adbibendum calicem passionis. Multi mira­cula eius venerantur, pauci ignominiamcrucis sequuntur. Multi Iesum diligunt,quamdiu adversa non contingunt. Multi

! Soliloquium animae c. 25, n. 5.

I60 LIBER IT. CAPUTXI.

ilum laudant et benedicunt, quamdiuconsolationes aliquas ab ipso percipiunt.Si autem lesus se absconderit et mo­dicum eos reliquerit, aut in querimoniamvel in deiectionem nimiam cadunt.

2. Qui autem Iesum propter lesum etnon propter suam propriam aliquam con­solationem diligunt, ipsum in omnitri­bulatione et angustia cordis, sicut insumma consolatione, benedicunt. Et sinumquam eis consolationem dare vellet,ipsum tamen semper laudarent et sempergratias agere vellent.

3. O quantum potest amor Iesu purus,nullo proprio commodo vel amore per­mixtus! Nonne omnes mercenarii suntdicendi, qui consolationes semper quae­runt? Nonne amatores sui magis quamChristi probantur, qui sua commoda etlucra semper meditantur? Ubi invenieturtalis, qui velit Deo servire gratis?

4. Raro invenitur tam spiritualis aliquis,qui omnibus sit nudatus. Nam verum paü­perem spiritu et ab omni creatura nudum,quis inveniet? Procul et de ultimis finibuspretium eius. Si dederit homo omnemsubstantiam suam, adhuc nihil est. Et

LIBER II, CAPUT XI. I6I

si fecerit paenitentiam magnam, adhucexiguum est. Et si apprehenderit omnemscientiam, adhuc longe est. Et si ha­buerit virtutem magnam et devotionemnimis ardentem, adhuc multum sibi deest:scilicet unum, quod summe sibi neces­sarium est. Quid illud? Ut omnibusrelictis se relinquat et a se totaliter exeat,nihilque de privato amore retineat. Cum­que omnia fecerit, quae facienda noverit,nil se fecisse sentiat.

5. Non grande ponderet, quod grandeaestimari possit, sed in veritate servuminutilem se pronuntiet, sicut veritas ait:Cum feceritis omnia, quae praecepta suntvobis, dicite: Servi inutiles sumus. Tuncvere pauper et nudusspiritu esse poterit,et cum propheta dicere: Quia unicus etpauper sum ego. Nemotamen isto ditior,nemo potentior, nemo liberior, qui seet omnia relinquere scit et ad infimumse ponere.

Consideratio.

Christus multos habet amatores et. sodalesmensqe, sed paucos sectores abstinentiae '.

! Hortulus rosarum c. 7, n. 2.

162 LIBER II. CAPUT XI.

In hoc Christus cognoscit quis ad eumper­tinet, et quis eum amplius diligit: si nonsola cogitatione, sed cotidiana mortificationepassioni eiusse nititur conformare.

Et ad haec quis idoneus? Putas zzvezzeturaLguis crucem tollere paratus? Magnum etprofundum mysterium verbum crucis, quodnon capiunt omnes; immo quamplures ab­horrent et fugiunt crucem: ipsa tamen ducitin vitam aeternam!.

Quam laudabilis hic, cui Iesus placet nonminus in adversis, quam in prosperis. Quicum illo manducat et bibit, et iterum libenteresurit et sitit. Qui sequitur eum usque zzmontem visionis ef glorzge, et constanter nonformidat sequi eum zz2abulo, confiteturquein singulis istis, quoniam bonus, quoniamdulcis et amabilis atque laudabilis valde.Hinc ipse dicit: Beatus, qui non fuerit scan­dalizatus in me; quando videlicet adversacontingunt ?.

Dihge ergo eum, quando bona tribuit;dilige eum, quando eadem tollit; insuper etquando tribulationem mittens affligit. Nullaadversitas, nulla prosperitas cor penitus abeo separet?. /Vemo dior nemo Ubermr eo,

! Sermones de vita et passione Domini 23,P.3, p. 197, 1l.3. — ? De solitudine et silentioC. I, n. 20.

LIBER II. CAPUT XII. 163

qui seet omnia Deo dedit: et Christum amandoemit, qui mundum cruce redemit !.

Dominus (inquit): Potes calicem bibere,quem ego gustavi??* Quam plurimos servosego videor habere, sed avwm possunt suszzzere. Modica tribulatione franguntur, paucacontumelia irritantur, levi occasione scanda­lizantur, cito de illata iniuria conqueruntur,multa argumenta cogitant, quando arguuntur.Nonest ista via bona, sed mihi et omnibussanctis dissimilis valde *. Ostendi paenitentiaeviam: per quam itur ad aeternam gloriam.Sequere me per laborem et tribulationem:si vis habere requiem et consolationem *.Crux etenim mea salutis via *.

CAPUT XII.

De regia via sanctae crucis.I. Durus multis videtur hic sermo:

Abnega temet ipsum, tolle crucem tuamet sequere lesum. Sed multo duriuserit, audire illud extremum verbum:Discedite a me, maledicti, in ignem

! Parvum alphabetum monachi lect. 20, P. 3,p. 320sq, l. 31. — ? De tribus tabernaculis c. 3,n. 9 I3. — ? Sermonesde vita et passione Domini12, P. 3, p. 144, l. 5. — * Hospitale pauperumc. 6, n. I.

164 LIBER Il. CAPUT XII.

aeternum. Qui enim modo libenter au­diunt et sequuntur verbum crucis, tuncnon timebunt ab auditione aeternae dam­nationis. Hoc signum crucis erit in caelo,cum Dominus ad iudicandum venerit.Tunc omnes servi crucis, qui se Cruci­fixo conformaverunt in vita, accedent adChristum iudicem cum magna fiducia.

2. Quid igitur times tollere crucem,per quam itur ad regnum? In cruce salus,in cruce vita, in cruce protectio ab ho­stibus; in cruce infusio supernae suavitatis,in cruce robur mentis, in cruce gaudiumspiritus; in cruce summavirtutis, in cruceperfectio sanctitatis. Non est salus animaenec spes aeternae vitae, nisi in cruce.Tolle ergo crucem tuam et sequere Iesurn,et ibis in vitam aeternam. Praecessitille baiulans sibi crucem et mortuus estpro te in cruce, ut et tu tuam portescrucem, et mori affectes in cruce. Quia,si commortuus fueris, etiam cum illopariter vives. Et si socius fueris poenae,eris et gloriae.

3. Ecce, in cruce totum constat, etin moriendo totum iacet; et non estaliavia ad vitam et ad veram internam pacem,

LIBER Il. CAPUT XII. I65

nisi via sanctae crucis et cotidianaemortificationis. Ambula, ubi vis; quaere,quodcumque volueris: et non inveniesaltiorem viam supra nec securiorem viaminfra, nisi viam sanctae crucis. Disponeet ordina omnia secundum tuum velleet videre: et non invenies, nisi semperaliquid pati debere aut sponte aut invite,et ita crucem semper invenies. Aut enimin corpore doloremsenties, aut in animaspiritus tribulationem sustinebis.

4. Interdum a Deorelinqueris, interduma proximo exercitaberis, et quod ampliusest, saepe tibimet ipsi gravis eris; nectamen aliquo remedio vel solacio liberariseu alleviari poteris, sed, donec Deusvoluerit, oportet, ut sustineas. Vult enimDeus, ut tribulationem sine consolationepati discas, et ut illi totaliter te subiciaset humilior ex tribulatione fias. Nemoita cordialiter sentit passionem Christi,sicut is, cui contigerit similia pati. Cruxergo semper parata est et ubique te ex­spectat. Non potes effugere, ubicumquecucurreris: quia, ubicumque veneris, teipsum tecum portas, et semper te ipsuminvenies. .Converte te supra, converte

166 LIBER II. CAPUT XII.

te infra: converte te extra, converte teintra: et in his omnibus invenies crucem,et necesse est, te ubique tenere patien­tiam, si internam vis habere pacem etperpetuam promereri coronam.

5. SI libenter crucem portas, portabitte et ducet ad desideratum finem, ubiscilicet finis patiendi erit, quamvis hicnon erit. Si invite portas, onus tibifacis, et te ipsum magis gravas; et tamenoportet, ut sustineas. Si abicis unamcrucem, aliam procul dubio invenies etforsitan graviorem.

6. Credis tu evadere, quod nullus mor­talium potuit praeterire? Quis sanctorumin mundo sine cruce et tribulatione fuit?Nec enim Iesus Christus, Dominus noster,una hora sine dolore passionis fuit, quam­diu vixit. Oportebat, ait, Christum pati,et resurgere a mortuis, et ita intrare ingloriam suam. Et quomodo tu aliamviam quaeris, quam hanc regiam viam,quae est via sanctae crucis? |

7. Tota vita Christi crux fuit et mar­tyrium; et tu tibi quaeris requiem etgaudium? Erras, erras, si aliud quaeris,quam pati tribulationes; quia tota ista

LIBER II. CAPUT XII. 167

vita mortalis plena est miseriis et circum­signata crucibus. Et quanto altius quisin spiritu profecerit, tanto graviores saepecruces invenerit: quia exili sui poenamagis ex amore crescit.

8. Sed tamen iste sic multipliciterafflictus non est sine levamine consolatio­nis, quia fructum maximum sibi sentitaccrescere ex sufferentia suae crucis.Nam dum sponte se illi subicit, omneonus tribulationis in fiduciam divinaeconsolationis convertitur. Et quanto caromagis per afflictionem atteritur, tantospiritus amplius per internam gratiamroboratur. Et nonnumquam in tantumconfortatur ex affectu tribulationis et ad­versitatis, ob amoremconformitatis crucisChristi, ut se sine dolore et tribulationeesse non vellet; quoniam tanto se ac­ceptiorem Deo credit, quanto plura. etgraviora pro eo perferre potuerit. Nonest istud hominis virtus, sed gratia Christi,quae tanta potest et agit in carne fragili, ut,quod naturaliter semperabhorret et fugit,hoc fervore spiritus aggrediatur et diligat.

9. Non est secundum hominem crucemportare, crucem amare, corpus castigare

168 LIBER II. CAPUT XII.

et servituti subicere, honores fugere, con­tumelias libenter sustinere, se ipsum de­spicere et despici optare, adversa quae­que cum damnis perpeti et nihil pro­speritatis in hoc mundo desiderare. Siad te ipsumrespicis, nihil huiusmodi exte poteris. Sed si in Domino confidis,dabitur tibi fortitudo de caelo, et sub­icientur ditioni tuae mundus et caro.Sed nec inimicum diabolum timebis, sifueris fide armatus et cruce Christisignatus.

IO. Pone te ergo, sicut bonus et fidelisservus Christi, ad portandam virilitercrucem Domini tui, pro te ex amorecrucifixi. Praepara te ad toleranda multaadversa et varia incommodain hac miseravita; quia sic tecum erit, ubicumquefueris; et sic revera invenies, ubicumquelatueris. Oportet ita esse; et non estremedium evadendi a tribulatione malo­rum et dolore, quam ut te patiaris.Calicem Dominiaffectanter bibe, si amicuseius esse et partem cum eo habere de­sideras. Consolationes Deo .committe ;faciat ipse cum talibus, sicut sibi magisplacuerit. "Tu vero, pone te ad sus­

LIBER II. CAPUT XII. 169

tinendum tribulationes, et reputa easmaximas consolationes, quia non suntcondignae passiones huius tempotis adfuturam gloriam promerendam, etiam sisolus omnes posses sustinere. |

II. Quando ad hoc veneris, quod tri­bulatio tibi dulcis est et sapit pro Christo :tunc bene tecum esse aestima, quia in­venisti paradisum in terra. Quamdiu patigrave tibi est et fugere quaeris: tam diumale habebis, et sequetur te ubique fugatribulationis.

12. Si ponis te, ad quod esse debes,videlicet ad patiendum et moriendum,fiet cito melius, et pacem invenies. Etiamsi raptus fueris usque ad tertium caelumcum Paulo, non es propterea securatusde nullo contrario patiendo. Ego, inquitIesus, ostendam illi, quanta oporteat eumpro nomine meo pati. Pati ergo tibiremanet, si lesum diligere et perpetuoilli servire placet.

I3. Utinam dignus essesaliquid pronomine lesu pati; quam magna gloriaremaneret tibi, quanta exultatio omnibussanctis Dei, quanta quoque aedificatioesset proximi! Nam patientiam omnes

170 LIBER II. CAPUTXII.

recommendant, quamvis pauci tamen pativelint. Merito deberes libenter modicumpati pro Christo, cum multi graviorapatiuntur pro mundo.

I4. Scias pro certo, quia morientemteoportetducerevitam.| Etquantoquisque plus sibi moritur, tanto magisDeo vivere incipit. Nemo aptus est adcomprehendendum caelestia, nisi se sub­miserit ad portandum pro Christo ad­versa. Nihil Deo acceptius, nihil tibisalubrius in mundo isto, quam libenterpati pro Christo. Et si eligendum tibiesset, magis optare deberes pro Christoadversapati, quam multis consolationibusrecreari; quia Christo similior esses etomnibus sanctis magis conformior. Nonenim stat meritum nostrum et profectusstatus nostri in multis suavitatibus etconsolationibus, sed potius. in magnisgravitatibus et tribulationibus perferendis.

I5. Si quidem aliquid melius et uti­lius saluti hominum, quam pati, fuisset,Christus utique verbo et exemplo osten­disset. Nam et sequentes se discipulosomnesque eum sequi cupientes manifestead crucem portandam hortatur, et dicit:

LIBER II, CAPUT XII. I7!

Si quis vult venire post me, abnegetsemet ipsum, et tollat crucem suam, etsequatur me. Omnibus ergo perlectiset scrutatis, sit haec conclusio finalis:Quoniam per multas tribulationes oportetnos intrare in regnum Dei.

Consideratio.

Videtur infirmis mentibus via crucis amaraesse et gravis: sed finis eius laetus est etfructuosus, atque amantibus dulcis et salu­tarns!. Durus videtur carnalibus et saecu­laribus sezzo abnegationis, et perditionis vitaepraesentis; sed amantibus Christum supermel et favum sapit dulcius: quia aeternumpraeparat regnum,verax abnegatio suipropterDeum?, Beatus, qui Iesum in vita sua perpassionem et crucem sequitur, quia in ex­tremis bene ipsi cum Iesu erit et aó audzizonemala zoz fimebzt?.

Quandoaliqua tribulatio tibi advenit, tuncChristus cum cruce tibi obviat: et iter adcaeleste regnum quo pergere debeas osten­dit* Cum fueris in tribulatione et cordis

! Sermonesde vita et passione Domini 22, P.3,p. 193, 1. 25. — ? Ib. 16, P. 3, p. 157sq, !. 31. —* Vallis liliorum c. 33, n. t. — £*Sermones adnovicios 20, P. 6, p. 191, l. 16.

172 LIBER II. CAPUT XII.

maerore, tunc es cum lesu in cruce. Cumaudieris aliquem indigna et dura verba tibidicentem, tunc datur tibi Ze caZece.DomzazÓ6zbere,pro medicina animae tuae. "Tace etDzbesalutis pocula sine murmure, et Dominusrespondebit bro íe im vita et zm moríe. Nonobliviscetur tui Deus!.

Nemo est in mundo, cui non occurrit ali­quid contrarium zz corpore vel im animo ?.Quocumque vadis et venis, non omnia pro­spera invenies: quia ubique occurrit aliquidad patiendum. Et si inde nescis gaudere;Oportet te tamen sustinere, et tandem adpacem te ponere: sicque in patientia omniasuperare ?.

Tota viia Christi crux.fuit; sic et tua erit.Ipse enim dicit: Qui vult venire post me,tollat crucem meam, et sequatur me in regnummeum?. was quod fw sine cruce et doloread regnum caelorum intrabis fae ommbussanctis; quod Christus non potuit nec voluit,nec aliquis ex carissimis amicis et sanctiseius impetravit? Nam ipse dixit. O?orfebatgati Christum: et ita intrare zngloriam suam.Exrras plane in existimatione tua; nec atten­dis vestigia Christi tibi ostensa: qui per

! Hortulus rosarum c. 7, n. 1 2. — ? Hospitalepauperum c. IO, n. 4. — ? De bona pacifica vitaP. 2, p. 396, 1. 8.

LIBER II, CAPUT XII. 173

crucem ex hoc mundo transivit ad Patremsuum caelestem. Interroga quemlibet devictoribus et caelestis regni civibus: quo­modo venerit ad hanc gloriam Dei perpetuepossidendam. Nonneper crucem et poenam?!

Haec est via et non alia; via recta, viasancta, via perfecta: via Christi, via iustorum,via electorum salvandorum ?. Et tanto magisanimus inardescat ad caelestia: quanto duriusaffligitur in hac vita; quia hoc est evidenssignum in electis pro adeptione perpetuaesalutis: si sustineant patienter tribulationeset labores pro nomine Christi. Nam opor­tebat pati Christum: et ita intrare in gloriamsuam. Ideoque per patientiam et laboremitur ad requiem: quia Pater nullum recipitin caelum, nisi per passionem et crucemsecutus fuerit Filium suum dilectissimum:quem tradidit pro peccatis nostris cruci­fgendum?. Nam sa/us, ubi crzx*. ExtracC'4c€t non. est sa/us; praeter crucem nonvenitur ad regnum Christi 5.

Esto ergo mitis, humilis et patiens in omnieventu et infirmitate, irruente super te, propter

! Sermones ad novicios 20, P. 6, p. 185 sq,l. 22. — ? Ib. p. 186, l. rz. — ? Sermones devita el passione Domini 32, P. 3, p. 293, 1l.9. —* De recognitione propriae fragilitatis c. 7, P. 2,p. 379, l. 12. — 5 Epistula 3, n. 4.

174 LIBER IL. CAPUT XII.

Deum, et porta crucem tuam patienter cumIesu, moriendo cotidie in cruce pro aeternasalute tua; quia omnis afflictio carnis patientertolerata medicina est animaeet satisfactio propeccatis et spes futurae beatitudinis et gloriae !.

Qui pati fugit, ipsum sequetur: quia istavita plena est defectibus et pressuris. Quam­vis libenter esses liber a passionibus cunctis:tamen non esset semper profectus tuus. Pa­tienter ergo sustine: si vis Deo placere etmultum promereri. Nam totum tibi cedetin bonum: si de manu Dei accipis omneinfortunium tamquam animae lucrum. Rectavia ad caelum: est pati propter Deum. Z4zhumilh suffereniia: cognoscitur vzrfuosa vitaet caelestis sapientia ?,

Dico tibi, quoniam maioris meriti est, ad­versa pati, quam bona operari?*. Non ergoaestimes Deum tibi adversari: si in hocmundomolestarisetdeprimeris.X Gaudepotius quia hic humiliaris et flagellaris: utpostea cum Christo in aeternum glorificeris.Saepe enim plus nocent prospera quam ad­versa: et citius decipiunt blandimenta quamamara vituperia *.

! Vallis liliorum c.6, n. 2. — ? De bonapacificavita P. 2, p. 396, l. 19. — ? De tribus tabernaculisc.3, n. I3. — * Sermones de vita et passioneDomini 26, P. 3, p. 232 sq, 1. 28.

LIBER IL. CAPUT XII. 175

Quidam frater interrogavit quendam per­egrinum de longe venientem dicens. Dicmihi bone amice; quid boni in via audistiet vidisti? Respondit. JaZezfiazmpauperumaude: a multis satis laudari: sed a paucisvyudzznmiari'. Sapiens est: qui bene pa­tiens est *,

Sustine fu bro Christe aliqua fib gravia,quando dam mult saeculares sustzuemt ro

mundo graviora sime numero. Noli perderemeritum tuum per impatientiam, qui omnidie et hora potes promereri per piamsufferen­tiam regnum Dei et aeternam gloriam. Intribulatione et dolore statue ante te passionemIesu Christi, et feres levius omne grave, quodte premit *.

Suscipe pro Christi amore onus sanctaecrücis, quae aperiet tibi portam regni cae­lestis. Quid amplius cupis? 77a regia ve­niendi ad Christum est vincere propriamvoluntatem, sustinere defectum, non quaererecarnis commodum *. Per crucem itur ad sa­iutez : per poenam pervenitur ad coronam *.

! Sermones ad novicios 19, P. 6, p. 176, 1l.10. —? De bona pacifica vita P. 2, p. 395. l. 12. —* Hospitale pauperum c. 10, n. 3..— * Hortulusrosarum c. I8, n. 2. — ? Sermones de vita etpassione Domini 22, P. 3, p. 191, l. 20.

LIBER III.

DE |INTERNA CONSOLATIONE.

CAPUTI.

De interna Christi locutione ad animamfidelem. .

I. Audiam, quid loquatur in me Do­minus Deus. Beata anima, quae Dominumin se loquentem audit, et de ore eiusconsolationis verbum accipit. Beataeaures, quae venas divini susurri susci­piunt, et de mundi huius susurrationibusnihil advertunt, Beatae plane aures, quaenon vocem foris sonantem, sed intusauscultantveritatem| docentem.— Beatioculi, qui exterioribus clausi, interioribusautem sunt intenti. Beati, qui internapenetrant, et ad capienda arcana caelestiamagis ac magis per cotidiana exercitia

LIBER III, CAPUTI. 177

se student praeparare. Beati, qui Deovacare gestiunt, et ab omni impedimentosaeculi se excutiunt. Animadverte haec,anima mea, et claude sensualitatis tuaeostia, ut possis audire, quid in te loquaturDominus Deus tuus.

2. Haec dicit dilectus tuus: Salus tuaego sum, pax tua et vita tua. Serva teapud me, et pacem invenies. Dimitteomnia transitoria, quaere aeterna. Quidsunt omnia temporalia, nisi seductoria?Et quid iuvant omnes creaturae, si fuerisa creatore deserta? Omnibus ergo ab­dicatis creatori tuo te redde placitam acfidelem, ut veramvaleas apprehenderebeatitudinem.

Consideratio.

Ego sum lesus quem quaeris. Si ergome quaeris: sine omnia alia abire ! Nam in.me absconditi sunt omnes thesauri sapientiaeDei; et praeter me non est salus cuiquamviventi: nec spes aeternae vitae morienti.Sint ergo oculi tui semper ad me, et cortuum maneat apud me: et super omnia de­

! Sermones de vita et passione Domini 9, P.3,p. 118, 1. 9.

Thomae a Kempis Imit. Ed. 3. 12

178. LIBER III. CAPUT I.

siderabila requiescas in me. Ego enim sumDominus Deus tuus qui feci te: et naturamtuam assumpsi, ut traherem te ad me. Venisecure ad me: frater tuus sum, mori etiamparatus pro te. Quid moraris? Accedefestina; et dzze omnia akena abire: quaete possunt impedire. Si sic feceris, inveniesdilectum fuum, in quo felicissimé exultabis:et omnia onerosa facilius portabis!.

En «deliciae meae, esse cum filiis homi­num»(Prv 8, 31). Qui sapientiam concupiscit,veniat ad doctrinam meam. Qui divitiasquaerit, veniat, ut accipiat aeternas et in­corruptibiles. Qui honores ambit, veniat, uthaereditet nomen aeternumin caelo. Quifelicitatem desiderat, veniat, ut eam sinetimore et periculo possideat. Qui omniumbonorum abundantiam concupiscit, veniat adme, ut summum aeternum ac immensumbonumpercipiat. Ego sum, qui omnia tem­

. poralia. bona praesto, et super temporalia,aeterna bona in caelestibus tribuo. Necpromissionimeae deero, cum adimpletafueritmandatorum meorum salutaris observantia.Coronabitur autem gloriose in caelo, quilegitime certaverit in hoc mundo*.

! Sermones de vita et passione Domini 9, P. 3,p. 120sq, l 20. — ? Soliloquium animae c. 18,n. 5.

LIBER III. CAPUT II. 179

CAPUT II.

Quodveritas intus loquitur sine strepituverborum.

I. Loquere, Domine, quia audit servustuus. Servus tuus sum ego; da mihiintellectum, ut sciam testimonia tua.Inclina cor meumin verba oris tui: fluatut ros eloquium tuum. Dicebant olimfilii Israel ad Moysen: Loquere tu nobis,et audiemus; non loquatur nobis Do­minus, ne forte moriamur. Non sic, Do­mine, non sic oro, sed magis cum Samuelepropheta humiliter ac desideranter ob­secro: Loquere, Domine, quia audit ser­vus tuus. Non loquatur mihi Moysesaut aliquis ex prophetis: sed tu potiusloquere, Domine Deus, inspirator etiluminator omnium prophetarum; quiatu solus sine eis potes me perfecte im­buere; illi autem sine te nihil proficient.

2. Possunt quidem verba sonare, sedspiritum non conferunt. Pulchriter di­cunt, sed te tacente cor non accendunt.Litteras tradunt, sed tu sensum aperis.Mysteria proferunt, sed tu reseras in­tellectum signatorum. Mandata edicunt,

ISO LIBER III, CAPUT II.

sed tu iuvas ad perficiendum. Viamostendunt, sed tu confortas ad ambulan­dum. Illi foris tantum agunt, sed tucorda instruis et illuminas. lli exteriusrigant, sed tu fecunditatem donas. llliclamant verbis, sed tu auditui intellegen­tiam tribuis.

3. Non ergo loquatur mihi Moyses,sed tu, Domine Deus meus, aeternaveritas, ne forte moriar et sine fructuefficiar, si fuero tantum foris admonituset intus non accensus; ne sit mihi adiudicium verbum auditum et non fac­tum, cognitum nec amatum, creditum etnon servatum. Loquere igitur, Domine,quia audit servus tuus; verba enim vitaeaeternae habes. Loquere mihi ad qualem­cumque animae meae consolationem etad totius vitae meae emendationem, tibiautem ad laudem et gloriam et per­petuum honorem.

Consideratio.

OdulcissimeDominelIesu!... Revela oculosmeos: et considerabo mirabilia de lege tua.Tu etenim conditor legis, ZZ zzsfzrafor ef2nstructorprophetarum : quorum oraculis miris

LIBER III. CAPUT IT. IS1

et multiplicibus modis praenuntiatus es etpraefiguratus; nunc aperte, nunc obscure!.Te agnus ile paschalis: qui singulis annisin memoriam priscae liberationis ex Aegypto,jussusest immolari,praesignavit.... Teetiampetra dulces aquas sitienti populo manans:te manna, pastum mirabilem esurientibuspraebens; te serpens aeneusexaltatus infectosa morsu sanans: te virga Aaron sacerdotisflorens, nucesque producens, pulchriter prae­monstravit ?. Nec mirum si illi populo multaper Moysen servum tuum obscure, et nobisper te ipsum plura manifestius sis locutus:quia sic congruebat ordini iustitiae, sic legidenique et gratiae.... Ille eduxit filiosIsraelde terra Aegypti: tu electos tuos de vitaveteri, de captivitate diaboli, de claustrisinferni exemisti. llle per mare rubrum sub­merso Pharaone, eos fecit terram ingredipromissionis: tu fideles tuos per aquambaptismi extincto originali peccato, regnumfacis intrare supernae mansionis. llle inmonteSinai legem decalogi in tabulis lapideisexaratam suscepit, ac populo custodiendamtradidit; tu Novi Testamenti mediator effectus,legem gratiae discipulis in monte praedicasti:

1 Meditatio de incarnatione Christi P. 3, p. 5 sq,5g. — ? Ib. p. 135q, l. 14.

182 LIBER III. CAPUTIII.

quam et eorum mentibus per amoris spiritumarctius impressisti '.

Servus tuus ego sum, da mihi intellectum,Domine (Ps 118, 125). Quomodo possumintellegere, nisi aliquis docuerit me? Et quismelius docebit, quam tu, Domine, in omnibus?Tu doctor meus, tu liber meus, quia sinete indoctus sum et ad omnia inutilis ?.

CAPUT III.

Quod verba Dei cum humilitate suntaudienda, et quod multi ea non

ponderant.

I. Audi, fili, verba mea, verba suavis­sima, omnem philosophorum et sapientiumhuius mundi scientiam excedentia. Verbamea spiritus et vita sunt, nec humanosensu pensanda. Non sunt ad vanamcomplacentiam trahenda, sed in silentioaudienda, et cum omni humilitate atquemagno affectu suscipienda.

2. Et dixi: Beatus, quem tu erudieris,Domine, et de lege tua docueris eum,ut mitiges ei a diebus malis, et non de­soletur in terra.

! Meditatio de incarnatione Christi P. 3, p. 10 sq,l. 22. — ? Doctrinale iuvenum c. 7, n. I.

LIBER III. CAPUTIII. 183

3. Ego, inquit Dominus, docui pro­phetas ab initio, et usque nunc non cessoomnibus loqui; sed multi ad vocemmeam surdi sunt et duri. Plures mun­dum libentius audiunt, quam Deum; fa­cilius sequuntur carnis suae appetitum,quam Dei beneplacitum. Promittit mun­dus temporalia et parva, et servitur eiaviditate magna: ego promitto summaetaeterna, et torpescunt mortalium corda.Quis tanta cura mihi in omnibus servitet oboedit, sicut mundo et dominis eiusservitur? Erubesce, Sidon, ait mare, etsi causam quaeris, audi, quare. Pro mo­dica xraebenda longa via curritur; proaeterna vita a multis vix pes semel aterra levatur. Vile pretium quaeritur;pro uno numismate interdum turpiterlitigatur; pro vana reet parva promissionedie noctuque fatigari non timetur.

4. Sed, pro pudor! pro bono in­commutabili, pro praemio inaestimabili,pro summo honore et gloria interminabilivel ad modicum fatigari pigritatur. Lru­besce ergo, serve piger et querulose,quod illi paratiores inveniuntur ad per­ditionem, quam tu ad vitam. Gaudent

184 LIBER III. CAPUT III.

ili amplius ad vanitatem, quam tu adveritatem. Equidem a spe sua nonnum­quam frustrantur, sed promissio mea.neminem fallit, nec confidentem mihidimittit inanem. Quod promisi, dabo;quod dixi, implebo; si tamen usque infinem fidelis in dilectione mea quis per­manserit. Ego remunerator sum omniumbonorum, et fortis probator omnium de­votorum.

5. Scribe verba mea in corde tuo, etpertracta diligenter; erunt enim in tem­pore temptationis valde necessaria. Quodnon intellegis, cum legis, cognosces indie visitationis. Dupliciter soleo electosmeos visitare, temptatione scilicet et con­solatione. Et duas lectiones eis cotidielego: unam increpando eorum vitia,alteram exhortando ad virtutum incre­menta. Qui habet verba mea et spernitea, habet, qui iudicet eum in novis­simo die.

Oratio ad zmplorandam devotionsseratiam.

6. Domine Deus meus, omnia bonamea tu es. Et quis ego sum, ut audeamad te loqui? Ego sum pauperrimus ser­

LIBER III. CAPUTIII. I8S

vulus tuus, et abiectus vermiculus, multopauperior et contemptibilior, quam scioet dicere audeo. Memento, tamen, Do­mine, quia nihil sum, nihil habeo, nihilquevaleo. Tu solus bonus, iustus et sanc­tus; tu omnia potes, omnia praestas,omnia imples, solum peccatorem inanemrelinquens.— Reminisceremiserationumtuarum, et implé cor meum gratia tua,qui non vis esse vacua opera tua.

7. Quomodo possum me tolerare inhac misera vita, nisi me confortaverismisericordia et gratia tua? Noli averterefaciem tuam a me; noli visitationemtuam prolongare; noli consolationem tuamabstrahere, ne fiat anima measicut terrasine aqua tibi. Domine, doce me facerevoluntatem tuam; doce me coram tedigne et humiliter conversari; quia sa­pientia mea tu es, qui in veritate mecognoscis, et cognovisti, antequam fieretmundus, et antequam natus essem inmundo.

Consideratio.

Cum sacralectio legitur, Deus tibi loquitur ;ideo «cun Aumzate verbum Dei audi gra­

I86 LIBER III. CAPUTIII.

lanter *, Audi verbum aeternae sapientiae,super omnes sapientes mundi tibi magis utile ?.Audi, Israel, praecepta Domini et ea zz cordei40 quasi in libro sczbe. OOdulce verbumet utile consilium, cordi firmiter inserendumet piae memoriae iugiter commendandum! ?

Angelorum esca nutriendus es: verbum Deianimarum est cibus. Iste est panis vitaequem dabit tibi Dominus Iesus: ne in desertodeficias f |

Si sacra lesu verba capere desideras, adinteriora te converte: et disce in spirituambulare 5 Sed heu pie Deus quod filihuius saeculi prudentiores sunt et fervezízoresin terrenis acquirendis, augmentandis et con­servandis: que; fili lucis et servi sanctaecrucis pro virtutibus colligendis et vitiis ex­stirpandis. .O utinam omnes saperent etintellegerent quam delectabile est devotisexercitiis intendere, scripturarum arcana per­scrutari: verba Christi et opera meditari,saepe legere, saepe orare, lecta et auditamasticare; beneficia Dei cotidie recolere:pro omnibus bonis datis et creatis etiam prominimis Deo regratiari; ad meliora semper

! Hortulus rosarum c. 6, n. r. — ? Ib. c. 2,n. I. — ? Doctrinale iuvenum c. 4, n. 1r.— f Ser­mones de vita et passione Domini 17, P. 3, p. 162,1.9. — 5 Ib. 15, P. 3, p. 152, 1.29...

4

LIBER III. CAPUT III. I87

tendere, ad caelestia suspirare: et omniaterrena ex corde elongare!.

Oves meae vocem meam audiunt, aitDominus. Ille vocem Iesu audit, qui mundumspernit, carnem domat, diabolo resistit etvitia sua vincit et Iesum ex toto corde suodiligit et pro posse sequitur ?,­

Verbum Dei scutum animae fidelis adprotegendum et iaculum acutum contra inimicum. Igitur si repentinus timor irruit superte, ora et lege: «Esto nobis, Domine, turrisfortitudinis a facie inimici» (Ps 6o, 4). Sicaro putrida stimulat, ora et lege: «Configetimore tuo carnes meas; a iudiciis enim tuistimui» (Ps 118, 120). Si vana gloria inflat,ora et lege: «Non nobis, Domine, non nobis,sed nomini tuo da gloriam»(Ps 113, 9). Sidesperatio molestat, ora et lege: «Spes mea,Domine, a iuventute mea; de ventre matrismeae tu es protector meus» (Ps 7o, 5 6).Si iracundia conturbat, ora et lege: Dapatientiam, Domine, et pacem servo tuo, neperdam coronam animae meae in caelo. Tuenim dixisti: «In patientia vestra possidebitisanimas véstras» (Lc 21r, 19) *.

1 Sermones ad novicios 20, P. 6, p. 184, l. 5. —? Doctrinale iuvenum c. 2, n. It. — ? Hospitalepauperum c. I8,

I88 LIBER III. CAPUTIII.

Oratzo ad zmplorandam devotzonzsgratiam.

Recordare mei fezferis mendici, Paterbone, per viscera misericordiae tuae et mittepanem de caelo verum, verbum bonum, con­solatione et gratia plenum !. O consolatoroptime, dulcis hospes animae, dulce refri­gerium, qui imples omne animal benedictione,aperi manum tuam et effunde benedictionemde caelo super arentem terram meam. Ex­pando ad te manus meas, qui sum Zerza szzueaqua fiib. Velociterr exaudi me, Domine,defecit enim spiritus meus. Et ego sine tequo ibo? Et ad quem confugiam? Tu es,Domine, Deus meus et ideo suscipe propitiuspreces meas. Levavi ad te animam meam,tu noli me despicere. Dixisti enim pertemet ipsum nos consolari cupiens: «Venitead me omnes, qui laboratis et onerati estis,et ego reficiam vos.» Et iterum: «Si quissitit, veniat ad me et bibat Sitivit in teanima mea, quam multipliciter tibi caro mea.In terra deserta, invia et inaquosa habitatiomea, Domine. Terram arentem dedisti mihi,Domine, da et irriguam superius ?.

! Soliloquium animae c. Io, n. 8. — ? De tribustabernaculis c. 3, n. 3.

LIBER III. CAPUT IV. 189

CAPUT IV.

Quod in veritate et humilitate coramDeo conversandum est.

I. Fili, ambula coram me in veritate,et in simplicitate cordis tui quaere mesemper. Qui ambulat coram me inveritate, tutabitur ab incursibus malis,et veritas liberabit eum a seductoribuset detractionibus iniquorum. Si veritaste liberaverit, vere liber eris, et noncurabis de vanis hominum verbis.

Domine, verum est, sicut dicis; ita,quaeso, mecum fiat. Veritas tua medoceat, ipsa me custodiat et usque adsalutarem finem conservet. [Ipsa meli­beret ab omni affectione mala et in­ordinata dilectione; et ambulabo tecumin magna cordis libertate.

2. Ego te docebo, ait veritas, quaerecta sunt et placita coram me. Cogitapeccata tua cum displicentia magna etmaerore; et numquam reputes, te aliquidesse propter opera bona. Revera pec­cator es et multis passionibus obnoxiuset implicatus. Ex te semper ad nihiltendis; cito laberis, cito vinceris, cito

I9O LIBER III. CAPUT IV.

turbaris, cito dissolveris. Non habesquicquam, unde possis gloriari, sed multa,unde te debeas vilifcare; quia multoinfirmior es, quam vales comprehendere.

3. Nil ergo magnum tibi videatur exomnibus, quae agis. Nil grande, nilpretiosum et admirabile, nil reputationeappareat dignum; nil altum, nil verelaudabile et desiderabile, nisi quod aeter­num est. Placeat tibi super omnia aeternaveritas, displiceat tibi semper tua ma­xima vilitas. Nilsic timeas, sic vitupereset fugias, sicut vitia et peccata tua, quaemagis displicere debent, quam quaelibetrerum damna. Quidamnonsincere coramme ambulant, sed quadam curiositate etarrogantia ducti volunt secreta mea scireet alta Dei intellegere, se et suam salutemneglegentes. Hi saepe in magnas tempta­tiones et peccata propter suam supet­biam et curiositatem, me eis adversante,labuntur. |

4. lime iudicia Dei, expavesce iramomnipotentis. Noli autem discutere operaaltissimi, sed tuas iniquitates perscrutare,in quantis deliquisti, et quam multa bonaneglexisti. Quidam solum portant suam

LIBER III. CAPUT IV. IOI

devotionem in libris, quidam in imagini­bus, quidàm autem in signis exterioribuset figuris. Quidam habent me in ore,sed modicum est in corde. Sunt alii,qui intellectu illuminati et affectu purgatiad aeterna semper anhelant, de terrenisgraviter audiunt, necessitatibus naturaedolenter inserviunt; et hi sentiunt, quidspiritus veritatis loquitur in eis. Quiadocet eos terrena despicere et amarecaelestia, mundum neglegere et caelumtota die ac nocte desiderare.

Consideratio.

Christus veritas est, et qui sequitur Chri­stum, amator est veritatis et omnis virtutis.Qui loquitur veritatem et odit iniquitatem,hic magnus erit in regno caelorum. Quioperatur iniquitatem et odit veritatem, inaeternis poenis cruciabitur.

Sta in veritate, et vezzfas Lberabz te deomni zenzdaeco et imiquitate, de tua personafabulata. Mane in veritate et caritate, eteris acceptus Deo et angelis et hominibus.Nec timeas. Malus potest auferre aliquatransitoria, sed Deus reddet patienti multomaiora et aeterna !.

! Hortulus rosarum c. IO, n. 2 3.

192 LIBER [II. CAPUT IV.

Simpliciter credens et humiliter oboediensgratiam invenit, et sibi confidens perdit, quodhabet!, Frequens lapsus et facilis error tuusdocebunt te humiliter et viliter de te ipsosentire? Reduc ad memoriam mala prae­terita: vitia praesentia, pericula futura; etnequaquam elate senties: sed magis timebis,et vilem atque inutilem te pronuntiabis. Nonindiget Deus servitio tuo, etiam si recte egeris;nec ei digne placebis: nisi te indignum etinutilem servum cognoveris. Cum feceritisinquit omnia quae praecepta sunt vobis:dicite servi inutiles sumus. Si hocdiceredebes omnibus mandatis expletis, nec iushabes in aliquo gloriandi; quam vilter etindigne sentiendum est tibi, cum in tammultis cotidie deficis et delinquis: et paenenihil ad perfectum ducis. Quando potuistiper unam diem vel horam, ita probe.etcustodite coram Deo et hominibus conversari ;ut nihil eorum neglegeres quae te facereoportuit et sicut decuit? Tanta est infirmitashumana: ut contagione non careant, etiamquae humanoiudicio tamquamiusta laudantur.Depone ergo omnem vanam complacentiam,et arrogantiam: atque propriae inutilitatisattende multitudinem. Discute cogitationumtuarum pravitatem et instabilitatem; et in­

1 Vallis liliorum c. 21, n. 3. — ? Ib. c. 31, n. 3.

LIBER IlL CAPUT V. 193

venies te non solum inutilem ad bona: sedmultis malis obnoxium, dignumque con­tumelis et poenis !.

CAPUTV.

De mirabili effectu divini amoris.

I. Benedico te, Pater caelestis, PaterDomini mei Iesu Christi, quia mei pau­peris dignatus es recordari. O Patermisericordiarum et Deus totius consola­tionis, gratias tibi, qui me indignum omniconsolatione quandoque tua recreas con­solatione. Benedico te semper et glori­fico, cum unigenito Filio tuo et SpirituSancto paraclito in saecula saeculorum.Eia, Domine Deus, amator sancte meus,cum tu veneris in cor meum, exultabuntomnia interiora mea. 'Tlu es gloria meaet exultatio cordis mei. Tu spes meaet refugium meum in die tribulationismeae.

2. Sed quia adhuc debilis sum inamore et imperfectus in virtute, ideo ne­cesse habeo a te confortari et consolari;propterea visita me saepius et instrue

1 Sermones de vita et passione Domini 20, P. 3,p. 172 sq, 1. 14.

194 LIBER III. CAPUT V.

disciplinis sanctis. Libera me a pas­sionibus malis, et sana cor meum abomnibusaffectionibus inordinatis, ut intussanatus et bene purgatus, aptus efficiarad amandum,fortis ad patiendum,stabilisad perseverandum.

3. Magna res est amor, magnum om­nino bonum, quod solum levefacit omneonerosum et fert aequaliter omne in­aequale. Nam onus sine onere portatet omne amarum dulce ac sapidum efficit.Amor lesu nobilis ad magna operandaimpellit et ad desideranda semper per­fectiora excitat. Amor vult esse sursum,nec ullis infimis rebus retineri. Amorvult esse liber et ab omni mundanaaffectione alienus, ne internus eius im­pediatur aspectus; ne per aliquod com­modum temporale implicationes sustineataut per incommodum succumbat. Nihildulcius est amore, nihil fortius, nihilaltius, nihil latius, nihil iucundius, nihilplenius nec melius in caelo et in terra:quia amor ex Deo natus est, nec potest,nisi in Deo, super omnia creata quiescere.

4. Amans volat, currit et laetatur;liber est et non tenetur. Dat omnia pro

LIBER III. CAPUT V. 195

omnibus, et habet omnia in omnibus;quia in uno summo super omnia quie­scit, ex quo omne bonum fluit et pro­cedit. Non respicit ad dona, sed addonantem se convertit super omnia bona.Amor modum saepe nescit, sed superomnem modum fervescit. Amor onusnon sentit, labores non reputat; plusaffectat, quam valet; de impossibilitatenon causatur, quia cuncta sibi posse etlicere arbitratur. Valet igitur ad omnia,et multa implet et effectui mancipat, ubinon amans deficit et iacet.

5. Amorvigilat et dormiens non dor­mitat. Fatigatus non lassatur, arctatusnon arctatur, territus non conturbatur;sed sicut vivax flamma et ardens faculasursum erumpit secureque pertransit. Siquis amat, novit, quid haec vox clamet.Magnus clamor in auribus Dei est ipseardens affectus animae, quae dicit: Deusmeus, amor meus, tu totus meus, et egototus tuus.

6. Dilatà me in amore, ut discam in­teriori cordis ore degustare, quam suavesit amare et in amore liquefieri et natare.Tenear amore. vadens supra me, prae

196 LIBER III. CAPUT V.

nimio fervore et stupore. Cantem amoriscanticum, sequar te dilectum meum inaltum, deficiat in laude tua anima mea,iubilans ex amore. Amem te plus quamme, nec me nisi propter te, et omnes inte, qui vere amant te, sicut iubet lexamoris lucens ex te.

7. Est amor velox, sincerus, pius,iucundus et amoenus; fortis, patiens,fidelis, prudens, longanimis, virilis et seipsum numquam quaerens. .Ubi enimse ipsum aliquis quaerit, ibi ab amorecadit. Est amor circumspectus, humiliset rectus, non mollis, non levis, nec vanisintendens rebus; sobrius, castus, stabilisquietus et in cunctis sensibus custoditus.Est amor subiectus et oboediens prae­latis, sibi vilis et despectus, Deo devotuset gratificus, fidens et sperans semper ineo, etiam cum sibi non sapit Deus: quiasine dolore non vivitur in amore.

8. Qui non est paratus omnia pati, etad voluntatem stare dilecti, non est dignusamator appellari. Oportet amantem omniadura et amara propter dilectum libenteramplecti, nec ob contraria accidentia abeo deflecti.

LIBER III. CAPUTV. I97

Consideratio.

Per caritatem venit Deus in mundum. Percaritatem reduxit hominem ad caelum. Percaritatem Christus descendit ad hominempeccatorem. Per caritatem et crucis 1gno­miniam ascendit ad Patris dexteram et dedithomini maximum honorem !,

Nobilis virtus est caritas, quae omnibusvirtutibus supereminet et scientiis et donis.Haec Deum amplectitur et angelos sociathominibus et de filiis hominum efficit filiosDei et amicos sanctorum. Eaec de pec­catoribus facit iustos, de servis liberos, dehostibus amicos, de peregrinis cives, deignotis familiares, de superbis humiles, deperversis mites, de tepidis fervidos, detristi­bus laetos, de tenacibus largos, de terreniscaelestes et de indoctis sapientes. Haecomnia operatur caritas, diffusa in credentiumcordibus per Spiritum Sanctum datum eis decaelis ?.

Caritas ozu:, quae videt et audit 1n crea­turis, ad jaudem et gloriam refert creatoris.Non enimest aliquid tam parvum et vile inrerum naturis, in quibus non luceat bonitasentis, opusartificis, potentia creantis, sapientiadisponentis et providentia omnia rectissimegubernantis?. Nullum studium elegantius,

1 Hortulus rosarum c. 13, n. 2. — * Ib. n. r.

198 LIBER III. CAPUTV.

nulum opus eminentius, quam amare etlaudare Deum, creatorem et redemptoremtuum, ex toto corde tuo, ex tota animatua,ex tota mente tua et ex omnibus viribustuis. Hoc age, quamdiu vivis, sentis et in­tellegis; hoc perfice opere et sermone, dieac nocte, mane, meridie, vespere, omni horaomnique momento. Ama, et amaberis. LaudaDeum, et laudaberis; glorifica Deum,et glori­ficaberis ab eo in corpore et in anima *.

Caritas numquamest otiosa; operatur enimmagnaet sublimia, inclinat se etiam libenterad humilia et abiecta. Non abhorret tangereinfirmorum vulnera, lavare pedes, sternerelectulos, purgare vestes, tergere sordes. Ipsapatienterfert aspera, laetatur inter opprobria *.Iugum Christi amantibus est suave. Dulcislesus omnia dulcia et levia facit *.

Sicut ignis consumit ligna, sic caritas vitiaextinguit. Cormundat per contritionem,lavat per confessionem, abstergit per oratio­nem, illuminat per sacram lectionem, accenditper devotam meditationem, coniungit animamDeo per ferventem amorem *. Vis etenimamoris quiescere nescit; sed de suo amatoincessanter quaerit, nuntios emittit, preces

i! Vallis liliorum c. 26, n. 1 2. — ? Hortulus

rosarum C. I3, n. 3. — ? Ib. c. 8, n. 2. — * Ib.C. 13, n. 4.

LIBER III. CAPUT VI. 199

geminat, sed nec sic dimittit, quia amoromnino possidere vult, quod concupiscit !.Cito et libere ad Deum anima pura pergitet super omnia mundi condita evolat, quaein terris nil commodivel honoris concupiscit?.JVescit 3nodum tenere, sed super omnia caeliluminaria volitat, ut unicum dilectum suumet omnium rerum conditorem, omnibus prae­sidentem, inveniat, quatenus in eo felicissimegaudeat et secure quiescat*.

Amor Iesu aeternus et immensus faciethoc, ut te ipsum relinquas: et Iesum superomnia diligas 5 Amor Iesu dat totum quodest et habet: nec quaerit nisi quod novitDeo placere *. Da huic cor tuum: et peteut in.eo scribat dulcissimum nomen suum.Da ei totum quod habes: et esto eius totus,amodo et usque in sempiternum $5.

CAPUT VI.

De probatione veri amatoris.

I. Fili, non es adhucfortis et prudensamator.

Quare, Domine?

! Soliloquium animae c. 12, n. 7. — ? Hortulusrosarum C. I3, n. 5. — ? Ib. n. r. — * Sermonesde vita et passione Domini 6, P. 3, p. 92 sq, l. 30. —5 [b. 16, P. 3, p. 157, 1. 17. — *Ib. 6, P. 5, p. 92, 1.27.

200 LIBER III. CAPUT VI.

Quia propter modicam contrarietatemdeficis a coeptis, et nimis avide con­solationem quaeris. Fortis amator statin temptationibus, nec callidis credit per­suasionibus inimici. Sicut ei in prosperisplaceo, ita nec in adversis displiceo.

2. Prudens amator non tam donumamantis considerat, quam dantis amorem.Affectum potius attendit, quam censum,et infra dilectum omnia data ponit. No­bilis amator non quiescit in dono, sedin me super omne donum. Non estideo totum perditum, si quandoque minusbene de me, vel de sanctis meis sentis,quam velles. Affectus ille bonus et dulcis,quem interdum percipis, effectus gratiaepraesentis est, et quidam praegustus pa­triae caelestis, super quo non nimiuminnitendum, quia vadit et venit. Certareautem adversus incidentes malos motusanimi, suggestionemquespernere diaboli,insigne est virtutis et magni meriti,

3. Non ergote conturbentalienae phan­tasiae de quacumque materia ingestae.Forte serva propositum et intentionemrectam ad Deum. Nec est illusio, quodaliquando in excessum subito raperis et

LIBER III. CAPUT VI. 20I

statim ad solitas ineptias cordis reverteris.Illas enim invite magis pateris, quamagis; et quamdiu displicent et reniteris,meritum est et non perditio.

4. Scito, quod antiquus inimicus omninonititur impedire desiderium tuum in bonoet ab omni devoto exercitio evacuare:a sanctorum scilicet cultu, a pia passionismeae memoria, a peccatorum utili re­cordatione, a proprii cordis custodia eta firmo proposito proficiendi in virtute.Multas malas cogitationes ingerit, uttaedium tibi faciat et horrorem: ut aboratione revocet et sacra lectione. Dis­plicet sibi humilis confessio, et, si posset,a communionecessare faceret. Non credasei, neque cures illum, licet saepius tibideceptionis tetenderit laqueos. Sibi im­puta, cum mala inserit et immunda. Dicitoili: Vade, immunde spiritus, erubesce,miser, valde immundus es tu, qui taliainfers auribus meis. Discede a me, se­ductor pessime, non habebis in me partemulam; sed Iesus mecumerit, tamquambellator fortis, et tu stabis confusus. Malomori et omnem poenam subire, quamtibi consentire. Tace et obmutesce, non

202 LIBER III. CAPUT VI.

audiam te amplius, licet plures mihimoliaris molestias. Dominus illuminatiomea et salus mea, quem timebo? 5icon­sistant adversum me castra, non timebitcor meum. Dominus adiutor meus etredemptor meus.

5. Certa tamquam miles bonus; et siinterdum ex fragilitate corruis, resumevires fortiores prioribus, confidens deampliori gratia mea, et multum praecavea vana complacentia et superbia. Propterhoc multi in errorem ducuntur, et incaecitatem paene incurabilem quandoquelabuntur. Sit tibi in cautelam et per­petuam humilitatem ruina haec super­borum de se stulte praesumentium.

Consideratio.

In caelo semper est gaudium, in infernosemper est luctus; in mundo utrumque. adtempus ad 2robandum homines bonos et malos.In aestate sunt dies clariores et in hiemeObscuriores : sic est etiam cum anima devota.Quando gratia Dei venit et. eam illuminat,tunc multa abscondita cognoscit et intellegit,cantat et iubilat cum magna devotione, quamsentit. Sed in tempore temptationis, cum sub­trahitur gratia devotionis, tunc est in hieme

LIBER III. CAPUT VI. 203

et frigore, in obscuritate intellectus et inpavore mentis. Tunc patientia est necessariaet Deo magis accepta, et crescunt virtutesper adversa, et augentur per patientiamaeterna praemia!,

Verusamator Dei amat pure Deum,scilicetDeum propter Deum et propter eum solumfruendum, et non propter lucrum ab ipso

. habendum, nec propter aliquod propriumcommodum nec solacium aut praemium indepromerendum,sed totaliter et finaliterproptersuam infinitam bonitatem et superexcellentemdignitatem ?. Qui Deum diligit, amara sicutdulcia aequaliter à Deo accipit et gratiasagit ?.

Quomodo cognoscetur dilectio tua, nisicum mansuete portaveris gravamina?* Ofelix munda anima, cui Deus est omnia, quaepraeter Deum nil sentit iucundum nec pretiosum, sed cuncta amara ei videntur etonerosa! Talem Deus requirit, talem diligit,qui se et omnia propter eius amorem spernitet relinquit, fortiter certat et cor suum inpuritate custodit 5.

Quamdiu in corpore peccati manes, nonsecuritatem a temptationibus, non requiem a

! Vallis liliorum c. 3, n. 1r.— ? Ib. c. 4, n. 1. —? Hortulus rosarum c. 5, n. 2. — € Soliloquiumanimae c. 17, n. 9. — ? Hortulus rosarum c. 13, n. S.

