Thôngtinebook

Tácphẩm:VangbóngmộtthờiTácgiả:NguyễnTuânNxbMãiLĩnh,HàNội1940Tạoebook:HoàngNghĩaHạnh

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

Lờidẫn

VangBóngMộtThờiviếtnăm1940đãđượcdưluậnchungcoinhưmộttrongnhữngtácphẩmhayvànổitiếngnhấtcủanềnvănchươngViệtNam,cũnglàmộttrongnhữngtácphẩmđượcnhắctớinhiềunhất,đượccoinhưnganghàngvớiHồnBướmMơTiêncủaKháiHưng,ĐôiBạncủaNhấtLinh,truyệnđãđượctácgiảNhàVănHiệnĐạicangợinhưsau.

Tácphẩmđầutaycủaônglàmộtvănphẩmgầntớisựtoànthiện,toànmỹ.ĐólàtậpVangBóngMộtThời(TânDân–HàNội1940).

Tậptruyệnđãlàmsốnglạicảmộtthờiphongkiếnđãquavớinhữngnghệthuậtcổthanhcao,nhữngnếpsống,sinhhoạtxãhộinhophongcủamộtnềnvănminhxưacũ,nócũnglàniềmnuốitiếccủamộttâmhồnhoàicổtrướcnhữngcáihay,cáiđẹp,nhữngnghệthuậtcầukỳcủamộtthờiđạiđãqua,cáithờiấynayđãchếtrồi,chỉcònđểlạimộttiếngvang:

....VangBóngMộtThời..

NguyễnTuânsinhnăm1910tạiHàNộitrongmộtgiađìnhnhogiáo,concụTúHảiVân,thờicòntrẻôngđãtheogiađìnhsinhsốngtạinhiềutỉnhmiềnTrung.Năm1929thamgiabãikhóabịđuổihọc,trốnsangBăngCốcbịbắtgiảivềnướcvàbịbỏtù,năm1937sốngbằngnghềviết,năm1938sangHồngKôngđóngphimCánhĐồngMa,năm1945theoViệtMinh,mấtnăm1987tạiHàNội.

Cũngnhưnghìn,vạnngườiyêunướckhácôngđãthamgiakhángchiếnchốngPháp,theoHoàngVănChítrongcuốnTừThựcDânĐếnCộngSản(Delacolonisationaucommunisme),khángchiếnkhởiđầubằngphongtràoyêunướcvàkếtthúcbằngCộngSản,nhữngnhàáiquốcnhưNguyễnTuânđãlỡtheonênphảitheoluôn,ngẫunhiênrơivàothếcưỡicọp,đãleolênrồikhôngthểnhẩyxuốngđượcnữa.

CáctácphẩmchínhcủaôngviếttrướcngàytheokhángchiếnViệtMinhgồm:NgọnĐènDầuLạcviết1939,QuêHương1940,TànĐènDầuLạc1941,ChiếcLưĐồngMắtCua1941,TùyBúyMột,TùyBútHai1943,Nguyễn1945,ChùaĐàn1946.

VangBóngMộtThờidoTânDânHàNộixuấtbản1940,đượccoinhưtácphẩmđầutaycủaNguyễnTuân,đượcThạchLamkhenhaytrênbáoNgàyNayvànổitiếngngay.Tácgiảcủanólàconngườigianghồănchơiphóngđãng,ôngđãdiễntảcuộcđờiănchơiphóngtúngvàtrụylạctrongQuêHương,MộtChuyếnĐi,ChiếcLưĐồngMắtCua,NgọnĐènDầuLạc.Nhưngônglạitỏrahoàiniệmdĩvãng,tiếcnhớnhữngnéthuyhoàngcủamộtnềnvănminhtinhthần,đólạichínhlàbềmặttráicủaconngườitrên.ÔngPhạmThếNgũtrongViệtNamVănHọcSửGiảnƯớcTânBiên,cuốn3cónói.

Nhữnghàngtrênviếtngaytừ1938(trênTiểuthuyếtthứbẩy)cóthểcoilànguồngốctậmlývàcảmhứngcủaVangBóngMộtThờivềsau.Yêuquákhứđitìmtrongquákhứnhữnghìnhảnhnênthơnênmộng.

NguyễnTuânlàmộtnhàvănkhôngthuộcvềtrườngpháinào,vănđoànnào,ôngtựđứngriêngramộtpháicảvềvănchươngtưtưởng,VũNgọcPhanxếpôngvàoloạinhàvănchuyênvềtùybút.Tùybútđượcđịnhnghĩalàđểtùyýchongọnbútdiễntảmộtcáchrộngrãitựdotâmtưcủatácgiả.

ÔngPhạmThếNgũđịnhnghĩanhưsau.

DuycóđiềulàkýsựcủaôngkhôngphảinhưởgiaiđoạnNamPhong.....màlàđạibiểuchomộtgiaiđoạngiàdặn.....đểtựdo,tùybút,muốnviếtgìthìviết,ghichépgìcũngđược.NhữngtruyệncủaNguyễnTuânhơncảvớiThạchLamchẳngcógìlàmtruyệncả;nghĩalànhữngyếutốthônglệgọilàđộngtác,làthắtlàcởi.Chỉlànhữngmảnhđờihélộcủacuộcsốngxưa,haylànhữngkểlểdôngdàivềmộtcuộcgặpgỡ,nhữngtâmsựlêthê,nhữngcảmtưởngvụnvặtcủachínhmình.

NhàphêbìnhvănhọctrongnướcNguyễnMạnhĐăngđịnhnghĩanhưsau.

Tùybútlàgì?Địnhnghĩavừadễlạivừakhó.Dễvìkháiniệmbảnthânnóđãtựgiảithích,:làphóngbút,tùybútmàviếtchứsao...cóthểhiểumộtcáchđạikháithếnày:ngườiviếttùybútthườngmượncớthuậtlạimộtsựkiện,mộtmẩuchuyệnnàođómàmìnhcótrảiquađểnhânđấynêulênnhữngvấnđềnàykhácmàbànbạc,mànghịluận,triếtluận,némranhữngsuytưởngcủamìnhmộtcáchthoảimáiphóngtúng.

NguyễnTuânvớiVangBóngMộtThờivàThạchLamvớiHàNộiBămSáuPhốPhườngđượccoilàhaingườiđầutiênxâydựngthểtùybút,tạimiềnNamViệtnamtừsau1954đến1975,cácnhàvăntêntuổinhiềungườiđãviếttùybút,naytạiHảingoại,thểvănnàylạirấtthịnhhànhđượcnhiềungườiưachuộng.VangBóngMộtThờiđượccoinhưcuốntùybútđầutiêncủaViệtNam,mặcdùngoàitrangđầuđềlàtruyệnnhưngtrênthựctếngườitavẫncoiđâychỉlàtậptùybútvìtruyệnđasốkhôngcókếtthúchoặcgỡnútđúngtheotinhthầncủamộttruyện,tácphẩmđượcinranhằmvàolúccócơngióphụchưngnênđãđượcđộcgiảhoannghênhnồngnhiệt,từ1940đến1945đãđượctáibảnbalần,đượctặnggiảithưởngGiaLong.NaytrongnướcVangBóngMộtThờivẫnlàmộttácphẩmđượcđộcgiảvôcùnghâmmộ:năm1988nhàxuấtbảnVănHọcđãtáibảnlầnthứsáuvới30.000cuốnbảngiấyđẹp,bìacứng.

Toànbộtácphẩmgồmmườimộttruyệnhaybàiđượcxếptheothứtựnhưsau:ChémTreoNgành,NhữngChiếcẤmĐất,ThảThơ,ĐánhThơ,NgôiMảCũ,HươngCuội,ChữNgườiTửTù,NémBútChì,ChénTràTrongSươngSớm,MộtCảnhThuMuộn,BáoOán.Tácphẩmgồmhailoạiđềtàichính:tànbạo,phũphàngrùngrợnvàthanhtaonhẹnhàngthivị.Tôixinđềcậptheothứtựhaithểloạiấynhưsau:ChémTreoNgành,NémBútChì,ChữNgườiTửTù,BáoOán,HươngCuội,ChénTràTrongSươngSớm,NhữngChiếcẤmĐất,MộtCảnhThuMuộn,NgôiMảCũ,ThảThơ,ĐánhThơ.

CHÉMTREONGÀNH

Đâylàbàiđầutiêncủatácphẩm,NguyễnTuânngụýcholàhaynhấtnhưnglạthaynólạiítđượccácnhàphêbìnhnhưThạchLam,VũNgọcPhan,PhạmThếNgũ...cangợi.TrongcuốnNguyễnTuân,VềTácGiảVàTácPhẩm,nhàxuấtbảnGiáoDục,HàNộinăm2001,dầy600trangkhổlớn,gồmtrên100bàinóivềNguyễnTuân,ChémTreoNghànhcũngkhôngđượccácnhàphêbìnhtrongnướcchúýbằngcáctruyệnkhác.

Đâylàmộtđềtàitànbạo,phũphàng,rùngrợnhoàntoàntráingượcvớitinhthầnnhẹnhàngthanhtaocủacácnghệthuậtcầm,kỳ,thi,tửuvìnólàmộtnghệthuậtgiếtngười,chémngườingọtnhưchuốivậy.NguyễnTuânẩnnúpdướichiêubàilàmsốnglạimộtnghệthuậtcổđểphơibầytộiácghêtởm,rùngrợncủathựcdânPhápvàbọntaysaibánnướcvờiloàingười.

BátLêlàmộttayđaophủcótiếng,chuyênxửdụngthanhquất,loạikiếmhailưỡinayđãvềgià,mỗilầncóántrảm,ôngchỉrapháptrườngchocómặt,việcđãcóngườikhácđỡtay.NhưngnayquanlớnĐổnglýQuânvụgọivàochobiếtcómườihaitêntửtùsắpphảibịhànhhình,quancôngsứ(thựcdân)muốnđượcthịkiến.BátLêcótàichémđầurấtngọt,chỉmộtnhátlướtqualàđứtcổnhưngvẫncòndínhmộtlànda.

ThếlàBátLêđượcphépvàovườnchuốiđểtậpluyệnchothuậntay.Đếnngàyhànhhình,BátLêhoathanhquất,mườihaicáiđầucủatộinhânbịchẻgụcxuống,khôngmộtgiọtmáuvấyvàoáohắn,BátLêđượcquancôngsứthưởngmấycọcbạcđồngbàlão.

SovớitoànbộVangBóngMộtThời,ChémTreoNghànhđãđượcNguyễnTuândiễntảkỹlưỡng,tỉmỉ,trongsángvàtrangtrọng;từtảcảnhchođếnlốihànhvănđềuđãđượcchămsóctậntình.Ngaykhimởđầutácgiảđãtạochobàimộtkhôngkhírùngrợn,quáiđảnquatiếngháttẩyoancủatênđaophủ,ngụýhắnvôtội.

Trờinổicơnlốc

Cảnhcàngusầu

Tiếngloavừadậy

Hồichuôngmớmmau

Tahoathanhquất

Cỏxanhđổimàu

Sốngkhôngthùnhau

Chếtkhôngoánnhau

Thừachịulệnhcả

Dámnghĩthếnào

Ngườingồichovững

Chongọtnhátdao

Hỡihồn!

Hỡiquỉkhôngđầu

NgaykhiBátLêcòntậpluyệntạivườnchuối,sựdiễntảđãđủthểhiệnsựphũphàngtànbạocủatộiác:

BátLêlạitiếnthêmbabướcđếnngangtầmcâychuốihàngđầudẫybêntrái,BátLêthuậnđàthanhquất,lạichémxuốngđấymộtnhátthứhai.Mộtthâncâythứhaigụcxuốngnữanhưmộtthânhìnhngườiquì,chịutội.Thếrồivừahátvừachémbêntrái,vừachémbênphải,BátLêđãháthếtmườibốncâu,vàđánhgụcmườibốncâychuối.

Đểtăngphầnhồihộp,rùngrợnNguyễnTuânđãtảcảnhrấttrịnhtrọng,cảnhtĩnhcũngnhưhoạtcảnh.

Trướcnhàrạpngườitađãchônsẵnmườihaicáicọctrebịvồgỗđậpmạnhxuốngtoétcảđầu........

....Trờichiềucómộtvẻdữdội.Mặtđấtthìsánghơnnềntrời.Nềntrờivẩnnhữngđámmâytímđỏvẽđủmọihìnhquáilạ.Nhữngbứctranhmâychómầuthẫmhạthấpthêmvàđènặngxuốngpháptrườngoibứcvàsánggắt.

Mọingườichờđợimộtcáigì.

Tácgiảđãvôcùngkhéoléotảchânkỹkưỡngsựchuẩnbịchocuộchànhquyếtđểchemắtbọnkiểmduyệt,bọnthámtửthựcdân,ôngđãthànhcôngtrongsựtốcáotộiácmanrợcủabọnchúngnhưsau:

Lũtửtùbịtróigiậtcánhkhuỷu,quìgốitrênmặtđất,khomkhomlưng,xếptheohaihàngchênhchếchnhau,chầumặtvàorạp.Nhữngngườigiữphầnviệcởbãiđoạnđầuđangbóphông,nắnxươngcổvàtuốtchomềmsốnglưnglũtửtù.Họcầnomthếnàochotộinhânlúcquìphảiđểđượcgótchânđúngvàocáimẩuxươngcụtnơihậumôn.Nhưthếtửtùsẽphảirướnmìnhlênmànhậnlấylưỡiđaothảmạnhxuốngcáicổcăngthẳng.Họlạnhngườidầndần.Sinhkhíchừngnhưđãthoáthếtkhỏingườihọ.

NhữngngườibịhànhhìnhlàdưđangcủagiặcBãisậy,nhữngnhàáiquốcsacơthấtthế,bằngnghệthuậttảchânđườnggươmtuyệtdiệucủatênđaophủ,NguyễnTuânđãthànhcôngtrongsựtốcáohànhđộngbạongượccủabọnsátnhân,chúngđãnhẫntâmlấyviệcgiếtngườilàmtròchơitiêukhiển.

Mộttiếngloa.Mộttiếngtrống.Batiếngchiêng.Rứtmỗihồichiêngmớm,thìmộttấmlinhhồnlạilìakhỏimộtthểxác.Tùng!Bili!Bili!

BátLêbắtđầuhoakhôngthanhquấtmấyvòng.Rồiyhátnhữngcâutẩyoanvớihồncontội.Trongnhàrạp,cácquanchỉnghethấycáiâmlơlờrờnrợn,quancôngsứchămchúnhìnBátLêmúalượngiữahaihàngtửtùmúahátđếnđâuthìnhữngcáiđầutộinhânbịquìkiachẻgụcđếnđấy,nhữngtiamáuphunkêuphìphì,vọtcaolênnềntrờichiều.Trênángcỏhoenố,khôngmộtchiếcthủcấpnàorụngxuống.

NguyễnTuânvàThạchLamnhữngnhàvănViệtNamđầutiênxửdụnglốimôtảtànbạoynhưSholokhovtrongtácphẩmvĩđạiSôngDonThanhBình(TheQuietDon)vớinhữngđườnggươmbửađôiđầuđịchthủ,bằngnhữngnétchấmphátuyệtdiệutácgiảđãtôđiểmthêmbảncáotrạngtộiáccủabọnsátnhânnhưsau.

BátLêlàmxongcôngviệc,khôngnghỉngơi,chạytuốtvàođứngtrướcnhàrạp.BấygiờquanCôngSứmớinhìnkỹ.Ymặcáodàitrắng,mộtdảigiâylưngđiềuthắtchẽnngangbụng.Thấytrênquầnáotrắngcủaykhôngmộtgiọtmáuphuntới,quanCôngsứgậtgùhỏiquanTổngĐốcđểnhớlấytênhọmộtngườiđaophủcólốichémtreonghànhrấtngọt.NgàithưởngchoBátLêmấycọcbạcđồngbàlão.

Tácgiảđãẩnmìnhvôcùngkhéoléodướicáchmôtảnghệthuậthànhhìnhđểtốcáotộiáccủabọnsátnhânkhátmáuvớinhânloạingàymộtcaovànhiềuhơn,ôngđãquamặtđượccặpmắtcúvọcủabọnkiểmduyệt.

LúcquanLưuTrúgầncầmmũáotừvềtòasứ,quanĐổnglýQuânvụcònâncầnbuộcôngthôngngônNamKỳdịchchođủcâunày.

-Bẩmquanlớn,chémtreonghànhnhưthếnàylàphảilựavàonhữnglúcviệcquânquốcthanhthản,sốtửtùítítthôi.Vàonhữnglúcnhộnnhạoquá,tửtùđôngquá,thìtychứcđãcócáchkhác.Làchẻđôicâytređựcdàira,cặpvàocổtửtùxếphàngvànốiđuôiquìhướngvềmộtchiều.Đạiđểnócũngnhưlàcáilốicặpgắpchảchimmànướngấy.RồiBátLêsẽcầmgươmmàrócngangnhưngườitarócmắtmía.

ThuậtchémtreonghànhcủaNguyễnTuânkhiếntôilạinhớđếnthuậtsửsócsiêncủabọnThổNhĩKỳkhichúngcaitrịNamTưhồithếkỷthứ18trongcuốntiểuthuyếtbấthủCầuSôngDrina(IlestunpontsurleDrina)củanhàvănNamTưIvoAndrichviếtnăm1945,đượcgiảiNobelvănchươngnăm1961màôngPhạmCôngThiệnđãcholàgiảivănchươngxứngđángnhấttrongvòngmườinămqua.

Họtróikẻtửtùbắtnằmxuốngđấtrồilấymộtcâycọcvótnhọnđầubịtsắtđóngtừhậumônđónglên.Tênđaophủlàmộttayrấtthiệnnghệ,hắnđóngrấtkhéokhiếnchomũinhọnnằmgiữaxươngsốngvàcácbộphậntrọngyếunhưtim,gan,phèo,phổi...nókhôngđụngvàoxươngsốngvàcácbộphậnấyđểkhiếnchotêntửtộiphảichếtngay.Hắnđóngtừtừchocọclênđếntậncổmàtộinhânvẫncònsống.Khiấychúngđemdựngcọcnơibờsôngđểrănđenhândân,nhữngkẻdámchốnglạichúng,nạnnhânphảichịuđauđớnhaingàysaumớichết.

IvoAndrichcũngnhưNguyễnTuânđãtảchânkỹlưỡngnhữngnghệthuậtgiếtngườikinhhoàngkhủngkhiếpấyđểtốcáovớinhânloạitộiácvàthútínhcủabọnthựcdânbạongược.Mặcdùphảivượtquahàngràokiểmduyệtgaigóccủathựcdân,NguyễnTuânvẫnlémlỉnhđưavàođoạnkếtnhữnglờitiêntricũngnhưướcvọngcủaôngvềngàytàncủachếđộthựcdânđạigianđạiác.

LúcquanCôngsứravề,khilướtquamườihaicáiđầucòndínhvàocổngườichếtquìkia,giữasânpháptrườngsắpgiảitán,nổilênmộttrậngiólốcxoáyrấtmạnh.Thườngnhữnglúcxuấtquânbấtlợi,tưởngcơngiólốccuốngẫyngọncờsúy,cũngchỉmạnhđượcthếthôi.Trậngiósoắnhútcát,bụilên,xoayvòngquanhđámtửthi.

Bấygiờvàokhoảnggiữagiờthân.

Lốihànhvăncổkính,chịuảnhhưởngcủatruyệnTamQuốc,TâyHánChí...Bốcụcsángsủa,khoahọc,tảcảnhlinhhoạt,sốngđộng..khiếnchoChémTreoNgànhtrởthànhtùybútnổibậtnhấttrongVangBóngMộtThời,đãđượccoinhưmộttrongnhữngángvăntuyệtdiệunhấtcủanềnvănchươngViệtNam.

Tôithiếtnghĩchúngtacũngnênphiêndịchtácphẩmấyracáctiếngngoạingữđểtốcáotộiáctầytrờicủabọnthựcdân,đểchocảthếgiớithấycáibộmặtghêtởmcủachúng,bọnthựcdânthườnghuyênhhoangtađâyyêuchuộngcôngbằng,bácái,đitruyềnbávănminhnhưngthựcchấtchúngchỉ

làbọnuốngmáungườikhôngtanhđãđemcảnhmáuchảythịtrơiralàmtròtiêukhiểnynhưnhữngtênbạochúaLaMãngàyxưavậy.

NÉMBÚTCHÌ

TrongtruyệnnàyNguyễnTuândiễntảnhữngmônvõnghệcaocườngcủabọnăncướpthờiấy:Némbútchì,tứclàphóngmộtcáimai(câyxuổnglưỡibằngđàođất)đểgiếtđịchthủ,cánmaicóbuộcsợidâythừng,phóngtớimụctiêurồigiậtcáimaitrởlại.LýVănnhânvậtchính,têntrùmđảngcướplàtaynémbútchìgiỏinhất,hắncóthểphóngcâymaicắtđứthaichâncongànhưngcònchừalạimộtlàndaynhưchémtreonghànhvậy.

ToànbàicómộtvẻuynghinhưkhôngkhíhàohùngcủatruyệnThủyHửvớinhữngtaygianghồhảohánnhưTốngGiang,TriệuCái...Tácgiảđãlàmsốnglạicáithờixaxưaấyquabuổisinhhoạtcủabọncướptrướckhichúngđánhmộtmẻlớnvàotốihômấy.BọnởKimSơnvàbọnởTamTổngđếntìmLýVăn,trongđóCaiXanhlàtaychơinổitiếngởvùngThanhnội,ThanhNgoại,nhữngtayanhchịtrongđámcướplớnđềuphảiphụctàinghệhắn,NguyễnTuânmôtảvềhuyềnthoạicondaohailưỡicủaCaiXanhnhưsau.

Trongnhữngphútrấtnguynan,phảigiếtkẻkhácđểgỡlấymạngmình,chưabaogiờCaiXanhchịuphóngdaovàbỏdaolạitrênchiếnđịa.Hóachonêncondaođó,saunhữngkhicắmngậpvàothớthịtcònnónghổigiòngmáucủabaonhiêutửthi,daođólạitrởlạinằmtronghầubaocủaCaiXanh.Chungquanhcondaothépsángngời,mộthuyềnsửkinhsợđãbaochùm.

Hômsau,phóKinhtayphóngbútchìcótiếnglạitìmLýVăn,cảbọnTamTổngvàKimSơncùngkéotớinhàLýVăn,họcùngđánhchénrượuthịt..phóKinhtrổtài.

PhóKinhcuộnmấyvòngdâythừngdàiđếnmấysảivàocánhtaytrái.Bàntaytráiynắmchắccổcánmai,bàntayphảiygiữđốcngọnmai.

-Đànanhthửxemhạcâychuốiphíabêntrái.

Bỗngmộttiếngphập,thântrêncâychuốiđãgụcxuốngmặtđất,kêuđánhroạt.

Rồihắndựtcáimainằmgọntrongtay,hắnbiểudiễnmộtđườngnữahạbuồngchuốinhưngquátayđứtnửathâncâychuối.LýVăntaynghềrấtcaosovớiphóKinh,hắnnóicókhiphảinhẹtayvìchỉcầnđánhdọangườita

thôi,LýVănbènphóngbútchìvàomộtcongà,vếtthươnggọngàngvừađúngquãngđầugối,cặpgiòchưađứthẳncònmộtlầndaynhưchémtreonghành.

Taynghềcủatêntrùmcướpđượcdiễntảnhưsau.

LýVăngácmainóivớicảbọn.

-Nếumìnhnémmạnhtayquávàkhôngbiếttínhsứcđicủa“bútchì”lànátmấtgà.Cácchúkhôngphảiđánhnhững“tiếngbạc”vàosinhratử,cácchúkhôngbiếtchứđòn“bútchì”khókhiếnlắm.Vàmộtcây“bútchì”ngangtàngnhưthếmàphảilụymộtcànhtređấy.Chúnàohayxửcây“bútchùng”ởcácđườngđộcđạo,nêncẩnthậnkhithấybênđịchtungcànhtrerađểphá“bútchì”.Đểhômnàorảnh,anhsẽdậychocácchútậpđánhcáilốiđónbơichèobằnggỗcau.Đánhđếnđònhỗnchiếnấythìđầungườirụngcứnhưsung.

NguyễnTuânkhôngcóýcangợibọncướpnhưngchỉmôtảnhữngđòn,thuậtcaotaycủachúng.ChắclàtácgiảđãnghecácbậcchaôngkểlạichuyệntạinhữngvùngmiềnThanhHoá,nơiôngđãtheogiađìnhsinhsốngtạimiềnTrung.NémBútChìđãmôtảmộtcáchsinhđộngnhữngmónvõnghệcaocườngcủacáctaygianghồhảohánkhiếntanhưthấyhiệnracáikhôngkhíhàohùngcủaThủyHửvớiTốngGiang,TriệuCái..

CHỮNGƯỜITỬTÙ

Truyệnmộtviênquancaingụchâmmộchữviếtđẹpcủatêntửtù,mộtngườivănvõsongtoàn,xinchođượcthủbútcủangườiấy,tácgiảcangợithúchơichữcủaviênquan.

MộtviênquancaingụctạitỉnhSơnnhậnđượcsáutêntùtộichếtchém,đứngđầulàHuấnCao,ngườicótàiviếtchữđẹp,vănvõsongtoàn.Viênquansaimộtngườithơlạimangrượuthịtbiệtđãingườitửtù,Huấncaotỏvẻbựcmìnhkhôngmuốnnhậnnhưngviênquảnngụcvẫnvuivẻkhôngcáugiậnôngvớihyvọngôngsẽdịutínhnếtđểviếtchomìnhmấychữtrênchụcvuônglụa.MộtbuổichiềuviênquannhậnđượclệnhgiảiHuấnCaovàcácđồngchívàokinh,saithơlạivàonóichoHuấnCaobiết,ôngnóitừtrướcđếnnaychỉviếtcóvàibộchữchomấyngườibạnthôi,cảmkíchvìtấmlònghâmmộcủaviênquảnngục,Huấncaobằnglòngchochữtrêntấmlụatrắngrồiđĩnhđạcbảo.

-Ởđâylẫnlộn.Takhuyênthầyquảnnênthaychỗởđi,chỗnàykhôngphảilànơiđểtreomộtbứclụatrắngtrẻovớinhữngnétchữvuôngvắnrõràng

nhưthế.Thoimực,kiếmđượcởđâutốtvàthơmlắm.Thầycóthấymùithơmởchậumựcbốclênkhông?...tabảothựcđấy,thầyQuảnnêntìmvềnhàquêmàởđã,rồihãynghĩđếnchuyệnchơichữ,ởđâykhógiữthiênlươngcholànhvữngvàrồicũngđếnnhemnhuốcmấtcáiđờilươngthiệnđi.

TheocácnhàphêbìnhtrongnướcHuấnCaochẳngaikháchơnlàCaobáQuát,conngườibấtđắcchíđilàmcáchmạngchốnglạichếđộphongkiến,họnóiNguyễnTuânlàngườiyêunướccangợitinhthầnphảnkhángcủaHuấncao.TheotôibiếtNguyễnTuânkhôngcómụcđíchnàokháchơnlàdiễntảtấmlòngyêunghệthuậtcủamộtviênquancoingục,ôngtaphảihạmìnhchiềuchuộngmộttêntửtùđểxinchữviết,ngườitửtùtàihoanổitiếnglàvănhaychữtốt,ôngđãbịHuấncaokhinhmạnmàvẫnkiênnhẫnsaithưlạimangrượuthịtbiệtđãingườitùnàychođếnkhixinđượcchữviết.

Cácnhàphêbìnhtrongnướcchútrọngkhenngợitruyệnnàyrấtnhiều,họhaycóphongtrào,cũngnhưtrongcuốnThạchLamVềTácGiảVàTácPhẩm,nhiềunhàđãkhenlấykhenđểtruyệnHaiĐứaTrẻ(NắngTrongVườn)làđộcđáosâusắc..màthựcranólạikhôngđượcdưluậnchungchúýmấy,takhôngthấyhọnóinóhayởchỗnào.Khicómộthoặchainhàphêbìnhkhenhaylàhọaduanhaukhenlấykhenđể.

BÁOOÁN

TruyệnnàynhuốmmàumaquáitựanhưkhôngkhíquáiđảntrongLiễuTraiChíDịcủaBồTùngLinhhaytrongnhữngtruyệnquáiđảncủaEdgarPoe,nhàvăncổđiểnMỹ,truyệncũngcógiátrịnhưmộttàiliệuvềnhữngngàysuytàncủanhohọc,nhữngnămthángcuốicùngcủacáihọcnhànho.

Khóatrước,tạitỉnhHàNam,ôngĐầuXứAnhbịloạingayvòngđầu,khóanàyôngkhôngnạpquyểndựthimặcdùnhiềungườikhuyếnkhíchôngnhưngôngnhườngchoem,ĐầuXứEmxuôitỉnhsửasoạnthi.Banămtrướcchánhchủkhảokhấn“Báooángiảtiênnhập,báoângiảthứnhập”,oanhồnvàobáooánôngĐầuXứAnh,mộtngườiđànbàtrẻxõatóc,ẵmconhiệnradướilều,kêukhóc,lấymựcđổvàoquyểnông,giữgịttaykhôngchoôngviết,rồiônglạithấynổicơnđaubụngphảibỏdởkỳthi.Nguyêndoôngcụthânsinhđãkhiếnmộtnànghầutựảikhibàcóthaisáu,bẩytháng,cáiâmoánsẽcòntheomãinếuôngcòndựthi,khóanàyôngđểôngemđithixemcócònbáooánnữakhông.HaiôngghéquáncôPhương,côhàngsáchcócảmtìnhvớiônganh.

Ôngemvàotrườngthi,thấyđaubụng,ôngđốtvàngtựnhiênnghetiếng

cườilanhlảnh,rồilạimớtócxoã,ngườiđànbàcấttiếngthethé,ôngđaubụngdữdộigụcxuống...ngườitađiểmtrốngngoạihạn.

Truyệnnàyđúngvớicáiýnghĩavangbóngcủamộtthờiđãquatrongkhungcảnhmộtkhóathinhohọccuốicùng,NguyễnTuânkhôngcangợicáihọcnhànholỗithờihủlậunhưngchỉcótínhcáchmôtảsựsuytàncủamộtthờikỳvănhọc,củamộtnềnvănminhtinhthầnđãqua.

Ởvàobuổigiaothời,nếungườitacòncáilòngcôngdanh,thìkhoathiMậuNgọlàmộtcơhộicuốicùng.TừMậuNgọtrởvềsau,sẽmởmộtthờikhác,chữHánchỉcònlàmộtthứxaxỉphẩmtrongcõihọcvấncủamộtlớpngười.Từsaukhoanày,cáilều,cáichõngchỉcònlànhữngvậtcổtíchmỗikhinhắcnhỏmtớilạigợilạimộtchútnhớtiếctronglòngmộtđámngườimệtmỏicònsốngthêmmộtngàylàcàngchỉthêmmộtngàybỡngỡvớiphonghộimới.

Mặcdùlàtruyệnmaquáinhưngcũngcóthểlàtruyệncóthậttrongchốnthicửlềuchỗngxaxưa,mộtônganhvănhaychữtốtbịbáooándoôngcụthânsinhănởthấtđứcnênđãhỏngkỳthitrước,nhườngchoôngemđithikhóasaunhưngrốtcuộccũngvẫnbịbáooánpháhỏngkỳnày.ÔngĐầuXứAnhđãđicoiđồngcốtbiếtrằngcáioanhồncủangườiđànbàvẫntheoôngmãi.NguyễnTuânsởtrườngcảvềhaichủđềrùngrợncũngnhưnênthơthivị,dướiđâylàđoạnvănthểhiệnkhôngkhíquáiđảncủatácgiả.

Mộtngườiđànbàtrẻ,sõatócẵmcon,hiệnngaydướilều,ngaychỗđầuchõng,kêugàogiữgịtlấytaykhôngchoviết.Gàokhócchánngườiđànbàấylấymớtócsoãquấtvàomặtôngcứbỏngrátlênvàcườisằngsặc,lấynghiênmựcđổvàoquyểnông.

Hoặc.

Cáiâmoánấycòntheođuổiôngmãi,nếuôngcứcònlềuchiếuởcửatrườngthi.Đấylàlờingườithiếpđólúcốpvàoconđồngkhiphụlên.NàngxưnglàcôvàgọiôngĐầuXứAnhlànó,cườisằngsặcvàgiọngnóithethé“nócònđithicôcònbáomãi.Cácngườihỏicômuốngìấyà!Cômuốn,cômuốnnóphạmhúy,chonóbịtộicảnhàkia

ĐâykhôngphảichỉnóiđếnchuyệnbáooántạitrườngthinhưngnócònlàmộtbàithuậtsựđầyđủvềkhoathicửHánnho,từcảnhsĩtửmanglềuchõngrađiđếnsinhhoạttạitrườngthi,lễcúngtamsinhtrâu,dê,lợn.Cóthểnóiđâylàmộtángvănchươnghay,mộttàiliệugiátrịvềtrườngthinhohọcvàolúcsuytàn.

HƯƠNGCUỘI

Ngoàicáibiệttàidiễntảkhôngkhíquáiđảnrùngrợnnhưtathấyởcáctruyệntrên,NguyễnTuâncũnglàmsốnglạicảmộtnềnvănminhtinhthầnthanhcao,huyhoàngrựcrỡ,mộtthếgiớitaonhãđầynhữngphong,hoa,tuyết,nguyệt...nhưHươngCuộiởđây.

CụKépngườilàngMọccóthóiquenmặcáolôngcừuravườnđểchămsóchoathơmcỏquí,chiềubamươigiađìnhdọndẹpđểănTết,góibánhchưng,nấucỗ...cụKépsaingườinôbộclấyrổđácuộitrắngđemraaorửasạch,lựanhữngviêntrònđểriêngra,cụđãchongâmthóclấymầmnấukẹomạchnhatừmấyhômnay.Cụđãhoàntoànnhànrỗi,chỉthíchuốngrượungâmthơvàchơihoalan,chămsóchoacỏtậntình.HaiôngẤmcontraicụđangphấtgiấyvàonhữngnanlồng,nồikẹomạchnhanấuxongphảiđợicanhhaimớinguội.

Bõgiàlấycuộitrảitrênmặtđấtnhữngchậuhoagầnnởrồilấynhữnghạtcuộitrònbỏvàonồikẹoquấnkẹobọckínlấyđá,xongđặttrênlượtđásỏitrênnềnđấtcủachậuhoa.HaiôngẤmúplồngbàngiấylênchậuhoavừalúccúnggiaothừa.

NămnaycụTúKépcùngbốncụbạnuốngrượuvớikẹotẩmmạchnhangàymồngmộtTết,cáccụnhậnxétphêbìnhvềkẹo,tiệcrượurồibànchuyệnvănthơ.

ĐâylàbàitùybútthivịthanhtaonhấtcủaVangBóngMộtThời,tácgiảđãdựnglạicảmộtthếgiớiđầyhươngthơmngàongạtcủahươnglan,kẹođá,chắchẳnNguyễnTuânđãchịuảnhhưởngcủathicađờiĐường,củanhữngthúvuitaonhãngâmthơ,vịnhnguyệt.

Quântựcốhươnglai

Ưngtricốhươngsự

Lainhậtỷsongtiền

Hànmaitrướchoavị

(VươngDuy)

Bạntừquêcũđến,chẳnghỏihangìhơnlàcâyhoamaitrướccửasổđãnởhaychưa?Nghệthuậtmàtácgiảđemlòngnuốitiếclạitoànlànhữngnghệ

thuậtcầukỳ.

CụKépthườngnóivớilớpngườibạncũrằngcómộtvườnhoalàmộtviệcdễdàng,nhưngđủthờigiờmàchămsócđếnhoamớilàviệckhó.Cụmuốnnóirằngngườichơihoanhiềukhiphảilấycáichíthànhchítìnhramàđốiđãivớicảđếncáiđẹpkhôngbaogiờlêntiếngnói.Nhưthếmớiphảiđạocủangườitàitử.Chứcòncứgâyđượcmộtkhoảnhvườn,khuânhoacỏởcácnơivềmàtrồng,phómặcchúngởgiữatrời,đầychúngramưanắngvớithờơ,chúngtrổbôngkhôngbiếtđến,chúngtànlácũngkhônghay,thìchơihoalàmgìthêmtộivớiChúaXuân.

Nhữngnghệthuậtthưởngxuânấythậtlàxalạ,độcđáoítaingờtớinhưđákẹo,tácgiảdiễntảtỉmỉlúcrửacuộiđếnkhibỏvàonồikẹo,úplồngbàngiấylênchậuhoađầykẹođểủhươngthơmlênkẹo....chođếnkhicáccụnhắmrượu,thưởngxuânnhaikẹo,làmthơ...thậtlàvôcùngthivịkhiếntanhưthoángthấymộtniềmnuốitiếcchonhữngcáihay,cáiđẹpcủamộtnềnvănminhtinhthầnrựcrỡnaycònđâu.

Mộtmùihươnglanbịbỏtùtrongbầukhôngkhílồngbàngiấyphấtchậthẹptừđêmquađếnbâygiờvộitảnbaykhắpvườncây.Bốncụvàbõgiàđánhhơimũi;nhữngcặpmắtkémcỏiđămđămnhìnkỹbầukhôngkhítrongvắtnhưcóýtheorõiluồnghươngthơmđangthấmnhậpvàocáclớpkhítrời.Cơngiónhẹphaloãnghươngthơmđặcvàokhônggian.

Thúchơihoalan,uốngrượu,ngâmthơ,nhaikẹomạchnhaướphươnglan..màtácgiảdiễntảtỉmỉđượïcthểhiệnnhưmộtbiểutượngcủanhữngcáihaycáiđẹpđãvangbóngmộtthời,nhữngcáiđẹpthanhtaonayđãbịthờibuổinhốnhănglàmchotiêuhaođimất.

CụKéplàngườithíchuốngrượungâmthơvàchơihoalan.Cụđãtớicáituổiđượchoàntoànnhànrỗiđểdưỡnglấytínhtình.Vìbâygiờtrongnhàcũngđãthừabátăn.Xưakiacụcũngmuốncómộtmảnhvườnđểsớmchiềurađấytựtình.NhưngnghĩrằngmìnhchỉlàmộtnhànhosốngvàogiữabuổiTâyTầunhốnhănglàmlạcmấtcảquanniệmcũ,làmtiêuhaomấtbaonhiêugiátrịtinhthần;nhưngnghĩrằngmìnhchỉlàmộtkẻchọnnhầmthếkỷvớihaibàntaykhôngcólợikhímới,thìriêngchothânthế,lochosựmấtcòncủamìnhcũngchưaxong,nóichiđếnchuyệnchơihoa.