204 LIBER III. CAPUT VI.

laboribus tibi audeas polliceri, sed szezstrenuus mies cería contra vitia. Indue ergoarmaturam Deiet sta in praeparatione pugnae,quoniam multi bellantes adversum te, caro,mundus et diabolus, qui non cessant im­pugnare die ac nocte innocentes et Christoservire volentes. Sed ne timeas eos, ecaudias, neque credas eis, nec consentias sug­gestionibus eorum pulchris et fictis, quoniamin dolo tecum loquuntur, ut capiant et de­cipiant atque a Deo elongent et ad omnemalum finaliter perducant!. Vix est aliquidlam bonum, quod proponis facere, quin Za­bolus miatur impedzre et ad malum sempertrahere et maculare. Noli ea attendere, nolireputare, sed omnia tamquam stercora re­spue?. Jade retro, Satana. O miles Christi,loquere haec verba contra omnia malaphantasmata diaboli! ?

Magna ergo ars, magna virtus est, beneuti bonis et malis. Benedic ergo, animamea, Domino in omni tempore; lauda Deumtuum, Sion, die ac nocte, et erit merces tuamagna utrobique coram Deo in caelo et interra, et omnia servient tibi prospera et ad­

! Dialogus noviciorum c. 3, n. 3 4. — ? Ho­spitale pauperum c. 6, n. 2. — ? Manuale parvu­lorum c. 6, n. I.

LIBER III. CAPUT VII. 205

versa, bona et mala, laeta et tristia. Undeapostolus ait (Rom8, 28): »Diligentibus Deumomnia cooperantur in bonum.»!

CAPUT VII.

De occultanda gratia sub humilitatiscustodia.

I. Fili, utilius est tibi et securius, de­votionis gratiam abscondere, nec in altumte efferre, nec multum inde loqui, necmultum ponderare;sed magis temet ipsumdespicere et tamquam indigno datamtimere. Non est huic affectioni tenaciusinhaerendum, quae citius potest mutariin contrarium. Cogita in gratia, quammiser et inops esse soles sine gratia. Necest in eo tantum spiritualis vitae profec­tus, cum consolationis habueris gratiam;sed cum humiliter et abnegate patienter­que tuleris eius subtractionem: ita, quodtunc ab orationis studio non torpeas, necreliqua opera tua ex usu facienda om­nino dilabi permittas, sed sicut meliuspotueris et intellexeris, libenter quod inte est, facias, nec propter ariditatem seu

1 Vallis liliorum c. 3, n. 2.

206 LIBER III. CAPUT VII. ­

anxietatem mentis, quam sentis, te tota­liter neglegas.

2. Multi enim sunt, qui, cum non beneeis successerit, statim impatientes fiuntaut desides. Non enim semper est inpotestate hominis via eius, sed Dei estdare et consolari, quando vult et quan­tum vult et cui vult, sicut sibi placuerit,et non amplius. Quidam incauti propterdevotionis gratiam se ipsos destruxerunt,quia plus agere voluerunt, quam potue­runt, non pensantes suae patvitatis men­suram, sed magis cordis affectum se­quentes, quam rationis iudicium. Et quiamaiora praesumpserunt, quam Deo pla­citumfuit, idcirco gratiam cito perdiderunt.Facti sunt inopes et viles relicti, qui incaelum posuerunt nidum sibi, ut humiliatiet depauperati discant non in alis suisvolare, sed sub pennis meis sperare. Quiadhuc novi sunt et imperiti in via Domini,nisi consilio discretorum se regant, fa­ciliter decipi possunt et elidi.

3. Quodsi suum sentire magis sequi,quam aliis exercitatis credere volunt, eriteis periculosus exitus, si tamen retrahi aproprio conceptu noluerint. Raro sibi

LIBER III, CAPUT VII. 207

ipsis sapientes ab aliis regi humiliter pa­tiuntur. Melius est, sapere modicum cumhumilitate et parva intellegentia, ..quammagniscientiarum thesauri cum vana com­placentia. Melius est tibi minus habere,quam multum, unde posses superbire.Non satis discrete agit, qui se totumlaetitiae tradit, obliviscens pristinae in­opiae Suae et casti timoris Domini, quitimet gratiam oblatam amittere. Nec etiamsatis virtuose sapit, qui tempore adversi­tatis et cuiusquegravitatis nimis desperatese gerit, et minus fidenter de me, quamoportet, recogitat ac sentit.

4. Qui tempore pacis nimis securusesse voluerit, saepe tempore belli nimisdeiectus et formidolosus reperietur. 5iscires semper humilis et modicus in tepermanere, nec non spiritum tuum benemoderare et regere, non incideres tamcito in periculumet offensam. Consiliumbonum est, ut fervoris spiritu conceptomediteris, quid futurum sit abscedentelumine. Quod dum contigerit, recogitaet denuo lucem posse reverti, quam adcautelam tibi, mihi autem ad gloriam, adtempus subtraxi.

208 LIBER III. CAPUT VII.

5. Utilior est saepe talis probatio, quamSi semper prospera pro tua haberes vo­luntate. Nam merita non sunt ex hocexistimanda, si quis plures visiones autconsolationes habeat, vel si peritus sitin scripturis, aut in altiori ponatur gradu:sed si vera fuerit humilitate fundatus etdivina caritate repletus; si Dei honorempure et integre semper quaerat; si seipsum nihil reputet et in veritate de­spiciat, atque ab alis etiam despici ethumiliari magis gaudeat, quam honorari.

Consideratio.Devotis mentibus omnis locus secretus

aptus et placidus et omne tempus breve adexercitia spiritualia. Forte aliter interdumexperiuntur, et eis quaelibet dulcia et leviain amaritudinem et taedium vertuntur. Cumergo talia superveniunt, zoz :zdereo pruwrabona postponere debent, nec putare, quod Deodispliceat propositum sanctum, sed cogz/are,quam utile sit, ut quandoque parum tri­bulentur et probentur a spiritibus maligniset sic per patientiam fructus bonosafferant.Admonentur per haec quoque de cetero fierisollicitiores ad tolerantiam adversitatum ; quianon tantum in quiete, seg eam zm tribula­onibus et temptationibus Deum diligere et

LIBER III. CAPUT VII. 200

laudare, e/orzeszer profecto via perfectioms estad aeternam vitam '.

Quod si speciali gratia fueris a Deo visi­tatus et inebriatus; hominemte noveris essenon angelum, carnis sarcinam adhuc gererenon animae stolam: datam gratiam recolenon innatam. Cave igitur xe vels saperef/«s quam oportet sapere: sed gaudiumtempera timore ; nec velis aZZerafraesumere:ne postea humiliatus desperatione frangaris ?.Cum gratia devotionis datur, sol de caelolucet et anima illuminatur et quasi in divitiisexultat. Sed miser 4ecferzs, si praesumiset inflars. Cum vero occulte szbfraAzturgratia et ab ingrato tollitur, tunc vere fauperes et infirmus et parum potes sustinere ettaedet orare. Sed hoc pro beneficio accipe,quod Deus te pauperem facit et humiliatcum electis suis et percutit dorsum tuumfilorum virga pro excessibus tuis occultis etneglegentiis multis cotidianis, ut tibi ipsivilescas et numquamalte de te sapias, sicutconsulit sanctus Paulus ad Romanos: «Noli»,inquit, «altum sapere, sed time.» Magnumlucrum animae, de se viliter sentire et Deoomne bonum funditus ascribere *.

! De solitudine et silentio c. I, n. I4 I5. —? De disciplina claustralium c. 9, P. 2, p. 302 sq,l. 30. — ? Vallis liliorum c. 2, n. 2.

Thomae a Kempis lmit. Ed. 3. I4

210 LIBER III. CAPUT VIII.

CAPUT VIII.

De vili aestimatione sui ipsius in oculisDei.

I. Loquar ad Dominum meum, cumsim pulvis et cinis. Si me amplius re­putavero, ecce, tu stas contra me, etdicunt testimonium verum iniquitatesmeae, nec possum contradicere. Si autemme vilificavero et ad nihilum redegero,et ab omni propria reputatione defecero,atque, sicut sum, pulverizavero, erit mihipropitia gratia tua et vicina cordi meolux tua; et omnis aestimatio, quantula­cumque minima, in valle nihileitatis meaesubmergetur et peribit in aeternum. Ibiostendis me mihi, quid sum, quid fui,et quo deveni: quia nihil sum, et nescivi.Si mihi ipsi relinquor, ecce nihil et totainfirmitas; si autem subito me respexeris,statim fortis efficior, et novo repleorgaudio. Et mirum valde, quod sic re­pente sublevor et tam benigne a te com­plector, qui proprio pondere semper adima feror.

2. Facit hoc amor tuus, gratis prae­veniens me, et in tam multis subveniens

LIBER III. CAPUT VIII. 2II

necessitatibus, a gravibus quoque custo­diens me periculis, et ab innumeris, utvere dicam, eripiens malis. Me siquidemmale amando me perdidi; et te solumquaerendo et pure amando me et tepariter inveni, atque ex amore profundiusad nihilum me redegi. Quia tu, o dulcissime, facis mecum supra meritum omne,et supra id, quam audeo sperare velrogare.

3. Benedictus sis, Deus meus, quia,licet ego omnibus bonis sim indignus,tua tamen nobilitas et infinita bonitasnumquam cessat benefacere etiam ingratiset longe a te aversis. Converte nos adte, ut simus grati, humiles et devoti,quia salus nostra tu es, virtus et for­titudo nostra.

Consideratio.

Heu quomodo potest hoc esse: quod uti­que volumus aliquid esse. J/Vz/ tamen inveritate sz/:4$: quamvis nobis ipsis aliquidesse videmur . «Discite a me», ait Iesus,«quia mitis sum et humilis corde.» O hu­militas, virtus Christ, quantum confundis

! De bona pacifica vita P. 2, p. 396, l. 3.

212 LIBER III. CAPUT VIII.

superbiam vanitatis nostrae, qui de parvisbonis cupimus laudari et de multis malisnolumus vituperari. O bone Iesu, tu pronobis multa mala pertulisti, quae non fecisti,et innumera nobis bona contulisti, quae nonmeruimus nec digni sumus habere. Gratiassemper tibi, pie Deus; sed vae nobis in­gratis, tepidis et superbis pro innumerisbeneficiis tuis et promissis l. Cozverfe nosad fe: quia valde cito avertimur a te. Citoobliviscimur magnae caritatis tuae: quamnobis in benedicta passione tua exhibuisti*.

Non vane glorieris, terra vilis et cinis, inte ipso, cum bene tibi fuerit; nescis enim,quid futura pariet dies, si stabis an corrues*.Propria fragilitate, qua tantum ad haec imapremitur, fidelis anima deprehendit, quodsine Christi gratia nequaquam stare, sedneque se elevare ad caelestia potest. Ideoqueindiget, ut a Christo Iesu per visitationemspiritualem et consolationem internam sus­tentetur frequentius, ne absorbeatur aliquadelectatione temporalium, aut fallaci sug­gestione diaboli avertatur a sancto proposito.Cum ergo per gratiam Christi visitatur, moxzova lae&íim in ea nascitur ac aeternorum

! Manuale parvulorum c. 2. — ? Sermones devita et passione Domini 21, P. 3, p. 181, 1. 3. —* Hospitale pauperumc. I2, n.I.

LIBER III. CAPUT IX. 213

spe erigitur; exultat quoque in desideriocordis sui omnique affectu virium internarumad hanc gustandam vertitur dulcedinem. Etut crassius per verbum internum reficiatur,in quo tanta dulcedo exuberat, aperit ossuum et attrahit spiritum dicens: Quam bonusIsrael Deus his, qui recto sunt corde. Deusmeus, Deus meus, dulcedo nonfallax, dulcedosola reficiens, virtus et decor animae meae,quam bene mihi in hocvisitationis tempore.Non meis meritis, non meis votis, sed tuaebonitati ascribo hanc horam, Domine, quies verus et unicus omnium maerentium ette diligentium consolator animarum !.

CAPUT IX.

Quod omnia ad Deum, sicut ad finemultimum, sunt referenda.

I. Fili, ego debeo esse finis tuus su­premus et ultimatus, si vere desideras essebeatus. Ex hac intentione purificabituraffectus tuus, saepius ad se ipsum et adcreaturas male incurvatus. Nam si teipsum in aliquo quaeris, statim in te de­ficis et arescis. Omnia ergo ad meprin­

! Sermo 3 ad fratres, n. 3 4.

214 LIBER III. CAPUT IX.

cipaliter referas, quia ego sum, qui omniadedi. Sic singula considera, sicut exsummo bono manantia; et ideo ad me,tamquam ad suam originem, cuncta suntreducenda.

2. Ex me pusillus et magnus, pauperet dives, tamquam ex fonte vivo, aquamvivam hauriunt; et qui mihi sponte etlibere deserviunt, gratiam pro gratia ac­cipient. Qui autem extra me volueritgloriari, vel in aliquo privato bono de­lectari, non stabilietur in vero gaudioneque in corde suo dilatabitur, sed multi­pliciter impedietur et angustiabitur. Nihilergo tibi de bono ascribere debes, necalicui homini virtutem attribuas; sed totumda Deo, sine quo nihil habet homo. Egototum dedi, ego totum rehabere volo,et cum magnadistrictione gratiarum ac­tiones requiro.

3. Haecest veritas, qua fugatur gloriaevanitas. Et si intraverit caelestis gratiaet vera caritas, non erit aliqua invidianec contractio cordis, neque privatusamor occupabit. Vincit enim omnia di­vina caritas et dilatat omnes animaevires.Si recte sapis, in me solo gaudebis, in

LIBER III. CAPUT IX. 215

me solo sperabis; quia nemo bonus, nisisolus Deus, qui est super omnia laudan­dus et in omnibus benedicendus.

Consideratio.

Seius Deus purus, seze/zs, aeternus, im­mensus et super omma laudabzzs n saecula.Sit ergo Zefa spes et laezztia fua in Deo!. Inomnicogitatione, locutione et operatione tuahabeas semper rectam et puram ZzzZentonemad Deum, ut omnia facias ad laudem etgloriam et honorem Dei et proximi aedi­ficationem. Ipse est causa omnium bonorummeritorum atque largitor aeternorum prae­miorum. Ipse principium et //zzs omniumoperum tuorum esse debet, ne perdas fructumlaborum tuorum ?, Totum vanum, lubricumet noxium, nisi oma firahas ad Deum, aquo omne bonum et in quo omnia vivuntet consistunt *. Omnia temporalia defectuosaet indurabilia sunt et praeter Deum nil estperfectum nec pro summo gaudio et optimobono habendum *. Quiescere non vales nisisummo adepto bono et z//s& invento Jie.Quo cognito et invento cessat motus tuus *.

! Hospitale pauperum c.4, n.r. — ? Vallisliliorum c. 31, n. i, — ? Ib. c. 30, n. 4. — * Ib.n. 3. — * Soliloquium animae c. I2, n. I.

216 LIBER III. CAPUT X.

«Quaerite Deum, et vivet anima vestra»(Ps 68, 33). Nihil melius, nil animaefelicius.Qui aliud quaerit, nihil in fine obtinebit !.S aliud quaeris quam. pure. Deum, damnum.gatieris: laborabis et requiem non invenies?.

Serviat tibi; Domine Deus, quidquid ago,lego, scribo, omne quod cogito, dico etintellego. A te incipiat et per te et in teomne opus meum finiatur?. O onum superomne bonum, o finis sine fine, quando fruarte sine modo et sine fine? Multa hic in­venio bona, sed quae alterant, non quaesatiant. Porro unum est necessarium. Hocunum quaero, hoc unum desidero. Propterunum omnia et ex «zo omm. oc si ha­buero, contentus ero; et nisi potitus fuero,semper fluctuo *.

CAPUT X.

Quod spreto mundo dulce est servireDeo.

I. Nunc iterum loquar, Domine, etnon silebo; dicam in auribus Dei mei,Domini mei et Regis mei, qui est in ex­celso. O quam magna multitudo dul­

! Vallis liliorum c. 33, n. t. — ? Parvum alpha­betum monachi lect. 21, P. 3, p. 321, l. 7. —? Soliloquium animae c. 25, n. 1r.— * Ib. c. 12, n. 1.

LIBER III. CAPUT X, 217

cedinis tuae, Domine, quam abscondistitimentibus te! Sed quid es amantibus?quid toto corde tibi servientibus? Vereineffabilis dulcedo contemplationis tuae,quam largiris amantibus te. In hoc ma­xime ostendisti mihi dulcedinem caritatistuae, quia, cum non essem, fecisti me,et cum errarem longe a te, reduxisti me,ut servirem tibi, et praecepisti, ut di­ligam te.

2. O fons amoris perpetui, quid dicamde te? Quomodo potero tui oblivisci,qui mei dignatus es recordari, etiampostquam contabui et perii? Fecisti ultraomnem spem misericordiam cum servotuo, et ultra omne meritum gratiam etamicitiam exhibuisti. Quid retribuamtibi pro gratia ista? Non enim omnibusdatum est, ut omnibus abdicatis saeculorenuntient et monasticam vitam assumant.Numquid magnum est, ut tibi serviam,cui omnis creatura servire tenetur? Nonmagnum mihi videri debet servire tibi;sed hoc potius magnum mihi et mirandumapparet, quod tam pauperem et indignumdignaris in servum recipere et dilectisservis tuis adunare.

218 LIBER III. CAPUT X.

3. Ecce, omnia tua sunt, quae habeo,et unde tibi servio. Verumtamen viceversa, tu magis mihi servis, quam egotibi. Ecce, caelum et terra, quae inministerium hominis creasti, praesto suntet faciunt cotidie, quaecumque mandasti.Et hoc parum est, quin etiam angelosin ministerium hominis ordinasti. Trans­scendit autem haec omnia, quia tu ipsehomini servire dignatus es, et te ipsumdaturum ei promisisti.

4. Quid dabo tibi pro omnibus istismilibus bonis? Utinam possem tibi ser­vire cunctis diebus vitae meae! Utinamvel uno die dignum servitium exhiberesufficerem! Vere tu es dignus omni ser­vitio, omni honore et laude aeterna. VereDominus meus es, et ego pauper servustuus, qui totis viribus teneor tibi servire,nec umquam in laudibus tuis debeofastidire. Sic volo, sic desidero; et quid­quid mihi deest, tu digneris supplere.

5. Magnus honor, magna gloria, tibiservire et omnia propter te contemnere.Habebunt enim gratiam magnam, quisponte se subiecerint tuae sanctissimaeservituti. Invenient suavissimam Spiritus

LIBER III. CAPUT X. 219

sancti consolationem, qui pro amore tuoomnem carnalem abiecerint delectationem.Consequentur magnam mentis libertatem,qui arctam pro nomine tuo ingrediunturviam et omnem mundanam neglexerintcuram.

6. O grata et iucunda Dei servitus,qua homoveraciter efficitur liber et sanc­tus! O sacer status religiosi famulatus,qui hominem àngelis reddit aequalem,Deo placabilem, daemonibus terribilem.et cunctis fidelibus commendabilem! Oamplectendum et semper optandum ser­vitium, quo summum promeretur bonumet gaudium acquiritur sine fine mansurum!

Consideratio.

O quanta caritas summi Patris; quantadilectio unigeniti Filii Dei: quanta benignitasSpiritus Sancti superabundavit in omne genushumanum. Quid dicis ad haec anima mea?Numquid ingrata erzs; aut zmunemor essepoteris tantae caritatis? Quomodo poterisneglegere eum; a quo tam diligenter quae­sita es? Quomodo non reamares eum; quite tam ardenter amavit? Ama amantem ettam valide te amantem; ut potius eligeret

220 LIBER III. CAPUT X.

mortem subire: quam te fezzre. Haec fuitcaritas qua nemo maiorem habuit!.

Magnam misericordiam, Domine, cumservo tuo fecisti, sed ego, pro dolor, nonretribuo grates, sicut digne meruisti. Ideo­que me tenent poenae et dolores cordis,quia non possum respondere beneficiis tuis,tam multis et tam magnis. Una vel semeldigne et iniegre pro omnibus his queam Zbregra&arz/? Obsecro autem, ut pro gratiarumactione acceptes meum pauperculum ser­vitium, quo tibi servire cupio et ex caritatedebeo, et ut debitum servitutis meae radica­liter procedat ac finaliter tendat ad tuumbeneplacitum et honorem, nec umquam cormeum a tua dilectione avertatur, sed animaet corpus meum pariter vigeant et perseverentin sanctissimo servitio tuo, quamdiu spiritusest in visceribus meis et compos mei ipsius sumet tui recordari possum ?. /VzAzlest servitzummeum, etiam si fecero omne, quod iussisti *.

O guam pius, quam dulcis es azzgenhzbus/£&,quam bene places gzs/asbus fe/ Quiexperti sunt suavitatem tuam, norunt indemelius cogitare et loqui. "Vincit enim tuadulcedo omnem dulcedinem et dulcorat

! Sermones de vita et passione Domini 21, P..3,p. 174 sq, l. 21. — ? Soliloquium animae c.25,n.4. — ? Ib. n. rx. — * Ib. n. 1.

LIBER III, CAPUT XI. 221I

omnem amaritudinem !, Ex amore tibl ser­vire, iucundissimum est et laborum solamen*.

O quam dulcis res est amor tuus, Christe;quam bene sonat, quam suaviter intrat, quamfortiter tenet et stringit! Utinam meseruztutíuae perpetuae obliget, totaliter capiat, tota­liter sibi subiciat et proprium tuum me tibifaciat. Z^c enum maxime hber sum, cum abamore fuo captus sum et omni proprietate pri­vatus et alienatus. Tu tene amoris vinculum,et stabit meum pauperculum servitium *.

Nec ignoro, quia nihil tibi confert meumservitium, sed mihi tamen proficit, si ago,quod tibi gratum esse novi f. Qui Deoservit,omni bono non deficiet 5. Servire Deo bea­titudo animae, sanitas corporis: prudentiaspiritus, vita caelestis*. Infelix est et miser,qui Deo nonservit *.

CAPUT XI.

Quod desideria cordis examinanda suntet moderanda.

I. Fili, oportet te adhuc multa ad­discere, quae necdum benedidicisti.

! Tb. c. I1, n. 3. — ? Ib. eap». — 9 Tb.n. 3. — *]Ib. n. 4. — *?Hortulus rosarum c. 2,n. I. — $8Parvum alphabetum monachilect, 22, P. 3,p. 321, l. r9. — * Hospitale pauperum c. 4, n. 2.

222 LIBER III. CAPUT XI.

Quae sunt haec, Domine?Ut desiderium tuum ponas totaliter

secundum beneplacitum meum, et tuiipsius amator non sis, sed meae volun­tatis. cupidus aemulator. Desideria tesaepe accendunt et vehementer impellunt ;sed considera, an propter honorem meum,an propter tuum commodum magis mo­vearis. Si ego sum in causa, bene con­tentus eris, quomodocumqueordinavero;Si autem de proprio quaesitu aliquidlatet, ecce, hoc est, quod te impedit etgravat.

2. Cave ergo, ne nimium innitaris superdesiderio praeconcepto, me non consulto:ne forte postea paeniteat aut displiceat,quod primo placuit, et quasi pro meliorezelasti. Non enim omnis affectio, quaevidetur bona, statim est sequenda; sedneque omnis contraria affectio ad primumfugienda. Expedit interdum refrenationeuti, etiam in bonis studiis et desideriis,ne per importunitatem mentis distrac­tionem incurras, ne aliis per indisciplina­tionem scandalum generes, vel etiamper resistentiam aliorum subito turberiset corruas.

LIBER III. CAPUT XI. 223

3. Interdum vero oportet violentia utiet viriliter appetitui sensitivo contraire,nec advertere, quid velit caro et quidnon velit; sed hoc magis satagere, utsubiecta sit etiam nolens spiritui. Et tamdiu castigari debet, et cogi servitutisubesse, donec parata sit ad omnia, pau­cisque contentari discat et simplicibus de­lectari, nec contra aliquod inconveniensmussitare.

Consideratio.

Scrutare abdita cordis: si ira, si invidia,

si concupiscentia,sl avaritia,si eneaut tristitia: te movit et superavit. S1denique honorem Dei simpliciter et purequaesivist!: si humanam laudem. strenuevitasti, s1 propriam voluntatem prompte ab­negasti; si te nulli praetulisti: si patientercorrectiones accepisti '. In omni igitur refacienda intus vel foris, emeplactum Deiperquire: et eius honorem maiorem omnibusutilitatibus fuis braepone ?*. Qui honores nondesiderat, nec propria commoda quaerit:securus et gaudens pergit ubique. Angustiaspatietur: quisquis terrena sectatur *. Oportet

! Libellus spiritualis exercitii c. 10, P. 2, p. 351,l4. — ? Ib. c. 8, P.2, p.345, Ll16. — ?Ib.P. 346, l. 9.

224 LIBER III. CAPUT XII.

carnem castigare, ne intumescat et concupiscatcontra spiritum et ne decipiat et fraevaleatcontra animam, trahendo ipsam in gehennam'*.

Omnium exercitiorum primum et utilemagis ad purgationem mentis est, passionesvitiorum agnoscere: et remedia eorum a Deocum gemitu et lacrimis postulare. Nam pau­peres aegroti et vulneribus corporis afflicti:luctuosis precibus opem curationis a trans­euntibus sedulo petunt. Misericors autem etpius Dominus non despiciet orationem con­triti spiritus: pro aeterna salute gementis *.

Qui parva non cavet, ad pelora corruet?.Qui abstinet a licitis, securior est ab illicitis *.Cupidi multi, pauci paucis contenti. Nemoperfecte contentatur, nisi summo bono plenefruatur 5,

CAPUT XII.

De informatione patientiae et luctamineadversus concupiscentias.

I. Domine Deus, ut video, patientiaest mihi valde necessaria; multa enim inhac vita accidunt contraria. Nam qualiter­

! Vallis liliorum c. 14, n. 3. — ? Libellusspiri­tualis exercitii c. r, P. 2, p. 332, 1l.2. — ? Hortulusrosarum c. I2, n. 6. — * Ib. c. 4, n. i. — ? En­chiridion monachorum c. 4, n.2.

LIBER III. CAPUT XII. 229

cumque ordinavero de pace mea, nonpotest esse sine bello et dolore vita mea.

2. Ita est, fili. Sed volo te non talemquaerere pacem,quaetemptationibus careataut contraria non sentiat, sed tunc etiamaestimare te pacem invenisse, cum fuerisvariistribulationibus exercitatus et in multiscontrarietatibus probatus. Si dixeris tenon posse multa pati, quomodo tuncsustinebis ignem purgatorii? De duobusmalis minus est semper eligendum. Utergo aeterna futura supplicia possis eva­dere, mala praesentia studeas pro Deoaequanimiter tolerare. An putas, quodhomines saeculi huius nihil vel parumpatiantur? Nec hoc invenies, etiam sidelicatissimos quaesieris.

3. Sed habent, inquis, multas delec­tationes et proprias sequuntur volun­tates; ideoque parum ponderant suastribulationes.

4. Esto, ita sit, ut habeant, quidquidvoluerint; sed quamdiu, putas, durabit?Ecce, quemadmodum fumus deficientabundantes in saeculo, et nulla erit re­cordatio praeteritorum gaudiorum. Sedet cum adhuc vivunt, non sine amari­

226 LIBER III. CAPUT XII.

tudine et taedio ac timore in eis quie­scunt. Ex eadem namque re, unde sibidelectationem concipiunt, inde. dolorispoenam frequenter recipiunt. Iusteillisfit, ut, quia inordinate delectationes quae­runt et sequuntur, non sine confusioneet amaritudine eas expleant. O quambreves, quam falsae, quam inordinataeet turpes omnes sunt! Verumtamen praeebrietate et caecitate non intellegunt,sedvelut muta animalia propter modicumcorruptibilis vitae delectamentum mortemanimae incurrunt. Tu ergo, fili, postconcupiscentias tuas non eas, et a volun­tate tua avertere. Delectare in Domino,et dabit tibi petitiones cordis tui.

5. Etenim si veraciter vis delectari etabundantius. a me consolari, ecce, incontemptu omnium mundanorum et inabscissione omnium infimarum delecta­tionum erit benedictio tua, et copiosatibi reddetur consolatio. Et quanto teplus ab omni creaturarum solaciosub­traxeris, tanto in me suaviores et poten­tiores consolationes invenies. Sed primonon sine quadam tristitia et labore cer­taminis ad has pertinges. Obsistet inolita

LIBER III. CAPUT XII. 227

consuetudo, sed meliori consuetudine de­vincetur. Remurmurabit caro, sed fer­vore spiritus frenabitur. Instigabit etexacerbabit te serpens antiquus, sed ora­tione fugabitur; insuper et labore utiliaditus ei magnus obstruetur.

Consideratio.

Fateor, valde mzAiopus esse multa fazzentza.Qualis est enim 2z/z mea, nisi quaedam /ozga"mise"ia a die nativitatis usque in diem se­pulturae meae?! Vide, Domine, paupertatemet infirmitatem meam, attende, quae dico;tibi enim revelavi causam meam. En, de­sidero requiem, et tu iniungis mihi laborem.Anhelo ad sublimia, tu autem proponishumilia. Quaero deliciarum copiam, sed tusuades paupertatis inopiam. Estne, DomineDeus meus, istud consilium et verbum tuum?

Utique. .Et quomodo coarctor, ut perficiatur 1nme?Dilige (inquit Dominus) me, et non an­

gustiaberis in te. Leve est omne onus, quodcaritas tolerare iubet. Nec erit cuique labordurus, qui caritatis pane fuerit confortatus *.

!Detribustabernaculisc.3,n.r.—^? Ib.C. I, n. I 2.

228 LIBER III. CAPUT XII.

Et si rezurmurat caro inhrma: s$zrztusfamendebet esse promptus ad omnia ferendat.

Bene locutus es, Domine; fiat, quaeso,sicut dixisti. Qui dedisti consilium, fer etauxilium. Efficiatur totum suave, quidquidvidetur carni grave, et onus leve, quod iamante videbatur importabile ?.

Qui nihil amat in mundo, levius adversatolerat. Decipiuntur omnes amatoreseius, innihilo confidentes?*. Omnis deecatze carasfoenamsibi habet annexam *..Attende de dam­natione malorum, quanta erunt cruciamentaeorum. S2 iam farum modo vales sustznere,quid fie? de inextinguibli 2eeza zmfernali?Infer digitum tuum in flammam ignis etforsitan vix tolerare sufficis. Quid ergo erit,si totum corpus mittatur in gehennamignis?Noli proinde timere eum, qui occidit carnem,nec indigneris ei, qui flagellat miserumcorpus; sedtime eum, qui, postquam occi­derit, potestatem habet, et corpus et animamperdere in gehennam. Istud, dico, time,istud pondera, istud frequenter cogita, etvidebis, quod nihil est omnis tribulatio. tua.Memento in tribulatione tua, quia omnis

! De recognitione propriae fragilitatis c. 7, P. 2,p. 370, l.19. — ? De tribus tabernaculis c. 1,n.2. — * [b. c. 3, n 14 15. — * Hospitale pau­perum c. 4, n. I.

LTBER III. CAPUT XIII. 229

labor ef dolor fimetur brevi tempore, sedmerces erit aeterna et copiosa apud me incaelis!. ­

Quid dignius; quam esse amicum Dei?Quid felicius; quam computari inter filiosDei? Quid ditius; quam habere partem inregno Christi? Quid iucundius; quaminter­esse gaudiis angelorum? Quid nobilius ; quamperpetuo coronari in praesentia Dei et aspectuomnium sanctorum? ?

CAPUT XIII.

De oboedientia humilis subditiad exemplum Iesu Christi.

I. Fili, qui se subtrahere nititur aboboedientia, ipse se subtrahit a gratia;et qui quaerit habere privata, amittitcommunia. Qui non libenter et spontesuo superiori se subdit, signum est, quodcaro sua necdum perfecte sibi oboedit,sed saepe recalcitrat et remurmurat.Disce ergo celeriter superiori tuo te sub­mittere, si carnem propriam optas sub­iugare. Citius namque exterior vincitur

! De tribus tabernaculis c. 3, n. 14. — ? Ser­mones ad novicios I9, P. 6, p. 168 sq, l. 30.

230 LIBER III. CAPUTXIII.

inimicus, si interior homo non fuerit de­vastatus. Non est molestior et peioranimae hostis, quam tu ipse tibi, nonbene concordans spiritui. Oportet omninoverum te assumere tui ipsius contemptum,si vis praevalere adversus carnem et san­guinem. Quia adhuc nimis inordinate tediligis, ideo plene te resignare aliorumvoluntati trepidas.

2. Sed quid magnum,si tu, qui pulvises et nihil, propter Deum te hominisubdis, quando ego, omnipotenset altissi­mus, qui cuncta creavi ex nihilo, mehomini propter te humiliter subieci? Fac­tus sum omnium humillimus et infimus,ut tuam superbiam mea humilitate vin­ceres. Disce obtemperare, pulvis. Discete humiliare, terra et limus, et sub om­nium pedibus incurvare. Disce voluntatestuas frangere et ad omnem subiectionemte dare.

3. Exardesce contra te, nec patiaristumorem in te vivere, sed ita subiectumet parvulum te exhibe, ut omnes superte ambulare possint et sicut lutum pla­tearum conculcare. Quid habes, homoinanis, conqueri? Quid, sordide peccator,

LIBER III. CAPUT XIII. 23I

potes contradicere exprobrantibus tibi,qui totiens Deum offendisti et infernummultotiens meruisti? Sed pepercit tibioculus meus, quia pretiosa fuit animatua in conspectu meo: ut cognosceresdilectionem meam et gratus semper bene­ficiis meis existeres, et ut ad veramsubiectionem et humilitatem te iugiterdares, patienterque proprium contemptumferres.—'

Consideratio.

Tam diu erit lis in homine: quam diumanserit in propria voluntate !. Qui vultsummaeperfectioni cito propinquare : studeatante omnia oboedientiam servare ?. Securis­sima via ad caelum est stare in oboedientia ;et vivere sub disciplina: nec propria utilibertate. Qui pezfede se subit hominipropter Deum; dabit ei Dominus raZamspecialem in praesenti: et exaltabit eum ingloria sanctorum *. |

Quod tibi semel 4nhibetur: sic studeasdimittere, ut non sit opus secundo. Quod

! Libellus spiritualis exercitii c. 12, P. 2, p. 354,l. 12. — ? De disciplina claustralium c. 4, "P. 2,p. 284, l. 10. — ? Libellus spiritualis exercitii c. 12,P. 2, p. 354, l. 6.

232 LIBER III. CAPUT XIII.

tibi pro bono dicitur, pro bono accipe: eteris semper inde melior'. Qmouitempestivefacit quod debet: laetior postea ent?. Quicommunia sectatur, et szzguwlaia vitat, magisdiligetur et citius ad bonum finem per­veniet ?,

Sine oboedientia et fraterna caritate: autparva, aut nulla sunt opera nostra. Cumhumili vero oboedientia: placent Deo etiamvilia et parva obsequia fratribus impensa €*.

O quam stupendum signum fecit Iesus:cum se ipsum praebuit omnibus exemplumverae humilitatis! O mirum super omnemirum; quod ewum sancdorumsanctissimuset ommum. domznorum altzssimus fit omnium

servorum suorum servüwsznfimus: quod summamaiestas inchnav:t se sponte zazfra Aomznmessimplices et pauperes suos commensalesdicens. Ego in medio vestri sicut qui mi­nistrat (Lc 22, 27); non enim veni ministrari :sed ministrare (Mt 20, 28). Si ego dominuset magister vester vestros lavi pedes: et vosdebetisalter alterius lavare pedes (Io 13, 14) 5.Deus, ecce, hominum:servus factus est et

! Brevis admonitio spiritualis exercitii P. 2, p. 427,l 3. — ? Parvum alphabetum monachi lect. 16,P.3, p.320, 1.3. — ? Ib. p. 319 sq, 1.31. —* Sermones ad novicios 7, P. 6, p. 55, 1. 20. —$ Ib. 27, P. 6, p. 265 sq, 1. 27.

LIBER IIl. CAPUTXIII. 233

omo adhuc Aemzaz,aut potius Deo, subzectusnon est !,

Adiuva me, Iesu bone: et salva erit animamea. Servus tuus sum ego ?*.Carnis desideriadespicio, omnes actus et nefaria consiliamaligni spiritus abicio, tuo servitio me de­spondeo, tibi adhaerere cunctis diebus vitaemeae concupisco, iam iamque devote idagere instituo. Adhuc vero ut plenius perfidam voluntatem tuam, en meam frangereparatus sum per veram oboedientiam, quamtibl in praelato meo teneor exhibere. Eiusenim voci cum oboedio, tibi veraciteroboedio .

S1 secundum iustitiam mecum agere vo­luisses, zem deputatus essem cum emn, qui imznferuo sumi. Sed pepercit mihi pietas tua,Domine, atque locum tribuisti indulgentiae,ne similis fierem filio perditionis aeternae *.Servus tuus ego sum, Domine, tuus, inquam,quia emisti me. Libenter sum tuus, et nonpudet me proprium tuum esse. Nolo meiipsius esse; tu iuva, ut possim ab omniproprietate liberari *.

! De tribus tabernaculis c. 2, n. 2. — ? Brevisadmonitio spiritualis exercitii P. 2, p. 428, l. 12. —? Orationes de passione Domini 1, P. 3, p. 338 sq,l. 25. — $*Soliloquium animae c.25, n. II. —* [b. n. 3.

234 LIBER IIT. CAPUT XIV.

CAPUT XIV.

De occultis Dei iudiciis considerandis,ne extolamur in bonis.

I. Intonas super me iudicia tua, Do­mine, et timore ac tremore concutisomnia ossa mea, et expavescit animamea valde. Sto attonitus et considero,quia caeli non sunt mundi in conspectutuo. Si in angelis repperisti pravitatem,

nec tamen pepercisti, quid fiet de me?Cecideruntstellae de caelo, et ego pulvis,quid praesumo? Quorum opera vide­bantur laudabilia, ceciderunt ad infima,et qui comedebant panem angelorum,vidi siliquis delectari porcorum.

2. Nulla est ergo sanctitas, si manumtuam, Domine, subtrahas. Nulla prodestsapientia, si gubernare desistas. Nullaiuvat fortitudo, si conservaredesinas.Nulla secura castitas, si eam non pro­tegas. Nulla propria prodest custodia,S) non assit tua sacra vigilantia. Namrelicti mergimur et perimus, visitati veroerigimur et vivimus. Instabiles quippesumus, sed per te confirmamur; tepesci­mus, sed a te accendimur.

LIBER III. CAPUT XIV. 235

3. O quam humiliter et abiecte mihide me ipso sentiendum est! quam nihilipendendum, si quid boni videar habere!O quam profunde submittere me debeosub abyssalibus iudiciis tuis, Domine, ubinihil aliud me esse invenio, quam nihilet nihil! O pondus immensum! o pelagusintransnatabile, ubi nihil de me reperio,quam in toto nihil! Ubi est ergo latebragloriae?ubi confidentia devirtute concepta?Absorpta est omnis gloriatio vana in pro­funditate iudiciorum tuorum super me.

4. Quid est omnis caro in conspectutuo? "Numquid gloriabitur lutum contraformantem se? Quomodo potest erigivaniloquio, cuius cor in veritate sub­iectum est Deo? Non eum totus munduseriget, quem veritas sibi subiecit; necomnium laudantium ore movebitur, quitotam spem suam in Deo firmavit. Namet ipsi, qui loquuntur, ecce, omnesnihil;deficient enim cum sonitu verborum.Veritas autem Domini manet in aeternum.

Consideratio.

Multi fortes. ceciderunt, quia nimis de seipsis praesumpserunt. Multi infini con­

236 LIBER III. CAPUT XIV.

valuerunt, quia in Deo speraverunt et euminvocaverunt . Quis ergo gloriabitur cas£uzzse habere cor inter homines, ut vivat abomni malitia purus? Vere zz//zs?. Fragilessumus et instabzes. Et nisi Deus sua gratianos semper adiuvet, stare et perseverare nonvalemus, nec hostibus nec vitiis resistere *,

O Deus, tu so/zs sazucius,tu solus Dominus,tu solus altissimus, Iesu Christe; tu anteomneset inter omnes, tu super omnes angeloset sanctos, benedictus es in saecula. Oroitaque, Domine Deus, sana animam meam,quia peccavi tibi. Cor mundum crea in meet omnes iniquitates meas dele, ut sim totuspurus, totus tuus, tibi placitus et acceptus,mihi autem vilis et abiectus in oculis meis,ut inveniam gratiam et misericordiam coramte et omnibus sanctis tuis nunc et semper,pie Iesu Christe *.

Jremens facfus sum ego et fzmeo, quiaDeus zecangelis nec hominibus superbientibusfepercit. Vae mihi, si sic ascendero; et vaeiterum mihi, si non descendero * Zremensfactus sum ego, dum extremum penso diemet horam; quoniam tunc Deus non flecteturprecibus, sed erit iustus iudex omnibus.

! Hortulus rosarum c. 9, n. 2. — ? Hospitalepauperum c. I2, n. 2. — ? Ib. c. 8, n. 2. — * Ib.c. I2, n. 2. — P?Detribus tabernaculis c. 2, n. 3.

LIBER III. CAPUT XV. 237

Sancte Deus, sancte fortis, sancte et misericorssalvator, amarae morti ne tradas me; sedda locum paenitentiae, ut digne queampeccata mea deflere, priusquam defungarhac luce!.

CAPUT XV.

Qualiter standum sit ac dicendumin omni re desiderabili.

I. Fili, sic dicas in omni re: Domine,si tibi placitum fuerit, fiat hoc ita. Do­mine, si fuerit honor tuus, fiat hoc innomine tuo.. Domine, si mihi viderisexpedire, et utile esse probaveris, tuncdona mihi hoc uti ad honorem tuum.Sed si mihi nocivum fore cognoveris,nec animae meae saluti prodesse, aufera me tale desiderium. Non enim omnedesiderium est a Spiritu Sancto, etiamsi homini videatur rectum et. bonum.Difficile est pro vero iudicare, utrumspiritus bonus an alienus te impellat addesiderandum hoc vel illdd, an etiamex proprio movearis spiritu. Multi in

! Soliloquium animae c. 2, n.4.

238 LIBER III. CAPUT XV.

fine sunt decepti, qui primo bonospirituvidebantur inducti.

2. Igitur semper cum timore Dei etcordis humilitate desiderandum est etpetendum, quidquid desiderabile mentioccurrit, maximeque cum propria resigna­tione, mihi totum committendum est,atque dicendum: Domine, tu scis, qua­liter melius est; fiat hoc vel illud, sicutvolueris. Da, quod vis et quantum viset quando vis. Fac mecum, sicut sciset sicut tibi magis placuerit et maiorhonor tuus fuerit. Pone me, ubi vis, etlibere age mecum in omnibus. In manutua sum, gyra et reversa me per circuitum.En, servus tuus ego, paratus ad omnia,quoniam non desidero mihi vivere, sedtibi: utinam digne et perfecte.

Oratio jro beneplacito Dei. perficiendo.

3. Concede mihi, benignissime Iesu,gratiam tuam, ut mecum sit et mecumlaboret, mecumque usque in finem per­severet. Da mihi hoc semperdesiderareet velle, quod tibi magis acceptum estet carius placet. Tua voluntas mea sit,et mea voluntas tuam semper sequatur

LIBER III. CAPUT XV. 239

et optime ei concordet. Sit mihi unumvelle et nolle tecum, nec aliud possevelle aut nolle, nisi quod tu vis et nolis.

4. Da mihi omnibus mori, quae inmundo sunt, et propter te amare con­temni et nesciri in hoc saeculo. Da mihisuper omnia desiderata .in te requiescereet cor meum in te pacificare. Tu verapax cordis, tu sola requies: extra tedura sunt omnia etinquieta. In hac pacein id ipsum, hoc est, in te uno summoaeterno bono, dormiam et requiescam.Amen.

Consideratio.

S1vis esse bonus et perfectus servus Dei,non tuam, sed Dei opta in omnibus volun­tatem. Eius sequere animo humili ordina­tionem, et omnia tibi parebunt. Noli inisto vel illo tuam velle impleri voluntatemvel electionem, quae saepe proprietaria estet iniusta, sed dic: .Szeu£Domnus voluerzt,Za fat; nam ita fieri melius est !. Pater,non sicut ego volo, sed sicut tu vis. Pater,fat voluntas tua bona, et non mea mala*.

! De fideli dispensatore c. 1, 8 27. — ? Hospi­tale pauperum c. 20, n.I.

240 LIBER III. CAPUT XVI.

Oratio pro beneplacito Dei perficiendo.O Domine, doce me semper sequi et

facere. voluntatem tuam et relinquere meam,quia hoc Zeneplacitumest tib; et utile mihi prosalute animae meae. Domine, numquammihicontingat, aliquid cogitare vel desiderare autoperari, guod dzsplzcetfzbzaut alteri noceat!.

Domine, tu omnia nosti; tu scis, quidexpediat mihi. cce, servus fuus ego sum;fiatmihisecundumverbum.fuum?.| Utinaminveniam gratiam in oculis tuis et tibi placeatpauperculum servitium meum. Nil quippesic carum esse poterit servulo tuo, sicuthabere gratiam in conspectu tuo, et agnosciinter filios tuos, qui nec dignus sum vocariservus tuus. Domine, quidquid dico, quidquidaliud desidero, ecce, totus zz »anzbus fuis sum,Jac mihi secundum verbum tuum, secundumbeneplacitum tuum ; secundum ordinationemtuam et secundum omnem voluntatem. tuam9;

CAPUT XVI.

Quod verum solacium in solo Deo estquaerendum.

I. Quidquid desiderare possumvelcogitare ad solacium meum, nonhic

! Vallis liliorum c. 9, n. 2. — ? De tribustabernaculis c. 3, n. 15. — ? De fideli dispensatorec3, 87.

LIBER III. CAPUT XVI. 24I

expecto, sed in posterum. Quodsi omniasolacia mundi solus haberem, et ommni­bus deliciis frui possem, certum est, quoddiu durare non possent. Unde nonpoteris,anima mea, plene consolari nec perfecterecreari, nisi in Deo, consolatore pau­perum ac susceptore humilium. Expectamodicum, anima mea, expecta divinumpromissum, et habebis abundantiam om­nium bonorum in caelo. 5i nimis inordinateista appetis praesentia, perdes aeterna etcaelestia. Sint temporalia in usu, aeterna indesiderio. Non potes aliquo bono temporalisatiari, quia ad haec fruendanon es creata.

2. Etiam si omnia creata bona haberes,non posses esse felix et beata; sed inDeo, qui cuncta creavit, tota beatitudotua et felicitas consistit, non qualis vide­tur et laudatur a stultis mundi amatori­bus, sed qualem expectant boni Christifideles, et praegustant interdum spiri­tuales ac mundicordes, quorum conver­satio est in caelis. Vanumest et breveomne humanum solacium. Beatum etverum solacium, quod intus a veritatepercipitur. Devotus homo ubique secumfert consolatorem suum lesum, et dicit

242 LIBER III. CAPUT XVI.

ad eum: Adesto mihi, Domine lesu, inomni loco et tempore. Haec mihi sitconsolatio, libenter velle carere omnihumano solacio. Et si tua defuerit con­solatio, sit mihi tua voluntas et iustaprobatio pro summo solacio. Non enimin perpetuum irasceris, neque in aeternumcomminaberis.

Consideratio.

Quid potest boni conferre homini reve e£znameforissolacium?| Autquid,postpositocreatore, capletur de creatura iucunditatis ?Nis] per creaturam quaerat ascendere adconditorem, laborabit nec satiabitur animaeius *. /VZ quippe ewzmaefamem satiat, misisolus Zezs, qui eam creavit. Extra Deumomnis delectatio prava, omnis laetitia vana,omnis copia rerum inopia est *.

Qui nihil terreni solacii foris quaerit:nihil in creaturis inordinate diligit; cito in­ternam quietem et Christi amorem sentiet:et cunctas gravitates undecumquevenientes,Christo zz£usconfortante et iuvante, facillimetolerabit?. Gloria et divitiae servorum DeiChristus, rex caelorum *?. .

! Desolitudine et silentio c. I, n. 16. — ? Hor­tulus rosarum c. 8, n. 3. — ? Sermones ad no­vicios 13, P. 6, p. 94, l. 1

LIBER III. CAPUT XVII. 243

Domine Deus salutis meae, da finembonum vitae meae. Quamdiu hic sum, pauperperegrinus sum. Non possum dicere: Satisest mihi, quia satietas zu/Eus bom: est zmraesent, sed bonum meum, quod expecto, tues, in quem credo. Cum ergo apparueritgloria tua et me impleverit, tunc confitebortibi, quia omnino mihi iam sufficit !. Quandoreplebis os meum laude perpetua, et exultabitcor meum et azz;m ec cum sanctis tuisin gloria tua?

Sustine tempus ad modicum, et videbismirabilia magna, cum sonuerit tuba novissima.Tunc dabo sanctis meis pro omni laboreetdolore requiem. et vitam aeternam. Quidvis amplius?

Prorsus nihil. Tu solus sufficis mihi, Deusmeus, qui das vitam aeternam amatoribuset laudatoribus tuis, pro parvis immensa, proinfimis summa, pro perituris aeterna ?.

CAPUT XVII.

Quod omnis sollicitudo in Deostatuenda sit.

I. Fili, sine me tecum agere, quodvolo; ego scio, quid expedit tibi. Tu

! Soliloquium animae c. 5, n. 3. — ? Vallisliliorum c. 26, n. 3.

16*

244 LIBER III. CAPUT XVII.

cogitas, sicut homo, tu sentis in multis,sicut humanus suadet affectus.

2. Domine, verum est, quod dicis.Maior est sollicitudo tua pro me, quamomnis cura, quam ego gerere possumpro me. Nimis enim casualiter stat, quinon proicit omnem sollicitudinem suamin te. Domine, dummodo voluntas mearecta et firma ad te permaneat, fac deme, quidquid tibi placuerit. Non enimpotest esse nisi bonum, quidquid de mefeceris. Si me vis esse in tenebris, sisbenedictus, et si me vis esse in luce, sisiterum benedictus. Si me dignaris con­solari, sis benedictus, et si me vis tribu­lari, sis aeque semper benedictus.

3. Fili, sic oportet te stare, si mecumdesideras ambulare. Ita promptus essedebes ad patiendum,sicut ad gaudendum.Ita libenter debes esse inops et pauper,sicut plenus et dives.

4. Domine, libenter patiar pro te, quid­quid volueris venire super me. Indifferentervolo de manu tua bonum et malum, dulceet amarum, laetum ettriste suscipere, etpro omnibus mihi contingentibus gratiasagere. Custodi me ab omni peccato, et

LIBER III. CAPUT XVII. 245

non timebo mortem nec infernum. Dum­modo in aeternum me non proicias, necdeleas de libro vitae, non mihi nocebit,quidquid venerit tribulationis super me.

Consideratio.

Depone omnem inutilem soeZ£ezudznemrerum temporalium, de futuris proventibuspenitus te exoccupando: zac/a autem cogztatutmiuum zn Domino caelestia meditando. Necpro necessariis vitae avare labores: ut abundesin posterum. Potius labora pro anima tua,et pro gratia acquirenda: quam ut caro benepascatur, vermibus corrodenda. "Vide nenimium pro temporalibus desudes: et inspiritualibus exercitiis te neglegas. Bonumest quaerere commune bonum:sedspiritalemagis quam terrenum. Bonum est in sudorevultus edere panem: sed noli oblivisci paniscaelestis!.

Totum te Deo committe; et quod tibi estgrave: fiet cito portabile?, Gratias age Deosemper corde et ore: qualitercumque tibisuccedit in gravamine et dolore. Nam Deusomnia provide dispensat in mundo: veroetrecto iudicio ab aeterno *.

! Sermones de vita et passione Domini 17, P. 3,p. 161,1. 5. — ? Parvum alphabetum monachilect. 19,P. 5, p. 320, l. 25. — ? Ib. lect. 7, P. 3, p. 318, l. 7.

246 LIBER III, CAPUT XVIII.

Pater, fiat voluntas tua. Pater, non sicutego volo, sed sicut tu vis. Omnia iudiciatua vera sunt et recta; hunc humilias et huncexaltas. Iustus es, Domine, et rectum iudiciumtuum; fidelis et sanctus in omnibus operibustuis. In voluntate tua cuncta sunt posita,et non est, qui possit resistere tibi. "Tuenimfecisti caelum et terram, maria et omnia,quae caeli ambitu continentur. Dominusuniversorum tu es; propterea in manus tuascommendo spiritum meum, quia redemptormeus es tu. Cum aezfer fuero, laudabo£e; cum Zrzs£s fuero, laudabo fe. Cum /aetusfuero, /audabo fe; ubicumque fuero, semperlaudabo te ?.

CAPUT XVIII.

Quod temporales miseriae. exemploChristi aequanimiter sunt ferendae.

I. Fili, ego descendi de caelo pro tuasalute; suscepi tuas miserias, non necessi­tate, sed caritate trahente, ut patientiamdisceres et temporales miserias non in­dignanter ferres. Nam ab hora ortus meiusque ad exitumin cruce non defuit mihi

! De tribus tabernaculis c. 3, n. I5.

LIBER IIT. CAPUT XVIIT. 247

tolerantia doloris. Defectum rerum tem­poralium magnumhabui, multas queri­monias de me frequenter audivi, con­fusiones et obprobria benigne sustinui,pro beneficiis ingratitudinem recepi, promiraculis blasphemias, pro doctrina re­prehensiones.

2. Domine, quia tu patiens fuisti invita tua, in hoc maxime implendo prae­ceptum Patris tui: dignum est, ut ego,misellus peccator, secundum voluntatemtuam patienter me sustineam; et donecipse volueris, onus corruptibilis vitae prosalute mea portem. Nam et si onerosasentitur praesens vita, facta est tameniam per gratiam tuam valde meritoria,atque exemplo tuo et sanctorum tuorumvestigiis infirmis tolerabilior et clarior.Sed et multo magis consolatoria, quamolim in lege veteri fuerat, cum portacaeli clausa persisteret, et obscurior etiamvia ad caelum videbatur, quando tampauci regnum caelorum quaerere cura­bant. Sed neque qui tunciusti erantet salvandi, ante passionem tuam etsacrae mortis debitum caeleste regnumpoterant introire.

248 LIBER IIl. CAPUT XVIII.

3. O quantas tibi gratias teneor referre,quod viam rectam et bonam dignatuses mihi et cunctis fidelibus ad aeternumregnum tuum ostendere? Namvita tuavia nostra: et per sanctam patientiamambulamus ad te, qui es corona nostra.Nisi tu nos praecessisses et docuisses,quis sequi curaret? Heu, quanti longeretroque manerent, nisi tua praeclaraexempla inspicerent! Ecce, adhuc tepe­scimus, auditis tot signis tuis et doctrinis:quid fieret, si tantum lumen ad sequendumte non haberemus?

Consideratio.

Videte manus meas et pedes meos, quiacrucifixus sum pro vobis. Mittite manusvestras, et cognoscite loca clavorum meorum.Palpate vulnera mea et videte, quia fluuntsanguis et aqua de latere meo, Aperuiianuam cordis mei; intrate in ilud. Latuslancea perforari feci ; abscondite vosin illo !.Libenter sz/ferte aliquid pro mes egosustinuijam mulia pro vobis. Feci leve et orzabzeexemplo :eo, ne formidetis crucem, quamcernitis ?.

1 De tribus tabernaculis c. 3, n. 9. — ? Ib. n. ro.

LIBER III. CAPUT XVIII. 249

Domine Iesu Christe, qui pro nostra salutepati, crucifigi ac mori venisti, da mihi pas­sionem tuam doloroso corde saepius per­cogitare et eam constanter posse imitari !.Te ipsum mihi proposuisti in exemfiumvi­vendi, ut si quemplam sanctorum imitaritaederet, saltem te Deum mecum sequi nonpigeat. Et ne hoc impossibileiudicarem,multa mihi milia exempla sanctorum reli­quisti, qui tua vestigia ardenter sunt secuti ?.Da mihi patienter fraesemíes viae sarcinamquoadusque iusseris et meae vocationis ter­minus venerit fer/erre: corpus quoque etanimam tibi creatori meo fideliter com­mendare*,

Esto fidelis usque ad mortem, et dabiturtibi corona vitae *. Quid melius et digniuspro nostra imaginatione per hanc ceremaz.intellegere possumus ; quam ipsum Dominumnostrum Zeswm CArzsíum aeternae gloriaedonatorem? Ipse est enim essentiale prae­mium et corona omnium sanctorum: prin­cipium et finis omnium bonorum. Ipse summafelicitas, summa iucunditas: summa pulchri­

! Orationes de passione Domini 2, P. 3, p. 339,l. 25. — ? Meditatio de incarnatione Christi P. 3,p. 56, 1.2. — ? De disciplina claustralium c. 10,P. 2, p. 305, 1. 20. — * Dialogus noviciorum c. 4,n. 9.

250 LIBER III. CAPUT XIX.

tudo, summa suavitas. Ipse aeterna veritas,aeterna sapientia: aeterna bonitas, aeternamalestas. Ipse fons vitae amoenissimus ; quiomnes caeli cives sua praesentia laetificatet inebriat: in misericordia salvat et coronat;per gratiamiustificat et illuminat ; per gloriambeatificat et satiat. Ipse omnia ad se trahit,omnia per se implet, super omnia exaltat, etsupereffluenter remunerat; tribuens singulisaureum denarium pro laboribus paucis: etpro brevi certamine auream coronam invitaaeterna cum angelis potissime possidendam.Pro hac corona habenda omnes laboraredebemuset certare ut vincamus ; sicut omnessancti ante nos fecerunt et vicerunt; quimodo cum Christo regnant!.

CAPUT XIX.

De tolerantia iniuriarum, et quis veruspatiens probetur.

I. Quid est, quod loqueris, fili? Cessaconqueri, considerata mea et aliorumsanctorum passione. Nondum usque adsanguinem restitisti. Parum est, quodtu pateris, in comparatione eorum, qui

.1 Sermones ad novicios 27, P. 6, p. 249 sq,l. 21.

LIBER III. CAPUT XIX. 25I

tam multa passi sunt, tam fortiter temp­tati, tam graviter tribulati, tam multipli­citer probati et exercitati. Oportet teigitur aliorum graviora ad mentem re­ducere, ut levius feras tua minima. Et sitibi minima non videntur, vide, ne ethoc tua faciat impatientia, Sive tamenpatva sive magna sint, stude cunctapatienter sufferre.

2. Quanto melius ad patiendum tedisponis, tanto sapientius agis et ampliuspromereris; feres quoque levius animoet usu ad hoc non segniter paratis. Necdicas: Non valeo haec ab homine talipati, nec huiuscemodi mihi patienda sunt;grave enim intulit damnum, et impro­perat mihi, quae numquam cogitaveram ;sed ab alio libenter patiar, et sicut pa­tienda videro. Insipiens est talis cogi­tatio, quae virtutem patientiae non con­siderat, nec a quo coronanda erit, sedmagis personas et offensas sibi illatasperpendit.

3. Non est verus patiens, qui pati nonvult, nisi quantum sibi visum fuerit, eta quo sibi placuerit. Verus autem patiensnon attendit, a quo homine, utrum a

252 LIBER III. CAPUT XIX.

praelato suo an ab aliquo aequali autinferiori, utrum a bono et sancto viro,vel a perverso et indigno exerceatur. Sedindifferenter ab omni creatura, quantum­cumque et quotienscumque ei aliquidadversi acciderit, totum hoc de manuDei gratanter accipit et ingens lucrumreputat, quia nil apud Deum, quamlibetparvum, pro Deo tamen passum, poteritsine merito transire.

4. Esto itaque expeditus ad pugnam,si vis habere victoriam. Sine certaminenon potes venire ad patientiae coronam.Si pati non vis, recusas coronati Siautem coronari desideras, certa viriliter,sustine patienter. Sine labore non ten­ditur ad requiem, nec sine pugna per­venitur ad victoriam.

5. Fiat, Domine, mihi possibile pergratiam, quod mihi impossibile videturper naturam. lu scis, quod modicumpossum pati, et quod cito deicior, leviexurgente adversitate. —Efficiaturmihiquaelibet exercitatio tribulationis pronomine tuo amabilis et optabilis: nampati et vexari pro te valde salubre estanimae meae.

LIBER III. CAPUT XIX. 2953

Consideratio.

Optima doctrina: patientia in angustia !.Displiceat semper malum: placeat tolerantiamali*. Quamdiu hic vixeris: contra te ipsumcertare habes: et adversarium sustinere. Inhoc crescit meritum tuum si propter Deumsustines quod tibi est molestum *. .Swszzzefatzenter tibi molestum propter Christum prote crucifxum €f

Quid nunc eezquereris, anima mea? Dic,ubi sit patientia tua? "Tu rea es, et lesuspro te in poena est. 'Tu peccasti, et illeflagellatur. Quid retribues illi pro omnibus,quae tribuit tibi! * O frater paupercule, in­fime et despecte, noli deficere in tribulationeet dolore, quia probaris cum Christo in cruceet cum martyribus in clausura et carcere.Sustine ergo modicum patienter et libenter,qui non potes multa ferre gaudenter, szew"mult sancii fecerunt 9. Nihil est, quod tufacis et pateris pro Christo in servitio Dei,comparationesanctorumet aliorum devotorum *.

! Derecognitione propriae fragilitatis c. 4, P. 2,p. 365, 1. 21. — ? Ib. p. 366, 1l.7. — ? De bonapacifica vita P. 2, p. 396, l1.15. — * Vallis liliorumc. I8, n. 2. — ? De tribus tabernaculis c. 3, n. 8. —$ Hospitale pauperum c. 10, n. 3. — ^"Vallis lilio­rum C. 33, n. 8.

254 LIBER III. CAPUT XIX,

Praeponegraviora portare: tunc mora fa­clus supportabis !*.

Noli laudes hominumappetere, quae vanaesunt, nec vituperia expavescere, quae nonobsunt, sed animam purgant et humiliant ?.Carissimos reputa amicos et patronos: quite premunt et vituperant. S1 enim rectesapis et consideras: Zzerwminde acquires*.

Quis tibi nocere poterit, si bonus aemulatorvirtutis fueris? Ecce, omnes gemitus tuinumerati sunt, et tam parvum nihil gzerzzs,pro quo non ceorenzaberzs. In tribulationepositus memento, quod haec est via sancto­rum, per quam transitur ad regnum caelorumf.

Nonne, si bene perpenditis, nemo dignuserit coroza7:,qui non legitime videtur cerae.Etenim in certamine probatur bonus miles.Deponite certamina temptationum et conflictustribulationum, e£ zul/e erzt vidoria. Et snulla vzceriz, recte nulli debetur mercediscorona *.

Nemo dignus est a Deo sublimari, nisiqui scit pro Deo vituperia pati. Sicut enimtu, Domine Deus, passus es pro me, ita etego debeo pati pro te et te sequi pro posse.

! De bona pacifica vita P. 2, p. 395, !. 6. —? Vallis liliorum c. 17, n. 2. — ? Parvum alpha­betum monachi lect. Io, P.3, p. 318, 1. 22. —* De tribus tabernaculis c. 3, n. 12.

LIBER IH. CAPUT XX. 255

Tu enim sancto Petro dixisti: Sequere me.Sed heu mihi, Domine, guia iam parumjossum paf; pro te. Saepe propono et dedecem vix unum perficio. Multa sunt verba,sed opera pauca. "Totum est culpa mea etexcusatio nulla. Quid ergo restat ad istadicere et cogitare, nis] veniam petere etorare: Peccavi, Domine, miserere mei!Omnes sancti et amici Dei, orate pro me,quia infirmus sum !,

CAPUT XX.

De confessione propriae infirmitatiset huius vitae miseriis.

I. Confitebor adversum meiniustitiammeam, confitebor tibi, Domine, infirmi­tatem meam. Saepe parva res est, quaeme deicit et contristat. Propono mefortiter acturum; sed cum modica temp­tatio venerit, magna mihi angustia fit.Valde vilis quandoque res est, undegravis temptatio provenit. Et dum putome aliquantulum tutum, cum nonsentio,invenio me nonnumquam paene devictumex levi flatu.

! Vallis liliorum c. 17, n. 2.

2956 LIBER III. CAPUT XX.

2. Vide ergo, Domine, humilitatemmeam et fragilitatem tibi undique notam.Miserere et eripe me de luto, ut noninfipar, ne permaneam deiectus usque­quaque. EHocest, quod me frequenterreverberat, et coram te confundit, quodtam labilis sum, et infirmus ad resistendumpassionibus. Et si non omnino ad con­sensionem, tamen mihi etiam molesta etgravis est earum insectatio, et taedetvalde sic cotidie vivere in lite. Ex hincnota mihi fit infirmitas mea, quia multofaciliusirruunt abominandae semperphan­tasiae, quam discedunt.

3. Utinam,fortissime DeusIsrael, zelatoranimarum fidelium, respicias servi tui la­borem et dolorem,assistasqueilliin omni­bus, ad quaecumqueperrexerit. Roborame caelesti fortitudine, ne vetus homo,misera caro spiritui necdum plene subacta,praevaleat dominari, adversus quam cer­tare oportebit, quamdiu spiratur in hacvita miserrima. Heu, qualis est haecvita, ubi non desunt tribulationes et mi­seriae, ubi plena laqueis et hostibus suntomnia! Nam una tribulatione seu temp­tatione recedente, alia accedit; sed et

LIBER III. CAPUT XX. 297

priore adhuc durante conflictu, alii pluressuperveniunt, et insperate.

4. Et quomodopotest amari vita, tantashabens amaritudines, tot subiecta calami­tatibus et miseriis? Quomodoetiam diciturvita, tot generans mortes et pestes? Ettamen amatur, et delectari in ea a multisquaeritur. Reprehenditurfrequenter mun­dus, quod fallax sit et vanus, nec tamenfacile relinquitur, quia concupiscentiaecarnis nimis dominantur. Sed alia trahuntad amandum,alia ad contemnendum. Tra­hunt ad amorem mundidesiderium carnis,desiderium oculorum et superbia vitae;sed poenae ac miseriae iuste sequentesea odium mundi pariunt et taedium.

5. Sed vincit, pro dolor, delectatioprava mentem mundo deditam, et essesub sentibus delicias reputat, quia Deisuavitatem et internam virtutis amoeni­tatem nec vidit, nec gustavit. Qui autemmundum perfecte contemnunt, et Deovivere sub sancta disciplina student, istidivinam dulcedinem, veris abrenuntiatori­bus promissam, non ignorant; et quamgraviter mundus errat et varie fallitur,clarius vident.

258 LIBER III. CAPUT XX.

Consideratio.

Parva res estsaepe,propter quam adipiscendam generatur homini perplexitas magna!.Magna zmfirmitasea, ut stare sit difficile,proclivumautem vitiis et mentis calamitatibussuccumbere?.

Ila, quae supra me sunt, peto, ut veniant,et non semper praesto sunt; haec, quaeinfra Deus posuit, opto, ut ZzsceZaz/, et ipsamanere iuxta me non vocata volunt. Veniuntcatervatim ad me et cum iis cogitationesdiversae, quaedam ex saeculo, aliquae excarne, plures ex diabolo, et circumdantesme undique dicunt: Os tuum et caro tuasumus. Maneamus paululum apud te. Con­senti nobiscum. Amicus esto noster et sedehic etiam apud nos. Blandimentis suis etpromissionibus magnisastute mihi insidiantur.Ego autem, quoniam mortalis sum homoetzmbecillzsad reszstendum, horum persuasionibuset importunitatibus, ut oportet, non satiscontradico. Et tamen si ita, ut suadent,fecero, actum est, quod fallor, quoniam indolo mecum loquuntur et non ex Deo istapassio, sed ex maligno. Qui in Deo sapientessunt, non credunt omni spiritui, sed probant

! Epistula 2, n. 4. — ? De vera compunctionen. 10.

LIBER III. CAPUT XX. 259

omnia, utrum ex Deo sit spiritus an ex mundo.Audiunt quidem, sed non consentiunt, di­centes: Nescimus, unde sitis. JDiscedite,quoniam ex patre diabolo estis et veritas invobis non est !.

Talis est conflictus piorum; et quis sitlabor temptationum omnium, zou:£Domznus,

qui universa respicit. Vita ista doloribus etpressuris plena est, sicut optime norunt, quide amarztudzmiseius calice biberunt. Zaedeanimam meqm viae eae, et dolor meusrenovatur cotidie? O lutum, lutum, usque­quo adhaerebis mihi? O tenebrae et lubricum,quamdiu involvar a vobis??

Certe errafzs et vos ipsos decipitis, quibusmundus adhuc dulcis est et iucunda vitapraesens. Nihil enim est in hac vita itaiucundum, quin habeat aliquid amaritudinisannexum; nil in creaturis tam pretiosum etbonum et delectabile, quod possit animamhominis satiare et beatifcare, ab omni maloeripere et omni bono replere et semperlaetificare *.

Quando ad contemptumpraesentium Christservus non nititur, parum de 4/zza comsolatzezepercipere meretur. Ergo ibi solaciumquaerat, ubi solius veritatis et aeternitatis

1 Tb. n. 11 12. — ? Ib. n. 16. — ? Ib. n. ro. —

* Vallis liliorum c. 34, n. 2.17 *

260 LIBER III. CAPUT XXI.

plenitudo est. Et ex indeficiente fonte adrefrigerandum seu consolandum animam suamhaustum aquae vivae petat, quia nobilior estguttula una 4z7:zae dulcedzmzs, quam puteusplenus voluptatibus terrenis '.

CAPUT XXI.

Quod in Deo super omnia bona et donarequiescendum est.

I. Super omnia et in omnibus requiesces,anima mea, in Domino semper, quia ipsesanctorum aeterna requies. Da mihi,dulcissime et amantissime lesu, in tesuper omnem creaturam requiescere:super omnem salutem et pulchritudinem,super omnem gloriam et honorem, superomnem potentiam et dignitatem, superomnem scientiam et subtilitatem, superomnes divitias et artes, super omnemlaetitiam et exultationem, super omnemfamam et laudem, super omnem suavi­tatem et consolationem, super omnemspem et promissionem, super omnemeri­tum et desiderium, super omnia dona etmunera, quae potes dare et infundere,

1 Sermo I ad fratres n. 2.

LIBER III. CAPUT XXI. 261

super omne gaudium et iubilationem,quam potest mens capere et sentire,denique super angelos et archangelos,et super omnem exercitum caeli, superomnia visibilia et invisibilia, et superomne, quod tu, Deus meus, non es.

2. Quia tu, Domine Deus meus, superomnia optimus es, tu solus altissimus,tu solus potentissimus, tu solus sufficientissimus et plenissimus, tu solussuavissimus et solaciosissimus, tu soluspulcherrimus et amantissimus, tu solusnobilissimuset gloriosissimus super omnia,in quo cuncta bona simul et perfecte sunt,et semper fuerunt, et erunt: atque ideominus est et insufficiens, quidquid praeterte ipsum mihi donas, aut de te ipsorevelas, vel promittis, te non viso, necplene adepto: quoniam quidem.non potestcor meum veraciter requiescere, nec tota­liter contentari,.nisi in te requiescat, etomnia dona omnemque creaturam tran­scendat.

3. O mi dilectissime sponse, Iesu Christe,amator purissime, dominator universaecreaturae, quis mihi det pennas veraelibertatis, ad volandum et pausandum in

262 LIBER III. CAPUT XXI.

te? O quando ad plenum dabitur mihvacare et videre, quam suavis es, DomineDeus meus? Quando ad plenum merecolligam in te, ut prae amore tuo nonsentiam me, sed te solum, supra omnemsensum et modum, in modo non omni­bus noto? Nunc autem frequenter gemo,et infelicitatem meam cum dolore porto.Quia multa mala inhac valle miseriarumoccurrunt, quae me saepius conturbant,contristant et obnubilant; saepius impe­diunt et distrahunt, alliciunt et implicant,ne liberum habeam accessum ad te, et

me iucundis fruar amplexibus, praestosemper beatis spiritibus. Moveat te su­spirium. meum et desolatio multiplex interra.

4. O Iesu, splendor aeternae gloriae,solamen peregrinantis animae, apud teest os meum sine voce, et silentium meumloquitur tibi. Usquequo tardat veniredominus meus? Veniat ad me pauper­culum suum, et laetum faciat. Mittatmanum suam, et miserum eripiat de omniangustia.. Veni, veni: quia sine te nullaerit laeta dies aut hora, quia tu laetitiamea, et sine te vacua est mensa mea.

LIBER IIl, CAPUT XXI. 263

Miser sum et quodammodo incarceratuset compedibus gravatus, donec luce prae­sentiae tuae me reficias ac libertati dones,vultumque amicabilem demonstres.

5. Quaerant alii pro te aliud, quod­cumque libuerit: mihi aliud interim nilplacet nec placebit, nisi tu Deus meus,spes mea, salus aeterna. Non reticebo,nec deprecari cessabo, donec gratia tuarevertatur, mihique tu intus loquaris.

6. Ecce, assum, ecce, ego ad te, quiainvocasti me. Lacrimae tuae et desideriumanimae tuae, humiliatio tua et contritiocordis inclinaverunt me et adduxeruntad te.

7. Et dixi: Domine, vocavi te et de­sideravi frui te, paratus omnia respuerepropter te. Tu enim prior excitasti me,ut quaererem te. Sis ergo benedictus,Domine, qui fecisti hanc bonitatem cumservo tuo, secundum multitudinem miseri­cordiae tuae. Quid habet ultra dicereservus tuus coram te, nisi ut humilietse valde ante te, memor semper propriaeiniquitatis et vilitatis? Non enim estsimilis tui in cunctis mirabilibus caeliet terrae. Sunt opera tua bona valde,

264 LIBER III. CAPUTXXI.

iudicia vera, et providentia tua regunturuniversa. Laus ergo tibi et gloria, oPatris sapientia: te laudet et benedicatos meum, anima mea et cuncta creatasimul.

Consideratio.

Inest animae Deum amanti incessabilisaestus ad eius visionem perfruendam, quiavisio Dei beatitudo summa et felicitas per­fecta est. Appetit ergo hanc beatitudinem,quatenus totus eius appetitus, suo coniunctusfini, satietur et quietetur, quoniam 7l/o $rae­senti bono poterit umquam contentari. Namet crebra experientia didicit, quod, quantolongius a caelesti beatitudine erraverit, tantoinfelicior est et inquietior, cum nihil in crea­turis stabile appareat aut durabile, quo eiusaffectus possit mitigari. Quoniam qui creavitanimam, ipse est, qui satiat in bonis de­siderium eius. Nam talem affectum éi in­didit, ut eo dempío nullum sit bomum, quoconteniefur, nulum gaudium, quo securefruatur. Noli ergo hic stare, anima mea,quia non est iste locus reguzetzomistuae, sedperge sursum, ascende ad eum, qui te fecit !.

Dilectus iste talis ac tantus est, ut sermonenon possit explicari, cum sit ineffabilis. 7a

! Soliloquium animae c. I9, n. I 2.

LIBER III. CAPUT XXI. 265

altus ef superexaltiatus est. omnibus creaturis,ut sit semper incomprehensibilis. Virtus eiuset magnificentia eius interminabilis.

Interrogemus: Domine, si tu es ipse, dequo cecinere vir et cui omnia deserviuntper tempora?

Utique ego sum, qui sum, et praeter menon est alter. Ego primus et novissimus,omnia creans et gubernans!. Talem azzmamquaero quae zze videre Zeszderat: et de mefrequenter cogitat. ... Qui mundo deditusest: me desiderare non potest. Qui veroomne mundi salacium spernit, ac distractionescordis fugiens, se in intimis recolligit, aeternadesiderans, praesentia fastidiens: ipse diemvisitationis meae et horam adventus Sanctisanctorum, caelestis quoque Regis gloriosampraesentam accelerare deprecatur dicens:Veni Domzne visitare me in pace: ut /aeezercoram te corde perfecto. JPezzdesideriumcordis mei: lumen oculorum meorum et pax.Tu spes mea, expectatio Israel. In te speravi,ne confundas me ab expectatione mea: quiaad te animam meam cum desiderio levavi.Tali azzmae sic deszderagmt, et me de die indiem quaerenti cito apparebo: et me ipsummanifestabo. Ego enim sum Dominus Deuseius: qui locutus sum in prophetis. Et usque

! Tb. c. I, n. IO II.

266 LIBER III. CAPUT XXII.

nunc loquor omnibus: sed specialius. tamenamicis meis fidelibus; singulariter autemei,qui prae ceteris me magis affectat: atquereverentius suscipere et ad se introducereconcupiscit. Et nunc prope sum dicit Do­minus; iam tempus meum impletumest: ultranon morabor. Implebo verbum meum quoddixi; satisfaciam promissionil meae: nondifferam deszderzumanzmae; erit quod petivit:fiet quod optavit: quia ego ipse qui loquebarecce. assum t.

«Mihi autem adhaerere Deo bonum est»(Ps 72, 28). O breve et dulce verbum, Deumamplectens et mundum excludens universum.O Deus meus, tu unicum bonum meum,solus bonus et dulcis. De te loqui dulce estamanti, de te cogitare suave est devoto,cuius cor non est in mundo, sed tecumabsconditum in caelo, ut tu sis ei sola verarequies ?. . |

CAPUT XXII.

De recordatione multiplicium bene­ficiorum Dei.

I, Aperi, Domine, cor meum in legetua, et in praeceptis tuis doce me am­

! Sermones de vita et passione Domini 2, P. 3,p. 675sqq, 1. 18. — ? Soliloquium animaec. 1, n. 1.

LIBER III. CAPUT XXII. 267

bulare. Da mihi intellegere voluntatemtuam, et cum magna reverentia ac dili­genti consideratione beneficia tua tam ingenerali quam in speciali memorari, utdigne tibi ex hinc valeam gratias referre.Verum scio et confiteor, nec pro minimopuncto me posse debitas gratiarum laudespersolvere. Minorego sum omnibus bonismihi praestitis; et cum tuam nobilitatemattendo, deficit prae magnitudine spiritusmeus.

2. Omnia, quae in anima habemus etcorpore, et quaecumque exterius vel.in­terius, naturaliter et supernaturaliter possi­demus, tua sunt beneficia et te bene­fieum, pium ac bonum commendant, aquo bona cuncta accepimus. Et si aliusplura, alius pauciora accepit, omnia tamentua sunt, et sine te nec minimum potesthaberi. llle, qui maiora accepit, nonpotest merito suo gloriari, neque superalios extolli, nec minori insultare; quiaille maior et melior, qui sibi minusascribitet in regratiando humilior est atque de­votior. Et qui omnibus viliorem se ex­istimat et indigniorem se iudicat, aptiorest ad percipienda maiora.

268 LIBER III. CAPUT XXII.

3. Qui autem pauciora accepit, con­tristari non debet, nec indignanter ferre,neque ditiori invidere, sed te potius at­tendere et tuam bonitatem maxime lau­dare, quod tam affluenter, tam gratis etlibenter, sine personarum acceptione tuamunera largiris. Omnia ex te, et ideoin omnibus es laudandus. Tu scis, quidunicuque donari expediat; et cur isteminus, et ille amplius habeat, non no­strum, sed tuum est hoc discernere,apud quem singulorum definita suntmerita.

4. Unde, Domine Deus, pro magnoetiam reputo beneficio, non multa habere,unde exterius et secundum homines lauset gloria apparet: ita ut considerata quispaupertate et vilitate personae suae, nonmodo gravitatem aut tristitiam vel de­iectionem inde concipiat, sed potius con­solationem et hilaritatem magnam; quiatu, Deus, pauperes et humiles atque huicmundo despectostibi elegisti in familiareset domesticos. "Testes sunt ipsi apostolitul, quos principes super omnem terramconstituisti. Fuerunt tamen sine querelaconversati in mundo, tam humiles et sim­

LIBER III. CAPUT XXII. 269

plices, sine omni malitia et dolo, ut etiampati contumelias gauderent pro nominetuo; et quae mundus abhorret, ipsi am­plecterentur affectu magno.

5. Nihil ergo amatorem tuum et cogni­torem beneficiorum tuorum ita laetificaredebet, sicut voluntas tua in eo, et bene­placitum aeternae dispositionis tuae: dequa tantum contentari debet et consolari,ut ita libenter velit esse minimus, sicutaliquis optaret esse maximus, et ita paci­ficus et contentus in novissimo, sicut inloco primo, atque ita libenter despica­bilis et abiectus, nullius quoque nominiset famae, sicut ceteris honorabilior etmaior in mundo. Nam voluntas tua etamor honoris tui omnia excedere debet,et plus eum consolari magisque placere,quam omnia beneficia sibi data vel danda.

Consideratio.

Tanta sunt Zezefica2Dei in caelo et interra, ut nemo explicare vel numerare easufficiat. Ideo omnia Deo retribuenda suntet ab omnibus /azs semper solvenda !.

! Hospitale pauperum c. 20, n.3.

270 LIBER III. CAPUT XXII.

Sicut lutum in manu figuli, ita nos inmanibus eius. Sive fecerit nos parvos et con­temptibiles et extremos inter fratres nostros,non multum hoc curemus, dummodo aequeilli mereamur placere. Ideo 4e zmaeguadtatemerilorum et distributione officiorum nulla. ex­pedit enzustecogitare aduersus aliquem quantum­libet despectum et inferiorem ceteris homi­nibus in hoc mundo !. Magnum Z4oezwmDezest pauperem esse in hoc mundo propterChristum: et zefeum fenere locum?.

Ecce, iste dulcissimus sponsuset dilectissi­mus amicus meus, Dominus meus lesusChristus, amator animarum sanctarum, examorecessare non valens, attraxit me miseramad se. Et cum)«on essez, dedit mihi esse,vivere, sapere et communi hac frui luce.Contulit et nasci et renasci per gratiambaptismi et summorum me vestivit gloriameritorum.|. Dehinc,cummultispeccatisme deformassem et inepta ad redamandumessem, non aspexit ad meam foeditatem,sed ad sinum miserationum suarum. Etenimadhuc longius me vagante, vocavit pergratiam suam, non sinens me perire in hocsaeculo *.

! Desolitudine etsilentio c. r, n. 3. — ? Parvumalphabetum monachi lect. 12, P. 3, p. 318 sq, l. 30. —3 Soliloquium animae c. I5, n. 3.

LIBER III. CAPUT XXII. 271

Et dixit mihi: Si volueris et audieris me,videbis omne bonum. Si feceris, quae dico,eris amica mea. Si me elegeris et superomnia amaveris, fiet tibi a Patre meo, quod­cumque petieris. 5i autem me dimiseris, erittibi hoc in offendiculum. Et cum quaesierisalterum, non tibi diu placebit, sed in taediumet amaritudinem convertetur, quia ego saluset vità sum animae!.

Et quomodo, putas, portavit me in humeris? Fecit hoc, quotienscumque infirmita­tem meamaspexit, nec tamen abiecit nequedespexit, sed patienter et longanimiter mesustinuit. Portavit etiam me in humeris suis,quando alis inspiravit et virtutem deditpatiendi infirmitates meas et quidquid in mereprehensibile erat. Portavit adhuc multocarius me in humeris suis, quando baiulanssibi crucem exivit in eum, qui dicitur Cal­variae, locum, ubi et crucifixus est. Egoenim ibi portabar ab ipso magis, quam cruxipsa. Et erant onera graviora humeris eiuspeccata mea, quam hoc lignum crucis?. Oquantum mihi super omnia amandus est etvenerandus, cuius merito et gratia sic quae­sita sum et redempta!? Benedictus ergosemper Deus meus *:.

! Tb. n. 4. — ? Ib. n. 7. — ? Ib. n. 8. —* Vallis liliorum c. 27, n. 4.

272 LIBER III, CAPUT XXIII.

CAPUT XXIII.

De quatuor magnam importantibuspacem.

I. Fili, nunc docebo te viam pacis etverae libertatis.

2. Fac, Domine, quod dicis, quia hocmihi gratum est audire.

3. Stude, fili, alterius potius facerevoluntatem, quam tuam. Elige, semperminus, quam plus habere. Quaere semperinferiorem locum et omnibus subesse.Opta semper et ora, ut voluntas Dei in­tegre in te fiat. Ecce, talis homo in­greditur fines pacis et quietis.

4. Domine, sermo tuus iste brevismultum in se continet perfectionis. Parvusest dictu, sed plenus sensu et uber infructu. Nam si posset a me fidelitercustodiri, non deberet tam facilis in meturbatio oriri. Nam quotiens me im­pacatum sentio et gravatum, ab hac doc­trina me recessisse invenio. Sed tu, quiomnia potes et animae profectum semperdiligis, adauge maiorem gratiam, ut pos­sim tuum complere sermonem et meamperficere salutem.

LIBER III. CAPUT XXIII. 273

Oratio contra cogitationes malas.

5. Domine Deus meus, ne elongerisa me; Deus meus, in auxilium meumrespice: quoniam insurrexerunt in mevariae cogitationes et timores magni, af­fligentes animam meam. Quomodo per­transibo illaesus?quomodoperfringam eas!

6. Ego, inquit, ante te ibo, et gloriososterrae humiliabo. Aperiam ianuas car­ceris, et arcana secretorum revelabo tibi.

7. Fac, Domine, ut loqueris, et fugianta facie tua omnes iniquae cogitationes.Haec spes et unica consolatio mea, adte in omni tribulatione confugere, tibiconfidere, ex intimo invocare et patienterconsolationem tuam expectare.

Oratio bro zdumzinatione mentis.

8. ClarifíÍca me, Iesu bone, claritateinterni luminis, et educ de habitaculocordis meitenebras universas. Cohibeevagationes multas, et vim facientes elidetemptationes. Pugna fortiter pro me, etexpugna malas bestias, concupiscentiasdico illecebrosas: ut fiat pax in virtutetua, et abundantia laudis tuae resonetin aula sancta, hoc est in conscientia

274 LIBER III. CAPUT XXIII.

pura. Impera ventis et tempestatibus;dic mari: Quiesce; et aquiloni: Ne fla­veris; et erit tranquillitas magna.

9. Emitte lucem tuam et veritatem, utluceant super terram; quia terra suminanis et vacua, donec illumines me. .Ef­funde gratiam desuper; perfunde cormeum rore caelesti; ministra devotionisaquas ad irrigandam faciem terrae, adproducendumfructum bonum et optimum.Eleva mentem pressam mole peccatorum,et ad caelestia totum desiderium meumsuspende, ut gustata suavitate supernaefelicitatis pigeat de terrenis cogitare.

IO. Rape me et eripe ab omni crea­turarum indurabili consolatione, quia nullares creata appetitum meum valet plenariequietare et consolari. lIunge me tibi in­separabili dilectionis vinculo, quoniam tusolus sufficis amanti, et absquete frivolasunt universa.

Consideratio.

Qui multa habet, multam curam ex iispatietur. Quz zmodzesseu contentari, pacatiorerit', Cave turbationes: atque turbationum

! Hospitale pauperumc. 4, n. r.

LIBER III. CAPUT XXIII. 275

reseca materias. ZVz]a/fum, mi delicatum,nil curiosum, nil transitorium cozcufzscas: etmaximas inquietudines amputasti!. Deponeex corde placet et displicet: et nihil teurgebit?. Claude ostium domus tuae, et erisin pace *?.

Non est pax bona, nisl in Deo et cumvirtuoso, qui omnia beneagit propter Deum,quem diligit. Munda cor tuum ab omnimalitia, et eris in bona pace*. Pax magnabene agenti, bona loquenti, nemini nocenti,ab omni via mala et iniqua cogitatione secustodienti *.

Orat&o conira cogitationes malas.

Deus, tu scis cogitationes hominum, quon­iam vanae sunt (Ps 93, r1). Ecce, firmitermihi propono in corde meo, tamquam signumfoederis inter me et te faciendo, quod nullamcreaturam amare volo propter amorem tuumnobilem ac pretiosum, sed omnia contemnereet me et omnia mea pariter relinquere. Posthaec autem ascendunt cogitationes huiusmundi, carnis peccatricis cognatae et vicinae,tam suaviter ad cor meum, quasi in ipsisesset aliqua felicitas et quasi amissurus essem

! Sermones de vita et passione Domini I5,p. 1545sq, 1l.31. — ? De bona pacifica vita P. 2,p. 395, 1. 17. — ? Hortulus rosarum c. 11, n. I. —* Vallis liliorum c. 8, n. 2.

I8 *

276 LIBER III. CAPUT XXIII.

quid magni boni, si eas contemnerem ; sic­que abducunt me saepe a proposito meo ettandem omnino seducunt. O quantum inhoc deliqui, quod non omnibus postpositistibi soli adhaesil!

Confide fih et noli timere: quia tecum.sum dicit Dominus, ut eruam te. Confortareet esto robustus: quia plures nobiscum suntquam contra nos. .£eo inquit Dominus az/e7€ ibo et pugnabo pro te: eroque tecum adquaecumque perrexeris?.

Oratio pro iliuminatione mentis.

Domine Iesu Christe, lumen verum, aeter­num et incommutabile, qui ad z//fumznandashumanae ignorantiae Zezebrasin huius mundicarcerem descendere dignatus es, ut viamnobis ostenderesad patriam claritatis aeternae,ubi sanctis angelis semper praesens sinedefectu luces, exaudi preces humilitatis meaeet deificum illud /zzez, quod mundo prae­dicasti et cunctis per orbem gentibus prae­dicari iussisti, co7dzseo gratiosa largitate zzJ"nde, ut cognoscam in terra peregrinationismeae viam tuam, quatenus saeculi vanitaterelicta et curis carnis abiectis te creatoremmeum ac redemptorem passibus sequar amoris

1 Soliloquium animae c. 6, n. 1 2 3. — ? Brevisadmonitio spiritualis exercitii P. 2, p. 430, l. 14.

LIBER III. CAPUT XXIV. 277

usque ad exitum vitae meae, in omni pauper­tate et humilitate, in patientia et longanimi­tate, in fide, spe et caritate, in sobrietate, incastitate et oboedientia perfecta !.

Deus meus, lumen verum, tu potes omnescordis mei Zexebras illustrare, et omnesmaculas eius in spiritu ardoris et iudiciiconcremare ?. Longos annos diesque pauper­tatis uno simplici illapsu abunde consolaris.O veri solis ardor immensus, quot in amanteparturis aestus?. En aestuat cor meum addeszderzum| aeteraztatis;atquememorandoaeterna et deszderamdo caelesiza grave estpondus propriae actionis: /aegzesu?»fit nimisquidquid video zz Zerremzs. Duisplicet omnehumanum solacium; nec.invenio doloris meiremedium: nisi coz;eumfuerit Zecumperfecteunztum.

CAPUT XXIV.

De evitatione curiosae inquisitionissuper alterius vita.

I. Fili, noli esse curiosus nec vacuasgerere sollicitudines. Qüuid hoc vel illudad te? Tu me sequere. Quid enim adte, utrum ille sit talis vel talis, aut iste

! De elevatione mentis c. II, n. I. — ? Soli­loquium animae c. 3, n. 3. — ? Ib. c. 19, n. 3. —* De evelatione mentis P. 2, p. 408, l. 15.

278 LIBER III. CAPUT XXIV.

sic et sic agit vel loquitur? Tu non in­diges respondere pro aliis, sed pro teipso rationem reddes. Quid ergo te im­plicas? Ecce, ego omnes cognosco, etcuncta, quae sub sole fiunt, video; etscio, qualiter cum unoquoque sit, quidcogitet, quid velit, et ad quem finemtendat eius intentio. Mihi igitur omniacommittenda sunt: tu vero serva te inbona pace, et dimitte agitantem agitare,quantum voluerit. Veniet super eum,quidquid fecerit vel dixerit, quia mefallere nón potest.

2. Non sit tibi curae de magni nominisumbra, non de multorum familiaritate,nec de privata hominum dilectione. Istaenim generant distractiones et magnas incorde obscuritates. Libenter loquerertibiverbum meum et abscondita revelarem,si adventum meum diligenter observareset ostium cordis mihi aperires. Esto pro­vidus, et vigila in orationibus, et humiliate in omnibus.

Consideratio.

Unusquisque sufficiens onus sibi ipsi est.Quid ergo prodest, quod alienis factiste ingeris et plus tollis, quam portare

LIBER III. CAPUT XXV. 279

vales?! Quanto quis latius foris extenditur:tanto intus minoratur?, Si non vis distrahiet laedi: noli alienis rebus zmpizazz. Quod .tibi non est commissum: taceat super hocos tuum. Nimis insipiens est qui proprianeglegit: et alienis rebus se zzmplLcat*.

Quapropter magnopere satagendum et adinteriora tempestive revertendum ; quatenusChristo veniente et osZu»; pulsante statimszb aperzasíur?. Eris frequenter cum Iesu,si amaveris secretum. Inibi gaudebis in Do­mino et confabulaberis ei, et ille zesgozde­bu fb. Appropinquabit cordi tuo lux eius,et veritas zuazzfestabitur tzb amplzus. Christoveniente illustrabitur interior domus tua.Emundaberis lumine novo, et in fulgore eiuspersultabunt omnia interiora tua $.

CAPUT XXV.

In quibus firma pax cordis et verusprofectus consistit.

I. Fili, ego locutus sum: Pacem re­linquo vobis, pacem meam do vobis: non

! Hortulus rosarum c. r1, n. 3. — ? Sermonesad novicios 3, P. 6, p. 21, 1. 18. — ? Libellusspiri­tualis exercitii c. 4, P. 2, p. 337, 1.6. — * Dedisciplina claustralium c. 1, P. 2, p. 269, 1l.30. —* Sermones ad novicios 30, P. 6, p. 303, l1.14. —$ De solitudine et silentio c. I, n. 5.

280 LIBER III. CAPUT XXV.

quomodo mundus dat, ego do vobis.Pacem omnes desiderant: sed quae adveram pacem pertinent, non omnes cu­rant Pax mea cum humilibus et man­suetis corde. Pax tua erit in multa pa­tientia. Si me audieris et vocem meamsecutus fueris, poteris multa pace frui.

2. Quid igitur faciam?3. In omni re attende tibi, quid facias

et quid dicas, et omnem intentionemtuam ad hoc dirige, ut mihi soli placeaset extra me nihil cupias vel quaeras. Sedet de aliorum dictisvel factis nil temereiudices, nec cum rebus tibi non com­missis te implices; et poterit fieri, utparum velraro turberis. Numquam autemsentire aliquam turbationem, nec aliquampati cordis vel corporis molestiam, non estpraesentis temporis, sed status aeternaequietis. Non ergo aestimes, te verampacem invenisse, si nullam senseris gravi­tatem, nec tunc totum esse bonum, sineminem pateris adversarium; nec, hocesse perfectum, si cuncta fiant secun­dum tuum affectum. Neque tuncaliquidmagni te reputes aut specialiter dilectumexistimes, si in magna fueris devotione

LIBER III. CAPUT XXV. 281

atque dulcedine: quia in istis non cog­noscitur verus amator virtutis; nec in istisconsistit profectus et perfectio hominis.

4. In quo ergo, Domine?5. In offerendo te ex toto corde tuo

voluntati divinae, non quaerendo, quaetua sunt, nec in parvo nec in magno,nec in tempore nec in aeternitate; ita utuna aequali facie in gratiarum actionepermaneas inter prospera et contraria,omnia aequa lance pensando. Si fueristam fortis et longanimus in spe, ut sub­tracta interiori consolatione etiam ad am­pliora sustinenda cor tuum praeparaveris,nec te iustificaveris, quasi haec tantaquepati non deberes, sed me in omnibusdispositionibus iustificaveris et sanctumlaudaveris; tunc in vera et recta via pacisambulas, et spes indubitata erit, quodrursus in iubilo faciem meam sis visurus.Quodsi ad. plenum tui ipsius contemptumperveneris, scito, quod tunc abundantiapacis perfrueris, secundum possibilitatemtui incolatus.

Consideratio.

Si vis habere pacem et bonam conscien­tiam, serva Aumikiatem, patientiam et ob­

282 LIBER IH. CAPUT XXV.

oedientiam !. Fax mea zn patzentia multa, nmalorumtolerantia, in contemptu saeculariumgaudiorum. Quanto quis patientior fuerit,tanto maiore pace perfruetur?. Semper ingaudio et pace est, qui se ipsum vincit, ab­negat, spoliat et vilicat et ad oboediendumpropter Deum Deo et eius vicario, corde etanimo, omni hora, sponte se resignat *.

Pax animae fidelis in hac vita, ferre multaadversa pro amore Dei et nomine Christi.Decipitur et errat, qui aliter sentit et cogitat *.Stude ergo viam sanctae crucis tenere; etdolorosam imaginem crucifixi Iesu in cordeportare: atque in fragili corpore pro posseviriliter imitari. Libenter temet ipsum re­signa, atque dZuzwae voluntati ommia fuafidenter committe*, Omnibus rebus mundiet cunctis gaudiis caeli: praeponenda estvoluntas Dez.

In omnibus temporalibus variationibus,sive per nos sive per alios contingunt, su­pernam ordinationem considerare debemuset tali orZzmafiom;nos humiliter Deo $ro­sternere, atque petere, ut 1pse nobis donet,

! Hortulus rosarum c. IO, n. 3. — ? Detribustabernaculis c. 3, n. 13. — ? Hospitale pauperumc. 5, n. 2. — * Vallis liliorum c. 30, n. 1. — ? Ser­mones de vita et passione Domini 22,P. 3, p. 194,l. 14. — 5 De mortificata vita P. 2, p. 392, l. 5.

LIBER III. CAPUT XXVI. 283

quod saluti nostrae plus viderit prodesse!.Inde lucet servus Dei bonus, quoniam omniain bonum accipit, sciens, quia cozsumatzo per­fectionis est alienatio omnispropriae voluntatis *.

CAPUT XXVI.

De eminentia liberae mentis, quamsupplex oratio magis meretur, quam

lectio.

I. Domine, hoc opus est perfecti viri,numquam ab intentione caelestium ani­mum relaxare, et inter multas curas quasisine cura transire, non more torpentis,sed praerogativa quadam liberae mentis,null creaturae inordinata affectione ad­haerendo.

2. Obsecro te, piissime Deus meus,praeserva me a curis huius vitae, ne nimisimplicer; a multis necessitatibus corporis,ne voluptate capiar; ab universis animaeobstaculis, ne molestiis fractus deiciar.Non dico: ab his rebus, quas toto affectu ambit vanitas mundana, sed ab hismiseriis, quae animam servi tui communi

! De solitudine et silentio c. 1, n. 3. — ? Defideli dispensatore c. 1, 8 27.

284 LIBER III, CAPUT XXVI.

maledicto mortalitatis poenaliter gravantet retardant, ne in libertatem spiritus,quotiens libuerit, valeat introire.

3. O Deus meus, dulcedo ineffabilis,verte mihi in amaritudinem omnem con­solationem carnalem, ab aeternorum amoreme abstrahentem et ad se intuitu cuius­dam boni delectabilis praesentis maleal­licientem. Non me vincat, Deus meus,non vincat caro et sanguis, non me de­cipiat mundus et brevis gloria eius, nonme supplantet diabolus et astutia illius.Da mihi fortitudinem resistendi, patien­tiam tolerandi, constantiam perseverandi.Da pro omnibus mundi consolationibussuavissimam spiritus tui unctionem, etpro carnali amore tui nominis infundeamorem.

4. Ecce, cibus, potus, vestis ac ceterautensilia ad corporis sustentaculum per­tinentia ferventi spiritui sunt onerosa.Tribue, talibus fomentis temperate uti,non desiderio nimio implicari. Abicereomnia non licet, quia natura sustentandaest; requirere autem superflua et quaemagis delectant, lex sancta prohibet: namalias caro adversus spiritum insolesceret.

LIBER III. CAPUT XXVI. 285

Inter haec, quaeso, manus tua meregatet doceat, ne quid nimium fiat.

Consideratio.

Stude viam regiam tenere; ut «eque nJmzslaxus ad carnem: nec mimis rigidus per fer­vU0*€7-,corruas ante finem. Si vis stabilembene vivendi ordinem servare: zmer duoexirema per medium iter incede; z/ nihilper arrogantiam ultra vires attemptes: etquae commodeagere praevales per inertiamnon omittas !,

Cum exterius laboraveris et necessarianegotia tractaveris; non totus in visibilibusdefluas: sed frequenti meditatione te sursumad Deum erigas. Pensa ad quid exterioraista fiunt et exercentur; quia servum Deiiuvare debent, non impedire: quatenus ter­renis bene moderatis ad aeterna et invisi­bilha facilius tendatur. Ut autem virtutemdiscretionis in operando et donum sapientiaepossideas in vacando; wwelLushoc zmfetrabisdevote erazdo et humiliter a Deo petendo:quam propriae industriae vel labori con­fidendo ?.

Oro te Domine Pater sanctissime, quiomnia in numero et pondere et mensura

! De disciplina claustralium c. 9, P. 2,, p. 301,1. 8. — ? Ib. p. 303, 1. 8.

286 LIBER III. CAPUT XXVI.

fecisti; qui famulatum tibi debitum ab omnicreatura rationali vis exhiberi: et praecipuein servis tuis spontaneum servitium diligiset exquiris; dirige actus meos spontaneosin beneplacito tuo, et ad imperium aeternaedispositionis tuae rebelles motus carnis meaereflecte: propriasque voluntates ex integrofrangere mihi concede. Sic ordina cunctasaffectiones meas ut malas statim ab initiorespuam; bonas fortiter teneam, puros drligam: teque sine corporea imaginationecontemplari discam. Sic temperavires measet operationes exterius, ut non totus in­haeream infimis; sed semper pofems sim meconuertere ad inierna: etisine gravi lardationeascendam ad caelestia. Sic me conserva inaeternorum desiderio, in amore sanctarumvirtutum, in fruitione caelestium: ut tu Do­mineDeus ampliorem inde habeas honorem:et ego salubriorem profectum suscipiam. Nonmihi veniat ex tua visitatione pes superbiae:nec me vexet pestis vanae gloriae. Non mesinas Satanae decipi ilusione, neque falsarapi dulcedine nec privata devotione extracommunitatem recedere, neque immoderatafrangi exercitatione; sed da mihi cuncta cumdiscretione agere, sine sollerti consilio nilpraetendere: cum timore et teverentia maie­statis tuae in conspectu tuo munde ac eresime omni passione et corruptibilum rerum

LIBER III. CAPUT XXVII. 287

affectione incedere. Da humilem et quietumspiritum possidere ; effusum et immoderatumnumquam esse: zz// quoque creafurae vitzosoaffedu inhaerere, sed tibi soli cor meummundum et tranquillum conservare; ut seziperad caelum mente erectus, et tibi Deo meosecrete intentus, a nulla re visibili czgzaz:sed verus mundi contemptor permaneam.Sic exteriora pro loco et tempore da con­gruenter perficere: ut nullum interioribusmeis sint detrimentum; sed omnis labor etactio pro te assumpta: ad Zerzus postmodum vacandum iuvamen mihi praestentet ducatum !.

CAPUT XXVII.

Quod privatus amor a summo bonomaxime retardat.

I. Fili, oportet te dare totum pro toto,et nihil tui ipsius esse. Scito, quod amortui ipsius magis nocet tibi, quam aliquares mundi. Secundum amorem et af­fectum, quem geris, quaelibet res plusvel minus adhaeret. Si fuerit amor tuuspurus, simplex et bene ordinatus, eris

! De disciplina claustralium c. 10, P. 2, p. 303 sqq,l. 24.

288 LIBER III. CAPUT XXVII.

sine captivitate rerum. Noli concupiscere,quod non licet habere; noli habere, quodte potest impedire et libertate interioriprivare. Mirum, quod nonex toto fundocordis te ipsum mihi committis cum omni­bus, quae desiderare potes vel habere.

2. Quare vano maerore consumeris?Cur superfluis curis fatigaris? Sta adbeneplacitum meum, et nullum patierisdetrimentum. Si quaeris hoc vel illud,et volueris esse ibi vel ibi propter tuumcommodum et proprium beneplacitummagis habendum: numquam eris in quie­tudine, nec liber a sollicitudine, quia inomni re reperietur aliquis defectus, et inomni loco erit, qui adversetur.

3. Iuvat igitur non quaelibet res adeptavel multiplicata exterius, sed potius con­tempta et decisa ex corde radicitus. Quodnon tantum de censu aeris et divitiarumintellegas, sed de honoris etiam ambituac vanae laudationis desiderio, quae omniatranseunt cum mundo. Munit parumlocus, si deest spiritus fervoris; nec diustabit pax illa quaesita forinsecus, si vacata vero fundamento status cordis, hoc est,nisi steteris in me; permutare te potes,

LIBER IIl. CAPUT XXVII. 289

sed non melioráre. Nam occasione ortaet accepta, invenies, quod fugisti, etamplius.

Oratio pro purgatione cordiset caelestisapientia.

4. Confirma me, Deus, per gratiamSancti Spiritus. Da virtutem corroborariin interiori homine, et cor meum ab omniinutili sollicitudine et angore evacuare,nec variis desideriis trahi cuiuscumquerei, vilis aut pretiosae; sed omnia in­spicere sicut transeuntia, et me paritercum illis transiturum: quia nihil per­manens sub sole, ubi omnia vanitas etafflictio spiritus. O quam sapiens, quiita considerat!

5. Da mihi, Domine, caelestem sa­pientiam,. ut discam te super omnia quae­rere et invenire, super omnia sapere etdiligere, et cetera secundum ordinemsapientiae tuae, prout sunt, intellegere.Da prudenter declinare blandientem etpatienter ferre adversantem, quia haecmagna sapientia, non moveri omni ventoverborum, nec aurem male blandientipraebere Sirenae; sic enim incepta per­giturviasecure.

Thomae a Kempis Imit. Ed. 3. I9

290 LIBER III. CAPUT XXVII.

Consideratio.

JVoliintuta desiderare. Nam desiderio num­quam satis erit: nec extinguitur cupido pretiorerum *. Pro dolor multi tempora sua, cassasollacitudine consumunt; parum vel raro adinteriora se convertunt: et valde insensibilesintus fiunt. Erige cor sursum: noli cumbestiis inhaerere terrenis. . . . Bonus et piusDominus qui promisit aeterna: non negabittemporalia. 'u quaere caelestia: et ipseabsque dubio adiciet necessaria quamdiu esin hac vita *?. ;

Quaerant alii multa et varia ad extra; tuquaere unum internum bonum, et sufficittibi. Ecce, alius villam quaerit, alius innegotiationem suam vadit. Alius argentumet aurum multum congregat, alius voluptatesambit et honores. Pauci unum et propterunum pure et simpliciter quaerunt. Ideoquenec stabilem ?acez inveniunt, nec internamgratiam sapiunt *.

Quaere ergo nunc, anima mea, tam sin­gulare et supereminens bonum. Quamdiuin carne vivis, quaerere ne cesses, quia necsatis inveniri potest, quod ad plenum com­

! Sermones de vita et passione Domini 17, P.3,p. 161 sq,. 1. 29. — ? Ib. p. 162, 1. 4. — ? Soliloquium animae c. I2, n. 2.

LIBER III. CAPUT XXVII. 291

prehendi non potest. Erit autem finis quae­rendi, cum venerit hora fruendi. Tunc enimerit omnia in omnibus, ipse solus unus, suf­ficiens omnibus et singulis !.

Quam felix et sancta anima, quae soliusDei pascitur amore et sanctarum virtutumtrahitur amore, cuius tantum propositum est,ut visibllla contemnendo invisibilibus et di­vinis saginetur. "Talis multum sazezs esseliquido demonstratur, quia pro modicis im­mensa, pro transitoriis perpetua, pro vilibuspretiosa, pro deformibus pulchra, pro miserisiucunda, pro amaris suavia, et (quod subli­mius est et verius) pro nihilo universa mer­catur *., |

Oratio de lacrzmosa contritione peccatorum.

O misericordissime Deus cuius naturabonitas et opus misericordia est, da mihi se­cundum multitudinem misericordiarum tuarumperfectam peccatorum meorum habere con­tritionem, ut dolore cordis intrinsece com­punctus. amarissime flere valeam, et sceleramea atque delicta universa, digna castiga­tione extorquere, eaque sacro paenitentiaelavacro abluere possim et purgare *.

! Jb. n. 4. — ? Sermo 1 ad fratres n. 3. —3 De elevatione mentis P. 2, p. A414, l. 6.