CHÉNTRÀTRONGSƯƠNGSỚM

Đâycũnglàmộtnghệthuậtcầukỳ,côngphumangnhiềucátínhdântộc,

nhữngcáihay,cáiđẹpmàtácgiảtiếcnhớcónhữngnétthậtđộcđáokhiếntacócảmtưởngnhưđólànghệthuậtởmộtnướcnonxalạ.

BuổisớmmùađôngcụẤmdậysớmtừlúccòntốitrờiđểđunnướcphatrà.Mộtmìnhcụthứctrongcănnhàbagiannàyđểđunnước,NguyễnTuânmôtảkỹlưỡngcảnhmộtônggiàngồibênhỏalòđểnóilêncáithúcủaviệcđunnước,nócũnglàmộtphầncủathúuốngtrà.

Trongcảnhtrờiđấtlờmờchưađủphânphầnđêmvàphầnngày,ôngcụẤmcócảphongtháimộttriếtnhânngồirìnhbướcđicủathờigian.

Đêmđôngdàikhôngcùng,nómênhmôngvàtựhếtrấtchậmchạp.

Cụquạthỏalòchothantầunổlépbéprồingồinhìnngọnlửacháy,nướcđãsôi,cụphatràxongchỉuốnghaichénconlàđủ,nghệthuậtphatràởđâycũnglàmộtnghệthuậtcầukỳynhưtràđạocủangườiNhật:trongcuốnphimcổđiểnSayonara,ôngthiếutáMỹ(MarlonBrando)hỏicôbạngáiNhật(MikyoTaka)khinhìncảnhphatràcôngphutỉmỉ.

-Saocầukỳthế?

Côbạnđáp.

-Cáithúlàởchỗđó.

NghệthuậtcủaNguyễnTuâncũnggặplạitràđạocủaxứPhùTangcùngmộtđiểm.

Chưabaogiờônggiànàydámcẩuthảtrongcáithúchơithanhđạm.Phachomìnhcũngnhưphatràmờikhách,cụấmđãđểvàođấybaonhiêucôngphu.Nhữngcôngphuđóđãtrởnênlễnghi,nếutrongấmtràphangon,ngườitachịunhậnthấymộtchútmùithơmvàmộttịtriếtlývàtâmlý.

Uốngtràtầuđúngphongcáchphảilàđạmbạc,nhấmnháp,khôngphảilốiuốngnhanhhếtchénnàysangchénkhác,nhữngngườiuốngtràsànhđiệucùnguốngtràvớinhaumộtcáchthanhnhã,chủnhânphảitựtaymìnhchếnước,cụẤmcònnhớnhữngngàyhầutràchoquanĐốc,vừauốngtràvừangâmthơnữa,cáccụchorằngđólàcáchvậnđộngthầnkhíđểtiếtrangoàinhữngcáinặngnềtrongthânthể,đónkhílànhcủatrờiđất.

Lạithêmmộtcáchthứccầukỳnữalàlấynhữnggiọtnướcđọngtrênlásen,phảiđithuyềnthúngvéttừnggiọttrênnhữnglásentronghồmớiđủnước

phamộtấmtràthơmlành,cầukỳchưatừngthấy.

ChénTràTrongSươngSớm,mộtcáithúuốngtràcầukỳ,vôcùngthivịquahìnhảnhmộtcậuhọcsinhđihốtnướctrênlásen,nócũngđượmvẻhuyềnbíthanhđạmquahìnhảnhmộtcụđồnhongồibênbếplửađunnướcphatràngâmmấybàithơđónkhílànhđầutiêncủatrờiđất.

NHỮNGCHIẾCẤMĐẤT

Bàinàycũngnằmtrongphạmvinghệthuậtuốngtrànhưngnhấnmạnhvềcáiấm.CụSáusaingườixuốnggiếngchùaxinnướcvềphatràuốngđãgầnmườinămnay,cứnướcgiếngnàycụmớichịuphatrà,cụnóichỉcónướcgiếngnhàchùamớiphađượctràngon,nếugiếngmàcạnthìcụsẽđemchokhôngbộđồấmchén.

Ôngcụphágầnhếtcơnghiệpôngcha,coiphúquíkhôngbằngmộtấmtràtầu.Mộtngườikháchlạkểchuyệnmộttênănmàycổquái,hắnchỉchọnnhữngnhàđạiphúvàoxinăn,mộthômhắnlạimộtnhàphúhộkhihọđangđãikháchuốngtrà,hắnxinđượcuốngtràtầu,họchohắnmượnkhay,ấm,chénrồiphátthantầuchohắn,ngườiănmàyđunnướcphatrà,uốngxonghaichénthìnheomắtlại,hắnchắptayváitạchủnhânvàthưarằngbìnhtràcólẫnmùitrấu.Ngườiănmàyđikhỏiđếnchiềuchủnhàđánhđổtràthấycólẫnchừngmươimảnhtrấu,họgiậtmìnhsợtênănmàylàdânsànhsỏiuốngtrà.

CụSáuchorằngtênnàyđãtiêucảmộtsảnnghiệpvàorừngtràVũDiSơnnênmớisànhnhưthế.Cụvàkháchnóivềcácloạibìnhtrà:ThếĐứcgangà,LưuBội,MạnhThần.MấynămsauôngkháchđixavềghénhàcụSáu,cụđãbánnhà,cụsasút,chạyăntừngbữa,thỉnhthoảngxinđượcmộtíttràbèngóilại,đợilúcvắngphauống.CụSáubántoànthâncáiấmtrướcvớigiárẻ,mộtthờigiansaumớibánnắpấmđượcgiáhơn.

ỞđâyNguyễnTuâncangợinhữngngườitàitửsaymênghệthuậtuốngtràcóvẻhơiquáđáng,ngườithìsaymêđếnđộtiêutancảsảnnghiệpphảiđiănmàynhưngtronglòngvẫncònsaymênghệthuật,vẫngõcửanhàgiầuđểxinthưởngthứcchúthươngvịtrà,ngườikhácmê“nhẩmsà”đếnkhánhtậncảgiatài,pháhếtcơnghiệpôngchađểlạiđểrồiphảiđembánnhữngcáiấmđấtcũchạyăntừngbữa.

MỘTCẢNHTHUMUỘN

CụThượng,làmộtôngquantovềhưucóhaicậuconđềulàôngcử:Cậucả

quanhuyệnThọXương,tâmthuậthènkém,cậuHaiởPhốhàngGai,dậyhọc,ngườiđơngiản,nghệsĩ,đidạyhọcnaytỉnhnàymaitỉnhkhácynhưđidungoạncảnh.TừngàycụThượngvềởvớicậuHai,cậukhôngđithaphươngnữa,gầnđếnTrungThu,ôngcửHaichuẩnbịlàmcáiđènkéoquânchocontrẻ,lầnnàylấytíchNgôViệtXuânThu,lúcPhạmLãiđemTâyThisangdângNgôPhùSai,làmmấtmườihômmớixong.Hômsauôngcửlạilàmthêmmộtcáiđènchocôbégái.

Truyệnnàytảcáithúlàmđènvàchơiđènkéoquânnayđãbịrơivàoquênlãng.MộtnghệthuậtlàmđènđểdiễnlạinhữngđiểnxưatíchcũnhưmượntíchtrongcáctruyệnTamQuốc,ĐôngChu..nghệthuậtcầukỳphứctạpđầyýnghĩanàybâygiờchỉcònđểlạicáitiếngvang.

NGÔIMẢCŨ

Đâylàmộttruyệnkhôngcókếtthựcrachỉlàmộttùybút,hầuhếtcáctruyệncủaVangBóngMộtThờiđượccoinhưtùybút.CụÁnmấtđiđểlạimộtcôgáimườihaituổi,côTúvàcậucontraimớilênbakhiđanglúcloạnlạc.LớnlêncôTúkhôngđilấychồngchỉdệtvải,khâuthuêvámướnnuôiemtraiănhọc,mongchờcáimaisaucủacậuChiêu.

HaichịemthuêmộtôngthầyđịalýtênHồViễnđicoimảđểsoaylạimảhyvọnggiađìnhkháhơncáihiệntạinghènnàn.CụHồViễntrướclàtướngCờĐenoanhliệtmộtthời.CôTúthứckhuyadệtvảilấytiềnthuêngườikhiêngcángđưathầyđịalývàemxuốngthămmảcụÁn,trênđườngđicụHồvàcậuem(Chiêu)đánhvớinhaumấyváncờkhôngcóquân.

Bàitùybútlàmsốnglạinhữngphongtụccổxaxưacủamộtnềnvănminhđãquakhiconngườicònđặtnhiềutintưởngvàothầyđịalý,mồmảôngbà.ChịemcôTú,cậuChiêuconquannayđãsasútthuêthàythămmộđểsoaymộchonhàđượckháhơn,côTúdệtvải,mayválấytiềnthuêthầyđểhyvọngvàongàymaitươisáng,niềmhyvọngcủaconngườiynhưmộtdòngsuốichảykhôngbaogiờdứt.

-CôTúlẩnthẩnlắm,ônggiờicóđóngcửaaibaogiờ.Chịemnhàcô,thếnàosaunàycũngkhá.

ĐếnđâythìcôTúkhócvàoàlênthànhtiếng.

-Ngàymai,tôixuốngthămlạicáikiểuđấtởĐồngCồn.XongrồitôixuôiluônHàNội.Thángsautôisẽvềquađâyđểchỉbảocáchsoaylạingôimộ.

Cốttruyệnkhôngcógìlôicuốnđặcsắc,hànhvăntrongsáng,ýtưởngphongphúnhưmộtcuốnphimchiếulạicảmộtthờinhogiáosuytànvớisựhysinhcaocảynhưnhânvậtTâmtrongCôHàngXéncủaThạchLamcùngvớisựmôtảnhữngconngườikỳdịnhưôngthầyđịalý.

CụHồnguyênlàtướngCờĐen.Têncụkháckia...............ngườitanóichuyệnlạirằngcụHồhồicònlàmtướngquânCờĐen,mỗilúccụtrươnglácờđầulúcxuấtquân,trôngoaiphonglẫmliệt.Bênthắtlưngđiều,cụgiắthaikhẩusúng.Phíabêntráilàmộtkhẩuđoảnmã,vàphíabênphảilàmộtkhẩusúngthậpbáthưởngbắnmộtlúcnhữngmườitámphátliền.

TrongbàigiớithiệuviếttrênbáoNgàyNay1940,ThạchLamchorằngNgôiMảCũlàtruyệnhaynhất:

NgôiMảCũ-theoýtôi,cáitruyệnngắnhaynhấttoàntập–Đưachúngtađếnhươngvịcũkỹvànhẫnnạicủamộtsựhysinh.

Sauthờiloạn,mộtnhàgiathếchỉcòncóhaichịem.Ngườichịkhôngđilấychồng,ởnhàdệtvảiđểnuôiemđihọc.Cậuemchămchỉvàngoanngoãn,yêuchịvàkínhchịnhưmẹ.Thêmvàotấmtìnhchịemthânthiếtấy,cáibóngdángcủamộttướngCờĐencũ,làmthầyđịalýlúctrởvềgià.Mộtbứcvẽtrongđótácgiảpháchọađượctấtcảmộtgiađìnhnềnnếpcũ,cócáiíchkỷvàcáicaosiêu,vớiđằngsaulờmờcảnhhãihùngvàtànphácủanhữngngàyloạnlạc.

THẢTHƠ

CụPhủlàngườiđứcđộ,cáoquanvề,cụbàvàcậucontraiđãquađời,cụphảinuôimộtcôgáixấu,cụdậytrẻ,saolásố,gieomộtquẻ,kêđơnthuốc..Ôngtrờibắtcụphảinghèo,côTúphảixấu.Cóngườibạnkhuyêncụtổchứcmộtcuộcchơithảthơ,mộtcáchđánhbạccủanhữngngườicóchữnghĩa.Thếlàcụlàmmộtcáibètrênmặtnước,hằngchụcngườiđếnđánhbạctrongtiếngngâmthơ,nhưngcókẻácmiệngnóirằngcụthảthơđểlựangườiđồngsàngchocôTú,từđấycụkhôngchocôTúxuốngbènữa,cụcũngthualuôntừđấy.

ĐÁNHTHƠ

CuốiđờiThànhThái,bangườiđànbàđẹp,MộngLiên,MộngHuyền,MộngThu.RồimộtôngphósứgiữlănglàmchủMộngLiên,nghềphósứkhôngmấykhiởyênmộtchỗ,tớimỗinơi,quanphósứmởcáitúiđựngtoànnhữngthơđốrachongườitađặêttiềnbênchiếubạcvănchương,quêhươnglàcờ

bạcđànhát,vềsauphósứbịbệnhchếtdướichânĐèoNgang.

Cảhaibàinàytảcảnhđánhbạcbênchiếuthơvăntaonhã,nhưngcólẽvìcốghichonhiềudữkiệnđánhthơ,thảthơmàcâuchuyệnđãtrởnênkhóhiểuvàrườmràphứctạp,cũngcóthểtácgiảquanniệmtùybútlàlốiviếtphóngtúngmặcchongòibútmuốnđitớiđâuthìtớinêntruyệnđãcónhiềukhúcmắcnhưvậy,cólẽđâylàhaibàikhóhiểunhấttrongVangBóngMộtThời,vềđiểmnàyThạchLamđãnhậnxétnhưsau.

Mộtcôngviệcdầukhôngkhỏicónhữngphầnkhuyếtđiểmvềmặtvănchương,chúngtamuốntácgiảVangBóngMộtThờiđếnmộtsựgiảndịsángsủahơn,cốtránhnhữnglốihànhvăncầukỳ–sựcầukỳtrongcáitìmtòikhôngphảicáicầukỳtrongcáchđiệutả–tránhnhữngchữnhắclại,nhữngsựkiểucách,nhữnglốivềâmđiệutrongcâuvăn.Cólẽtácgiảmuốnnóihếtcảnhữngcáimìnhbiết,vàtácgiảbiếtnhiềunêncócósựlộnxộnấychăng?

TôiđồngývớiThạchLamởđiểmtácgiảmuốnđưavàotácphẩmtấtcảnhữngđiềumìnhbiếtnênnhiềubài,truyệnđãtrởnênphứctạpthiếusựgiảndị,sángsủakhiếnchongườiđọcthậtlàbốirốitrướcnhữngchitiếtvôcùngphứctạp,khóhiểunhưcáchlàmđènkéoquântrongMộtCảnhThuMuộn,haycáchđánhbạctrongThảThơ,ĐánhThơ..khiếnchotácphẩmkhôngđượcsángsủa,mạchlạcsovớiNhấtLinh,KháiHưng,ThạchLam..

NhàphêbìnhVũNgọcPhannhậnxétnhưsau.

ĐọcVangBóngMộtThờicủaNguyễnTuân,ngườitacũngcómộtcảmtưởnggầngiốngnhưnhữngcảmtưởngtrongkhingắmmộtbứchọacổ.Gầngiống,vìhọasĩ,tácgiảbứchọacổ,làngườithờixưa,cócáióccủathờimìnhvàcónhữngnét,nhữngmầucủathờimình,còntácgiảVangBóngmộtThờichỉlàngườikhơiđốngtrotàncủadĩvãngđểbầylạitrướcmắttanhữngcáitađãbiếtquahaychưabiếtrõ.

VũNgọcPhanđãvíVangBóngMộtThờinhưmộtbứchọacổ,tôinghĩnócũnggiốngnhưmộtmónđồcổcàngđểlâucàngcógiátrị,chẳngthếmànăm1988trongnướcđãtáibảnđếnlầnthứsáu,30.000cuốn,tácphẩmngàycàngđượcđộcgiảhâmmộvìhọmuốnthưởngngoạnnhữngcáihaycáiđẹpnayđãvangbóngmộtthời,vềgiátrịcủatácphẩm,ôngPhạmThếNgũchorằng.

..Từ1940đến1945đượcinlại3lần,đượctặnggiảiGiaLongvàởlạinhư

mộtbảovậtcủanhàhiếucổ,mộtsảnphẩmquýkhôngcònbàntaythứhainàochếtạonổinữa.

Tậptuỳbútnổitiếngnàyđãtáibảnnhiềulần,mỗilầntậpsáchlạicómộtbìariêng,sauđâylàbìacủatậptuỳbútquacáclầntáibản.Mớiđâycongáicủanhàvănđãchoin1000cuốnVangBóngMộtThờibằnggiấydó,kèmtheochữkýcủacốnhàvăn,nhưnghiệntạimìnhchưacóđược.

LịchsửcáclầnxuấtbảncủatácphẩmVangBóngMộtThời:

Lần1:NXBTânDân1940

Lần2:NXBThờiĐại1943

Lần3:ĐắcLộThưxã1945

Lần4:TrúcKhêThưXãvàChinhKý1953

Lần5:NXBHộinhàvăn1957

Lần6:NXBCảoThơm1962

Lần7:NXBTrườngSơn1968

Lần8:NXBHoaTiên1974

Lần9:NXBĐôngNamÁ1984

Lần10:NXBVănhọc1988

Bìacủalầntáibảngầnđây,invớisốlượnghạnchế1000bản,trênchấtliệugiấydó,giábán800.000Đmộtbản,docongáicủacốnhàvănxuấtbản.Lầntáibảnnàychọnbảninnăm1945doĐắcLộthưxãxuấtbảnđểinlại,.Bảninlầnnàyđượcđánhgiácógiátrịtươngđươngbảngốc,trongđócóinbúttíchcủanhàvăn:“ẤtDậu1945-rét-đói-loạn”.

TrọngĐạt

NguyễnTuânnhìnnhậnvềsailầmcủamình

...Cuốnsáchđầutiêntôiinranăm1940làtậptruyệnngắn"Vangbóngmộtthời",xuấtbảnđếnbalầnởbanhàxuấtbảnkhácnhau.Cuốnsáchđầutiênđánhdấungaytêntôivàolàngvăn.Cuốnsáchấycũnglànhữngtangchứngđầutiênvềtộilỗicủatôiđốivớidântộc,vớicáchmạng.Trong"Vangbóngmộtthời"tôiđãđứngvềphíabọnphongkiếnănbámbóclộtthốngtrịnôngdânlaođộngmàđưaramộtcáinhânsinhquanphảntiếnbộcủabọnquanlạiđịachủtiêudaohưởnglạcbấtlựctrướcnhiệmvụlịchsử.Tôiđưanhữngconngườihủbạiđólênthànhnhữngconngườimẫumựcchomộtnghệthuậtsống.Nhânvật"Vangbóngmộtthời"củatôitiêubiểuđầyđủchotưtưởngphongkiếnđịachủquanliêu.Tôikhôngcóruộngđất,tôikhôngtrựctiếpbóclộtnôngdânlaođộng,nhưngsángtáccủatôiđãđềcaolềlốisốngđềcaouythếchínhtrịcủađịachủquanlại.Tôiđãđêmtấtcảnhữngcáigìlàđẹpnhấttrongngônngữ,chắtgạnnhữngcáigìlàvàngsonnhấtđểtôđiểmchobọnbóclộtápbức.Thậmchímởđầutậptruyệntôiđãcangợingaytênđaophủđầytớcủachúngđangmúađaochémvàođầu(truyện"Chémtreongành")nhữngngườitronggiaicấpdâncàynổidậychốngápbứccủabọnphongkiếncấukếtvớiđếquốc.Quanlạivànhữngđịachủphongkiếnlànhữngnhânvậtlẫmliệtuythếchínhtrị,cảđếnbọncườnghàogianáccũngđượcđềcao(truyện"Némbútchì").Năm44,đếquốcPhápđưa"Vangbóngmộtthời"vàogiảithưởngAlexandredeRhodesvìtậptruyệnấyđãcótácdụngđềcaobọnphongkiếntaysaicủachúng,trongmộthoàncảnhchínhtrịchúngđangcầngâythêmuytínchophongkiếntaysaiđểphánhữngphongtràocáchmạngđangngầmcháytrongnhândân.Đếquốctặnggiảivàtáibảnsách.Vậymàthờikỳấytôivẫncònumêtựdốimìnhlàmộtvănsĩlàmnghềtựdo,độclậpđứngtrênmọithứchínhtrịđểlàmmộtnghệthuậtvịnghệthuật.GiảithưởngAlexandredeRhodesvạchrõchotôithấylàtôiđãcólàmchínhtrị,mộtthứchínhtrịhoàntoàncólợichokẻthùcủaCáchmạng.Đauxóthơnnữalàhồiđóvàcảgầnđâynữatôivẫncho"Vangbóngmộtthời"làsángtáccódântộctính.ThựcranhữngnhânvậtđịachủquanlạitrongtruyệnkhôngtiêubiểugìchodântộctínhViệtNamcả,màtráilạichúngcònphảibộilạicáithựcchấtdântộcViệtNam.DântộctínhViệtNamlàởphíanhữngnôngdânbịđànápvàluônluôntrỗidậytronglịchsửdântộcđểchốnglạimọisựápbức...

...TựkiêuvàchưatựgiácCáchmạngcủatôicònbiểuhiệncụthểtrongviệcintruyện"ChùaĐàn"giữanăm46."ChùaĐàn"nguyênlàmộttruyệnthầnbíquáidịrútởtập"Yêungôn"phảnkhoahọc,phảntiếnbộ.Truyệnấylàtruyệnmộtđịachủđiênloạntronghưởnglạc,muốnsốngmộtcáchdâmbạo

nhưcáikiểucủaMusset:"Máu,khoáicảm,vàchết".Tôithêmvàotruyệnđấymộtđoạnđầuvàmộtđoạncuối,đưatênđịachủđóvàohoạtđộngCáchmạng,saukhinóđãđitìmphiêulưutrongmọihưởnglạc.In"ChùaĐàn"năm46,tôicũngtựcholàmìnhđãhiểuCáchmạng,nóiđượcCáchmạngvàdựngđượctruyệnvềnhữngngườilàmCáchmạng.ThựcratôingudốtkhônghiểuCáchmạnglàgì,nên"ChùaĐàn"đãnóisaivềthựcchấtcủaCáchmạng,đãnóisaivềchiếnsĩCáchmạngvôsản."ChùaĐàn"đãxuyêntạcCáchmạngViệtNamgiữalúcCáchmạngthángTámđangcónhữngkhókhănbuổiđầutrongviệcxâydựngchếđộdânchủnhândân,giữalúcmộtsốđịachủphảnđộngđangchuivàocáctổchứcđảngpháiphảnđộngđểâmmưupháhoạiCáchmạngthángTám.Sángtácvôchínhtrị"ChùaĐàn"làmộttộilớnđốivớiCáchmạngthángTám,đốivớiquyềnlợicủanhândân.Gầnđâynghenóilũbùnhìnbánnướcchomộtnhàxuấtbảntrongvùngtạmchiếmtáibản"ChùaĐàn",tôicàngnhậnthấyrõcáitráchnhiệmcủasángtáccủatôivàcàngnhậnthấyrõcáinghiêmtrọngcủasailầmđó...

Bữarượumáu

PhíatâythànhB.trênmộtnềnđấtrộngđổsátvàochânthànhcholầugạchngoàithànhđượcthêmvữngchãi,lũcâychuốimậtthahồmặcsứcmàmọc.Nóumtùm,tàulárộngvàkhôngbịgióđánhrách,chekíncảbóngmặttrời.Trênángcỏbốnmùaẩmướt,loàinấmdạisinhnởhếtsứcbừabộn.

Khoảngđấtấyởphíasaukholúaxâytrongthànhquanhnămkhôngcóvếtchânngười.

Mỗibuổichiềumặttrờilặn,mấyconchimkhôngtổmỏicánhđịnhtìmvàovườnchuốiâmunàyđểngủ.Nhưngthânchuốicaovútvàtàuláchuốitrốngtrảikhôngđủlànơilàmtổ,loàichimkêumấytiếngthưathớtrồilạibayquangọnthành.Vàotiếtmưadầm,nhữngtrậnmưaNgânđổlênvườnchuốimộtkhúcnhạcsuôngnghebuồnthỉubuồnthiu.

Vườnchuốiphíatâythànhsớmnayquangđãngkhácmọingày.Trênmặtcỏngổnngangnhựathẫmmàu.Nhựaấybịkhôngkhílàmselại,kếtnênthànhnhữngkhốikeoquyệnchặtlấybùicỏgà.

Cùngmộtbuổichiềuấy,mấyngườivợlínhcơđứngtrongluốngbãidâutrồngởdướichânthành,sátngayvớibờhàođượcnghetiếngngườiháttrênngọnthành,ởtrênđầuhọ,đúngngaychỗvườnchuốiimlìmcủamọingày.

Tiếngngườitrênmặtngọnthànhcũhátrằng:

"Trờinổicơnlốc

"Cảnhcàngusầu

"Tiếngloavừadậy

"Hồichiêngmớmmau

"Tahoathanhquất

"Cỏxanhđổimàu

"Sốngkhôngthùnhau

"Chếtkhôngoánnhau

"Thừachịulệnhcả

"Dámnghĩthếnào

"Ngườingồichovững

"Chongọtnhátdao

"Hỡihồn!

"Hỡiquỷkhôngđầu!"

Ngườiởtrênmặtthànhhátđếnđâuthìtiếngnhữngthâncâychuốiđổxuốngmặtđấytườngthànhlạikêuroạtroạtđếnđấy.Bọnngườiđànbàháidâungừngtaybứtlá,nghiêngđầulắngnghekỹ.Cáibàihátnămmươitưchữnghenhưbàisaicủathầyphùthủy,đãhátđihátlạiđếnmấylần.Cứxongmỗicâuthìlạicómộttiếngroạt.Chỉcócâychuốibịchặtmạnhmìnhlìahẳngốc,đổvậtxuốngmặtđấtthìmớikêuroạtroạtnhưvậythôi.Nhưngmàaichặtchuối?Khôngphảihẳnlàcấmđịa,nhưnggócthànhsaukholúakiacũnglàmộtmiếngđấtcấm,aidámvượtphépquanvàođấymàhát,màphávườn.Cóchănglàlàmloạn.

Nhữngngườivợlínhcơ,quensốngtrongkhôngkhíloạnlìa,chiềunayvàđêmnaybàntánmãivềcáitiếngháttrênvườnchuốimặttườngthành.Chồnghọcũnglấylàmlạvàtựnhủngàymaivàotrạisẽhỏichuyệnchorõ.

Buổisánghômsau,bọnvợlínhcơ,thêmđượcítngườitòmònữakéođếnvườndâungoàithành,vẫnngherõngườitachặtchuốitrênmặtthành,vớinhữngcâuhátrõmồnmột:

"Tahoathanhquất

"Cỏxanhđổimàu

"Sốngkhôngthùnhau

"Chếtkhôngoánnhau...

Khinghỉngơi,lúchọmangchuyệnđóvềnhàthìnhữngngườilínhcơđềuravẻcảmđộngsợhãivàcắtnghĩa:

-ÔngBátLêsắplàmviệcđấy.

-???

-Ônglớnsắpđemmườimấyngườirachém.VàtiếngngườiháttrênmặtthànhlàtiếngôngBátLêđangtậpmúathanhquấtởvườnchuốiđấy.

-Múathanhquất?Ởvườnchuối?Saolạihátnhữngcâughêthế?VàôngBátLêvốnchémngườiđãnổitiếng,cònphảitậpvớitànhgìnữa?

-Umàykhônghiểu.LâunayôngBátkhôngphảikhaiđaovìÔngLớnthấygiàyếumuốnchonghỉtay.Mỗilầncóántrảm,ôngBátchỉphảirapháptrườngchocómặtthôi.Còncôngviệcthìđãcóngườikhácđỡtay.Nhưngvẫncứđượctiềnthưởng.ÐãđếngầnmộtnămnayôngBátkhôngcầuđếnthanhquất.Khônghiểutạisao,lầnnàyÔngLớnlạichogọiôngBátrachokỳđượcvàxemchừngnhưngàisănsócđếncáivụxửtrảmnàynhiềulắm.

Luivàotưthất,quanTổngđốcsungchứcÐổnglýQuânvụ,nhácthấylãoLêđangcotayúplênmangtainhìnvàođámvàngsonlộnglẫynhàriêngmình,ngàiliềnquở:

-Ê!bữanay,chúđiđâu?TachothằngCửunósanggọimấylầnđềuthấyđóngcửa.

-BẩmlạyÔnglớn,ítlâunayconvềnhàquê.Giánhưngàytrước,cókhinàocondámđixa,sớmtốilúcnàocũngphảiởtrongnộithành,phòngnhữnglúcÔngLớnbấtthầngọiđến.Nhưngtừhồigầnđây.ÔngLớnthươngphậngiànuachoconđượcnghỉtayđao,concómạnphépvềthămnhà.ÐượctinÔngLớnchođòi,convộivãvàohầu,xinÔngLớnthatội.ConchờlệnhÔngLớntruyềnxuống.

-Thôi,chođứngdậy.

QuanĐổnglýQuânvụngảmìnhtrênghếbànhvàngvàson,hấthàmhỏitênbátphẩmđầytớgiàđangcorongườibênchiếccột:

-Liệubâygiờchémcònmáttaynữakhông?

-Dạ.

-Dạsao?Chúcóbiếttasắpchoxuốngcáilệnhchikhông?

-Dạ.

-Cómườihaitêntửtùsắpphảihànhhình.QuanCôngsứmuốnđượcthịkiếnlúcbọnhắmchịuántrảm.Ngươichémthếnàochogọnthìchém,hễchémmộtđầuđếnhainhátthìkhôngnhữngtatruấttiềnthưởngmàngườicònbịquởnữa.Chémchothựcngọt.

-Dạ.

-TiềnthưởngnàychínhcủaQuanCôngsứcho.Tamuốngiữphầnchongườinêntachogọivàomàlĩnhlấyviệcnày,gọilàkiếmmộtchútbổngđểdưỡngtuổigià.Chúphảibiếtkhinhậnlấymuờihaitêntửtùlàchúphảilàmviệcchođầyđủ.Chớđểphiềnđếnta.Tađãtrótkhoekhoangcáitàichém"treongành"củachúvớiquanCôngsứ.Chúnghĩthếnào?

-Dạ,bẩmÔngLớnđãthươngđếnphậntôitớchúngconxinhếtsứctuântheo.Nhưngbâygiờcongiàyếulắm,khôngbiếtcócònlàmđượcviệcnhưhồixưanữakhông.Vảchănggầnmộtnămnaykhôngcầmđếnmãtấuconecóđiềuhơilạcmấtđườngđao.

-Tađãnghĩđếnchuyệnđórồi.Chúcònđủthờigiờđểtậplạilốichémtreongành.Nếucáinghềchémđặcbiệtcủachúkhôngthểtruyềnlạichomộtngườiinàođượcthìmộtlầncuốicùngnàynữa,chúcũngnênchomộtvịquanTâyởđâythấyrõcáicáchchémcủamộtngườiđầytớhầucậntalànhưthếnào.

-Dạ,bẩmÔnglớn...

-Chúđừngnhiềulời.Ðâynày,tachochúmượnthanhquấtcủatamàlàmviệc.Sẵncóvườnchuốiởsaukholúa,chophépchúlênđómàtập.Cóaingăncản,cứđưacáitínbàinàyrachohọnomrõ.

QuanÐổnglýQuânvụrútkhỏiốngbúttrênbànmộtláthẻđỏ,viếtmấychữthảovàomặtthẻsơntrắng,traochoBátLê.

ThếlàtừhômấyBátLêlĩnhthanhquấtcủaquanTổngđốcleolêntườngthành,xôngxáotrongvườnchuối,hếtsứctựdo,hếtsứctànnhẫn,chémngangthânloàithựcvật,trướckhichémvàocổmườihaitêntùđangnằmđợingàycuốicùng.

Vườnchuốitrênmặtthànhvốnmọckhôngcóhànglốinhấtđịnh.ÔngBátphẩmLêphảichọnlựamãimớiđượcmấydẫychuốimọctheohànglốithẳngthắn.Ysoạccẳng,lấybướcchânđonhữngquãngtrốngtừmộtgốcchuốinàyđếnmộtgốcchuốikhác.Tiếnlên,lùixuống,đongang,đodọctự

cholàtạmtạmđược,ybènnhẹnhàngpháthếtnhữngtàuláchuốirườmrà.Ðấylàcáikhudọndẹpsẵnđểnhânlấysựthínghiệmsauhếtcủamộtthanhquấtbịbỏquênđãlâungày.

Trướckhihoathanhquấttrongmấyhàngchuốiđượcchọnlựakỹcàngkia,BátLêđãmúađaochémlialịavàothânmọicâychuốikhác,chémkhôngtiếctay,chémnhưmộtngườihếtsứctựvệtrongmộtcuộchuyếtchiếnđểmởlấymộtconđườngmáulúcphávòngvây.Mộtbuổisớm,ynhảynhóttrongvườnchuối,đưalưỡigươmquabênphảilạimúalưỡigươmquabêntrái,thanhgươmhailưỡigọngàng,nhanhnhẹnphạtquathânmấytrămcâytươicònnặngtrĩulớpsươngđêm.MảnhkhănvuôngvảitrắngbịttócBátLêđãđẫmướtvànhựachuốichátthấmvàođất,gặpánhnắngsớm,đãxuốngmàudầndần.

Trênđốngthâncâytrơnướt,BátLêvẫnlàmviệc,nhẩynhótnhưmộtkẻđiêncuồng.CứmỗimộtcâychuốigẫygụcxuốngcỏđánhroạtmộtcáithìBátLêlạicấttiếnghát:

"Sốngkhôngthùnhau

"Chếtkhôngoánnhau

Câuhátđượcnhữngtiếngcâychuốiđổchấmcâuchovàđãvẳngtừtrênmặtthànhxuốngmặtmộtbãidâuởchânthành...

Tậpnhưthếchothuầntayhếtmộtbuổisớmvàmộtbuổichiều.BátLêsớmngàyhômsaulạitrởlạivườichuốiđãrầucảlá,đãkhôcảvếtthương.Yhồihộpchốnggươmxuốngmặtđấtẩmngổnngangsựtànphá,nhưmộtvõsinhsắptrổtàiởvõtrườngvớisựphânvân,longạicủaphútbiểudiễn.RồiBátLêtrịnhtrọngtiếnvàocáikhuvườnchuốiđãdọntừhômtrướcđểnhậnlấylưỡigươmthínghiệmcuốicùngcủamộtcuộctậpchém.Yđứngvàogiữahaidãychuối,tayphảicầmngangthanhquất.

Ylùilạibabước,lấyhơithởchođều,vừaháttocâu:

"Tiếngloavừadậy"

vừatiếnmạnhlên,thuậntaychémvàocâychuốiđầutiêndãybênphải.Ðàgươmmạnhtừcaosoảixuốngtheomộtchiềuchếch,tưởnggặpđếngỗcứngcũnglướtqua.Thếmàthanhquấtchỉngậpvàochiềusâuthâncâyđộchínphầnmười.Lưỡithanhquấtbịngừngởcáicữấy,rồilạiđượclấyrakhỏithâncâychảymủ.Vừagiậtlưỡithanhquấtkhỏithâncâyđangtừtừgục

xuống,vừahátmộtcâunữa:

"Hồichiêngmớmmau"

BátLęlạitiếnthęmbabướcđếnngangtầmcâychuốihàngđầudãybêntrái.BáiLêthuậnđàthanhquất,lạichémxuốngđấymộtnhátthứhai.Mộtthâncâythứhaigụcxuốngnữanhưmộtthânhìnhngườiquỳchịutội.Thếrồivừahát,vừachémbêntrái,vừachémbênphải.BátLêđãháthếtmườibốncâu,vàđánhgụcmườibốncâychuối.BátLêquaymìnhlại,ngắmcáccôngtrìnhpháhoạicủamình.Thìởmườibốncâychuốichịutộikia,thântrênbịchémvẫycòndínhvàophầngốcbởimộtlầnbẹgiậpnát.

BátLêmỉmcười,gỡcáikhănchùmtrênđầu,laulưỡigươmvàođấy,vuôngvảilạidẫmthêmchấtnhựaxám.

Thếlàxongmộtcuộctậpchémlốitreongành.VàBátLêcũngvuivẻtronglòngđợingàynhậttù.Ðitừbềcaonềncỏxuốngchânthành,quanhữngbậccấpthúcvàolòngđất.BátLêchốcchốclạidừngbướclạivàưỡnmìnhvềphíasau,ngắmcánhtaykhẳngkheomìnhđanglămlămcầmlưỡigươm.

NộicỏtrướcdinhquanĐổnglýQuânvụmộtbuổichiềuthuquyếtđãđổimàu.Mọikhi,ởđấychỉcóbê,bòđượcthảlỏngcúicổngốnángcỏtươibêncạnhmộttốplínhhiềnlành,taycầmlưỡiliềmcắtcỏvềchongựaquanăn.Bâygiờởđấy,ngườidựnglênmộtcáinhàrạpcỏtàn,cỏquạt,cỏcờngũhành.Trướcnhàrạpngườitachônsẵnmườihaicáicọctrebịvồgỗđậpmạnhxuốngtoétcảđầu.Vàđánhđailấykhunhàrạprộngđộmộtmẫu,mấytrămlínhmặcáocódấu,cónẹpđãtềchỉnhtuốtgươmtrầnđểthịuy.

Trờichiềucómộtvẻdữdội.Mặtđấythìsánghơnlànềntrời.Nềntrờivẩnnhữngđámmâytímđỏvẽđủmọihìnhquáilạ.Nhữngbứctranhmâychómàuthẫmhạthấpthêmvàđènặngxuốngpháptrườngoibứcvàsánggắt.

Mọingườichờđợimộtcáigì.

Từphíanhàngục,mườihaiconngườichậmchạptiếntớigiữahaitốplínhápgiải.Bãicỏimlìmđếnnỗitiếnggônglũtùgiâyvavàonhautheomộtnhịpbướcrụtdènghecứrõmồnmộtnhưtiếngsênhngườichấphiệuđịnhliệubướcđichocỗđònđám.