292 LIBER III. CAPUT XXVII.

Visita me frequenter, clementissime Iesu,et in amore tuo vehementer accende; utdiscaz omnia inferiora et creata despicere:et te solum aeternum et increatum bonumpure quaerere, et super omia fe propter teveraciter azre'. Da fastidium omniumterrenorum desiderium aeternorum, amoremomnis boni assecutionem omnis virtutis,cognitionem summae veritatis fruitionemaeternae felicitatis. ... vacua cor meumab omni creatura et ab omni quod meimpedire potest et obtenebrare. Sim simplexpurus et totus in te fixus ac suspensus. Daveram internam et divinam pacem, et sineomni perturbatione mentem possidere tran­quillam. Da ad aliquid temporale vitiosenon affici, nec ab hominibus velle agnoscinec curar nec stulte amari quia omnesseducunt et seducuntur, qui aliquid extrate zuordinate cupiunt vel Zzeuzi.. Nullum adme hominem, per blandimenta aut obsequiafac me trahere, sed omnes a me sapienterremovere ad te vero salubriter dirigere, nil­que in homine aut aliqua creatura respicereet amare nisi quod tuum est et propter quodfacti sunt *.

! De elevatione mentis P. 2, p. 403, 1..6. .—? [b. p. 416 sq, l. !3.

LIBER III. CAPUT XXVIII. 203

CAPUT XXVIII.

Contra linguas obtrectatorum.I. Fili, non aegre feras, si quidam de

te male senserint et dixerint, quod nonlibenter audias. Tu deteriora de te ipsosentire debes, et neminem infirmiorem tecredere. Si ambulas ab intra, non multumponderabis volantia verba. Est non parvaprudentia, silere in tempore malo et in­trorsus ad me converti, nec humanoiudicio disturbari.

2. Non sit pax tua in ore hominum;sive enim bene sive male interpretatifuerint, non es ideo alter homo. Ubiest vera pax et vera gloria? Nonne inme? Et qui non appetit hominibus pla­cere, nec timet displicere, multa per­fruetur pace. Ex inordinato amore etvano timore oritur omnis inquietudo cordiset distractio sensuum.

Consideratio.

«In patientia vestra possidebitis animasvestras» (Lc 21, 19). Quando ergo aliquisdure tibi loquitur aut te iniuste increpat,non statim irascaris nec dure respondeas;sed /«ce aut humilhter loquere et sustine

294 LIBER III. CAPUT XXIX.

patienter, sicut fecit Iesus. Nam accusatusa multis tacuit et flagellatus non murmuravit.Aut si opus est loqui et prosit, tunc respondebenigne et doce prudenter, sicut Christusdura alapa percussus respondit servo ponti­ficis verbis rectis et mansuetis. Sic enimalios magis aedificas et te ipsum a confusioneliberas!. |

Ile amplius placet Deo, qui profundiusse humiliat et ferventer ipsum amat. Beatus,qui se vizorem omnibus repuiat et cavetomne, quod Deo displicere cognoscit? Nonest sine laude et honore, qui propter Deum:spernit laudes et honores. Nec est sinesolacio divino, qui omnia huius mundi gaudiareputat pro nihilo et omnia sibi contrariasustinet libenter pro Christo et cotidie an­helat esse cum eo in caelo *.

CAPUT XXIX.

Qualiter instante tribulatione Deus in­vocandus est et benedicendus.

I. Sit nomen tuum, Domine, bene­dictum in saecula, qui voluisti hanc temp­tationem et tribulationem venire super me.Non possum eam effugere, sed. necesse

! Vallis liliorum c. 22, n. i. — ? Ib. c. 4, n. 2. —3 [b. c. 31, n. 4.

LIBER III. CAPUT XXIX. 295

habeo ad te confugere, ut me adiuveset in bonum mihi convertas. Domine,modo sum in tribulatione, et non estcordi meo bene, sed multum vexor apraesenti passione. Et nunc, pater di­lecte, quid dicam? Deprehensus sum interangustias. Salvifica me ex hora hac. Sedpropterea veni in hanc horam, uttu clari­ficeris, cum fuero valide humiliatus etper te liberatus. Complaceat tibi, Do­mine, ut eruas me: nam ego pauper quidagere possum, et quo ibo sine te? Dapatientiam, Domine, etiam hac vice. Ad­jiuva me, Deus meus, et non timebo,quantumcumque gravatus fuero.

2. Et nunc inter haec quid dicam?Domine, fiat voluntas tua. Ego benemerui tribulari et gravari. Oportet uti­que, ut sustineam, et utinam patienter,donec transeat tempestas et melius fiat!Potens est autem omnipotens manustua,etiam hanc temptationem a meauferre eteius impetum mitigare, ne penitus suc­cumbam, quemadmodum et prius saepiusegisti mecum, Deus meus, misericordiamea. Et quanto mihi difficilius, tanto tibifacilior est haec mutatio dexterae excelsi.

296 LIBER IIT. CAPUT XXIX.

Consideratio.

Disce Dominum laudare in tribulationequam pateris: et fac de necessitate virtutem ;ut meritum tuum augescat: et poena minuaturpeccatorum. Vis murmurare contra Deum;quia te flagellat et probat? Hoc tibi nonexpedit: sed magis ora ut malis tuis nonparcat. Confitere ergo Domino quia bonusin donis suis: confitere etiam, quia iustusin flagellis tuis. Bonitas sua sine meritistuis contulit tibi bona; iniquitas autem tuaquid meruit nisi flagella? Dic igitur ei inoratione prostratus. Domine Deus, ego:nilaliud ex me fremeruz, quam$aet ffagellar:;nec dignus sum vel minimam a te consola­tionem recipere: quoniam in multis te offendi.Szs zeziur 1n omnibus Zezedzus: in quibus meaffligis et uris. Si minus est: addes amplius.Modicum est totum secundum quod merui.Afflictio mea, laus tua sit et gloria. Gloriarienim me oportet hoc modo in cruce Do­mini mel lesu Christi. Duret etvaleat dolormeus: quantum tibi placuerit. Laudem tuamimple in me: scio enim quod nihil iniusteagere potes!.

! De recognitione propriae fragilitatis c. 7, P. 2.p. 369 sq, 1. to.

LIBER III. CAPUT XXx. 297

Dae patientam pie Domzne, et sit mihiomnis tribulatio et angustia super omnemconsolationem desiderabilis et beneventa!.Confirma me in verbis tuis, ne deficiam invia. Redde mihi laetitiam salutaris tui*?.Potens es, omnipotens et misericors Domine,qui me de nihilo creasti quique hominisinfirmitatem et casum ab initio praenosti,omnia commissa mea benignissime dimittereac instaurare omissa, perdita restituere, lividacurare ac totum statum mentis meae in meliuscommütare, ita ut lam nil desit de prioriproposito, sed etiam omnis occasio malicooperetur mihi in melius, tibi humiliterprostrato. Haec est wmato dexierae excelsi,haec est visitatio caelestis, haec est multiplexcollatio divinae pietatis*.

CAPUT XXX.

De divino petendo auxilio et confidentiarecuperandae gratiae.

I. Fili, ego Dominus, confortans in dietribulationis. Venias ad me, cum tibinon fuerit bene. Loc est, quod maxime

' De elevatione mentis P. 2, p. 417 sq, l. 29. —* Hospitale pauperum c. I8, n. 2, 1. — * Soli­loquium animae c. 25, n. II.

298 LIBER III. CAPUT XXX.

consolationem impedit caelestem, quiatardius te convertis ad orationem. Namantequam me intente roges, multa interimsolacia quaeris, et recreas te in externis.Ideoque fit, ut parum omnia prosint,donec advertas, quia ego sum, qui eruosperantes in me, nec est extra me valensauxilium, neque utile consilium, sed ne­que durabile remedium. Sed iam re­sumpto spiritu post tempestatem recon­valesce in luce miserationum mearum;quia prope sum, dicit Dominus, ut re­staurem universa, non solum integre, sedet abundanter ac cumulate.

2. Numquid mihi quicquam est difficile? aut ero similis dicenti et non fa­clenti? Ubi est fides tua? Sta firmiteret perseveranter. Esto longanimis etvirfortis; veniet tibi consolatio in temporesuo. Expecta me, expecta; veniam etcurabo te. Temptatio est, quae te vexat,et formido vana, quae te exterret. Quidimportat sollicitudo de futuris contingenti­bus, nisi ut tristitiam super tristitiamhabeas? Sufficiat diei malitia sua. Vanumest et inutile, de futuris conturbari velgratulari, quae forte numquam evenient.

LIBER III. CAPUT XXX. 299

3. Sed humanumest, huiusmodi imagi­nationibus iludi, et parvi adhuc animisignum, tam leviter trahi ad suggestioneminimici. Ipse enim non curat, utrum verisan falsis illudat et decipiat, utrum prae­sentium. amore, aut futurorum formidineprosternat. . Non ergo turbetur cor tuum,neque formidet. Crede in me, et in mi­sericordia mea habeto fiduciam. Quandotu putas te elongatum a me, saepe sumpropinquior. Quando tu aestimas paenetotum perditum, tunc saepe maius me­rendi instat lucrum. Non est totum per­ditum, quando res accidit in contrarium.Non debes iudicare secundum praesenssentire, nec sic gravitati alicui, unde­cumque venienti, inhaerere et accipere,tamquam omnis spes sit ablata emer­gendi.

4. Noli putare te relictum ex toto,quamvis ad tempus tibi miserim aliquamtribulationem vel etiam optatam sub­traxerim consolationem: sic enim trans­itur ad regnum caelorum. Et hoc sinedubio magis expedit tibi et ceteris servismeis, ut exerciteminl adversis, quam sicuncta ad libitum haberetis. Ego novi

300 LIBER III. CAPUT XXX.

cogitationes absconditas, quia multum ex­pedit pro salute tua, ut interdum sinesapore relinquaris, ne forte eleveris inbono successu, et tibi ipsi placere velisin eo, quod non es. Quod dedi, auferrepossum, et restituere, cum mihi placuerit.

5. Cum dedero, meum est, cum re­traxero, tuum non tuli, quia meum estomne datum bonum et omne donum per­fectum. Sitibi admisero gravitatem autquamlibet contrarietatem, ne indigneris,neque concidat cor tuum: ego cito sub­levare possum et omne onus in gaudiumtransmutare. Verumtamen iustus sum etrecommendabilis multum, cum sic faciotecum.

6. Si recte sapis et in veritate aspicis,numquam debes propter adversa tam de­iecte contristari, sed magis gaudere etgratias agere, immo hoc unicum reputaregaudium, quod affligens te doloribus nonparco tibi. Sicut dilexit me Pater, etego vos diligo, dixi dilectis discipulismeis, quos utique non misi ad gaudiatemporalia, sed ad magna certamina, nonad honores, sed ad despectiones, non adotium, sed ad labores, non ad requiem,

LIBER III. CAPUT XXX. 3OI

sed ad afferendum fructum multum inpatientia. Horum memento, fili mi, ver­borum.

Consideratio.

Ego sum fons vitae, qui non potest ex­haurirl. Qui sitit, zezza? ad zze et bibat. Quimorbidusest, vezzgz, ut sanetur. Qui tepidusest, veziat, ut accendatur. Qi timidus est,veniat, ut conforíefur. Qwuitrnistsest, vezat,ut consoletur. Qui aridus est, vezzgz, utadipe et pinguedine spiritus repleatur. Quitaedio afficitur, vezzaez,ut gaudio recreetur !.

Cura est mihi de te, zZ/Pene Aabeas; noloergo, ut de me haereas. Scio quidem, quan­tum pati valeas; et ideo tempero vices meas,ne supra id, quod possis sustinere, tenteriset deficias. Nec ignoro, quia interim inmaerore existis; sed tam subito infirmariet ab omni spe deficere, quasi non essemrediturus, non placet utique mihi. UBeszfides iua? Magna fide opus est tibi in hacparte maxime; quia, etsi me non vides,videris tamen a me, cui te et omnia tuacredere deberes. Licet namque iudicia meaignores, dicit tamen firma fides: Bonum est,quidquid disponit et operatur Deus.

Joli contrisiari, quasi a Deo derelictus.Noli timere, quasi ab inimicis vallatus. Non

! Soliloquium animae c. 18, n. 5.

302 LIBER IIT. CAPUT XXXI.

te deserui nec deseram. Sed in multis teprobabo et per varias temptationes te ducamet quasi aurum igne examinabote et purgabo.Et in tempore tribulationis apparebo tibi etconsolabor te praesentia mea, devotionisgratiam infundendo, vino compunctionisprimo te potando, deinde oleo laetitiaeungendo. Non desperes, quacumque ad­versitate imminente et omni humana con­solatione recedente. Nonsoleo tristem prae­terire nec orantem spernere, sed ad meclamantem cum gemitu clementer exaudire.Probo certantem, coronabo perseverantem.Permitto ad modicum tribulari mihi dilectum,et dum minus aestimat aut indignum sere­putat aliquo solacio, 5427/0appareo et illuminoignorantem. Tu ergo haec audiendo prae­para te ad devotionis gratiam; exped fa­Henfer, donec veniam et iterum visitem cortuum, ab omni molestia te. liberando et innovae exultationis statum producendo!.

CAPUT XXXI.

De neglectu omnis creaturae, ut creatorpossit inveniri.

. Domine, bene indigeo adhuc maiorigratia, si debeam illuc pervenire, ubi me

! Soliloquium animae c. 17. n. 4 5.

LIBER III. CAPUT XXXI. 303

nemo poterit neculla creatura impedire.Nam quamdiu res aliqua me retinet, nonpossum libere ad te volare. Cupiebatlibere volare, qui dicebat: Quis dabitmihi pennas sicut columbae, et volaboet requiescam? Quid simplici oculo quie­tius? Et quid liberius nil desiderantein terris? Oportet igitur omnem super­transire creaturam, et se ipsum perfectedeserere, ac in excessu mentis stare, etvidere, te omnium conditorem cum crea­turis nil simile habere. Et nisi quis abomnibus creaturis fuerit expeditus, nonpoterit libere intendere divinis. Ideo enimpauci inveniuntur contemplativi, quia paucisciunt se a perituris et creaturis ad ple­num sequestrari.

2. Ad hoc magna requiritur gratia,quae animam levet et supra semet ipsamrapiat. Et nisi homo sit in spiritu ele­vatus et ab omnibus creaturis liberatusac Deo totus unitus, quidquid scit, quid­quid etiam habet, non est magni ponderis.Diu parvus erit et infra iacebit, qui ali­quid magnum aestimat, nisi solum unumimmensum, aeternum bonum. Et quid­quid Deus non est, nihil est et pro nihilo

304 LIBER IIl. CAPUT XXXI.

computari debet. Est magnadifferentia,sapientia illuminati et devoti viri et scientialitterati atque studiosi clerici. Multo no­bilior est illa doctrina, quae de sursumex divina influentia manat, quam quaelaboriose humano acquiritur ingenio.

3. Plures reperiuntur contemplationemdesiderare; sed quae ad eam requiruntur,non student exercere. Est magnum im­pedimentum, quia in signis et sensibilibusrebus statur, et parum de perfecta morti­ficatione habetur. Nescio quid est, quospiritu ducimur, et quid praetendimus,qui spirituales dici videmur, quod tantumlaborem et ampliorem sollicitudinem protransitoriis et vilibus rebus agimus, et deinterioribus nostris vix raro plene re­collectis sensibus cogitamus.

4. Pro dolor! statim post modicamre­collectionem foras erumpimus, nec operanostra districta exáàminatione trutinamus.Ubi iacent affectus nostri, non attendi­mus, et quam impura sint omnia, nondeploramus. Omnis quippe caro cor­ruperat viam suam, et ideo sequebaturdiluvium magnum. Cum ergo interioraffectus noster multum corruptus sit,

LIBER III. CAPUT XXXI. 305

necesse est, ut actio sequens, indexcarentiae interioris vigoris, corrumpatur.Ex puro corde procedit fructus bonaevitae.

5. Quantum quis fecerit, quaeritur; sedex quanta virtute agit, non tam studiosepensatur. Si fuerit fortis, dives, pulcher,habilis, vel bonus scriptor, bonus cantor;bonus laborator, investigatur; quam paupersit spiritu, quam patiens et mitis, quamdevotus et internus, a multis tacetur.Natura exteriora hominis respicit, gratiaad interiora se convertit. Illa frequenterfallitur; ista in Deo sperat, ut non de­cipiatur. |

Consideratio.

Amor mundi perditio: amor Iesu animaeredemptio. Amor carnis stultitia: amor Iesusapientia. Amor creaturae minuit Creatorisamorem: amor Creatoris dat omnibus crea­turis abeundilicentiam!. /7agza Ebertasanimi,na concupiscere, quae sunt mundi?. Quis estverus lesu discipulus? Qui omnibus terrenisperfecte renuntiat: et propriam voluntatem

! Sermones devita et passione Domini 16, P. 3,p. 157, l. r. — ?*Hortulus rosarum c. 8, n. 3.

Thomae a Kempis Imit. Ed. 3. 20

306 LIBER III, CAPUT XXXI.

suam relinquit!. Sperne igitur mundum:etobtinebiscaelum.— .AeZnquecreaturas:etZmyeniesCreatorem. Desine temporalia: etdabuntur tibi sempiterna*.

Ile ambulat cum Deo in luce, qui nilcupit de hoc mundo habere, sed habet corsuum fium ad Deum in caelo. Namibiest thesaurus animae absconditus, DominusIesus Christus, in quo omnia bona con.tinentur?, Nil quippe animae famem satiat,nisisolusDeus,quieamcreavit*— Omnequod de Deo mom esí vanitas est: et vonio reputandums.

Libenter sequor te, amandeIesu, in terris,sed multo libentius sequerer te in caelos.Thesaurus meus tu es, carior omnicreatura,qui es ad dexteram Patris *. Tu es dilectusille: quem cupio videre. Caelum terra mareet omnia quaein eis sunt, non curo aspicere:ut te vel semel possim inspicere. OmniaJnihi angusta sunt et parva comparationetui: donec te merear videre ac frui *.

! Sermones de vita et passione Domini 31, P. 3,p.288, l4. — ? Ib. 15, P.3, p. 153, l21. —$ Vallis liliorum c. 7, n. i. — * Hortulus rosarumc. 8, n. 3. — ? Sermonesde vita et passione Domini26, P. 3, p. 219, 1.25. — $ Soliloquium animaec. I2, n. 7. — * Sermones de vita et passioneDomini 9, P. 3, p. 117, l. 24.

LIBER III. CAPUT XXXII. 307

CAPUT XXXII.

De abnegatione sui et abdicationeomnis cupiditatis.

I. Fili, non potes perfectam possiderelibertatem, nisi totaliter abneges temetipsum. Compediti sunt omnes proprie­tarii et sui ipsius amatores cupidi, curiosi,gyrovagi, quaerentes semper mollia, nonquae Iesu Christi, sed hoc saepe fingenteset componentes, quod non stabit. Peribitenim totum, quod non est ex Deo ortum.lene breve et consummatum verbum:Dimitte omnia, et invenies omnia; re­linque cupidinem, et reperies requiem.Hoc mente pertracta; et cum impleveris,intelleges omnia.

2. Domine, hoc non est opus uniusdiei, nec ludus parvulorum; immoin hocbrevi includitur omnis perfectio religio­sorum.

3. Fili, non debes averti, nec statim.deici, audita via perfectorum; sed magisad sublimiora provocari, et ad minus adhaec ex desiderio suspirare. Utinam sictecum esset, et ad hoc pervenisses, uttui ipsius amator non esses, sed ad nutum

20 *

308 LIBER III. CAPUT XXXII.

meum pure stares, et eius, quem tibipraeposui, Patris: tunc mihi valde pla­ceres, et tota vita tua in gaudio et pacetransiret. Adhuc multa habes ad relin­quendum: quae nisi mihi ex integro re­signaveris, non acquires, quod postulas.Suadeo tibi emere a me aurum ignitum,ut locuples fias, id est, caelestem sapien­tiam omnia infima conculcantem. Post­pone terrenam sapientiam, omnem hu­manam et propriam complacentiam.

4. Dixi, viliora tibi emenda pro pre­tiosis et altis in rebus humanis. Namvalde vilis et parva ac paene oblivionitradita videtur vera caelestis sapientia;non sapiens alta de se, nec magnificariquaerens in terra: quam multi ore tenuspraedicant, sed vita longe dissentiunt:ipsa tamen est pretiosa margarita a multisabscondita.

Consideratio.

Amor sul, plenus timore et angore: a4­negatio sui, ineffabils Ziberías. Amor sulintestinum malum: qui raro vincitur nisiDeus perfecte diligatur. Contemptus suisalutis indicium; et quia a contemptu in­

LIBER III. CAPUT XXXII. 309

cipit: in amore Iesu perficietur !. Cum aliquisad tantam pervenerit aézegatiomisprofunditatem, ut neque in magnis neque in parvis,nec in adversis nec in prosperis suam ex­quisierit voluntatem, iure etiam de se dicerepotest: Consummatum est. Hoc est: Quid­quid virtutis, quidquid 2ezfeciezzs, quidquidspiritualis est conversationis, in hoc unomunere adimplevi, videlicet in plenaria meiabnegatione *.

Omne gaudium, quod de caelo mom est,cito $e", maculat et laedit?. Qui amatanimam suam: perdet eam (Io r2, 25).Haec loquitur amantissimus lesus: volenste separare a mundi curis et illecebris. Ecceamor et perditio. Aeternum Patris Verbumid dicit; non te fallit, sed saluti tuae con­sulit*, Salvare vis animam tuam: contemnenunc vitam praesentem 5. Si vis lucrarithesaurum caelestem, proice a te terraemolem 5. Omnia eniminfima caduca; omniamundana vana, quantumcumquesint decora.In solo Deo omnia bona plena, sine fine.

! Sermones devita et passione Domini 16, P. 3,p. 157, l. 7. — ?*De fideli dispensatore c. 3, 8 2. —? Hortulus rosarum c. 5, n. 2. — * Sermones devita et passione Domini 16, P. 3, p. 156 sq,l. 26. — *]Ib. p. 157, 1. 28. — $ Hortulus rosarumCc. 9, n. 2.

310 LIBER III. CAPUT XXXIII.

Si lesum sequeris et omnibus rezuntiaveris,omnia in eo possidebis!.

Eia dilecte Domine fac me participemgratiae tuae; et ne derelinquas me in necessitatibus meis: quia adhuc plura habeoad superandum. J/Veedum ad fundum merelqui; neque totaliter mihi ipsi sum mor­tuus: nec ab omnibus creatis rebus et affec­tionibus adhaesivis solutus et evacuatus; sednatura adhuc fortiter in me vivit, et operaturpartem suam: et dat mihi intellegere quodIebusaeus adhuc in terra mea moratur. Bene­fac dilecte Domine propter gratiam tuam:quia in virtute tua mox ad nihilum caduntomnes inimici mei?,

CAPUT XXXIII.

De instabilitate cordis et de intentionefinali ad Deum habenda.

I. Fili, noli credere affectui tuo; quinunc est, cito mutabitur in aliud. Quam­diu vixeris, mutabilitati subiectus es, etiamnolens: ut modo laetus, modo tristis,modo pacatus, modo turbatus, nunc de­votus, nunc indevotus, nunc studiosus,

! Hospitale pauperum c. 18, n. 3. — ? De morti­ficata vita P. 2, p. 390, 1. 19.

LIBER IIT. CAPUT XXXIII. 31I

nunc acediosus, nunc gravis, nunc levisinveniaris. Sed stat super haec mutabiliasapiens et bene doctus in spiritu, nonattendens, quid in se sentiat, vel quaparte flet ventus instabilitatis, sed ut totaintentio mentis eius ad debitum et op­tatum proficiat finem. Nam sic potetitunus et idem inconcussusque permanere,simplici intentionis oculo per tot varioseventus ad me impraetermisse directo.

2. Quanto autem purior fuerit inten­tionis oculus, tanto constantius inter di­versas itur procellas. Sed in multis cali­gat oculus purae intentionis; respiciturenim cito in aliquod delectabile, quodoccurrit. Nam et raro totus liber quisinvenitur a naevo propriae exquisitionis.Sic Iudaei olim venerant in Bethaniamad Martham et Mariam, non propterlesum tantum, sed et ut Lazarum vi­derent. Mundandus est ergo intentionisoculus, ut sit simplex et rectus, atqueultra omnia varia media ad me dirigendus.

Consideratio.

Cor non potest diu quiescere; aut enimbona aut mala imaginatur, aut tristia pensat

312 LIBER III. CAPUT XXXIII.

aut laeta revolvit, sicut molendinum, quoda vento movetur'. Quando cor hominis asummo bono abstrahitur; tunc in infimisquaerit delectari: et variis desiderüs hincinde movetur. Et qui tempestive nonresistit:captivatur et superatur. Nil laboriosius quamcor custodire ab evagatione et vitiosis imagi­nibus, ex sensibilibus rebus acquisitis. Pravumet inscrutabile est cor hominis: et ad malumproclivum ab adulescentia sua *.

Ne ergo mala subito irruant et maculent,sacra verba tamquam grana cordi tuo insereet ea dihgenter revolvendo in cibum con­verte! Dic ergo cum David in psalmo,neglecto omni bono terreno, intime orando:«Mihi autem adhaerere Deo bonum est,ponere in Domino spem meam»(Ps 72, 27).Sicut fuerit voluntas in caelo, sic fiat. Nilaliud volo, nil cupio,. nisi te solum, Domine,pro omni labore meo et praemio in caelo *.

In vanum laborat, qui Deum in omnifacto suo et cogitatu non praeponit, necipsum pure quaerit et cupit. Beatus, quiomnia bona opera sua facit cum pura zzlenlione simplzater ad laudem Dei. Beatus,qui omni tempore suo cor suum ad bene

! Manuale parvulorum c. 6, n. 2. — ? Sermonesad novicios 13, P. 6, p. 89, l1.17. —? Manualeparvulorumc.11.—^' Vallisliliorumc.30,n.1.

LIBER III. CAPUT XXXIV. 313

placitum Dei dirigit et nullum propriumcommodum fimahter quaerit. Beatus, quiomnia immunda. idola antiqui hostis a selonge proicit et ad arma Christi crucifixihumiliter in angustiis confugit et orat. Hicbene procedit et cum Iesu ubique per mareet aridum pergit, donec ad patriam cum eoperveniat!. |

CAPUT XXXIV.

Quod amanti sapit Deus super omniaet in omnibus.

I. Ecce, Deus meus et omnia. Quidvolo amplius, et quid felicius desiderarepossum? .O sapidum et dulce verbum!sed amanti Verbum, non mundum, necea, quae in mundo sunt. Deus meus etomnia. Intellegenti satis dictum est, etsaepe repetere iucundum est amanti. Tesiquidem praesente iucunda sunt omnia;te autem absente fastidiunt cuncta. Tufacis cor tranquillum et pacem magnamlaetitiamque festivam. Tu facis bene sen­tire de omnibus et in omnibus te laudare,nec potest aliquid sine te diu placere;

' Manuale parvulorum c. I2, n. 1.

3I4 LIBER III. CAPUT XXXIV.

sed si debet gratum esse et bene sapere,oportet gratiam tuam adesse et condi­mento tuae sapientiae condiri.

2. Cui tu sapis, quid ei recte non sa­piet? Et cui tu non sapis, quid ei adiucunditatem esse poterit? Sed deficiuntin sapientia tua mundi sapientes, et quicarnem sapiunt: quia ibi plurima vanitas,et hic mors invenitur. Qui autem te percontemptum mundanorum et carnis morti­ficationem sequuntur, vere sapientes essecognoscuntur: quia de vanitate ad veri­tatem, de carne ad spiritum transferuntur.Istis sapit Deus: et quidquid boni in­venitur in creaturis, totum ad laudemreferunt sui conditoris. JDissimilistamen,et multum dissimilis sapor Creatoris etcreaturae, aeternitatis et temporis, lucisincreatae et lucis illuminatae.

3. O lux perpetua, cuncta creata tran­scendens lumina, fulgura coruscationemde sublimi penetrantem omnia cordis meiintima. Purifica, laetifica, clarifica etvivifica spiritum meum, cum suis potentiisad inhaerendum tibi iubilosis excessibus.O quando veniet haec beata et desidera­bilis hora, ut tua me saties praesentia et

LIBER III. CAPUT XXXIV. 315

sis mihi omnia in omnibus? Quamdiuhoc datum non fuerit, nec plenum gau­dium erit. Adhuc, pro dolor, vivit inme vetus homo, non est totus crucifixus,non est perfecte mortuus. Adhuc con­cupiscit fortiter contra spiritum, bellamovet intestina, nec regnum animaepati­tur esse quietum.

4. Sed tu, qui dominaris potestati mariset motum fluctuum eius mitigas, exurge,adiuva me. Dissipa gentes, quae bellavolunt; contere eas in virtute tua. Os­tende, quaeso, magnalia tua, et glori­ficetur dextera tua: quia non est spesalia nec refugium mihi, nisi in te, DomineDeus meus.

Consideratio.

«Omnia ossa mea dicent: Domine, quissimilis tibi?» (Ps 34, ro. Unus est, etsimilis illi non est; Deus meus est, et omne,comparatum ei, nihil est. Dilectus intimuset amicus fidelissimus, qui amantem se num­quam deserit, sed cumamante se libentérsociat!, Ideo in laudem Dei psalmista fre­quenter dicit et repetit: «Confitemini Do­

! Soliloquium animae c. II, n. I.

316 LIBER III. CAPUT XXXIV.

mino, quoniam bonus»; e Aec dzcere dulceest. amant *.

Pulcher es, dilecte mi, et amabilis valde,non carni, sed menti, non oculo aut sensuialicui, sed animae credenti, mundumcorhabenti et ad invisibilia atque spiritualia setransferenti. Qui ergo tibi per devotionisaffectum unir] desiderat, necesse est, utomnem carnalem affectum in se mortificetet puritatem conscientiae maxime custodiat.Displicet enim tibi, si quis graditur adfragiles creaturas pro mendicando solacio.Propterea introrsus me vocas, ut amem te,et iubes, ut expectem te, quoniam tunc in­veniam, quotienscumque me postpono et,sicut tu vis, ita et ego volo.

Ego autem longe a te proiectus saepeeo per aliam viam amando rés perituras,non sicut oportet, nec ad quem finem decet ?,Quapropter planctum saepe gemino procantu, et «dum dicitur mihi» per singulosdies, «ubi est Deus tuus?» (Ps 4r, 4), magiscompungitur spiritus meus. Penso enimsuspense: Ubi est bonum meumet perfectum gaudzum cordzs mei? Ubi ax etrequies vera? Ubi haec omnia ineffabiliabona nisi in Deo meo? Ubi est ergo Deus

! Vallis liliorum c. 4, n. 1 (cf. Ps 105, 1; 106, t;117, 1; 135, 1). — ? Soliloquium animaec. I !, n. I.

LIBER III. CAPUT XXXIV. 317

metus, quem sic amo et nondum video, cuiusamor me totiens vulnerat, a?sezfia contrzstat,sed et zZsz/af;ononnumquam recreat? Ubiest Deus meus, pro quo tot sustineo laboreset dolores, cuius memoria dulcis, sed 7ae­sena carior omnem repellit de corde mae­stitiam? "Ubiest spes mea et gloriatio mea?!

Nondum perfecte mortuus sum mundo,sed veu adhuc im me vetus homo, susciamnszn me varias rixas et desideria multorummalorum, faciens noctes amaras et diestaediosos?. Oportet cor esse liberum et abomni inordinata affectione purgatum ; oportetmentem esse inoccupatam ab omnistrepituet imaginatione corporum: si debeat aliquidcomprehendere de aefermo zmercumserzbtojumine idluminante totum mundum. Da mihiDomine, ut in lumine tuo videam lumen;non lumen caeli non lumen terrae, nonangelicum non humanum lumen: sed /zzezaeternum increatum Zmmensumineffabile in­comprehensibile superessentiale et incommu­tabile lumen. (O quam gravis est mihisarcina carnis, quam onerosa lex peccatiin membris meis: quae impedit et retrahitab aspectu caelestis luminis; a vultu gloriaeDei, a gustu felicitatis aeternae, ab introitu

! Ib. c. 20, n. 6. — ? Ib. c. 8, n. r.

318 .LIBER III. CAPUT XXXV.

civium supernorum: quos laetitia sempiternacircumdat et implet.... Visita me frequenterclementissime Iesu, et in amore tuo vehe­menter accende; ut discam omnia inferioraet creata despicere: et te solum aeternumet increatum bonum pure quaerere, et superomnia te propter te veraciter amare !.

CAPUT XXXV.

Quod non est securitas a temptationein hac vita.

I. Filii numquam securus es in hacvita, sed quoad vixeris, semper armaspiritualia tibi sunt necessaria. Inter hostesversaris, et a dextris et a sinistris im­pugnaris. Si ergo non uteris undiquescuto patientiae, non eris diu sine vulnere.Insuper, si non ponis cor tuum fixe inme, cum mera voluntate cuncta patiendipropter me, non poteris ardorem istumsustinere, nec ad palmam pertingere bea­torum. Oportet te ergo viriliter omniapertransire et potenti manu uti adversusobiecta. Nam vincenti datur manna, ettorpenti relinquitur multa miseria.

! De elevatione mentis P. 2, p. 402 sq, l. 13.

LIBER IIl. CAPUT XXXV. 319

2. Si quaeris in hac vita requiem, quo­modotunc pervenies ad aeternam re­quem? Non ponas te ad multam re­quiem, sed ad magnam patientiam. Quaereveram pacem, non in terris, sed in caelis,non in hominibus nec in ceteris creaturis,sed in Deo solo. Pro amore Dei debesomnia libenter subire, labores scilicet etdolores, temptationes, vexationes, anxie­tates, necessitates, infirmitates, iniurias,oblocutiones, reprehensiones, Mhumilia­tiones, confusiones, correctiones et de­spectiones. Haec iuvant ad virtutem, haecprobant Christi tironem, haec fabricantcaelestem coronam. Ego reddammer­cedem aeternam pro brevi labore, etinfnitam gloriam pro transitoria con­fusione.

3. Putas tu, quod semper habebis protua voluntate consolationes spirituales?

Sancti mei non semper habuerunt tales,sed multas gravitates et temptationesvarias magnasque desolationes. Sed pa­tienter sustinuerunt se. in omnibus, etmagis confisi sunt Deo, quam sibi, scientes,quia non sunt condignae passiones huiustemporis ad futuram gloriam promeren­

320 LIBER III. CAPUT XXXV.

dam. Vis tu statim habere, quod multipost multas lacrimas et magnos laboresvixobtinuerunt?| ExpectaDominum,viriliter age, et confortare; noli diffidere,noli discedere, sed corpus et animam ex­pone constanter pro gloria Dei. Egoreddam plenissime, ego tecumero inomni tribulatione.

Consideratio.

In hac vita zwfer Aostes versamur: et exomni parte bellum nobis instat contra vitiagerendum. Cotidie temptamur et impugna­mur; nunc quidem molliter, nunc acriter,semper autem periculose et nequiter: diabolonobis ubique insidiante et infestante. Nullusquippe vivens a temptationibus et turba­tionibus totahter liber est quamdiu spiritusin corpore manet: sed quilibet cogitur etiaminvitus portare pondus diei et aestus. Nemoergo otio torpeat; nemoa castris Dei vecederecogitet: nemo ante finem belli arma sua de­ponat!. 4774 militiae nostrae non carnalia,ab extra, sed s?zz/uake dona, ab intra ?.Accingatur novus miles ense novo in fervorespiritus contra nequitias diaboli pugnaturus ;

! Sermones ad novicios 18, P. 6, p. 143, l. 12. —? Hospitale pauperum c. 16, n. 2.

LIBER III. CAPUT XXXV. 321

pugnet fortiter in gladio bis acuto: timoremet amorem Dei in mente habendo ..

Per fortia certamina itur sine dubio adgaudia sempiterna, vincentibus in extremisreddenda. Hinc Christus per beatum Iohan­nem in Apocalypsi loquens adhortatur strenuefdelem militem suum certare: et contradiaboli nequitias per orationes et sacrastudia vigilare. Esto, inquit, fidelis usquead mortem: et dabo tibi coronam vitae(Apc 2, 1o). Et iterum in eodem: Vincentidabo manna absconditum (Apc 2, 17)*.

Non ergo fugiamus labores et angustiaspro salute nostra in religione subortas, dequibus antea nesciebamus; sed stemusfirmiter,certemus vzrilier, oboediamus festinanter:oremus frequenter, laboremus diligenter,taceamus libenter. Sustineamus nos propterChristum patienter sicut omnes sazc fece­runt: qui graviora perpessi, nunc gaudentin caelis et dicunt. Transivimus per ignemet aquam: et eduxisti nos in refrigerium(Ps 65, 12) sempiternum. ... Igitur surgen­tibus ventis duris non retrocedamus, sedmanus ad remos ponamus; a774a spiritualiaarripiamus, animum tristem erigamus, denovo incipiamus: et multo fortius quam

! Sermonesad novicios 18, P. 6, p. 143 sq, 1.26. —? [b. 15, P. 6, p. 121 sq, l. 29.

Thomae a Kempis Imit. Ed. 3. 2I

322 LIBER HI. CAPUT XXXVI.

fecimus contra carnem, contra mundum, etcontra diabolum certare studeamus. Quantoenim durior pugna: tanto gloriosior corona!.

CAPUT XXXVI.

Contra vana hominum iudicia.

I. Fili, iacta cor tuum firmiter in Do­mino, et humanum ne metuas iudicium,ubi te conscientia pium reddit et insontem.Bonum est et beatum taliter pati, nechoc erit grave humili cordi et Deo magisquam sibi ipsi confidenti. Multi multaloquuntur, et ideo parva fides est ad­hibenda. Sed et omnibus satis esse, nonest possibile. Etsi Paulus omnibus studuitin Domino placere et omnibus omniafactus est, tamen etiam pro minimo duxit,quod ab humano die iudicatus fuit.

2. Egit satis pro aliorum aedificationeet salute, quantum in se erat et poterat;sed ne ab aliis aliquando iudicaretur, velnon despiceretur, cohibere non potuit.Ideo totum Deo commisit, qui totumnoverat; et patientia ac humilitate contraora loquentium iniqua aut etiam vana ac

1 Sermones ad novicios 5, P. 6, p. 38 sq, 1. 27.

LIBER III. CAPUT XXXVI. 323

mendosa cogitantium atque pro libitu suoquaeque iactantium se defendit. Re­spondit tameninterdum, ne infirmis exsua taciturnitate generaretur scandalum.

3. Quis tu, ut timeas a mortali homine?Hodie est, et cras non comparet. Deumtime, et hominumterrores non expavesces.Quid potest aliquis in te verbis aut in­iuris? Sibi potius nocet, quam tibi; necpoterit iudicium Dei effugere, quicumqueest ille. Tu habe Deum prae oculis, etnoli contendere verbisquerulosis. Quodsiad praesens tu videris succumbi et con­fusionem pati, quam non meruisti: neindigneris ex hoc, neque per impatientiamminuas coronam tuam, sed ad me potiusrespice in caelum, qui potens sum eripereab omni confusione et iniuria, et uni­cuique reddere secundum opera sua.

Consideratio.

Si quando insurrexerit contrarius tibi edixerit, quod non libenter audis: esto patienset tace; ilatis malis Dominus respondebit.Quid tibi nocere potest alterius malitia, sicontra te inflatur, si detrahit, s! obiurgat?Se zpsum magis prodit, quia bonus non est.

21*

324 LIBER III. CAPUT XXXVI.

Nam si tu bonus fueris et in patientiamanseris, nil mali tibi intulit, sed potiusmeritum tuum auxit. Vemzmi mocetpravitasalterzus, neminem laedit verbum contumelio­sum, quamdiu ipse pius et immotus fuerit.Omnis homo, qualis interius est, talis eiexterior. adversitas erit; quia, si tu bonus,simplex ac rectus ac.Deum timens probaris,nemotibi bonitatem, iustitiam et pacem tuampotest auferre, nisi eam voluntarie reliqueris !.

Non est magna patientia, quam parva resperturbat. Disce saltem tacere ad iniuriam,quia prudentis est tacere in tempore malo.Cogita de corona, non de iniuria, et quo­modo possis alium sanare, non quid possise contrario, quasi zelo iustitiae motus, respon­dere. $i ille non ignoscit, tu ignosce; quiafrequenter maiorem habet culpam, quialteriirascitur, quam qui iratum patitur. Miserorumproprium est, conqueri, et impatientium,citius commoveri et causas aliis imponere.Tu ergo esto libenter reus, ut fias anteDeum innocens*.

Nempe et ipse apostolus Zzw/us vas elec­tionis, ad caeli secreta frequenter raptus,temptationes habuit; vexationes hominumpassus est: atque in multis laboribusfatigatus,detractiones et gmurmurationes contra se inzustas

! Epistula 1, n. 7. — ? Ib. n. 8.

LIBER III. CAPUT XXXVII. 325

saepius audivit et sustinuit. Nec tamen propteradversa affligentia a Christi servitio et amorediscessit, nec refriguit: sed magis viriliterad tolerandum omnia se exposuit; et aliossecum ad certamen propter coronam gloriaeconfortavit: quam Christus servis suis multacontraria pro se sustinentibus promisit. Etfactus est beatus Paulus tanto laetior etsecurior ad percipienda praemia futura incaelo: quanto duriora pertulit a notis etignotis tamquam homo Zes?zcabzEisyn mundo '.

Esto diligens in operando bona, patiensin tolerando mala, et beatus eris in vita tua,Deum laudando omni hora ?,

CAPUT XXXVIT.

De pura et integra resignatione sui adobtinendam cordis libertatem.

I. Fili, relinque te, et invenies me.Sta sine electione et omni proprietate,et lucraberis semper. Nam et adicieturtibi amplior gratia, statim ut te resigna­veris nec resumpsetis.

2. Domine, quotiens me resignabo, etin quibus me relinquam?

! Sermones ad novicios 15, P. 6, p. 114 sq,l. 16. — ? Hortulus rosarum c. 5, n. 2.

326 LIBER III. CAPUT XXXVII.

3. Semperet omni hora: sicut in parvo,sic et in magno. Nihil excipio, sed inomnibus te nudatuin inveniri volo. Alio­quin, quomodo poteris esse meus et egotuus, nisi fueris ab omni propria voluntateintus et foris spoliatus? Quanto celeriushoc agis, tanto melius habebis, et quantoplenius et sincerius, tanto mihi plus pla­cebis, et amplius lucraberis.

4. Quidam se resignant, sed cum aliquaexceptione: non enim plene Deo con­fidunt, ideo sibi providere satagunt. Qui­dam etiam primo totum offerunt, sedpostea temptatione pulsati ad propriaredeunt, ideo minime in virtute proficiunt.Hi ad veram puri cordis libertatem etiucundae familiaritatis meae gratiamnonpertingent, nisi integra resignatione etcotidiana sui immolatione prius facta;sine qua non stat nec stabit unio fruitiva.

5. Dixi tibi saepissime, et nunc iterumdico: Relinque te, resigna te, et fruerismagna interna pace. Da totum pro toto;nil exquire, nil repete; sta pure et in­haesitanter in me, et habebis me. Erisliber in corde, et tenebrae non concul­cabunt te. Ad hoc conare, hoc ora, hoc

LIBER III. CAPUT XXXVII. 327

desidera, ut ab omni proprietate possisexpoliari, et nudus nudum Iesum sequi,tibi mori et mihi aeternaliter vivere. Tuncdeficient omnes vanae phantasiae, con­turbationes iniquae et curae superfluae.Tunc etiam recedet immoderatus timor,et inordinatus amor morietur.

Consideratio.

«Qui non renuntiaverit omnibus, quaepossidet, non potest meus esse discipulus»(Lc 14, 33).

Domine Deus, durus videtur hic sermotuus, et quis potest eum implere?

Audi, f£mi, et docebo te, et non eritgrave et impossibile facere, quod dixi:Dihge me et reque de, et zmveniesme imomni loco et tempore. Ego summum bonumet summe desiderabile animae tuae. En,sto ante ostium cordis tui et pulso; aperimihi, et introibo ad te, quia ego salus etvita tua. Ego omnia in omnibus et superomnia amandus et laudandus. Ego totustuus, hic et ubique praesens; sed caecusme non videt et surdus non audit et stultusnon intellegit haec. Tu ergo esto totus meuset in nullo te quaerens, et sapiet tibi stia­vissime prae omnibus Deus tuus.

328 LIBER II. CAPUT XXXVIII.

Domine, verumest, quod loqueris; placetmihi omne, quod dicis. Igitur zeZ£uguam76 cito propter te, ne tarde zwvemiamfe.Tu in me eb ego zm je per amorem, quemaccendis in me. 'Tu solus mihi sufficis pleneet perfecte; ideo nil volo nec cupionisite,qui es ante omnia et supra omnia et inomnibus Deus benedictus in saecula. Amen *.

CAPUT XXXVII.

De bono regimine in externis et recursuad Deum in periculis.

I. Fili, ad istud diligenter tenderedebes, ut in omni loco et actione seuoccupatione externa sis intimus liber ettui ipsius potens, et sint omnia sub te,et tu non sub eis: ut sis dominus ac­tionum tuarum et rector, non servus, necemptitius, sed magis exemptus verusqueHebraeus, in sortem ac libertatem trans­iens filiorum Dei: qui stant super prae­sentia et speculantur aeterna, qui trans­itoria sinistro intuentur oculo et dextrocaelestia: quos temporalia non trahuntad inhaerendum, sed trahunt ipsi magis

1 Doctrinale iuvenum c. II, n. I 2.

LIBER III. CAPUT XXXVIII. 329

ea ad bene serviendum, prout ordinatasunt a Deo et instituta a summo opi­fice, qui nil inordinatum in sua reliquitcreatura.

2. Sj etiam in omni eventu stas nonin apparentia externa, nec oculo carnalilustras visa vel audita, sed mox in qua­libet causa intras cum Moysein taberna­culum ad consulendum Dominum: audiesnonnumquam divinum responsum,et red­ies instructus de multis praesentibus etfuturis: Semper enim Moyses recursumhabuit ad tabernaculum pro dubiis etquaestionibus solvendis, fugitque ad ora­tionis adiutorium, pro periculis et im­probitatibus hominum sublevandis. Sicet tu confugere debes in cordis tui se­cretarium, divinum intentius implorandosuffragium. Propterea namque losue etfilii Israel a Gabaonitis leguntur decepti:quia os Domini prius non interrogaverunt,sed nimium creduli dulcibus sermonibus,falsa pietate delusi sunt.

Consideratio.

Multum valet pro pace et custodia cordis.si exferivra tua discrete ordzzaverzs, et quae­

330 LIBER III. CAPUT XXXVIII.

dam exercitia spiritualia apud te conserva­veris; ut scias quando legere, quando orare,quando operari, quando meditari: quandotacere, quando loqui, quando solus, quandocum alis esse debeas; ut omnia in temporesuo, cum bonadeliberatione facias: et nullotempore a sancto opere et pio exercitiovaces!.

Hoc tuum est, digne Deo conversari etuu. externis mnegolus menfem a supernis monavertere, sed ad ill gustanda secreta denovo semper aspirare?, Quis est verus He­éraeus, qui mare rubrum transit? Qui desensu carnis ad suavitatem spiritus pergit: etea quae retro sunt obliviscens, ad anteriora:se extendit. Quis est verus Abrahae filius?Qui de timore servih zemZberlatem filiorumDei profeu.... Quis est idoneus contem­plar faciem Christi, et penetrare secretacaeli? Qui mundus est corde, fervidus inoratione: ac totus internis deditus*.

In omni tribulatione et temptatione a4orationem. recurre, sicut ad portum animaetutum, Zzvznmumzmplorando auxilzum. Quantocitius, tanto melius; quanto tardius, tanto

! De disciplina claustralium c. 5, P. 2, p. 288,l. 5. — ? De fideli dispensatore c. 3, 8 7. —5 Sermones de vita et passione Domini 31, P. 3,p. 287 sq, |. 28.

LIBER III. CAPUT XXXIX. 331

peius. Quanto saepius, tanto utilius; quantoferventius, tanto Deo acceptius. Pius etmisericors Deus vult rogari, causas datorandi, spem promittit exaudiendi, dicens:«Petite et dabitur vobis» (Mt 7, 7) '.

Si non potes semper ore clamare, oraspintu et mente, ora desiderio et pia in­tentione. Qui non orat, non pugnat; etqui non pugnat et resistit, cito vincitur etcoronam perdit ?.

CAPUT XXXIX.

Quod homo non sit importunusin negotiis.

I. Fili, committe mihi semper causamtuam, ego bene disponam in temporesuo. Expecta ordinationem meam, etsenties inde profectum.

2. Domine, satis libenter tibi omnesres committo, quia parum potest cogitatiomea proficere. Utinam non multum ad­haererem futuris eventibus, sed ad bene­placitum tuum incunctanter me offerrem!

3. Fili, saepe homo rem aliquam vehe­menter agitat, quam desiderat; sed cum

! Hortulus rosarum c. 12, n. 3. — ? Ib. n. r.

332 LIBER IIT. CAPUT XXXIX.

ad eam pervenerit, aliter sentire incipit:quia affectiones circa idem non sunt dura­biles, sed magis de uno ad aliud im­pellunt. Non est ergo minimum, etiamin minimis se ipsum relinquere.

4. Verus profectus hominis est ab­negatio sui ipsius, et homo abnegatusvalde liber est et securus. Sed antiquushostis, omnibus bonisadversans, a temp­tatione non cessat; sed die noctuquegraves molitur insidias, si forte in la­queum deceptionis possit praecipitare in­cautum. Vigilate et orate, dicit Dominus,ut nonintretis in temptationem.

Consideratio.

Non sis zziporíuzus: sed omnia fac cumtranquillitate. Quidquid modumexcedit etdiscretionem non tenet: nec Deo placet,nec diu durare solet?^. Qui zwiporiume etinconsiderate agit facile offendit: et dolebitipse offensus*.

Praecave tibi, ut, quantum minus vales,zmporiune aliquid postules; et dum sentis

! Brevis admonitio spiritualis exercitii P. 2, p. 431,l. 13. — ? De disciplina claustralium c. 9, P. 2,p. 302, l. 16. — ? Libellus spiritualis exercitii c. 1,P. 2, p. 3335, |l. 4.

LIBER III. CAPUT XL. 333

parum proficere petitionem tuam, noli vexarete per aliquam impatientiam, sed recordare:O felix patria, sanctorum replens desideriaet miserorum nesciens gravamina!.

Amorsui cor obscurat, parit rixas, tollitqueprofectum.| Qz;autempropterIesumseabnegat: liber fit et pacatus*.

Humanaefragilitatis est, nimium sollicitaride fu£uris. Deficientibus opibus terrenis non

, deficiat fides tua; quinimmo confidas magni­fice de Dei providentia. Qui promisit cae­lesa et aeterna, non negabit temporalia.Non tamen semper donat pro nostro libitu,ne simus abundantes in saeculo et minusidcirco desideremus, quae sursum sunt incaelo?. Beatus qui erdznatzonemDei expectat:et omnia de manueius accipit *.

CAPUT XL.

Quod homo nihil boni ex se habetet de nullo gloriari potest.

I. Domine, quid est homo, quod memores eius, aut filius hominis, quia visitaseum? Quid promeruit homo, ut dares

! De fideli dispensatore c. 1, 8 23. — ? Sermonesde vita et passione Domini 16, P. 3, p. 157, l. 13. —? De fideli dispensatore c. i, 8 6. — * Brevis ad­monitio spiritualis exercitii P. 2, p. 431, l. 24.

334 LIBER III. CAPUT XL.

illi gratiam tuam? Domine, quid possumconqueri, si me deseris; aut quid iusteobtendere possum, si, quod peto, nónfeceris? Certe hoc in veritate cogitarepossum et dicere: Domine, nihil sum,nihil possum, nihil boni ex me habeo;sed in omnibus deficio et ad nihil semper.tendo. Et nisi a te fuero adiutus et in­terius informatus, totus efficior tepiduset dissolutus.

2. Tu autem, Domine, semper ideniipse es, et permanes in aeternum semperbonus, iustus et sanctus, bene, iuste ácsancte agens omnia, et disponens in sa­pientia. Sed ego, qui ad defectum summagis pronus quam ad profectum, nonsum semper in uno statu perdurans, quiasemper tempora mutantur super me.Verumtamen cito melius fit, cum tibiplacuerit, et manum porrexeris adiutricem,quia tu solus sine humanosuffragio poterisauxiliari et in tantum confirmare, ut vultusmeus amplius in diversa non mutetur, sedin te uno cor meum convertatur et quiescat.

3. Unde, si bene scirem omnem. hu­manam consolationem abicere, sive propterdevotionem adipiscendam, sive propter

LIBER IIl. CAPUT XL. 335

necessitatem, qua compellor te quaerere,quia non est homo, qui me consoletur,tunc possem merito de gratia tua sperareet de dono novae consolationis exultare.

4. Gratias tibi, unde totum venit, quo­tienscumque mihi bene succedit. Egoautem vanitas et nihilum ante te, in­constans homo et infirmus. Unde ergopossum gloriari, aut cur appeto reputari?Numquid de nihilo? et hoc vanissimumest. Vere inanis gloria mala pestis, vanitasmaxima: quia a vera trahit gloria etcaelesti spoliat gratia. Dum enim homocomplacet sibi, displicet tibi: dum inhiatlaudibus humanis, privatur veris virtutibus.

5. Est autem vera gloria et exultatiosancta, gloriari in te et non in se, gauderein nomine tuo, non in propria virtute,nec in aliqua creatura delectari, nisipropter te. Laudetur nomen tuum, nonmeum; magnificetur opus tuum, nonmeum; benedicatur nomen sanctum tuum,nihil mihi autem attribuatur de laudibushominum. Tu gloria mea, tu exultatiocordis mei. In te gloriabor et exultabotota die; pro me autem nihil, nisi in in­firmitatibus meis.

336 LIBER IIi. CAPUT XL.

6. Quaerant Iudaei gloriam, quae abinvicem est; ego hanc requiram, quaea solo Deo est. Omnis quidem gloriahumana, omnis honor temporalis, omnisaltitudo mundana, aeternae gloriae tuaecomparata, vanitas est et stultitia. .Overitas mea et misericordia mea, Deusmeus, Trinitas beata, tibi soli laus, honor,virtus, gloria, per infinita saeculorumsaecula.

Consideratio.

De bonis naturae quid gloriaris, cumsismortalis, a vermibus mox rodendus?! Quigloriatur: in Domino glorietur?. Igitur cautussis et sollicitus, ut omnia bona ad laudemDei referas et zzAz/zb vane azfribuas. NamDei dona sunt omnia, quae habes, scilicetesse, vivere, intellegere, cogitare, loqui etoperari?. Exulta et lauda Deum tuum, quite fecit et redemit; quia debitor Dei es invalde multis et magnis beneficiis et coti­dianis bonis tibi benigne collatis, pro quibusomnibus plene et digne Deo regratiari num­quam sufficis, etiam si angelus sanctusesses *.

! Vallis liliorum c. 7, n. 2. — ? Sermones adnovicios 17, P. 6, p. 136, 1. 5. 2 Cor 10, 17. —? Hospitale pauperum c. 7, n. 2. — * Vallis liliorumc. 26, n. 2.

LIBER III, CAPUT XL. 337

Cum fueris laetus et bene tibi successerit,lauda et gratias age; quia pius Dominus teconsolari dignatus est, ne in via deficias.Cumfueris tristis aut debilis, lauda et gratiasage, quia Deus te visitat, probat et purgat,ne superbias et de te praesumas. Cum fuerissanus et fortis, lauda et gratias age, quia Deusdedit tibi vires, ut labores et aliis servias!.

Noli extolli de aliquo bono coram homini­bus; quia habes multos defectus intus, quosnovit Deus, et tu non vides nec ponderas,sicut debes?. Qui malasua praeterita, etpraesentia pericula vigilanter attendit, etstricte ponderat: numquam de operibussuisvane gloriari potest. Quis nostrum scit qua­liter Deus singula verba, cogitationes et operadie et nocte pensat et iudicat: utrum eaacceptat vel reprobat? Nescit etiam homoquamvis modo bonus et devotus sit, quamdiusic manebit: utrum melior an deterior adhucfiet?. "Vani sunt et stulti: qui laudibus de­lectantur humanis. ZLaeudefurDeus: non homofragilis Quz autem sziz fJace?, stulto placetet Deo displicet 5.

! Hortulus rosarum c. 18, n. 4. — ? Enchiridionmonachorum c. 8, n. 1. — ? Sermones ad novicios17, P. 6, p. 136, l. 13. — * De recognitione pro­priae fragilitatis c. 2, P. 2, p. 362, l. 28. — * Vallisliliorum c. 7, n. 2.

Thomae a Kempis Imit. Ed. 3. 22

338 LIBER III. CAPUT XLI,

CAPUT XLI.

De contemptu omnis temporalis honoris.

I. Fili, noli tibi attrahere, si videasalios honorari et elevari, te autem despiciet humilian. Erige cor tuum ad me incaelum, et non contristabit te contemptushominum in terris.

2. Domine, in caecitate sumus, et vani­tate cito seducimur. Si recte me inspicio,numquam mihi facta est iniuria ab aliquacreatura, unde nec iuste habeo conqueriadversus te. Quia autem frequenter etgraviter peccavi tibi, merito armatur contrame omnis creatura. Mihi igitur iustedebetur confusioet contemptus; tibi autemlaus, honor et gloria. Et nisi me ad hócpraeparavero, quod velimlibenter ab omnicreatura despici et relinqui, atque penitusnihil videri, non possum interius pacificari et stabiliri, nec spiritualiter illumi­nari, neque plene tibi uniri.

Consideratio.

Si ab hominibus Zesgzerzs et ali tibipraeponuntur, ne ZzZs/erisnimis; quia meliuset securius est, humiliari cum muitibus et

LIBER III. CAPUT XLI. 339

simplicibus, quam a Deo reprobari cumdivitibus et elatis!.

Si ponis vitam tuam 1n ore hominum;eris modo aliquid, modo nihil: numquamtamen liber et quietus. lustus verbis nonmovetur ornatis: sed quod Deoplacet attendit.Saepe homines laudant: quod improbat Deus.Multotiens Deus acceptat: quod hominesvi­tuperant et spernunt. Ille ergo digne lauda­tur: quem Deus omnia sciens commendat ?.Igitur humanas laudes non affectes; nec vanealiquem extollas: nescis enim quid futurapariet dies. Saepe novissimi sunt primi, etprimi novissimi?. Ille bene stat et recteambulat, qui in humilitate se fundat etomnes mundi honores pro nihilo taxat *.

51 iniuria tibi fit: pensa quia bene zneruzstz*.Scito te infirmum esse et peccatorem: atquecito moriturum. Siquidem in mortis articulopatebit, quam fallax fuit omnis gratia mundi:quam stulta laetitia, laus ab hominibus quae­sita, Omnia supplebit Dominus: et multomelius quam tu poteris cogitare *.

! Vallis liliorum c. 31, n. 4. — ? De recognitionepropriae fragilitatis c. 2, P. 2, p. 363, l. 5. — ? Ib.p. 362, l. 22. — * Hortulus rosarum Cc.I2, n. 7. —* Libellus spiritualis exercitii c. 8, P. 2, p. 346,l. 17. — $ Derecognitione propriae fragilitatis c. 2,P. 2, p. 363, 1. 20. — "*Libellus spiritualis exercitiic. 8, P. 2, p. 346, l. 15.

22 *

340 LIBER III, CAPUT XLII.

"CAPUT XLII.

Quod pax non est ponenda in hominibus.

I. Fili, si ponis pacem tuam cum aliquapersona, propter tuum sentire et con­vivere, instabilis eris et implicatus. Sedsi recursum habes ad semper viventemet manentem veritatem, non contristabitamicus recedens aut moriens. In medebet amici dilectio stare, et propter mediligendus est, quisquis tibi bonus visusest et multum carus in hac vita. Sineme non valet nec durabit amicitia, necest vera et munda dilectio, quam egonon copulo. (ta mortuus debes essetalibus affectionibus dilectorum hominum,ut, quantum ad te pertinet, sine omnihumano optares esse consortio. Tantohomo Deo magis appropinquat, quantoab omni solacio terreno longius recedit.Tanto etiam altius ad Deum ascendit,quanto profundius in se descendit et. plussibi ipsi vilescit.

2. Qui autem sibi aliquid boniattribuit,gratiam Dei in se venire impedit, quiagratia Spiritus Sancti cor humile semperquaerit. Si scires te perfecte adnihilare

LIBER III. CAPUT XLII. 341

atque ab omni creato amore evacuare,tunc deberem in te cum magna gratiaemanare. Quando tu respicis ad crea­turas, subtrahitur tibi aspectus Creatoris.Disce te in omnibus propter Creatoremvincere, tunc ad divinam valebis cogni­tionem pertingere. Quantumcumque mo­dicum sit, si inordinate diligitur et re­spicitur, retardat a summo et vitiat.

Consideratio.

Non ponas spem tuam et 2acezzm homine,nec in aliqua creatura caeli et terrae, sinon vis errare, fall et turbari. Salus insolo Deo vivo, vero, aeterno et summebono, qui omnia creavit ex nihilo et regitrecto iudicio !.

Non est fidus amicus nisi in Deo....Amor Dei amicum fidelem constituit: szzeDeo nulla amica stabit?. Amicus tuus estqui in Deo te amat: et propter Deum tetolerat. Vere ille amicus tibi est, qui salutemanimae tuae diligit: non qui foris blandituret applaudit. Ille tibi dilectus est, qui promalis tuis dolet et orat; qui profectul tuocongaudet: et corripit in caritate *.

! Hospitale pauperum c. 13. — ? Derecognitionepropriae fragilitatis c. 3, P. 2, p. 364, l. 5. — ? Ib.p. 363, 1. 27.

342 LIBER III. CAPUT XLII.

Sed ubi talis, qui in omnibus fideliteragit? O quam pretiosus talis: qui amoreDei sit plenus. Amor mundanuscito defcit:et in necessitate vacuum relinquit. "TimeDeum: et iungetur tibl amicus fidelis. Servanomen bonum: et invenies socium bonum.Et cum inveneris, utere sapienter: et diligesicut te ipsum. Multi amici in prosperis:in adversitate vix unus adhaerebit. Noneris tamen desolatus: si Deum habes semperprae oculis. S1Deo non places: non prod­erunt amici mortales. Si inveneris iustumac Deum timentem: magis dilige quampotentem. Sustine verbum amici; et mementoquia homo est sicut et tu, quoniam solusDeus qui non errat: et in quem peccatumnon cadit!,

JDdsce sime umano solacio vivere: etiamcum copia adsit consolatorum. Fragile etindurabile est solacium in hominibus con­fidere, aut nimis de eorum praesentia gaudere;vel de absentia contristari. Nec enim tu diuhic eris: nec ilh etiam diu tecum per­manebunt?. Nonestparvusfructusspiri­tualis gratiae, quando se homo a£ ommifemperat propter Christum amzeoruminclina

! De recognitione propriae fragilitatis c. 3, P. 2,p. 364 sq, l. 20. — ? Brevis admonitio spiritualisexercitii P. 2, p. 431 sq, 1l.26.

LIBER lll. CAPUT XLIII. 343

foze et eius appetit solummodo gratiam,qui confortat pauperem et exulem con­solatur in abscondito !,

CAPUT XLIII.

Contra vanam et saecularem scientiam.

I. Fili, non te moveant pulchra etsubtilia hominum dicta. Non enim estregnum Dei in sermone, sed in virtute.Attende verba mea, quae corda accenduntet mentes illuminant, inducunt compunc­tionem et variam ingerunt consolationem.Numquam ad hoc legas verbum, ut doc­tior aut sapientior possis videri. Studemortificationi vitiorum, quia hoc ampliustibi proderit, quam notitia multarum dif­ficiium quaestionum.

2. Cum multa legeris et cognoveris,ad unum semper oportet redire prin­cipium. Ego sum, qui doceo hominemscientiam, et clariorem intellegentiam par­vulis tribuo, quam ab homine possit doceri.Cui ego loquor,cito sapiens erit et multumin spiritu proficiet. "Vae eis, qui multacuriosa ab hominibus inquirunt, et de via

! De fideli dispensatore n. t, $825.

344 LIBER III. CAPUT XLIII.

mihi serviendi parum curant. Veniet tem­pus, quando apparebit magister magistro­rum Christus, dominus angelorum, cunc:torum auditurus lectiones, hoc est sin­gulorum examinaturus conscientias. Ettunc scrutabitur Ierusalem in lucernis, etmanifesta erunt abscondita tenebrarum,tacebuntque argumenta linguarum. '

3. Ego sum, qui humilem in punctoelevo mentem, ut plures aeternae veritatiscapiat rationes, quam si quis decem annisstuduisset in scholis. Ego doceo sinestrepitu verborum, sine confusione opinio­num, sine fastu honoris, sine pugnationeargumentorum. Ego sum, qui doceoterrena despicere, praesentia fastidire,aeterna quaerere, aeterna sapere, honoresfugere, scandala sufferre, omnem spemin me ponere, extra me nil cupere, etsuper omnia me ardenter amare.

4. Nam quidam, amando me intime,didicit divina et loquebatur mirabilia. Plusprofecit in relinquendo omnia, quam instudendo subtilia. Sed aliis loquor com­munia, aliis specialia; aliquibus in signiset figuris dulciter appareo, quibusdamvero in multo lumine revelo mysteria..

LIBER III. CAPUT XLIII. 345

Una vox librorum, sed non omnes aequeinformat: quia intus sum doctorveritatis,scrutator cordis, cogitationum intellector,actionum promotor, distribuens singulis,sicut dignum iudicavero.

Consideratio.

Sapiens plus facta ponderat quam verba.Res bene gesta se ipsam laudat. Qui verbatantum sectatur: nihil inveniet. Virtus inDeo facta: a Deo gloriam recipiet i. Sa­pientia mundi vanitas est et stultitia reputaturapud Deum?. Cito vilescet sapientia terrenaamanti caelestem sapientiam *.

Quaere veram sapientiam, quam Christusdocuit et exemplo suo ostendit. Trahiturvera sapientia de occultis verbis et sacrisactibus Christi, qui suadet spernere mundum,Jf"gere delicias, domare carnem,pati dolores,subire labores, azsaere virtutes 5. Cito igiturdoctus erit et beatus, quisquis Christum fuerithumiliter imitatus *. Amor carnis stultitia :amor Iesu sapientia *.

! De recognitione propriae fragilitatis c. 2, P. 2,p. 363, l. 1. — ? Hortulus rosarum c. 3, n. 2. —5 Desolitudine et silentio c. I, n. 4. — * Hortulusrosarum c. 3, n. I 2. — ? Recommendatio humili­tatis P. 2, p. 378, 1. 6. — $ Sermones de vita epassione Domini 16, P. 3, p. 157, 1. 2.

346 LIBER III, CAPUT XLIV.

Verus sapiens odit iniquitatem, loquiturveritatem et operaturiustitiam. Qui sobrie,caste, pie, humiliter et devote vivit, . etpericula temptationum cavet, sapiens est etDeo placet. Hic bonam famam habet, bonamconscientiam servat et cordis laetitiam fre­quenter a Deo accipit, quam mundusignoratnec sapit!,

Potest et aliis multis modis pro desiderioamantis animae dilectus Iesus se mirabiliterrevelare: et de sanctissima vita sua et pre­tiosa morte ac resurrectionis gloria pleniusinformare; ut quae sacra evangelia docentet pandunt verbis exterius: adveniente spirituIesu spiritualiter et sagaciter ipse aperiatznius szue sirepitu verborum, cum multa illu­minatione summae veritatis, ad capiendumetiam gloriam deitatis; prout potiri concediturpurgatis mentibus quandoque per excessumspiritus?,

CAPUT XLIV.

De non attrahendo sibi res exteriores.

r. Fili, in multis oportet te esse in­scium, et aestimare te tamquam mortuumsuper terram, et cui totus munduscruci­

! Hortulus rosarum c. 3, n. r. — ? Sermonesde vita et passione Domini 1r, P. 3, p. 137, l. 7.

LIBER lII. CAPUT XLIV. 347

fixus sit. Multa etiam oportet surda aurepertransire, et quae tuae pacis sunt, magiscogitare. Utilius est oculos a rebus dis­plicentibus avertere et unicuique suumsentire relinquere, quam contentiosis ser­monibus deservire. Si bene steteris cumDeo et eius iudicium aspexeris, faciliuste victum portabis.

2. O Domine, quousque venimus? Ecce,damnum defletur temporale, pro modicoquaestu laboratur et curritur, et spiritualedetrimentum in oblivionem transit, et vixsero reditur. Quod parum vel nihil prod­est, attenditur; et quod summe necessa­rium est, neglegenter praeteritur: quiatotus homo ad externa defluit; et nisicito resipiscat, libens in exterioribus iacet.

Consideratio.Noli cor tuum effundere ad exzerzera:

sed disce manibus operari et corde orare!.Magno conamine ad interiora te extendeet quae retro sunt et huius mundi obliviscere,nec ad remissos et infirmiores respice, sedad quid venisti et quid te agere oportet,attende?. Beatus servus super pauca fidelis

! Brevis admonitio spiritualis exercitii P. 2,p. 426, l. 21. — ? Dialogus noviciorum c. 3, n. 2.

348 LIBER III. CAPUT XLV.

et prudens, qui omnia tempora sua utiliterexpendit. et de ex/ranmezssrebus ad se nonpertinentibus tacet, sed tamquam surdus étmutus propter Deum factus pacifice tumultussaeculi Per/razns;i et animam suam ante sein manibus suis semper portat *.

O Deus aeterne, summe et immense,Creator omnium et Rector. Ad amandumte factus sum et modo volo amare te, etnon possum, quantum volo. Ligatus sumvano amore et viscoso affectu rerum laben­tium, a quibus dum me excutere conor, vixaut nullatenus sine gravi dolore possum *.Converte me ad te et noli me in terrenisrelinquere, qui caelestia te sequentibus digna­tus es promittere?. (O Iesu, vita vera, vitamori nescia, tribue mihi ex amore mori,ne caro mihi possit dominari. O quandofiet, ut cum fiducia dicam: Ego autemaestimabam me /amquam mortuum superterram *.

CAPUT XLV.

Quod omnibus non est credendum, etde facili lapsu verborum.

I. Da mihi auxilium, Domine, de tri­bulatione, quia vana salus hominis. Quam

! Vallis liliorum c. 17, n. r. — ? Soliloquiumanimae c. 9, n. 2. — ?]b. n. 4. — * Ib. c. 8, n. r.

LIBER III. CAPUT XLV. 349

saepe ibi non inveni fidem, ubi mehabereputavi? Quotiens etiam ibi repperi, ubiminus praesumpsi? Vana ergo spes inhominibus, salus autem iustorum in te,Deus. Benedictus sis, Domine Deus meus,in omnibus, quae accidunt nobis. Infirmisumus et instabiles, cito fallimur et per­mutamur.

2. Quis est homo, qui ita caute etcircumspecte in omnibus se custodirevalet, ut aliquando in aliquam deceptio­nem vel perplexitatem non veniat? Sedqui in te, Domine, confidit, ac simpliciex corde quaerit, non tam facile labitur.Et si inciderit aliquam tribulationem, quo­cumque modo fuerit etiam implicatus,citius per te eruetur, aut a te consola­bitur: quia tu non deseres in te sperantemusque in finem. Rarus fidus amicus, incunctis amici perseverans pressuris. Tu,Domine, tu. solus es fidelissimus in omni­bus, et praeter te non est alter talis.

3. O quam bene sapuit sancta illaanima, quae dixit: Mens measolidata estet in Christo fundata. Si ita mecum

foret, non tam facile timor hgmanus mesollicitaret, nec verborum iacula moverent.

350 LIBER III. CAPUT XLV.

Quis omnia praevidere, quis praecaverefutura mala sufficit? Si praevisa saepeetiam laedunt, quid improvisa nisi gra­viter feriunt? Sed quare mihi misero nonmelius providi? Cur etiam tam facilealiis credidi? Sed homines sumus, necaliud quam fragiles homines sumus, etiamsi angeli a multis aestimamur et dicimur.Cui credam, Domine? cul, nisi tibi? Veri­tas es, quae non fallis, nec falli potes.Et rursum: Omnis homo mendax, in­firmus, instabilis et labilis maxime inverbis, ita ut statim vix credi debeat,quod rectum in facie sonare videtur.

4. Quam prudenter praemonuisti, ca­vendum ab hominibus, et quia inimicihominis domestici eius; nec credendum,si quis dixerit: Ecce hic, aut: Ecceillic.Doctus sum damno meo, et utinam adcautelam maiorem, et non ad insipientiammihi. Cautus esto, ait quidam, cautusesto, serva apud te, quod dico. Et dumego sileo et absconditum credo, necillesilere potest, quod silendum .petiit, sedstatim prodit me et se, et abiit. Abhuiusmodj fabulis et incautis hominibusprotege me, Domine, ne in manus eorum

LIBER III. CAPUT XLV. 35I

incidam, nec umquam talia committam.Verbum verum et stabile da in os meum,et linguam callidam longe fac a me.Quod pati nolo, omnimode cavere debeo.

5. O quam bonum et pacificum dealiis silere, nec indifferenter omnia credere,neque de facili ulterius effari, paucis seipsum revelare, te semper inspectoremcordis quaerere, nec omni vento verborumcircumferri, sed omnia intima et externasecundum placitum tuae voluntatis optareperfici! Quam tutum pro conservationecaelestis gratiae humanam fugere appa­rentiam, nec appetere, quae foris ad­mirationem videnter praebere, sed ea totasedulitate sectari, quae vitae emendatio­nemdantetfervorem!| Quammultisnocuit virtus scita ac praepropere laudata!Quam sane profuit gratia silentio servatain hac fragili vita, quae tota temptatiofertur et militia!

Consideratio.

Inspice te recte et interne et noli /egzzercredere [nguae alienae et famae ventosae.Vidi laudantem socium suum in facie etpost tergum detrahentem pessime. Con­sideravi arguentem amicum in caritate seriose

352 LIBER III. CAPUT XLVI.

et excusantem eum publice, ipso nesciente !,Homines agunt et saepe obloquuntur sicuthomines; nec semper verum est quod dicunt:nec multum curandum si laudant vel vitupe­rant. Cave omni tempore et loco a malefactoet scandalo: et Deus liberabit te a verboiniquo de te mendaciter dicto ?.

Quod non vis sciri: dicito nulli. Arduumet rarum, celare verbum. Sic refer secretum:ut non erubescas cum fuerit detectum. Quinescit tacere: non diu servabit amicum.Quando multa audisti et perlegisti; sic hocposses retinere ut scires quando deberesloqui et quando tacere: bene didicisses.Det Deus hoc magnum bonum, quia vereegregium donum, quod pauci habent: scireloqui, quando et quomodoet quibus oportet?.

CAPUT XLVI.

De confidentia in Deo habenda, quandoinsurgunt verborum iacula.

I. Fil, sta firmiter et spera in me.Quid enim sunt verba, nisi verba? Peraérem volant, sed lapidem non laedunt.

! Enchiridion monachorum c. 9, n. 1. — ? Ser­mones ad novicios 14, P. 6, p. 106,1. 25. — ? Derecognitione propriae fragilitatis c. 3, P. 2, p. 365, 1.6.

LIBER III. CAPUT XLVI. 353

S1 reus es, cogita, quod libenter emendarete velis; si nihil tibi conscius es, pensa,quód velis libenter pro Deo hocsustinere.Parum satis est, ut vel verba interdumsustineas, qui necdumfortia verbera tole­rare vales. Et quare tam parva tibi adcor transeunt, nisi quia adhuc carnalises, et homines magis, quam oportet, at­tendis? Nam quia despici metuis, re­prehendi pro excessibus non vis, et ex­cusationum umbracula quaeris.

2. Sed inspice te melius, et agnosces,quia vivit adhuc in te mundus et vanusamor placendi hominibus. Cum enimbassari refugis et confundi pro defectibus,constat utique, quod nec verus humilisSis, nec vere mundo mortuus, nec mundustibi crucifixus. Sed audi verbum meum,et non curabis decem milia verba ho­minum. Ecce, si cuncta contra te dice­rentur, quae fingi malitiosissime possent;quid tibi nocerent, si: omnino transirepermitteres, nec plus quam festucam per­penderes? Numquid vel unum capillumtibi extrahere possent?

3. Sed qui cor intus non habet, necDeum prae oculis, faciliter verbo movetur

354 LIBER Ill. CAPUT XLVI.

vituperationis. Qui autem in me confidit,nec proprio iudicio stare appetit, absquehumano terrore erit. Ego enim sumiudex, et cognitor omnium secretorum;ego scio, qualiter res acta est; ego in­iuriantem novi et sustinentem. A meexit verbum istud, me permittente hocaccidit, ut revelentur ex multis cordibuscogitationes. Ego reum et innocentemiudicabo, sed occulto iudicio utrumqueante probare volui.. 4. Testimonium hominum saepefallit;meum iudicium verum est, stabit, et nonsubvertetur. Latet plerumque et paucisad singula patet; numquam tamenerrat,nec errare potest, etiam si oculis insipien­tium' non rectum videatur. Ad me ergocurrendum est in omni iudicio, nec pro­prio innitendum arbitrio. Iustus enimnon conturbabitur, quidquid a Deo eiacciderit. Etiam si iniuste aliquid contraeum prolatum fuerit, non multum curabit.Sed nec vane exultabit, si per alios ratio­nabiliter excusetur. Pensat namque, quiaego sum scrutans corda et renes, qui noniudico secundum faciem et humanamapparentiam. Nam saepe in oculis meis

LIBER III. CAPUT XLVI. 355

reperitur culpabile, quod hominum iudiciocreditur laudabile.

5. Domine Deus, iudex iuste, fortis etpatiens, qui hominum nosti fragilitatemet pravitatem, esto robur meum et totafiducia mea: non enim mihi sufficit con­scientia mea. Tu nosti, quod ego nonnovi; et ideo in omni reprehensione hu­miliare me debui et mansuete sustinere.Ignosce quoque mihi propitius, quotienssic non egi, et dona iterum gratiam am­plioris sufferentiae. Melior est enim mihitua copiosa misericordia, ad consecutio­nem indulgentiae, quam mea opinataiustitia, pro defensione latentis conscien­tiae. Et si nihil mihi conscius sum, tamenin hoc iustificare me non possum: quiaremota misericordia tua, non iustificabiturin conspectu tuo omnis vivens.

Consideratio.

Libenter iniurias remitte a quocumqueinflictas: ut Deus iterum tibi cunctas dimittatoffensas !, Cumaudieris aliquem tibi duriusloqui: nol contendere verbis austeris; sed

! Libellus spiritualis exercitii c. 8, P. 2, p. 346,l. 18.

23*

356 LIBER IIl. CAPUT XLVI.

patienter fer fratris infirma: et indisciplinatumdoce ratione prudenti '. Qui alium verbo velfacto laedit, Christum offendit? Melius esttibi rem tuam perdere, quam offendereDeum et laedere fratrem ac frangere cari­tatem ?.

Certissime constat quod in comparationedolorum. et obprobriorum Christi: nulliusponderis sunt angustiae tuae quas pateris.Bonum est ergo tibi, hic oculum frequenterhabere; et in dolorosa passione Christi sola­cium quaerere , O mira Dei clementia; oinaestimabilis Christi patientia: quae tantisiniuriis commoveri non potuit nec poenissuperari. Exemplum enim optimum et for­tissimum solacium, omnibus iniuriam patienti­bus in hoc articulo dedit; wz sa/fem paucaverba volantia sustineant: quz dura verberanequeunt adhuc sustznere *.

Iustus Dominus inultum nonpatietur abirequodcumque nocivum verbum *. Deusveritasest et mendaces nonsinit diu latere *. Quidergo facies et in quo cozfides et sperabis?Non in te nec in homine, sed in solo

! Libellus spiritualis exercitii c. 8, P. 2, p. 346,l. 20. — ? Hortulus rosarum c. 15, n. r1. — ? Ib.C. 0, n. I, — * Sermonesde vita et passione Domini26, P. 3, p. 219, l. ro. — 5?Ib. p. 223, l. 19. —$ Epistula 1r,n. 7. — * Hortulus rosarum c. IO, n. 2.

LIBER IIT. CAPUT XLVII. 357

Creatore Deo tuo, qui fecit te et habet teet omnia creata simul in manu et potestatesua. Dic ergo et ora cum David in psalmo(24, 15): Oculi mei semper ad Dominum,quoniam ipse evellet de laqueo pedes meos !.

CAPUT XLVII.

Quod omnia gravia pro aeterna vitasunt toleranda.

I. Fili, non te frangant labores, quosassumpsisti propter me, nectribulationeste deiciant usquequaque; sed mea pro­missio in omni eventu te roboret et con­soletur. Ego sufficienssum ad reddendumsupra omnem modum et mensuram. Nondiu hic laborabis, nec semper gravaberisdoloribus. Expecta paulisper, et videbiscelerem finem malorum. Veniet una hora,quando cessabit omnis labor et tumultus.Modicum est et breve omne, quodtransitcum tempore.

2. Age, quod agis; fideliter labora invinea mea, ego ero merces tua. Scribe,lege, canta, geme, tace, ora, sustine viri­liter contraria: digna est his omnibuset

! Vallis liliorum c. 31, n. 1.

358 LIBER III. CAPUT XLVII.

maioribus proeliis vita aeterna. Venietpax in die una, quae nota est Domino;et erit non dies neque nox huiusscilicettemporis, sed lux perpetua, claritas in­finita, pax firma, et requies secura. Nondices tunc: Quis me liberabit de corporemortis huius? Neque clamabis: Heu mihi,quia incolatus meus prolongatusest! quon­iam praecipitabitur mors, et salus eritindefectiva, anxietas nulla, iucunditasbeata, societas dulcis et decora.

3. O si vidisses sanctorum in caelocoronas perpetuas, quanta quoque nuncexultant gloria, qui huic mundo olim con­temptibiles et quasi vita ipsa indigni puta­bantur; profecto te statim humiliaresusque ad terram, et affectares potius om­nibus subesse, quam uni praeesse; nechuius vitae laetos dies concupisceres, sedmagis pro Deo tribulari gauderes, et pronihilo inter homines computari, maximumlucrum duceres.

4. O si tibi haec saperent, et profundead cor transirent, quomodo auderes velsemel conqueri? Nonne provita aeternacuncta laboriosa sunt toleranda? Nonest parvum quid, perdere aut lucrari

LIBER III. CAPUT XLVII. 359

regnum Dei. Leva igitur faciem tuam incaelo. Ecce, ego et omnes sancti meimecum, qui in hoc saeculo magnum ha­buere certamen, modo gaudent, modoconsolantur, modo securi sunt, modore­quiescunt, et sine fine mecum in regnopatris mei permanebunt.

Consideratio.

Certa fortiter, ora ferventer, labora dili­genter, stude frequenter, tace libenter, szs£zzepanenter. Esto fidelis in modico, et lucra­beris decem milia talenta in regno superno!.Habebis certe aeternam requiem pro parvolabore, aeternum honorem pro humili statuet infimo loco *.

O pauper et infirme, sustine per modicumtempus dolores corporis et penuriamin cibiset vestimentis, quia z0z dz Ac eris et do/ebis?.Gaude in Domino, frater Lazare, qui multisvulneribus modo repleris; quia tibi prae­paratur aeterna requies pro modico et vilicibo maleque parato et pro brevidolore incorpore sustentato. Pro micis tibi negatishabebis splendidas epulas in convivio caelestis

! Hortulus rosarum c. 14, n. 2. -——? Ib. c. i8,n. 2. .—? Vallis liliorum c. 20, n. r.

360 LIBER III. CAPUT XLVII.

regis et comedes semper panem caeli demensa lesu Christi in regno Patris sui!,Siquidem omnis praesens labor parvus est,et brevis haec vita: sed merces sequensgrandis est et requies infinita ?.

«Ego sum pauper et dolens» (Ps 68, 30);Deus, adiuva me. EKHaecvox pauperis etinfirmi, ad Deum suspirantis pro regno Dei *.Veni, Domine Iesu, veni et noli tardare;relaxa facinora mea, solve vincula, educvinctum de domocarceris, de lacu miseriaeet de luto faecis. Noli me apud saeculumdiutius relinquere. Ostende mihi faciem tuam,quam angeli semper vident. Sonet vox tuain auribus meis, quam illi sine intermissioneaudiunt. Veni, Domine Iesu, et tolle me deterra aliena; revoca abiectum ad patriam etin pristinum gradum lapsum restitue. Veni,Redemptor bone, fac me participem aeternaetuae gloriae. 'Taedet me vitae temporalis;sola dies me delectat aeternae claritatis. lesubone, dulcis, optime, redde mihi laetitiamvultus tui et noli me reprobare a dilectissanctis tuis, sed retracta seu recordare, o filiDei, quod pretioso sanguine tuo ab inimico

! Consolatio pauperum et infirmorum n. 4. —? Sermones de vita et passione Domini 26, P. 3,p. 232, 1l.23. — ? Vallis liliorum c. 20, n. r1.

LIBER III. CAPUT XLVIII. 361

me redemisti. Sit tibi laus et gloria, qui esvità viventium, spes morientium, salus etrequies omnium ad te pervenientium !.

CAPUT XLVIII.

De die aeternitatis et huius vitaeangustiis.

I. O supernae civitatis mansio bea­tissima!| Odiesaeternitatisclarissima,quam nox non obscurat, sed summaveri­tas semper irradiat; dies semper laeta,semper secura, et numquam statum mu­tans in contraria! ^O utinam dies illailluxisset, et cuncta haec temporalia finemaccepissent! Lucet quidem sanctis per­petua claritate splendida, sed non nisi alonge et per speculum peregrinantibusin terra.

2. Norunt caeli cives, quam gaudiosasit illa; gemunt exules filii Evae, quodamara et taediosa sit ista. Dies huiustemporis parvi et mali, pleni doloribuset angustiis; ubi homo multis peccatisinquinatur, multis passionibus irretitur,multis timoribus stringitur, multis curis

! Soliloquium animae c. 7, n. 3.

362 LIBER III. CAPUT XLVIII.

distenditur, multis curiositatibus distrahi­tur, multis vanitatibus implicatur, multiserroribus circumfunditur, multis laboribusatteritur, temptationibus gravatur, deliciisenervatur, egestate cruciatur.

3. O quando finis horum malorum?quando liberabor a misera servitute vi­tiorum? quando memorabor, Domine, tuisolius? quando ad plenum laetaborin te?Quando ero sine omni impedimento invera libertate, sine omni gravamine mentiset corporis? Quandoerit pax solida, paximperturbabilis et secura, pax intus etforis, pax ex omni parte firma? lesubone, quando stabo ad videndum te?quando contemplabor gloriam regni tui?quando eris mihi omnia in omnibus? Oquando ero tecum in regno tuo, quodpraeparasti dilectis tuis ab aeterno! Re­lictus sum pauperet exul in terra hostili,ubi bella cotidiana et infortunia maxima.

4. Consolare exilium meum, mitigadolorem meum, quia ad te suspirat omnedesiderium meum. Nam onus mihi totumest, quidquid hic mundus offert ad so­lacium. Desidero te intime frui, sednequeo apprehendere. Optoinhaerere

LIBER III. CAPUT XLVIII. 363

caelestibus, sed deprimunt res temporaleset immortificatae passiones. Mente omni­bus rebus superesse volo, carne auteminvite subesse cogor. Sic ego homo in­felix mecum pugno,et factus sum mihimetipsi gravis, dum spiritus sursum et catoquaerit esse deorsum.

5. O quid intus patior, dum mentecaelestia tracto, et mox carnalium turbaoccurrit oranti! Deus meus, ne elongerisa4 me, neque declines in ira a servo tuo.Fulgura coruscationem tuam et dissipaeas; emitte sagittas tuas, et conturbenturomnes phantasiae inimici. Recollige sensusmeos ad te; fac me oblivisci omniummundanorum; da cito abicere et con­temnere phantasmata vitiorum. Succurremihi, aeterna veritas, ut nulla me moveatvanitas, Adveni, caelestis suavitas, etfugiat a facie tua omnis impuritas. Ignoscequoque mihi et misericorditer indulge,quotiens praeter te aliud in oratione re­volvo. Confiteor etenim vere, quia valdedistracte me habere consuevi. Nam ibimultotiens non sum, ubi corporaliter stoaut sedeo; sed ibi magis sum, quo cogi­tationibus feror. Ibi sum, ubi cogitatio

364 LIBER IIl. CAPUT XLVIII.

mea est. Ibi est frequenter cogitatiomea, ubi est, quod amo. Hoc mihi citooccurrit, quod naturaliter delectat aut exusu placet.

6. Undetu, veritas, aperte dixisti: Ubienim est thesaurus tuus, ibi est et cortuum. Si caelum diligo, libenter de cae­lestibus penso. Si mundum amo, mundifelicitatibus congaudeo et de adversitatibuseius tristor. Si carnem diligo, quae carnissunt, saepe imaginor. Si spiritum amo,de spiritualibus cogitare delector. Quae­cumqueenim diligo, de his libenter loquoret audio, atque talium imagines mecumad domum reporto. Sed beatus ille homo,qui propter te, Domine, omnibus crea­turis licentiam abeundi tribuit, qui naturaevim facit et concupiscentias carnis fervorespiritus crucifigit, ut serenata conscientiapuram tibi orationem offerat, dignusquesit angelicis interesse choris, omnibusterrenis foris et intus exclusis.

Consideratio.

O beata patria, ubi perpetua laetitia, paxsumma, clara Dei notitia: caritas perfectaet beatitudo consummata. Ibi melior est

LIBER III. CAPUT XLVIII. 365

dies una quam hic mille milia; quia ibipenuria nulla: hic miseria multa, pax rara,cognitio parva'. AOquando veniet dies illa€Hu2"ox non succedzi: quae temporum vicesnescit, sed semper lucet et diescit??

O si dies ila iuxisset, qua caeli gaudiame rapuissent! Quam laetus tunc essem,et quam felicem me putarem, quam tuncutique in stabili pace beatus essem! Sedin nocte vita mea versatur et ideo nonmirandum, si caligat oculus meus inter ne­bulas gloriae. Attamen levabo oculos meos,& [longe prospectans et salutans sacazam cuatem lerusalem, quae construiturin caelis vivis ex lapidibus, angelis videlicetet hominibus sanctis, plena semperexistensin laude et canoro iubilo, Deum sine finelaudando ?.

Jbi videtur Deus facie ad faciem, clareet sine aenigmate, non raptim, nec horarie,sed sine fine limpide. 727cognoscitur beataet gloriosa trinitas et inseparabilis unitas,quae ab omnibus caeli civibus adoratur etlaudatur et benedicitur. 2; est ille unicusdilectus singularis, pretiosior cunctis opibus,

! De disciplina claustralium. P. 2, p. 318, 'l. 23. — *?Sermones de vita et passione Domini 7,P. 3, p. 99, 1. 26. — ? Soliloquium animae c. 21,n. 2.

366 LIBER III. CAPUTXLVIII.

thesaurus desiderabilis, Dominus meus IesusChristus, ecclesiae sponsus, immortalis, in quosunt omnes thesauri sapientiae et scientiaeDei a saeculo absconditi, sed ipsis beatismanifesti !,

O quam iucundi sunt omnes sancti antefaciem sancti sanctorum, qui est causa etorigo salutis eorum. Ibiiam sequuntur agnum,quocumque ierit; quia nulla separatio ab ipsoerit, sed in aeternum gaudentes in Dominogaudebunt. "Vere locus iste sanctus est, etDominus est in ipso. Fic semper pax etgaudium redundant; hic omnium bonorumaffluentia, omnium malorum perpetua ca­rentia ?,

Quid miseri loqui possunt de felicitatesuperna, quid mortales capere sciunt deaeternitate vera et vita sempiterna; nisi subquadam caligine et scripturarum velaminetecta? Gemat ergo anima fidelis mundicircumfusa tenebris, ad gaudia lucis aeternae,ad societatem patriae caelestis; indesinenteroculos mentis sursum elevans: ubiChristusest in gloria Patris, per aeterna saecularegnans *.

! Soliloquium animae c. 21, n. 3. — ^ Ib. n. 35 6. — ? De disciplina claustralium c.16, P. 2,P. 318 sq, l. 29.

LIBER IIl, CAPUT XLIX. 367

CAPUT XLIX.

De desiderio aeternae vitae, et quantasint certantibus bona promissa.

I. Fili, cum tibi desiderium aeternaébeatitudinis desuper infundi sentis, et detabernaculo corporis exire concupiscis, utclaritatem meam sine vicissitudinis umbracontemplari possis: dilata cor tuum etomnidesiderio hanc sanctam inspirationemsuscipe.| Reddeamplissimassupernaebonitati gratias, quae tecum sic dignanteragit, clementer visitat, ardenter excitat,potenter sublevat, ne proprio ponderead terrena labaris. Neque enim hoc cogi­tatu tuo aut conatu accipis, sed soladignatione supernae gratiae et divini re­spectus: quatenus in virtutibus et maiorihumilitate proficias, et ad futura certa­mina te praepares, mihique toto cordisaffectu adhaerere ac ferventi voluntatestudeas deservire.

2. Fili, saepe ignis ardet, sed sine fumoflamma non ascendit. Sic et aliquorumdesideria ad caelestia flagrant, et tamena temptatione carnalis affectus liberi nonsunt. Idcirco nec omnino pure pro ho­

368 LIBER III. CAPUTXLIX.

nore Dei agunt, quod tam desideranterab eo petunt. Tale est et tuum saepedesiderium, quod insinuasti fore tam im­portunum. Non enim est hoc purum etperfectum, quod propria commoditate estinfectum.

3. Pete, non quod tibi est delectabileet commodum, sed quod mihi est ac­ceptabile atque honorificum: quia, si recteiudicas, meam ordinationem tuo desiderioet omni desiderato praeferre debes acsequi. Novi desiderium tuum, 'et fre­quentes gemitus audivi. Iam velles essein libertate gloriae filiorum Dei; iam tedelectat domus aeterna et caelestis patriagaudio plena, sed nondum venit horaista: sed est adhuc aliud tempus, scilicettempus belli, tempus laboris et probatio­nis. Optas summorepleri bono, sed nonpotes hoc assequi modo. Ego sum: ex:pecta me, dicit Dominus, donec veniatregnum Dei. ,

4. Probandus es adhuc in terris et inmultis exercitandus. Consolatio tibi inter­dum dabitur, sed copiosa satietas nonconceditur. Confortare igitur, et estorobustus, tam in agendo quam in patiendo

LIBER III. CAPUT XLIX. 369

naturae contraria. Oportet te novum in­duere hominem et in alterum virum mu­tari. Oportet te saepe agere, quod nonvis; et quod vis, oportet relinquere. Quodalis placet, processum habebit; quod tibiplacet, ultra non proficiet. Quod aliidicunt, audietur; quod tu dicis, pro nihilocomputabitur. Petent alii, et accipient;tu petes, nec impetrabis.

5. Erunt alii magni in ore hominum,de te autem tacebitur. Alis hoc velillud committetur, tu autem ad nihil utilisiudicaberis. Propter hoc natura quando­que contristabitur; et magnum, si silensportaveris. In his et similibus multis pro­bari solet fidelis Domini servus, qualiterse abnegare, et in omnibus frangerequiverit. Vix est aliquid tale, in quotantundem mori indiges, sicut videre etpati, quae voluntati tuae adversa sunt;maxime autem, cum disconvenientia etquae minus utilia tibi apparent, feriiubentur. Et quia non audes resisterealtiori potestati, sub dominio constitutus:ideo durum tibi videtur ad nutum alteriusambulare et omne proprium sentireomittere.

Thomae a Kempis Imit. Ed. 3. 24

370 LIBER IIl. CAPUT XLIX.

6. Sed pensa, fili, horum fructum ]la­borum, celerem finem atque praemiumnimis magnum; et non habebis inde gra­vamen, sed fortissimum patientiae tuaesolamen. Nam et pro modica hac volun­tate, quam nunc sponte deseris, habebissemper voluntatem tuam in caelis. Ibiquippe invenies omne, quod volueris,omne, quod desiderare poteris. Ibi aderittibi totius facultas boni sine timore amit­tendi. Ibi voluntas tua una semper me­cum, nil cupiet extraneum vel privatum.Ibi nullus resistet tibi; nemo de te con­queretur, nemo impediet, nihil obviabit;sed cuncta desiderata simul erunt prae­sentia, totumque affectum tuumreficientet adimplebunt usque ad summum. Ibireddam gloriam pro contumelia perpessa,pallium laudis pro maerore, pro loco no:vissimo sedem regni in saecula. Ibi ap­parebit fructus oboedientiae, gaudebitlabor. paenitentiae, et humilis subiectiocoronabitur gloriose.

7. Nunc ergo inclina te humiliter subomnium manibus; nec sit tibi curae, quishocdixerit vel iusserit. Sed hoc magnoperecurato, ut sive praelatus seu iunior aut

LIBER III. CAPUT XLIX. 371

aequalis aliquid a te exposcerit vel in­nuerit, pro bono totum accipias, et sin­cera voluntate studeas adimplere. Quaeratalius hoc, alius illud, glorieturille in illo,et iste in isto, laudeturque millies mille:tu autem nec in isto, nec in illo, sed intui ipsius gaude contemptu, et in meisolius beneplacito ac honore. Hoc op­tandum est tibi, ut sive per vitam, siveper mortem Deus semper in te glorificetur, |

Consideratio.

Unicum et singulare Zeszdeziuzsanctorumin hac vita fuit, nihil commune habere cumhoc saeculo: sed per contemptum terrenorumtendere semper ad praesentiam Christi etconsortium angelorum. Undeet beatus Paulusvehemens amator Christi omnia terrena per­fecte despiciebat: et ad caelestia exaestuans,dicebat. Cupio dissolvi: et esse cum Christo(Phil z, 23).

Non est omnium /a/e deszderzum: sed per­fectorum qui dicere possunt, nostra con­versatio in caelis est. Nam valde pauci itanudati inveniuntur, qui totum affectum suumad aeterna erigunt: et de terrenis divitiiset honoribus nihil ambiunt. . .. Felix animacui Za/edesiderzum inest, et per singulos dies

24 *

37? LIBER III. CAPUT XLIX.

fervorem addit fervori; non desistens orareet clamitare ad Chrnstum donec aperiatursibi porta caeli: et ingrediatur regnum Deicunctis fidelibus promissum !.

O rex altissime, Deus summe laudabilis,Creator omnium rerum, angelorum et homi­num, quamdiu moraborin terris et elongabora te et ab omnibus sanctis angelis tuis incaelis? Heu me pauperem et infelicem,quamdiu manducabo cum hominibus panemterrenum, panem laboris et doloris et privabor pane angelorum, continente , omnissaporissuavitatem?| ODomine,quandoaudiam vocem laudis tuae ex ore angelorumtuorum in caelo, sicut beatus Ioannesapo­stolus relegatus in exilium audivit vocemmultorum angelorum psallentium in unum:Sanctus, Sanctus, Sanctus ?.

O Domine Deus, salutare vultus mei etDeus meus, quando laetificabis me in regnotuo clarissimo vultu tuo? O quando 1illumi­nabis omnes tenebras meas splendore lucisaeternae? quando auferes omnia obstaculamea de intimo cordis mei, pax vera, beatitudosumma et felicitas perfecta? O quando sineimpedimento contrariorum sequar te secureet libere, quocumqueieris, Domine? O quando

À De disciplina claustralium c. 16, P. 2, p. 317 sq,]l. 18. — ? Vallis liliorum c. 27, n. I 2.

LIBER III. CAPUT L.- 373

oculis meis clare te videbo sine speculo,sine aenigmate, sine parabolis, sine figuris,sine quaestionibus, sine dubiis, sine opinio­nibus, sine interrogationibus a magistris?O quando omnia sciam, quae credo inscripturis sanctis et lego in libris variis etaudio auribus meis a lectoribus in multislocis de Deo meo, de angelis et omnibusangelorum choris, de gloria et beatitudinecaelestis patriae, de pace et ineffabili gaudiocivium supernorum? .O quando ibi ero?quando veniam et apparebo in conspectutuo et contemplabor laetam faciem tuametgloriam regni tui cum Cherubim et Seraphimet omnibus sanctis? .SeZ zondum venit horaZ2; clausa est adhuc ante me caeli porta.Ideo gemo corde et ore, quamdiu hic fuero,donec veniam adte, Deus meus!.

CAPUT L.

Qualiter homo desolatus se debet inmanus Dei offerre.

I. Domine Deus, sancte Pater, sis nuncet in aeternum benedictus, quia, sicut vis,sic factum est, et quod facis, bonum est.Laetetur in te servus tuus, non in se,

! Ib. c. 26, n. 4.

374 LIBER IIL CAPUT L.

nec in aliquo alio; quia tu solus laetitiavera, tu spes mea et corona mea, tugaudium meum et honor meus, Domine.Quid habet servus tuus, nisi quod a teaccepit, etiam sine merito suo? "Tuasuntomnia, quae dedisti et quae fecisti. Paupersum et in laboribus meis a iuventutemea: et contristatur anima mea non­numquam usque ad lacrimas, quandoqueetiam conturbatur ad se propter im­minentes passiones.

2. Desidero pacis gaudium, pacemfiliorum tuorum flagito, qui in lumineconsolationis a te pascuntur. Si daspacem, si gaudium sanctum infundis, eritanima servi tui plena modulatione, etdevota in laude tua. Sed si te sub­traxeris, sicut saepissime soles, non poteritcurrere viam mandatorum tuorum, sedmagis ad tundendum pectus genua eiusincurvantur:. quia non est illi sicut heriet nudius tertius, quando splendebat lu­cerna tua super caput eius, et sub umbraalarum tuarum protegebatur a temptatio­nibus irruentibus.

3. Pater iuste et semper laudande, venithora, ut probetur servus tuus. Pater

LIBER IIl; CAPUT L. 375.

amande, dignum est, ut hac hora patiaturpro te aliquid servus tuus. Pater per­petuo venerande, venit hora, quam abaeterno praesciebas affuturam, ut admodicum tempus succumbat foris servustuus, vivat vero semper apud te intus.Paululum vilipendatur, humilietur et de­ficiat coram :hominibus, passionibus con­teratur et languoribus: ut iterum tecumin aurora novae lucis resurgat et in cae­lestibus clarificetur. Pater sancte, tusicordinasti et sic voluisti; et hoc factumest, quod ipse praecepisti.

4. Haec est enim gratia ad amicumtuum, pati et tribulari in mundo pro amoretuo, quotienscumque et a quocumqueidpermiseris fieri. Sine consilio et pro­videntia tua et sine causa nihil fit in terra.Bonum mihi, Domine, quod humiliastime, ut discam iustificationes tuas, etomneselationes cordis atque praesumptio­nes abiciam. Utile mihi, quod confusiocooperuit faciem meam; ut te potius,quam homines ad consolandum requiram.Didici etiam ex hoc inscrutabile iudiciumtuum expavescere: qui affligisiustum cumimpio, sed non sine aequitate et iustitia.

376 LIBER III. CAPUT L.

5. Gratias tibi ago, quia non pepercistimalis meis, sed attrivisti' me verberibusamaris, infligens dolores et immittensangustias foris et intus. Non est, qui meconsoletur ex omnibus, quae sub caelosunt, nisi tu, Domine Deus meus,caelestismedicus animarum: qui percutis et sanas,deducis ad inferos et reducis. Disciplinatua super me, et virga tua ipsa medocebit.

6. Ecce, Pater dilecte, in manibustuissum ego, sub virga correctionis tuae meinclino. Percute dorsum meum et collummeum, ut incurvem ad voluntatem tuamtortuositatem meam. Fac me pium ethumilem discipulum, sicut bene facereconsuevisti, ut ambulem ad omnem nutumtuum. Tibi me et omnia mea ad cor­rigendum commendo; melius est hic cor­rip, quam in futuro. Tu scis omnia etsingula, et nil te latet in humana con­scientia. Antequam fiant, nosti ventura:et non opus est tibi, ut quis te doceataut admoneat de his, quae geruntur interra. Tu scis, quid expedit ad profectummeum, et quantum deservit tribulatioad rubiginem vitiorum purgandam. Fac

LIBER IIL. CAPUT L. 377

mecum desideratum beneplacitum tuum,et ne despicias peccaminosam vitam meam,nulli melius nec clarius, quam tibi soli,notam.

7. Da mihi, Domine, scire, quod scien­dum est, hoc amare, quod amandumest,hoc laudare, quod tibi summe placet;hoc reputare, quod tibi pretiosum apparet,hoc vituperare, quod oculis tuis sordescit.Non me sinas secundum visionem ocu­lorum exteriorum iudicare, neque secun­dum auditum aurium hominum imperi­torum sententiare; sed in iudicio vero devisibilibus et spiritualibus discernere, at­que super omnia voluntatembeneplacititui semper inquirere.

8. Falluntur saepe hominum sensus iniudicando; falluntur et amatores saeculi,visibilia tantummodo amando. Quid esthomo inde melior, quia reputatur abhomine maior? Fallax fallacem, vanusvanum, caecus caecum,infirmus infirmumdecipit, dum exaltat; et veraciter magisconfundit, dum inaniter laudat. Namquantum unusquisque est in oculis tuis,tantum est, et non amplius, ait humilissanctus Franciscus.

378 LIBER Il. CAPUT L.

Consideratio.

O sancte sanctorum, Domine Deus meus,inclina aurem tuam ad precem Pauperzs seraz/uj. Adiuva me, et salvus ero *.

O Domine Deus, qui omnia provides aciuste disponis in caelo et in terra cum angeliset hominibus et omnibus creaturis tuis, accipepro magnis laudibus et gratificationibus tibi .debitis omnestribulationes et angustias cordismei, in vera contritione peccatorum meorumtibi modo oblatas. Converte mihi omnemalum in bonum et bonum semperin melius,pro gloria nominis tui et animae meaeaeterna salute?. JBezedztus Deus, ego benepromerui pati: et recte ad me pertinettribulari et contemni *.

O dilecte Iesu iuva me portare onus meum:quia sine te nihil possum. "Tu es fidelissimusamicus et auxiliator optimus: quando ne­cessitas rei incumbit *Fac sicut tibi meliusvidetur: quia ad profundum non intellegome ipsum. Tibi soli notum est, quid mihiutilius sit. go committome fibi: fac mecumsecundum praecariorem voluntatem tuam 5.

Libenter Domine portabo vzrgam tuamper gratiam tuam: et quidquid patiendum

! Vallis liliorum c. 17, n. 3. — ? Ib. c. 32, n. 1, —?*De mortificata vita P. 2, p.389, l. r. — * Ib.p. 388, 1. 8. — ? Ib. p. 390, 1. 2.

LIBER III. CAPUT LI. 379

est pro salute mea aeterna. Multo enimmelius ac leuius est s»odo cum bonis et electisaffhgz: quam fosíea cum malis aeterno ignecremari!,

CAPUT LI.

Quod humilibus insistendum estoperibus, cum deficitur a summis.

I. Fili, non vales semper inferventioridesiderio virtutum stare, nec in altiorigradu contemplationis consistere: sed ne­cesse habes interdum oboriginalem cor­ruptelam ad inferiora descendere, et onuscorruptibilis vitae etiam invite et cumtaedio portare. Quamdiu mortale corpusgeris, taedium senties et gravamencordis.Oportet ergo saepe in carne de carnisonere gemere, eo quod nonvales spiri­tualibus studiis et divinae contemplationiindesinenter inhaerere.

2. Tunc expedit tibi ad humilia et ex­teriora opera confugere, et in bonis ac­tibus te recreare, adventum meum et:supernam visitationem firma confidentiaexpectare, exilium tuumet ariditatem

! De recognitione propriae fragilitatis c. 7, P. 2,p. 370, 1l.21.

380 LIBER III. CAPUT LI.

mentis patienter sufferre, donec iterum ame visiteris et ab omnibus anxietatibuslibereris: Nam faciam te laborum ob­livisciet interna quiete perfrui. Expandamcoram te prata scripturarum, ut, dilatatocorde, currere incipias viam mandatorummeorum. Et dices: Non sunt condignaepassiones huius temporis ad futuram glo­ram, quae revelabitur in nobis.

Consideratio.

S1 9/av:0v2 non potes agere: fac liben­tissime 2a7v2!. S1 non potes cum IohanneEvangelista subizmia et diuzma contemplari,frocide cum Maria Magdalena ad pedesIesu,Aumtlier veniam petendo et pro peccatislacrimando, ut dimittantur tibi etiam peccatamulta, quibus Deum saepe offendisti. Si nonvales cum sancto Paulo ad tertium caelumevolare, maneas cum eo apud Iesum cruci­fixum, non in carne gloriando, sed carnemcumvitiis et concupiscentiis suis crucifigendo.Si non habes alas aquilae volantis ad caelisidera, habeas pennas simplicis columbaenidificantis in petra, meditando cotidie sacro­sancta Iesu vulnera*.