Khôngbiếttừđâura,ôngBátLêđứngsẵnchỗcọctrevàtrongmộtlátđãbuộcxongbọnngườiđợichếtvàocọc.Lũtửtùbịtróigiậtcánhkhuỷu,quỳgốitrênmặtđất,khomkhomlưng,xếptheohaihàngchênhchếchnhau,

chầumặtvàorạp.Nhữngngườigiữphầnviệcởbãiđoạnđầuđangbóphông,nắnxươngcổvàtuốtchomềmsốnglưnglũtửtù.Họcầnomthếnàochotộinhânlúcquỳphảiđểđượcgótchânngửađúngvàocáimẩuxươngcụtnơihậumôn.Nhưthế,tửtùsẽphảirướnmìnhlênmànhậnlấylưỡiđaothảmạngxuốngcáicổcăngthẳng.Họlạnhngườidầndần.Sinhkhíchừngnhưđãthoáthếtkhỏingườihọ.Trôngxa,họcócáicứngthảnnhiêncủanhữngtượngđátạchìnhngườiChiêmthànhquỳtrướcsânđềnthờvuaLý.

TiếngnhạcbátâmthổibàiLưuthủytrườnggầnmãilại.Rồitrongmộtgiâyphútmọingườilắngrőtiếngsênhtiền.Ainấynínthở.Trôngracờquạtkíncảnềntrờivàlínhtrángkíncảmặtcỏ.Bụicátbaymůnhưlúccócuộchŕnhquân.quanCôngsứmặcđồbinhphụctrắngcóngùkimtuyếnđinganghàngcùngquanTổngđốc.Haiquanđầutỉnh-mộtngườiđighệt,mộtngườiđiủng-đềugòbướcđichonóănnhậpvớicáilongtrọngcủapháptrường.NhữngtênlínhtỉnhgầyốmchesátvàongườihaiÔngLớnmọithứtànvàng,tánlía,lọngxanh.

Cáiđầuchúngkhôngdámphạmthượngcúigầmxuốngmặtđất,nhìncánhcỏmaychọcthủngốngquầnmình.

Trongnhàrạp,cácquananvị.ÔngthôngngônngườiNamkỳđứngkhoanhtayđằngsauquanLưutrúPháp.QuanTổngđốcnóitrước:

-NhữngngườisắpbịhànhhìnhkialàdưđảnggiặcBãiSậy.Tychứcrấtmongrằngđấylànhữngkẻphiếnloạncuốicùng.VànhờhồngphúccủaQuanLớn,cuộctrịanởxứnàychóngđịnh.

BátLęcầmgươmtiếnđếntrướcnhàrạp,vòngtaythulưỡigươmlại,vàimộtvái,cúimặtđứngim.QuanTổngđốcnhớmmìnhkhỏimặtghếbành:

-XinphépQuanLớnchotychứcđượctrìnhvớiQuanLớnmộttênđầytớtrungthành.Hắnlàđaophủthủtạipháptrườnghômnay.

-CóphảicáingườimàQuanLớnnóilàcótŕichémđầungườichỉmộtnhátmàđầuvẫndínhvàocổbằnglằndacổđókhông?

-Dạ.Mấyhômnayhắnhạthủtrongmộthơinhữngmườihaicáiđầu.Bâygiờđểxinralệnhkhaiđao.

QuanCôngsứgật.ViêngiámtrảmvàBátLêđềulùirangoàirấtmau.

Mộttiếngloa.Mộttiếngtrống.Batiếngchiêng.Rứtmỗihồichiêngmớm,

thìmộttấmlinhhồnlạilìakhỏimộtthểxác.Tùng!Bili!Bili!

BátLêbắtđầuhoakhôngthanhquấtmấyvòng.Rồiyhátnhữngcâutẩyoanvớihồncontội.Trongnhàrạpcácquanchỉnghethấycáiâmlơlớrờnrợn.QuanCôngsứchămchúnhìnBátLêmúalượngiữahaihàngtửtùvàmúahátđếnđâuthìnhữngcáiđầutộinhânbịquỳkiachẻgụcđếnđấy.Nhữngtiamáuphunkêuphìphì,vọtcaolênnềntrờichiều.Trênángcỏhoenố,khôngmộtchếcthủcấpnàorụngxuống.

BátLêlàmxongcôngviệc,khôngnghỉngơichạytuốtvàođứngtrướcnhàrạp.BấygiờquanCôngsứmớinhìnkỹ.Ymặcáodàitrắng,mộtdảigiâylưngđiềuthắtchẽnngangbụng.Thấytrênquầnáotrắngcủaykhôngcómộtgiọtmáuphuntới,quanCôngsứgậtgùhỏiquanTổngđốcđểnhớlấytênhọmộtngườiđaophủcólốichémtreongànhrấtngọt.NgàithưởngchoBátLêmấycọcbạcđồngbàlão.

LúcquanLưutrúgầncầmmũcáotừvềtòaSứ,quanTổnglýquânvụcònâncầnbuộcôngthôngngônNamkỳdịchchođủcâunày:

-BẩmQuanLớn,chémtreongànhnhưthếnàylàphảilựavàonhữnglúcviệcquânquốcthanhthản,sốtửtùítítthôi.Vàonhữnglúcnhộnnhạoquá,tửtùđôngquá,thìtychứcđãcócáchkhác.Làchỗđôicâytređựcdàira,cặpvàocổtửtùxếphàngvànốiđuôiquỳhướngvềmộtchiều.Ðạiđểnócũngnhưlàcáilốicặpgắpchảchimmànướngấy.RồiBátLêsẽcầmgươmmàrócngangnhưngườitarócmắtmía.

LúcquanCôngsứravề,khilướtquamườihaicáiđầulâucòndínhvàocổngườichếtquỳkia,giữasânpháptrườngsắpgiảitán,nổilênmộttrậngiólốcxoáyrấtmạnh.Thườngnhữnglúcxuấtquânbấtlợi,tưởngcơngiólốccuốngẫyngọncờsúy,cũngchỉmạnhđượcthếthôi.Trậngiósoắnhútcát,bụilên,xoayvòngquanhđámtửthi.

BấygiờvàokhoảnggiữagiờThân.

Nhữngchiếcấmđất

Bóngnắnggầntớiđỉnhđầu.SưcụchùaĐồiMaithủngthẳngtrởvềtraiphòng.Nhàsưgiàgỡchiếcnóntulờ,sắpngồivàothụtraithìcótiếngcontrẻgọiởngoàicổngchùa.Mộtchútiểulễphépbướclêntamcấp:

-Bạchcụ,cóngườicontraicụSáuxinvào.

-Vậychúvẫnđóngcửachùađóà?Chúramởmaukhôngcóngườitaphảiđứngnắnglâu.Cổngnhàchùabaogiờcũngnênđểngỏ.Từgiờchúnênnhớ:sángsớmtụngkinhnhậttụngvàthỉnhchuôngxonglàphảimởrộngcửachùavàtốiđến,lúcnàohọcxongkệthìmớiđóng.Kẻonữakháchthậpphươnghọkêuđấy.

Tiểurađượcmộtlátthìmộtngườicontraitrạcmườibảytuổixúngxínhtrongchiếcáodàithâm,chânxéolấm,taybưngcáikhaytiếnvàotăngxá,váisưcụ:

-Bạchcụ,thầyconchoconmangxuốngbiếucụbìnhtràđầuxuân.Vàxinphépcụchoragiếngchùanhàgánhmộtgánhnước.

NhàsưgiàđãquenvớinhữngviệcbiếuvàxinmượnnàyởdướicụSáu,khẽcấttiếngcười.Trênkhuônmặtkhôxác,nụcườikhôngcógìlàấmápthiếttha.Nóchỉđủlàhiềnlànhthôi.

-Thếcháuđựngnướcbằngcáigì?

-Dạcóngườinhàquẩynồivàgánhđitheocònchờởngoài.

-Aidiđàphật?Nắngnàymàđitừlàngtrênxuốngtậnđâylấynước,cụSáunhàcócôngquá.Cháungồinghỉchânđã.Đểgiàbảochútiểuđưatênbộcragiếng.Cháuđitừsớm,chắcbâygiờđãngótdạrồi;sẵnoảnchuốivừahạxuống,giàépcháuthụmộtítlộcPhật.

-Bạchcụ,cháuănmặnởnhàvẫncònlửngdạ.

SưcụchùaĐồiMaikhôngnàithêmvàvẫnchỉcườirấtthuầnhậu.

-CháucóbiếtcụSáunhàđếnxinnướcởchùađâyđãmấynămnayrồikhông?Gầnmườinăm.Uốngtràtàunhưthầycháuthìcũngcómột.Cứnướcgiếngchùađâymớichịuphatrà.Lắmlúcgiàtựhỏivềcáitiềnthân

củathầycháuxemlànhưthếnào.Nghĩđếncáinhânduyêncủathầycháuvớinhàchùađây,thựccũnglàbềnvàkỳlắmcháuạ.

Thoángthấytênlãobộcđãquảyxonggánhnướcđangngơngáctìmmìnhvàlàmướtcảkhoảnggiữasânchùaláttoànđátảngxanh,ngườiconcụSáu,vớicáitừtốncủamộtthưsinhngồihầuchuyệnbựcphụchấpđãxuấtgia,liềnvộivàngđứngdậyxinphépvề.

-Bạchcụ,cháuvộiphảivề,vìởnhàhômnaycókháchuốngtrà.Cólẽthầycháuởnhàđangchờnướcvề.

Nhàsưgiàcũngvộitheobọnxinnướcratớithềmngoài.Sưcụrúttrongtayáovảirộngramộtchiếcquạtthước,xòerộnghếtcảnanquạt,nghiêngcheđầuchođỡnắngvàbảochútiểu:

-Chúchạymauravườn,bẻmấycànhláđào.

RồicụgiữconcụSáulại:

-ấy,ấy,thongthảmộtchút.Thảmấycànhđàocólávàonồinước,lúcgánhđiđườngxanóđỡsóngrangoàivàvềđếnnhà,nướcvẫnmát.

Bọnxinnướcváichàonhàsư.Trênconđườngđấtcátkhô,nồinướctròngtrànhtheobướcchânmaucủangườiđầytớgiàđánhrỏxuốngmặtđườngnhữnghìnhngôisaoướtvàthẫmmàu.Nhữnghìnhsaoướtnốinhautrênmộtquãngđườngdàingoằnngoèonhưlốiđicủaloàibòsát.Víbuổitrưahènàylàmộtđêmbóngtrăngdãi,vàvícổngchùaĐồiMailàmộtcửanonđàothìnhữnggiọtsaokiacóđủcáithivịmộtcuộcđánhdấuconđườngvềcủakháchtụctrởlạitrần.

ánhnắnggiàdặnbuổitrưanungđốtmặtcánhđồngdướichânđồi,làmrungrinhlớpkhôngkhíbốctừmặtđất.Giốngnhưvệtkhóinhờ,nắngvờnquanhữngmàuxanhbóngloángcủamộtdãyxómlàngcâycốiimlìm.Đứngtrongcổngchùatừbềcaonhìnxuốngcáithấpdướichânmình,nhàsưgiànheonheocặpmắt,nhìncáinắngsánglòa.Bọnngườixinnướcchỉcònlàmấycáichấmđen,mỗichuyểnđộnglạilàmtunglạiphíasaumìnhmộtchùmcátbụimờmờ.Giónồmthổimạnh,nhiềucơn,đãđemcảmảnhbụitrầnkiavàolọtcổngngôichùacaoráo.NhàsưnghĩđếncụSáu,thởdàitỏýtiếcchomộtkiếpchúngsinhcònvướngmãivòngnghiệpchướng.

CụSáuvốnđilạivớichùađâykểrađãlâu.Từtrướccáihồinhàsưgiàtớitrụtrì.MấyphotượngPhậtTamthếbằnggỗmítđặtởtrênbệvàmấypho

KinhingiấyđạithừalàcủacụSáucúngđấy.CáichuôngtreoởtrênnhàphươngtrượngcũnglàcủaôngcụSáucúngvàohồitrùngtulạichùa.VàmỗilầnnhàchùalậpphảkhuyếnthìôngcụSáuđứngđầusổ.ChùaĐồiMaiởxalàngmạcbiệtlậptrênmộtkhuđồinêncũngítbịphiềnnhiễubởiđámtạpkhách.Thỉnhthoảngtrongbọnkháchđếnchơi,ôngcụSáuđượcsưcụbiệtđãinhất.Thángmộtlần,nhàsưgiàlạigiữôngcụSáulạiănmộtbữacơmchayvàlầnnàotừbiệt,nhàsưcũngchânthànhtặngkháchmộtròlanChuMặc.Thườngthườngmỗilầngặpgỡ,thểnàohaiônggiàcũngkéonhauracáigiếngnướcmàchuyệnvãnrấtlâu.Nhàsưítnhời,trầmtĩnhngắmbóngcụSáutronglòngđáygiếngsâu.Cáibóngnhàsưgiàítkhiđượcđậuhìnhcholâutrênphiếngươngnướcgiếngmátlạnh:chốcchốcmộtvàigiọtnướcngọtlạirờimạchđátổong,thánhthótrớtxuống,tiếngkêubìbõm.ÔngcụSáutỳtayvàothànhgiếngnhờnmịnrêuxanh,chỉngóntayxuốnglònggiếngsâuthẳmgầnhaiconsàomànói:"Chùanhàtacócáigiếngnàyquýlắm.Nướcrấtngọt.Cólẽtôinghiệntràtàuvìnướcgiếngchùanhàđây.Tôisởdĩkhôngnghĩđếnviệcđiđâuxađược,cũnglàvìkhôngđemtheođượcnướcgiếngnàyđiđểphatrà.Bạchsưcụ,sưcụnhớhộtôicâuthềnày:"Làgiếngchùanhàmàcạnthìtôisẽlậptứcchokhôngngườinàomuốnxinbộđồtràrấtquýcủatôi.Chỉcónướcgiếngđâylàphatràkhôngbaogiờlạcmấthươngvị.Màbạchcụ,chúngtôikhônghiểutạisaongọnđồinàycaomàthủylạitụ.Địathếchùanày,xemracòndụngvõđược...".ChừngnhưsợcụSáubànrộngtớinhữngchuyệnkhôngnêntraođổivớikẻtuhànhđãlánhkhỏiviệccủađờisốngrồi,sưcụvộinóilảngsangchuyệnmấycâymítnhàchùanămnaysaiquảlắm.RồikéocụSáuvàotraiphòngdùngmộttuầnnước.Theomộtướclệrấtđángyêuđặtratừngàymớilàmquenvớinhau,đãmươinămnay,baogiờuốngnướctràcủanhàchùa,ôngcụSáucũngđượccáivinhdựphatràvàchuyêntràthaynhàchùa.

Dạonày,chắcôngcụSáubậnviệcnhiềunênđãmấytuầntrăngrồimàkhôngthấyvãncảnhchùauốngnướcthămhoa,đểchosưcụcứnhìnmấychậuMặclanròtrổhoamàtặclưỡi.Cùngbấtđắcdĩphảingắtcắmvàolọconvậy.DạonàycụSáuchỉchongườinhàxuốngxinnướcgiếngthôi.VàtrưahômnaylúclặngngắmhaithầytròngườiconôngcụSáuđemnướcrakhỏichùa,lúctrởvào,nhàsưgiàthởdàicùngsưbácchờđấy:"ÔngcụSáunày,nếukhôngđammêcáiphongvịtràtàu,đammêđếnnhiềukhilầmlỗi,nếuôngtabỏđượcthìcũngthànhmộtôngsưtạigia.Danhvàlợi,ôngtakhôngmàng.Phágầnhếtcơnghiệpôngchađểlại,ôngtathựcđãcoicáiphúquýnhỡntiềnkhôngbằngmộtấmtràtàu.Nhưngmộtngàykia,nếukhôngcótràtàumàuốngnữathìcáiôngcụSáunàysẽcònkhổđếnbựcnào.Phậtdạyrằnghễmuốnlàkhổ.Biếtđâutrongbốnđạidươngnướcmắtchúngsinhcủathếgiớibanghìn,sauđâylạichẳngcómộtphầntonướcmắtcủa

mộtônggiànănglênchùanhàxinnướcngọtvềđểuốngtràtàu.MôPhật!".

ÔngcụSáu,hômnaylấylàmthíchcáingườikháchlạđólắm.Ngườikháchlạvừakểchochủnhânnghemộtcâuchuyệncổtích.Lêtrônchénvàolợichiếcđĩacổvàibalần,ngườikháchkể:

"Ngàyxưa,cómộtngườiănmàycổquái.Làmcáinghềkhấtcáilàphảicầmbằngrằngmìnhkhôngdámcoiailàthườngnữa;thếmàhắncònchọnlựatừngcửarồimớivàoănxin.Hắntoànvàoxinnhữngnhàđạigiathôivàcốlàmthếnàochogiápđượcmặtchủnhânrồicóxingìthìhắnmớixin.Cómộtlầnhắngõgậyvàođếnlớpgiữamộtnhàphúhộkia,giữalúcchủnhàcùngmộtvàiquýkháchđangngồidùngbữatràsớm.Mọingườithấyhắnmonmenlênthềm,vàngồithuhìnhởchâncộtmộtcáchngoanngoãn,mọingườikhôngnóigìcả,đểxemtênănmàyđịnhgiởtrògì.Hắnchảlàmgìcả,chỉnhìnmọingườiđangkhoankhoáiuốngtrà.Hắnđánhhơimũi,vàcũngtỏvẻkhoankhoáikhihítđượcnhiềuhươngtrànóngtảnbaytrongphòng.Thấymặtmũingườiănmàyđãđứngtuổikhôngđếnnỗibẩnthỉuquá,chủnhânbènhỏixemhắnmuốnxincơmthừahaylàcanhcặn,haylàhơnnữa,hắnlạimuốnđòixôigấc,nhưkiểungườitrongphươngngôn.Hắngãitai,tiếngầnlại,tủmtỉmvàlễphépxinchủnhânchohắn"uốngtràtàuvới!".Mọingườitưởnghắndởngười.Nhưngtạisaokhôngnỡđuổihắnravàcòngọihắnlạiphíabànchohắnnhậnlấychéntrànóng.Hắnrụtrèxinlỗivàngỏýmuốnđượcuốngnguyênmộtấmtràmớikia.Hắnnóixong,giởcáibịănmàycủahắnra,cẩnthậnlấyramộtcáiấmđấtđộcẩm.Thấycũngvuivuivàlạlạ,mọingườilạiđưachohắnmượncảkhaytràvàphátthantàuchohắnđủquạtmộtấmnướcsôi,thửxemhắnđịnhđùađịnhxượcvớibọnhọđếnlúcnàomớichịuthôi.Hắnxinphépđâuđấyrồilàngồibắtchânchữngũ,trángấmchén,chuyêntràtừchéntốngsangchénquân,trôngxinhđáođể.Lúcnàykhôngaidámbảohắnlàănmày,mặcdầuquầnáohắnráchnhưtổđỉa.Uốngmộtchénthứnhấtxong,uốngđếnchénthứnhì,bỗnghắnnheonheomắtlại,chépmôiđứngdậy,chắptayvàonhauvàthưavớichủnhà:"Làthânphậnmộtkẻănmàynhưtôiđượccácngàicaoquýrủlòngthươngxuống,thựckẻtytiệnnàykhôngcóđiềugìdámkêucalênnữa.Chỉhiềmrằngbìnhtràcủangàichonólẫnmùitrấuởtrong.Chonênbềdướichưađượclấygìlàmkhoáihoạtlắm".Hắnlạytạ,trángấmchén,laukhayhoànlạinhàchủ.Lauxongcáiấmđộcẩmcủahắn,hắnthổicáivòiấmkỹlưỡngcấtvàobị,rồixáchnón,váilạychủnhânvàquankhách,cắpgậytậptễnhlênđường.Mọingườicholàmộtthằngđiênkhôngđểýđến.Nhưngbuổichiềuhômấy,cảnhàđềulấylàmkinhsợngườiănmàyvì,ởlọtràđánhđổvungvãiởmặtbàn,chủnhânđãlượmđượcrađếnmươimảnhtrấu".

ÔngcụSáunghekháchkểđếnđấy,thíchquá,vỗđùimình,vỗđùikhách,kêutolên:

-Giácáilãoănmàyấysinhvàothờinày,thìtôidámmờianhtađếnởluônvớitôiđểsớmtốicónhaumàthưởngthứctràngon.Nhà,phầnnhiềulạitoànlàấmsongấmquý.

-Cổnhâncũngbịaramộtchuyệncổtíchthếđểlàmvuithêmcáiviệcuốngmộttuầnnướcđấythôi.Chứcụtínhlàmgìranhữngthứngườilạấy.Tachỉnênchonólàmộtcâugiaithoại.

-Không,cóthểnhưthếđượclắmmà.TôichắccáilãoănmàynàyđãtiêucảmộtcáisảnnghiệpvàorừngtràVũDiSơnnênhắnmớisànhthếvàmớiđếnnỗicầmbịgậy.ChắcnhữngthứtràBạchMaoHầuvàtràTrảmMãhắncũngđãuốngrồiđấyôngkháchạ.Nhưngmà,ôngkháchnày,chúngtaphảiuốngmộtấmtràthứhainữachứ.Chẳngnhẽnghemộtcâuchuyệnthúnhưthếmàchỉuốngvớinhaucómộtấmthôi.

ThếrồitrongkhicụSáutháobãtràvàocáibátthảirộngmiệngvẽLiễuMã,ôngkháchnângcáiấmquầnẩmlên,ngắmnghíamãivàkhen:

-Cáiấmcủacụquýlắmđấy.ThựclàấmThếĐứcmàugangà."ThứnhấtThếĐứcgangà;-thứnhìLưuBội;-thứbaMạnhThần".CáiThếĐứccủacụ,caonhiềulắmrồi.CáiMạnhThầnsongẩmcủatôiởnhà,mớidùngnêncũngchưacócaomấy.

CụSáuvộiđổhếtnướcsôivàoấmchuyên,giơcáiấmđồngcòbayvàosátmặtkhách:

-Ôngkháchcótrôngrõmấycáimấusùisùiởtronglòngấmđồngkhông?Tàu,họgọilàkimhỏa.Cókimhỏathìnướcmausủilắm.Đủnămcáikimhỏađấy.

-Thếcụcóphânbiệtthếnàolànướcsôigiàvànướcmớisủikhông?

-Lại"ngưnhãn,giảinhãn"chứgì.Cứnhìntămnướctobằngcáimắtcuathìlàsủivừa,vàkhimàtămnướctobằngmắtcáthìlànướcsôigiàchứgìnữa.

Chủkháchcảcười,uốngthêmmỗingườihaichénnữa.CụSáutiễnkháchracổngvớimộtcâu:

-Thỉnhthoảngcóđiquatệấp,xinmờiôngkháchghéthămtôinhưmột

ngườibạncũ.Mỗilầngặpnhau,talạiuốngvàituầnnước.Hà,hà.

NămấynướcsôngNhĩHàlênto.Thảonàomấynghìngốcnhãntrồngtrênmặtđêquanhvùng,vụđósaiquảlạ.Cáiđêkiêncốđãvỡ.Nhưngvốnởcuốidòngnướcchảyxiết,nhàcửacụSáuchưađếnnỗibịcuốnphăngđi.Lúcnướcrút,ởcáicổnggạchnguyênvẹn,haimảnhgiấyhồngđiềuđôicâuđốidáncửavẫncònlànhlặnvànétchữvẫnrõràng:

Họlịchsựnhưtiên,phúquýnhưgiời,quấtconngựarongchơingoàingõliễu

Tatrồngcỏđầyvườn,vãihoađầyđất,gọihềđồngphanướctrướchiênmai*.

Nămsau,quãngđêhànkhẩu,chừnghànkhôngkỹ,lạivỡluônmộtlầnnữa.CáicổnggạchnhàcụSáuvẫntrơtrơnhưcũ.Nhưnglầnnàythìđôicâuđốigiấyhồngđiều,giómưađãlàmbợtmàuphẩmmực,ngấnnướcphùsađãphủkíndòngchữbằngnhữngvạchbùnngangdàydặn.

Ôngkháchnămnọ-cáingườikểcâuchuyệnănmàysànhuốngtràtàu-đilàmănxađãmấynăm,nhânvềquavùngđấy,nhớnhờidặncủacụSáu,đãtìmtớiđểuốnglạivớiônggiàmộtấmtràtàunữa.Nhưngngườikháchhỏinhàôngđến,ngườikháchđãbùingùithấyngườitabảochobiếtrằngnhàcụSáuđãbánrồi.Thấyhỏithămthathiết,ngườivùngấymáchthêmchoôngkhách:"CómuốntìmcốSáuthìôngcứxuốngChợHuyện.Cứđónđúngnhữngphiênchợxépvàongàytámthìthếnàocũnggặp.Chúngtôichỉbiếtcóthếthôi".

Phải,bâygiờôngcụSáusasútlắmrồi.Bâygiờôngcụlolấybữacơmcũngkhó,chứđừngnóiđếnchuyệnuốngtrà.Thỉnhthoảngcóxinđượcngườinàoquenmộtvàiấm,cụlấylàmquýlắm:góigiấygiắtkỹtrongmình,đợilúcnàovắngvẻmộtmìnhmớiđemraphauống.Vẫncònquencáithóiphonglưu,nhiềukhiquachơiaosennhàai,gặpmùahoanở,cụlạicòncốbứtlấyítnhịđemướpluônvàogóitràgiắttrongmình,nếuđấylàtràmạncũ.

Nhữngbuổicóphiênchợ,cụSáungồighévàonhờgianhàngtấmcủangườicùnglàng,bàyratrênmặtđấtcóđếnmộtchụcchiếcấmmàngàytrước,giácógiồngngaycọcbạcnénchotrôngthấy,chửachắccụđãbánchomộtchiếc.Cómộtđiềumàaicũnglấylàmlạ,làcụbánlũấmđấtlàmhailớp.Mấykỳđầu,cụbántoànthânấmvàbánrấtrẻ.Cònnắpấmcụđểdànhlại.Cólầnvuimiệng,cụghésátvàotaingườibàcon:"Cóthếmớiđượcgiá.Có

cáithânấmrồi,chẳngnhẽkhôngmuacáinắpvừavặnsao?Bánthânấmrẻ,rồiđếnlúcbánnắpấm,mớilàlúcnênbángiáđắt.Đómớilàcaokiến".

CụSáucườihềhề,rồivộiquayranóichuyệnvớibạnhàngđangmânmênhữngcáithânấmđấtđủmàu,cáithìdánggiỏdâu,cáithìmúina,hìnhquảvả,quảsung,quảhồng.Cụđangbảomộtôngkhách:

-Thếnàotôicũngtìmđượcnắpchoông.Cứphiênsaulạiđâythếnàocũngcónắp.Không,đúngấmtàuđấymà.Nếukhôngtinôngcứúpấmxuốngmặtmiếnggỗkia.Choấmngửatrônlên.Cứxemmiệngvòivớiquaivàgờmiệngấmđềucắnsátmặtbằngmiếnggỗthìbiết.Nếumuốnthửkỹnữa,quýkháchthảnóvàochậunước,thấynónổiđều,cânnhaukhôngtriềng,thếlàđíchấmtàu.

Thảthơ

Cáibuồnthườngkhôngmấykhixẩyđếnmộtcáchđơnchiếc.CụPhủbàvừamấtvàoquãngđầuxuân,cỏxanhchưađủchekínmặtnấmmộmới,thìcuốixuânnămấy,cậuChiêulạicũngquađời.Vìnhữngluậtlệvềluânlýgiađìnhvẫncònứngdụngđượcdướisuốivàngthìbênkiacõiđờinày,linhhồncậuChiêuchíhiếuđangđượcyêntĩnhđểhầudướigốimộtlinhhồnchítừ.Vàtrêntrần,cómộtgiađìnhđanglúngtúngvìsựhiuquạnh.BâygiờcụPhủôngđãlâmvàocáicảnhgàsốngnuôiconmột.NguyêncụPhủđượchaingườicon:cậuChiêukhôngmaysớmcướpcôngsinhthành,đểlạichochamộtngườiemgáibồcôimẹ,đãđứngtuổimàchưacódịpnàoxuấtgiá.Trờiđấtôi,trênmấygốctrecằnkhôngđủgâythànhmộtbụiấm,trậngióthanhbạchngàyngàycứlàoràothổimãi.

CụPhủônglàmộtngườimàhọclựcvàchínhtíchchấpđượccảbạnđồngliêumộtthời;côTúlàmộtthiếunữconquanmàcáitàilàmthơphútheomộtgiasáovữngvàng,màcáihạnhvềmônnữcôngđủlàmvinhdựchomộtgiaphong.NhưngôngGiờithíchthừatrừđãbuộcôngPhủphảinghèovàcôTúphảixấu.Vànhữnglúcnày,ngườitakhôngmấyainóiđếntàivàhạnhvàthườngchỉhaynhắcđếnchữphậnvàchữduyên.

Tiếngtrốngphủtrênlầucanhcứđiểmđềunhữngtiếngvôvịvàomộttưthấtlạnhlẽo.GiannhàgiữacụPhủÔngđãthâucanhdàilàmbạnvớithánhhiềnbênánsáchleolétngọnđèn;tráinhàphíatây,côTúâmthầmngồivấnchuyệnvớibóngintrênlámànvảixô.Cónhữngđêmmưatogiólớnlàmnhòenhữngtiếngtrốngphủcầmcanh,côTúrờiphòngmình,quagiangiữagâymộtlưtrầmchocha.ởgiangiữatưthấtliềncótiếngngâmthơ:

Cứđốtlòhươngchotớisáng,

Thửxemmưagiótớibaogiờ1.

Nhưngcómộtđêmrấtgầnđây,tiếngtrốngphủthànhhếtquấyquảcanhdàicụPhủvàcôTúnữa.Ngườichađãcáoquanvềvườnrồi.ởmộtxứquêbuồntẻkia,bâygiờcómộtôngđồgiàngồidạytrẻvàmộtcôcongáingàyngàyngồitrongnhàgỡmộtốngtơvànghaylàchạyravườnbứtítládâunócũnggiàcỗitheocáicảnhngười.BâygiờmuốnnóiđếncụPhủgiàđãcáolãovềhưu,ngườilàngchỉgọilàquanNghèMóm.

CụNghèMómthườngdạyhọcvàobuổisớm.CôTúsănsócmọiviệctrongnhàcũngvàobuổisớm.

BuổichiềuđếncôTúđichợ,làmcơmvàmualuôncảđồănthứcdùngchobuổisớmhômsaunữa.CụNghèMómởnhànhànrỗidùngthờigiờvàoviệcsaomộtlásố,gieomộtquẻbóihaylàkêmộtđơnthuốcchongườilàng.Cómộtbuổichiều,mộtngườibạnđồngsongcùngởvùngấy,nhânbịtrờimưadầmgiữlạinhàcụNghèMóm,đãnóivớichủnhân:

-Dămbatênhọctrònhépnày,lấygìlàmđủsống.Tràtàu,rượucúc,câycảnhvàhìnhnhưbácvẫnchưabỏđượccáichứngthắpnếnbạchlạpđểđọcĐườngthisáchthạchbảnthìphải,lâunaycóđiđâuxakhông?

CụNghèMómcười.Ngườibạngiàrịtmồithuốcchặtxuốngnõđiếu,tiếp:

-Tôicómộtchuyệnnàymuốnnóivớibáctừlâulắm,nhưngchỉsợbácchêlàcôlậu.

CụNghèMómngừngtaymàihònsontrongđĩa,chămchămnhìnbạn.

-Bâygiờtổchứcnhữngcuộcchơithảthơ,ýbácnghĩthếnào?

-Cũngkhólắm.Hồitôicòntạichức,cólúcthìtôiđánhthơởnhà,cólúcthìlênquanĐốctrêntỉnh,khôngmấythánglàkhôngcómộtcuộchộihọp.Màtôinghiệmcáigiốngthảthơcànghaychữcànghaythuacay.Cólắmđêmtôimấtđếnmườimấyquantiềnđồngmàkhôngtrúnglấyđượcmộtchữ.

-CụPhủdạynhưthếthìnhầmrồi.Cứgìphảiđượctiền.Vảchăng,ngườithuacómấykhilàngườidốtchữđâu,vàkẻđượcthườngcũngkhôngdámtựđắclênmặtsànhthơ.ởvùngđâylắmngườicũngmuốnchơilắm,nhưngtựxétkhôngđủtưcáchđểthảthơchorahồn,nênchưacócáilốihộihọpnhưvậy.Tôimuốnđượcbiếtýcụvềviệcthảthơnày.

-Tôibỏđãlâungàyrồi.Nếucóđịnhchơithìphảiđọclạithơmấtmộtdạo,vàvòngchođủchữmộttúithơ,kểcũngcôngphulắm.Điềutôingạinhấtnữa,làbâygiờtuổitácrồi.Bâygiờlạibàytròvuiđó,ecómệtchotinhthần.Đãthảthơthìphảiồnàomớivui.Còntrẻtrunggìchonócam.Màcụtưởngởđâyaiđánhnổi.Chữnghĩađâumàlàmcáivốn.Họdốtchữ,họthuathơ,mìnhăntiềncủahọđãkhônglấygìlàmhứngthúmàlạicònmangtiếngrấtnhiềunữa.

-Nếumìnhcứthảthơluônởđây,nhữngngườiởvùngquanhsẽtới.Tôisẽraolên.Cụkêungườiđâyítchữ;kệhọ.Họmấttiềnmàđượclạmdựvàolàngthơphú,họphảilấylàmsungsướng.Màbọnnhànhonghèonhưanhemmình,nhiềulúccũngnênchohọchơitrèomộtchút,miễnlàhọphảitrả

tiền.Tụclệởhươngthôn,khibánnhiêubánxã,muaquanviêncũngkhôngrangoàicáiýđó.Vậybácđểtâmđếnviệcnày.Từmaibácđọclạicáctậpthơcổ,tìmsẵnnhữngchữ"vòng"chữ"thả"thìvừa.CôTúnhàtagiọngtrongvàấmtiếnglắm.

-Đểtôixemxemcónênkhôngđã.

-Cụkhôngphảinghĩnữa.Vậyxinđínhướcvớicụđếntuầntrăngsau.ừ,bâygiờchúngtalàcuốihạ.Bắtđầusangthumáttrời,thảthơthìtuyệt.Nhàlạiởbênsông,cònchờgìmàkhônglàmmộtcáinhàbètrênmặtnước.Kểcũngđủdidưỡngtínhtìnhvàđỡchokhoảnnhậtdụng.

Kháchđirồi,cụNghèMómnghĩđếnhồitrước,cụđilạivớibạnđồngliêu,nhữnglúcthừanhàn,khôngđánhtổtôm,chơicờtướng,thìlạibàymộtcuộcthảthơhaylàleolênmộtđôitráinúiđá.Cáibuồnthấyđờilàngắnlàít,chớmqualòngmộtônggiàđãmuốnyênphậnvớichữbài.

Bắtđầutừhômấy,nhữngtậpthơcổđượcgiũlớpbụingầuvàrakhỏicáinípsáchsơnson.CụNghèMómbắtđầunghiềnlạitậpthơcủangườixưa.Đườngthi,Tốngthi,Minhthi;đọcđếnmộtbài,đọchếtmộtcâu,gặpđượcmộtchữđộtngột,cụngừnglại,ghémắtkémvàomặtchữnhỏnhưconkiến,cụvắttaylêntrán,nghĩngợivàlẩmbẩm.Rồicụngồinhỏmdậy,saocảbàithơấyvàomộtcuốnsáchgiấybảnmớimẻ.Nhưngthườngcụchỉtríchlấymộtcâuởnhữngbàithơđọcrấtkỹlưỡngđó.Ngàynămcâu,ngàybacâu,mộtngàygầnđấy,cuốnsáchđãđặcnhữngdòngchữthảochépnhữngcâuthơrútởcổthi.CôTútheolờichadặn,đãđimuasẵnrấtnhiềutờgiấytàubạchrarọcgiấyratừngmảnhdàibằngchiếcđũavàngangtobằnghaingóntay.Đámhọctrònhỏ,đầucònđểcáichỏmdàilẩnthẩnhỏicôTú,côvuivẻtrảlời:

-Đừngnghịch,thầytrôngthấy,thầymắngchết.Giấynàyđểlàmgìà?Thầysẽviếtnhữngcâuthơcổvàođấyđểbàyragiữachiếunhữnglúcthảthơ.

-Thảthơ?Cólàmthơthìcó,chứthầyvàcácanhấycónóithảthơbaogiờ.

CôTúvốnyêunhữngcậuhọctrònhỏtuổicủachamìnhnhưmộtngườichịlớnđốivớiemút,côkhôngkhỏiníncườiđểgiảng:

-Thầysẽviếtvàomảnhgiấytrắngnàymộtcâuthơbảychữmàchỉ...cósáuchữthôi.Cònmộtchữthìđểtrốngvàthayvàođấymộtcáikhuyêntròn.Cáikhuyêntrònthaychữđóthườnggọilàchữvòng.Đâynày,chịlấymộtcâulàmthídụthìcácemrõngay.Cácembiếtcâu:"QuânhướngTiêuTương,

ngãhướngTần"đấychứ?ừ,thídụbâygiờđịnhthảcâuthơấy.Vàđịnhvòngchữ"hướng"ởđoạndưới.Thầysẽviếtvàomảnhgiấynhỏnày:"QuânhướngTiêuTương,ngã...Tần".Vàkhingâmcâuthấtngôncósáuchữấylênthìthườngphảingâm:"QuânhướngTiêuTương,ngã..."vòng"...Tần";Chữ"vòng"đâythayvàochỗđểtrống.Bâygiờmớinóiđếnnhữngchữ"thả"ra.Thídụthầythảnămchữ:cố,tại,vọng,phảnvàluôncảcáichữhướngtrongnguyênvăn.Thườngchỉthảcónămchữthôi.

Tụitrònhỏthấychuyệnthảthơngộnghĩnh,nghelấylàmkhoáitrí,trốmắtnhìncôTú,giụccônóitiếp.

-Muốnđánhchữgìthìchọnlấymộttrongnămchữmàđánh.Đánhtrúngthìmộtđồngănbađồng.Nhưngmàđâylàchuyệncủangườilớntuổi.Cácemratậpbàiđi,baogiờthànhngườilớnrồisẽbiết.

-Nhưngmàbiếtthếnàolàđược,làtrúnghảchị?Lạychịgiảngchomộtchútnữa,rồicácemxinđirabụchọcbàingay,đểchịrọcgiấy.