! Libellus spiritualis exercitii c. 7, P. 2, p. 345,l]l.7. — ? Sermo 28 ad fratres, n. 8.

LIBER IIl, CAPUTLII. 381

Maneas in silentio et cogita de Deo prosolacio habendo, et ZPeraberis de taedio bonioperis, te perseverante in bono incepto!.Omne opus bonum in Deo factum gratiammaiorem meretur, laetificat mentem et de­lectat operantem *.

O quam magnam dat fideli servo fiduciamnunc in tempore isto et dabit maiorem inextremo examine sermo Domini, quem locutusest, dicens: «Euge, serve bone et fidelis,quia in modicofuisti fidelis, intra in gaudiumDomini tui» (Mt 25, 23). Pius Dominus, quiremunerare semper solet famulantes sibi, nonidcirco denegabit tibi abscondita dulcedinissuae, quia te promptum exZermzsez serazlibusoperibus mancipasti.

CAPUT LII.

Quod homo non reputet se consolationedignum, sed magis verberibus reum.

I. Domine, non sum dignus consola­tione tua nec aliqua spirituali visitatione;et ideo iuste mecum agis, quando meinopem et desolatum relinquis. Si enim

! Hortulus rosarum c. 14, n. i. — ? Epistula 6,n. S.

382 LTBER III. CAPUTLII.

ad instar maris lacrimas funderepossem,adhuc consolatione tua dignus non essem.Unde nihil dignus sum, quam flagellariet puniri, quia graviter et saepe te of­fendi et in multis valde deliqui. Ergovera pensata ratione, nec minima sumdignus consolatione. Sed tu, clemens etmisericors Deus, qui non vis perire operatua, ad ostendendum divitias bonitatistuae in vasa misericordiae, etiam praeteromne proprium meritum dignaris con­solari servum tuum supra humanum mo­dum. "Tuae enim consolationes non suntsicut humanae confabulationes.

2. Quid egi, Domine, ut mihi conferresaliquam caelestem consolationem? Egonihil boni me egisse recolo, sed semperad vitia pronum et ad emendationempigrum fuisse. Verum est, et negare nonpossum. Si aliter dicerem, tu starescontra me, et non esset, qui defenderet.Quid merui pro peccatis meis, nisi in­fernum et ignem aeternum? In veritateconfiteor, quoniam dignus sum omniludibrio et contemptu, nec decet me intertuos devotos commemorari. Et licet hocaegre audiam, tamen adversum me pro

LIBER III. CAPUT LII. 383

veritate peccata mea arguam, ut faciliusmisericordiam tuam merear impetrare.

3. Quid dicam reus et omni confusioneplenus?. Non habeo os loquendi, nisi hoctantum verbum: Peccavi, Domine, pec­cavi; miserere mei, ignosce mihi. Sineme paululum, ut plangam dolorem meum,antequam vadam ad terram tenebrosamet opertam mortis caligine. Quid tammaxime a reo et misero peccatore re­quiris, nisi ut conteratur et humiliet sepro delictis suis? In vera contritione etcordis humiliatione nascitur spes veniae,reconciliatur perturbata conscientia, re­paratur gratia perdita, tuetur homo afutura ira, et occurrunt sibi mutuo, inosculo sancto, Deus et paenitens anima.

4. Humilis peccatorum contritio ac­ceptabile tibi est, Domine, sacrificium,longe suavius odorans in conspectu tuo,quam turis incensum. FHaec est gratumetiam unguentum, quod sacris pedibustuis infundi voluisti: quia cor contritumet humiliatum numquam despexisti. Ibiest locus refugii a facie irae inimici. Ibiemendatur et abluitur, quidquid aliundecontractum est et inquinatum.

384 LIBER III. CAPUT LII.

Consideratio.

Audivi consolatoriam vocem loquentemad eos, qui in tristitia et luctu sunt. «Beati,qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur»(Mt 5, 5). Et iterum: «Paenitentiam agite;appropinquabit enim regnum caelorum» (Mt4, 17). Eleva igitur te, anima mea, in con­fidentiam bonam, quia Dominus locutus est.Optimum consilium et forte auxilium datumest tibi de caelo. Consilium tale est, utdigne paeniteaset flendo peccata tua vindiceset sic reconciliata pacem habeas ad Deum *.

JDemzneDeus dilecte sancte Pater meusnon sum dignus à (e consolari et visitari, sedduris verberibus caszzga7zef ffagellarz. Egomerui gravitates multas, et varias tribulationeshabere gzze vaíde feccavz, et innumeris bene­ficiis tuis ingratus extiti?. Prosterno me inoratione ante te et clamo ex toto corde meo:Domine Deus, sanctePater, peccavi in caelumet contra te, et non sum dignus vocari filiustuus. Sed, Pater mi, fac me sicut unum exmercenariis tuis. luste agis, s! proicis mea facie tua ; sed misericorditer facis, indignumomni beneficio reciplendo. In hac confisusmisericordia procido ad pedes tuos, lacrimasfundo, vestigia tua adoro et osculor devote,

/!! De vera compunctione n. 3 4. — ? De ele­vatione mentis P. 2, p. 417, l. 9.

LIBER III. CAPUTLIII. 385

te deprecans AZwmukeft comtrito corde. Re­propitiare mihi, sicut beatissimae MariaeMagdalenae, quondam peccatrici, veziam adfedes fuos tam co promerenti. Dimitte, ob­Secro, omnemnoxam servo tuo, et ne deleasnomen meum de libro viventium, sed inelectorum tuorum numero me scribere dig­neris, ut inveniar in laude et gloria sanctinominis tui!.

CAPUT LIII.

Quod gratia Dei non miscetur terrenasapientibus.

I. Fili, pretiosa est gratia mea, nonpatitur se misceri extraneis rebus nec con­solationibus terrenis. Abicere ergo oportetomnia impedimenta gratiae, si optas eiusinfusionem suscipere. Pete secretum tibi,ama. solus habitare tecum, nullius requireconfabulationem: sed magis ad Deumdevotam effunde precem, ut compunctamteneas mentem et puram conscientiam.Totum mundum nihil aestima; Dei va­cationem omnibus exterioribus antepone.Non enim poteris mihi vacare et in trans­itoriis pariter delectari. ^A notis et a

! De vera compunctione n. 5 6.

386 LIBEK III. CAPUT LLII.

caris oportet elongari, et ab omni tem­porali solacio mentem tenere privatam.Sic obsecrat beatus apostolus Petrus, uttamquam advenas et peregrinos in hocmundo se contineant Christi fideles.

2. O quanta fiducia erit morituro, quemnullius rei affectus detinet in mundo. Sedsic segregatum cor habere ab omnibus,aeger necdum capit animus, nec animalishomo novit interni hominis libertatem.Attamen si vere velit esse spiritualis,oportet eum renuntiare tam remotis quampropinquis, et a nemine magis cavere,quam a se ipso. Si temet ipsum per­fecte viceris, cetera facilius subiugabis.Perfecta victoria est de semet ipso trium­phare. Qui enim semet ipsum subiectumtenet, ut sensualitas rationi, et ratio incunctis oboediat mihi, hic vere victor estsui et dominus mundi.

3. Si ad hunc apicem scandere gliscis,oportet viriliter incipere, et securim adradicem ponere, ut evellas et destruasoccultam inordinataminclinationem ad teipsum et ad omne privatum et materialebonum. Ex hoc vitio, quod homo semetipsum nimis inordinate diligit, paene totum

LIBER III. CAPUTLiII. 387

pendet, quidquid radicaliter vincendumest: quo devicto et subacto malo paxmagna et tranquillitas erit continuo. Sedquia pauci sibi ipsis perfecte mori laborant,nec plene extra se tendunt, propterea inse implicati remanent, nec supra se inspiritu elevari possunt. Qui autem liberemecum ambulare desiderat, necesse est,ut omnes pravas et inordinatasaffectionessuas mortificet, atque nulli creaturae pri­vato amore concupiscenter inhaereat.

Consideratio.

Quia multi vanas cozsolatzozgesquaerunt etad exterzora se convertunt, idcirco devotionisgratiam non sentiunt nec caelestem illumi­nationem accipere merentur! Oportet nam­que te omnibus infimis funditus rezuziare,si Spiritus Sancti consolatione desideras re­creari; si eius vis virtute firmari: si eiuscupis amore accendi?. Si vis consolari cae­litus: fuge homines et saeculi rumores. Estolibenter cuz Domzzosolus: et quaere solaciumintus in devotis precibus et meditationibussanctis 5.

! Dialogus noviciorum c. 2, n. 3. — ? Sermonesde vita et passione Domini 34, P. 3, p. 301, 1.27. —$ Sermones ad novicios 28, P. 6, p. 288, 1l.ro.

25*

388 LIBER IIl. CAPUT LIV.

Devotus et internus homo seecre£umdiligit :ut Zee liberius zace?!.. Quidquid scitur velhabetur: nihil est, nisi Deus ad votum ha­beatur?. Illi Deus est ad votum: qui sereliquit ex toto?. Si vis Deo digne vivere:debes te ipsum illi resignare f.

Forfisszmus iriumphus hominis, vincere,quod delectat, aggredi, quod terret, sufferreleniter, quod graviter dolet *. Va/de magnam"vemfaci: qui propter Deum se reszgzat, etin omnibus vinci. Nam qui vzcer est sui:dominus est mundi, et haeres caeli. Qui seipsum non vincit in parvis; quando maiorasuperabit? 9.

CAPUT LIV.:

De diversis motibus naturae et gratiae.

I. Fili, diligenter adverte motus naturaeet gratiae, quia valde contrarie et sub­tiliter moventur, et vix, nisi a spiritualiet intimo illuminato homine, discernuntur.Omnes quidem bonum appetunt, etali­

! Recommendatio humilitatis P. 2, p. 380, 1.30. —? De bonapacifica vita P. 2, p. 395, 1. 23. — ? Derecognitione propriae fragilitatis c. 6, P. 2, p. 369,]l. 5. — * De bonapacifica vita P. 2, p. 395, l. 3. —5 Hortulus rosarum c. 8, n. 4. — De recognitionepropriae fragilitatis c. 6, P. 2, p. 368 sq, l. 29.

LIBER III. CAPUT LIV. 389

quid boni in suis dictis vel factis prae­tendunt; ideo sub specie boni multifalluntur.

2. Natura callida est, et multos trahit,illaqueat et decipit, et se semper pro finehabet: sed gratia simpliciter ambulat, abomni specie mala declinat, fallacias nonpraetendit, et omnia pure propter Deumagit, in quo et finaliter requiescit.

3. Natura invite vult mori, nec premi,nec superari, nec subesse, nec spontesubiugari: gratia vero studet mortifica­tioni propriae, resistit sensualitati, quaeritsubici, appetit vinci, nec propria vultlibertate fungi; sub disciplina amat teneri,nec alicui cupit dominari, sed sub Deosemper vivere, stare et esse; atque propterDeum omni humanae creaturae humiliterparata est inclinari.

4. Natura pro suo commodo laborat,et quid lucri ex alio sibi proveniat, at­tendit: gratia autem, non quid sibiutileet commodosum sit, sed quod multisproficiat, magis considerat.

5. Natura libenter honorem et re­verentiam accipit: gratia vero omnem ho­norem et gloriam Deo fideliter attribuit.

390 LIBER III. CAPUT LIV.

6. Natura confusionem timet et con­temptum: gratia autem gaudet pro no­mine lesu pati contumeliam.

7. Natura otium amat et quietem cor­poralem: gratia vero vacua esse nonpotest, sed libenter amplectitur laborem.

8. Natura quaerit habere curiosa etpulchra, abhorret vilia et grossa: gratiavero simplicibus delectatur et humilibus,aspera non aspernatur, nec vetustis re­fugit indui pannis.

9. Natura respicit temporalia, gaudetad lucra terrena, tristatur de. damno,irritatur levi iniuriae verbo: sed gratiaattendit aeterna, non inhaeret temporali­bus, nec in perditione rerum turbatur,neque verbis durioribus acerbatur; quiathesaurum suum et gaudium in caelo,ubi nil perit, constituit.

IO. Natura cupida est, et libentius ac­cipit quam donat, amat propria et pri­vata: gratia autem pia est et communis,vitat singularia, contentatur paucis, bea­tius dare iudicat quam accipere.

II. Natura inclinat ad creaturas, adcarnem propriam, advanitates et dis­cursus: sed gratia trahit ad Deum et

LIBER III. CAPUT LIV. 30l

ad virtutes, renuntiat creaturis, fugitmundum, odit carnis desideria, restringitevagationes, erubescit in publico ap­parere.

12. Natura libenter aliquod solaciumhabet externum, in quo delectetur adsensum: sed gratia in solo Deo quaeritconsolari, et in summo bono super. omniavisibilia delectari.

I3. Natura totum agit propter lucrumet commodumproprium, nihil gratis facerepotest, sed aut aequale, aut melius, autlaudem vel favorem pro benefactis con­sequi sperat, et multum ponderari suagesta et dona concupiscit: gratia veroni temporale quaerit, nec aliud prae­mium, quam Deum solum pro mercedepostulat; nec amplius de temporalibusnecessariis desiderat, nisi quantum haecsibi ad assecutionem aeternorum valeantdeservire.

I4. Natura gaudet de amicis multis etpropinquis, gloriatur de nobili loco etortu generis; arridet potentibus, blanditurdivitibus, applaudit sibi similibus: gratiaautem et inimicos diligit, nec de ami­corum turba extollitur, nec locum nec

392 LIBER III. CAPUT LIV.

ortum natalium reputat, nisi virtus maioribi fuerit; favet magis pauperi quam di­viti, compatitur plus innocenti quam po­tenti; congaudet veraci, non fallaci; ex­hortatur semper bonos meliora charismataaemulari, et Filio Dei per virtutes assimilari.

15. Natura de defectu et molestia citoconqueritur: gratia constanter fert in­opiam.

16. Natura omnia ad se reflectit, prose certat et arguit: gratia autem ad Deumcuncta reducit, unde originaliter emanant;nihil boni sibi ascribit, nec arroganterpraesumit; non contendit, nec suam sen­tentiam aliis praefert; sed in omni sensuet intellectu aeternae sapientiaeac divinoexamini se submittit. Natura appetit sciresecreta et nova audire; vult exterius ap­parere et multa per sensus experiri; de­siderat agnosci et agere, unde laus etadmiratio procedit: sed gratia non curatnova nec curiosa percipere; quia totumhoc de vetustate corruptionis est ortum,cum nihil novum et durabile sit superterram. Docet itaque sensusrestringere,vanam complacentiam et ostentationem

LIBER III. CAPUT LIV. 393

devitare, laudanda et digne miranda hu­militer abscondere, et de omni re et inomni scientia utilitatis fructum atque Deilaudem et honorem quaerere. Non vultse nec sua praedicari, sed Deum in donissuis optat benedici, qui cuncta ex meracaritate largitur.

17. Haec gratia supernaturale lumenet quoddam Dei speciale donumest, etproprie electorum signaculum et pignussalutis aeternae: quae hominem deterrenisad caelestia amanda sustollit, et de car­nali spiritualem efficit. Quanto igiturnatura amplius premituret vincitur, tantomaior gratia infunditur; et cotidie novisvisitationibus interior homo secundumimaginem Dei reformatur.

Consideratio.

Non invenitur hic aliquod remedium, quoplene omnes vitiorum morbi sanentur; itaquod nullus motus concupiscentiae sentiatur:quia hoc futurae beatitudinis est donumsanctis promissum. Sed tamen gratia Deijuvante possunt mali motus refrenari; etOccasiones peccandi vitari: atque maculaecontractae per singulos dies paenitendo

394 LIBER III. CAPUT LIV.

lavari. Saepe diabolus instinctu maligno:devotos etiam suó spece bomi decifet ?,

Caro trahit deorsum, spiritus trahit sursum.Caro quaerit mollia et blandas spzrztuscontrasuadet Zure e? aspera?. Sensualitas quaeritexteriora, cupit delectabilia, aspicit prae­sentia, neglegit futura, fugit,ubicumquepotest,amara et aspera, quae tamen spiritul saepesunt salubria. Unde non sinit spiritum insilentio et quiete agere, sed diversa ei ad­ducit phantasmata, quae vix sunt dicenda,pro nihilo tamen in veritate curanda. Quiautem habet gratiam spiritualis fortitudinis,potest citius subiugare insolentes carnis motus,psallens in verbo divinae virtutis: «Dominusmihi adiutor, non timebo, quid faciat mihicaro» (Ps 117, 6). Quamvis igitur illi sen­sualitas bellum incitet et vox carnis sub­murmuret, non tamen facile consentit, quiamaior est vis amoris Del, quae interiusconfortat*.

JNatura semper quwaesua sumit quaerit,diversis modis foris et intus, in magnis etparvis: et valde zmvzevult sor: et se zpsam

! De disciplina claustralium c. 5, P. 2, p. 290,]. 6. — ? Sermones ad novicios 17, P. 6, p. 141,l. 3. — ? Hospitale pauperum c. 3. n. 1r. — * Soli­loquium animae c. 8, n. I 2.

LIBER III. CAPUT LI!V. 395

abdicare. Verumtamen oportet ipsam moriet devinci: si spiritus debet quietari et cumDeo uniri !.

Vere caeleste est verbum: mori peccato,et vim facere naturae. Nec prius vera in­terna pax invenitur; nisi homosibi ipsi sitmortuus et mundo: atque cotidie de novomori se disponat. ... Omnihora et temporeoportet meniti exire a me ipso et ad fundumme relinquere propter Christum: atque ineius amore mel ipsius amorem abnegare etnihilare. Nam tantum lucror: quantum proChristo dimitto; et tantum proficio: quantuma me exeo. Ubi merelinquo ibi me invenio:et ubi me ipsum quaero ibi me perdo. Ubime ipsum praetendo ad commodum:ibi melaedo. Adhuc in multis habeo mihi ipsi mori:non est mihi cum una morte faciendum.Volo autem libenter mori secundum spiritum:quamvis caro sit infirma et rebellis. Oportetme saepius agere quod invite facerem: autsaepe dimittere quod libenter agere vellem.Et in istis tota pugna mea et victoria meaconsistit. Beatus, qui in omnibusse relin­quere scit et frangere: quia coronam aeternaevitae a Deo accipiet ?.

! De mortificata vita P. 2, p. 390, l. 12. —? [b. p. 386 sq, l. 14.

396 LIBER III. CAPUT LV.

CAPUT LV.

De corruptione naturae et efficaciagratiae divinae.

I. Domine Deus meus, qui mecreastiad imaginem et similitudinem tuam, con­cede mihi hanc gratiam, quam ostendistitam magnam et necessariam ad salutem,ut vincam pessimam naturam meam, tra­hentem ad peccata et in perditionem.sentio enim in carne mea legem peccati,contradicentem legi mentis meae, et cap­tivum me ducentem ad oboediendum sen­sualitati in multis; nec possum resisterepassionibus eius, nisi assistat tua sanc­tissima gratia, cordi meo ardenter infusa.

2. Opus est gratia tua, et magna gratia,ut vincatur natura ad malum semper pronaab adulescentia sua. Nam per primumhominem Adam lapsa, et vitiata .per pec­catum, in omnes homines poena huiusmaculae descendit: ut ipsa natura, quaebene et recta a te condita fuit, pro vitioiam et infirmitate corruptae naturae po­natur, eo quod motus eius, sibi relictus,ad malum et inferiora trahit. Nam modicavis, quae remansit, est tamquam scintilla

LIBER III. CAPUT LV. 397

quaedam latens in cinere. EHaecest ipsaratio naturalis, circumfusa magnacaligine,adhuc iudicium habens boni et mali, verifalsique distantiam; licet impotens sit ad­implere omne, quod approbat, nec plenoiam lumine veritatis, nec sanitate affectio­num suarumpotiatur.

3. Hinc est, Deus meus, quod con­delector legi tuae secundum interioremhominem, sciens, mandatum tuum forebonum, iustum et sanctum, arguens etiamomne malum, et peccatum fugiendum.Carne autem servio legi peccati, dummagis sensualitati oboedio, quam rationi.Hinc est, quod velle bonum mihi adiacet,perficere autem non invenio. EKHincsaepemulta bona propono, sed quia gratiadeest ad iuvandum infirmitatem meam,ex levi resistentia resilio et deficio. Lincaccidit, quod viam perfectionis agnosco,et qualiter agere debeam,clare satis video:sed propriae corruptionis pondere pressusad perfectiora non assurgo.

4. O quam maximeest mihi necessaria,Domine, tua gratia, ad inchoandumbo­num, ad proficiendum et ad perficiendum!Nam. sine ea nihil possum facere: omnia

398 LIBER III. CAPUT LV.

autem possumin te, confortante megratia.O vere caelestis gratia, sine qua nullasunt propria merita, nulla quoque donanaturae ponderanda! Nihil artes, nihildivitiae, nihil pulchritudo vel fortitudo,nihil ingenium vel eloquentia valent apudte, Domine, sine gratia. Nam dona na­turae bonis et malis sunt communia:electorum autem proprium donum estgratia sive dilectio; qua insigniti dignihabentur vita aeterna. lantum eminethaec gratia, ut nec donum prophetiae,nec signorum operatio, nec quantalibetalta speculatio aliquid. aestimentur sineea. Sed neque fides, neque spes, nequealiae virtutes tibi acceptae suntsine cari­tate et gratia.

5. O beatissima gratia, quae pauperemspiritu virtutibus divitem facis, et divitemmultis bonis humilem corde reddis! Veni,descende ad me, reple me mane con­solatione tua, ne deficiat prae lassitudineet ariditate mentis anima mea. Obsecro,Domine, ut inveniam gratiam in oculistuis: sufficit enim mihi gratia tua, ceterisnon obtentis, quae desiderat natura. Sifuero temptatus et vexatus tribulationibus

LIBER III. CAPUTLV. 399

multis, non timebo mala, dum mecumfuerit gratia tua. Ipsa fortitudo mea,ipsa consilium confert et auxilium. Cunctishostibus potentior est, et sapientior uni­versis sapientibus.

6. Magistra est veritatis, doctrix disci­plinae, lumen cordis, solamen pressurae,fugatrix tristitiae, ablatrix timoris, nutrixdevotionis,productrixlacrimarum.| Quidsum sine ea, nisi aridum lignum, et stipesinutilis ad eiciendum? Tua ergo me,Domine, gratia semper et praeveniat etsequatur, ac bonis operibus iugiter praestetesse intentum, per lesum Christum, filiumtuum. Amen.

Consideratio.

Sine Deo et era eius nil £emipotesjerficere, nec indpere, nec bene, recte etvirtuose «consummare. Oratio semper estAzecessariasicut et egraZa: sine qua viverespiritualiter non possumus. Orare debemuspro gratia: quia gratia est, qua tantumindigemus*.

! Hospitale pauperum c. 1!, n. r. — ? Brevisadmonitio spiritualis exercitii P. 2, p. 422, l. 3.

400 LIBER IIT. CAPUT LV.

Oro te Deus meus et precor teex totisintimis meis: libera me et eripe distractumet captivum animum ab omnibus mundiconcupiscentiis. et corporalibus imaginibus;ut te ipsum in me ipso illuminata rationeinveniam: quz me ad tuam pretiosam ei in­corruptibilem fecista imagznem. Non enim inaliqua mundi creatura tanta relucet sapientiaetuae pulchritudo et similitudo ; sicut in ho­minis anima, quam tui capacem fecisti: etomnibuscreaturis per rationem intellectualemexcellentissimepraefecisti. Eleva ergo mentemmeamab omnibusterrenis, et purifica cordismei affectiones: renova me secuzdum im­feriorem hominem, et reforma imaginem tuamper septifornem Spiritus Sancti gratiam;quam immortalem invisibilem et incorpoream,omnibus virtutibus habilem aeternae veritatiscapacem, sui Intellegibilem, rationis :com­potem, bestiis eminentem: omnibus sensibili­bus et visibilibus digniorem eZ zmagznuemetszmilitudinemiuam creas, Repelle a me etexpelle quidquid potest imaginem tuam macu­lare et obfuscare; ne indigna conspectui tuofiat et oculos maiestatis tuae offendat. Dignarehanc pretiosam et nobilissimam imaginemtuam caritate informare; intellegentia illu­minare, et sine intermissione visitare: quamsine medio intueris et in esse conservas.Recordare quam alto consilio ipsam prius

LIBER III. CAPUT LV. 40I

de nihilo sed non pro nihilo condidisti:quam magno sacroque commercio de peccativinculo ipsam rursus redemisti; et tantaedignitatis creaturam ne sinas substerni mor­tali vitio: sed ab omni defende malo acdia per gratam. Multiplca in ea donalargitatis tuae; et quod minus valet ex in­fectione cozrupiae naturae: suppleatur exsupervenienti dono eraZae!.

Solummodo eget adiutorio tuo, gui $*ae­fedstur pondere suo. Nec valet per se abiceresarcinam peccatorum, donec /« de caelofraestes gratiam, valentem solvere dura vin­cula passionum. Quam peto donari mihi,quia sine gratia non potest esse bona vita,«necsene ea peragitur aeterna via*.

Ave Maria, gratia plena. Quid meliusquidve utilius et quid tam necessarium mihiindigno peccatori, nisi ut inveniam gratiamcoram te et dilectissimo Filio tuo? Petoergo gratiam Dei, te interveniente et inter­cedente, quae (teste angelo) apud Deurnplenitudinem gratiae invenisti. Nulla cariorpetitio est, zec w/a re plus zndzgeo, quamgratia. et. misericordia Dei, | Sufficit. miligratia Dei, celeris nom obtenízsS. Quid estenim omnis conatus meus sine illa? Quid

! De elevatione mentis P. 2, p. 400 sq, l. 14. —­? Soliloquium animae c. 6, n. 2.

Thomae a Kempis Imit. Ed. 3. 26

402 LIBER III. CAPUT LVI,

item impossibile ee asszsfemfe et iuvante?Habeo multas et diversas animi aegritudines,sed divina gratia efficacissima medicina estcontra omnes passiones, et si dignanter ad­venerit, mitigabit universas. Habeo quoqueinopiam spiritualis sapientiae et scientiae,sed divina gratia swmma magistra est etdoecdrix caelestis azsclmae, quae repentein cunctis necessarüs me sufficit instruere.Hanc igitur mihi impetra gratiam, clemensvirgo Maria, quae tam nobilis est et pretiosa,ut merito aliud nihil desiderare debeamautpetere, quam gratiam pro gratia !.

CAPUT LVI.

Quod nos ipsos abnegare et Christumimitari debemus per crucem.

I. Fili, quantum a te vales exire, tan­tum in me poteris transire. Sicut nihilforis concupiscere internam pacem facit,sic se interius relinquere Deo coniungit.Volo te addiscere perfectamabnegatio­nem tui in voluntate mea sine contra­dictione et querela. Sequere me: Egosum via, veritas et vita. Sine via non

! Soliloquium animae c. 23, n 6 &8.

LIBER III, CAPUT LVI. 403

itur, sine veritate non cognoscitur, sinevita non vivitur. Ego sum via, quamsequi debes; veritas, cui credere debes;vita, quam sperare debes. Ego sum viainviolabilis, veritas infallibilis, vita intermi­nabiliss Ego sum via rectissima, veritassuprema, vita vera, vita beata, vita in­creata. Si manseris in via mea, cognoscesveritatem, et veritas liberabit te, et ap­prehendes vitam aeternam.

2. Si vis ad vitam ingredi, serva man­data. Si vis veritatem cognoscere, credemihi. Si vis perfectus esse, vende omnia.Si vis esse discipulus meus, abnega temetipsum. Si vis beatam vitam possidere,praesentem vitam contemne. Si vis ex­altari in caelo, humilia te in mundo. Sivis regnare mecum, porta crucem mecum.soli enim servi crucis inveniunt viambeatitudinis et verae lucis.

3. Domine Iesu, quia arcta erat vitatua et mundo despecta, dona mihi tecum mundi despectu imitari. Non enimmaior est servus domino suo, nec disci­pulus supra magistrum. Exerceatur ser­vus tuus in vita tua, quia ibi est salusmea et sanctitas vera. Quidquid extra

26 *

404 LIBER III. CAPUTLVI.

eam lego vel audio, non me recreat necdelectat plene.

4. Fili, quia haec scis et legisti omnia,beatus eris, si feceris ea. Qui habetmandata mea et servat ea, ipse est, quidiligit me: et ego diligam eum et mani­festabo ei me ipsum, et faciam eum con­sedere mecum in regno Patris mei.

5. Domine lesu, sicut dixisti et pro­misisti, sic utique fiat, et mihi promerericontingat. Suscepi, suscepi de manu tuacrucem; portabo, et portabo eam usquead mortem, sicut imposuisti mihi. Verevita boni monachi crux est, sed duxparadisi. Inceptum est, retro abire nonlicet, nec relinquere oportet.

6. Eia fratres, pergamus simul, lesuserit nobiscum. Propter Iesum suscepi­mus hanc crucem: propter lesum per­severemus in cruce. Erit adiutor noster,qui est dux noster et praecessor. En,rex noster ingreditur ante nos, quipugnabit pro. nobis. Sequamur viriliter, nemo metuat terrores; simus pa­rati mori fortiter in bello, nec inferamuscrimen gloriae nostrae, ut fugiamus acruce.

LIBER III. CAPUTLVI. 405

Consideratio.

Dominus noster Iesus Christus non misitapostolos suos ad quaerendumhonores tem­porales et commoda carnis, sed ad crucemportandam et propriae voluntatis libertatemabnegandam. Unde sequaces suos hortaturdicens: Si quis vult venire post me, abnegetsemet ipsum et tollat crucem suam et sequaturme!, Quia ergo vita Christi crux fuit, debetvita christiani etiam crux esse; et multomagis vita monachorum, clericorum et om­nium religiosorum in cruce erit?. Vz/a bomi"monachi crux est, sed dux paradzsi; portatDortantem, salvat sua vulnera flentem *.

Via crucis via nostra, vila electorum, viapaucorum; via amara, via vitae et salutis, viabrevis, via dzrecía; via laboris, via perfectionis.Via, mquam, crucis est, sed ducit ad gloriam".

Ecce, humilitas via est et alia non est.Ego(inquit) sz via, veritas ef vita. Humiliate, inclina te, quaeso, anima mea, et eritChristus vita tua *. Si tenueris modoasperamviam: ibis in vitam aeternam *. Aeca viaad caelum: est pati propter Deum *.

! Dialogus noviciorum c. 3, n. 3. — ? Epistula 3,n. 4. — ? Canticum 7. Versus de sancta cruce. —* De tribus tabernaculis c. 2, n. 2. — ? Sermonesde vita et passione Domini 16, P. 5, p. 157, 1.30. —$ De bona pacifica vita P. 2, p. 396, l. 27.

406 LIBER lIl. CAPUTLVI.

Erige sursum oculos cordis; intuere iterquo praecessit lesus salutare vultus tui:sequere eum passibus amoris usque ad intro­itum caeli. Habes enim ante te speculumomnis sanctitatis, et lumen vitae caelestis ;secure gradere post lesum aeternae beati­tudinis largitorem: caeli et terrae Domina­torem. Nemo sanctior illo, nemo purior:nemo praeclarior, nemo ditior, nemo po­tentior. Data est mihi inquit omnis potestasin caelo et in terra (Mt 28, 18)!'. IesusChristus, v2, verzias ef vifa, salus, virtus,sapientia, aderit tibi a dextris tuis et sinistrisin omnibus, quae agis. Ipse ae4zwierfuus,custos et protector fortis ab omnibus hosti­bus malignis ?.

S1prospera appetis et iucunda: ne formidesadversa. Sequere peccator iustum; homoDeum, creatura Creatorem: exul Redemp­torem. à fimoremderrenumindue fortitudinem: certa ut bonus miles vincendonaturam. . . . Levius namque fert miles:quod regem facere cernit?. Sub tali igiturrege tutum est militare, sub tali pastoreiucundum est stare, pasci et informari,

! Sermones de vita et passione Domini 30, P. 3p. 281, l. 13. — ? Hospitale pauperum c. 10, n. r. —3 Sermones de vita et passione Domini 22, P. 3,p. 191 sq, l. 15.

LIBER !!Il. CAPUT LVII. 407

subici et gubernari: qui nullius indiget, etomnibus bonis abundat!.

Si tu, Domine Deus noster, pro nobis,quis contra nos? Sequar ergo te, Domine,quocumque ieris, dummodo mihi dux in viatu fueris. Si ambulavero in medio umbraemortis, non timebo mala, quoniam tu me­cum es?.

CAPUT LVII.

Quod homo non sit nimis deiectus,quando in aliquos labitur defectus.

I. Fili, magis placent mihi patientia ethumilitas in adversis, quam multa con­solatio et devotio in prosperis. Ut quidte contristat parvum factum contra tedictum? 5i amplius fuisset, commoverinon debuisses. Sed nunc permitte transire;non est primum, nec novum, nec ultimumerit, si diu vixeris. Satis virilis es, quam­diu nil obviat adversi. Bene etiam con­sulis, et alios nosti roborare verbis; sedcum ad ianuam tuam venit repentinatri­bulatio, deficis consilio et robore. Attendemagnam fragilitatem tuam, quam saepius

! Jb. 30, P.3, p.282, l.4. — ? De tribustabernaculis c. I, n. 1.

408 LIBER II. CAPUT Lvit.

experiris in modicis obiectis; tamen prosalute tua ista fiunt, cum haecet similiacontingunt.

2. Pone, ut melius nosti, ex corde;et si te tetigit, non tamen deiciat necdiu implicet. Ad minussustine patienter,si non potes gaudenter. Etiam si minuslibenter audis, et indignationem sentis:reprime te, nec patiaris aliquid inordi­natum ex ore tuo exire, unde parvuliscandalizentur. Cito conquiescet com­motio excitata, et dolor internus rever­tente dulcorabitur gratia. Adhuc vivoego, dicit Dominus, iuvare te paratus, etsolito amplius consolari, si confisus fuerismihi, et devote invocaveris.

3. Animaequior esto, et ad maioremsustinentiam accingere. Non est totumfrustratum, si te saepius percipis tri­bulatum vel graviter temptatum. Homoes, et non Deus; caro es, non angelus.Quomodo tu posses semper in eodemstatu virtutis permanere, quando hocdefuit angelo in caelo, et primo hominiin paradiso? Ego sum, qui maerenteserigo sospitate, et suam cognoscentesin­firmitatem ad meam provehodivinitatem.

LIBER III. CAPUTLVII. 409

4. Domine, benedictum sit verbumtuum, dulce super mel et favum ori meo.Quid facerem in tantis tribulationibus etangustiis meis, nisi me confortares tuissanctis sermonibus? Dummodo tandemad portum salutis perveniam, quid curaeest, quae et quanta passus fuero? Dafinem bonum, da felicem ex hoc mundotransitum. Memento mei, Deus meus, etdirige me recto itinere in regnum tuum.Amen.

Consideratio.

Inter multa pericula versamur; et quitemptant nos et vexant non dormiunt necquiescunt: sed quaerunt nos decipere et abono incepto impedire. Non tamen despere­mus.... Vita nostra in cotidiano certamineconsistit. .. . Ideo non mirum, si interdumlabimur et vulneramur: si leviter offendimuset offendimur, in verbis, in factis propriisvel alienis. ZZemnmessumus nom angelz; mor­tales sumus et fragiles peccatores: exulessumus et peregrini, non civescaeli ; instabileset proni ad vitia: nondum perfecti in gratia,nec beati in gloria. Ista consideratio hu­milare nos debet, non elevare in superbiammentis; sed per propriam fragilitatem in­ducere ad spem divinae misericordiae et

41IO LIBER !II, CAPUTLVITI.

pietatis: sine qua nihil boni incipere valemusnec perficere, Domino attestante qui aitQuia sine menihil potestis facere (Io r5, 5).Propria namque fragilitas nos maxime premit:sed divina inspiratio ac caelestis visitatiodeficzentes Yerum. e7zgzzZ,et ad bene operan­dum confortat; atque ad sustinendum quae­cumque improvisa super nos veniunt, benignepro utilitate salutis nostrae ordinat: et iustooccultoque iudicio omnia dispensat. Ipsienim cura est de omnibus nobis: ab initiovitae usque ad finem mortis. Qui enimfecit nos non derelinquet nos si eum nonrelinquimus: sed faciet cum temptationeproventum ut possimus resistere, et molestiaseius sustinere. Dicamus ergo cum sancto inpsalmo: quando impugnamur ab inimicomaligno. Adiuva me Domine Deus: nederelinquas me (Ps 26, 9)'.

Da mihi odium vitiorum meorum,victoriampassionum, mortificationem concupiscentia­rum et superborummotuumsuppressionem....Concede beatam et felicem. mortis horam zn­venire et m timore tuo et caritate semperambulare?. Non despero nec desperabo devenia et misericordia tua, quamvis saepiuscado et gravor in me ipso ex infirmitate |

1 Sermonesad novicios 5, P. 6, p. 39sqq, l. 7. —? De elevatione mentis P. 2, p. 415 sq, l. 29.

LIBER II!. CAPUT LVIII., 4 T1

mea. Nec cesso nec cessabo a laude tuain via mea; sed laudabo et magnificabote,donec ad te perveniat, o Deus, anima mea!.

CAPUT LVIII.

De altioribus rebus et occultis iudiciisDei non scrutandis.

I. Fili, caveas disputare de altis mate­ris et de occultis Dei iudiciis: cur istesic relinquitur et ille ad tantam gratiamassumitur, cur etiam iste tantum affligituret ille tam eximie exaltatur. Ista omnemhumanam facultatem excedunt, nec adinvestigandum iudicium divinum ulla ratiopraevalet, vel disputatio. Quando ergohaec tibi suggerit inimicus, vel etiam qui­dam curiosi inquirunt homines, respondeillud prophetae: Iustus es, Domine, etrectum iudicium tuum. Et illud: IudiciaDomini vera, iustificata in semet ipsa.Iudicia mea metuenda sunt, non dis­cutienda; quia humano intellectui suntincomprehensibilia.

2. Noli etiam inquirere nec disputarede meritis sanctorum,quis alio sit sanctior,

! Vallis liliorum c. 32, n. 2.

412 LIBER III. CAPUT LVIII.

aut quis maior fuerit in regno caelorum.Talia generant saepe lites et contentionesinutiles, nutriunt quoque superbiam etvanam gloriam: unde oriuntur invidiaeet dissensiones, dumiste illum sanctum,et alius alium conatur superbe praeferre.Talia autem velle scire et investigarenullum fructum afferunt, sed magis sanctisdisplicent: quia non sum Deusdissensionis,sed pacis; quae pax magis in humilitatevera, quam in propria exaltatione consistit.

3. Quidam zelo dilectionis trahunturad hos vel ad illos ampliori affectu, sedhumano potius quam divino. Ego sum,qui cunctos condidi sanctos; ego donavigratiam, ego praestiti gloriam. Ego novisingulorum merita; ego praeveni eos inbenedictionibus dulcedinis meae. Egopraescivi dilectos ante saecula; ego eoselegi de mundo, non ipsi me praeelege­runt. Ego vocavi per gratiam, attraxiper misericordiam; ego perduxi eos pertemptationes varias. Ego infudi con­solationes magnificas, ego dedi perseve­rantiam, ego coronavi eorum patientiam.

4. Ego primum et novissimum agnosco,ego omnes inaestimabili dilectione am­

LIBER IJI. CAPUT LVIII. 413

plector. Ego laudandus sum in omnibussanctis. meis; ego super omnia bene­dicendus sum, et honorandusin singulis,quos sic gloriose magnificavi et prae­destinavi, sineullis praecedentibus pro­prüs meritis. Qui ergo unum de minimismeis contempserit, nec magnum honorat;quia pusillum et magnum ego feci. Etqui derogat alicui sanctorum, derogat etmihi, et ceteris omnibus in regno cae­lorum. Omnes unum sunt per caritatisvinculum; idem sentiunt, idem volunt,et omnes in unum se diligunt.

5. Adhuc autem, quod multo altiusest, plus me, quam se et sua meritadiligunt. Nam supra se rapti, et extrapropriam dilectionem tracti, toti in amo­rem mei pergunt, in quo fruitive quies­cunt. Nihil est, quod eosavertere possitaut deprimere: quippe qui aeterna veri­tate pleni, igne ardescunt inextinguibiliscaritatis. Taceant igitur carnales et ani­males homines de sanctorum statu dis­serere, qui non norunt nisi privata gaudiadiligere. Demunt et addunt pro suainclinatione, non prout placet aeternaeveritati.

414 LIBER III. CAPUT LVIII.

6. In multis est ignorantia, eorummaxime, qui parum illuminati, raro ali­quem perfecta dilectione spirituali diligerenorunt. Multum adhuc naturali affectuet humana amicitia ad hos vel ad illostrahuntur, et sicut in inferioribus se ha­bent, ita et de caelestibus imaginantur.Sed est distantia incomparabilis, quaeimperfecti cogitant, et quae illuminati viriper revelationem supernam speculantur.

7. Cave ergo, fili, de istis curiosetractare, quae tuam scientiam excedunt;sed hoc magis satage et intende, ut velminimus in regno Dei queas inveniri.Et si quispiam sciret, quis alio sanctioresset, vel maior haberetur in regno cae­lorum: quid ei haec notitia prodesset,nisi se ex hac cognitione coram mehumiliaret, et in maiorern nominis meilaudem exurgeret? Multo acceptius Deofacit, qui de peccatorum suorum magni­tudine et virtutum suarum parvitate cogi­tat, et quam longe a perfectione sanc­torum distat, quam is, qui de eorummaioritate vel patrvitate disputat. Meliusest sanctos devotis precibus et lacrimisexorare, et eorum gloriosa suffragia

LIBER jII. "CAPUT LVIII. 415

humili mente implorare, quam eorum se­creta vana inquisitione perscrutari.

8. Illi bene et optime contentantur, sihomines scirent contentari et vaniloquiasua compescere. Non gloriantur de pro­pris meritis, quippe qui sibi nihil boni­tatis ascribunt, sed totum mihi, quoniamipsis cuncta ex infinita caritate mea do­navi. Tanto amore divinitátis et gaudiosupereffluenti replentur, ut nihil eis desitgloriae, nihilque possit deesse felicitatis.Omnes sancti, quanto altiores in gloria,tanto humiliores in se ipsis, et mihi viciniores et dilectiores existunt. Ideoquehabes scriptum, quia mittebant coronassuas ante Deum, et ceciderunt in faciessuas coram Agno, et adoraverunt Vi­ventem in saecula saeculorum.. 9. Multi quaerunt, quis maiorsit in regno

Dei; qui ignorant, an cum minimis eruntdigni computari. Magnum est vel minimumesse in caelo, ubi omnes magni sunt: quiaomnesfilii Dei vocabuntur et erunt. Mini­mus erit in mille, et peccator centum an­norum morietur. Cum enim quaererentdis­cipuli, quis maior esset in regno caelorum,tale audierunt responsum: Nisi conversi

416 LIBER III, CAPUT LVIII.

fueritis et efficiamini sicut parvuli, non in­trabitis in regnum caelorum. Quicumqueergo humiliaverit se, sicut parvulus iste,hic maior est in regno caelorum.

IO. Vaeeis, qui cum parvulis humiliarese sponte dedignantur, quoniam humilisianua regni caelestis eos non admittetintrare. Vae etiam divitibus, qui habenthic consolationes suas, quia pauperibusintrantibus in regnum Dei ipsi stabuntforis eiulantes. Gaudete humiles, et exul­tate pauperes, quia vestrum est regnumDei, si tamen in veritate ambulatis.

Consideratio.

Reddet pius Dominus mercedem congruam,immo ultra condignum bonis servis suls, proparvo labore aeternam requiem, pro brevitristitia aeterna gaudia, pro omni contumeliaet iniuria pro se passa aeternam gloriam etcoronam. Dat etiam nunc unicuique donasua, quantum sibi placuerit secundum occultazudicia sua iusta et recta, in omni loco ettempore sine errore. Nam bonis omnia adbonum ordinat et malis ad poenam con­vertit! Nemo de Deo iuste conqueri habet;

! Hospitale pauperum c. I, n. I 2.

LIBER III. CAPUT LVIII. 417

quia omnia iuste sapienter et provide dis­ponit: licet homo vias iustitiae eius noncomprehendat! Non potest quis dicereDeo cur me ia affi etd arudlumrehmnquis;et aizum sic promoves et plures voluntateshabere permittis? Stulta et vana est huius­modi cogitatio: vel in minima re dubitareaut conqueri de Dei providentia et bonitate.Infitmorum et insipientium mos est repre­hendere et male interpretari facta pruden­tium quae non intellegunt ; qui mirantur etscandalizantur plerumque in se ipsis: quareDeus ista vel illa, tam aperta mala feripermittit. Quibus psalmista ita respondet(Ps 144, 175; 118, 137). Justus Domznus inomnibus vis suis: et sancus zm ommibusoperibus suis. Et iterum. Zwsfus es Domzne:etvectum.2udzczumfuum?.| Bonumestergode frivolis rebus et incertis eventibus tacere;et Deo omnia occulta iudicia sua committere:sine cuius providentia nec folium arboriscadit 1n terram ?,

Quicumque voluerit in spiritu proficere:det se saepius ad orationem et silentii secre­tum; caveat multas quaestiones et fabula­tiones longas texere: sed potius cum sancto

! Sermonesad novicios 19, P. 6, p. 173, l. 15. —? Ib. 14, P. 6, p. 102 sq, 1. 27. — ? Ib. 19, P. 6,p. 173, 1l.9.

Thomae a Kempis [mit, Ed. 3. 27

418 LIBER III, CAPUT LVIII.

David (Ps 142, 9: 10) devote oret. Dominead te confugi: doce me facere voluntatemtuam. $1 quaeritis quae sit voluntas Dei:respondet beatus Paulus (1 Thess 4, 3).planeet. lucide omnibus nobis. Haec est voluntasDei sanctificatio vestra. Quae est sancti­ficatio ista; nisi abstinere a malo, et exercerese cotidie in bono?! Igitur ecw//a super tezudica Dei mefue, omnia opera tua districtediscute, altiora noli quaerere nec curiosarimari, sed quae tibi praecepit Deus, cogitasemper?. "Tempus breve est: et incertamortis hora. Qui ergo modo non paenitetnec se emendat; fos! causam ianuam forissZabitet misericordiam non impetrabit: caza­bit .dolens nec exaudietur .plorans*.

Insuper sanctorum exempla. intuere eteorum suffragia iugiter quaere. Memento,quantumsancti pro vita aeterna laboraverunt,in qua nunc cum Christo sine fine regnantesgaudent. Quwvazioin mundo despectiores etpauperiores fuerunt, Zaz/o.nunc glorzsiereset nobiliores in caelo refulgent *. Qui tamenszbzvictoriam de hostibus mom ascribumt; sedcum omni reverentia et gratitudine coronas

! Sermonesad novicios 3, P. 6, p. 21 sq, 1l.27. —? Dialogus noviciorum c. 3, n. 3. — ? Sermonesad noyicios 28, P. 6, p. 284, l. 20. — *Epistula3, n. 6.

LIBER III. CAPUT LIX. 419

suas ante sedem Dei coram Agno deponunt:et cum ingenti exultatione et consona vocepsallunt et dicunt. Benedictio claritas sa­pientia, laus honor gloria, salus virtus victoria,Deo nostro in saecula: quz sos per multasiribulatzones| perduxitadhancgloriosamcoronam feliciter obtinendam !.

O si merear, zwmiersanctorum mumerumunus de minimis zmvueniri,ut locum inveniamin domo tua?

CAPUT LIX.

Quod omnis spes et fiducia in solo Deoest figenda.

I. Domine, quaeest fiducia mea, quamin hac vita habeo? aut quod maius so­lacium meum ex omnibus apparentibussub caelo? Nonne tu, Domine Deusmeus, cuius misericordiae non est nu­merus? Ubi mihi bene fuit sine te? Autquando male esse potuit praesente te?Malo pauper esse propter te, quam divessine te. Eligo potius tecum in terraperegrinari, quam sine te caelum pos­sidere. Ubi tu, ibi caelum; atque ibi

1 Sermones ad novicios 27, P. 6, p. 250, 1. 17. —? De tribus tabernaculis c. I, n.4.

27*

420 LIBER III, CAPUT LIX.

mors et infernus, ubi tu non es. Tumihi in desiderio es; et ideo post tegemere, clamare et exorare necesse est.In nullo denique possum plene confidere,qui in necessitatibus auxilietur opportunis,nisi in te solo Deo meo. Tu es spesmea, tu fiducia mea, tu consolator meuset fidelissimus in omnibus.

2. Omnes, quae sua sunt, quaerunt:tu salutem meam et profectum meumsolummodopraetendis, et omnia in bonummihi convertis. Etiamsi variis temptationi­bus et adversitatibus exponas me, hoctotum ad utilitatem meam ordinas, quimile modis dilectos tuos probare con­suevisti. In qua probatione non minusdiligi debes et laudari, quam.si caelestibusconsolationibus me repleres.

3. In te ergo, Domine Deus, ponototam spem meam et refugium, in teomnem tribulationem et angustiam meamconstituo; quia totum infirmum et in­stabile invenio, quidquid extra te con­spicio. Non enim proderunt multi amici,neque fortes auxiliarii adiuvare poterunt,nec prudentes consiliarii responsumutiledare, neque libri doctorum consolari, nec

LIBER III, CAPUTLIX. 421

aliqua pretiosa substantia liberare, neclocus aliquis secretus et amoenus con­tutari: si tu ipse non assistas, iuves, con­fortes, consoleris, instruas et custodias.

4. Omnia namque, quae ad pacemvidentur esse et felicitatem habendam,te absente nihil sunt, nihilque felicitatisin veritate conferunt. Finis ergo omniumbonorum et altitudo vitae et profunditaseloquiorum tu es; et in te super omniasperare fortissimum solacium servorumtuorum. Ad te sunt oculi mei, in te con­fido, Deus meus, misericordiarum pater.Benedic et sanctifica animam meam bene­dictione caelesti, ut fiat habitatio sanctatua, et sedes aeternae gloriae tuae, nihil­que in templo tuae dignitatis inveniatur,quod oculos tuae maiestatis offendat.secundum magnitudinem bonitatis tuaeetmultitudinem| miserationumtuarumrespice in me, et exaudi orationem pau­peris servi tui, longe exulantis in regione

umbrae mortis. Protege et conservaani­mamservuli tui inter tot discrimina vitaecorruptibilis, ac comitante gratia tua,dirige per viam pacis ad patriam per­petuae claritatis. Amen.

422 LIBER III. CAPUT LIX.

Consideratio.

Solacium est miseris, socium habere inpoenis. Quis est iste socius tam bonus etpius, qui scit compati miseris et infirmis?Iste est Dominus noster lesus Christus, pronobis passus et crucifixus, qui in evangeliodicit, se medicum et pastorem esse animarumet consolatorem tribulatorum, pauperum etinfirmorum, lapsorum et vulneratorum. Nonest, inquit (Mt 9, 17), opus sanis medicus,sed male habentibus !. In ipso summesZezaredebes, quia ipse est dator vitae et destructormortis. Noli timere *.

Super nullo sapore nec commodo necsolacio cezfidere possum: sed tantummodosuper gratia tua o dulcis misericors Domine.Szze fe sum mihi ipsi onus et impedimentum:sed /ecu» et in te efficior ffzmus et liberet potens mei ipsius. JVoz fossum ponerecor 18€umsuper aliquem locum quantumcumquefulcher. ie fuerit; quia totum transitoriumest quidquid hic quaeritur extrinsecus: totumest zeslabze et zmsecurum , 2n Ahomimibus, zm

rebus, im domibus?*. Quad prodest omme so­lacum hominum, quando tu me deseris? Autquid me impedirepotest; cum tu mili assistis?*

! Vallis liliorum c. 16, n. 1. — ? Soliloquiumanimae c. 24, n. 3. — ? De mortificata vita P. 2,p. 391, 1. 6. — * Ib. p. 389, 1. ro.

LIBER IIT. CAPUT LIX. 423

Iesu bone, dulce est Zecw essein cruce,quod :;zagzsopio habere, qua .omnes sola­tiones naturae. MeZus est mhi fecum essein magnis doloribus, guaszue fe in summismundi honoribus!.

Domine lesu Christe spes mea et totumrefugium meum;...te hodie eligo mihi inDeum protectorem meum, in gubernatoremvitae meae, in provisorem omnium necessi­tatum| mearum,incoezsolatorem|omniumdolorum et angustiarum ac temptationümomniumque laborum meorum, quibus labo­rare me necesse est numero dieruni vitaemeae pro amore tuo et animae meaesalute.Tu refugium meum, tu domus mea, tu civitasmea, tu habitatio mea, tu cibus meus,tupotus meus, tu requies et refectio, tu sociusdilectus, tu intimus amicus, tu cognatus etproximus, tu frater et soror, tu pater etpatronus, tu pastor et custos totius vitaemeae, cui me et omnia mea fideliter com­mendo, quia non est salus ex/ra /e, nectuta vita aósgue fe?.

O Iesu, dulce nomen super omnia nominasanctorum in caelo et in terra, cui omnegenu flectitur caelestium, terrestrium et in­

! Orationes de passione Domini 4, P. 3, p. 346,l. 23. — * De elevatione mentis P. 2, p. 409 sq,l. 20.

424 LIBER III. CAPUT LIX.

fernorum, angelorum et hominum! Estomihi adzwfor et jfrotector 2n omni mecessitatepropter nomen sanctum tuum, benedictumin saecula!, Quotienscumque tristis fuero,aspice inmme et miserere mei: et consolabituranima mea?, Fiat ergo misericordia tuaDomine super me, gratia tua in omnibuscomitetur mecum, sitque oculus tuus superme die ac nocte, et manus tua protegat mesemper a dextris et a sinistris, ac recto zfinereme digneris perducere im domum habitationisgloriae tuae, ubi te merear laudare et bene­dicere sine fine. men?.

! Manuale parvulorum c. 12, n. 2. -— ? Sermonesde vita et passione Domini 8, P. 3, p. 108, 1. 3. —3 De elevatione mentis P. 2, p. 411, l. r.

LIBER IV.

DE SACRAMENTO.

Devota exhortatio ad sacramcommunionem.

Vox Chrzisü.

Venite ad me, omnes, qui laboratiset onerati estis, et ego reficiam vos, dicitDominus. Panis, quem ego dabo, caromea est, pro mundi vita. Accipite etcomedite, hoc est Corpus meum, quodpro vobis tradetur: hoc facite in meamcommemorationem. Qui manducat meamcarnem, ét bibit meum sanguinem, in memanet, et ego in illo. Verba, quae egolocutus sum vobis, spiritus et vita sunt.

CAPUTI.

(Cum quanta reverentia Christus sitsuscipiendus.Fox discpul.

I. Haec sunt verba tua, Christe, veritasaeterna, quamvis non uno tempore pro­

426 LIBER IV. CAPUTI.

lata, nec uno in loco conscripta. Quiaergo tua sunt et vera, gratanter mihi etfideliter cuncta sunt accipienda. Tuasunt, et tu ea protulisti; et mea quoquesunt, quia pro salute mea ea edidisti.Libenter suscipio ea ex ore tuo, ut arctiusinserantur cordi meo. Excitant me verbatantae pietatis, plena dulcedinis et dilec­tionis; sed terrent me delicta propria, etad capienda tanta mysteria me reverberatimpura conscientia. Provocat me dulcedoverborum tuorum, sed onerat multitudovitiorum meorum.

2. Tubes, ut fiducialiter ad te accedam,Si tecum velim habere partem, et ut im­mortalitatis accipiam alimoniam,si aeter­nam cupiam obtinere vitam et gloriam.Venite, inquis, ad me omnes, qui labora­tis et onerati estis, et ego reficiam vos.O dulce et amicabile verbumin aurepeccatoris, quod tu, Domine Deus meus,egenum et pauperem invitas ad com­munionem tui sanctissimi Corporis. Sedquis ego sum, Domine, ut ad te prae­sumam accedere? Ecce, caeli caelorumte non capiunt; et tu dicis: Venite adme omnes.

LIBERIV. CAPUT I. 427

3. Quid sibi vult ista piissima dignatioet tam amicabilis invitatio? Quomodoausus ero venire, qui nihil boni mihiconscius sum, unde possim praesumere?Quomodote introducam in domum meam,qui saepius offendi benignissimamfaciemtuam? Reverentur angeli et archangeli,metuunt sancti et iusti; et tu dicis: Ve­nite ad me omnes? Nisi tu, Domine, hocdiceres, quis verum esse crederet? Et nisitu iuberes, quis accedere attemptaret?

4. Ecce, Noé, vir iustus, in arcaefabrica centum annis loboravit, ut cumpaucis salvaretur: et ego quomodo mepotero una hora praeparare, ut mundifabricatorem cum reverentia. sumàm?Moyses, famulus tuus magnus et spe­cialis amicus tuus, arcam ex lignis im­putribilibus fecit, quam et mundissimovestivit auro, ut tabulas legis in ea re­poneret: et ego, putrida creatura, audebote, conditorem legis ac vitae datorem,tam facile suscipere? Salomon, sapientis­simus regum Israel, templum magnificumseptem annis in laudem nominis tui aedi­ficavit, et octo diebus festum dedicationiseius celebravit, mille hostias pacificas ob­

428 LIBER 1V. CAPUT I.

tulit et arcam foederis in clangore buc­cinae et iubilo in locum sibi praeparatumsollemniter collocavit. Et ego infelix etpauperrimus hominum, quomodo te indomum meam introducam, qui vix me­diam expendere devote novi horam etutinam vel semel digne fere mediam?

5. O mi Deus, quantum illi ad placen­dum tibi agere studuerunt! Heu, quampusillum est, quod ago: quam breveex­pleo tempus, cum me ad communican­dum dispono! Raro totus collectus, ra­rissime ab omni distractione purgatus.Et certe in tua salutari deitatis praesentianulla deberet occurrere indecens cogitatio,nulla etiam occupare creatura: quia nonangelum, sed angelorum dominum suscepturus sum hospitio.

6. Est tamen valde magna distantiainter arcam foederis cum suis reliquiiset mundissimum corpus tuum cum suisineffabilibus virtutibus; inter legalia illasacrificia futurorum praefigurativa et ve­ram corporis tui hostiam, omnium anti­quorum sacrificiorum completivam.

7. Quare igitur non magis ad tuamvenerabilem inardesco praesentiam? Cur

LIBER IV. CAPUT I. 429

non maiori me praeparo sollicitudine adtua sancta sumenda, quando illi antiquisancti patriarchae et prophetae, regesquoque et principes, cum universo po­pulo, tantum devotionis demonstraruntaffectum erga cultum divinum?

8. Saltavit devotissimus rex Davidcoram arca Dei totis viribus, recolensbeneficia olim indulta patribus; fecitdiversi generis organa, psalmos edidit,et cantari instituit cum laetitia, .cecinitet ipse frequenter in cithara, SpiritusSancti afflatus gratia; docuit populumIsrael toto corde Deum laudare, et oreconsono diebus singulis benedicere etpraedicare. Si tanta agebatur tunc de­votio, ac divinae laudis extitit recordatiocoram arca testamenti: quanta nunc mihiet omni populo christiano habenda estreverentia et devotio in praesentia sacra­menti, in sumptione excellentissimi cor­poris Christi?

9. Currunt multi ad diversa loca provisitandis reliquiis sanctorum, et miranturauditis gestis eorum, ampla aedificia tem­plorum inspiciunt, et osculantur sericis etauro involuta sacra ossa ipsorum. Et

430 LIBER IV. CAPUTI.

ecce, tu praesens es hic apud me inaltari, Deus meus, Sanctus sanctorum,Creator hominum, et Dominus angelorum.Saepe in talibus videndis curiositas esthominum et novitas invisorum, et modicusreportatur emendationis fructus, maximeubi est tam levis sine vera contritionediscursus. Hic autem in sacramento al­taris totus praesenses, Deus meus, homoChristus Iesus: ubi et copiosuspercipituraeternae salutis fructus, quotienscumquefueris digne ac devote susceptus. Adistud vero non trahit levitas aliqua, neccuriositas aut sensualitas, sed firmafides,devota spes et Sincera caritas.

IO. O invisibilis conditor mundi Deus,quàm mirabiliter agis nobiscum; quamsuaviter et gratiose cum electis tuis dis­ponis, quibus temet ipsum in sacramentosumendum proponis! Hoc namque omnemintellectum superat; hoc specialiter de­votorum corda trahit et accendit affectum.Ipsi enim veri fideles tui, qui totam vitamsuam ad emendationem disponunt, ex hocdignissimo sacramento magnam devotio­nisgratiam et virtutis amorem frequenterrecipiunt.

LIBER IV. CAPUT I. 431

II. O admirabilis et abscondita gratiasacramenti, quam norunt tantum Christifideles, infideles autem et peccatis ser­vientes experiri non possunt! In hocsacramento confertur spiritualis gratia,et reparatur in anima virtus amissa, etper peccatum deformata redit pulchri­tudo. Tanta est aliquando haec gratia,ut ex plenitudine collatae devotionisnon tantum mens, sed et debile cor­pus vires sibi praestitas sentiat am­pliores.

12. Dolendum tamenvalde et miseran­dum supertepiditate et neglegentia nostra,quod non maiori affectione trahimur adChristum sumendum, in quo tota spessalvandorum consistit et meritum. Ipseenim est sanctificatio nostra et redemptio;ipse consolatio viatorum, et sanctorumaeterna fruitio. Dolendum itaque valde,quod multi tam parum hoc salutare myste­rium advertunt, quod caelum laetificat,etmundumconservatuniversum.. Heucaecitas et duritia cordis humani, tamineffabile donum non magis attendere, etex cotidiano usu etiam ad inadvertentiamdefluere!

432 LIBER IV. CAPUT I.

I3. Si enim hoc sanctissimum sacra­mentum in uno tantum celebraretur loco,et ab uno tantum consecraretur sacerdotein mundo: quanto putas desiderio adillum locum et ad talem Dei sacerdotemhomines afficerentur, ut divina mysteriacelebrari viderent? Nunc autem multifacti sunt sacerdotes, et in multis locisoffertur Christus, ut tanto maior appareatgratia et dilectio Dei ad hominem, quantolatius est sacra communio diffusa perorbem. Gratias tibi, Iesu bone, pastoraeterne, qui nos paupereset exules digna­tus es pretioso corpore et sanguine tuoreficere, et ad haec mysteria percipiendaetiam proprii oris tui alloquio invitare,dicendo: Venite ad me omnes, qui laboratiset onerati estis, et ego reficiam vos.

Consideratio.

Ego sum panis vivus de caelo descendens:qui praesto vitam mundo. Ego sum pastorbonus qui pasco oves meas simplices etoboedientes: voluntatem propriam relinquen­tes, et meam in omnibus sequentes. Egosum manna absconditum gaudium angelorum,pascha christianorum, felicitas sanctorum;

LIBER IV. CAPUT I 433

angelos aperta visione laetificans: et hominesin terra sacramento meo communicans!,Veniant ad me humiles et devoti: procedantsacerdotes et ministrl albis induti; accedantad mensam meam cum summa reverentiasinguli christiani ?.

Dicite filiae Sion: Ecce Rex tuus venittibi mansuetus? (Mt 21, 5). Ecce Rex tuus,venit tibi. Ecce Rex tuus; non terrenusnon temporalis, nec mortalis: sed caelestisaeternus et immortalis: Ecce venit nonregnare in mundo: sed salvare: mundumsanguine suo. Ecce Rex non rex Romanorumaut Francorum: sed Rex regum et Dominusomnium dominorum. . . . Ecce Rex tuusquem desideras quem amas: in quem credis,et in quo speras.... Ab ipso dependetcaelum et terra: et eius imperio regituromnis creatura. Euius potentiae nemo re­sistere potest: eius sapientia disponunturuniversa.... Ecce venit. Venit non in auroet argento, nec indutus purpura et bysso;non in equis phaleratis, aut armis splenden­tibus, non in clangore buccinae et citharae:sed in humilitate et paupertate, in man­suetudine et caritate; ut amaretur potius

! Sermones de vita et passione Domini 29, P.3,p.274, l. 13. — ? Ib. 1. 7. — ? Ib. 2, P. 3; p. 67,l. 6.

Thomae a Kempis Imit. Ed. 3. 28

434 LIBER IV. CAPUT I.

quam timeretur: ut attraheret magis ad sepeccatores quam fugaret. ... Venit infirmi­tatem tuam adiuvare: et tolerantiam in ad­versis docere. Venit a terrenorum appetiturevocare: et ad caelestia amandasustollere.Venit virtutes praedicare: et finem vitiisimponere. Venit gratiam infundere: et cae­lestium consolationum dulcedine laetificare.Venit omnibus bonis te replere: et ab om­nibus malis eripere. ... Venit omnia suatibi conferre: et super omnia bona se ipsumtibi in perpetuum fruendum praebere. Venitad errantem via; ad ignorantem veritas, admortuum vita: ad caecum lumen, ad infirmummedicus; ad desolatum consolator!.

O si bene intellegeresac diligenter animad­verteres qualis ac quantae maiestatis sit isteRex gloriae; attolleres utique portas cordistui affectuosissime, et introduceres ad teRegem perennis gloriae: quia cum summaexultatione, cum ingenti honore, et sollemnipraeparatione, decet talem ac tantum Regemsuscipere. Si enim mandassettibi rex aliquisterrenus, aut unus ex principibus elus, crasveniam ad te, para mihi hospitium, voloapud.te mansionem facere; qualem putas

! Sermones de vita et passione Domini 2, P. 3,p. 71 sqq, 1l.29.

LIBER IV. CAPUT II. 435

haberes sollicitudinem, quantamque duceresadmirationem? Nunc ecce mandat tibi Rexde caelo loquens per prophetam (Am 4, 12),praeparare in occursum Dei tui Israel: quiaego veniam et habitabo in medio tui. Idcircoad hunc suscipiendum hospitem, cordis tuiadorna thalamum; quia non solum ad tevenire, sed etiam in te habitare desiderat:et tamquam in thalamo suaviter requiescere'.

Tu es ipse Rex meus et Deus meus (PsA3, S). Terret me impuriztas mea, sed iterumme trahi et allicit ad te maxima humilitaset 2zas fua. Ad te confugio, quia nihilboni in meinvenio ?.

CAPUTII.

Quod magna bonitas et caritas Deiin sacramento homini exhibetur.

Vox dicpud.

I. Super bonitate tua et magna miseri­cordia tua, Domine,confisus, accedo aegerad Salvatorem, esuriens et sitiens ad fon­tem vitae, egenus ad Regem caeli, servusad Dominum, creatura ad Creatorem, de­

! Ib. p. 75, 1. 3. — *?Soliloquium animae c. 22,n. I 5.

| 28 *

436 LIBER IV. CAPUTII.

solatus ad meum pium Consolatorem. Sedunde hoc mihi, ut venias ad me? Quisego sum, ut praestes mihi te ipsum?Quomodo audet peccator coram te ap­parere? et tu quomodo dignaris ad pec­catoremvenire? Tu nosti servum tuum,et scis, quia nil boni in se habet, undehoc illi praestes. Confiteor igitur vilitatemmeam, agnosco tuam bonitatem, laudopietatem, et gratias ago propter nimiamcaritatem. Propter temet ipsum enim hocfacis, non propter mea merita; ut bonitastua mihi magis innotescat, caritas amplioringeratur, et humilitas perfectius com­mendetur. Quia ergo tibi hoc placet,et tu sic fieri iussisti, placet et mihi dig­natio tua; et utinam iniquitas mea nonobsistat !

2. O dulcissime et benignissime Iesu,quanta tibi reverentia et gratiarum actiocum perpetua laude pro susceptione sacricorporis tui debetur, cuius dignitatemnullus hominum explicare potens inveni­tur! Sed quid cogitabo in hac com­munione, in accessu ad Dominum meum,quem debite venerari nequeo, et tamendevote. suscipere desidero? Quid cogitabo

LIBER IV. CAPUTII. 437

melius et salubrius, nisi me ipsum totaliterhumiliando coram te, et tuam infinitambonitatem exaltando supra me? Laudote, Deus meus, et exalto in aeternum.Despicio me, et subicio tibi in profundumvilitatis meae. |

3. Ecce, tu Sanctus sanctorum, et egosordes peccatorum. Ecce, tu inclinas tead me, qui non sum dignusad te respicere.Ecce, tu venis ad me, tu vis esse mecum,tu invitas ad convivium tuum. Tu mihidare vis caelestem cibum et panem an­gelorum ad manducandum: non aliumsane quam te ipsum, panem vivum,qui de caelo descendisti, et das vitammundo.

4. Ecce, unde dilectio procedit, qualisdignatio illucescit! quam magnaegratia­rum actiones et laudes tibi pro his deben­tur! O quam salutare et utile consiliumtuum, cum istud instituisti! quam suaveet iucundum convivium, cum te ipsumin cibum donasti! O quam admirabilisoperatio tua, Domine! quam potensvirtustua! quam infallibilis veritas tua! Dixistienim, et facta sunt omnia: et hoc factumest, quod ipse iussisti.

438 LIBER lV. CAPUTII.

5. Mira res, et fide digna, ac humanumvincens intellectum: quod tu, DomineDeus meus, verus Deus et homo, submodica specie panis et vini integer con­tineris, et sine consumptione a sumentemanducaris. Tu, Domine universorum,qui nullius habes indigentiam, voluistiper sacramentum tuum habitare in nobis;conserva cor meum et corpus immacu­latum ; ut laeta et pura conscientia saepiustua valeam celebrare mysteria, et ad meamperpetuam accipere salutem, quae ad tuumpraecipue honorem et memoriale perennesanxisti et instituisti.

6. Laetare, anima mea, et gratias ageDeo pro tam nobili munere et solaciosingulan in hac lacrimarum valle tibirelicto. Nam quotiens hoc mysteriumrecolis et Christi Corpus accipis, totienstuae redemptionis opus agis et particepsomnium meritorum Christi efficeris. Ca­ritas etenim Christi numquam minuitur,et magnitudo propitiationis eius numquamexhauritur. Ideo nova semper mentisrenovatione ad hoc disponere te debes,et magnum salutis mysterium attenta con­sideratione pensare. Ita magnum, novum

LIBER 1V. CAPUTII. 439

et iucundum tibi videri debet, cum cele­bras aut missam audis, ac si eodem dieChristus primum in uterum virginis descen­dens homofactus esset, aut in cruce pen­dens pro salute hominum pateretur etmoreretur.

Consideratio.

Quotzens missa celebratur, et hostia verboDei consecratur; Zo£egssDeus noster ad Ae­mines venit: pro hominibus de caelo Zescendit;cum hominibus manere desiderat, quos creavitet redemit: ac in aeternum beatificare in­tendit. O guzaz magna mzrabilia agit Deusin sacramento; eusz zmpossibzleest facerequodcumquevoluerit in caelo et in terra: prosancti nominis sui gloria et aezerza memorza?.O quam suavis est, Domine, spiritus tuus(Sap 12, 1), qui, ut dulcedinem tuam in filiosgratiae demonstrares, pane suavissimo decaelo praestito esurlentes animas replestibonis internis, fastidiosos divites dimittensinanes?*. Tu es salutare vultus mei et Deusmeus: vere super omnia mihi amandus. Nemote pulchrior, nemo amabilior: nemo te no­

! Sermonesad novicios 30, P. 6, p. 310, l. 4. —? Jb. p. 309, l. 20. —? De tribus tabernaculisC. 3, n. 6.

440 LIBER 1V. CAPUT Il.

bilior, nemo te sanctior. Tu omnibus sapien­tibus sapientior: omnibus ditior, omnibusmaior. "Tui sunt caeli et tua est terra(Ps 88, 12): mare et omnia quaein eis sunt!,

Vide exzguzfafez* et indigentiam meam,clementissime Iesu; attende affectum cordismei, quem ad te gero et habeo; non quiaego dignus sum, sed quia tu Zemzgsus es,qui ab indignis zez dedzgnar:istangi et amari ?.Infirmus sum et ulcerosus, saza animammeam. Caecus sum et nudus; illumina tene­bras meas: et orna me virtutibus veris *.

Sedadhucquidagam n memoriam etlaudemsanctissimi nominis tui? Multa deberem agere;multis teneor et obligor et vix ad minimasufficio. Exultabo in te, laudabo te, magnificabo te, glorificabo te. Digne adorabote,quia Deus meus es tu, in quem credidi,quem amavi, quem quaesivi, quem semperoptavi. O dulcissime et super omnia ama­bilissime Iesu, sis devotissime salutatus, altis­sime laudatus et nunc et aeternaliter ab omnicreatura benedictus. Dicant et pro me laudesimmensas omnes angelorum chori, tibi semperassistentes *.

1 Sermones de vita et passione Domini 5, P.3,p. 90, l. 7. — ? Soliloquium animaec. 22, n. 5. —3 Sermones de vita et passione Domini 5, P. 3,p. 89, 1. 29. — * Soliloquium animae c. 22, n. 4

LIBER lV. CAPUTIII. 441

CAPUTIII.

Quod utile sit saepe communicare.

Vox discibui.

I. Ecce, ego ad te venio, Domine, utbene mihi sit ex munere tuo, et laetificerin convivio sancto tuo, quod parasti indulcedine tua pauperi, Deus. Ecce, inte est totum, quod desiderare possumet debeo; tu salus mea et redemptio,spes et fortitudo, decus et gloria. Laeti­fica ergo hodie animam servi tui, quon­iam ad te, Domine Iesu, animam meamlevavi. Desidero te nunc devote ac re­verenter suscipere; cupio te in domummeam inducere, quatenus cum Zachaeomerear a te benedici ac inter filios Abra­hae computari. Anima mea corpus tuumconcupiscit, cor meum tecum uniri de­siderat.

2. Trade te mihi, et sufficit. Nampraeter te nulla consolatio valet. Sinete esse nequeo, et sine visitatione tuavivere non valeo. Ideoque oportet mefrequenter ad te accedere, et in remediumsalutis meae recipere; ne forte deficiam

442 LIBER 1V. CAPUT III.

in via, si fuero caelesti fraudatus alimonia.Sic enim tu, misericordissime lesu, prae­dicans populis et varios curans languores,aliquando dixisti: Nolo eos ieiunos di­mittere in domum suam, ne deficiant invia. Age igitur hoc mecum modo, quite pro fidelium consolatione in sacramentoreliquisti. Tu es enim suavis refectioanimae: et qui te digne manducaverit,particeps et heres erit aeternae gloriae.Necessarium quidem mihi est, qui tamsaepe labor et pecco, tam cito torpescoet deficio, ut per frequentesorationes etconfessiones ad sacram corporis tui per­ceptionem me renovem, mundem et ac­cendam; ne forte diutius abstinendo asancto proposito defluam.

3. Proni enim sunt sensus hominis admalum ab adulescentia sua; et nisi suc­currat divina medicina, labitur homo moxad peiora. Retrahit ergo sancta com­munio a malo et confortat in bono. Sienim modo tamsaepe neglegens sum ettepidus, quando communico aut celebro;quid fieret, si medelam non sumerem,et tam grande iuvamen non quaererem?Et licet omni die non simaptus, nec

LIBER IV. CAPUT III. 443

ad celebrandum bene dispositus; dabotamen operam, congruis temporibusdivinapercipere mysteria, ac tantae gratiae parti­cipem me praebere. Nam haec est unaprincipalis fidelis animae consolatio, quam­diu peregrinatur a te in mortali corpore,ut saepius memor Deisui dilectum suumdevota suscipiat mente.

4. O mira circa nos tuae pietatis dig­natio, quod tu, Domine Deus, Creatoret Vivificator omnium spirituum, ad pau­perculam dignaris venire animam, et cumtota divinitate tua ac humanitate eiusimpinguare esuriem! O felix mens, et:beata anima, quae te, Dominum Deumsuum, meretur devote suscipere, et intua susceptione spiritali gaudio repleri!O quam magnum suscipit Dominum,quam dilectum inducit hospitem, quamiucundum recipit socium, quam fidelemacceptat amicum, quam speciosum etnobilem amplectitur sponsum prae om­nibus dilectis, et super omnia desidera­bilia amandum! Sileant a facie tua, dul­cissime dilecte meus, caelum et terra etomnis ornatus eorum; quoniam quid­quid laudis habent ac decoris, ex digna­

444 LIBER 1V. CAPUTIII.

tione tuae est largitatis, nec ad decoremtui pervenient nominis, cuius sapientiaenon est numerus.

Consideratio.

Quaere spiritualem azzmae refectionemquam Christus praeparavit accedentibus adpretios] corporis sui mensam:. omnibus cor­porahbus epulis dulciorem |. ,Sa/us anzmaesaepe confieri saepe communicare?. Beatuspauper et mendicus, qui cotidie transit propane cael et, donec accipiat unam micam,non cessat supplicare humiliter ante mensamDei. .Beafws, qui vocatur ad coenam Agniet, donec pervemat ad convivium supernum,accipit ezus. sacramentum?. |

Studeas, fidelis anima, talem te exhibereChristo, caelesti sponso, ut eius gratia etconsolatione digna semper existas, quiaper ipsum et in ipso copiosissime reperies,quod te in quavis anxietate positam con­soletur. Quanto frequentius ad zbsumaccesseriseiusque lateri vicinius et tuum applicueris,tanto tibi dulcior et iucundior apparebit *.

1 Sermones de vita et passione Domini 30, P.3,p. 282, 1. 27. ——? Sermones ad novicios 30, P.6,p. 308, 1. 19. — ? Vallis liliorum c. 13, n. 3. —* Soliloquium animae c. I9, n. 4.

LIBER IV. CAPUT III, 445

Ipse est, qui te fecit et redemit; ipse prote laboravit, certavit et vicit. Ipse est ad­vocatus tuus et propitiatio pro peccatis tuis.Ipse est cozsolafor tuus, provisor tuus etgubernator tuus. Ipse est ueeuws ef smm­gularis dilecíus tuus, qui pascitur inter liliaet intra ubera tua optat commorari. Quisumquam tibi tanta bona fecit? Quis tantacaritate te dilexit? 4 Aueacaccede, huzc tejraebe 1.

O venerande et summe amande Iesu!Vere tu es manna absconditum, omne habensin se delectamentum: et omnem vincensalienam suavitatem. Tu paradisus voluptatis,tu hortus deliciarum ; tu fons sapientiae, soliustitiae, lux mundi, gaudium caeli, paxcordis, solacium anzmae: spes in tribulatione,refugium in temptatione, auxilium in omninecessitate ?. 7» fe omua invenio et habeo,te donante et miserante; et gquzdgwidextra/£e quaero et Zesidero , parum vel nihilmihi prodesse sentio?. /z 47esolo /ef£umbonum meum. .Da 7e zpsum mil, et suffuaanimae meae, Domine Deus salutis meae.Amenf,

! Ib. c. 22, n. 1. — ? Sermonesde vita et pas­sione Domini 7, P. 3, p. 100sq, l. 7 29. — ? Vallisliliorum c. 28, n. 3. — * Ib. c. 34, n. 4

446 LIBER IV. CAPUT IV.

CAPUT IV.

Quod multa bona praestantur devotecommunicantibus.

Vox dicapu.

I. Domine Deus meus, praeveni servumtuum in benedictionibus dulcedinis tuae,ut ad tuum magnificum sacramentumdigne ac devote merear accedere. Ex­cita cor meum in te, et a gravi torporeexue me. Visita me in salutari tuo adgustandam in spiritu suavitatem tuam,quae in hoc sacramento tamquam infonte plenarie latet. Illumina quoqueoculos meos ad intuendum tantum my­sterium, et ad credendum illud indubitatafide me robora. Est enim operatio tua,non humana potentia; tua sacra institutio,non hominis adinventio. Non enim adhaec capiendaet intellegendaaliquis ido­neus per se reperitur, quae angelicametiam subtilitatem transcendunt. Quidergo ego peccator indignus, terra et cinis,de tam alto sacro secreto potero investi­care et capere?

2. Domine, in simplicitate cordis mei,in bona firma fide et in tua iussione ad

LIBER IV. CAPUTIV. 447

te cum spe ac reverentia accedo ; et verecredo, quia tu praesens es hic in sacra­mento, Deus et homo. Vis ergo, ut tesuscipiam, et me ipsum tibi in caritateuniam. Unde tuam precor clementiam,et specialem ad hoc imploro mihi donarigratiam, ut totus in te liquefiam et amorepereffuam, atque de nulla aliena con­solatione amplius me intromittam. Estenim hoc altissimum et dignissimum sacra­mentum, salus animae et corporis, medi­cina omnis spiritalis languoris, in quovitia mea curantur, passiones frenantur,temptationes vincuntur aut minuuntur,gratia maior infunditur, virtus inceptaaugetur, firmatur fides, spes roboratur,et caritas ignescit ac dilatatur.

3. Multa namque bona largitus es, etadhuc saepius largiris in sacramento di­lectis tuis devote communicantibus, Deusmeus, susceptor animae meae, reparatorinfirmitatis humanae, et totius dator con­solationis internae. Nam multam ipsis con­solationem adversus variamtribulationeminfundis, et de imo deiectionis propriaead spem tuae protectionis erigis, atquenova quadam gratia eos intus recreas et

448 LIBER IV. CAPUT IV,

ilustras, ut, qui anxii primum, et sineaffectione se ante communionem sen­serant, postea refecti cibo potuque cae­lesti in melius se mutatos inveniant. Quodidcirco cum electis tuis dispensanter agis,ut veraciter agnoscant et patenter ex­periantur, quantum infirmitatis ex se ipsishabeant, et quid bonitatis ac gratiae exte consequantur. Quia ex semetipsis fri­gidi, duri et indevoti, ex te autem fer­ventes, alacres et devoti esse merentur.Quis enim ad fontem suavitatis humiliteraccedens, non modicum suavitatis indereportat? Aut quis iuxta copiosum ignemstans, non parum caloris inde percipit?Et tu fons es semper plenus et super­abundans, ignis iugiter ardens et num­quam deficiens.

4. Unde si mihi non licet haurire deplenitudine fontis, nec usque ad satietatempotare, apponam tamen os meum adforamen caelestis fistulae, ut saltem modi­cam inde guttulam capiamad refocillan­dam sitim meam, et non penitus ex­arescam. Et si necdum totuscaelestis ettam ignitus, ut Cherubim et Seraphim,esse possum, conabor tamen devotioni

LIBER IV. CAPUT IV. 449

insistere et cor meum praeparare, ut velmodicam divini incendii flammam exhumili sumptione vivifici sacramenti con­quiram. Quidquid autem mihi deest,lesu bone, salvator sanctissime, tu prome supple benigne ac gratiose, qui omnesad te dignatus es vocare, dicens: Venitead me omnes, qui laboratis et oneratiestis, et ego reficiam vos.

5. Ego quidem laboro in sudore vultusmei, dolore cordis torqueor, peccatisoneror, temptationibus inquietor, multismalis passionibus implicor et premor; etnon est qui adiuvet, non est qui liberetet salvum faciat, nisi tu, Domine Deus,salvator meus: cui committo me et omniamea, ut me custodias et perducas invitam aeternam. Suscipe me in laudemet gloriam nominis tui, qui corpus tuumet sanguinem in cibum et potum mihiparasti. Praesta, Domine Deus salutarismeus, ut cum frequentatione mysterii tuicrescat meae devótionis affectus.

Consideratio.

Debet omnis sacer locus a nobis in re­verentia semper haberi: propter multa Zeze­

Thomae a Kempis Imit. Ed. 3. 29

450 LIBER IV. CAPUT IV.

fca quae ibidem orantibus solent devoti:praestari. . .. bi sacerdos celebrans offertDeum sacrifcium omni sacrificio dignius:ibi communicansrecipit sanctissimum corpusDominicum angelorum cibum omni donodignissimum !. In quo quidem loco humanaiunguntur divinis, ima summis, terrena cae­lestibus: per sacramenta Christi quae ibidemtractantur et celebrantur a sacerdotibus inmissis *.

Iesus est salvator mundi. Ipse est sespiorum, consolatio devotorum, pax mansueto­rum, divitiae pauperum, gloria humilium,fortitudo debilium, via errantium, lumencaecorum, baculus claudorum, unctio ari­dorum, levamen oppressorum, iuvamen.tri­bulatorum et omnium bonorum singularerefugium ?. Per ipsum habebis accessum adPatrem, et ab ipso omes eratza tib donaturet zzius amplior znfundstur *. Qui de hocfonte biberit, non sitiet umquam. Habetenim /onfem omnium cozsolatiomnum;habetet paradisum omnis voluptatis 5.

Vere, Domine, non est similis tibi inpulchritudine et in gloria, in divitiis et po­

! Sermonesad novicios 30, P. 6, p. 307, l1.4. —? Ib. 28, P. 6, p.286, l1.12. — ? Soliloquiumanimae c. 24, n. 5. — * Ib. c. 22, n. r. — 5 Desolitudine et silentio c. 2, n. 34.

LIBER IV. CAPUT IV. 451I

tentia, neque talis in caelo et in terra. Tues enim solus altissimus super omnem crea­turam. Multum est, quod creaturis donasti,ex quibus magna pulchritudo, sapientia etbonitas tua relucet; sed nihil in comparationebeatae et gloriosae praesentiae!. Adhaerettibi anima mea et super omnia data te diligit,quamvis pulchrum sit et dulce, quod mihiex caritate miseris. Tu namque solus sponsuses, cetera donaria sunt et indicia amoris.Non diligam ea pro te, nec credam sineteomnia mihi posse sufficere, ne forte cumilis amittam et te ?,

Aperi cor meum in lege tua sancta, reddemihi laetitiam salutaris tui, dilata cor meumad .currendam viam tuam, confirma me inverbis tuis; quia zoz est, qui ad?wvet, monest, qui praeter. fe salvum faaat, ad vitamaeternam perducat?. Tu supple pro me, quodminus valet vis mea perfcere*. Exaudi me,Deus, cum deprecor, cum tribulor, cumlaetor, cum sanus sum. In owzzbus me &bcommendo, et te in aeternum benedico?*. Daergo feliciter te frui et in fruibili unioneuna tecum perpetuo beatificari 5.

! Soliloquium animae c. 17, n. 7. — ? Ib. c. 16,n. 8. — ? Vallis liliorum c. 28, n. 3. ——* Soliloquium animae c 22, n. 5. — ? Ib. c. 16, n. 8.

29*

452 LIBER l1V. CAPUT V.

CAPUT V.

De dignitate sacramenti et statusacerdotali.

Vox dzech.

I. Si haberes angelicam puritatem etsancti Iohannis baptistae sanctitatem, nonesses dignus hoc sacramentum acciperenec tractare. Non enim hoc meritis de­betur hominum, quod homo consecretet tractet Christi sacramentum, et sumatin cibum panem angelorum. Grande mini­sterium 'et magna dignitas sacerdotum,quibus datum est, quod angelis non estconcessum. Soli namque sacerdotes ritein ecclesia ordinati potestatem habentcelebrandi et corpus Christi consecrandi.Sacerdos quidem minister est Dei, utensverbo Dei, per iussionem et institutionemDei; Deus autem ibiprincipalis est auctoret invisibilis operator, cui subest omne,quod voluerit, et paret omne, quodiusserit.

2. Plus ergo credere debes Deo omni­potenti in hoc excellentissimo sacramento,quam proprio sensui aut alicuisigno visi­bili. Ideoque cum timore et reverentiaad hoc opus est accedendum. Attende

LIBER IV. CAPUT V. 453

tibi et vide, cuius ministerium tibi tra­ditum est per impositionem manus epi­ScOopi. Ecce, sacerdos factus es, et adcelebrandum consecratus; vide nunc, utfideliter et devote in suo tempore Deosacrificium offeras, et te ipsum irreprehen­sibilem exhibeas. Non alleviasti onus tuum,sed arctiori iam alligatus es vinculo disci­plinae, et ad maiorem teneris perfectionemsanctitatis. Sacerdos omnibus virtutibusdebet esse ornatus, et aliis bonae vitaeexemplum praebere. Eiusconversatio noncum popularibus et communibus hominumviis, sed cum angelis in caelo aut cumperfectis viris in terra.

3. Sacerdos sacris vestibus indutusChristi vices gerit, ut Deum prose etpro omni populo suppliciter et humiliterroget. Habet ante se et retro Dominicaecrucis signum, ad memorandam iugiterChristi passionem. Ante se crucem incasula portat, ut Christi vestigia diligenterinspiciat, et sequi ferventer studeat. Postse cruce signatus est, ut adversa quae­libet ab alis illata clementer pro Deotoleret. Ante se crucem gerit, ut propriapeccata lugeat; post se, ut aliorum etiam

454 LIBER IV. CAPUT V.

commissa per compassionem defleat, etse medium inter Deum et peccatoremconstitutum esse sciat, nec ab orationeet oblatione sancta torpescat, doneceratiam et misericordiam impetrare me­reatur. Quando sacerdos celebrat, Deumhonorat, angeloslaetificat, ecclesiam aedi­ficat, vivos adiuvat, defunctis requiempraestat, et sese omnium bonorum parti­cipem efficit.

Consideratio.

Inter cetera divini cultus obsequia emicat,et domum orationis illustrat: atque ingredien­tes ecclesiam ad orandum excitat, et in divinoamore corda fidelium accendit; cum sacerdof£essacris vestibus zndufi ad altare reverenteraccedunt, missas devote celebrant: et prose et communipopulo sacrificium Deo summeplacitum offerunt, et pie intercedunt!. Ubi­cumque ergoin ecclesia ista devota et sanctaofficia debitis temporibus reverenter et dili­genter fiunt; ibi Deus habitat, ibi praesidet,docet et gubernat: sicut in Apocalypsi beatusIohannesait (Apc 21, 3). Ecce tabernaculumDei cum hominibus: et habitabit cum illis?,

! Sermones ad novicios 28, P. 6, p. 282, 1.20. —? Ib. p. 285, l. 16.

LIBER IV. CAPUT V. 455

Quando sacra hostia in altari sacerdotismanibus levatur et hominibus adoranda osten­ditur; tunc CZ7zsfus pro nobis passus etcrucifixus sub mystico velamine praesentatur:vere adoratur, devote invocatur, digne Zezoe­ratur. In iMlahora, dum Christus in altariinter manus sacerdotis Deo Patri pro salutevUzvorumet defunctorum offertur, te ipsumcura cum omnibus tibi in orationibus com­mendatis offerre, in acquisitionem et pos­sessionem perpetuae salutis et ut omnessintparties huius pretiosissimi sacrificii, quodimmolatum semel in cruce sufficiens estpretium pro peccatis totius saeculi ?.

O felix mater ecclesia vere apud te estDeus absconditus; thesaurus infinitus, copiosaredemptio: et salus aeterna!? O dulcissimumamicum, prae omnibus dilectis gratiosissimohonore suscipiendum! Quiet tantae dignitatisest et nobilitatis, ut nulla persona, nullacreatura tam valens et elegans sit, quae eipraesentari debeat vel assimilari; et iterumtantae humilitatis et bonitatis existit, ut adhominem inopem et infirmum venire atquesub tectum eius intrare non dedignetur *.

! Ib. 30, P. 6, p. 310, 1. 18, — ? Epistula 5,n. 3. — ? Sermones ad novicios 30, P. 6, p. 309,l. 12. — * Desolitudine et silentio c. 2, n. 32 33.

456 LIBER IV. CAPUTVI.

CAPUT VI.

Interrogatio de exercitio antecommunionem.

Vox dzscui.

I. Cum tuam dignitatem, Domine, etmeam vilitatem penso, valde contremiscoet in me ipso confundor. Si enim nonaccedo, vitam fugio; et si indigne meingessero, offensam incurro. Quid ergofaciam, Deus meus, auxiliator meus etconsiliator in necessitatibus?

2. Tu doce me viam rectam; proponebreve aliquod exercitium sacrae com­munioni congruum. Utile est enim scire,qualiter scilicet devote ac reverenter tibipraeparare debeam cor meum, ad reci­piendum salubriter tuum sacramentum,seu etiam celebrandum tam magnum etdivinum sacrificium.

Consideratio.

Bene illi animae, quae huic sponso etamico dulcisimo ad se venienti Zemummentis semper arat, parandoque cotidiemundiorem efficere curat! Ipse utique libenshanc intrabit, qui, antequam mundari in­

LIBER IV. CAPUT VII. 457

cepisset, ad hoc venit, ut eiceret tenebraseius et mundaret eam sibi.

Veni, Domine Iesu, et munda me; lavaet exterge me; ut merear puro corde etcasto corpore szscpere ie, quia non estmihi bonum esse sine te !.

CAPUT VII.

De discussione propriae conscientiaeet emendationis proposito.

Vox ddecti.

I. Super omnia cum summahumilitatecordis et supplici reverentia, cum plenafide et pia intentione honoris Dei, adhoc sacramentum celebrandum, tractan­dum et sumendum oportet Dei accederesacerdotem.— Diligenterexaminacon­scientiam tuam et pro posse tuo veracontritione et humili confessione eammunda et clarifca: ita ut nil grave

.habeas aut scias, quod te remordeat etliberum accessum impediat. Habeas dis­plicentiam omnium peccatorum tuorumin generali, et pro cotidianis excessibusmagis in speciali doleas et gemas. Et

! De solitudine et silentio c. 2, n. 34.

458 LIBER IV. CAPUT VII.

si tempus patitur, Deo in secreto cordiscunctas confitere passionum tuarum mi­serias.

2. Ingemisce et dole, quod adhuc itacarnalis sis et mundanus; tam immorti­ficatus a passionibus, tam plenus con­cupiscentiarum motibus; tam incustoditusin sensibus exterioribus, tam saepe multisvanis phantasiis implicatus; tam multuminclinatus ad exteriora, tam neglegensad interiora; tam levis ad risum et dis­solutionem, tam durus ad fletum et com­punctionem; tam promptus ad laxiora etcarnis commoda, tam segnis ad rigorem etfervorem ; tam curiosus ad nova audiendaet pulchra intuenda, tam remissus adhumilia et abiecta amplectenda; tam cu­pidus ad multa habenda, tam parcus addandum, tam tenax ad retinendum; taminconsideratus in loquendo, tam incon­tinens in tacendo; tam incompositus inmoribus, tam importunus in actibus; tameffusus super cibum, tam surdus ad Deiverbum; tam velox ad quietem, tamtardus ad laborem; tamvigilans ad fa­bulas, tam somnolentus advigilias sacras;tam festinus ad finem, tam vagus ad

LIBER IV. CAPUT VII. 459

attendendum; tam neglegens in horispersolvendis, tam tepidus in celebrando,tam aridus in communicando; tam citodistractus, tam raro plene tibi collectus;tam subito commotus ad iram, tam facilisad alterius displicentiam; tam pronus adiudicandum, tam rigidus ad arguendum;tam laetus ad prospera, tam debilis inadversis; tam saepe multa bona proponens,et modicum ad effectum perducens.

3. His et aliis defectibus tuis, cumdolore et magna displicentia propriaeinfirmitatis confessis ac deploratis, fr­mum statue propositum semper emendandivitam tuam et in melius proficiendi. Deindecum plena resignatione et integra volun­tate offer te ipsum in honorem nominismei in ara cordis tui holocaustum per­petuum, corpus tuum scilicet et animammihi fideliter committendo: quatenus etsic digne merearis ad offerendum Deosacrificium accedere, et sacramentumcorporis mei salubriter suscipere.

4. Non est enim oblatio dignior etsatisfactio maior pro peccatis diluendis,

quam se ipsum pure et integre cumoblatione corporis Christi in missa et in

460 LIBER IV. CAPUT VII.

communione Deo offerre. Si fecerit homo,quod in se est, et vere paenituerit, quo­tienscumque pro venia et gratia ad meaccesserit: Vivo ego, dicit Dominus, quinolo mortem peccatoris, sed magis, utconvertatur et vivat: quoniam pecca­

torum suorum non recordabor amplius,sed cuncta sibi indulta erunt.

Consideratio.

Misereri potius eligo quam irasci, parceremalens quam punire. Tam pius et misericorssum, ut semper paratior sim ad indulgendum,quam tu ad paenitendum, promptior addandum, quam tu ad rogandum. Quid igiturtimes, quid trepidas, ad sinum tantae pietatisaccedere? Et cur te alienares a gratia meatam sponte oblata? Quid dicit propheta deme? «Accedite», inquit, «ad eum, et illu­minaminiet faciesvestrae non confundentur»(Ps33,6). Ego magis accuso raritatem accessustui, quam frequentem accessum, et plus timi­dam verecundiam, quam promptam veniaepraesumptionem. De mea bonitate confidere,rectae humilitatis et magnae fidei est in­dicium. Haec dico, ut non pecces; quodsipeccaveris, non desperes, sed cito resurgas ..

! Soliloquium animae c. 18, n. 4 5.

LIBER 1V. CAPUT VII. 461

Cum /umzbtaíe et cordis comfrionme ad com­fessionis remedium celeriter recurrendum est !.Cito namque veniam a Deo obtinebit: quis­quis de peccatis suis veraciter Ze/ezs, decetero freier se emendareproponi*.

Deus meus, vitam meam maculavi peccatismultis; sed vide lacrimas meas, quas fundoin conspectu tuo pro eis. Scio enim, quianon habitat in me bonum, et quamdiumortale gero corpus, non sum liber apeccatis. Facio igitur malum et pecco coti­die, et quod gravius est, multa patior abiresine gemitu et dignacontritione. Nam exterioribus rebus et vanis curiositatibus saepiusintentus et implexus, non possum tam cele­riter reverti ad salutares fletus. Ideo tamfortiter multiplicantur in me peccatorumtenebrae, fontes obstruentes gratiae et venasdivinae consolationis,non admittentes. Parcemihi, Domine, parce mihi. Tuumest darecor novum, creare cor mundum et prae­parare ibi secretum habitaculum, ut fiat locus

requietionis tuae et tabernaculum noministui, qui es amator munditiae et hospesbonaeconscientiae?,

! Sermones ad novicios 8, P. 6, P. 59, 1. 27. —? Sermones de vita et passione Domini 26, P. 35,p. 239, 1. 2. — ? Soliloquium animae c. 3, n. I 3.

462 LIBER IV. CAPUT VIII.

CAPUT VIII.

De oblatione Christi in cruce et propriaresignatione.

Vox düecti.

I. Sicut ego me ipsum, expansis incruce manibus et nudo corpore, propeccatis tuis Deo Patr sponte obtuli,ita ut nihil in me remaneret, quin totumin sacrificium divinae placationis transiret:ita debes et tu temet ipsum mihi volun­tarie in oblationem puram et sanctam,cotidie in missa, cum omnibus viribuset affectibus tuis, quanto intimius vales,offerre. Quid magis a te requiro, quamut te studeas mihi exintegro resignare?Quidquid praeter te ipsum das, nihilcuro: quia non quaero datum tuum,sed te.

2. Sicut non sufficeret tibi omnibushabitis, praeter me: ita nec mihi placerepoterit, quidquid dederis, te non oblato.Offer te mihi, et da te totum pro Deo,et erit accepta oblatio. Ecce, ego metotum obtuli Patri pro te; dedi etiamtotum corpus meum et sanguinem in

^

LIBER IV. CAPUT VIII. 463

cibum, ut totus tuus essem, et tu meuspermaneres. Si autem in te ipso steteris,nec sponte te ad voluntatem meam ob­tuleris, non est plena oblatio, nec integraerit inter nos unio. Igitur omnia operatua praecedere debet spontanea tui ipsiusin manus Dei oblatio, si libertatem con­sequi vis et gratiam. Ideo enim tampauci illuminati et liberi intus efficiuntur,quia se ipsos ex toto abnegare nesciunt.Est firma sententia mea: Nisi quis renun­tiaverit omnibus, non potest meus essediscipulus. Tu ergo si optas meus essediscipulus, offer te ipsum mihi cum omni­bus affectibus tuis.

Consideratio.

Quis est, qui vel in modico me imitarigestit? Quisquis ille est, dilectus est mihi.Si diligis, sequere me. En, pauperet zudustandem zz cruce sum suspensus!.

Tunc te amplector; cum ores affectionescordis fui ad me traho: ita ut nil in creaturissit, quod te abstrahere aut allicere possit. ...Ettuncmeamplecteris;quandozz/zzo cordzs

! De tribus tabernaculis c. I, n. 9.

464 LIBER IV. CAPUT VIII.

affectu te mihi unitum sentis, et tam ardenterastringls: v4 fofus eus esse webs, et nihiltibl de privato amore reservas. Tunc poteriscum sponsa in Canticis dicere. Dilectusmeus mihi et ego ili: qui pascitur interlilia (Ct 2, 16). Si te sponte relinqueres,et omnia terrena vilipenderes; ego te inmeum familiarem reciperem: et in virtutibusdivitem facerem. Qui enim mihi devotusfuerit, et totus deditus: ego ero illi rursumtotus ex toto apertus; quia ideo sum Deushomo incarnatus: ut homo in meesset per­petue beatus. .Deaszme fotum homini:Romo fofus esset. dedztus mii. Nam deliciaemeae esse cumfilis hominum (Prv 8, 31);quibus veni dare etiam regnum caelorum:et per contemptum mundi perducere adaeternum consortium angelorum !.

Da fe ipsum Deoet fotum, quod habes;da ei, quidquid agis, scis et vales, et erisditior et carior Deo, quam fuisti? OfferJDeo cor tuum plene et ora: Obsecro, salvi­fica, benedic et sanctihca me, Domine, quihabitas in caelis; fiat voluntas tua in meomni tempore*.

! Sermones de vita et passione Domini 8, P. 3,p. 113 sq, l. 22. — * Vallis liliorum c. 26, n. 3. —* Hospitale pauperum c. 17, n. 1.

LIBER IV. CAPUT IX, 465

CAPUT IX.

Quod nos et omnia nostra Deo debemusofferre et pro omnibusorare.

Vox discpui.

i. Domine, omnia tua sunt, quae incaelo sunt, et quae in terra. Desiderome ipsum tibi in spontaneam oblationemofferre, et tuus perpetue permanere. Do­mine, in simplicitate cordis mei offerome ipsum tibi hodie in servum sempi­ternum, in obsequium et in sacrificiumlaudis perpetuae. Suscipe me cum hacsancta oblatione tui pretiosi corporis;quam tibi hodie in praesentia angelorum,invisibiliter assistentium , offero, ut sitpro me et pro cuncto populo tuo insalutem.

2. Domine, offero tibi omnia peccataet delicta mea, quae commisi coram teet sanctis angelis tuis a die, quo primumpeccare potui, usque ad horam hanc,super placabili altari tuo: ut tu omniapariter incendas et comburas igne cari­tatis tuae, et deleas universas maculas

"peccatorum meorum, et conscientiammeam ab omni delicto emundes, et re­

466 LIBER 1V. CAPUT IX.

stituas mihi gratiam tuam, quam peccandoamisi, omnia mihi plene indulgendo etin osculum pacis me misericorditer as­sumendo.

3. Quid possum agere pro peccatismeis, nisi humiliter ea confitendo etlamentando, et tuam propitiationem in­cessanter deprecando? Deprecor te, ex­audi me propitius, ubi asto coram te,Deus meus. Omnia peccata mea mihimaxime displicent, nolo ea umquamamplius perpetrare; sed pro eis doleoet dolebo, ' quamdiu vixero, paratuspaenitentiam agere et pro posse satis­facere. Dimitte mihi, Deus, dimitte mihipeccata mea, propter nomen sanctumtuum, salva animam meam, quam pre­tioso sanguine tuo redemisti. Ecce com­mitto me misericordiae tuae, resigno memanibus tuis. Age mecum secundumbonitatem tuam, non secundum meammalitiam et iniquitatem.

4. Offero etiam tibi omnia bona mea,quamvis valde pauca et imperfecta; uttu ea emendeset sanctifices; ut ea gratahabeas et accepta tibi facias, et semperad meliora trahas; nec non ad beatum

LIBER IV. CAPUT IX. 467

ac laudabilem finem me pigrum et in­utilem homuncionem perducas.

5. Offero quoque tibi omnia pia de­sideria devotorum, necessitates parentum,amicorum, fratrum, sororum, omniumquecarorum meorum, et eorum, qui mihivel alis propter amorem tuum bene­fecerunt, et qui orationes et missas prose suisque omnibus dici a me desidera­verunt et petierunt; sive in carne adhucvivant, sive jam saeculo defuncti sint;ut omnes sibi auxilium gratiae tuae,opemconsolationis,protectionema peri­culis, liberationem a poenis adveniresentiant, et ut ab omnibus malis erepti,gratias tibi magnificas laeti persolvant.

6. Offero etiam tibi preces et hostiasplacationis, pro illis specialiter, qui mein aliquo laeserunt, contristaverunt, autvituperaverunt, vel aliquod damnum velgravamen intulerunt; pro his quoqueomnibus, quos aliquando contristavi, con­turbavi, gravavi et scandalizavi, verbis,factis, scienter vel ignoranter, ut nobisomnibus pariter indulgeas peccata nostraet mutuas offensiones. Aufer, Domine,a cordibus nostris omnem suspicionem,

468 LIBER IV. CAPUT IX.

indignationem, iram et disceptationem,et quidquid potest caritatem laedere etfraternam dilectionem minuere. Miserere,miserere, Domine, misericordiam tuam.poscentibus, da gratiam indigentibus; etfac nos tales existere, ut simus dignigratia tua perfrui, et ad vitam proficia­mus aeternam. Amen.

Consideratio.

Respice, clementissime Pater, de sanctuariotuo et dé excelso caelorumhabitaculo supersacrificium acceptabile tibi. Intuere saco­sandam RAostamumugenii Pili fui, quamOffert vultui tuo pro nobis. Ipse est enimsummus sacerdos et verus pontifex, qui nonalienam hostiam, sed propriam carnem deditad immolandum in ara crucis pro vita sae­culi. Z*opitiare ergo zi peccatori hodieper. hanc salutarem victimam. Esto exorabilismihi infirmo homini, multum labili et vitioso:qui non sum dignus respicere caelum nequecalcare terram, quoniam te Creatorem meumoffendi saepissime, saepius agendo, loquendo,cogitando contra praecepta tua irreverenteret insensate!, Sed, omi Pater fidelissime,quid agam, quia nil dignum in mereperio

' Orationes de passione Domini 1, P. 3, p. 333, l. 6.

LIBER l1V. CAPUT IX. 469

aptum dono gratiae tuae. Verumtamen, bonePater, cuius sunt omnia dona bonorum,scio,quia nullius indiges, et tamen te parva nostradelectant, si ea devote et spontaneetibi viderisofferri. Daboigitur aliquid et modicum, quodmihi relictum deperire potest, amori tuo sacri­ficabo. Nam tibi oblatum melius mihi manet,et tamen mercesfutura nondeerit tam libereofferenti. Si auderet quis inhaesitanter sedonaretibi, tu te utique redderes illi... Nuncergo si digneris accipere, ecce voluntarie"mezbsum offero et tuae dispositioni animammeam et corpus meum fidenter derelinquo.Voluntatem quoque propriam, qua pinguiusnil tibi offertur, ex hac hora et deincepspromptissimo corde resigno, quemadmodumdilectus filius tuus, Christus Dominus nostersuam tibi commisit voluntatem, ut nostramin sua abnegatione obtineret salutem, formampraebens sequentibus se fidelibus brevi etpleno sermone, quem dixit. Pater mi, nonsicut ego volo, sed sicut tu, fiat voluntas tua!.

Suscipe me hodie in sameta oblatione , quanulla sanctior est et praestantior, quae tibivenerabiliter offertur per manus sacerdotumtuorum diebus singulis pro vivis et mortuisac pro cunctis necessitatibus nostris. Proficiathaec mihi et omnibus orationibus meis com­

! Ib. p. 337 sq, 1. 25.

470 LIBER IV. CAPUT X.

mendatis, quorum necessitas et fides tibinota est, szve zam praesentes szye absentesAuic sollemni celebrationi existant. Perveniantad te preces eorum et devotio, coopereturilis ad salutem ineffabilis virtus et efficaciasacramenti, quod divinitus est institutum,non humanitus investigandum, sed pie co­lendum, fideliter adorandum, firmiter cre­dendüm et usque ad consummationem saeculicontinuandum !.

Conserva, quaeso, per orbem famulostuos, longe lateque dispersos, tuo tamenservitio specialiter deputatos. Fac eos enar­rare laudes tuas et voce consonaubiquegloriam tuam praedicare. Excita corda eorumvalenter.in amore tui et dona eis omnia operasua sancto fine consummare*,

CAPUT X.