-Trênđầumẩugiấyconnày,thầysẽviếtcáichữthả,thídụlàchữphản.Rồithầycuộntrònđầugiấylại,giấuchữấyđi,chỉcònđộhởcáikhoảngviếtmấychữ:"QuânhướngTiêuTương,ngã...Tần",vớimộtcáikhuyêntrònvẽthayvàochỗtrống.Nếutrongnămchữcố,tại,vọng,phản,hướngemchọnlấychữphảnmàđánhmàlàmthànhracâu:"QuânhướngTiêuTươngngãphảnTần",thìlàemtrúngđấy.Đặtmộttiềnthìđượcănthànhbatiền...

TụitrònhỏnhìnnhaucườikhúckhíchvàkhibịcôTúxuađuổilênnhàhọctrênđềungoáicổlạicười,nóimộtloạtvớingườicongáilớncủathầyhọc:

-Baogiờcácemnhớn,họcgiỏiđượclêntậpbàitrêntrườngquanĐốctỉnh,mỗikhivềthămlạithầy,chịthảthơchocácemđánhvớinhá!

ĐêmmườibốnthángtámlàcuộcthảthơlầnthứhaicủacụNghèMóm.Lầntrướcthảvàothượngtuầnthángbảy;lầnnàycụNghèMómchọnngàymườibốn,cóngườihỏitạisaokhôngđểđếnngàyrằm,cụnói:

-Trăngmườibốnbaogiờcũngkhéohơntrăngrằm.Ngàymườibốnlàngàyvừngtrăngđitớichỗtoànthịnh.Ngắmvừngtrăngrằm,ngườitinhýsẽnhậnthấycáivẻsắptàncủamộtvậtgìđãmãnkhaitrongcómộtthì.

Nhữngngườicóchútkinhnghiệm,đềuchịulờiônggiànhậnxétlàchíphải.

Vừngtrăngmườibốnlúcchếchvềđoàiđãinmộtcụcbóngthẫmvàdàilên

mặtconsôngtrắngvàlạnhnhưthỏithiếcvừanguội.Đấylàbóngchiếcnhàbèlợplágồimàtrongđó,cụNghèMómđangngồilàmnhàcái,thảthơchohàngchụcngườiconđánh.Ngườitađangsátphạtnhaubằngtiền,đemcáimayrủicảvàođếncõivănthơvàtrênmặtnướcsôngthu,tiếngngâmmộtcâuthơđượccuộc,tiếngngâmmộtcâuthơthuacuộcmấtăntiền,nhữngtiếngđóđềuâmhưởngtrênlànnướclạnh,thanhâmnghetrongtrẻo,dudươngvàtháibìnhnhưtiếngvangcủamộthộitaođànnào.

Mỗibuổitốithảthơ,côTúđềungồibêncạnhcha.CôbậntayđỡcáitúithơcủacụNghèMómmởlấyratừngláthơđặtvàolòngchiếucholàngchọnchữđặttiền.Đôikhicókẻchọnphảimộtchữrấtquêkệchmàlạitrúngvàochữăntiền,côTútủmtỉmnhìnmãinhàconđangvơtiền,chừngnhưmuốnbảothầmngườiđượctiếngbạcđốchữđó:"Đấyôngxem,ởđờiănnhauởmayrủi,chứchữnghĩatàihoamàđãlàmgì,phảikhôngông?".

Thánglạitháng,cụNghèMómthảthơtrênmặtsôngđãlàmộtchuyệnmàmộtvùngđấynhắcnhỏmđếnluônluôn.NhưngcókẻácmiệngđãphaolêncáitincụNghèMómđịnhmượncuộcthảthơđểchocongáilớngầnquálứakénchồng.

TừđấykhôngthấycôTútheokèmchaxuốngbènữa.CụNghèMómkhôngchocôTútheomìnhđithảthơ.Từđấy,khôngrõtạiđâu,cụNghèMómhaythualuôn.Vàbọnđánhthơthìuểoảivơtiềnđược,vàbuồnnhớđếnmộtcáibóngngườiđãmượnítnhiềutiếngtơmàtôvẽnhiềucholắmbuổiđốchữlấytiền

Đánhthơ

GiữaquãngcuốiđờivuaThànhTháivàđầuđờiHoàngTônTuyênhoàngđế,đấtThuậnHóacóbangườiđànbàrấtđẹpvàrấtlẳnglơ.

Bằngcáisắc,bằngtiếngca,bằngcáitiểuxảo,bằngcáiduyênlúckínđáo,lúclộliễu,bangườiđànbàđẹpấyđãthừatôđiểmchoxứHuếtrongmộtthời.

CáithờiấylàthờicủaNhànướcBảohộtạmgọilàyêntrongcuộcbìnhđịnh.Nơiquêhương,vàonhữngngàyuhoàiâmỉ,gióĐôngBắccòngửimãivềcáimùidiêmsinhđemtừngoàibờcõivào.Nhưng,mặckệ,dướichânmộtnếphoàngthành,bênbờmộtconsôngnướckhôngbaogiờcósóng,mỗingàyvẫncóbangườiđànbàcaháttừlúcmặttrờitắtchođếnlúcmặttrờimọc.Tiếngđànháttrênmặtnướcmộtconsôngnônglòngvàkhônggợnchúttămcá,đãvẳngđưararấtrộng.Thấythế,mộtvàiônggiàmặcáovải,mỗilúcchốnggậytrúcrabến,ngắmbóngnắngtànrụngphíabêntảngạnsôngHương,đãthốtranhữnglờithanthở.

Nhưng,giọtlệgiàcủangườimặcáovảirỏrơixuốngthìcátnơibãisôngcứviệcthấmhútvàuốngcạn.VàcómộtcáigìvẫncònlạimãimãiởhaibờsôngHươngthìvẫnchỉlànhữngtiếnghát.Tiếngđànhátcủagiainhân.

Họlàmộtbộbacóbacáitênrấtđẹp,rấtthơmộng:mộtngườilàMộngLiên,mộtngườilàMộngHuyềnvàmộtngườinữatênlàMộngThu.ởHuế,nhữngcáimiệngtuổitácđãbắtđầutheothịhiếumànóiluônluônđếnbacáiMộngxinhkiavàluônluôntấmtắc:"ThầnkinhhữutamMộng".

Giữacáithếgiớiđànsáocủathànhđô,bacáiMộngxinhđẹpmỗiđêmrảirácramọibếnđòtảnmátởdọcsôngHương,nhữngcáisởđắcvềthanhvàsắccủamình.

Nướcmộtconsônghiềnlànhđẩynhẹcánhhoavôđịnhlừđừtrôimộtmìnhtheonhữngcáixoáynướcyếuđuối.Mỗiđêm,bacáiMộnggõmộtnhịpphách,bấmmộtdâytơvàđểrồiphácườilênvàitrận.Đểchocáixãhộiđànôngmặcáoxanhẩmướtphảithèmmuốn.Thếrồitrongmộtđêmtốtđẹp,cómộtôngPhóSứgiữlăng,đãđứnglênlàmchủchomộtcáiMộng.MộngLiênđãvềhẳnvớiquanPhóSứ.

Mộtcáimiệngcười,mườingóntaythápbúttrướckialàcủachungthiênhạ,bởivìnókhôngcósởcứ,bâygiờđãtrởnêncủariêngmộtnhà.Cặpvợ

chồngấylàmộtlứađôitàitử.

ÔngbàPhóSứgiữlăngkhôngmấykhiởyênmộtchỗ.

Cáinghềcủahọbuộchọphảixêdịchluônluônvàmãimãi.SuốtmộtdảiTrungkỳ,họđivềnhưlàtrẩychợ.Tớimỗinơi,ởmọichốn,quanPhóSứlạimởmộtcáitúiđựngtoànbàithơđốrachomọingườiđặttiềnvàbênchiếubạcvănchương,MộngLiênlạiđàn,lạicađểlàmvuichocuộcđỏđenrấttríthứcnày.

Mỗituầntrăng,cặptàitửnàyởmộttỉnh.Cáichiếubạcthảthơcủahọthườngtrảiởmộtphủnha,huyệnnhahaylànơitưthấtmộtđốcbộđường.Bấtkểlúclênvoi,lúcxuốngchó,lứađôinàyđãđểdấugiầytrênmọichốnvàthalêđikhắpnơicáitúithơvàcáitúipháchănngườicủahọ.Họnhờvảcổthi,kiếmracũngđượcrấtnhiềutiền.Nhưngcáigiốnglãngtửcầmtiềnthườngkhôngnónglòngbàntayvàcómấykhihọnghĩđếnsựbảohiểmchongàymaicủamình.VợchồngôngPhóSứchưabaogiờnghĩđếnviệclàmmộtcáitổởmộtchỗnhấtđịnhnào.

QuêhươngcủahọlàCờbạcvàĐờnhát.Nhàcửađôilưuđãngấygửivàotrongcáitruyhoancủathiênhạ.CáilãitrongđờibấpbênhcủahọlàởchỗnhiềungườiđãnhắcnhỏmtớicáitênMộngLiênvàPhóSứ,mỗikhilứađôichậmtớihaylàđãlâurồimàchưathấytrởlại.Ngườiđánhthơđược,ngườiđánhthơthuaxiểngliểng,aiaicũngđềunhớđếnhọnhữngkhixavắng.HìnhnhưbấynhiêungườiđềunhậnôngPhóSứlàđángmặtlàmnhàcáichonhữngbuổithảthơrấtnênthơ;mởxongmỗitiếngthơcókhiănthuatừngmấychụcbạc,ngườitađềungâmđingâmlạicâuthơthả.Nhàcon,nhàcáiđềungâmvangcảnhà,chừngnhưmuốnthinhaumộtcáigiọngtốt,chứđồngtiềnmấtđihaythuvềđượcgấpbasốđặt,thờicógìlàđángkể.Giữahaitiếngbạctrênmộtchiếcchiếulaliệtnhữngmảnhthơđề,MộngLiênđêmđêmkềđùitựamáôngPhóSứ,lạiđánhđàn,lạicaNambằng,caNamai.

Cólẽkhôngriênggìởmộtnơi,màởmọinơi,nhữnglúcsốtruộtchờmongvợchồngôngPhóSứtrởlạivớitúithơ,mỗibuổigầngiờtanbuổihầu,nhữnglúcviệcquanthanhthản,baonhiêuthầythừapháiởcáctyPhiên,tyNiếtvànhữngôngHậubổ,ThôngPhántỉnh,KinhLịchđãnóinhữngcâu:

-Quáilạ,saocữnàyhaiôngmụđóđilâuquáchưatrởlạithảthơchobọnmìnhchơihè!

-ĐánhthơcủalãoPhóSứcócáirấtthúlàđượcthuachichi,mìnhcũngđều

lấylàmthíchcả.Bởivìlãobiếtchọnnhữngcâurấthaymàthả.Mỗilúcngâmlên,cáihaycủacâuthơđãlàmchobọnmìnhlạnhhếtcảngười.

-ChẳngthếmàquanKinhngàiđãmấylầnphảibánlươngnon,thuanhẵn.

-Chơicáigìthìchơi,chứđếncáilốiđánhthơthả,cáinghiệpnhữnganhđãhaychữlạithêmtựphụ,làchỉmãnkiếpthuakhôngcònlấymộtđồngmộtchữtiền.

-Vàcónhiềuđứadốtcaydốtđắng,thìlạimỏitayvơtiền.

-Quanbáccóbiếttạisaokhông?ĐệchokhôngcócáinàolợihạibằnglãoPhóSứ.Hắnlấyýtứramàdòtiếngbạccủatừngngười.Nếulãobiếtquanbácthíchlốithơliệu,đọclênâmthanhvàniêmluậttròntrĩnh,nhịpnhàng,thếnàolãocũngrìnhlãothảmộtđôichữrấtquêkệchhaylàkhổđộc.Quanbácmấykhilựanhữngchữquêkệchmàđặttiền.Vậynênlãovòngnhữngchữrấtngớngẩnđó.Thếlàquanbácmấtnghiệp,nếubữađó,quanbáclạiđặttiềnđếntộtcửa.Vàlãolạicònbánchomấycửađánhnhữngchữngônghêmàlãobiếttrướcsaomìnhcũngkhinhrẻ.

-Kỳthángtrước,quanKinhphảiđikhámánmạngởvùngquêthànhrabỏlỡmấtbuổithảthơmàtôirấtlấylàmhứngthú.Ngàinghĩ,tôiđãbắtthópđượcmộtcâudosựvôýcủamụMộngLiên.Nguyênhômấy,lãoPhóSứchothảnămchữ:cầm,thử,đan,thiếp,sầutrongmộtcâuthơmàlão"vòng"chữđầu"Vòngtâmduyhữudạđăngtri".Kểcũngkhóđánhđấychứ."Ngọnđèndầubanđêmsoitỏ,biếtchotấmlònggì?"Lòngđàn?Lòngson?Lòngmộtthiếuphụ?Lòngsầu?Phânvânlạ.BỗngtôithấymụMộngLiênngồicạnh,nhìnchămchúvàochữthảđứngđầulàchữcầm,rồimụthánhthótbấmkhẽmấytiếngđànnguyệt.Tôiđánhngaychữcầmngàiạ.Tôiđoángiàlàlúcởnhàvòngchữ,chồngđưađùichovợgối,lãoPhóSứđãbịtiếngđàncủavợdạolênbuổiđêmảnhhưởngnênlãomớithảchữcầm.Vàđánhchữcầm,thếnàocũngăn.Hômấytôiđặthaichụcđượcsáuchụcvàmuốntỏýcámơnngườiđánhđànmộtcáchkínđáo,hômsautôiđãmuabiếuMộngLiênmộtcâyđànnguyệtcóbốncáitrụcbằngngàvoinẩy.Đấy,chơithơ,nhiềukhitâmlýnhiềuvàolàăn.

-Tâmvớilýgì.Cóbiếtthơthả,lãoPhóSứthườngmualạicủaaikhông?MuacủaTàoSắtbênphủTuyLýVương!Haibađồng,tiềncôngvòngmộttrămcâu.ThơTàoSắtmàthả,thìđừngcóhòngmàăn.

-Này,cácngàicóđượcrõcâuchuyệnlãoPhóSứdámthuêthợbênTàu

khắcriêngchomìnhmấytấmthạchbảninthànhmộttậpthơmỏngkhông?Lãorakhuônmẫuchohọinnhiềucâucónhữngchữlạ,rấtngộnghĩnhvàmỗikhiđemcâuđóramàthảthựckhôngaingờđến.Nhưngchỉcókhinàođánhtolắm,lãomớigiởđếnbíthuậtnày.Lãotìmđếnnhữngquantovàcótiếnglàhaychữ,lãomớithảmộthaicâuthậtgaygo.Cácquanthua,đòilãophảidẫnchứngcổthi,lãogiảvờbịttênsáchlại,chekínlề,mépvàgáycuốnthơ,chỉchoxemđủcáicâuthảđóvàđủngđỉnh,tủmtỉmtrìnhvớicảlàngrằngđólàmộtcâuthơTống.Thậtlàrõràngchữthạchbản,chữtuynhỏbằngconkiến,nhưngđeokínhvàoxem,chữkhôngnhòelấymộtnét.Nhiềungườithuacay,thườngchỉtựtráchmìnhxemcổthiítquávàtặclưỡikêu:"Cổnhândùngchữúpmởuyểnchuyểnquáđithôi.Họcậycótài,tựchomìnhcáiquyềnhạnhữngchữquálắtléo,đemcáiquyềnlựccủasángtạoramàlàmbọnmìnhđảođiêncảnhậnthứcvàcảtiềnbạcnữa.Cònaibiếtđằngnàomàlầnnữa".ấymộtnămlãoPhóSứdùnglốithảthơsanhtửnhưthếđộmộtđôilần,đủgỡlạinhữngbữathuato.Chà!Nhưngmànghĩlắmlúccũngtội.Vợchồnghọnhiềukhithuanhẵn.Lắmbữakhôngcólấymộtchữtiềnmàthửadâyđànnữa.Vàhaiôngmụphảivờcáobệnhnằmbệtmộtnơicókhiđếnhàngtháng.

-CụTuầntrướcởđây,chơikhôngđượclịchsự,thànhthửvợchồngôngPhóSứhọcũngđâmnhờn.Aiđờiđimặccảvớihọmỗibuổiđánhthơxong,phảiđưachomìnhmộtsốnhấtđịnhlàbaonhiêu,mặcdầuhọthuahaylàđược.Khôngnhữngthế,Cụlạicònquấynhiễuhọgiữanhữngtiếngbạclớn.Lấytiềnnhàcái,lúcnămđồng,lúcmườichữ,tẹpnhẹpquá.HìnhnhưCụcònchớtnhảvớicảmụMộngLiênnữa.

-Thìcũngphảilấyhồchútítchứsao?Cóthếthìnhữngbuổihộigiảngđầuthángbêntòabêntỉnhxong,Cụmớigiữcácquanphủhuyệnlạichochớ?Vậychớaitrảtiềnnhữngmâmrượulinhđìnhgiáođầuchomỗicuộcthảthơ?

-CáiônghuyệnBìnhKhê,ngườitrôngđứngđắnthếvậymànhảmlạ.Ôngtachúahayvờvĩnh.Nhàcáichưathảthơxong,ôngcứvờvĩnhgiụcồnlênnhữnglàlâuvàlàngđặttiềnchậmnhưthếthìmộtđêm,phỏngthảđượcmấycâuthơ.Thếrồiôngvồlấyláthơđặtởgiữachiếu,dọamọingườinếukhôngđặttiềnnhanhlênthìôngthổituộtláthơravàxinlàng,nếunghĩlâuquá,thìđợiđếncâusauhãyđánhvậy.Mỗilầnôngcầmlênđặtxuốngláthơ,cáimẩugiấytàubạchcuộntrònnhưtổsâukènlạinớigiãndầnramộtchút.Vàôngđãhénhìnđượcchữgìviếttrênđầugiấy,cuốntròntậnvòngtrongcùngláthơ.Mắtôngtanhanhnhưcáicắt.CólầnôngPhóSứvòngmộtchữbút,ônghuyệnvờxinthổithếnàomànhìnđượccáinétsổdài.Rồilàcóbao

nhiêutiềnđemđặtvàochữbútđếntộtcửa!Nhưng,mụMộngLiênxemchừngcũnghiểu,nênmỗilầnsau,ônghuyệnBìnhKhêđộngtayvàoláthơlàmụlạibuôngtayđàn,chậnlấygiấyvànhìntrừngtrừngvàogiữamặtônghuyệncótínhgiangiảokia.

ĐêmhômđóngườitabàycuộcđánhthơởnhàôngKinhLịch.Mọingườitụtậpởđấyđềulấythếlàmvừalòng.Vì,ítra,ởđây,ngườitacũngchơibờicóphầnđượctựnhiênhơnởtrongdinhcáccụ.ÔngKinhLịchlàmộtngườitrọngcáisạchsẽcủatâmhồn,nóitocùngmọingườilàôngkhôngthutiềnhồ.Ôngchỉyêucầuaiđượcthơnhiềunhấtthìnênchongườilãobộcnhàôngmộtsốtiềnnhỏmọnđểđềnlạicáicôngnólàmdầu,làmđèn,nấucháovàbưngđiếu.ÔngKinhlạicònkhẩnkhoảnvớimọingườiđừngnênlàmhuyênnáonhàcửalên.Ôngvuivẻnói:

-Đãhayrằngvớđượccâuthơhay,aimàchẳngmuốnngâmvanglên.Thứnhấtlạingâmvangcâuthơthảmìnhvừađánhtrúngcáichữhiểmhóc,thìaimàbụmmiệngđược.Mộtngườingâm,cảlàngphụhọavào,ồnàobằngvỡchợ,cáiđócũnglàthườngtình.Nhưng,tôixincácngàibiếtcholàchúngtaởtrongthành,gầnbadinhCụLớn,mìnhkhôngnênlàmnáođộngquá.Bìnhkhekhẽ,đủnghevớinhauthôi.

Cảmộtlũconbạclênmặttàigiỏi,nhìnôngKinhLịchcườihómhỉnhvàkhoanthaibướcvàochiếugiữa.ÔngKinhLịchchâmthêmdămbảycâysápnữađãgắnsẵnvàođếđènđồng.Tấtcảthànhthửđếnhơnmườicâynến,chungnhiệtđộlạiđểtăngbốccáimùithơmgắtngátcủamộtbìnhhoarộngmiệngchứagầntrămgốchuệtrắng.Hoahuệmãnkhaicuộncongđầucánhtrắnglạinhưnhữngrâurồngvàgặptiếtđêm,gặpsứcnóngcủanếncháy,củangườithởmạnh,củahơithởdồnvangcànghếtsứcnhảmùihương.Khôngkhíđềulàhuệhếtcả,cóngườirítmạnhmồithuốclào,đãlầmrằngthuốccủamìnhlàướpủbằnghoahuệ.Hơihuệngùnngụtbốclên,quyệnlấymùidầudừanơimáitócMộngLiên.MộngLiênmặcchiếcáomàuhỏahoàngngồiépsátvàochồng,mặcmộtchiếcáolụanămthânnhuộmmàukhóinhangđộtchỉtrứngrận.ÔngPhóSứvừagỡtúithơvừahỏilàng:

-Dạthưa,cóđánhthơcổphongkhông?Vàcóđánhchữchânkhông?

Mộtconbạcíttuổivàchừngnhưmớitậptõnglốichơichữnày,hỏilại:

-Đánhthơcổphong?Thôi,nếuthảthơcổphongthìanhemởđâyđưatiềnchoôngtiêuhết.Cònđánhchữchânlàthếnào?

ÔngKinhLịchđangnằmbênkhayđèn,ngồinhổmdậynóichõxuốngchiếudưới:

-Cáiôngthừanhàtôiđếnhaylẩmcẩm.Đãđiđánhthơđòiăntiềnthiênhạ,cònhỏilụcvấnthếnàolàchữchân.Thưaông,câuthơbảychữ,đemvòngchữthứbảycuốicùngcholàngđánh,thếgọilàđánhchữchânạ.

-Nếuthếthìđánhcảchữtrắcvàcảchữbằngà?Thôi,xinlàngcứtheonhưlệmọikhimàđánh.Đây,chúngtôikhôngphảilàthibá,khôngdámđánhchữvần,chữchân.

ÔngPhóSứvàMộngLiênnhìnnhaucười;vợchồngcóýbảothầmnhaurằnglàngcũngkhônđấynênmớikhôngdámtrêuvàolốiđánhthơhiểmhócnày.

LáthơđầutiênđãrakhỏimiệngtúigấmvẫnkhưkhưnằmtrongtayMộngLiên.Cảlàngchămchúnhìnvàngâmngợivàngẫmnghĩ.Cáigìmà"....thượng,maikhai,xuânhựulão"?Cuốiláthơthả,cósẵnnămchữthảviếtxươngkính:tái,sơn,đình,mộ,Văn.Cảlàngngâm:

-"Vòng"thượng,maikhai,xuânhựulão.

Vẫnlờicáiôngthừatrẻ:

-Tái,sơn,đình,mộ,Văn.Tađánhchữtái"Táithượng,maikhai,xuânhựulão".Hoamai...nởtrênmặtngọnải...xuânlạigiànữa.

Nghĩngợilâu,ôngthừatrẻtrởnêndodự.ThấyôngThôngphántỉnh,ngườicótuổivàvốnsànhvềmônthơthả,đánhchữVăn,ôngtỏýngạcnhiên:

-Vănthượng,maikhai,xuânhựulão.Quáinhỉ!SaolạiVăn?

Rồiôngthừacứmânmêmãicọctiền,khôngbiếtnênđặtchữgìđểôngPhóSứphảisốttiếtlêncắtnghĩahộchobằngvẻlễphépngụnhiềungạomạnkínđáo.

-Thưangài,VănlàconsôngVănchảyquađấtLỗ,quêđứcThánhKhổng."MainởtrênsôngVăn,xuânlạigià".CụPhántỉnhđánhthơnhưthế,câuđóngàicholàmlạlắmsao?

Và,xemchừngcảlàngcũngkhôngcómộtaiđánhthêmđượcđồngnàonữa,ôngPhóSứxinlàngchophépôngđượcthổiláthơcuộntrònđểtuyênbốcái

kếtquảtiếngbạcđầutiên.Ôngđãnhẹnhàngcầmláthơ,phồngmáđịnhthổiphùmộtcái.Mộtvàingườivộivàngvứtthêmtiềnđặtvàomấychữtái,sơn,đình.chỉcóchữmộlàkhôngaiđánhcả.

MộngLiênngồiđánhđượcmộtphầnbabảnđànNambình*.

Thếrồitiếngbạcmở.

Vàcảlàngđềungãngửarakhiđọcrõláthơthảkialàcâu:"Mộthượng,maikhai,xuânhựulão".Cảlàngnhaonhao:

-Ô,cổnhândùngchữácthật.Hoamainởtrênnấmmồ,xuâncànggià.Thơphúthếcógiếtngườikhông?Aibiếtđằngmômàlần,màđoán.

ÔngPhóSứtrướckhivơtiềncảlàng,vìkhôngaiđánhchữmộ,ôngđãvộitrìnhvớilàngmộttrangsáchthơmởrộng.Vàtayvừachỉmộtdòngchữinnhỏ,mồmvừanói:

-Thưavớilàng,câunàylấyởbàiTọaphónghạcđìnhcủaTừDạ.

Baonhiêubộmặttânghẩngđềucúicảvàotrangcổthivàềàngâmlại:

-"Mộthượngmaikhai,xuânhựulão;Đìnhbiênhạckhứ,kháchkhônghoàn".Hay,haythiệt.

ÔngKinhLịchđêmấythuato.ÔngtruyềnchongườicuốnchiếubạcvàâncầndặnvợchồngôngPhóSứthángsaucótrởlạithìthếnàocũngphảitổchứccuộcthảthơởngaynhàôngchoônggỡlại.ÔngcònnằnnìxinôngPhóSứlàmquàchomìnhtấtcảnhữngláthơđãdùngđánhsuốtmộtđêmqua.Thấynhàcáitrùtrừ,ôngKinhLịchnóidỗi:

-Cócho,thìtôigiữlàmchútkỷniệm.

ÔngPhóSứcười,traovàotayôngKinhmấychụcláthơđãdùngđếnnhầunátrồivàthắtchặtlạimiệngtúigấmcònđựngđếngầntrămláthơkhácchưadùngđếncònphongkíncáibímậtmộtchữthơ.Rồinhàcáinhàconchắptaytừbiệtnhauvớimộtcâuđínhước:"Cữthượngtuầnthángsau,xinlạigặpnhauởđâynữa".

Nhưngngàythượngtuầnthángsau,ôngPhóSứvàMộngLiênkhôngtrởlại.Rồiquácữtrungtuần,rồiqualuôncảcữhạtuần.Nhiềukháchthảthơđãdầycôngchờđợivợchồngôngnhưmộtcáibóngchimnhưmộtcáitămcá.

Mộthômcóngườiởkinhra,nóichuyệncùngôngKinhLịch:

-ÔngPhóSứchếtởchânĐèoNgangrồi.MộngLiêngiờlàngườigóavàđanglúngtúngtìmngườigiữchocâyđàn.SốlàđiquaHoànhsơnquan,thấycảnhđẹp,lòngsinhtình,haiôngmụđãyêunhaugiữamộtvùngtrờinướcbaola.Ngaychỗdướichânngọntườngảicóchữ"Đệnhấthùngquan"củađứcThánhtổngựphêấy,ôngạ.Trúngcơngióđộc,ôngPhóSứđãhóaramachếtđường.Mộđểsátngaybênđườngthiênlý.Cáigiốngmatrơinày,sẽthiêngvôcùng.Rồiđâynhữnglúcthanhvắng,nhữnglúctrăngbãigióngàn,hồnmathahồmàtrêughẹokháchbộhànhvôKinhđấyôngạ.Cámcảnhcholão,đâucóbậcthờisĩquêvùngNgũQuảngcólàmđôicâuđốiđiếu.Xinđọcôngnghe:

RaBắcvàoNam,trănggióđềhuềthơmộttúi,

Lênđèoxuốngải,mâymưađánhđổcuộctrămnăm.

Hươngcuội

Đứacháuđíchtônvàlũcháungoạiđangloayhoayngoàisânvớinhữngđồđồngngũsựlổngchổngtrênđámtrấuvàtrođẫmnước.

Ôngchúng,cụKéplàngMọc,cũngđangloayhoayvớimấychụcchậulanxếpthànhhàngdướigiànthiênlý.

Tráivớithờitiết,buổichiềucuốinămgiónồmthổinhiều.

Cơngiónồmthổinhẹ,nhưmuốnnhạocáiônggiàkiamặccảmộttấmáotrấnthủbằnglôngcừutrắng.Trờinồmnực,bứcđếntắmnướclãđược,ôngcụKépmặcáolôngcừuxứBắc!Không,đấychỉlàmộtthóiquencủacụKép.Mỗikhicụrathămvườncảnh,trongmộtnăm,trừnhữngngàyhạrakhôngkểcònthìlúcnàocũngkhoáctấmáocừu.Mùaxuân,mùathu,khíhậuấm,áomởkhuy.Sangđếnđôngtuyết,cụcàihếtmộthàngkhuynơiáo,thếlàvừa.Trongcáivườncâynhỏ,trongđámcỏcâyxanhrờn,nhữngbuổisớmtinhmơvànhữngbuổichiềutànnắng,ngườitathườngthấymộtônggiàlôngmàybạc,tócbạc,râubạc,mặcáolôngtrắng,lomkhomtỉanhữngláúatrongđámláxanh.CụKépnguyệnđemcáiquãngđờixếchiềucủamộtnhànhođểphụngsựlũhoathơmcỏquý.

BuổichiềubamươiTếtnămnay,cảmộtcáigiađìnhcũkỹnhàcụKépđangtớitấpdọndẹpđểăntết.

Mợấmcả,mợấmhaingồilauládongchămchỉ.Thỉnhthoảnghọngừngtayđểhỏinhauxemcònthiếunhữngthựcphẩmgìtrongcáimâmcơmcúngchiềunay.Lũconđànbibôngoàisân.Chúngđangđánhbóngởngoàisânnhữnglư,đỉnh,câyđènnếnbằngđồngmắtcuavàbằngthiếcsôngNgâu.Chốcchốc,lũtrẻlạimỉmcười,nghểnnhữngđầuthưathớtítsợitóctơ,nhìnvàophíatrongnhàcầu,hỏimẹchúng:

-Baogiờcậumớivề,hảmợ?

Khôngbiếtnêntrảlờicontrẻthếnàochotiện,mợấmcảđưamắtchomợấmhai.

Ôngấmcảvàôngấmhai,đilàmviệcởtậnxachưathấyvềănTết.Cứlờinhữngngườitronglàngcóngườiđilàmviệcnhànướcthìđượcnghỉnhữngtừchiềuhaimươichínkiamà.Muốnđượckhuâynỗimong,haichịemdâu,ngườiđãđứngtuổi,càngtháiđồnấucỗchothựcnhanh.Gớm,nhữngmiếng

trứngtrángđểbàymặtcỗbát,thàihìnhmiếngtrám,saomàđẹpthế.Đứngbêncạnhmẹ,đứanhỏnhấttrongđànconđãthủthỉvannàimợấmhai:

-Mợchoconcáimiếngmợcắthỏngkianhá!

Ngườimẹkhôngnghỉtaylàmviệctrêntấmthớt.Lừmắtnhìncon.Thằngbévộichạyrangoài,sánđếncạnhcụKép:

-Ôngđanglàmgìthếhởông?

-ấychết,cháuđừngmóvàohoacủaông.Ôngđangthămxemđúnghômnàothìhoacủaôngnởđủ.

-Ôngchocháumộtcái...Cháuxinôngcáilágẫykianhá!

-Cháukhôngnghịchđượcnhữngthứnày.Thôi,đilêntrênnhàvớiông.Mợcháumàtrôngthấycháuranghịchcâycủaông,thìcháulạiphảiđònđấy.

Nhớđếntrậnđònphấttrầnhômnọ,vìtrótnghịchgẫymấtmấygiòlancủaôngnội,thằngbémặtphụngphịuvàhaitayđánhđaivàomìnhônggià,kéotrĩucảtấmáolôngcừu.Nólàmnũngôngvàquấnquítlấyông,mongôngsẽchechởcho,nếumẹnónomthấynóranghịchchậucâycấm.

CụKépcườikhàkhà.Rồicụlạivạchtừnggốcròlan,xemxéttỉmỉđếnmànghoa,đếnròlanvàthânlá.Hếtchậunàyđếnchậukhác.

Tưởngchừngnhưcháumìnhcũnglàmộtngườibiếtđếnchuyệnchơicây,hiểuđếnthờitiếttrongmộtnăm,cóđủnhữngkinhnghiệm,thóitụcvàthôngminhcủangườilớn,ônggiàđãnóivớicháubé:

-Tựnhiên,cuốinămlạinổigiónồm.Cháucóthấybựcmìnhkhông?Ôngtiếcchomấychụcchậulancủaôngquá.Nởhếtthôi!

Đứacháukhônghiểuđếnýnghĩacâuthanphiềncủaônggià,ngửngbộmặtngâythơlên,hỏihaibalần:

-Hoasắpnở,saolạitiếchởông?

CụKépnhìnlạicáingườibétíhonđứngvớimìnhtrongvườnlan,thâncaokhôngvượtkhỏicáilálanuốncầuvồng,cụKépđãiđứacháungâythơmộtnụcườirấtđộlượng,mắtnhấpnháykínhtuổi:

-Nếukhôngcónồm,thìhoatrongvườnôngcònlâumớinỏ.Hoasẽnởnhằmvàongàyrằmthánggiêng.éúngvàongàyTếtNguyênTiêu.Ôngcháuchúngtasẽcóhoamàthưởngxuân,cháuđãhiểuchưa?Bâygiờcháuchạyvàogọibõgiàrađâychoôngbảo.

-Bõđirabờaorửađácuộitừbantrưakiaôngạ.

Phải,phíacầuaotrongvườncụKép,mộtngườilãobộc,đanglomkhomdúngrổđáxuốngnướcaovàsàngsẩyrổđánhưkiểungườitasàngmẹtgạo.Tiếngđábịtunglêndậpvàonhaukêusàosạo,khiếnlũcòtrắngnghỉchântrênlũytrevộibaymất.Bõgiànghỉtay,nhìnđàncòsợhãibaycao,vớinétcườicủamộtngườichịuvuisốngtrongsựanphận.

BõởvớicụKépđãlâulắm.CáihồicụKépcònlàmộtthầykhóasinhhaimươituổi,bõgiàđãnếmcơmởcủanhànàyrồi.Chínhbõváclềuchõngchocụđithitútài.Nhữngviệclớnnhỏtrongnhà,bõđềunhớhết.Bõnhớcảđếnngàygiỗgiúitronghọ.Khôngcóbõnhắcnhỏmcólẽnhiềulầnmợấmcảđãbỏmấtngàygiỗ.Bõgiàhìnhnhưchỉtrảicuộcsốngcủamìnhđểhằngnăm,nhắcnhỏmđếnnhữngngàygiỗtrọngvàgiỗgiúicủagiađìnhngườikhác.

-Thưamợ,đếnmườisáuthángtưnàylạilàchínhkỵcụngoại...Thưamợ...

Mợấmcả,muốntỏsựcảmơn,kínđáođãibõgiàmộtmiếngtrầukèmmiếngcautươimềm.Trongcáigiađìnhyênlặngnày,bõgiàđượcthiệncảmcủamọingười,khôngphảivìỏnthótmàchínhvìlòngthẳngthắn.Lắmlúctrôngtộinghiệplạ.Bõtínhtoán,xếpđặtviệcnhàchủynhưmộtngườicóquyềnlợidínhdấpvàođấy.Cáihoàibãotolớncủabõ,làlúctrămtuổinằmxuốngsaođượcmộtcái"áo"gỗvàngtâmthậtdày.

Ởđây,khôngainỡnóinặngbõ.Và,đếnnhữngviệcnặng,mọingườiđềutránhchobõgià.Côngviệcthườngtrongmộtngày,cónhiềuhômchỉthuvàoviệcchuyêntràtàuvàthaybãđiếuchocụKép.Thậmchítrongnhữngngàycuốinămbậnrộnnhưhômnay,màbõgiàcũngkhôngphảimótayvàoviệcgìcả.Làmlợngóigiòchả,vogạo,đồđậuxanhlàmbánhchưng,làmdầuđèn,laubànthờ,nhấtnhấtkhôngviệcgìphảiquataybõ.MãiđếntrưahômbamươiTết,cụKépmớibảobõgiàđirửamấytrămhònđácuộitrắng.Nghethấybõgiànhậnlấycáiviệcrấtngộnghĩnhđó,cảnhàđềucười.Thứnhấtlàlũtrẻcon.CụKépvẫnnghiêmtrangdặnngườibõgià:

-Bõđemđárabờaorửachosạch.Lấybẹdừamàkỳchonhẵn,chotrắngtinhra.Xongrồi,lựanhữngviênđátrònbỏvàomộtcáirổ.Nhữngviênđá

xùxì,khôngtròntrĩnh,đểmộtrổkhác.

Bõgiàtỏýhiểu:

-Thưacụ,conbiếtrồi.Cụlạisắpchodọnmộtbữarượu"Thạchlanhương".Nhưngsaonămnay,lạisoạnđásớmquá?Thưacụ,connhớmọinămcứhạcâynêuxongrồimớiđemcuộirangâmkiamà...

-Thếbõkhôngthấygiờiđổigiónồmđấyà?Thếbõkhôngbiếtnămnayhoanởsớmhơnmọinămsao?Tôiđãchongâmthócđểlấymầmnấukẹomạchnhatừmấyhômnayrồi.

Bõgiàgậtgật...

CụKéplàngườithíchuốngrượungâmthơvàchơihoalan.Cụđãtớicáituổiđượchoàntoànnhànrỗiđểdưỡnglấytínhtình.Vìbâygiờtrongnhàcụcũngđãthừabátăn.Xưakia,cụcũngmuốncómộtvườncảnhđểsớmchiềurađấytựtình.NhưngnghĩrằngmìnhchỉlàmộtanhnhànhosốngvàogiữabuổiTâyTàunhốnhănglàmlạcmấtcảquanniệmcũ,làmtiêuhaomấtbaonhiêugiátrịtinhthần;nhưngnghĩmìnhchỉlàmộtkẻchọnnhầmthếkỷvớihaibàntaykhôngcólợikhímới,thìriênglochothânthế,lochosựmấtcòncủamìnhcũngchưaxong,nóichiđếnchuyệnchơihoa.CụKépthườngnóivớilớpbạncũrằngcómộtvườnhoalàmộtviệcdễdàng,nhữngđủthờigiờmàsănsócđếnhoamớilàviệckhó.Cụmuốnnóirằngngườichơihoanhiềukhiphảilấycáichíthànhchítìnhramàđốiđãivớigiốnghoacỏkhôngbaogiờbiếtlêntiếng.Nhưthếmớiphảiđạo,cáiđạocủangườitàitử.Chứcòncứgâyđượclênmộtkhoảnhvườn,khuânhoacỏcácnơivềmàtrồng,phómặcchúngởgiữatrời,đàychúngramưanắngvớithờơ,chúngtrổbôngkhôngbiếtđến,chúngtànlácũngkhônghaythìchơihoalàmgìchothêmtội.

Đếnhồigầnđây,biếtđãđủtưcáchchơicâycảnh,cụKépmớigâylấymộtvườnlannhonhỏ.Giốnglangìcũngcómộtchậu.Tiểukiều,éạikiều,Nhấtđiểm,Loạnđiểm,Yêntửv.v...ChỉtrừcógiốnglanBạchngọclàkhôngthấytrồngởvườn.KhôngphảivìlanBạchngọcđắtgiámỗigiòmườiđồngbạc,màcụKépkhôngtrồnggiốnghoanày.Trongmộtbuổiuốngtràđêm,cụKépnóivớimộtngườibạnđếnhỏicụvềcáchthứctrồngcâyvườnhoa:

-TôitựbiếtkhôngchămđượclanBạchngọc.Côngphulắm,ôngạ.Giómạnhlàgẫy,nắnggiàmộtchútlàhéo,mưanặnghộtlànẫucánh.Bạchngọcthìđẹplắm.Nhưngnhữnggiốngnhẹnhàngấythìyểulắm.Chămnhưchăm

conmọnấy.Chiềuchuộngquánhưconcầutự.Lầmlỡmộtchútlàchúngđingay.Nhữngvậtquýấykhôngởlâubềnvớingườita.LanBạchngọchayưahơiđànbà.Trồngnóởvườncáctiểuthưthìphảihơn.

ThiếuhẳnloàiBạchngọc,cụKépđãchotrồngnhiềugiốngMặclan,Đônglan,Trầnmộng.Giốngnàykhỏe,đenhoavàròđẫy,hoacókhiđậuđượcđếnnửathángvàtrongmươingày,nếuchủvườncóquênbóntưới,cũngkhônglụi.

Chiềuhômnay,hoaMặclanchớmnở.

Chiềumai,mùngmộtTết,hoaMặclanmãnkhaiđầyvườn.

Đêmgiaothừa,bêncạnhnồibánhchưngsôisìnhsịch,bõgiàđangchămchúcanhnồikẹomạchnha.CụKépdặnbõgiàphảicẩnthậnxemlửakẻolơđễnhmộtchútlàkhêmấtnồikẹo.

Haiôngấm,contraicụKép,ngườilớntuổiđứngđắnnhưthế,màlạingồigầnđấy,phấtgiấyvàonhữngnanlồng.Thựclàhaiđứatrẻconđangngồinghịchvớilồngbàngiấy.Họtrịnhtrọngngồidánhồ,vuốtgiấy.ÔngcụKépđứngkèmbên,mỗilúclạinhắc:

-NàyCả,thầytưởngmiệnglồngbàn,connênđantohơnmiệngchậu.Conchạyra,lấycáiqueđolạilợichậuxem.Nếurộngthìhỏnghết.ĐolợichậuMặclanthôi.

Haiôngấm,ngồiphấtđượcđếnmườicáilồngbàngiấy.Họrấtvuisướngvìhọtinđãlàmtoạiđượcsởthíchcủachagià.CụKépcorochạytừnồimạchnha,quađámlồngbàngiấy,đếncáirổđácuộiđãráonướcthìcụngồixổmxuống,ngồilựalấynhữngviênđáthậttrắng,thậttròn,đểramộtmẹtriêng.Ôngấmcả,ôngấmhailễmễbưngnhữngchậuMặclanvàotrongnhà.Cảbaôngconđềunhặtnhữnghòncuộixấunhất,méomó,xùxìtrảixuốngmặtđấtnhữngchậulangầnnở.Mỗilầncómộtngườiđụngmạnhvàoròlanđen,cụKéplạixuýtxoanhưcóngườichâmkimvàodathịtmình.

Nồikẹođãnấuxongnhưngphảiđợiđếngầncuốicanhhaikẹomớinguội.

Bâygiờthêmđượcbõgiàđỡmộttaynữa,cảbaôngconđềulấynhữnghòncuộiđểriêngbannãyramẹt,đemdúngđácuộivàonồikẹo,quấnkẹobọckínlấyđá,đượcviênnàoliềnđemđặtluônvàolồngchậuhoa.Nhữngviênđábọckẹođượcđặtnhẹnhànglêntrênlượtđálótlênnềnđấtchậuhoa.

ÚpxonglồngbàngiấylênmườichậuMặclanthìvừacúnggiaothừa.

Baôngcon,khănlượtáothâmlạytrướcbànthờđặtngoàitrời.Nămnay,trờigiaothừalành.

Cảmộtbuổisớm,cụKépphảibậnởđìnhlàng.Trướckhirađìnhcụđãdặnbõgiàởnhàphảisửasoạnchođủđểđếnquátrưa,cụvàvàicụnữađiviệcđìnhlàngvềsẽcùnguốngrượuthưởnghoa.

BõgiàđãbàyragiữasânbốncáiđônsứBátTràngmầuxanhquanlục.Trướcmặtmỗiđôn,bõgiàđặtmộtánthưnhỏ,trênđóngấtnghểuhaichậulancònlùlùchiếclồngbànúp,vàmộthũrượudalươnlớncónútláchuốikhô.Bõgiàxếpđặttrôngthạolắm.Trongmấynămnay,đầumùaxuânnàobõgiàcũngphảiítralàmộtlần,bàybiệnbàntiệcrượuThạchlanhươngnhưthế.Bõgiàhômnaylẩmbẩmphànnànvớiôngấmhai:

-Nămnaycụnhàuốngrượusớmquávàlạiuốngbanngày.Mọinăm,cứđúngrằmthánggiêngmớiuống.Vảlạiuốngvàochiềutối.Đốtđènlồng,treoởngoàivườn,trôngvàobữarượuhoa,đẹplắmcậuạ.

Ôngấmhaivuichuyện,hỏibõgià:

-Nàybõgià,tôitưởnguốngrượunhấmvớiđácuộitẩmkẹomạchnhathìcóthúvịgì.Chỉthêmxótruột.

-Chết,cậuđừngnóithế,cụnghethấycụmắngchết.Cậukhôngnênnóitớichữxótruột.Chínhcụnhàcógiảngchotôingherằngnhữngcụsànhuốngrượu,trướckhivàobànrượukhôngănuốnggìcả.Cáccụthườnguốngvàolúcthanhtâm.Vàtronglúcvuichén,tịnhkhôngdùngnhữngđồnhắmmặnnhưthịtcáđâu.Mấyvòrượunày,làrượutămđấy.Cụnhàtaquýnóhơnvàng.Khirótrỏrangoàimộtvàigiọt,lúckháchvề,cụmắngđếnphátthẹnlên.Cậuđậynútlạikhôngcórượubay!

Phíangoàicổng,cótiếngchósủavang.

Bõgiànhìnrathấybốncụtiếnvàođãquánửalòngngõduối.Cụnàocũngcầmmộtcâyquạtthước,chốngmộtchiếcgậytrecàngcuahaytrúcđùigà.Uốngxongtuầnnước,cụKépmờibacụrasânuốngrượu.Bõgiàvòngtayváicáccụvàđợicáccụyênvịrồithìkhomkhommởtừngchiếclồngbàngiấymột.

Mộtmùihươnglanbịbỏtùtrongbầukhôngkhílồngbàngiấyphấttừđêm

qua,đếnbâygiờvộitảnbaykhắpvườncây.Bốncụvàbõgiàđánhhơimũi:nhữngcặpmắtkémcỏiđămđămnhìnkỹvàokhoảngkhôngtrongvắtnhưcóýtheodõiluồnghươngthơmđangthấmnhậpdầnvàocáclớpkhítrời.Cơngiónhẹphaloãnghươngthơmđặcvàokhônggian.

-Dạ,xinrướccáccụ.

DứttiếngcụKép,tấtcảbốncụđềúplòngbàntayvàonhauthilễvàgiơtaychỉthẳngvàogiữamờinhauaicaotuổixinnhắpchéntrướcđi.Tiệcrượubắtđầu.Bõgiàkínhcẩnchắptayđứngsaulưngchủ,cóvẻcũngthèmsaylắm.

-Trờilạnhthêmchútnữa,uốngThạchlanhươngmớiđúngphép,chủnhânạ!

ĐáplờicụCửLủ,cụKépvuốtrâucườinói:

-Chínhthế.Nhưngđệsợchờđượclạnhđến,thìhoavườnnhàtànmất.Trôngkẹomạchnhakhôngđông,còndínhvàolớpđálót,đệcũngbiếtlàkhôngđượckhéolắm.Trờinồmbiếtlàmthếnào.

-NàycụKép,kẹođáthơmngonđấy.Chỉhiềmcómùiungủngphavàohươnglan.Chắckẹonấubénnồi,khêvàthêmkhôngđượcđôngnênmớicótạpvịnhiễmvào.

Saumấycâuphêbìnhvềtiệcrượu,tỏramìnhlàngườibiếtthưởngthứcnhữngvịthanhlươngđạmbạc,bốncụđềuxoaycâuchuyệnsangphíathơvăn.

CụTúngườicùnglàngvớicụKépmởđầucâuchuyệnlàmthơ.

-Sớmnay,đệđãkhaibútrồi.Đệnghĩdượcmộtđôicâuđối.éểcáccụchữachomấychữ.Chiềunaysẽviếtluônvàogiấyhồngđiềuđểxinphépdánthêmvàocổngnhà.

Bacụcùngcạnchénmộtlúc,cùngnóimộtlúc:

-CụTúhãycạnluônbachénrồihãyđọcđôicâuđốimới.Câuđốicủacụcònaimàhạchnổichữnào.Cụnóigìmàkhiêmtốnvậy...Chúngtôixinnghe.

ChờcụTúdặnghắnglấygiọng,mỗicụđềubỏvàomồmnhữngviênkẹo

mạchnhađácuộiướphươnglan.Nhữngnhânđáđánhvàorăngkêuláchcách.Mỗiônggiàđọcmộtđôicâuđối.

Rồichénrượungừnglàmộtlờithơngâmtrongtrẻo.Cứthếchotànhếtbuổichiều.

Mấycụđềukhenlẫnnhaulàthơhay.Trongcáiêmấmcủabuổichiềuxuânsớm,tiếngngâmthơquyếnrũcảđếntâmhồnmộtngườilãobộc.Bõgià,chiềumồngmộtTếttựnhiênmặtsángtỏhẳnlên.Cáiđẹpcủatiệcrượungâmthơlâycảsangngườibõ.

Vòrượuvợivớichiềuxuânsớmquênđi.

Nhữngvòrượuvợidần.Tronglòngđĩasứđựngnhânđá,hòncuộicaodầnlên,bõgiàđưathêmmãinhữngđĩasứvàobànrượu.

Từphíađầulàng,dộivềmấytiếngpháolẻloi.Lũcháunhỏ,nấpsaucộtnhà,muốnchạyraxinbõgiàphátchochúngnhữnghòncuộiđãnhắmrượuxongrồikia.

Ngôimãcũ

-Thànhracáihồicụánnhàmấtthìcậumớicóbatuổi.

-Dạ.

-Thếcậukhôngrõcáingườiphânkimcắmhuyệtchocụánhồiấylàaià?

-Dạ,thưakhông.

-Tôithấycậulàngườicòníttuổi,màcóchínhưthế,tôicóbụngyêu.Bồcôicha,bồcôimẹ,sốngcáituổithơấugiữacảnhloạnlạcvànghèotúng,vậymàvẫncóchítheođuổiđượcviệcsáchđèn,tôilấylàmkhenlắm.Giánhưconnhàkhácthìlêulổngvàhỏngtừbaogiờrồicòngì.Cáithiênlươngcủacậutốtlắm.

CậuChiêungồihầuchuyệncụHồViễn,lòngbuồnrườirượi.Mồmthìdạvângđểgiữlễmàócthìbậnnghĩgiậtlùivềcáihồinhỏbécủamình.Cụánôngmất,cụánbàcũngmấttheoliền.Cáchnhaukhôngđầybatháng,cậuChiêumangluônhaicáitanglớn...mấyôngchú,bắtđầuphátáncáigiatàicỏncon...mộtmìnhởvớichị,lúcấychịmớicómườihaituổi...bấygiờlạiđangloạnlạc.Trămhọtanlìa...BaonhiêuônggiàbàcảchạygiạtvàocáithămthẳmcủarừngHưngHoà.Màntrời...cónhữngvòmlácâyâmu.Chiếuđất...cónhữngcỏáy,simlụivànhữngcànhcâymụcbởvớinhữngđànkiếnlửanốinhaungàyđêmbòliềnliềnnhưlàquanquânđitiễugiặc.Nhớđếncáimìnhsốnghồiấygiữacảnhlyloạn,cậuChiêuhìnhdungthấyrõmồnmộtcáiđứatrẻbồcôirấtđángnêntộinghiệpkia.Cậuđấy.ừ,tưởnglàchếtđượclắm,chứcóaingờđâucònsốngđượcđếnbâygiờvàlạicònđượcănhọcđếnnơiđếnchốnnữa.Cáithânmộtngườiconquanlúcbấygiờthậtđãkhốncựcđủtrămphần.

ÔngcụHồViễnvẫnnóivàuống.Càngnóichuyện,cụcànguốngrượu;cànguốngrượu,cụcàngđượcnóichuyệnnhiều.Mỗilúcbịhỏigặng,cậuChiêulạinhưtỉnhcơnmơnhỏ.

-Dạ?

-Thưavâng.

RồicậuChiêulạivẫnkhôngquêncáicảnhmàntrờichiếuđấtcủangàybébỏng.Dướicáimàntrờitriềnmiênnhữngkinhđộngngờsợ,ánhsángtốivà

ẩmướtcủarừngtịnạnđổxuốngmộtcáiđầuxanhđangngậmchùmtócmớivừatơmàđãnhuộmmàutang.Trêncáichiếuđấtdằngdặcmùicôicút,mộtcặpchâncókhóabạcvòngvàngđanginđôigótđỏnhưsonlêncáirêunhầynhờn,củangàyđaukhổvàlẩnlút.CónhữngngàyliêntiếpcậuChiêuvàchị-côTú-phảinấucủrừngănvớicháochó,nhữngconchótrungthànhcùngtheochủvàoruộtrừngHưngHoá.

-Cậucònnhớchỗđểngôimộcụnhàđấychứ?

CậuChiêuchoàngngồithẳngmìnhlênvàngừngtayquạtruồichờnvờntrênmâmcơm,vộithưavớicụHồViễn:

-Dạthưacụ,cháunhớlắm.Cóaimàlạiđiquênđượcmồmảchaông.Vảchăng,vẫncòncótấmbiaởđấy.

-ờ.ĐấylàxứĐồngCồnphảikhông?TừtađâymàxuốngdướixứĐồngCồnthìđinhưthếnàonhỉ?

-Dạnhưchúngtôiđibộthìmấttrọnmộtngày,nếukhôngnghỉởdọcđường.Nhưngcụcóđithìphảithuêcáng.Vàđicángđònbathìtinhmơđi,độquágiờngọđãtới.

-Thôiđượcrồi,đểhômnàomáttrời,tôivàcậusẽxuôixuốngĐồngCồn.Ngôimộcụánthểnàocũngphảiphúclại.Mộđểnhưthế,hỏnghết.Ailạitọanhưthế,hướngnhưthếbaogiờ.Minhđườngcómàthànhranghịchthủyhếtcả.Cậunóiquaquathế,tôicũngđủrõrồi.

Mâmrượuvừabưngđixong,cậuChiêukínhcẩnmờicụHồquagiườngbênnghỉ.

BấygiờcậuChiêumớilùivàonhàtrongquabêntráibuồngcạnh.CôTúngừngtaygieothoitrênkhungcửivải,vuốtmáitócxuềxòadướivànhkhănnâumỏquạ.

-Thôi,emđiăncơmsớmđichứ.Cơmủtrongchănđãôihếtcảrồi.Cócáiđĩanõnkhoaikhotương,chịđểphầnchoemmộtítđấy.

-Emnhớrarồi.Hômnayngàyrằm,chịănchay.

CôTúcười.Nétcườidèdặtlẫncómùivịcủahysinh.

VớicôTú,cuộcđờigiờđãhếttấtcảxánlạnrồi.Bởivìđờiđãsớmđòihỏi

cônhiềuvềbổnphận.CônhấtđịnhkhôngđilấychồngvàvuilòngsốngvậychođếnlúcnàocậuChiêuemđithiđượcvàlàmnênđược.ởtrongcảnhcôicútvớisựthanhbạch,côTúngàyngàydệtvải,vàkhâuthuêvámướnchongườixómlàng.Nhữnglúcrờitaykimtaythoithìcôlạilêntiếngngầyngàđếnngườiemlúcquênmặtchữsáchhaylàbỏdởmộttrangquyểnbàiviết.CáibâygiờcủacôTúđãlàkhôngđángkểvàcôchỉsốngbằngmongchờvềcáimaisaucủacậuChiêu.Dướiquangđèndầubông,nhiềukhingườiemđãrầulòng,tỏlờihốilỗivìnhữnglúclàmphiềnlòngcôTúmàcậucoinhưlàmẹ,mộtngườimẹrấttrẻ,đầyâuyếmvàthừađứctinvàomình.

Chịngồichờemănxongbữacơmraudưa,đưatămnướcchoemrồimớihỏichuyệnvềviệcôngcụHồViễnđãnhấtđịnhhômnàothìđixemlạingôimộchacấtởĐồngCồnchưa.CậuChiêuthởdài,tỏvẻsốtruột:

-CụHồởnhàtacóđếnhơnmộtthángrồimàcứnaylầnmailữamãi.Emthấytốnnhiềuquáchịạ.

-Emcoichừnglờinói,kẻocụHồnghethấythìuổngcảcáibụngthànhkínhcủamìnhđi.

-Chịthửnghĩ,mỗingàyhaibữarượuvàmỗiphiênchợlạimộtbữathuốcphiện.ÔngcụHồkhótínhquá.Thuốcphiệnnếukhôngphảilàthứmộtlạngđựngvàocóngthìkhônghút.Gớm,khônghiểuôngcụHồđểmóngtaylàmgìmàdàiđếnthế.Móngtayútlálancủacụuốnhaivòngnhưrâurồng.Achếtchửa,hìnhnhưhômnayquênkhôngmuachanhđểchútnữacụdậyrửamóngtay.

-Cótrongkiarồi.

-Mayquá.ChịchưathấycụHồgắtgỏngmỗikhibưngthaunướcramàkhôngkèmvàovàiquảchanh.

-Emphảinênchiềucụ.Nhữnglúcđêmhôm,emchịukhóhầuhạchođượcvừalòngcụ.Cảnhàcóhaichịem,chịlàgái,vậychịtrôngcậyởem.Emnênbiết,rướcđượccụHồvềnhàkhólắm.

-Nhàtanghèo,cáiđócụHồrõlắmrồicòngìnữa.Vậymàcụbàyvẽranhiềuquá.Mộttháng,haitháng,cốgắngthìmaycũngchiềuđãiđượcchutất.Nhưngemchỉsợcụcứởlỳmãiđây,hếttrôngtrờilạiđếnxemlịch,màvẫnkhôngchịuđixemhộngôimộcủathầy,rồithìsao?

-ChịngờcụHồmuốnthửđếnlòngkiênnhẫncủachịemnhàmình,xem

mìnhcóđượcchíthànhkhông.Tạisao,ởvùngđây,khốingườigiàucó,cụkhôngthèmtới,tuyhọchèokéo.Emnênnhớđếncâunàynữa.Làhồixưa,cụHồđâycóbiếtthầylắm.

-Vậyhởchị?Saoemkhôngnghechịnóibaogiờ.Chịkểchoemrõ.

-CụHồnguyênlàtướngCờĐen.Têncụkháckia.ChúThủnhàcóbiếtvìnhiềulầnchúThủcónóiđếnrồi.Nhưngchịquên...*.Mộtcáicờ,cándàihơnconsào,látobằngcảmộtcánhbuồmthuyềnlớn;lụachậpbasợixelàmmộtrồimớidệt,rồimớinhuộmđen.Đấy,vìthếmàgọilàCờĐen.Viềnchungquanhlácờtotướnglànhữnghàngmócsắt,sắchơnlưỡicâu.NgườitanóichuyệnlạirằngcụHồ,hồicònlàmtướngquânCờĐen,mỗilúccụtrươnglácờđầukhixuấtquân,trôngoaiphonglẫmliệt.Bênthắtlưngđiều,cụgiắthaikhẩusúng.Phíabêntráilàmộtkhẩuđoảnmãvàphíabênphảilàmộtkhẩusúngthậpbáthưởngbắnmộtlúcnhữngmườitámphátliền*.

Cólẽhồinhỏ,nhữnglúcởtrongthànhxâyđátổongtỉnhSơn,hồithầycònởchức,chịcứnghethấytiếngkèntàuvàloađồngvàtrốngtrậnnổilênnhiều,làchínhvàolúcquânCờĐentếcờănmừngđượctrậnnhưthế.QuânCờĐencócáitụctếcờlúcthuquân...Nàoaibiết.Thấycácônggiàbàcảbảothế.

-CụHồmàtàigiỏivàdữthếkia?

-Vậymànhữnglúcviệcquânthongthả,cụmặcáodài"sườngxám",độimũ"sườngchí"cóquảbôngđỏ,cầmquạtvàochơitrongdinhvớithầy,thìtrôngnhànnhãvàvănvẻlắm.CụHồyêuthầyvìthầyviếtchữrấttốt.ChúThủthườngnóichữthầyviếtcógâncómácnhưchữláthiếp.Baogiờthầycũngcầmbútđứngthẳngcáiquản,chỉthẳngvàođầumũivàcùitaykhôngtỳxuốngvănkỷ.Nênnhữngnétsổrấtkhỏevàrấtthẳng.Hômnàoemgiởcuốngiaphảramàxemthìrõ.

CậuChiêunghechịkểchuyện,thíchlắm.Vìchungquanhcáithânthếmộtônggiàmàcậuvẫnchỉcholàmộtôngthầyđịalýkhótínhchỉđángtrọngmộtcáchvừaphảimànhiềukhicòngượngépnữakia,bâygiờcậuthấycảmộthuyềnsửbọcquanhmộtlãotướngvõnghệcaocườngvàbímật.Cáiôngtướngtàigiỏiấy,ngàyngàycậugầnkềvàchuyệntròcùng.Vậymàhơnthángnay,cậukhôngbiếtgìcả.

Giànbầunậmởngoàisân,dâyleovàláchằngchịtlấpchậtôgiànnứa,đãlàmdịuhẳncáinắngthángtưởtrướcmặtnhà.ánhnắngđổxuốnggiàn,khi

lọtxuốngsànbịcáicốtxanhngắtcủacâylálọcquamộtlượt,rồiđổdồnvàvờnvàoáovảitrắngdàicậuChiêuđangngửngđầungắmnhữngquảbầunậmbuôngthõngxuốngngangmặt.CáiáovảitrắngcậuChiêuđãbiếnthànhmộtáolụamàuxanhcủangườiphonglưuvàđatình.Đấylàcáimàudịumátcủachấtngọcbích;đấylàmàuxanhởnhữngcánhđồnglúanonngútngàncủanhữngxứyênổnkhôngbaogiờcónạnbinhlửa.

Giónamtừngoàilũytregiàthưađưavào,làmvađụngvàonhaunhữngbìnhrượucủaTựNhiên.Nhữngquảbầumàđượccứnglầncùinhưchấtvỏcâykhô,thìmỗikhicơngióvèođẩynhữngbìnhrượuấyvăngcụngvàonhau,ngườitasẽnghĩngayđếncáihìnhvàcáitiếngcủalũkhánhđấtnungvàcáđấtnungởcáisâncâycảnhmộtgiađìnhthanhbạch.

CậuChiêunắmtừngquảbầunậm.Lúcbuồntay,lắcquảbầuthậtmạnh,ởtrongnghenhưcótiếngcónướcọcạch.Trôngsướngmắtvàcóthểvuitaiđếnchừngnào!Chẳngtráchđược,chiềuchiềuôngcụHồViễncứrasânđùamãiđượcvớilũbầunậmlòngthòngtrướckhungcửasổnhưnhắcnhỏmmộtngườiđãmệtvớicuộcsốngchỉcònnênuốngrượuchơithôi.Tráibầunậmcòntươidướilỗgiànlàmộtcáibìnhrượutạcbằngkhốingọcbíchđềusắc,nhẵnvàbóng!

Giờichiều,đứngnắnbầunậmchocụHồ,cậuChiêuthấycóhứngthú.VìcậuđãbắtđầumếnđượcônggiàHồ.Trướckiacưỡingựa,cầmcờ,đánhTây,bắnsúng;bâygiờđiphânpháthạnhphúcbằngcáchtìmđấtđểmảchonhữngkẻthấtthế,vàlúcnhànrỗithìuốngmộtđôirượucủanhữngngườibiếtnhớơnmình.

Xémảnhvảiđiều,buộcvàocáinấcngẫngquảbầu,cậuChiêunóivớicáivắngvẻcủabuổichiềunhàquê:"Thắtchặtdâylạitịnữa,thìdángbầusẽthon.Nóchỉnhớnđượctheochiềudài.Trônquảnàyméo,sẽlàmtộimìnhngàymấybuổirađâynắnmãichonóbớttậtđi".

CụHồthứcgiấc,ravườn,thấycậuChiêuđangnắncáiquảbầumìnhđãrấmsẵntừthángtrước,liềnnói:

-Tạichịemnhàcậutặngtôimấycáichénngọcliệunêntôimớinghĩđếnviệclấybầunậm.Cáichénuốngrượucủanhànàyphảidùngvớicáibìnhđựngrượucũngcủanhànày.Cậubiếtchưa!

CôTúnghỉtaythoi,bướcranghechuyện,đỡlờiem:

-Dạthưacụ,cảnhnhànghèobí,cũngchẳngcòncógì.Cóbốncáichénngọc

làcủagiabảocònlại,chịemchúngtôikínhbiếucụgọilàđềnđápmớiđượccómộtchútđómàthôi.Saunàynếutrờithươnglạivànhờđượcmạchđấttổtiêncócơhồilại,nếunghiệpnhàcóthểtrunghưnglênđược,thìchịemchúngtôicònphảitạcụnhiều.Cólẽquảbầunậmởgiànnày,chỉlàmẫuvẽtrướccủamộtcáibìnhbằngngọcthựcmàsaunàychúngtôiphảikínhdângcụ.

CụHồlấylàmthưởngthứccáicâucôTúnóimộtcáchtrunghậumàcũngrấtvănhoa.Ngườinhưthếmàcònnghèomãithìcònđểthiệtthòichothếgiannhiều.CụHồnghĩmàthấybuồnbuồn.

Haicáisừngtrăngđãmởto,đãđầydần.Rồivừngtrăngtrònvẽlêntrời,lầnthìcáiquầng,lầnthìcáitán.Thếrồinókhuyếtởđầungọntre,nhữnglúcgiósớmgiụccanhgàgọinướcbểdânglên.Trăngthángtưđãgầnhếtmộttuần.Trongcảmộtcữthángtưnày,côTúđãthứcrấtkhuyađểdệtchođượcnhiềutấmvải,đểgópcôngnhậtcủamìnhlạichođượcthừathãi,đểcóđủmộtsốtiềnthuêcángchocụHồvàemtrẩyxuốngĐồngCồn,nơiđểphầnmộcụánông-cụánchamìnhlúcnằmxuốngtrảlạilộcchoTriềuđình,emmìnhmớicóbatuổi.

CáingàyđiĐồngCồnđãđến.

CậuChiêurađitừlúctốiđất,lúchàngxómmớinổilửathổicơmchothợgặt,bâygiờđãtrởvềvớibốnnămngườigiàcảráchrưới.ThấycôTú,bọnngườigiànuakiađềukínhcẩnchào.

-Cácbácđãxuốngđấyư?ChắccậuChiêucũngđãnóirõmuốnmượnanhemngàymailàmcánghộxuốngxứĐồngCồn.Haichiếc.ChiếccủacụHồthìphảiđiđònba.Cụđẫyngườivàcótuổi.Vậycácbácđịnhlấybaonhiêu?

-ĐồngCồn.Thếnàylàphảimấtnhữngbatrạm.ĐạiĐồngnày,TrạmTrôivàMaiDịchnày.Haitrạmngắnvàmộttrạmdài.Vàmộtconđòngang.

-Phải,đòsôngHát.Chiếccángđònba,saukhinghỉởMaiDịch,sẽđiluônxuốngtrạmHàTrung.

-Thưacô,thếlàvềtậnHàNội?

-CómộtmìnhcụHồđivềHàNộithôi.CậuChiêunhàđiđếnMaiDịchrồitrởvề.

-Thếnàythìcôcứchoanhemmộtlượtmỗitrạmngắnlàmộtquanvàquan

nămtiềnmộttrạmdài.Cònnhưcángđònbathìxintùycôđịnhcho.Ngàyxưa,anhemđãcódịpđượchầucángquanánnhànhiềuchuyếnlắm.Cụngàyxưathườngcósănsócđếnanhemchúngtôi.Giờlàngàymùa,nhưngđượctincôgọi,anhemcứxuốngngaylàvìanhemnghĩđếncáitìnhquanánngàyxưahaythươngđến.Còntiềnnong,thôi,côchothếnàocũngđược.Chúngtôikhôngdámkỳkèo.

Họăntrầu,vừathổilửanùnrơmvặnănthuốclào,vừangồixổmthưachuyệnbênkhungcửi.Thoángthấycáingángvõngngàgácởtrêncộtbương,họlôixuốngngắmđingắmlạivànóivớinhau:

-NàybácXã,cáingángngànàykhôngphảicáingángvõngđiềucủaquanánngàytrước.Nósứtmấtmộtđầukiamà.Báccònnhớchứ?CáilầnquađòsôngHát,trờimưagiótoquá,tôilẩybẩytrượtchân,ngãkhuỵuxuống.Mộtđầuđòncắmhẳnvàobùn.Vỡcáinấcchạmrồng.

MộtngườiquaylạiphíacôTú:

-Cụánnhàkểralàngườicóbụngthươngkẻdướilắm.Contưởngcứkểnhưvịquankhác,thìđếnlàmtộichứchẳngphảichuyệnchơiđâu.

Saucùng,cuộcthuêcángngãgiáđúngtámquan,mộtcángđònbađithấuđếntrạmHàTrungvàmộtcángđònđôichỉđiđếnlàngVòngthôi.Vàsớmmaibắtđầukhởihành.

Bữacơmchiềuhômấylàbữacơmcuốicùngđãimộtôngthầyđịalý.Cơmcórượungon,rấtnhiều,vàcócảmộtcáisỏlợn.CôTúvàcậuChiêucùngngồiănvớicụHồvìcụmuốnthế.CậuChiêuthấycụHồhômnaylấycáibộáolềchísẩuramặc,trôngcụlạicàngcóvẻTàulắm.ThảonàomàngàyxưacụHồlàtướngCờĐen!

CôTúcòníttuổimàđãcónétmặtvàdángdấpcủangườigóatrẻphảinuôiconnhỏ.Trôngcôhômnaygiàthêm.Lòngtưởngnhớvonglinhchavàthươngemvàtủichomình,ởngườicô,chiềubữanayoằnnổilênnhiềuhơntấtcảbaogiờ.Thỉnhthoảngcôquaymặtrangoàihỷmũikínđáo.Rồicôlấydảiyếmđưaquacặpmắtđỏhoe.CụHồvẫncườinói,uốngrượu.

-CôTúlẩnthẩnlắm.ÔngGiờicóđóngcửaaibaogiờ.Chịemnhàcô,thếnàosaunàycũngkhá.

ĐếnđâythìcôTúkhóclênthànhtiếng.CụHồnóitiếp:

-Ngàymai,tôixuốngthămlạicáikiểuđấtởĐồngCồn.XongrồitôixuôiluônHàNội.Thángsau,tôisẽvềquađây,đểchỉbảocáchxoaylạingôimộ...Côđừngnênvộinóiđếnchuyệntạơn.Cònvềlâudài.Đánglẽbộchénngọcđótôikhôngnhậnđâu.Lấynhữngcáigìlàgiabảocủangườilàmcủamìnhlàmộtcáitội.Nhưngvìnghĩrằng,tronglúcchịemcôcònnhỏtuổi,chửachắcđãgiữnổi,thiếugìkẻdòmngó.Thôitôicũnggiữhộcôvàcậu.Độmươinămsau,lúcđấtcóthểphátđượcrồi,tôisẽtrởlạiđây.LúcbấygiờmớilàlúccôTúnênnóiđếnviệcđềnđápcôngơn.LúcbấygiờtôisẽtrảlạicôTúvàcậuChiêubộchénngọcliệu.Cụánnhàlúcsinhthờiquýnólắm.Đilạivớicụluônluôn,màcụánnhàchỉmangchénradùngvớitôicóhailần.Nếutôikhôngsốngđượcđếnngàyđó,mấyđứacontôisẽđưachénngọcđếnlàmcủatinđểnhờcôTúgiùmgiúpchochúng.Cáiđứcnhàtôixemchừngcũngbạcthếthôi.Cólẽđếnđờicontôilàkhôngcòngìnữa.CôTúvàcậuChiêunhớhộtôicâunóichítìnhnày.

CôTúvờđứngdậy,vừasụtsịt,vừaxếphànhlýchocụHồmaixuôisớm.Trongcáitrápsơnđen,côđãchènnhiềugiấybảnvàokẽtrápđểchénkhỏivađụnglúcđiđường.Rồicôxếpluôncảquảbầunậmvỏđãkhôvàruộtđãtóplại.Quảbầumớihạkhỏigiànđượcmấybữanay.

*

**

Haichiếccángđitừsớm,quađòsôngHát,đãgácđầuđònlênmấycáiấucángcắmsẵnởtrướcmộtcáiquánnướcchỗTrạmTrôi.CậuChiêuvộimờicụHồvàoquánnghỉvàtaycậuvẫnkhưkhưcáilabàncóvẽbátquáiđồcủaôngthàyTàu.

Mấyngườibộhànhcóvẻhọctrònghèo,ngồiănbánhởquán,đangđốnhaumộtvếcâuđốimàmộtngườivừatứccảnhnghĩ:"NgồinghỉTrạmTrôiănbánhtrôi".ÔngcụHồxòecâyquạtthước,quạtquạtvàbảocậuChiêusoátlạiquâncònlạicủaváncờtưởngđãđếnlúcgầntàncục.Từsớmtớigiờ,muốnquêncáiđằngđẵngcủamấythôitrạmtrênđườngxứĐoài,ôngcụHồvàcậuChiêuđãđánhvớinhaumấyváncờkhôngcóquânđi,khôngcóbànbày.Họđãđánhcờbằngmiệngchứkhôngphảibằngtayđụngquân.Khimỗingườiđimộtnướcthêmchováncờtưởng,họlạivéncáirèmcáng,nghểncổrangoàinóichõsangcáicángđồnghànhđinganghàng.

-Xacửubìnhbát.

-Tốtthấttiếnnhất.

Bâygiờngồisoátlạiquâncủamỗingười,thìcụHồcònmộtxevàhaipháo.VàcậuChiêucònhaitốtđãsanghàvàmộtngựamộtpháo.Haibênsĩtượngđềusongtoàn.

-Cậurồingàysaukhá.Cứmộtcáilốiđánhcờcủacậutôicũngthấyđượcmộtphầncáitươnglaicủacậu.Nhiềunướccờbắtbóng,chiếurứ,cóvẻtàitửlắm.Tôinghiệmracậukhônghayrìnhchiếubí.Đángđểýnhấttronglốixuấtquân,làcậuđánhmấyvánđềuvàopháođầucả.Ngườihàohùngđánhcờbaogiờcũngvàongaypháođầu.Đánhcờtứclàngườiđấy.Rồicậucứnghiệmmàxem,trongmườikẻtầmthường,nhútnhát,khôngkhoángđạtlàcóđếnchínngườighểnhtượngởnướcđầu.

CáixómhàngquánchỗTrạmTrôiđãlùilạitrongnắnglòacủatrờihè.HaichiếccángvẫnnhấpnhôxuôivềphíaphủHoài.

GầntớiphủHoàithìxongmộtváncờnữa.CậuChiêuthua,sắcmặtvẫntươitỉnh.CụHồthìnghiêmtrang.

-Cậuthuavìđãkhinhthườngcontốtbiêncủatôivàđểnólọtquahà.Rồilạichonónhậpđượcvàocung.Mộtcontốtlọtquasônglàcáigiátrịnóbằngnửasứcconxerồi.ởđờikhôngnênkhinhthườngcáigì.Contốtmàsanghà,tứclàđứatiểunhânlúcđãđắcthế.Thahồmàpháphách.Mạngnóđổilấyquânnàonócũnglấylàmsởnguyệnrồikiamà.

CậuChiêucườixoà,cụHồmệtmỏichợpgiấc.Cángvẫnsongsongtrênđườngdài.

ConđườngxứĐoài,cátbụinhiềuquá.Đượcmộtthôinữa,bỗngcụHồhỏisangbênchiếcvõnggaicậuChiêu:

-Cậuthườngcóhayđánhcờđấtkhông?Cờđấtkhóhơncờbàn;phảitinhlắmmớiđánhnổi.Đểtớivụxuânsangnăm,tôisẽrủcậulênHưngHóađấucờvớimộtngườibạngáibằngtrạctuổicậu.Côtakhiếnđôingựarấtnhanh,vàcócáinướcmãngọatàolạlắm.Màcưỡingựacũngrấttài.