Quod sacra communio de facili non estrelinquenda. |

Vox delecti.

I. Frequenter recurrendum est ad fontemgratiae et divinae misericordiae, ad fontembonitatis et totius puritatis: quatenus a

! Orationes de passione Domini 1, P. 3, p. 336,l. i3. — ? Soliloquium animae c. II, n. 2.

LIBER 1V. CAPUT X. 471

passionibus tuis et vitiis curari valeas, etcontra universas temptationes et fallaciasdiaboli fortior atque vigilantior efficimerearis. Inimicus sciensfructum et re­medium maximum in sacra communionepositum, omni modo et occasionenititurfideles et devotos, quantum praevalet,retrahere et impedire.

2. Cum enim quidam. sacrae com­munioni se aptare disponunt, peioressatanae immissiones patiuntur. Ipse ne­quam spiritus, ut in Iob scribitur, venitinter filios Dei, ut solita illos nequitiasua perturbet, aut timidos nimium reddatet perplexos: quatenus affectum eorumminuat vel fidem impugnando auferat:si forte aut omnino communionemrelin­quant, aut cum tepore accedant. Sednon est quidquam curandum deversutiiset phantasiis illius, quantumlibet turpibuset horridis; .sed cuncta phantasmata incaput eius sunt retorquenda. Contem­nendus est miser et deridendus; necpropter insultus eius et commotiones, quassuscitat, sacra est omittenda communio.

3. Saepe etiam impedit nimia sollici­tudo pro devotione habenda, et anxietas

472 LIBER ]V. CAPUTX.

quaedam de confessione facienda. Agesecundum consilium sapientum, et deponeanxietatem et scrupulum; quia gratiamDei impedit et devotionem mentis destruit.Propter aliquam parvam turbationem velgravitatem sacram ne dimittas com­munionem; sed vade citius confiteri, etomnes offensiones aliis libenter indulge.Si vero tu aliquem offendisti, veniambumiliter precare, et Deus libenter in­dulgebit tibi.

4. Quid prodest diu tardare confes­sionem, aut sacram differre communionem?Expurga te cumprimis, expue velocitervenenum, festina accipere remedium, etsenties melius, quam si diu distuleris.Si hodie propter istud dimittis, crasforsitan aliud maius eveniet: et sic diuposses a communione impediri et magisineptus fieri. Quanto citius vales, a prae­senti gravitate et inertia te excutias: quianihil importat diu anxiari, diu cum tur­batione transire, et ob cotidiana obstaculase a divinis sequestrare. Immo plurimumnocet diu communionem protelare; namet gravem torporem consuevit inducere.Pro dolor! quidam tepidi et dissoluti

LIBER IV. CAPUTX. 473

moras confitendi libenter accipiunt, etcommunionem sacram idcirco differri cu­piunt, ne ad maiorem sui custodiam sedare teneantur.

5. Heu, quam modicam caritatem etdebilem devotionem habent, qui sacramcommunionem tam faciliter postponunt!Quam felix ille et Deo acceptus habetur,qui sic vivit, et in tali puritate conscien­tiam suam custodit, ut etiam omni diecommunicare paratus, et bene affectatusesset, si ei liceret, et sine nota agereposset. 5i quis interdum abstinet humili­tatis gratia, aut legitima impediente causa,laudandus est de reverentia. Si autemtorpor obrepserit, se ipsum excitare debet,et facere, quod in se est; et Dominusaderit desiderio suo pro bona voluntate,quam specialiter respicit.

6. Cum vero legitime praepeditusest,habebit semper bonam voluntatem, etpiam intentionem communicandi, et sicnon carebit fructu sacramenti. Potestenim quilibet devotus, omni die et omnihora, ad spiritualem Christi communionemsalubriter et sine prohibitione accedere;et tamen certis diebus et statuto tempore

474 LIBER IV. CAPUT X.

corpus sui Redemptoris cum affectuosareverentia sacramentaliter debet suscipere,et magis laudem Dei et honorem prae­tendere, quam suam consolationem quae­rere. Nam totiens mystice communicat,et invisibiliter reficitur, quotiens incarna­tionis Christi mysterium passionemquedevote recolit, et in amore eius accenditur.

7. Qui aliter se non praeparat, nisiinstante festo, vel consuetudine com­pellente, saepius imparatus erit. Deatus,qui se Domino in holocaustum offert,quotiens celebrat aut communicat. Nonsis in celebrando nimis prolixus aut fe­stinus, sed serva bonum communemmodum, cum quibus vivis. Non debesalis generare molestiamet taedium, sedcommunem servare viam secundum maio­rum institutionem, et potius aliorum ser­vire utilitati, quam propriae devotionivel affectui.

Consideratio.

Qui caelum inhabitat et omnem caelestemcuriam sua deifica praesentia laetificat, adhuccum pauperibus hominibus esse eorumqueho­spitia mendicare et ingredi, quotienscumquedesideraverint et sibi aperuerint, non despicit.

LIBER IV. CAPUT x. 475

Unde sic ait: «Ecce, ego sto ante ostiumet pulso; si quis aperuerit mihi, intrabo adilum et cenabo cum illo et ipse mecum»(Apc 3, 20).

Fit autem ista cena, quandocumque CZzz­sfus spirituali menie vel etiam communionesacramentali devote et suscpiur et man­ducatur!.

Tam pius et misericors est lesus: tamdulcis et mitis est Christus; ut si quis ellocum in corde praeparaverit, absque dubiolumen gratiae suae libenter illi ostendet: etcum eo cenabit *.

Est maxima consolatio animae, despicientisjam cuncta praesentia, soli Deo et sibi insilentio vacare, ut Christum, consolatoremanimarum omnium, saepius ad suam sumatconsolationem et profectum. Non est illimateria externae laetitiae, non aegra speslongioris vitae; sed habet intus in animaChrstum, propter quem omnia terrena so­lacia aestimat detrimenta, loquens cum beatis­sima Agatha. Mens mea solidata est et inChristo fundata, ideo non curo haec ima.Tantum mihi consortium suum Christus donetamicabiliterque confabuletur, et satis dulciter

«

! Desolitudine et silentio c. 2, n. 33. — ? Ser­mones ad novicios 4, P. 6, p. 35, 1. 27.

476 LIBER 1V. CAPUT X.

consolabor. Excedunt quippe eius colloquiaomnium consolatorum verba!.

Sed omnium bonorum aemulator, 2zao/us,tantam considerans hominis cum Deo pac­tionem, non patitur eum sine molestia temp­tationis in sancto proposito consistere. Cu,randum ergo summopere est et vigilandumcontra zequifiasezus. Nam saepe gravitristitiasaepetaedio affligit bene conversantem, etcuncta quae possunt eum angustiare, admemoriam ducit?. Lapsum tepidum hostiscallidus decipit; quatenus parum paeniteat,tarde ad confessionem eat: communicaredifferat?. ;,Segquisquis firmiter in Deo con­fidit eiusque amori nihil anteponit, sedmundum et omnia,: quae mundi sunt, calcare appetit, se ipsumque volenti animo adomnes perferendas tristitias, amaritudines etgravedines exponit, nullumque aliud solaciumquam Christum, unicum omnium bonorumsolacium, concupiscit, profecto non tantumtristitiae et acediae, sed omnium temptantiumvitiorum victor et expulsor erit. Eleganterpersuadet S. Antonius dicens. Unicaratiovincendi inimicum laetitia spiritualia. Namqui virilis est et alacer in Domino, quamvis

! De solitudine et silentio*c 2, n. 36. — *?Ib.n. 37. — ? Sermones ad novicios 15, P. 6, p. 117,l. 10.

LIBER 1V. CAPUT XI. 477

fuerit impetitus temptationibus, potens eritadversarium suum expugnare. E contrariotristitiae et acediae morbo languens, etiamsiarmamenta resistendi habet, nulla utitur po­tentia. Deficit enim corde et formidine, acpusillanimitate propria saepe ante prosterni­tur, quam labor eum proelii tangat. Qua­propter, o miles Christi, indue animam virilemet ne paveas ad sonitum folii volantis; sedresumptis viribus sta constanter adversusmultiplices diaboli conatus nec credas men­dacio eius. Dominus omnipotens ipse eritprotector tuus et merces tua magna nimis '.

CAPUT XI.

Quod corpus Christi et sacra scripturamaxime sint animae fideli necessaria.

Vox discipuli.

I. O dulcissime Domine Iesu, quantaest dulcedo devotae animae, tecum epu­lantis in convivio tuo, ubi ei non aliuscibus manducandus proponitur, nisi tu,unicus dilectus eius, super omnia desideriacordis eius desiderabilis. Et mihi quidemdulce foret in praesentia tua ex intimo

' De solitudine et silentio c. 2, n. 37 33 39.

478 LIBER IV. CAPUT XI.

affectu lacrimas fundere, et cum piaMagdalena pedes tuos lacrimis irrigare.Sed ubi est haec devotio? ubi lacrimarumsanctarum copiosa effusio? Certe in con­spectu tuo et sanctorum angelorum tuo­rum totum cor meum ardere deberet etex gaudio flere. ITabeo enim te in sacra­mento vere praesentem, quamvis alienaspecie occultatum.

2. Nam in propria et divina claritatete conspicere, oculi mei ferre non possent,sed neque totus mundusin fulgore gloriaemaiestatis tuae subsisteret. In hoc ergoimbecillitati meae consulis, quod te subsacramento abscondis. Habeo vere etadoro, quem angeli adorant in caelo;sed ego adhuc interim in fide, illi autemin specie et sine velamine. Me oportetcontentum esse in lumine verae fidei, etin ea ambulare, donec aspiret dies aeternaeclaritatis, et umbrae figurarum inclinentur.Cum autem venerit, quod perfectum est,cessabit usus sacramentorum; quia beatiin gloria caelesti non egent medicaminesacramentali; gaudent enim sine fine inpraesentia Dei, facie ad faciem gloriameius speculantes; et de claritate in clari­

LIBER IV. CAPUT XI. 479

tatem abyssalis Deitatis transformati, gu­stant verbum Dei caro factum, sicut fuitab initio et manet in aeternum.

3. Memor horum mirabilium, gravemihi fit taedium etiam quodlibet spiri­tuale solacium: quia quamdiu Dominummeum aperte in sua gloria non video,pro nihilo duco omne, quod in mundoconspicio et audio. Testis es tu mihi,Deus, quod nulla res me potest conso­lari, nulla creatura quietare, nisi tu, Deusmeus, quem desidero aeternaliter con­templari. Sed non est hoc possibile,durante me in hac mortalitate. Ideooportet, ut me ponam ad magnam pa­tientiam, et me ipsum in omnidesideriotibi submittam. Nam et sancti tui, Do­mine, qui tecum iam in regno caelorumexultant, in fide et patientia magna, dumviverent, adventum gloriae tuae expecta­bant. Quod illi crediderunt, ego credo;quod illi speraverunt, ego spero; quoili pervenerunt, per gratiam tuam meventurumconfido.^ Ambulabointerimin fide, exemplis confortatus sanctorum.Habebo etiam libros sanctos pro solacioet vitae speculo; atque super haec omnia

480 LIBER IV. CAPUT XI.

sanctissimum corpus tuum pro singulariremedio et refugio.

4. Duo namque mihi necessaria per­maxime sentio in hac vita, sine quibusmihi importabilis foret ista miserabilisvita. In carcere corporis huius detentus,duobus me egere fateor, cibo scilicet etlumine. Dedisti itaque mihi infirmo sacrumcorpus tuum ad refectionem mentis etcorporis, et posuisti lucernam pedibusmeis verbumtuum. Sine his duobus benevivere non possem ; nam verbum Dei luxanimae meae, et sacramentum tuum panisvitae. Haec possunt etiam dici mensaeduae, hinc et inde in gazophylacio sanctaeEcclesiae positae. Una mensa est sacrialtaris, habens panem sanctum, id est,corpus Christi pretiosum; altera est divinaelegis, continens doctrinam sanctam, eru­diens fidem rectam, et firmiter usque adinteriora velaminis, ubi sunt sancta sanctorum, perducens.

5. Gratias tibi, Domine Iesu, lux lucisaeternae, pro doctrinae sacrae mensa,quam nobis per servos tuos prophetaset apostolos aliosque doctores ministrasti.Gratias tibi, Creator ac Redemptor ho­

LIBER IV. CAPUTXI. 481

minum, qui ad declarandam toti mundocaritatem tuam, cenam parasti magnam,in qua non agnum typicum, sed tuumsanctissimum corpus et sanguinem pro­posuisti manducandum: laetificans omnesfideles convivio sacro, et calice inebrianssalutari, in quo sunt omnesdeliciae para­disi, et epulantur nobiscum angeli sancti,sed suavitate feliciori.

6. O quam magnum et honorabile estofficium sacerdotum, quibus datum estDominum maiestatis verbis sacris coh­secrare, labiis benedicere, manibus tenere,ore proprio sumere, et ceteris ministrare!O quam mundae debent esse manusillae,quam purum os, quam sanctum corpus,quam immaculatum cor erit sacerdotis,ad .quem totiens ingreditur auctor puri­tatis! Ex ore sacerdotis nihil nisi sanctum,nihil nisi honestum et utile procedere

debet verbum, qui tam saepe Christiaccipit sacramentum.

7. Oculi eius simplices et pudici, quiChristi corpus solent intueri. Manus puraeet in caelum elevatae, quae Creatoremcaeli et terrae solent contrectare. Sacer­dotibus specialiter in lege dicitur: Sancti

482 LIBER IV. CAPUT XI.

estote, quoniam ego sanctus sum, DominusDeus vester.

8. Adiuvet nos gratia tua, omnipotensDeus, ut, qui officium sacerdotale sus­cepimus, digne ac devote tibi in omnipuritate et conscientia bona famularivaleamus. Et si non possumus in tantainnocentia vitae conversari, ut debemus:concede nobis tamen digne flere mala,quae.gessimus, et in spiritu humilitatisac bonae voluntatis proposito tibi fer­ventius de cetero deservire.

Consideratio.

Intolerabile ihi prorsus feret zm Aocmundo wiere, nisi spem haberem in te,Domine.JDeszderz&m| animaemeaeestesse lecum in regno caelorum; sed quia tem­pus meum nondum est paratum, exfecíabote usque ad vesperam. Interim haec mihisit consolatio in loco peregrinationis meae,quod memor sum nominis tui et maximaecaritatis tuae, et quod raesentem ie habeozn fide et sacramentzs ecclesiae !. O benignis­simeDomine Iesu Christe, misericordia meaet refugium meum in omni tribulatione et

! Soliloquium animae c. 22, n. 6.

LIBER IV. CAPUT XI. 483

angustia mea; o utinam digneris quandoquecum caelesti lumine comitantibus angelis indomum animae meae intrare: et cum aureoturibulo aromatibus pleno omnia interioramea turificare, et cor meum in templumSancti Spiritus consecrare; cruce sanctasignare, oleo gratiae inungere: aureamurnam cum manna ibi reponere, et Zórumlegzs tuae lateri meo fixe applicare; ut ineo studeam caelestia ac divina mandata tuadie ac nocte: quamdiu dego exulin terra !.

O salutaris hostia quae caeli pandis ostium;quam mirabilia dicuntur de te, quam ineffa­bilia sunt omnia quae latent in te: quampie et veraciter creduntur de te, et in­visibiliter operantur per te. Haec nobisproponuntur fideliter credenda, reverenter.celebranda: desideranter sumenda, suavitergustanda; incessanter recolenda, ardenteramplectenda: et cotidie pro omnium salutegratissime DeoPatri offerenda. Nam quotiensmissa celebratur, et hostia verbo Dei con­

'secratur; totiens Deus noster ad hominesvenit: pro hominibus de caelo descendit;cum hominibus manere desiderat, quos creavitet redemit: ac in aeternum beatificare intenditsicut promisit dicens: Ecce ego vobiscum sumomnibus diebus: usque ad consummationem

! Sermonesad novicios 30, P. 6, p. 303 sq, l. 22.

484 LIBER IV. CAPUT XII.

saeculi (Mt 28, 20). O solatiosum verbum,o pium et fidele testimonium, o magnum etindubitabile divinümque promissum: DeumAabere secum zz sacramento praesentem; quemangeli habent et adorant zn caeloregnantem !.

CAPUT XII.

Quod magna diligentia se debeatcommunicaturus Christo praeparare.

Voxdeci.

I. Ego sum puritatis amator et datoromnis sanctitatis. Ego cor purum quaero,et ibi est locus requietionis meae. Paramihi cenaculum grandestratum, et faciamapud te pascha cum discipulis meis. Sivis, ut veniam ad te et apud te maneam:expurga vetus fermentum, et munda cordistui habitaculum. Exclude totum saeculumet omnem vitiorum tumultum; sede tam­quam passer solitarius in tecto, et cogitaexcessus tuos in amaritudine animae tuae.Omnis namque amanssuo dilecto amatorioptimum et pulcherrimum praeparat lo­cum, quia in hoc cognoscitur affectussuscipientis dilectum.

! Sermones.ad novicios 30, P. 6, p. 309 sq, l. 25.

LIBER 1V. CAPUT XII. 485

2. Scito tamen te non posse satisfacerehuic praeparationi ex merito tuae actionis,etiam si per integrum annum te prae­parares et nihil aliud in mente haberes.Sed ex sola pietate et gratia mea per­mitteris ad mensam meam accedere: acsi mendicus ad prandium vocareturdivitis,et ille nihil aliud habeat ad retribuendumbeneficüis eius, nisi se humiliando et eiregratiando. Fac, quod in te est, etdiligenter facito, non ex consuetudine,non ex necessitate, sed cum timore etreverentia et affectu accipe corpus dilectiDomini Dei tui, dignantis ad te venire.Ego sum, qui vocavi, ego iussi fieri;ego supplebo, quod tibi deest: veni, etsuscipe me.

3. Cum gratiam devotionis tribuo,gratias age Deo tuo, non quia. dignuses, sed quia tui misertus sum. Si nonhabes, sed magis aridum te sentis,insisteorationi, ingemisce et pulsa; nec desistas,donec merearis micam aut guttam gratiaesalutaris accipere. Tu mei indiges, nonego tui indigeo. Nec tu me sanctificarevenis, sed ego tesanctificare et meliorarevenio. 'Tu venis, ut ex me sanctificeris

486 LIBER lV. CAPUT XII.

et mihi uniaris; ut novam gratiam recipiaset de novo ad emendationem accendaris.Noli neglegere hanc gratiam, sed praeparacum omnidiligentia cor tuum, et introducad te dilectum tuum.

4. Oportet autem, ut non solum tepraepares ad devotionem ante communio­nem, sed ut etiam te sollicite conservesin ea post sacramenti perceptionem. Necminor custodia post exigitur, quam devotapraeparatio prius. Nam bona postmodumcustodia optima iterum est praeparatioad maiorem gratiam consequendam. Exeo quippe valde indispositus quis redditur,si statim fuerit nimis effusus ad exteriorasolacia. Cave a multiloquio, mane insecreto, et fruere Deo tuo: ipsum enimhabes, quem totus mundus tibi auferrenon potest. Ego sum, cui te totum daredebes: ita ut jam ultra non in te, sedin me absque omni sollicitudine vivas.

Consideratio.

In Àocagnoscitur uniuscuiusque devotio etamor ad Christum, secundum quod ingeniosese aplare curaverit ad susceptionemeius. Timendum, quod multi ideo fructum parvum

LIBER IV. CAPUT XII. 487

accipiunt de mensa Christi, quia nec anteanec postea sunt in sufficienti custodia sui,nec satis reverenter recogitant, quis est, quiventurus est, nec postea ruminant, quia hodieSanctus sanctorumingressus est ad eos. Quiautem sollciti sunt, 27aeparaxve interioremdomum suam et occurrere laetanter obviamChristo, ipsi noverunt, quid efficaciae et suavi­tatis habeat haec sacrosancta communio !.Defle maculas culpae, ablue intima contritionereatus conscientiae; et pete ab eo oleummisericordiae, largitionem plenae indulgen­tiae: ac restitutionem novae gratiae ?,

Quotienscumquete ad fercepzionemcorporisChristi ?raeparas et perceptum tecum habes,esto, quaeso, memor fidelium defunctorumet implora tanto ardentius misericordiameius, quanto certius retines in te pignusaeternae redemptionis?. Sicut nobis de­sideramus subveniri post mortem, ita et eis,quo melius possumus, Deo opitulante, labo­remus subvenire. Oremus igitur pro carisnostris, quia post modicum eos sequemur,et cum melius habuerint, omnino in eademnecessitate recordabuntur nostri*.

! Desolitudine et silentio c. 2, n. 35. — ? Ser­mones de vita et passione Domini 6, P. 3, p. 98,]l. 22. — ? Epistula 5, n. 3. — * Ib. n. 1.

488 LIBER IV. CAPUTXII.

Convenit illo praecipue Zze, guo CArzstumsacramentaliter suscepzmusad hospitium cordisnostri, sacratiori nos insistere cws/odzaeetsaltem unum laetum diem cum ipso ducere,qui multis diebus et horis ab eius amplexudistrahimur. Non esset nimis mirum, si tuncanima devota cum eo esset tota, quando etipse non dimidiatus, sed totus ad eam veniredignatus est Christus. Quis enim, venientead se amico carissimo, statim cum allocutuseum semel fuerit, foras egredi festinat, ipsosolo in domorelicto; quin potius ingrediturcum eo, etiam si foris fuerit; et tanti hospitiscuram alacriter excipit, ita ut aliis hinc indeoccupatis huic soli se coniungit, tantoquefamiliarius alloquitur, propius assidet etcuncta dilectionis signa exhibet; quantosecurlor est, quia neminepraesente velaspiciente possit verecundari vel prohiberi.Hoc modo susceptionis Christi adventusdeberet ab omnibus famulantibus sibi recoli;et longe devotius et reverentius, quantomaior est omnibus amicis et creaturis, de­sideranter ab unoquoque nostrum recipi'.

Salvator meus et Redemptor meus es tu:Domine Deus meus?. Numquid "e zndzges;

! De solitudine et silentio c. 2, n. 3t 32. —? Sermones de vita et passione Domini 5, P.3,p. 89, l. 2o.

LIBER 1V. CAPUT XIII. 489

qui caelum et terram ad nutum possides?Et si mei servitii non eges: ego tamen ZwZHdZgeo0,cui servire teneor pro posse; cummihi gratia et virtus semper ex te crescat:et totum bonum meum ex te pendeat!.

CAPUT XIII.

Quod toto corde anima devota Christiunionem in sacramento affectare debet.

Vox discipulz.

I. Quis mihi det, Domine, ut inveniamte solum, et aperiam tibi totum cor meum,et fruar te, sicut desiderat anima mea,et iam me nemo despiciat, nec ullacreatura; me moveat vel respiciat, sed tusolus mihi loquaris, et ego tibi, sicutsolet dilectus ad dilectum loqui, et amicuscum amico convivari? Hoc oro, hocdesidero, ut tibi totus uniar, et cor meumab omnibus creatis rebus abstraham,magisque per sacram communionem acfrequentem celebrationem caelestia etaeterna sapere discam. Ah, Domine Deus,quando ero tecum totus unitus et ab­

lUJb. 7, P. 3, p. 101 sq, 1. 31.

490 LIBER 1V. CAPUTXIII.

sorptus, meique totaliter oblitus? Tu inme, et ego in te: et sic nos pariter inunum manere concede.

2. Vere tu es dilectus meus, electusex millibus, in quo complacuit animaemeae habitare omnibus diebus vitae suae.Vere tu pacificus meus, in quo pax summaet requies vera, extra quem labor et doloret infinita miseria. Vere tu es Deusabs­conditus; et consilium tuum non.est cumimpiis, sed cum humilibus et simplicibussermo tuus. O quam suavis est, Domine,spiritus tuus, qui ut dulcedinem tuam infilios demonstrares, pane suavissimo, decaelo descendente, illos reficere dignaris!Vere non est alia natio tam grandis, quaehabeat deos appropinquantes sibi, sicuttu, Deus noster, ades universis fidelibustuis; quibus ob cotidianum solacium etcor erigendum in caelum te tribuis adedendum et fruendum.

3. Quaeest enim alia gens tam inclita,sicut plebs christiana? Aut quae creaturasub caelo tam dilecta, ut anima devota,ad quamingreditur Deus, ut pascat eamcarne sua gloriosa? O ineffabilis gratia!o admirabilis dignatio! o amor immensus,

LIBER 1V. CAPUTXIII. 49I

homini singulariter impensus! Sed quidretribuam Domino pro gratia ista, procaritate tam eximia? Non est aliud, quodgratius donare queam, quam ut cor meumDeo meo totaliter tribuam et intime con­iungam. Tunc exultabunt omnia interioramea, cum perfecte fuerit unita Deo animamea. Tunc dicet mihi: Si tu vis essemecum, ego volo esse tecum. Et egorespondeboilli: Dignare, Domine, maneremecum, ego volo libenter esse tecum.Hoc est totum desiderium meum, ut cormeum tibi sit unitum.

Consideratio.

«Adhaesit anima post te» (Ps 62, 9). Tusuper omnia Deus, et ego inter ista inferiorahomo pauperculus. Tu solus altissimus, egovero mendicus sum et pauper. Quis ergome tibi eduzab;it? Quique terrigenae etfiliihominum, audite, quia possibile est ac facilli­mumapud Deum,ut fiat, quod scriptumest:«Simul in unum, dives et pauper»(Ps 48, 3).Pauper ego sum et omnibus indigens; seddives iste Deus meus est, nullius egens!.

O Deus meus, amor meus in loco per­egrinationis meae, quando ero Z fefus

| Soliloquium animae c. I3, n. 1 2.

492 LIBER IV. CAPUT XIII.

u"uitus, cum omnibus animae meae viribus,a te mihi datis et gratiose infusis? ! Domznuedignare esse mecum: et ego Lbenter volo essefecum?. Tu in me, et ego in fe per amorem,quem accendis in me?. OOdulcis societascum Christo et sub alis Christi! O gratiosaconiunctio, plena dilectione et suavitate Spiri­tus Sancti, quae melius sentitur, quam diciturf.

O dignissime Iesu, quid honoris umquamreperiam aut quam gratiarum actionem red­dam tibi, qui mihi infinitas misericordiasexhibuisti? Et si aliquid invenirem, quod tibidonare possem, nonne tuum esset, antequamdarem? Quid ergo retribuam? Parum velnihil habeo. Numquid de nihilo sacrificarepossum? Accipe tamen sacrificium humilitatis, paupertatis, nihileitatis meae; et sittotumtibi ascriptum, quidquid mihi impartirivoluisti 5.

Ego dilecto meo sum id quod sum: etpraeter ipsum non curo alium. [Ipsi solicupio intendere: ipsi me totaliter com­mendo; quia ipsi cura est de me: et ad

me sine dubio conversio eius *.

l.Vallis liliorum c. 29, n. 2. — ? Brevis ad­monitio spiritualis exercitii P. 2, p. 428, l. 15. —? Doctrinale iuvenum c. 1I, n. 2. — * Soliloquiumanimae c. I3, n. 3. — ? Ib. c. 22, n. 3. — 9 Ser-­monesde vita et passione Domini 25, P. 3, p. 209, l. 9.

LIBER 1V. CAPUT XIV. 493

CAPUT XIV.

De quorundam devotorum ardentidesiderio ad corpus Christi.

Vox discipuls.

1. O quam magna multitudo dulcedinistuae, Domine, quam abscondisti timenti­bus te! Quandorecordor devotorum ali­quorum ad sacramentum tuum, Domine,cum maxima devotione et affectu ac­cedentium, tunc saepius in me ipso con­fundor et erubesco, quod ad altare tuumet sacrae communionis mensam tam tepideet frigide accedo, quod ita aridus et sineaffectione cordis maneo, quod non sumtotaliter accensus coram te, Deo meo,nec ita vehementer attractus et affectus,sicut multi devoti fuerunt, qui prae nimiodesiderio communionis et sensibili cordisamore a fletu se non potuerunt continere:sed ore cordis et corporis pariter ad te,Deum, fontem vivum, medullitus in­hiabant, suam esuriem non valentesalitertemperare nec satiare, nisi corpus tuumcum omniiucunditate et spirituali aviditateaccepissent.

494 LIBER IV. CAPUT XIV.

2. O vera ardensfides eorum, probabileexistens argumentum sacrae praesentiaetuae! Isti enim veraciter cognoscuntDominum suum in fractione panis, quorumcor tam valide ardet in eis de Iesu am­bulante cum eis. Longe est a me saepetalis affectus et devotio, tam vehemensamor et ardor. Esto mihi propitius, Iesubone, dulcis et benigne, et concede pau-.peri mendico tuo, vel interdum modicumde cordiali affectu amoris tui in sacracommunione sentire, ut fides mea magisconvalescat, spes in bonitate tua pro­ficiat, et caritas semel perfecte accensaet caeleste manna experta numquamdeficiat.

3. Potens est autem misericordia tua,etiam gratiam desideratam mihi praestare,et in spiritu ardoris, cum dies beneplacititui venerit, me clementissime visitare.Etenim licet tanto desiderio tam specialiumdevotorum tuorumnon ardeo, tamen deeratia tua, illius magni inflammati desideriidesiderium habeo, orans et desiderans,omniumtalium fervidorum amatorumtuorum participem. me fieri, ac eorumsancto consortio annumerari.

LIBER 1V. CAPUT XIV. 495

Consideratio.

Domine Deus meus summe amabilis, me:mento zu pauperis; quia homo sumfragilis,non angelus sanctus; peccator magnus, noninnocens agnus; Zefzgusorator, non ferviduscontemplator. Et ideo nec dignus servitortuus, nec zzier devofos oratores debeo «eomputari, nec videri, nec mominari'. Ego nonsum dignus sicut ceteri boni fideles et Zezozfratres mei divinis consolationibus recreari,et inter caelestes convivas computari. Sedobsecro te Pater sancte dulcis ac pie Dominefac me mum ex minum vernaculis fuis utsim saltem novissimus pedisequus eorum,quorum vestigia non sum dignus osculari ?.

«Domine, dilexi decorem domus tuae etlocum habitationis gloriae tuae» (Ps. 25, 8).Dedisti te ipsum nobis in sacramento tamquamdulce manna in cibum, ne essemus in hocmundo sine Deo et angelorum cibo *. .Sz/zvzin te anima et multipliciter affligitur te nonadepto *. .Anima mea Zeszderavztte in nocte.Noxei est, cumtu, vera lux, non ades. Nullamaestimo huic tam molestam fore vel viderimolestiam, quam tuam abesse praesentiam *.

! Vallis liliorum c. 32, n. 2. —? Deelevationementis P. 2, p. 417, l. 15. — ? Doctrinale iuvenumC. 9, n. I. — €fSoliloquium animae c. 20, n. 3. —5'[b. c. I3, n. 4. |

496 LIBER IV. CAPUT XV.

CAPUT XV.

Quodgratia devotionis humilitate et suiipsius abnegatione acquiritur.

Fox dilecti.

I. Oportet te devotionis gratiam in­stanter quaerere, desideranter petere,patienter et fiducialiter expectare, gra­tanter recipere, humiliter conservare,studiose cum ea operari, ac Deo terminumet modum supernae visitationis, donecveniat, committere. Iumiliare praecipuete debes, cum parum aut nihil devotionisinterius sentis; sed non nimium deici,nec inordinate contristari. Dat saepeDeus in uno brevi momento, quod

longo negavit tempore; dat quandoquein fine, quod in principio orationis dis­tulit dare. |

2. Si semper cito gratia daretur, etpro voto adesset, non esset infirmo hominibene portabile. Propterea in bona speet humili patientia expectanda est devotionis gratia. "Tibi tamen et peccatistuis imputa, cum non datur vel etiamocculte tollitur. Modicum quandoqueest,

LIBER IV. CAPUT XV. 4097

quod gratiam impedit et abscondit; sitamen modicum, et non potius grandedici debeat, quod tantum bonum prohibet.Et si hoc ipsum modicum vel grandeamoveris, et perfecte viceris, erit, quodpetisti.

3. Statim namque, ut te Deo ex totocorde tradideris, nec hoc vel illud protuo libitu seu velle quaesieris, sed integrete in ipso posueris, unitum te invenieset pacatum; quia nil ita bene sapiet etplacebit, sicut beneplacitum divinae volun­tatis. Quisquis ergo intentionem suamsimplici corde sursum ad Deum levaverit,seque ab omni inordinato amore seudisplicentia cuiuslibet rei creatae evacua­verit, aptissimus gratiae percipiendae acdignus .devotionis munere erit. Dat enimDominus ibi benedictionem suam, ubivasa vacua invenerit. Et quanto perfectiusinfimis quis renuntiat, et magis sibi ipsiper contemptum sui moritur, tanto gratiacelerius venit, copiosius intrat et altiusliberum cor elevat.

4. Tunc videbit, et affluet, et mirabitur,et dilatabitur cor eius in ipso, quia manusDomini cum eo, et ipse se posuit totaliter

4998 LIBER 1V. CAPUT XV.

in manu eius usque in saeculum. Ecce,sic benedicetur homo, qui quaerit Deumin toto corde suo, nec in vanum accipitanimam suam. Fic in accipiendo sacrameucharistiam magnam promeretur divinaeunionis gratiam, quia non respicit adpropriam devotionem etconsolationem,sed super omnemdevotionem et con­solationem ad Dei gloriam et honorem.

Consideratio.

Cum praesens sum et blandior, cum 4e­votionemtribuo aut datam augeo, cum tantumprospera aut pro maiore parte iucunda prae­fero, tunc devote dicis: JDzece mi, diligote. Sed in benefactis solum me amare etlaudare, quid grande est? Nam et peccatoreshoc faciunt. Equidem me saepe benedicunt,cum acceperint, quod male cupiunt. Pro­ficias, proficias et ad perfectionem ascende.Pigeat semper debilem et mollem esse ; discesolidum edere cibum, non lacte parvulorumdiutius vesci. Transi ad numerum fortium.David, tenentium hastam et gladium etclypeum. Tolle crucem et sequere me.Festina inter illos computari, qui diversagravamina et multa exili genera pro me^sciunt portare. Nimis inclinaris ad consola­

LIBER IV. CAPUT XV. 499

tionem. Probare ergo te volo et inclinaread latus aliud, ut experiaris, quid pati possis,ne tibi innocens et sancta videaris. Recedamnec dimittam, qun diligenter te examinem,si in facie mihi benedixeris !.

Quod si moram fecero, expecda me usque zn diem wisilafionis. Veniens veniam etpromissioni meae satisfaciam. Tu autemorationi incumbe, sacrae lectioni intendeet in omnibus patientiam et longanimitatemtene.

Abstuli a te desiderium tuum et voluitemptare fidem et dilectionem tuam. Fecienim haec omnia, ut tuam infirmitatemapertius scires et meam bonitatem magisintellegeres. Agnosce ergo, quid ex me tibiveniat; vide, quam pauper ex tuo sis, siquando a me relinqueris. Nondum in veratui cognitione plene profecisti. Et quia ex­pedit plurimum hoc te scire, volui, ut ex­perimento disceres. Bonum est tibi, quodaliquando desolaris, quod tribularis, quodAumzkaris,ut sic propriam manifestius palpesinfirmitatem?,— Experiremodoteipsam,agnosce, quid virium habeas. Si ex te est,quod habuisti, cur non tenuisti? Si nec illudtenere potuisti, cognosce, quia desuper ac­

! Soliloquium animae c. 17, n. 4. — ? Ib. n. 5.32*

500 LIBER IV. CAPUT XV.

cepisti. Da ergo honorem gratiae et con­fitere, quia sine me nihil potes facere.Considera, quamnecessarius sum tibi, quamsufficiens et solus potens, in omni bonoteconfirmare, Ego numquam clausi visceramea humiliter et serio deprecanti? In­fintae sunt miserationes meae, et gzod uolempore negatur, alo tempore poterit fxconcedi;9.

Noli taedio vinci: sed coge corpusspirituiservire. Datur enim frequenter nova gratiadevote psallenti. Si non ad primum oristui sonum lectio sapit aut psalmus; exfecaDomini272a: et perseverausque in finem.Veniet incunctanter Dominus: et visitabitdesideranter ad se clamantem. Zwzc mira­Óur et diatabitur cor tuum (Is 60, 5): inomnibus quae audieris et legeris. Et sciesquia multiplex eius lex; et beatus quem ipsedocuerit testimonia sua: ad faciendum eaomni tempore cum diligentia magna t. Ecce,szc operatur Deus z« vasis sibi elecis. Siquis venit ad eum, non revertetur vacuus,qui libenter dat aquam sitienti et panemesurienti,— —

! Soliloquium animae c. 17, n. 6. — ? Ib. n. 9. —3 Ib. c. 18, n. 4. — * Libellus spiritualis exercitiiC. 5, P. 2, p. 340 sq, l. 29. — * Soliloquium animaeC. 1O, n. 7.

LIBER IV. CAPUTXVI. 5OI

CAPUT XVI.

Quodnecessitates nostras Christo aperireet eius gratiam postulare debemus.

Vox deseifuis.

I. O dulcissime atque amantissimeDomine, quem nunc devote desiderosuscipere, tu scis infirmitatem meam etnecessitatem, quam patior; in quantismalis et vitiis iaceo; quam saepe sumgravatus, temptatus, turbatus et inquinatus.Pro remedio ad te venio, pro consolationeet sublevamine te deprecor. Ad omniascientem loquor, cui manifesta sunt omniainteriora mea, et qui solus potes meperfecte consolari et adiuvare. Tu scis,quibus bonis indigeo prae omnibus, etquam pauper sum in virtutibus.

2. Ecce, sto ante te pauper et nudus,gratiam postulans et misericordiam im­plorans. Refice esurientem mendicumtuum, accende frigiditatem meam igneamoris tui, illumina caecitatem meamclaritate praesentiae tuae. Verte mihiomnia terrena in amaritudinem, omniagravia et contraria in patientiam, omnia

502 LIBER IV. CAPUT XVI.

infima et creata in contemptumet ob­livionem.| Erigecormeumadteincaelum, et ne dimittas me vagari superterram. Tu solus mihi ex hoc iam dulcescasusque in saeculum; quia tu solus cibus etpotus meus, amor meus et gaudium meum,dulcedo mea et totum bonum meum.

3. Utinam me totaliter ex tua prae­sentia accendas, comburas et in te trans­mutes, ut unus tecum efficiar spiritus,per gratiam internae unionis et lique­factionemardentisamoris!| Nepatiaris,me ieiunum et aridum a te recedere,sed operare mecum misericorditer, sicutsaepius operatus es cum sanctis tuismirabiliter. Quid mirum, si totus ex teignescerem, et in me ipso deficerem;cum tu sis ignis semper ardens et num­quam deficiens, amor corda purificans etintellectum illuminans?

Consideratio.

Confitebor adversum me iniustitiam meamDomino et infirma mea non abscondam, siforte a bono medico consolationis fermentapercipiam !, Est enim misero saepe con­

! De tribus tabernaculis c. I, n. 1.

LIBER IV. CAPUT XVI. 503

solatio suam miseriam amico revelare. Etvulnus tumens, dum aperitur, minus doletet citius curatur !.

Ah Domine Deus, quid umquam fiet de me,cum deficam cotidie? Quomodo emendaboperfecte vitam meam? Quando melius fiet?quando convalescam et quando omnia vin­cam?? Adhuc in mari laboro, et an portum at­tingam salutis, propter temptationes ex diversoafflatu. tumescentes ignoro. Domine Deus,miserere animae meae, et ne sinas me peri­clitari in temptationibus meis, sed adiuva mefideliter, ut fortiter resistam et vincam?. 7zscs omnem Zzpmfirmitatem3eam et magnamignorantiam meam atque cotidianam in­stabilitatem memoriae meae, quam cito vagorhuc illc, longius a te saepissime. Parcemihi, Domine, secundum multitudinem mise­rationum tuarum et reduc me citius ad te.Conserva cor meum apud te in devotaoratione et sacra meditatione die ac nocte,quantum mihi est possibile in hoc fragilicorpore *. O qui parum saperet de dulcedinetua, quam cito illi ezzavescere?omnis delectatioferrena2! O quantum ferveret, qui parvam

! Tb. c. 3, n. 3. — ? Soliloquium animae c. 4,n. I. — ? b. c. 16, n. 3. — * Vallis liliorum c. 32,n. I.

504 LIBER IV, CAPUT XVI.

scintillam caritatis tuae haberet!. Da ergomihi amantissime Iesu fervorem spiritus tui,accende in me zgnmemquem, venisti miltere inferram, ut cuncta haec zwfemadespiczam, ettibi soli vivere desiderem, tibi solum placerestudeam, ac pro amore tuo ab hominibusdespici et neglegi non timeam. ... Omnislabor pro te parvus mihi videatur, osadversiias leuis, omnis gravitas tolerabilisefficiatur. Praestet haec mihi amor tuus quiomnia vincere facit, sequatur et humilitascordis quae omnia implens nil dignum seegisse reputat. Tu es expectatio mea etadimpletio desiderii mei, tu vecreafzemeaetilluminatio cordis mei, qui numquam deserissperantes in te, quamvis ad horam patiariseos temptari, ut melius se cognoscant, etmemoressint quia nihil sine te facere possunt.O unice dilecte Iesu ze derelinquas e zz­consolatum in huius mundi exilio, sed sicutdixisti et promisisti ita mecum age, ut vadaset venias iterum ad me tempore opportuno,donec finito probationis certamine assumasme ad te ipsum in aeternam gloriam tuam.In qua vivis et regnas Deus per omniasaecula saeculorum. Amen?

! Soliloquium animae c. 25, n.2. — ? Medi.tatio de incarnatione Christi P. 3, p. 56 sq, l. 9.

LIBER lV. CAPUT XVII. 5O5

CAPUT XVII.

De ardenti amore et vehementi affectususcipiendi Christum.

Vox discipuli.

I. Cum summa devotione et ardentiamore, cum toto cordis affectu et fervore,desidero te, Domine, suscipere, quem­admodum multi sancti et devotae per­sonae in communicando te desideraverunt,qui tibi maxime in sanctitate vitae pla­cuerunt et in ardentissima devotionefuerunt. O Deus meus, amor aeternus,totum bonum meum, felicitas intermina­bilis, cupio te suscipere cum vehemen­tissimo desiderio et dignissima reverentia,quam aliquis sanctorum umquam habuitet sentire potuit.

2. Et licet indignus sum omnia illasentimenta devotionis habere, tamen offerotibi totum cordis mei affectum, ac siomnia illa gratissima inflammata desideriasolus haberem. Sed et quaecumquepotestpia mens concipere et desiderare, haecomnia tibi cum summa veneratione etintimo favore praebeo et offero. Nihil

32 io

506 LIBER IV. CAPUT XVII.

opto mihi reservare, sed me et omniamea tibi sponte et libentissime immolare.Domine Deus meus, Creator meus etRedemptor meus, cum tali affectu, re­verentia, laude et honore, cum tali grati­tudine, dignitate et amore, cum tali fide,spe et puritate te affecto hodie suscipere,sicut te suscepit et desideravit sanctissimamater tua, gloriosa virgo Maria, quandoangelo evangelizanti sibi incarnationismysterium, humiliter ac devote respondit:Ecce, ancilla Domini, fiat mihi secundumverbum tuum.

3. Et sicut beatus praecursor tuus, ex­cellentissimus sanctorum, lohannes bap­tista, in praesentia tua laetabundus exul­tavit in gaudio Spiritus Sancti, dum adhucmaternis clauderetur visceribus, et post­modum cernens inter homines lesumambulantem, valde se humilians, devotocum affectu dicebat: Amicus autem sponsi,qui stat et audit eum, gaudio gaudetpropter vocem sponsi: sic et ego magniset sacris desideriis opto inflammari, ettibi ex toto corde me ipsum praesentare.Unde et omnium devotorum cordiumiubilationes, ardentes affectus, mentales

LIBER IV. CAPUT XVIT. 507

excessus, ac supernaturales illuminationes,et caelicas visiones tibi offero et exhibeo,cum omnibus virtutibus et laudibus, abomni creatura in caelo et in terra cele­bratis et celebrandis, pro me et omnibusmihi in oratione commendatis, quatenusab omnibus digne lauderis, etin perpetuumglorificeris.

4. Accipe vota mea, Domine Deusmeus, et desideria infinitae laudationisac immensae benedictionis, quae tibi se­cundum multitudinem ineffabilis magni­tudinis tuae iure debentur. EHaec tibireddo et reddere desidero per singulosdies et momenta temporum, atque adreddendum mecum tibi gratias et laudesomnescaelestes spiritus et cunctos fidelestuos precibuset affectibus invito et exoro.

5. Laudent te universi populi, tribuset linguae, et sanctum ac mellifluumnomen tuum cum summa iubilatione etardenti devotione magnificent. Et qui­cumque reverenter ac devote altissimumsacramentum tuum celebrant, et plenafide recipiunt, gratiam et misericordiamapud te invenire mereantur, et pro mepeccatore suppliciter exorent. Cumque

508 - LIBER IV. CAPUT XVII.

optata devotione ac fruibili unione potitifuerint, et bene consolati ac mirifice re­fecti, de sacra mensa caelesti abscesserint,mei pauperis recordari dignentur.

Consideratio.

Lauda benefactorem tuum, qui tanta bene­ficia tibi tribuit, quae vix enumerare sufficis,Ecce, adhuc cotidie nova bona tibi trans­mittit et per se etiam ad te in altare venit,in quo optimum donum, quod ipse est ethabet, tibi ad communicandum praebet.Nihil aliud pro his a te requiret et tamgratum habet, nisi ut ipsum pure et intimepropter se ipsum ames et laudes!.

Ostende mihi faciem tuam: sonet voxtuain auribus meis. Vox enim tua dulcis etfacies decora. Haec sunt verba amantisanimae, ad te dulcissime Iesu Christe. Sedobsecro te puer bone: ut mihi peccatoriconcedas etiam haec verba in Zeszde7zeanimaedicere. Quando enim potero satiari, de tecogitare et loqui? Tu enim salutare vultusmei, et Deus meus. Ostende ergo mihi faciemtuam: et salva erit anima mea. Quotiens­cumque tristis fuero, aspice in me et misereremei: et consolabitur anima mea ?, Renovetur

! Hortulus rosarum c. I8, n. 3. ——? Sermonesde vita et passione Domini 8, P. 3, p. 107sq, l. 23.

LIBER IV. CAPUT XVII. 509

semper in me tui awwrzs sacer et purusaffectus , et velut zgnis desuper accensus renesmeos et cor meum exurat: omnia quoqueinteriora mea purget et inflammet; ut nilvitiorum in me remaneat: quod oculos tuaeclaritatis offendat!.

Cupio, Domine Deus meus, in omni locoet tempore nomen sanctum tuum magnificareet exaltare. Quoniam tu es Deus meus etego pauper servus tuus. "Tu lux mea, spesmea, cibus meus et potus meus ?*.

Deus meus laus mea et gloria mea. Cupiote laudare tam excelsa voce et tam devotamente: sicut umquam laudatus es ab aliquacreatura in caelo et in terra. JDesidero teAonorificari tam magno et digno honore:sicut umquam honorificatus es ab aliquosancto in regno tuo caelesti. Opto te vene­rari et amare Zaz) ardent? affectu et. amorosocorde: sicuf aliquis devotus e£ perfectus homote dilexit et diligit in hoc mundo *.

Omnes sancti ab origine mundi, qui pergratiam tuam illuminati sunt et vocati, omnesquoque fideles et christiani zz omm: populo

! Derecognitione propriae fragilitatis c. 8: Oratioad laudandum Deum ferventer, P. 2, p. 373, l. 1. —? Vallis liliorum c. 28, n. 1 2. — ? De recognitionepropriae fragilitatis c. 8: Oratio ad laudandumDeum ferventer, P. 2, p. 372, l. 20.

51O LIBER IV. CAPUT XVIII.

et /rzbu et Engua et natione, qui usque hodiesunt et ante nos fuerunt et post nos erunt,pariter celebrent et «co/audemt dulcissimumatque gloriosissimum nomen tuum. Et cumillud fecerint et ro me supplier dixerint:tunc adhuc confitebor tibi, quia necdumsatisfactum est ineffabili laudi nominis tui,quod totis viribus cupio laudare et omnimodosuperexaltare, quousque ad illas perveniamcuriales laudes, quas modo non possuntattingere nec prosequi mortalium hominumvoces!.

Offero igitur tibi desiderium desiderii meiin Jeudem mominmisdui; accipe vola mea inholocaustum matutinum: et oratio measicutincensum vespertinum ad te ascendat etplaceatinaeternum.| Amen*,

CAPUT XVIII.

Quod homo non sit curiosus scrutatorsacramenti, sed humilis imitator Christi,subdendo sensum suum sacrae fidei.

Vox déech.

I. Cavendum est tibi a curiosa et in­utili perscrutatione huius profundissimi

! Soliloquium animae c. 25, n. 12. — ? Derecognitione propriae fragilitatis c. 8: Oratio adlaudandum Deum ferventer, P. 2, p. 373, l. 13.

LIBER 1V. CAPUT XVIII. SII

sacramenti, si non vis in dubitationisprofundum submergi. Qui scrutator estmaiestatis, opprimetur a gloria. Plus valetDeus operari, quam homo intellegerepotest. Tolerabilis est pia et humilis in­quisitio veritatis, parata semper doceri,et per sanas patrum sententias studensambulare.

2. Beata simplicitas, quae difficilesquaestionum relinquit vias, et plana acfirma pergit semita mandatorum Dei.Multi devotionem perdiderunt, dum altiorascrutari voluerunt. Fides a te exigituret sincera vita, non altitudo intellectus,neque profunditas mysteriorum Dei. Sinon intellegis, nec capis, quae infra tesunt, quomodo comprehendes, quae suprate sunt? Subdere Deo, et humilia sen­sum tuum fidei, et dabitur tibi scientiaelumen, prout tibi fuerit utile ac ne­cessarium.

3. Quidam graviter temptantur de fideet sacramento; sed non est hoc ipsisimputandum, sed potius inimico. Nolicurare, noli disputare cum cogitationibustuis, nec ad immissas a diabolo dubita­tiones responde; sed crede verbis Dei,

5I2 LIBER IV. CAPUT XVIII.

crede sanctis eius et prophetis, et fugieta te nequam inimicus. Saepe multumprodest, quod talia sustinet Dei ser­vus. Nam infideles et peccatores nontemptat, quos secure iam possidet; fidelesautem devotos variis modis temptat etvexat.

4. Perge ergo cum simplici et indubitatafide, et cum supplici reverentia ad sacra­mentum accede. Et quidquid intellegerenon vales, Deo omnipotenti secure com­mitte. Non fallit te Deus; fallitur, quisibi ipsi nimium credit. Graditur Deuscum simplicibus, revelat se humilibus,dat intellectum parvulis, aperit sensumpuris mentibus, et abscondit gratiamcuriosiset superbis. Ratio humanadebilisest et falli potest; fides autem vera fallinon potest.

5. Omnis ratio et naturalis investigatiofidem sequi debet, non praecedere necinfringere. Nam fides et amor ibi maximepraecellunt, et occultis modis in hocsanctissimo et superexcellentissimo sacra­mento operantur. Deus aeternus et im­mensus,infinitaeque potentiae, facit magnaet inscrutabilia in caelo et in terra, nec

LIBER IV. CAPUT XVIII. 513

est investigatio mirabilium operum eius,Si talia essent opera Dei, ut facile abhumana ratione caperentur, non essentmirabilia nec ineffabilia dicenda.

Consideratio.

Intonuitt vox Z2Zecz mei et dixit: Quissimilis mei in consilio et prudentia? Quisfecitmareetaridam?| EgoDominus,for­mans lucem et creans tenebras. Quis intravitabyssum et de profundo eduxit aquas? EgoDominus scrutans corda et renes. Quiscognovit omnia novissima et antiqua? EgoDominus, qui feci omnia in numero etpondere et mensura. £go Creator caeli etjeyrae, Rector omnium saeculorum. EgoDeus omnipotens, culus potestas insupera­bilis Ego altissimus, cuius altitudo inattin­gibilis: Ego bonitas, cuius entitas incapabilis. Ego praesentissimus et secretissimus.Ego intimus et a sensibus remotissumus. Vereego Deus absconditus!.

Applica cor tuum: et vide Dominumtuum.Vide in spiritu, quemadmodum olim sanctiprophetae viderunt. ... Nam cordis oculushic requiritur, et talis oculus me intuetur;sed corporis oculus non est hic necessarius:

! Soliloquium animae c. 17, n. 2.

5I4 LIBER IV. CAPUT XVIII.

qui plerumque nocivus invenitur. Qui enimcredit in me: videt me. Et qui diligit me:habet me. Ergo credendo videbis me: etamando habebis me!.

Si non potes adhuc altiora capere, tuncparva cum parvulis disce: Qvae érgo zzfellectum iuum. excedunt, noli temere per­scrutari; sed omnia haec .Sgzzui Sandocommiífe et firmiter vera esse crede; quiaSpiritus Sanctus doctor est omnis veritatiset non potest testis esse falsitatis? -Bonumest ergo... sacramentum Christi. suppliciteradorare; alta non discutere: difficilia nollepenetrare; secreta humiliter venerari: f­funda Deo committere. Nam verxas neminemfallit: omnipotens Deus omnia potest?. Sitproinde potior meditatio tua et affectus fre­quentior circa Aum vestigza Jesu; et nohad alta cito conscendere, ne ojp$rmaris aglorza *.

Domine, sequor te, quocumque 1eris, quiaverba vitae aeternae habes*. Quem sequar,si te non sequor? Cui credam, si tibi non

! Sermones de vita et passione Domini 9, P. 3,p. I18, l. ro. — * Vallis liliorum c. 21, n. 1. —3 Sermones ad novicios 30, P. 6, p. 308, 1. 5. —* Soliloquium animae c. 12, n. 6. — ? Hospitalepauperum c. I9, hn.3.

LIBER IV. CAPUT XVIII. 515

credo?! Sequor te, quia sequendo te nemoerrat, quoniam lux es et dies, et qui ambulatin die, non offendit?*. O errantium et quae­rentium fulgida lucerna! Tu iugiter mihimica, tu mansionem in me para, donecillacescat lux perpetua *.

!De tribus tabernaculis c. 2, n. i. — ? Ib. n. 5. —? Soliloquium animae c. I9, n. 3.