Trờivẫnnắngnhưrang.

Thếchốcnữa,ởlàngVòngcậulạingượcngayvềSơn,thìmãiđếnhếtcanhmộtmớitớinhàđấynhỉ?

-Dạthưacụ,cólẽđêmnaychúngtôiphảinghỉđêmởlàngNhổn.ChịtôidặnlúcvềthìtiệnđườngrẽquavàođấythămôngCửhaivànhântiệnđòibộLữhànhthitậpcủathầytôilàmhồitheođoànsứquaBắcKinh.

Chữngườitửtù

NhậnđượcphiếntrátcủaSơnHưngTuyênđốcbộđường,viênquancoingụcquaylạihỏithầythơlạigiúpviệctrongđềlao:

-Này,thầybát,cứcôngvănnày,thìchúngtasắpnhậnđượcsáutêntùánchém.Trongđó,tôinhậnthấytênngườiđứngđầubọnphảnnghịchlàHuấnCao.Tôinghengờngợ.HuấnCao!HaylàcáingườimàvùngtỉnhSơntavẫnkhencáitàiviếtchữrấtnhanhvàrấtđẹpđókhông?

Thầythơlạixinphépđọccôngvăn.

-Dạ,bẩmchínhyđó.Dạ,bẩmcóchuyệnchivậy?

-Không,tôinghetênquenquenvàthấynhiềungườinhắcnhỏmđếncáidanhđóluôn,thìtôicũnghỏithếthôi.Thôi,chothầylui.À,nhưngmàthongthả.Thầybảongụctốtnóquétdọnlạicáibuồngcuốicùng.Cóviệcdùngđến.Thầyliệucáibuồnggiamđócócầmgiữnổimộttêntùcótiếnglànguyhiểmkhông?ThầycónghethấyngườitađồnHuấnCao,ngoàicáitàiviếtchữtốt,lạicòncótàibẻkhóavàvượtngụcnữakhông?

-Dạbẩm,thếrayvănvõđềucótàicả.Chàchà!

-Ờ,cũnggầnnhưvậy.Saothầylạichặclưỡi?

-Tôithấynhữngngườicótàithếmàđilàmgiặcthìđángbuồnlắm.Dạbẩm,giảthửtôilàđaophủ,phảichémnhữngngườinhưvậy,tôinghĩmàthấytiêngtiếc.

-Chuyệntriềuđìnhquốcgia,chúngtabiếtgìmàbànbạcchothêmlời.Nhỡralạivạmiệngthìkhốn.Thôi,thầyluivềmàtrôngnomviệcdướitrạigiam.Mai,chúngtaphảidậysớmđểchocómặtởcửatrạitrướckhilínhtỉnhtraotùchomìnhlĩnhnhận.Ðêmnay,thầybắtđầulấythêmlínhcanh.Mỗichòicanh,đềuđặthailính.Chòinàobỏcanh,hễmỗivọngcanhngủquênkhôngđánhkiểngđánhmõ,thầynhớbiênchorõ,chođúngđểmaitôiphạtnặng.Chớcóchomấythằngthậpnóđánhbạcnghe!

Thầythơlạirútchiếchèohoaởgiágươm,phephẩyroi,đixuốngphíatrạigiamtốiom.Nơigócchiếcánthưcũđãnhạtmàuvàngson,mộtcâyđènđếleolétrọivàomộtkhuônmặtnghĩngợi.Ngụcquanbănkhoănngồibóptháidương.Tiếngtrốngthànhphủgầnđấyđãbắtđầuthukhông.Trênbốnchòi

canh,ngụctốtcũngbắtđầuđiểmvàocáiquạnhquẽcủatrờitốimịt,nhữngtiếngkiểngvàmõđềuđặnthưathớt.Lướtquacáithămthẳmcủanộicỏđẫmsương,vẳngtừmộtlàngxađưalạimấytiếngchócắnma.Trongkhungcửasổcónhiềuconsongkẻnhữngnétđenthẳnglênnềntrờilốmđốmtinhtú,mộtngôisaoHômnhấpnháynhưmuốntrụtxuốngphíachântrờikhôngđịnh.Tiếngdộichósủama,tiếngtrốngthànhphủ,tiếngkiểngmõcanhnổilênnhiềunhiều.Bấynhiêuthanhâmphứctạpbaycaolầnlênkhỏimặtđấttối,nângđỡlấymộtngôisaochínhvịmuốntừbiệtvũtrụ.

Nơigócánthưvàngđãnhợt,sonđãmờ,đĩadầusởtrêncâyđènnếnvợilầnmựcdầu.Haingọnbấclépbépnổ,rụngtànđènxuốngtậpgiấybảnđóngdấusontyNiết.Viênquancoingụcngấcđầu,lấyquehươngkhêuthêmmộtconbấc.Bacáitimbấcđượcchụmnhaulại,cháybùngtolên,soitỏmặtngườingồiđấy.

Ngườingồiđấy,đầuđãđiểmhoarâm,râuđãngảmàu.Nhữngđườngnhănnheocủamộtbộmặttưlự,bâygiờđãbiếnmấthẳn.Ởđấy,giờchỉcònlàmặtnướcaoxuân,bằnglặng,kínđáovàêmnhẹ.(*)

Tronghoàncảnhđềlao,ngườitasốngbằngtànnhẫn,bằnglừalọc;tínhcáchdịudàngvàlòngbiếtgiángười,biếttrọngngườingaycủaviênquancoingụcnàylàmộtthanhâmtrongtrẻochenvàogiữamộtbảnđànmànhạcluậtđềuhỗnloạnxôbồ.

ÔngTrờinhiềukhihaychơiácđemđầyảinhữngcáithuầnkhiếtvàogiữamộtđốngcặnbã.Vànhữngngườicótâmđiềntốtvàthẳngthắn,lạiphảiănđờiởkiếpvớilũquayquắt.

Ngụcquanlấylàmnghĩngợivềcâunóibanchiềucủathầythơlại."Cólẽlãobátnày,cũnglàmộtngườikháđây.Cólẽhắncũngnhưmình,chọnnhầmnghềmấtrồi.Mộtkẻbiếtkínhmếnkhíphách,mộtkẻbiếttiếc,biếttrọngngườicótài,hẳnkhôngphảilàkẻxấuhaylàvôtình.TamuốnbiệtđãiôngHuấnCao,tamuốnchoôngtađỡcựctrongnhữngngàycuốicùngcònlại,nhưngchỉsợtênbátphẩmthơlạinàyđemcáogiácvớiquantrênthìkhómàởyên.Ðểmaitadòýtứhắnlầnnữaxemsaorồisẽliệu".

Sớmhômsau,línhtỉnhdẫnđếncửangụcthấtsáutêntùmàcôngvănchiềuhômquađãbáotrướcchongụcquanbiếtrõtêntuổi,làngxómvàtộihình.Sáuphạmnhânmangchungmộtchiếcgôngdàitámthước.Cáithangdàiấyđặtngangtrênsáubộvaigầy.Cáithanggỗlimnặng,đóngkhunglấysáucáicổphiếnloạn,nếuđembắtlênmỏcân,cóthểnặngđếnbảytámtạ.Thậtlà

mộtcáigôngxứngđángvớitộiánsáungườitửtù.Gỗthângôngđãcũvàmồhôicổmồhôitaykẻphảiđeonóđãphủlênmộtnướcquangdầubóngloáng.Nhữngđoạngôngđãbóngthìloángnhưcóngườiđánhláchuốikhô.Nhữngđoạnkhôngbóngthìlạisỉnlạinhữngchấtghétđensánh.Trongkhichờđợicửangụcmởrộng,HuấnCao,đứngđầugông,quaycổlạibảomấybạnđồngchí:

-Rệpcắntôi,đỏcảcổlênrồi.Phảirỗgôngđi.

Sáungườiđềuquỳcảxuốngđất,haitayômlấythànhgôngđầucúicảvềphíatrước.Mộttênlínhápgiảiđùamộtcâu:

-Cácngườichảphảitậpnữa.Maimốtchiđâysẽcóngườisànhsõidẫncácngườiralàmtròởpháptrường.Bấygiờthahồmàtập.đứngdậykhôngônglạiphếtchomấyhèobâygiờ.

HuấnCao,lạnhlùng,chúcmũigôngnặng,khommìnhthúcmạnhđầuthànhgôngxuốngthềmđátảngđánhthuỳnhmộtcái.Thenngangchiếcgôngbịgiậtmạnh,đậpvàocổnămngườisau,làmhọnhănmặt.Mộttrậnmưarệpđãlàmnềnđáxanhnhạtlấmtấmnhữngđiểmnâuđen.

Cánhcửađềlaomởrộng.Sáungườinémìnhtiếnvàonhưmộtbọnthợnềthậntrọngkhiêngcáithanggỗđặtngangtrênvai.Tráivớiphongtụcnhậntùmọingày,hômnayviênquancoingụcnhìnsáutêntùmớivàovớicặpmắthiềnlành.Lòngkiêngnể,tuycốgiữkínđáomàcũngđãrõquárồi.Khikiểmđiểmphạmnhân,ngụcquanlạicòncóbiệtnhỡnđốiriêngvớiHuấnCao.Bọnlínhlấylàmlạ,đềunhắclại:

-Bẩmthầy,tênấychínhlàthủxướng.Xinthầyđểtâmcho.Hắnngạongượcvànguyhiểmnhấttrongbọn.

Mấytênlính,khinóichữ"đểtâm"cóýnhắcviênquancoingụccònchờđợigìmàkhônggiởnhữngmánhkhóehànhhạthườnglệra.Ngụcquanungdung:

-Tabiếtrồi,việcquantađãcóphépnước.Cácchúchớnhiềulời.

Bọnlínhrãncảra,nhìnnhaumàkhônghiểu.Sáutêntửtùcóngạcnhiênvềtháiđộquảnngục.

Suốtnửatháng,ởtrongbuồngtối,ôngHuấnCaovẫnthấymộtngườithơlạigầygò,đemrượuđếnchomìnhuốngtrướcgiờănbữacơmtù.Mỗilúcdâng

rượu,vớithứcnhắm,ngườithơlạilễphépnói:"Thầyquảnchúngtôicóítquàmọnnàybiếungàidùngchoấmbụng.Trongbuồngđây,lạnhlắm".

ÔngHuấnCaovẫnthảnnhiênnhậnrượuvàănthịt,coinhưđólàmộtviệcvẫnlàmtrongcáihứngsinhbìnhlúcchưabịgiamcầm.Rồiđếnmộthôm,quảnngụcmởkhóacửabuồngkín,khépnéphỏiôngHuấn:

-Ðốivớinhữngngườinhưngài,phépnướcngặtlắm.Nhưngbiếtngàilàmộtngườicónghĩakhí,tôimuốnchâmchướcítnhiều.Miễnlàngàigiữkíncho.Sợđếntailínhtránghọbiết,thìphiềnlụyriêngchotôinhiềulắm.Vậyngàicócầnthêmgìnữaxinchobiết.Tôisẽcốgắngchutất.(**)

Ôngđãtrảlờiquảnngục:

-Ngươihỏitamuốngì?Tachỉmuốncómộtđiều.Lànhàngươiđừngđặtchânvàođây.

Khinóicâumàôngcốýlàmrakhinhbạcđếnđiều,ôngHuấnđãđợimộttrậnlôiđìnhbáothùvànhữngthủđoạntànbạocủaquanngụcbịsỉnhục.Ðếncáicảnhchếtchém,ôngcònchẳngsợnữalànhữngtròtiểunhânthịoainày.NgụcquanđãlàmchoôngHuấnbựcmìnhthêm,khinghexongcâutrảlời,ychỉlễphépluiravớimộtcâu:"Xinlĩnhý".Vàtừhômấy,cơmrượulạivẫnđưađếnđềuđềuvàcóphầnhậuhơntrướcnữa;duychỉcóylàkhôngđặtchânvàobuồnggiamôngHuấn.ÔngHuấncàngngạcnhiênnữa:nămbạnđồngchícủaôngcũngđềuđượcbiệtđãinhưthếcả.

Cónhiềuđêm,ngoàiviệcnghĩđếnchílớnkhôngthành,ôngHuấnCaocònphảibậntâmnghĩđếnsựtươmtấtcủaquảnngục."Haylàhắnmuốndòđếnnhữngđiềubímậtcủata?"."Không,khôngphảithế,vìbaonhiêuđiềuquantrọng,tađãkhaibêntyNiếtcảrồi.Tađãnhậncả.Lờicungtakýrồi.Còncógìnữamàdòchothêmbận".

Trongđềlao,ngàyđêmcủatửtùđợiphútcuốicùng,đúngnhưlờithơxưa,vẫnđằngđẵngnhưnghìnnămởngoài.Viênquảnngục,khônglấylàmoánthùtháiđộkhinhbạccủaôngHuấn.Ycũngthừahiểunhữngngườichọctrờiquấynước,đếntrênđầungườita,ngườitacũngcònchẳngbiếtcóainữa,huốngchicáithứmìnhchỉlàmộtkẻtiểulạigiữtù.QuảnngụcchỉmongmỏimộtngàyrấtgầnđâyôngHuấnsẽdịubớttínhnếtlại,thìysẽnhờôngviết,ôngviếtcho...chomấychữtrênchụcvuônglụatrắngđãmuasẵnvàcanlạikia.Thếlàymãnnguyện.

Biếtđọcvỡnghĩasáchthánhhiền,từnhữngngàynào,cáisởnguyệncủa

viênquancoingụcnàylàcómộtngàykiađượctreoởnhàriêngmìnhmộtđôicâuđốidotayôngHuấnCaoviết.ChữôngHuấnCaođẹplắm,vuônglắm.Tínhôngvốnkhoảnh,trừchỗtrikỷ,ôngítchịuchochữ.CóđượcchữôngHuấnmàtreo,làcómộtvậtbáutrênđời.ViênquảnngụckhổtâmnhấtlàcómộtôngHuấnCaotrongtaymình,dướiquyềnmìnhmàkhôngbiếtlàmthếnàomàxinđượcchữ.Khôngcanđảmgiáplạimặtmộtngườicáchxaynhiềuquá,ychỉlomaimốtđâyôngHuấnbịhànhhìnhmàkhôngkịpxinđượcmấychữ,thìânhậnsuốtđờinữa.

Mộtbuổichiềulạnh,viênquảnngụctáinhợtngườiđisaukhitiếpđọccôngvăn.QuanHìnhBộThượngthưtrongKinhbắtgiảiôngHuấnCaovàcácbạnđồngchíôngvàokinh.Pháptrườnglậpởtrongấykia.Ngàymai,tinhmơ,sẽcóngườiđếngiảitùđi.

Viênquảnngụcvốnđãtinđượcthầythơlại,cholínhgọilên,kểrõtâmsựmình.Thầythơlạicảmđộngnghexongchuyện,nói:"Dạxinngàicứyêntâm,đãcótôi"RồichạyngayxuốngphíatrạigiamôngHuấn,đấmcửabuồnggiam,hớthơhớthảikểchotửtùngherõnỗilòngquảnngục,vàngậpngừngbáoluônchoôngHuấnbiếtviệcvềKinhchịuántửhình.

ÔngHuấnCaolặngnghĩmộtlátrồimỉmcười:"Vềbảochủngươi,tốinay,lúcnàolínhcanhtrạivềnghỉ,thìđemlụa,mực,bútvàmộtbóđuốcxuốngđâyrồitachochữ.Chữthìquýthực.Tanhấtsinhkhôngvìvàngngọchayquyềnthếmàphảiépmìnhviếtcâuđốibaogiờ.đờitacũngmớiviếtcóhaibộtứbìnhvàmộtbứctrungđườngchobangườibạnthâncủatathôi.Tacảmcáitấmlòngbiệtnhỡnliêntàicủacácngười.Nàotacóbiếtđâumộtngườinhưthầyquảnđâymàlạicónhữngsởthíchcaoquýnhưvậy.Thiếuchútnữa,tađãphụmấtmộttấmlòngtrongthiênhạ".

Ðêmhômấy,lúctrạigiamtỉnhSơnchỉcònvẳngcótiếngmõtrênvọngcanh,mộtcảnhtượngxưanaychưatừngcó,đãbàyratrongmộtbuồngtốichậthẹp,ẩmướt,tườngđầymạngnhệntổrệp,đấtbừabãiphânchuộtphângián.

Trongmộtkhôngkhíkhóitỏanhưđámcháynhà,ánhsángđỏrựccủamộtbóđuốctẩmdầurọilênbacáiđầungườiđangchămchútrênmộttấmlụabạchcònnguyênvẹnlầnhồ.Khóibốctỏacaymắt,họdụimắtlialịa.

Mộtngườitùcổđeogông,chânvướngxiềng,đangdậmtônétchữtrêntấmlụatrắngtinhcăngphẳngtrênmảnhván.Ngườitùviếtxongmộtchữ,viênquảnngụclạivộikhúmnúmcấtnhữngđồngtiềnkẽmđánhdấuôchữđặt

trênphiếnlụaóng.Vàcáithầythơlạigầygò,thìrunrunbưngchậumực.Thaybútcon,đềxonglạckhoản,ôngHuấnCaothởdài,buồnbãđỡviênquanngụcđứngthẳngngườidậyvàđĩnhđạcbảo:

-Ởđâylẫnlộn.TakhuyênthầyQuảnnênthaychốnởđi.Chỗnàykhôngphảilànơiđểtreomộtbứclụatrắngtrẻovớinhữngnétchữvuôngvắntươitắnnónóilênnhữngcáihoàibãotunghoànhcủamộtđờiconngười.Thoimực,thầymuaởđâutốtvàthơmquá.Thầycóthấymùithơmởchậumựcbốclênkhông?...Tôibảothựcđấy:thầyQuảnnêntìmvềnhàquêmàởđã,thầyhãythoátkhỏicáinghềnàyđiđã,rồihãynghĩđếnchuyệnchơichữ.Ởđây,khógiữthiênlươngcholànhvữngvàrồicũngđếnnhemnhuốcmấtcáiđờilươngthiệnđi.

Lửađómcháyrừngrực,lửarụngxuốngnềnđấtẩmphònggiam,tànlửatắtnghexèoxèo.Bangườinhìnbứcchâm,rồilạinhìnnhau.Ngụcquancảmđộng,váingườitùmộtvái,chắptaynóimộtcâumàdòngnướcmắtrỉvàokẽmiệnglàmchonghẹnngào:"Kẻmêmuộinàyxinbáilĩnh".

(*)kiểmduyệtthờiphápthuộcbỏmấtbảydòngchưatỉmrađược.

(**)kiểmduyệtthờiphápthuộcbỏmấtsáudòngchưatỉmrađược."

Némbútchì

Ítbữanay,LýVănbuồnbựchiệnramặt,bỏnhàrađiđếnhaibahôm.Nhiềungườilạmặtđếnhỏi,vợconLýVănđềukhôngbiếtthếnàomàtrảlời.Nhữngngườikháchdữtợnấycókhitrởlạiđếnhaibalần.Khôngđượcgặpchủnhân,họkhônglấythếlàmhậmhực.VợLýVăncóhỏigặng,họchỉtrảlờinhiềucâungherấtngangtai:

-ÀanhemchúngtôicũnglàtaychơinhưôngLýnhàtađây.HễôngLýcóvề,bànóidùmcholàcóbọnHuầnởKimSơnrathăm.BáHuần,bànhớthếcho.Vàcótingìhay,xinôngLýnhàchoanhembiếtsớm.

BọnBáHuầnKimSơnđichưakhỏithìlũchómèoởngoàicổnglạisủavanglênmộthồi.LạibabốnngườinữađếnhỏithămôngLý.

Ngườinàocũngquấnkhănđầurìu.Ngườinàotrôngcũnggianác,hungbạo.

-ChúngtôilàngườiTamTổng.Ởnhàlâungàytùchânquá,nhânđiquađây,ghéthămôngLýnhàvàhỏixemcócôngviệcgìmớiđángđểanhemđỡtayhộkhông.

BàLýVăn,trướcnhữngcâutựgiớithiệurấtlạlùngcủabạnchồngmình,chỉbiếtdạvàthưavàluônmiệngmờikháchhãyngồichơiđểcháuđiđunnước.

-Thàycháuđilêntỉnhvắng,bàLýnói.

MấyôngkháchngườihạtTamTổngkhôngchịungồiyênmộtchỗđểsơimộtkhẩutrầu.Họcũngkhôngchịungồiyênđểchờđợiấmnướctràđunsắpsủi.Họchắptayrađằngsaulưng,lữngthữngdạoquanhnhàmộtvòng.Đànchómẹothahồmàsủa,màrộ;cólúcchúngchờmvồlênlưngkhách.KháchvẫnthảnnhiênđểchođànchónhàbàLýgặmbắpchân.BàLývừaquátlũchómộtcáchvôhiệu,vừađểýngắmđếnnhữngbắpchântròntrĩnhcủamấyôngkháchlạ.Thìởđấy,cócầngìđợilũchónhàbàLýcắn,trênlầndachânbóngnhưđồngđenkia,đãloanglổnhiềuvếtsẹorấtto,cáithìtrắngnõnnướcdanonđanglên,cáithìđenthẫmmàuthịtthốithâmđãlâungày.

Đànchóxemchừngcũngchánmấyngườilạkianghênhngangtrongnhàchủmìnhvàcóýcoicáikhoảnhsânvườnnàynhưlàcủahọ.Tráivớinhữnglầnkhácthấynhữngngườilạquađâycócầmquehaylàgậytregaivớisựrụtrèkiêngnểlàchúnghắnvồvàđuổinhiều,lầnnàyđànchómẹo,saumột

hồithịoaisuông,đãlảngxamấyôngkháchngườiTamTổng.

Saumộthồi"nhỏto"ởgiữasân,họnóichõvàotrongnhà:

-ThếôngLýcónóibaogiờvềkhông?

Từtrongnhàthấp,thiếuánhsángcủabanngày,tiếngbàLýđưara:

-Dạ,thàycháuhômđi,khôngthấydặngìcả.Xinmờicácôngvàosơinướckẻonguội.

Ngoàisânmấyôngkháchvẫnthìthầmbàntán.HọkhôngtrảlờimờinướccủabàLý.Trongmộtlúcgắtgỏng,bàLýchỉngheđượcmộtmẩuchuyệnlúchọnóito:"...chảcónhẽlãoLýlạiđiđánhmộttiếngbạcbấtthìnhlìnhnhưvậy.Baogiờlãođi,cũngcóanhemmìnhtảphùhữubật."

Thếrồihọkéonhauđi,saumấymồithuốclàokéođếntụtnõvàsaumấycâuchàohỏirấtkệchcỡmngônghê.Bênchiếcđiếucầydàiđếnthướcrưỡita,họcònđểlạimộtcáihộptrònđựngthuốclào.Nắphộplàmbằngvỏcamkhô.Lúcvỏcamcòntươi,ởtrongkhuônép,ngườitađãtỉmỉtrổlênđấycáimặthổphù.

CaiXanh-ngườikháchcóhộpthuốclàonàyvàvừaởđâyra-CaiXanhlàmột"taychơi"nổitiếngởmấyvùngThanhNộivàThanhNgoại.NhữngtayanhchịtrongđámcướplớncótổchứchẳnhoithườngđượcbiếtđếntiếngCaiXanh.Vànhữngngườiăncướpchưađượcgầnythìchỉthèmmuốncómộtdịpnàonhậpvàođảngyđểđượcbiếtrõđếnnghệthuậtcủamộtkẻđànanh.

NgườitabiếtđếnCaiXanh,ngườitalạibiếtluôncảđếnnhữngđồvậtmàCaiXanhhaygiắtluôntrongmình.Nhưcondaohailưỡi,cáihộpthuốclàov.v...Condaohailưỡiấy,ítkhiCaiXanhphảidùngđến.Khiphảidùngđếnthìthếnàocũngcókẻbỏmạng.Trongnhữngphútrấtnguynan,phảigiếtkẻkhácđểgỡlấymạngmình,chưabaogiờCaiXanhchịuphóngdaovàbỏdaolạitrênchiếnđịa.Hóachonêncondaođó,saunhữngkhicắmngậpvàothớthịtcònnónghổigiòngmáucủabaonhiêutửthi,daođólạitrởlạinằmtronghầubaocủaCaiXanh.Chungquanhcondaothépsángngời,mộthuyềnsửkinhsợđãbaotrùm,cũngnhưmộthuyềnsửkhácđãchạychungquanhcáihộpđựngthuốclàocủaCaiXanh.

Nhữnglúcnhàntản,khôngdựmộtđámcướptonào,nhữnglúcnhỡđộđườngkhôngcótiềntrảnhữnghàngquánhẻolánhtrênconđườngthăm

thẳm,CaiXanhđãlễphépnóivớibaonhiêulànhàhàng:

-Tôilỡquênkhônggiắttheotiềntrongngười,nhàhàngchotôigửitạmvậtnàylàmtin,maimốttôisẽchongườinhàtớichuộcnóvề.

"Nó"đâylàcáihộpthuốclàoởtrêndánnắpvỏcamcókhắccáimặthổphù.NhữngchủquánởrảiráctrênconđườngĐiềnHộphầnnhiềucũnglàđầutrộmđuôicướpcả.Khinàohọkhôngđiăncướpđượcthìhọlàngườilươngthiện,mỗingàyrótvàobátđànvàilượtnướctràxanhnónghổichongườiđiđườnggiảikhát.Họvừarótnước,vừanheocặpmắtlạinhưmuốnđếmtáchbạchratừngđồngtiềnđồngtrêntaynảikháchquađườngnghỉchân.KhôngbiếtaiđãnóichuyệnchohọnghetừbaogiờvềcáihộpthuốclàocủaCaiXanhmà,mỗilầnthấyngườikháchngangtàngkiagửivậtmọnđólàmtinthaychomóntiềnthiếu,chủquánnàocũngđềuxoatay,khôngdámnhận.

-Dạkhôngdám.Khinàoônganhsẵnthìchođànemxin.Cáiđócólàbaomàdámphiềnlòngônganh.

CaiXanhcảcười...rađi.Cáicườirấthợmhĩnhđóthaymộtcâuhỏigầnnhưthếnày:"-Mấychúembánquánởvùngnàycũngđãbiếtrõđếntasao?"

Hômnay,cùngmộtvàibạnlợihạiđếnthămLýVănmàkhôngđượcgặp.CaiXanhcóývờbỏquênlạihộpthuốclào,đểnhắcchochủnhânbiếtyđếnkhôngphảilàviệcphiếmvàkhinàovềnhà,chủnhânnêntriệuyđếnngay.Vìcóviệccầnphảibàn.Cáichuyệnlơđễnhrấthữuýđó,cáichuyệnbỏquênhộpthuốclàovẫnlàmộtámhiệucủaCaiXanhdùngtớimỗilúcđitìmbạnđể"đánhmộttiếngbạclớn"nghĩalàcướpmộtđámto.

Thếmà,khônghiểurõmộttígì,bàLýVăncứphànnànchomấyôngkháchTamTổngđếnchơiđãkhônggặpđượcchồngmình,lạicònbỏquênđồvật.Xaxôihàngmấyngàyđường,đếnbaogiờcácôngấymớitrởlạiđâyđểnhậnvậtbỏquên.Màbâygiờcácôngấyđihẳnđãxalắm,biếtđuổitheothếnàochokịp.

Mộtngàynữalạihết.

Vàobuổisớmngàythứhai,mộtthôitiếngchósủavangngoàicổng,mởđầuchocáiồnàohàngngàytronggiađìnhnhàLýVăn.BàLýngừngtaydướibếp,đãtưởngchồngmìnhvề.Térachỉlàmộtôngkháchlạmặtnữa,đếnhỏithămchồngvớisựnóngnẩycủamộtngườiquenvộivàng.Ytỏvẻthất

vọng,xinđingay.BàLýmuốnôngkháchhấptấpkiachomìnhbiếttên.Kháchcười.Trênkhuônmặtđennhưcộtnhàcháy,nẻrahaiđườngrăngtrắngnhởn.Ôngkháchchạyvộiraphíađầutráinhà,vơlấycáimaidựngởtường,móctúilấycondaogăm,khắcvàocánmaimộtđườngtrònđềunhưtiện,traomaichobàLý.

-BàcứđưacánmainàychoôngLýnhà,tựkhắcôngsẽbiết.Độchiềumaitôilạisangchơi.XinôngLýđợicho.

BàLýVăncũngchỉbiếtvângdạchoquachuyện.TừngàybàlàmbạncùngôngLýVăn,đếnbâygiờđãmấymụncon,bàchưatừngđượcbiếtchồngbàcónhữngngườibạnlạlùngđếnnhưthếbaogiờ.

LýVănđãvề.Khôngkịpbỏkhănáo,LýVănđãnằmềnhragiữaphản.Từchốihếtcảnhữnglờimờimọcâncầncủavợhỏiăncơmhaylàăncháohaylàdọnrượu,LýVănchỉnằmngửanhìnthượnglươngnhà,taytráivắtlêntrán,cóchiềutưlựkhôngcùng.Trênmặty,chốcchốcnhữngđườnggânlạidăndúmlạivìdàyvòcủasuynghĩ.

BàLýmonmenlạigầnchồng:

-Mấyhômthàynóđivắng,cóđếndămbảyôngkháchlạđếnhỏithăm.Cácôngấyđềukhôngnóitên.Cómộtôngkhắccáigìvàocánmainàyvàdặnđưangaychothàynóxem.

Bàđưachochochồngcáimaicótiệnmộtnấcởđầucán.

-À,PhóKình!Thếngườitađếntừbaogiờ?

-Sángqua.Theolờiôngtahẹn,cólẽchiềunayôngtatrởlạiđây.

LýVăntựnóimộtmình:

-MìnhđangtìmPhóKình.Thôiđượcrồi,cócây"bútchì"nàygiúpsức,takhônglogìnữa.

BỗngLýVănngồinhỏmdậy.Yvừanhìnthấyởmépbànthờcáihộpđựngthuốclàoconcon.Yvộiquờlấycáihộpcóinmặthổphù.

-Ấy,củacáibọnôngkháchgìnóilàngườivùngTamTổngđấy.Ôngtalúcđibỏquên.Tôibậntrẻkhôngkịpchạytheođểtraotrảchoôngta.Thàynógiữlấyvậy.

LýVănkhôngđểýđếnnhờivợ,ngắmnghíahộpthuốclàovớinỗisungsướnghoàntoàn,limdimmắt,nóinhưngườimơngủ:

-CaiXanh!"Tiếngbạc"này,thếnàocũngănto.Mộtcây"bútchì"củaPhóKìnhvàmộtcáiláchắncủaCaiXanh,thếnàođámnàycũnglọt.Tađangthiếuhaitaynày.ChắcthếnàoPhóKìnhcũngtớitìmCaiXanh.Vàcólẽhọđãgặpnhauởgiữađườngrồicũngnên.Tấtthếnàochiềunayhaingườicũngcómặtởđâymộtlúc.

ThếlàLýVănđãtruyềnchovợđilấyđộchụcchairượungonvàquáttháongườinhàbắcngaynướcsôiđểlàmlợn.BàLýVănkhônghiểugìcả:chồngbảothếnào,bàchỉbiếtlàmtheo.Từnhữngngàynào,trongcáigiađìnhnày,mỗimộtlờinóitocủaôngLýlàmộtmệnhlệnh.

Mộtmặt,ngườinhàchọctiếtlợn,tiếngconvậtbịđâmdaobầuvàocuốnghọngkêuoengoéc.MộtmặtbàLýđirađầulàngđểliệuchoxongcáikhoảnrượu.

LýVănchạytớitấpnhưmộtkẻchứcsắcgặpngàyphảiđươngcai.Ngồiởnhàđượcmộtchút,ynghĩthêmđượcmộtđiềugì,ylạivụtchạyđirấtlâu.

Ychạyđichạyvềnhưthế,tínhrađãđượcbalần.Đếnlầnthứtưthìydắtluônđếnnămsáungườicùngvề,trongsốđócócảCaiXanhvàPhóKình.

Ngườitanóicườioangoang.LýVănvàonhàtrước,trảivộichiếcchiếucạpđiềuphủmặtvánngựa.

-Mờicácchúvàotrongnày.

Cảbọnkéolêngiườngsaukhirửachâncạn,haibànchânbẩnvỗvàonhaumươilượt.Cũngnhưtừbaogiờ,bàLýđãlẩnđiđâumất.ÔngLýđãdặnvợhễkhinàoôngcóđôngbạnlạđếnuốngrượuthìbànênvắngnhà.Vìthế,dọnxongrượu,lầnnàobàcũngđibiệt.

Ngườitangồivàomâmrượuvớisựuểoảicủangườikhôngđóiăn,vớisựbuồnbãcủakẻdựđámhiếu,vớisựnghiêmtrọngcủamộtngườibiếttrướcbữarượunàylàkhơimàochomộtviệcquanhệcầnphảigiảiquyếttronghơimennồng.

Thựckháchđềugiữmộtvẻmặtbímật.

Trongsốmườichairượu,thìđếnbốnnămcáiđãlàvỏthủytinhkhông.

Chiếcmâmđồngthướcrưỡicólótláchuốitươi,đựngthịtthủtháidốiđầytúhụlênthế,lòngmâmthịtđãvợiđếnmộtphầnba.Mộtvàingườidặnghắng.Đôibakẻvêsẵnnhữngmồithuốclào,mắtnhìntrừngtrừngvàongườiđangrítđiếucầy.

LýVănkhạcmạnh.Ygiảvờgọiđầytớthựcto.Khôngcóđứanàothưa,ytủmtỉm:

-Thưacácquan,nhàvắngcả,xincácquanbànqualạiviệcđó.Rồiđểphânphátngaycôngviệcchoanhemvàđịnhngàylàm.

-Cònđịnhgìnữa,CaiXanhngắtcâuchuyện.Nếucólàmthìlàmngayđêmnayđi.Nhânthểđêmnaylạitốitrời."Tiếngbạc"này,emxinthưađểbácLýbiết:nếuđêmnaykhôngmởngayđithì"tiếngbạc"đếnvỡmất.

-Cũngđược.Vậythìanhemcắtvànhậncôngviệcluônđi.

PhóKìnhbâygiờmớilêntiếng:

-Cứnhưlệcũmàtheo,vẽvờicắtđặtlạilàmchichothêmphiềnra.ThìcũnglạicầmláchắnlàanhCaivàđánh"bútchì"làemchứcònaivàođây.NếucóneongườithìanhLýnhàđỡchomộtcây"bútchùng"kèmsátbêncạnhemchoemvữngtayởnhữngđườngđộcđạo.Còncácchúnóđây-PhóKìnhsòetaychỉmấyngườingồiăntừnãychưanóigì-thìchianhauramàđỡlấyviệcvặtnhưthảchông,bậthồng,vânvân.Cònthìmớiđếnngườingoài.Cácônganhngheđànemlạmbànthếđãtạmổnchưa?

PhóKìnhtumộthớprượuđánhực.Cảbọnđềunhao:

-Thôi,thônglắmrồi.Vậythìnhấtđịnhđêmnayhếttrốngcanhhaibắtđầucấtquân.Sangđếnđúngđấtbênấy,vừavàogiờtý.

Cảbọnlạiđềumộtloạtđánhngãvàichailớnnữa.Rồitrongkhôngkhíồnào,ngườitađọcđiđọclạicáicâu:"Ởđờimuônsựcủachung,hơnnhaumộttiếnganhhùngmàthôi".Cảbọnđềulấylàmthưởngthứccâuđóvàmỗingườiđềutựđặtngaymìnhvàođịavịngườianhhùng.

PhóKìnhđãnóngmặt,sắntayáo,ngồichửiđổng:

-Nàyphảibiết,mộtcây"bútchì"củaem,emdámchấpcảmộtấpngười.Cómộtcây"bútchì"màđánhchosátđòn,thìđâynhấtnhânđịchvạnnhân,à,phảibiếtthếmớiđược.

Nóixong,PhóKìnhnhẩyxuốngđất,quơtronggầmgiườnglấycáimai,tháocuộngiâythừngquấntrongngườithaythắtlưng,buộcmộtđầumốidâyvàocánmaicótiệnđườngrãnhtừhômnọ.Cảbọnđangvuicâuchuyện,đềuùatheoPhóKìnhramặtsaunhà,đứngmộtloạtđốidiệnvớibụichuốitiêuphấtphơtàuláởbờràoxa.PhóKìnhcuộnmấyvòngdâythừngdàiđếnmấysảivàocánhtaytrái.Bàntaytráiynắmchắccổcánmai,bàntayphảiygiữvữngđốcngọnmai.

-Đànanhthửxememhạcâychuốiphíabêntrái.

Bỗngsaumộttiếngphập,thântrêncâychuốiđãgụcxuốngmặtđất,kêuđánhroạt.VàPhóKìnhđangcườihềhề,cuốnvòngdâythừngvàocánhtaytráivà,đãđượcgiậtvềtừlúcnào,cáimaiđãởgọntronghaibàntayy.

-Bâygiờđànanhlạixememlấybuồngchuốichíncâyxuốngđểchútnữalễthánh.

Lưỡimaisénquacuốngbuồngchuối,điquáđích,chạmcảvàođếnquánửathâncâychuối.Cảbọncườivang.LýVăndèdặtlờikhen:

-Ngón"bútchì"củachúhayđấy.Nhưngcũngcònnặngtay.Chưađượcngọtđònlắm.Cónhiềukhimìnhchỉnênđánhdọangườitathôi.Nếukhôngcầnđến,thìchớnênlàmtổnhạiđếnnhânmạng.

Sẵncóđàngàđangđitrongluốngkhoailang,LýVănmượnPhóKìnhđưachomìnhcây"bútchì",buộcthònglọngmúidâyvàocổtaytráivànóivớianhem:

-Chúnàonémhộtôihònđất.

Tiếnghònđấtđụngđấtkêuđánhbộp.Mấycongàbaytàtàkhỏimặtvườn,đậpcánhbồmbộp.TiếnglưỡimaiởtayLýVănphóngrakêuđánhvụt.Mộttiếnggàkêuoác.

Cảbọnchạyraluốngkhoai,giơcaocongàgẫymấthaichân.Vếtthươnggọngàngvừađúngquãngđầugốivàcặpgiòchưalìahẳn,vẫncòndínhvàođùibởilầndahoenmáu.

LýVăngácmai,nóivớitấtcảbọn:

-Nếumìnhnémmạnhtayquávàkhôngbiếttínhsứcđicủa"bútchì"lànátmấtgà.Cácchúkhôngphảiđánhnhững"tiếngbạc"vàosinhratử,cácchú

khôngbiết,chứđòn"bútchì"khókhiếnlắm.Vàmộtcây"bútchì"ngangtàngnhưthếmàlạiphảilụymộtcànhtređấy.Chúnàohayxửcây"bútchùng"ởcácđườngđộcđạo,nêncẩnthậnkhithấybênđịchtungcànhtrerađểphá"bútchì".Đểhômnàorảnh,anhsẽdạychocácchútậpđánhcáilốiđònbơichèobằnggỗcau.Đánhđếnđònhỗnchiếnấythìđầungườirụngcứnhưsung.

Chéntràtrongsươngsớm

Trờirétnhưcắt.Khôngkểtiểuhàn,khôngkểcảđếnđạihàn,buổisớmmùađôngnào,cụÄmcũngdậytừlúccòntốiđất.TừtrênbànthờđứcThánhQuan,cụnhắccâyđènđểxuống.Ðượckhêuhaitimbấcnữa,câyđèndầusởphôthêmmàuxanhlámạphủtrênchấtsứBátTràng.

Laliệttrênchiếucóicạpđiềuđãsờncạnh,cụấmđãbàylênđấykhaytrà,ốngnhổ,ấmđồngvàhỏalòđất.CáiđiếubátvẽMaiHạckêuvanglênmộthồirấtdòn,rấtđều.Khóithuốclàođặcsánhlạibaochùmlấyánhsángyếuớtcủamộtngọnđèndầu.Rồilànkhóiloãngdầnbiếnramàunhờnhờnhưlànhơinướcsủi.Saumànkhói,ẩnhiệnmộtônggiàchốngnạnhbêngốixếp,cặpmắtlimdimnhưmộtnhàsưnhậpđịnh.Vẻnghiêmtranglặngthinhcủaônggiàmuốnlàmngừngcảángkhóitrắnghiếuđộngđangtrôitrongkhôngkhígiannhàgạch.Bagiannhà,chỉcómộtngườithức.

Trongcảnhtrờiđấtlờmờchưađủphânrõphầnđêmvàphầnngày,ôngcụÄmcócảphongtháimộttriếtnhânngồirìnhbướcđicủathờigian.

Ðêmđôngdàikhôngcùng.Nómênhmôngvàtựhếtrấtchậmchạp.

Gióbấcthổiquanhữngkẽcánhcửabứcbànđãgửivàonơiyênlăngnàymươilămtiếnggàkhôngnhẫnnhụcđượcvớitốităm.Từngoàiphíangõrâmbụtlượnsátnhàgạch,dộivàonhữngtiếngbướcchânngườinặngnề.Cuộcđờihồitỉnhlạidầndần.

CụÄmphẩyphànhphạchquạtmotheomộtnhịpnhanhchóngtrướccửahỏalò.Hònthantẩulépbépnổ,ngherấtvuitai.Vàlàmvuichocảmắtnữa,tànlửakhôngcótrậttự,khôngbịbóbuộckiacònvẽlênmộtkhoảngkhônggiannhữngnétlửangangdọc,congquèongoằngngoèo.Nhữnglúccócháunhỏngồivớimình,cụÄmthườnghỏixemchúngxempháohoacảinhưthếcóthíchkhông.

Nhữnghònthantẩucháyđều,màuđỏửng,cónhữngtialửaxanhlèvờnởchungquanh.Khôngkhímỗilúcgiaođộngcàngnângcaothêmnhữngngọnlửaxangnhấpnho.Hònlửarấtngonlành,trởnênmộtkhốiđỏtươivàtrongsuốtnhưthỏivàngthổichẩy.

Thỉnhthoảng,từhònthantựtiêudiệtbuộtramộttiếngkhô,rấtkhẽvàrấtgọn.Thếrồihònthansốnghếtmộtđờikhoảngchất.Bâygiờhònthanchỉcònlàmộtđiểmlửaấmấptrongmộtcáivỏtrotàndầyvàtrắngxốp.CụÄm

vuốtlạihaimáitóctrắng,cầmthanhđómdàiđảolộntànthantronghỏalò,thămhỏicáihấphốicủalũvôtrivôgiác.CụÄmbỏthêmmộtvàihònthanhoanữavàohỏalò.Thanhoakhôngnổlépbépnhưthantầu;nhưngtừruộtấmđồngbịnungnấuđãlâu,cótiếngthởdàicủakhốinướcsắpbiếnthể.Nướcđãlêntiếngđểnhắcngườitanghĩđếnnó.

CụÄmcũngthởđánhphùmộtcái,nhưkhingườitađượcgặplạibạncốnhânsaunhiềugiâyphúmongchờ.

Cụkhẽnângvuôngvảitâyđiềuphủtrênkhaytràgỗkhắccóchânquỳ.Nhẹnhành,khoanthai,cụÄmnhắccảđĩadầm,chéntống,chénquânrakhỏilòngkhay.Ðếnlúcdờtớicáiấmconchuyêntràthìcụkểnhcànghơn.Cụngắmnghíamãichiếcấmmàuđỏdachu,bóngkhôngmộtchútgợn.Dángấmlàmtheohìnhquảsungvàkhiluyệnđấtchovàolòlửa,nguờithợTầulấydángchoấmkiađãlàmộtngườithợcóhoatay.CụÄmthửmãidalòngtaymìnhvàomìnhcáiấmđộcẩm,hìnhnhưcốtìmtòimộtchútgợntrênđấtnungđểđượcsungsướnghoàntoànsaukhinhậnthấycáiấmđộcẩmkialànhẵnnhụiquá.

Nướcsôigiàlắmrồi.NhưngthóiquenvẫnbắtcụÄmrótthửmộtchútnướcxuốngđấtxemcóthựclàsôikhông.Mởđầuchocôngviệcvụnvặttrongmỗingàytàncònlại,ônggiàđãsợnhấtcáiấmtràtầuphahỏnglúcsớmmai.

Từtrênbềcaocỗsập,dòngnướcsôitrútmạnhxuốngnềnđấttrị,tiếngkêulộpbộp.

Trênchiếchỏalòđểkhông,cụđãđặtthêmmộtấmđồngcòbaykhác.NhữngngườiuốngtràdùngcáchthứcnhưcụÄmbaogiờcũngcóítralàhaiấmđồngđunnước.ấmnướcsôinhắcrakhỏilòthanlàđãcóchiếcấmthứhaiđặtlênđấyrồi.Vàhaiấmđồngđócứđượcmãimãithayphiênnhauđặtlênlòthanđỏrực,vìbữanướctràcứkéodàikhônghếthồi.Nhưthếlúcnàongườitacũngcómộtthứnướcsôiđủđộnóngđẻphamộtấmtràngon.

NhưngcómấykhicụÄmuốngtràtầumộtcáchtànnhẫnnhưvậy.Riêngvềphầncụ,chỉhaichénconlàđủrồi.Nhưnghaichénđóđãđượccụsănsócđếnnhiềuquá.

Chưabaogiờônggiànàydámcẩuthảtrongcáithúchơithanhđạm.Phachomìnhcũngnhưphatràmờikhách,cụÄmđãđểvàođấybaonhiêucôngphu.Nhữngcôngphuđóđãtrởnênlễnghi,nếutrongấmtràphangon,ngườitachịunhậnthấymộtchútmùithơvàmộttịtriếtlývàtâmlý.

CụÄmsaumỗilầngặpphảimộtôngkháchtạp,uốngtràrấttục,cụthườngnóivớivàibạnnhànho:

-CólẽtôiphảimuaítchéncóđĩaởhiệuTây,đểmỗikhicómấythàylàmviệcbênBảoHộtớithìđemramàchếnướcphasẵntrongbìnhtích.Cáccụcứsuycáilẽmộtbộđồtràchỉcóđếnbốnchénquânthìcáccụđủbiếtcáithúuốngtràtầukhôngcóthểồnàođược.Lốigiaoducủacổnhânđạmbạcchứkhônghuyênnáonhưbâygiờ.Chỉcóngườitaonhã,cùngmộtthanhkhí,mớicóthểcùngngồibênmộtấmtrà.Nhữnglúcấy,chủnhânphảitựtaymìnhchếnước,nhấtnhấtcáigìcũnglàmlấycả,khôngdámnhờđếnngườikhác,sợlàmthếthìmấthếtcảthànhkính.Tôicònnhớhồinhỏ,cònlàhọctròquanÐốc,tôiđãđượccáivinhdựsớmdậy,sớmnàocũngnhưsớmnào,đứnghầutràcụÐố,trướckhicủgiảngbàivàchấmchoanhemtậpquyển.NhiềungườiđãghentịvớitôivàkêucavớicụÐốcxinđểcắtlượthọctròhầutrà,choanhemainấyđềuđượcchútvinhdựgầngũithàyvàsớmchiềuđượcgầncáiđạocủathày.QuanÐốcmỉmcười:"Thàygiãơncácanh.Thàynóithìcácanhđừnggiận:cácanhkhôngphatràchohợpýthàyđượcđâu.Ðểthờigiờấymàhọc.AnhÐam-(trướckiatôilàÐởm,sausợphạmhúynêncụÐốcmớiđổitênđicho)-anhÐamphatràkhéothìthàyđểchogiữviệchàuthày,chứcóphảithàyyêuanhÐamhơnhaylàghétcácanhhơnđâu".Bâygiờmỗibuổitràsớ,ngồiuốngmộtmình,tôicứnhớcáitiếngngâmcủaquanÐốc.Sớmnàodậy,cụcũngngâmmộtvàibàithơ.Giọngthậtrền,thậttrong.Cụhayngâmmấycâunày:

Bándạtambôitửu.

Bìnhminhsổchảntrà.

Mỗinhậtừ...ừ...đềuđược...y...nhưthử.

Lươngybấtđảogia.

Mộtbuổisớm,thấyrõlòngthàylàvuivẻ,tôiđãmạnphépđọcđểcụÐốcchữachobàidiễnnôm:

Maisớmmộttuầntrà.

Canhkhuyadămchénrượu.

Mỗingàymỗiđượcthế,

Thàythuốcxanhàta.

CụÐốctạmcholàđược.

Sớmnay,cụÄmcũngngâmthơ.Cụtinrằngngâmthơlúcyênlặng,lúcmớitỉnhgiấclàmộtcáchvậnđộngthầnkhíkỳdiệunhấtcủamộtngườisốngbằngcuộcđờitâmtưởngbêntrong.Mỗibuổisớmngâmnhưthếlàđủtiếthếtrangoàinhữngcáinặngnềtrongthânthểvàđểđónlấykhílànhđầutiêncủatrờiđất.Âucũnglàmộtquanniệmvềvệsinhcủathờicũ.Vàngườixưauốngtràlàđểgiữmìnhcholànhmạnh.

Thườnghayvấnmìnhđểsửamìnhvàonhữnggiờuốngtràtầu,cụÄmthườngnghĩđếncâunghìnxưacủathàyTăngTứ:"Ngônhậttamtỉnhngôthân".

TrongnhàcụÄm,ngườitađãồnàothứcdậy.CụÄmcũngbắtđầuho.Chừngnhưhồinãy,cụđãtựnénhơithởkhôngdámho,sợlàmđụcmấtcáiphútbìnhlặnghuyềnbícủalúcđêmvàngàygiaonhau.

Ngườicontrưởngdóndénlạithỉnhanchagiàvàmonmenngồighévàothànhchiếcsậpcũ.Chàngđỡlấyquạt,nhắchỏalòramộtchỗrộng,quạtmạnhchohếtànthan.

-Thàyuốngxongrồi.Conuốngthìphamàuống.Tràcònđợmhươnglắm.

Câunóinàylàthừa.VìsớmnàohaichaconôngÄmchẳngdậysớmđểuốngtrà,chabaogiờcũnguốngtrướchaichénvàngườiconcảuốngsaunhiềulắmđếnbachénlàcùng.Sớmnay,cũngnhưlúcthỉnhthoảngcủamọingày,cụÄmlạibắtngườitrưởngnamgiởtậpCổVănrabìnhlạicảbài"TràCa"củaLưÐồng.Giọngbìnhvăntốtquá.ÐiệucổphongtrúctrắcthếmàconcụÄmlạicònngâmgốihạcbắtđoạncuốimộtcâutrênxuốngluônđầucâudưới,hơingâmtrongvàdài.Trônghaitraconuốngnướcmàynhưlàmộtđôithàytròvàomộtgiờhọcônbuổisớmmai.Chuyệnvãnmãivềtràtầu,ôngcụÄmlạimangluôngcảtập"VũTrungTùyBút",giảngnhữngđoạncôngphucủatácgiả-ôngQuốcTửGiámTếTửuPhạmÐìnhHổ-chiêmnghiệmvàxưngtụngvềtràtầu.RồicụÄmliềnthantiếcđếncáimùathuđãđimấtrồi,đểsenhồráchhếttànrũhếtlá.

-Cảạ,thàychonướcphatràkhônggìthơmlànhbằngcáithưnướcđọngtronglásen.Mỗiláchỉcóítthôi.Phảigạnvétởnhiềulámớiđủuốngmộtấm.Hồithàycòníttuổi,mỗilúcđượcquanÐốctruyềnchođithuyềnthúngvớtnhữnggiọtthủyngânấyởlásenmặtđầm,thàycholàkỳthúnhấttrongđờimộtngườihọctròđượcthàyhọcyêunhưcon.

TronggiađìnhcụÄm,hồigầnđâyđãlậplạicáphongtụcuốngtrà.Cómộthồibầnbáchquá,cụÄmđãcấthẳnbộđồtràvàotủ,tưởngkhôngbaogiờđượcbàynórahằngngàynữa.

Nhưngtrờikểcũngcònhậuđãingườihànnho,thếnàonămnaycụÄmlạiđượcmùacảhaivụ.

-Nàycả,conlêntỉnhmuatrữalấyíttràLýTúUyên.Nămnaytaướpthêmvàichụcchaiđểdành.Thủytiênnhà,nămnaygọtnhữngmộtlắpđấy.ThàymuachungvớicụKépxómdưới!Ðộmaikiathìgiòhoatáchhếtmàng.Củnàohoaképthìđemủtrà.

-Thưathày,contuởngtràcứđểnguyênhươngcủanómàuống.Conthấyôngngoạinhàkhôngbaogiờchoướptràmới,bấycứlàvớihoathơmnào.Ôngngoạiconbảochỉnênướp,làlúctràđãđihươnghoặcgầnphátdu.

Trờirạngdần.Mộtchútnắngđàolónglánhtrongđámcâyđangrụngdầnlánămcũ,mộtchiếclạimộtchiếc.

Ðạomạotrongvànhkhănnhiễuquấndố,cụÄmđãchốnggậyrađi.

Cụquaytrởlạidặnngườicontrưởngđanghíhoáylaubộkhaytrà:

-ThàyvàotrongcụÐiềuđểrồicùngsanglàngbênthămmộtconbệnhgià.Conbệnhnày,tốnnhiềusâmlắm.Ðếntốithàymớivề,vìthàyphảisaotẩmthuốcsốngởbênấychotiện.

Mộtcảnhthumuộn

-Hìnhnhưnămnaythunóvềsớmhơnmọikỳ,phảikhônghởanhCử?Mặcphủrangoàichiếcáothe,ônggiàsáumươivừacàihếthàngkhuyhổpháchnơitàáochiếcáolụaNguyễnruộmmàutímthanđãbợt,vừangẩngđầuhỏingườiconthứhaiđangsoạnbộđồtràchochauốngtuầnnướcbuổisớmmai.

CậuCửmởqualoacuốnlịch,thưalại:

-Thưathầy,lậpthuvàongàymồngmộtthángbảy.

Nhổngụmnướctốngkhẩuvàoốngphóngsứ,ônggiàsáumươikêu:"Thảonào?",vàhỏitiếp:

-ĐếnthángtámnàylàđúngvàongàyđầytuổitôiconbécháuTốTâmđấynhỉ?

-Dạthưathầyvâng.

-Mộtnămđủmườihaitháng.Lênmột,TốTâmnóchơiđènđượcrồiđấy.NămnayanhCửcóđịnhbàycổchocáccháuchơitếtTrungThukhông?

Giữalúcấy,dươinhàcótiếngtrẻkhócbúvàtiếngđànbàrucon:"Àơi...TâmngủđiTâm..Đểmợ,rađầm,gánhnướctướihoa..àơi".

Ônggiàtỳcùitaylêngốixếpdaquangđầu,vuốtchòmrâubạc,nhìnracơnheomayđanglaybứcmànhvàlàmgậtgùmấybôngcúcnơichậucâycảnhngoàisân.Ônggiànétmạtnghiêmtrang,bảocậuCử:

-Cáccongọitênconcái,nêngọichođúng.TêncháulàTốTâmthìphảigọiđúngnhưthế.Saoănbớtđimộtchữ.Khôngthểbảonhưthếlàtiệnlàdễgọiđược.Connênbảovợcon,khôngcóngườingoàingườitacườiđếnôngconmình,đếncảnhàmình.

CậuCửvộichạyxuốngnhàrồilạichạylênngay.Nóitiếpvềviệccỗbànthángtámdoôngchagiàgợilên,cậuCửthưa:

-Đãđếnmấynămnay,nhàtabỏmấtcáitụclệấy.Cứkểcóbàyralại,nócũngvuinhà.

Dướinhàlạivẳngđưalêncáigiọngruconbannãy:

-"Àơi,TốTâmthừachúthươngtrơi...àơư".

Ôngcụgiàbằnglòng.VìngườicondâuthứởnhàdướirucontheocáiýcủaônggiàvừangỏvớicậuCử.CậuCửcũnghàilòngvìvợđãthuầnphục,biếtnghelờigiahuấn.KhôngnhữngthếmợCửcòntỏralàngườicóchútchữvàvỗvẽthicanữa.Vìcongáiútlàmộtthứhươngthơmbắtđượccủatrời!Câuruemđượmđượmnồngmùithơ.

ThằngNgộLang,đứaconđầulònglênbảytuổi,chạylênmáchvớicậuCử:

-EmTốTâmngủrồicậuạ.

Rồinóleolênsập,nhẩyvàolòngôngnội,cũngđòiuốngtràtầu.CáilốichạylênlàmnũngôngnộinhưthếởngườithằngNgộLangđãlàmộtthóiquen

đượcôngnộithỏanhận.Ônggiàsáumươiyêucháuvôcùng.CókhiônglạiđọccảđếnnhữngbàithơchữHánđểchođứatrẻsớmthôngminhkiangồinhạimình.Nhớđượcmộthaicâungũngônngănngắn,nólạichạyxuốngbếptúmdảiyếmmẹvàđọcsaigầnhếtđểmợCửlạiphảiphìcườichữalạithànhâmtừngchữmột.TừkhicụThượngNamNinhkhôngởchứcTổngđốcvùngxuôi,từkhicụvềtrísĩởHàNộitạicấinhàngóichậthẹpphốhàngGainày,thằngNgộLangđãlàmộtcáivườncảnhchocụvuicáithúđiềnviên.Cụkhenđứacháucụlàđĩnhngộvàchiềunóđếnnỗimỗibữarượusớm,mỗituầntràtrưa,cụđềuchoNgộLangngồikèmmộtbên,tuyđãmấymươilầnvợchồngnhàCửHaihếtsứcvanxinôngđừngnuôngcháuquá,sợNgộLangđâmrahổn.CụThượngmỗilúcphậtý,thườngbảodâuvàconnếukhôngđểchocụnhưthếthìcụvàoởtronghuyệnThọXươngvậy.VợchồngcậuCửkhôngbiếtlàmthếnào,đànhcứphảiđểNgộLangmặcsứcquấyvàlàmnũngôngnộiđếnthiucảthịtra.CụThượngcườivàthôikhôngdọavàoởtronghuyệnThọXương,nơimàngườicontraicảlỵđãmấynămnay.Thựcthế,cáiývàoởvớicậuCửCả,giờlàmộtôngquanlệnhThọXươngđãmấymươilầnđemcảvợconđếntoànhàcũhẹpphốhàngGaiđểrướccụThượngvàotronghuyệnởchomáthơn,rộnghơn.Khôngtrảlờirasao,cụThượngchỉbảoônghuyệnThọXương:

-Lầnsau,anhđượclúcviệcquanthanhthản,córachơingoàiphốnàyvớithầy,đừngcónênđemlínhranhé.Ồnlắm.ChúngnócósinhvàođờivuaLêchúaTrịnh,thìchogianhậpthêmvàocáiđámKiêubinhTamphủđượcđấy.Thầyrấtsợhàngphốngườitanóivào.

Mấylầnsaurathămcha,ônghuyệnTHọXươngkhôngdámđemmấytênlínhậmoẹratheonữa,nhưngđãđộngđếnviệccũ,thìchỉthấycụTHượngtrảlời:

-Thầyởđâuthìcũngthế.Miễnlàđượctĩnhmạc,yênổnlàhơncả.Anhcũngrõcáitínhtôivốnsợcáibọnlínhhầucậnvàlạihaytránhsựgiaothiệp.Tôitưởngởvàotưthấtmộthuyệnnhanóphiềnnhiễulắm.Thôianhcứđẻtôiởngoàinày.

ÔngHuyệnThọXươngbiếtchamìnhcóbụngyêuchúCửemhơnnênkiếmcớranhưthế,bènóidỗi:

-Dạ,contưởnghồitrướcthầycònởchức,sựgiaothiệpvàđưađónnhữngtạpkháchcũngnhiềulắm,vànhiềukhôngkểchohếtđược,lạilànhữngcáigaitrướcmắtcủatoánlínhhầucậnthầy.MộtcáidinhĐốcbộđường,thưathầy,sainhakhôngphảilàít.Vậymàconkhôngthấythầyphànnànbaogiờ

cả.

CụThượnghiểuý,cười:

-Bởithếchonêntôimớithèmđếnsựannhànlúcđượcdưỡnglão.Vảlạithầyởngoàinàynóquenđirồi;Baogiờanhđượcluivềvườnvànếutrờicònchothầysốngmộtvàigiápnữa,ôngcontasẽởchungđểsửasangmộtcáivườncóđủhoabốnmùa.Anhkhônglorằngchậm.Thôi,cứđểthầyởngoàinày.

CụvừatrảlờiônghuyệnThọXương,vừanhìnôngCửHaiđứngsaungườianh,cóýbảothầmngườiconthứrằng:"Baogiờthầycũngchỉmuốnởvớicon,bởivìconcótâmhồngiốngnhưta".

Rồingắtsangcâuchuyệnkhác,Cụhỏi:

-CácanhcónghethấyởcácphườngngườitađồnvềcáitinđứcThànhTháingựdurakhánhthànhcầuBồĐềvớiquanToànquyềnĐôMỹnhưthếnàokhông?ChắônghuyệnthìrỏhơnlàemCửnóítđượcthôngtoemấy.Mấynhịpcầutấtcảnhỉ?

Thườngmỗimộtlầntừchốilờimờimọcchítìnhcủangườiconcả,ônggiàlạicómộtcâuchuyệnđánhtrốnglảngnhưthế,đểgiữlấyhoàkhítrongđám"anhemchúngnó".Cùnglàconcả,nhưngcụThượngđãthấyrỏôngCửCả,tứclàônghuyệnThọXươngđươngchứckia,làmộtngườicótâmthuậtrấthènkém.CũnglàmộtgiọtmáusinhđôimàsaoôngCửCảvàôngCửHaikhônggiốngnhaulấymảymay,từquanniệmnhânsinhchođénnhấtcửnhấtđộngnhỏnhặthàngngày.CụThượngtinrằngkhicụtrămtuổiđirồithìônghuyệnThọXươngdámlàmmọichuyệnphươnghạiđếngiathanh.Cáingườiấy,thườngcụvẫnhạmấychữ:vôsởbấtchí,nhữnglúcnghĩriêngmìnhvớimình:Tanằmxuống,làthằngnàysẽlàmmấthếtnhữngchínhtíchhaytrongmộtđờilàmquancủata".Bởithấtvọngvềngườitrưởngnamđãtìmdượclốixuấtthân,cụcànghiểuvàyêungườiconthứ.CũnglàthândanhmộtôngCửnhâncóvợ,cócon,màvẫncònđơngiảnnhưcònđểchỏm.ÔngCửHaicókhoamàkhôngcóhoạn,vàcáikhoamụcấygiákhôngnóirathìkhôngaibiết.Ngườicóhoatay,thêmđượcchúttâmhồnlãngtử,nênôngCửHaisốngcuộcđờimìnhnhưngườitachơichơivậythôi;Ngườiấythậtlàmộtngườikhôngcólấymộtgiâyphúttrịnhtrọngđốivớinhânsinh.Ôngtasinhrađểmàđùavớicuộcsốngvàbắtđầutừviệcđemngaycáitàihoacủamìnhrađểmàđùanhảvớisựnghiệpthânthếmình.HồicụThượngcònngồinhậmởdướiSơnNamHạ,cáigiađìnhlớnấychưaquivềmộtmối,ôngCử

HaiquanhnămđidạyhọcởbốntỉnhtứchínhĐôngNamĐoàiBắc.KHôngcầnphụhuynhhọcsinhxửhậuhaybạc,khôngcầnđịaphươngấylàcóđấtvăntựhoặcdânấylàcónếpvănchươngmuốncầuhọcchữcủathầy,cókhitớiởđóítngày,ngồigiảngbàichưaấmphònghọc,ôngđãquảykhăngóitrápchiếulênđườn.Ngườituổitáccóhỏi,ôngtrảlờilàvìcảnhấykhôngdungđượcngười:"Bậctrượngnhânthửnghĩ,cáigìmànướcchảyxiếtkhôngbaogiờtụ,câytrồngđếnbanămbóikhôngcóquả,ớtnhấmkhôngthấycay,hoachỉcómùithơmvềphầnđêm;núichỉbằngđầuchứkhôngcóchỏmnhọn,vàmâytrờikhôngbaogiờhiệnđủnămsắc.Cảnhnhưthếtôingồimàlàmgì.Chữthánhhiềnkhôngphảiởchỗnàocũngbốthíđược.

ÔngCửHaiđidạyhọc,đãlấycáiviệcdạyhọclàmnhưmộthồkhẩumàynhưđingoạncảnhhoặcđidânghươngởcácđềnchùacổtích.Vànhữnglúcmỗichânphảingừngởlạicácthônổ,ônglạicònthỉnhthoảngngừngcảcáimiệnggiảngsáchhoặcngừngchấmnétsonlênquyểnbàiđểđềmộtbứcchâmlênláquạttặngmộtôngbạnđồngsong,đểkhắcchữtriệnvàchạmtrổmộthònđásùsìchothànhmộtconthạchấn,đểdúngngóntaytrỏvàochậumựcvẽmộtbộtứbìnhthủymặccóhìnhđủbốnthứcâycỏtứhũuu;cúc,trúc,lan,mai,treochơitrênváchđấtquántrọnơingồidạyhọc.

Gầnngàytếtnhất,ngườitrưởngtrànglúcthuxongsổđồngmôn,chỉkhổlênvìđitìmthầy;Tếtmồngba,ôngCửHaiđãtrốnkhỏinhàtrọtừhômtrướcđểđiănhànthựcvàđihộiđạpthanhvớicácbạnsínhlàmthơtứccảnh.TếtĐoanNgũ,ônglênnúiháiláthuốc,nhữngmongđượcgặptiên;TếtTrungThu,ônglênChùaThầyngắmtrăngChợTỜIHỌPTRÊNĐỈNHNÚISàiSơn.GầntếtNguyênđán,nếuchưavềnhà,thìôngẩnởtrongmộtmáiđìnhvắngnàođểgọtchohếtmộtlắpthủytiên.Cáihànhtungcủangườinghệsĩkhôngchịusốngchongườivàhùatheovớingườichungquanhấy,thựckhómàdòhỏi.Lùngtìmcáidấubànchânmộtchínhkháchthấtquốclúcvượtbểrangoàimưuviệclớn,thựccòndễhơnđiđuổitheoôngCửHainhữnglúchứnggianghồởngườiôngnổidậy.

TừngàycụThượngnghiêmphụvềtrísĩởHàngGaiHàNội,ôngCửHaikhôngthaphươnglàmănnữa.ÔngởriệtởnhàchéplạicuốngiaphảvàsaođượcbaonhiêuphokinhmượntrênchùaTrấnQuốcchocha.ThếrồimợCửsinhhạthêmđượcconTốTâm.TrướcngàyởcửTốTâm,vườnlannhàcụThượngNamKinhởHàngGainởmấychậuvừaTiểuKiều,ĐạiKiều.CụThượngchagọithếlàlanbáohỉvàđặtluôntênchocháugáilàTốTâm;MợCửHaithấychồngkhôngramặtbấtdắcchívàphẩnuấtvớibuổigiaothìnữa,chỉngàyngàythờchagiàvàchơivớiNgộLangvàTốTâm,cũngvuicườihảhêthêmlênvàcómộthômđãdámruconrấtto,nhưrótvàotai

chồng:

Banămlưulạcgianghồ

Mộtngàytulại,cơđồvẫnhơn.

ThằngNgộLangvàconTốTâmngoanvôcùng.THằnganhrấtmếnem,nhiềukhicắncảmáemđểchoemvừakhócvừatheo,ồnàovàdễthươnglạ;ConTốTâmchưađầytuổitôi,màmáđãlúmđồngtiền;màmắtđãtrongnhưnướchồthu.

Ngắmcongái,anhhoađãsớmlộhếtrangoài,mợCửHaicóđiềungàingại.Buồnmộtcáchthoángquathôi.ChỉcómộtlầnthằngNgộLanglàmchomẹnóbuồnsợhơnhếtlàmộtbuổitối,nóvénmànthelên,kéomẹnóđếngầncửsongcócontiệnchỉchomẹnóxemmộtvầngtrăngsớmlólênđầuhồinhà.

-Mợơi,rađâymàxemônggiăng.

-Ônggiănglàmsao?

-Ônggiăngđẹplắm.Cóhaicáisừngnhọn.

-Thếmàđẹpgì.Ônggiăngcótrònthìmớiđẹpchứ!

-Trònhẳnkhôngđẹpmợạ.

Từlúcấy,thằngNgộLangcứvắttaylêntránnhưmộtngườimớnsuynghĩnhiều.Mỗilầnmẹnóbảobỏlámànxuốngchokhỏimuỗithìnólạisụtsịtkhóc.Vànócứvắttaylêntránnhìnvầngtrănglênmỗilúcmộtca.ÔngCửHaivừavề,nónhảychoàngdậy,vuimừnghơnmộtngườiđứngtuổikhitìmđượcmộttâmhồnbầubạn,nólôitaybốnósềnhsệchđếnchỗchấnsong,chỉvầngtrăngbạccósừngvànói:

-Bannãyônggiăngkhéohơnbâygiờkiacậu.NgộLangnằmchờmãimàkhôngthấymâychelấyônggiăngcủaNgộLang.Thếđêmnaycómâykhônghảcậu?

VợchồngôngCửHainhìnnhauhồilâuvàchốcchốclạiliếcquaNgộLangđangđứngbầnthầnbêncửasổcóánhtrăngxuyênqua.Ngườivợhìnhnhưlấycặpmắtlolắngbảothầmchồng:

-"Tínhditruyềngiọtmáunhàlạibắtchúngtachorađờimộttêntàitửnữa

rồi",đểchongườichồngnghĩthêmrằng:"ĐờithằngNgộLangrồicũngchỉđếnlăngbăngmàthôi.Cáivầngtrănglưỡiliềmkiasaunàycònlôikéocáingâythơ,thơmộngấyđixalắm.Việcấycũnglàsốmệnhđịnhcảvàđiềmranhưthế.Biếtlàmsaobâygiờ;

QuangàytếtTrungNguyên,ôngCửHaiđểtâmvàoviệcsắmcổtếtTrungThuchohaitrẻNgộLangvàTốTâmvàvợchồngcũngquêncáiviệcNgộLangmêcáibónggiăngđêmtrước.

MấyhômnayôngCửHailochạylăngquăngsuốtngàynhưmộtngườibậnrộnnhiềulắm.Chốchốclạithavềmấycáimaiconcámực,hoặcítmụnnhiễuđủcácmàutươithắmvàbaonhiêulàgiấyhàngmãcùnglàquenữavàdâylạt.ÔNGCửHai,mộtngườitàihoagianghồ,đếncáituổichánsựbaynhảyvàhằnhọcvớihiệntại,đãnghĩđếnchuyệnvuicùnggiađình;

Ngườiấyđãhồitâmlại,monggâycáiêmấmchogiađìnhvàomộtngàytếtchocontrẻ.Ngườiấy,ítngàytrongcữcuốithángmạnhthu,đãđikiếmvậtliệuđểlàmcholũconcáiđènxẻrãnh.TừtrướctớigiờcáingườiấycósaoThiênCơchiếuvàohoatay,chỉđilàmđènxẻrãnhởnhữngchỗđầusôngngọnnguồnchocácthứtrẻconthiênhạ,hồmongtrảhếtcáinợáocơmchonhữngkẻdungnổimìnhvàonhữngngàythángbẽbàngmàngườitachỉsốngkhắckhoảiđểthởchodàimộthơimennồng.

Mấyngàyliềnliền,ôngCửHainghĩmãiđểtìmmộtcáiđầuđềmớilạchođènxẻrãnh.HaylàlấysựtíchTamQuốcralàm?ÔngkhôngthấyhứnglắmbởivìđãđếnbabốnlầnôngmượntíchTamQuốcrồi.Ngườitacònnhắcmãiđếnbâygiờcáiđènxẻrãnhcủaônghồimấynămvềtrước,diễncáitích"TriệtGiangphòAĐẩu"lúcTiệuTửLongnhảysangthuyềnTônphunhântrênsôngNgô,trôngcứnhưthật.CáitàilàmđènxẻrãnhcủaôngđượcnổitiếngtruyềnraxarộngquamộtvùngKinhBắclàtừcáiđèn"TriệtGiangphòAĐẩu"ấy.Cáitácphẩmấy,ngàynayôngCửHaikhôngcònnhớrađượclàđãvàotayai.Đếncáihìnhhàiôngvàohồiấycũngcònlàchuyệnbỏquanhuốnghồlàmộtcôngtrìnhtiểuxảoấythìaiđinhớmàlàmgì.

MấyhômnayôngnghĩđầuđềlàmđènxẻrãnhchothằngNgộLang,thựckhóhơnlàtìmvậnthơgieochomộtbàibátcúphúđắc.Chưabiếtnêndiễncáitíchgì,ông,hếtngàynàysangngàykhác,chỉngồibócsẳnhạtbưởivàchẻnhữnghạtnaratừnghaimảnhmột.Hạtbưởixâuvàoquephơikhô,tứclànhữngcâynếncắmvàođèngiấycholũtrẻconnhàthanhbạchchơiđènngàyrằm.Hạtnaphơinỏnắng,sẽlànhữngcáiđómrấttốt,rấtthơmchongườiănthuốclàosựtiếtkiệmvàgọnghẽ.Hútbằngruộtgàkhétlắm.

CụThượngnướngđỏcáitiêmsắtvàongọnđènthổhà,xiênmũitiêmnóngvàolònghạtna,hútmộtđiếuthuốclào,thởkhóiphào.Mảnhhạtnavừatànthìtrothuốcnơinỏđiếucũngvừatụtgọnvàođiếu.Gọngàngvàngonlànhđếnthếlàcùng.

CụThượnghỏiôngCửHai:

-Thếanhđãnghĩlàmđènthếnàochưa?

-Conđịnhhỏilạithầyvềcáitíchnàyxemcónênkhông.LàdiễnmộttíchtrongtruyệnNgôViệtXuânThu,lúcPhạmLãiđemTâyThisangdângNgôPhùSai.

-Ừ,PhạmLãigặpTâyThigiặtlụaởbếnTrữLa,hồinàycóthúvịđấy.NhưnganhCửđịnhdiễnđoạnnào?Phảilàmnhữngquângì?Đừngnênlàmnhiềuquânlắm.Cáisứcluânchuyểncủatánđènđốtlửachỉcỏchừngđộthôi.Nếudùngnhiềuquânsứquá,máygạtngangsẽyếuđinhiều.

-Conđãnghĩrồi.CáirãnhchínhlàdùngđểhìnhdungmộtconsôngchảytừđấtViệtsangđấtNgô.ỞrãnhphụấyđặtmộtcáimáygạtănvàohaihìnhquânlàNgôPhùSaivàNgũTửTư.Ởnơigócbêntrái,cũngởmộtcáirãnhphụnữa,lạimộtchiếcgạtănvàomộtchiếcthuyềnởtrêncóhìnhPhạmLãingồi;Ởcáirãnhchínhthìcóchiếcthuyềnlớn;ĐấylàthuyềnTâyThitiếnNgô.

-Thếanhchocácquânấychạyvàgặpnhaunhưthếnào?

ÔngHaiCửdúngngóntaytrỏvàocáiđĩadảmsứcónước,vẽxuốngmặtánthưmấyhìnhpháchoạvịtrícủatừngquânđènxẻrãnh.

-Thưathầykhitánđènquay,thìcáithuyềnTâyThiđitừphíatráisangphải.Khithuyềngầntớihòngiảsơn,độngđếncáiláygạtcócầnthépănvàohaiquânNgôPhùSaivàNgũTửTư,thìhaihìnhnàycửđộng.NgôPhùSaisẽưỡnmìnhraphíasaunhưlàngắmkỹnàngTâyThiỏtrongcáithuyềntiếncốngđangđithấuvàobờcõinướcNgô.CònhìnhNgũTửTưthìcửđộnghaitaynhưômlấyPhùSai,canngănkhôngnênthâunhậnlấycáihoạTâyThi.Vềphíabêntráicổđèn,khithuyềnTâyThivừalướtquacáitrụcmáygạtởrãnhphụphíatráithìchiếcthuyềnconcóPhạmLãilộnngượcđikhuấtvàogócđèn;Thầynghĩthếnào?

-Anhdànquânthôngđấy.Thànhrahết...bốnquânTâyThi,PhạmLãi,PhùSai,NgũTửTư,ừ,bốnquânva..haiconthuyền.Chưalấygìlàmnặngquásức

quaycủatánđèn.Cóthểthêmmộtquânnữa.

-ÝthầymuốnthêmmộtquânTháitểBáHynữa,thưathầyphảithếkhông?Vâng,cócáiôngháitểnữavàonócũngvuitrò.Phảithêmmộtcáimáygạtnữachocáiôngnịnhthầnvongquốcnày.LúcthuyềnTâyThiđến,trongtruyện,chínhThấitểBáHyrađónTâyThi,vàtừđấy,đãgâyđượccôngtrạnglớntrongsựđưaNgôvàođườngdiệtvongthoeđúngcáiýViệtvươngCâuTiễn.

CụThượngvàôngCửHairacônglàmnămquanấychochiếcđènxẻrãnhlấytênlà"NgôvươngcựgiánnạpTâyThi".

Côngviệcchẳngcógì,vậymàcũngmấtđếnhơnmườihôm.ÔngCửHaitìmnhữngmẫunếnbạchlạprấttocháycònthừalạitrênđầucácđènnếnthiếcSôngNgântrênbànthờ.Vàđilụclọithêmnhữngmẫukhácnữatrongtủđẻchonóđủ.Mẫunếncủanhữngkỳgiỗxaxôicònlại,vẫnchưamấthếthẳnnhữnggiọtnướcmắtsápcủanhữngngàyhươngđènnămtrước.ÔngCửHaiđemđốtchảyvàhọpthànhđượcmộttảngsáplớn.Ôngchuốtquânđènxẻrãnhvàlấysápnàylàmcốtchoquân.Cũngmaymànhữngmẫusápthừakiađủdùng,chứkhôngthìcũnghơirầyvìcáikhoảnvậtliệunày.

Độnàynhàtúnglắm,mọiviệcmuabánđềulấytiếtkiệmlàmđầu.ĐãhayrằngônghuyệnThọXươngvẫncóđưaraluônđểcấpthêmvàoviệcchitiêutrongnhà,nhưngôngCửHailấythếlàmphiền.

Thếlàtạmxongmấycáicốthìnhngười.Bâygiờmớibắtđầulàmđếnđầungười,mặtngười.ThằngNgộLangngồichồmhổmbêncạnhbố,hỏiluônmiệng:

-Tạisaocáimặtnàycậuđểtrắng,cáimặtkháclạicóhaichấmđỏvàcáimặtkiacậulạibôiđỏhếtcảđi?

CụThượngđangngồilấymụnlụaxanhđỏbóthànháoxiêmchoquânsáp,cườivàbảo:

-Cháuđừngcónghịchthìchóngcóđènchơi.Mặttrắnglàquanvăn.Mặtđỏlàquanvõ.Nhữngngườitrungthầnnghĩasĩcũngđềumặtđỏcả.Ngườiphảnnịnhthìmặttrắngmốcđiểmmấyvệtđỏnhờnhờ.

NgộLangngồinhưnghĩ,chỉvàolũmặtngười:

-Thếraônglàmchocháumộtcáiđèncócảngườinịnhvàngườitrung,quan

vănvàquanvõđấyà.Saoôngkhôngchoquânđènmặtđỏtấtcảđi?

ÔngCửHaiđểcôngnhiềunhấtkhigọtđầungườibằngmaicámực,gọtđếnmặtPhạmLãivàTâyThi.NàngTâyThiphảicókhuônmặtđẹpđólàlẽtấtnhiên.NhưngnghĩđếncáithúvịcủamộtđờingườinhưlúcPhạmLãidámbỏlạisaumìnhcảmộtcáigiàusangnhấtnhì,đichudungũhồ,nghĩđếnphútấytrongcáisinhbìnhmộtngườicổtích,ôngCửHaicũnglàmkuônchoPhạmLãimộtcáimặtrấtđẹp,cấyvàođấymộtbộrâunămchòmđennhánh.NgộLangcũngtỏýthíchcáiđầuPhạmLãivàcảcáiđầunàngTâyThinữa.

Cáiđènxẻrãnhđãhoànthành.Cáitánđènxẻrãnhtoquá.Phảithấpđếnmườiconbấcnơiđĩađầusở,cáisứcmạnhcủalửamớiquaychạyđượctánđèn.Ngàyđầuthángtám,ôngCửHaiđemđènrathử.

CóngườihọctròcũởSơnTâyvềquaHàNội,biếtôngcửcócon,đemđếnbiếuthầyhọccũmộtcáibánhdẽomặttrăng,mặtbánhtomộtthước,thếnàolạinhầmngayvàogiữahômôngcửHaithửđènxẻrãnh.Ôngbàyđènrasân,đốthếtcảmườiconbấccháysáng.Ôngbàyluônrasânbộđồtrà,mờicụThượngrangồivàocáighếđẩuđãđểsẳtrướcđèn.CụThượngngồiănbánh,uốngnướcvàtrịnhtrọngnhưngườiđượcmờitớiđểđịnhgiảithưởngchođènxẻrãnh.Rồicảnhàmỗingườimộtmiếng,trôngvuivẻlạ.VuinhấtlàNgộLang.CảđếnconTốTâmbéthếmàcũngănđượchaimảnhbánhmặttrăng.

Quânbắtđầudiễnvòngđầu.Mặttrướcđèncónếnsoivào,sángnhưmộtsânkhấurạptuồng.THuyềnTâyThitừtừtiếnvàosânkhấu.Lúnàngvàođượcđếnphầnbasânkhấu,lướtquachiếcthuyềnPhạmLãi,độngđếncáimáygạtthứnhấtởgóctráiđèn,thìthuyềncủaPhạmLãiquayvàotrongvàlẩnmất.NàngTâyTHivẫnxuôitrênsôngNgôrồitiếnvàonộiphậncủađấtNgô.Cáimáygạtởgócphảicổđènđộngđánhxịchmộtcái,thìtrênhònnúigiảsơnlàmbằnggiấytrangkimđốtđèn,NgũTửTưbắtđầuômlấyPhùSaivớidángđiệucủangườitôitrunghếtsứcngănchúa.Nhưngdướichângiảsơn,cáingườinịnhthầnlàTháitểBáHyđãđonđảđigầnlạithuyềnTâyThi,giơtayranhưđónlấy.Trêncáinúigiấy,haihìnhtôivàchúakiavẫncửđộngnhưbannãy,mộtngườitỏvẻcanngăn,mộtngườirabộkhôngchịunghe.ThuyềnTâyTHidướinày,đisâumãivàođấtNgôvàkhuất.Vậylàđủmộtvòngđènxẻrãnh.

NgộLangnhảylênmàcười.Cáiđènnàylàcủariêngnóđểbàycổngàyrầm.ConTốTâmkhoamãihaichânvàhaitaycókhoábạc,vànhưmuốnxà

xuốngchỗđènsáng.Rồinókhóc.MợCửHaibảochồng:

-Haylàlàmchomỗiđứamộtcái.Càngđôngđèncỗcàngvui.Giữamâmcỗ,bàymộtcongàuốnhìnhôngLãVọng.NgộLangđãcóđènxẻrãnh.GiờlàmchoconTốTâmmộtchiếcđènkéoquân,chonókhácđi.

Ngayngàyhômsau,ôngCửHailạitúibụivàoviệclàmđènkéoquân.Ôngđãđemmộttậpsáchthơcũra,lộtmấtmấycáibìasơncậy,cắtbìara,ghéphaimãnhbìalàmmột,dánlậilàmhìnhngười.TốTâmthìchỉchơiđếnđènkéoquânthôi.Nhưngdùsao,ôngCửHaicũngđểhếtcôngphuvàoviệclàmđèn.ChiếcđènkéoquâncủaconTốTâm,đếnhômbàycỗrằm,cũngcònhơncácbàncỗnhàkhácởchỗnócónhữnghaichiếctánkia,mỗicáitánănvàomộtđĩađèn,mộttánxoayvòngtheochiềuthuận,mộttánxoaytheovòngnghịch.Đènchạyhaivòngquân,mộtvòngtrẩyđi,mộtvòngtrẩyvề,vuimắtlạ!Lạicònđèncávàthiềmthừnữa.

MợCửHaingâmsẳnmộtvạiócvàbửanhữngquảbưỡirấtkhéo,cốtgiwũnguyênvẹnlầnvỏ,trổvàovỏnhữnghìnhtrámthủng,đểhômsauconnócắmvàotrongvỏbưởinữngcâynếnhạtbưởikhô,thắplênrồithahồmàlăntròncáithứđèncùấytrênmặtđất.

ÔngCửHaitìmlênvùngHồTâyđặtrượusenthứcótăm.

ChưaChưabaogiờcáiTếtTrungThunhàôngCửHainhộnnhịpđếnthế.

Báooán(khoathicuốicùng)

ỞcuốnlịchnămấybìavàngnhoènétsondấukimấntòaKhâmThiênGiámcỏniênhiệuDuyTânthậpniên,ngườitathấytiếtthuphânvàngàylậpthuquađãlâurồi.

Mùamưadầmthángchínchỉlànhữnggiọtnướcmắttriềnmiênthanvãncủakìthấttịchcònsótlạimãiđếnbâygiờ.XứđồngchiêmSơnNamhạđãbiếnthànhmộtvùngnướcmấthẳnbờ,trênđónhấpnhônhữngconđòđồnglítí.Ngọnsóngđồnghỗnloạnvỗtungbùnvàomépnhữngconđườngđấtthônhuyễnvànhữnglũtregiàướtát.LàngmạcvùngquêNamÐịnhnhoilênkhỏilànnướctrắnglạnhnhưnhữngquầnđảohoangvu.

Nướcmộtmùamưahợpcácxứđồngchiêmlạithànhmộtkhốilớnvàtrêncáiđoànkếtcủanướcđồnghiuquạnh,nhữngconthuyềnthúngđivềnhiềunhưlátrerụngmùathu.Đêmmưagiỏ,mặtnướcbằngrộngâmhưởngrấtxacáitiếngkêuđánhcướpnhómlêntừnhữnghòncùlaolẻloi.

Bênbờđườngcáiquan,hoahoènởvàngkhè.DậmhoèđấtSơnNamhạtrổbôngđãtừlầu.Hoèđãrầucánh,màuvàngúatốimãixuống.

“Hoèhoahoàng,cửtửmang.”

Thấydậmhoèngảmàuvàng,lòngnhữngngườicóchứbắtđầubậnbịu.Dướimảnhtrờisụtsùi,hoahoènởđều,làmấmlạilòngngườisĩtơtưởngđếnsựhiểnđạtvềsaunày.MàuvàngcủasắchoanơidậmhoèdàiđãnhắcbaonhiêuhọctròvùngSơnNamhạnghĩđếncáimàuvàngmộttấmgiấycáotrụcphongtặnghoặclàphầnhoàngmaisauchohaiđấngsinhthành.

Ômkhưkhưmộthòmkinhtruyệnsũngướtnướcmưa,ngồitronglòngmộtchiếcđòđầyđangtìmlạibếncũ,ôngĐầuXứEmnghĩxemgiờxuốngtỉnh,nêntrọnhàaichotiệntrongsuốtmộtkìthi,vìnhàbàPhùngđãchậtchỗrồi.

HoahoèlảtảđánhrớtnhữngcànhvàngnâucuốicùnglênbảvaibaonhiêuhọctròcácvùngđổvềtỉnhNam.Nămnaynhànướcmởkhoathi,mộtkhoathicuốicùng.Cónhữngôngđồgiàtócrâuđãngảmàuvìsựđùanhảcủacôngdanhđánhlừamìnhsuốtmấyphen,chuyếnnàycũngcốchenra,hồvớtlấymộtchútphấnhươngcuốimùacủatriềuđình.

TrườngHàNamhợpthikhoaMậuNgọcóôngĐầuXứEmdự,cònnhộnnhịpgấpmấykhoaẤtMãotrước.

KhoaẤtMãotrước,ôngÐầuXứAnhbịloạingayvòngđầu,baykìkinhnghĩa.

KhoaMậuNgọnày,ôngÐầuXứAnhnhấtđịnhkhôngđinữa,mặcdầukhoanàylàkhoacuốicùng,saunàybãihẳnsựthicử.Ởvàobuổigiaothời,nếungườitacòncáilòngcôngdanh,thikhoathiMậuNgọlàmộtcơhộicuốicùng.TừMậuNgọtrởvềsau,sẽmởmộtthờikhác,chữHánchỉcònlàmộtthứxaxỉphẩmtrongcõihọcvấncủamộtlớpngười.Từsaukhoanày,cáilều,cáichõngchỉcònlànhữngvậtcổtích,mỗikhinhắcnhỏmtớilạigợilạimộtchútnhớtiếctronglòngmộtđámngườimệtmỏicònsốngthêmmộtngàylàcàngchỉthêmmộtngàybỡngỡvớiphonghộimới.

ÔngĐầuXứAnhnhấtđịnhkhôngnộpquyểnkhoanày,tuybaonhiêungười,từQuanĐốctỉnhchođếnanhemđồngsong,thảyđềugởihyvọngvàoông.Thơphúlàmrấtnhanh;sáchnhớcóthểvạchratừngchương,từngtiếtmột.Tínhngườilạiđiềmđạmđahậu:aiaiđềukhennhàôngcóđấthọc,rồilạilấylàmlạchoông.Cómộtôngtamtrườngkhoatrướclạingờrằnghaykhoanày,tạinhànướcbắtđámsĩtửphảichụpảnhdánvàoquyểnnộpmàôngĐầuXứAnhkhôngđichăng?Cómộthôm,ôngcùngmấyngườidạochơiởphốhàngThao,nhậnđượctinnàychínhôngĐầuXứAnhđãkêu:“Từtrướctớinay,cóbaogiờnhưthế.Bềtrênđãiđámsĩphutrongnướcthậtkhôngracáigì.”

HômngườiemlàôngĐầuXứEmxuôitỉnhđểsửasoạnđithi,ôngĐầuXứAnhđưarakhỏicáidốcđầulàngvàlúcôngĐầuXứEmđãngồigọntrongconđò,ôngdặn:

-Xuốngtỉnh,nhàbàPhùngđãđôngngườiởtrọrồi,cóphảiởchỗkhác,chúcóởđâu,cũngcứlạiđấymànhắnchotôirõ.Đếnhômcácquantiếntrường,cữhạtuầnthángnày,thểnàotôicũngcómặtdướitỉnh.

Vốntínhphongtìnhngườiemđứngdậy,làmchiềngconđòđầy,nóivớilại:

-CôTrinh,congáiútbàPhùng,hìnhnhưvẫnchưalấychồngphảikhônganh?KhoaTýngàytrướcanhcũngtrọởđấyphảikhông?

Đáplạicáivuiđùacủaemmuốntiếtnỗihoanlạcrangoàimộtcáchquáđộđểtrấntĩnhcáirốirentrongbụngmộtngườiđithi,ôngĐầuXứAnhđãnghiêmnghịmộtcáchbấtđắcdĩnóilảngrangoàicâuhỏi:

-CứquanhquẩnởphổCửaTrườngấythôinhé.Ðivềnótiệnhơn.Ởđấydễgặpanhemcácnơiđổvề.

Biếtđấylàmộtcậuhọctròxuốngtỉnhthi,mấyđámhàngxáongườilàngtrênquađâyghéđòxuôichợ,khôngnhaonhaolênnữanhưlúcmớinghiêngmạnđòvừarồi.Họravẻnểnang,ngồithuhìnhlại,quơlạimộtgócmấylũtaynảivàbịcói,cốtđểdọnchocáingườicóchữkiamộtchỗngồirộngrãi.Đáyconđódínhchắcvàođấtsétlòngbếnnông.Côhànggạo,buộclạimũikhănmỏquạ,nhìncậukhoákhôngmỏimắtvàmỗilúcngượngnghịulạinhổxuốngđồngnướcmộtbãiquếttrầu.Gióđồnghômnaykhôngthổi.Bãiquếttrầuđỏlặngimgiữalànnướcnhợtnhạt,rồichậmchạptanhòavàonướcđồngchiêm,mỗikhinhìnrộngra,chỉrặtmộtmàubaolanhờnhờ.Ngườiláiđòmặcáotơiphủkínthânhình,chụpnónmêlấpcảmặt,đãrútđầusàokhỏimặtnước.Conđòđầycựaquậy,bốcnhẹ,rồitrườnmìnhraxa.Trờibắtđầunổigiỏrét.Mưathulạilộpđộprớtxuốngđámáotơinónlácủamộtchuyếnđòđồng.Dướigốccâyhoègiàởdốcđêlàng,ôngĐầuXứAnhvẫnchưachịutrởgót.

SớmtinhmơngàyhaimươinhămthángchíncácquanlàmlễtiếntrườngtạikhutrườngthiNamÐịnh.Haichiếclọngvàngphủnghiêngxuốnglácờvàtấmbiểncỏchữ“phụngchỉ”“khâmsai”vàbốnchiếclọngxanhghésátthấptịtxuốngcáiđầubạccủamộtôngđạikhoa.Mùinghivệmớiphảngphấtíthômtrướcthìsớmnayđãchanhòanổidậytrênmộtkhoảnhđấtmàmọikhichỉcóhoangvuvàbằnglặng.

Ánhsángbanngàyđivắngmãitựnhữngđâumàđếnbâygiờvẫnchưathấytrởvề.Từhômcógióvàngphamùicơnbấcđếnnay,ngườitachưabaogiờthấycáiâmutẻlạnhđếnnhườngấy.Mãiđếnbâygiờlàgầngiữagiờthìnrồimàtốivàsángvẫncònchưaphântáchhẳnra.Ngườitađứngbaoquanhđàncúng,vẫnchỉthấyánhsángmấychụcngọnnếnbạchlạprọivàolớpdahoenốvệtlửacháycủađàntế,trênđóphủphụcbacỗtamsinhcòngqueo:mộtcontrâuvàmộtcondêđenthuikèmmộtconlợncạotrắngmởtocặpmắtchết.

Mặtđấtsánghơnnềntrời.Cõitựnhiên,mộtbuổisángmùathucócuộctếtiếntrường,hìnhnhưđanglắngchờmộttaibiếngì.Giócũngkhôngmuốnthổi.Mấyngọnsápkhônglunglay,vệtkhóixámnơibìnhhươngbốclênthẳngthắnnơibàntamsinh.

NềntrờiphươngĐôngđánglẽphảihửnglênđểđónlấychiêudương.ThếmàởđấychỉrặtmộtthứmâyđụcđùnlênnhữnghìnhQuỷÐôngvà,nơiphíaTây,mộtcáicầuvồngcụtmộtchân,tôlêntrêntạovậtcótangma,nhữngmàuxanhđỏrựcrỡvàrờnrợn.Trongcảnhâmdươnghỗnloạnkhôngchiabiệtrõ,quanchánhchủkhảotrườngHàNamhợpthikhoaMậuNgọ,

đangtếcáotrờiđấtvuathầnthánhvàsuýtsoakhaixongtên,tuổi,quê,quánngàikhấn:

“…Báooảngiả,tiênnhập,báoângiả,thứnhập…”

Cólẽđoạnkhấnnàylàkhoảnchútrọngnhấtcủalễtamsinhvàđãđượcquỷvàthầnchứnggiám.Ngườilínhtuầnmặcảonẹpđỏvừađượclệnhđổchénrượucúngxuốngtànlửađốngvàngđanghoádởthìnhữngđầungọncỏmayimlìmnơibãitrườngthiđềurunglênmộtnhịpvàtheomộtchiều.Ngườita,hồinãysốngmộtcơnmơgiữakhoảngbanngàyuuất,bâygiờtrôngthấymộtcơnmơđangtàndần.Mộtthứgióuhiểnthổithốcmãivàobãitrường,nghelàosàonhưcótiếngngườichenchúcvàchạyvàochoánchỗ.Nhữngcâynếncháyvạtngọnbỗngtắtphụthết.

Khônggìxavắngbằngcáiđộngđậytrongđìuhiucủamuộnloài.

Trờiđấttrongsánglạilầnlần.

HaianhemôngÐầuXứNgoạt(lấytêntụccủalàngnguyênquánlàCổNguyệt)lữngthữngravề,ôngĐầuXứAnhbụngbuồnlắmmàkhôngdámnóira.

Banămtrước,cũngngàytếtiềntrườngnămMão,cảnhtrờiđấtcúngâmthầmgầnbằngngàynày.Quanchánhchủkhảokhoaấy,theotụclệquencủamỗikhoathi,cũngcúngtamsinhkhấnmờinhữngoanhồnnênnhậpvàotrườngtrướchếtmàbáooảntrảthù.RồiôngÐầuXứvàotrường,rồioanhồnhiệnlênngayởkìđệnhất.Mộtngườiđànbàtrẻ,xoãtóc,ẵmcon,hiệnngaylêndướilều,ngaychỗđầuchõng,kêugàogiữrịtlấytaykhôngchoviết.Gàokhócchán,ngườiđànbàấylấymớtócxoãquấtvàomặtôngcứbỏngrátlênvàcườisằngsặc,lấynghiênmựcđổvàoquyểncủaông.Lầnấyôngxincánhquyểnđếnhaibathứ.Vẫnngườiđànbàquấynhiễukhôngtha,đểquyểnôngcứtìốmãi.Lúcgầnchiều,ôngnổimộtcơnđaubụnghoắcloạn,phảibỏdởkìthi,nhờngườidìuvềnhàtrọ.Thếlàôngbayngaykìkinhnghĩa.MộtngườiđầuxứhaychữvàđượcQuanĐốckhenngợiluônmảhỏngngaynhấttrườngthìcóthảmthươngkhông.Cũngmaymàcòncóngườilấyđượccáibảnthảogiápbàicủaôngđemvề,ôngcòngiữđượcđếngiờ,nếukhôngthìnhụcchogiasáobiếtlàchừngnào.Ôngcụthânsinhraông,cụHuấnlàngườinổitiếngmộtvùng,ôngxemlạibảngiápđưachocácbạnđọc,aicũnglấylàmtiếc.Hơivănđimạnhnhưthếcóvàođếnkìhộithicũngcứlọt,mọingườiđềuchắclưỡitiếcrẽ.Cáingườibạncùngmộtvivớiông,saukhiđemtrảôngcáibảngiápđó,đãtìmđếnphòngtrọđưatạôngba

chụcquantiềnkẽm:

“Ðạihuynhlúckhôngmaylâmbệnhrờibãitrường,phảibỏlạitrêncỏbảngiápbàikinhnghĩa.Làmộtngườitựbiếtmìnhbấttài,tiểuđệđãmạnphéphiềnhuynhđiềnvàoquyểncủađệnhữnglờigấmhoađanhthépbịbỏphíkia.Nayđượcvàokìđệnhị,gọilàcómónquàmọngửilạixinđạihuynhnhậncho”.

Biếtlàcóoanhồnhiệnlêncốphákhôngchomìnhmởmặtvớithiênhạ,ôngđểtâmtraxétchuyệnnhà.Thìra,lúcsinhthời,cụHuấnđẻraôngđãphạmvàomộtviệcthấtđức.LúcsinhthờicụHuấn,cụđãmanglấytráchnhiệmtinhthầnvềcáichếtcủamộtngườinànghầutàitìnhnổitiếngmộtthời.Ngườithiếpđó,lúctựải,đãcómangđượcsáubảytháng.Cáiâmoánấycòntheođuổiôngmãi,nếuôngcứcònlềuchiếuởcửatrườngthi.Đấylàlờingườithiếpđólúcốpvàoconđồngkhiphụlên.NàngxưnglàcôvàgọiôngĐầuXứAnhlànó,cườisằngsặcvàgiọngnóithethé:“Nócònđithi,côcònbáomãi.Cácngườihỏicômuốnnhữnggìấyà!Cômuốn,cômuốnnóphạmhuý,chonóbịtộicảnhàkia.Nhưngnhànócũngcỏmộtôngmãnhthiênglắm,côkhôngtànhạinóđượcnhưlòngcômuốn”.Conđồngchỉlắclưnóicóthế,nếucógặnghỏithêmthichỉkhóchuhurồilạilănramàcườinhưbịcù.ÔngĐầuXứlạnhđếntuỷxươngsốngtrongngười.Vàlonghĩtừấy.

KhoathinàyôngđịnhkhôngranữađểôngĐầuXứEmnộpquyểnthôi,thửxemhồnoancócònbáođượcnữahaykhông.Ôngtinởhọclựcngườiemruột,saocũnglấyvềcholàngNgoạt,hênracũngđượccáiTúTài.Khoacuốicùng,thêmphầnluậnquốcngữvàphéptínhvàđolườngtheolốihọcmới,nhưngchúnóthôngminhvốnthiênbẩmvàgầnđâytânthưvàtoànphápđọcrấtnhiều,cũngkhônglấygìlàmngạilắm.Nhưngmàphúcphậnconngườita,ởmộtsĩtử,biếtsaomàđịnhđoạttrướcđược.

Cònnămhômnữamớinhậptrường.Mãiđếnngàysócthángmạngđôngmớigọitênbốnnămngànngườivàokìđệnhất.Cơmnhàtrọ,luônmấyngàynay,bữanàocũnghếtmộtbìnhrượu.

VàomấyngàymongchờhaianhemôngĐầuXứ,nhữnglúctrờingớthộtmưa,thườngnhẩnnhaởphổhàngGiấy,chọnmộtthỏimực,thửlôngmộtcâybútthỏhaylàsoilênánhnắngmộtgiấybản.ÔngĐầuXứAnhcốquênchuyệncũhếtsứcvuivẻtrongkhiđilụclọigiấybútchoemởcáccửahàngsáchphốhàngGiấy.Nhữngngườivănnhânlượnlênlượnxuốngnơiphốnàynhiềuđếnnỗikhôngnhớđượcmặtvícógặpngaylạimộtlầnthứnhì.

Cáicửahàngsáchgọnghẽ,xinhxắnđượcnhiềuthầykhoáluitớinhấtlàcửahàngcôPhương.Ðámhọctròvàocửahàngcôđểmuacũngcó,vàđểnghỉchânvảgiảitrícũngcó.CôPhương,ởphốhàngGiấy,ngàytrướclàmộtngườiđanhđáchuangoacótiếng.Cómộtlầnmộtcậuhọctròvàohàngcôchọnbút.CôđưabútSongLan,ThanhChi,NhấtChirồiKiềuLan,rồiđếnLanTrúc;ngườithưsinhmặttrắngrútthápbút,chobútvàomiệng,ấntoèđầubútvàolòngbàntayxoè,đểthửsoilôngbútlênánhsángcóđếnmấymươilầnrồimàcứlắcđầuhoài,chêxấu.AnhchàngnhấtđịnhhỏichođượccáithứbútTảoThiênQuânmớichịulấy.Thấythầykhoáănmặcđồvảixuềnhxoàng,côPhươngragiọngbỉthử:“CóTảoThiênQuânlôngtrắng,nhưngmànhữnghaiquanmộtchiếc”.Tiếpcáinguýtdàicủacôhàngsáchcàngngồigiãithẻthêmra,ngườithưsinhmặttrắngchỉtaylêntíttrênđầutủ:“Phải,TảoThiênQuânlôngtrắng;cócònthứnàonhữngnămsáuquanmộtquản,côlấychotôichọn”.Lúcnóicâunày,thầykhoácốdằngiọngvàochữ“những”,cóýbảothầmchonhàhàngbiếtrằngnênkhinhngườivừavừachứ.CôPhươngbẽnlẽn,nhưngcũngcốđứngdậylấythứbútquýcấtmãitrêncùngtộtlớptủ,đưachothầykhoá,chỉđợinếuanhchàngkhôngmuanổichiếcnàothìsẽmắngmộttrậnnhưtátnướcvàomặtchobõghét.LấyluônmộtlúcbốnchiếcTảoThiênQuân,trảtiềnxongxuôi,ngườithưsinhmặttrắngdúngmộtngòibútvàomộtmảnhgiấynơimặthàng.Nhữnggiòngchữviếtrấttốtkia,sựthật,chỉlàmộtbàithơchữnóimátcôhàngcótínhchỏnglỏn.Từđấy,côPhươngđâmragờmnhữngthầykhoácótínhỡmờvàtrởnênrấtngoanngoãnđốivớibạnhàng,bấtcứlàai.Saucôhỏithêm,mớibiếtngườithưsinhrấtkhótínhtrongsựlựabútvàtácgiảbàithơbónggiỏấylàcậuĐầuXứNgoạt.NămMão,phongthanhngườithiếuniêntàihoaấythụbệnhtrongtrườngvàbỏdởkhoathi,côPhươngđãramặtáingạitiếcthanvớinhữngngườichungquanh.TrongtâmmộtcôhàngsáchnhỏphốhàngGiấy,đangnhúlênmộtcáimầmcủayêuthương,gắnbóvàđợichờ.

ChođếnmãiNgọnămnay,ôngĐầuXứNgoạtmớitrởlạicửahàngcôPhương.ÔngÐầuXứEmcònlầnlựangoàimặthàng,chưabướcvàonhà.

Trênmấytấmcửalùangảxuốnghaicáimễgỗ,nhôhẳnravỉahè,mộtcuốnChinhphụngâmdiễnnômđãghìmbướcôngĐầuXứEmlại.Thấycóbóngkháchvàohàng,côPhươngđặtcuốntruyệnLụcVânTiênxuống,lấymóngtayđảnhdấuvàocáiđoạnnàngKimLiênđang“đẩyxechochịquamiềnHàKhê”,sắpcấttiếngchàokhách,bỗngcồngờngợ,tủmtỉmmuốnbậtnhưcười.Cônhìnkhôngchớpmất,đôimálúmđồngtiềnphơnphớtnhuộmđào-cáimàuhoađàongàynămnọ.

ÔngÐầuXứAnhhơiluốngcuống,chưabiếthỏimónhànggìthìmaymắnquá,ôngÐầuXứEmđãtiếntheovàopháhộcáiyênlặng.

-Nàyanh,lấymộtcuốnChinhphụbảnnôm,vềnhàtrọtangâmngachơichonóhếtmấyngàyđợicáibảngnhậptrường.

-Ờthíchđượcngâmngathìcứlấyvề.Cógìmàphảibànbạcnữa.

CôPhươnghếtnhìnngườianh,lạinhìnsangngườiem.Côđoánhọphảilàanhemruộtthìmớigiốngnhaunhưtạcđếnthế.VảchănghồigầnđâycôcóngheđếnôngĐầuXứAnhcũngcómộtngườiemđỗÐầuXứvàtàihoađãlàmtrộicảmộtvùngtỉnhNam.Ðúnglàngườimuatruyệnnàyđây.ChưabiếtchuyệnôngĐầuXứAnhkhôngnộpquyểnthikhoanày,côPhươngtựnóivớimình:“Huynhđệđồngkhoa!CảilàngCổNguyệtchuyếnnàythahồmàrướcsách.Tronghaianhem,chảbiếtaisẽtủtài,aicửnhân.MọinămhaitrườngHàNộivàNamĐịnhhợplại,lấysáumươi

tưcửnhân.Nămnaykhoarốt,nhànướcđặccáchlấynhữngchínmươitưcửnhânvàcũngnhưmấylầnthitrước,cứmộtcửnhânthìbatútài.LọtsaođượctayhaicậuÐầuXứnày.”Côkéocáiấmgiỏtrongbụctrongra,giởnắpấmthămcáinòngchiếcấmsứ,róthaichén,cốhạthấpvòiấmxuốngđểnướckhôngnổibọt.

-Mờihaithầyquábộvàotrongnàyxơinước.Nướctrànụướpsóivừaphađấy,nênmớidámmờihaingàitânkhoa.

CôPhươngcười,tựchocâuchúcsớmsủađólảcóduyênlắm,hẳnlàphảihaylắmvàanhemôngĐầuXứCổNguyệtphảithưởngthức.Thấyhọcứđứngtrântrânrađấy,côPhươngthudầnnétmặtxởilởilạivàngồingẫm,càngnhậnthấycáivôduyênvàvôlícủacâunóivừarồi.Aingườitachưathicửđượcmộtkìnàomàđãchúcvớitụng.Chođỡngượng,côlạimời:

-Haithầyxơichénnước!

ÔngĐầuXứEmchẳngbiếtcáigìcả,cầmchén,uốngluôn,tưởnghễcứvàomuahàngngườitalàmìnhcóquyềnđượcxơinướcmời.Khốnnạn,nàomàtrướctớigiờanhcóbaogiờnóichuyệnchonghecáiđoạntìnhduyênthầmkínđãmấynămnaygiữaanhvớicôhàngsáchđâumàbiết.ÔngÐầuXứEmthấyanhcòntrùngtrìnhchưachịungồixuốngcầmlấymộtchénnướctràmàđầulưỡirấttinhcủaôngphảinhậnlàthơmngon,ôngcàngchèokéoồnmãilên.

CôPhươngcũngphảiphìcườivàlàmchoôngĐầuXứAnhcườiluônthể.Conngườinàođãbiếtedèvớicuộcsống,nhữnglúccảnhngộtinhthầnsớmkhôngchomìnhphỉsứchưởngthụkhiởvàomộtcảituổiănvàngủđànglẽphảinhiềumỗilầnđượcvuicườitrênmặt,thìcáicườiấythậtlàthoảđáng,thậtlàđầyđủvàlạixinhđẹplàkhácnữa.NhânmộtcáivuitươithếchonétmặtnghiêmtrangluônluôncủaôngÐầuXứAnh,côPhươngnóimộtcâumàsựthânmậtriêngtâyđãkhôngcầnâmthầmnữa:

-KhoaNgọnàylàkhoacuốicùng,ôngĐầuXứnêngiữmìnhlàmtrọng,chớcóđaubụngnhưkìnămMãomàđểthiệtthòinhiềuchovùngSơnNamhạlắmđấy,ôngạ.

Ðếnchữ“ôngạ”ởcuốimộtcâunói,giọngrấtthànhthậtcảmđộng,côhàngsáchcólàmragiọngbônglơnchonónhẹbớtsựthathiếtcủamộtcâunóiđãlỡnhời,đãthốtratừđáymộttấmlòngđểđisátvàomộttấmlòngkhác,bấynaycũngvẫnchờlúcđượcđãiđằng.Sựrấthữutìnhmàcốlàmravôtìnhbằngmộtcáigiọngcốgòlấy,làmsaochotránhkhỏisựnhậnxétthôngminhcủaôngĐầuXứAnhđược.Ôngbiếtlắm.ÔnghiểucôPhươngđểýđếnônglắm.Khôngcầncácbạnnóichohay,khôngcầngặpgỡ,khôngcầnâmtíntiêuhao,banămnayrồi,linhtínhbảochoôngbiếtthế.Nhưngtừngàyvấpngaykhoathiđầutiên,ởmộtkìđệnhất,ôngbuồnuấtvôhạnkhinhậnthấymìnhracócònlềuchõngnữacũnglàchỉđếlảmsốngdậy,trongvòngoantrái,mộtcáioáncừuxưacũcủaôngchadilại.Mộtcáioanhồnđãhiệnlênđểpháhại,đãốpđồngvàomiệngngườisốngđểthốtratoànnhữnglờihằnbọc,cáioanhồnấykhôngchịubuôngthaaibaogiờ.Hoáchonên,rớtkhoaẤtMãongaykìkinhnghĩa,ôngnhậnluônchonólàkhoacuốicùng,chẳngcầnphảiđợiđếnkhoaMậuNgọcuốicùngnày.Ngaydạoấy,ôngnóirấttorằngônglàthísinhcủamộtkhoathithôi.Côhàngsáchkhôngrõ,vẫntưởngôngcòncóbụngvớisựlềuchõng.

NgắmkĩcôPhương,ôngthấycáiđẹpcủacôgiàdặnhơnngàynămtrước.Muốnnóithêmvàiýnghĩvuitươinữavàoviệcđánhgiácáiđẹp,ôngĐầuXứAnhbỗngngừnglại.Bởivì,–quái,saomãiđếngiờôngmớinhớnhậnra–khuônmặtcôPhươngcũnghaohaotợnhưdiệnmạongườiđànbàẵmcon,xoãtócngồirúkêuthannơiđầuchiếcchõngtreởtrongtrườngthikhoanọ.TựnhiênôngthấycôPhươngkhônghiềnbậunữa.Ôngnghĩđếnnhữngcáighêsợmàmộtcáisắcđẹpcóthểgiấudướinụcười.Ôngnghĩđếnnhữngtruyệnmaquáilúcthayhìnhbiếnthểkhimuốnhãmhạiđámhọctrò.Ôngnhớlạicáicườigằncủaoanhồnkhihiệnthànhngười,quấtđuôitóctrầnvàomặtôngchoônghônmêđivàcầmnghiênmựcđổchanhoàxuốngquyểnthi.Cáioanhồnấyđãlêntiếngnói,thềquyếtlàmchongười

sốngphảilụnbạimớinghe.BiếtđếnlúcnàocáingườinànghầucụHuấnmớinguôigiậnvàcáiâmoánkiahếttheovếtông.Chuyệncũcủachahồisinhthờiđilạivớingườitathậtôngcũngchưarõhẳnđầucuốinhưthếnào.

-Vâng,nhàcóthứmựcKiêuKỵđấyạ,côPhươngnhanhnhảutrảlờiôngĐầuXứEm.

Choàngtỉnhcơnsuynghĩ,ôngđãvộibắtlấyviệcmuamựckhuyênemkhôngnênlấymựcKiêuKỵ:

-ÐithikhôngaidùngmựcKiêuKỵ.MựccủaxãKiêuKỵchếrấttốt,chỉhiềmmỗikhiviếtxuốnggiấy,nócắnbềnchắcquá,khótẩyđilắm.CôlấychomấythoiHoàngTamSương–vâng,nếuhếtthứchữvàngrồi,côchothứchữbạccũngđược.CáithứmựchiệuDiệuTự,“nhàta”báncóđượcchạylắmkhônghảcô?

Chà,ngườiănnóisaomàxuôitaidễngheđếnthế.CôPhươngnhìnôngĐầuXứAnh,nhẩmtrongócmấychữ“nhàta”,tưởngđếncáingâythơcủamộtđôivợchồngsonkiatronglúcbùkhú,chỉmảnhtrăngcủacảthiênhạmànhậnlàcủariêngcủa“nhàta”,côvuilòngquá,suýtquêncảviệcsoạnthoimựcchokhách.

-Côchotôiluônthểítchụctờgiấylệnhnữa.

-Mấychụctờạ?

-Côđợichotôitínhxemdùnghếtđộngầnnàothìkhônglàthừaphí.

Làmrabộthôngthạothìít.màmuốntỏsựthânmậtthìnhiều–baogiờđượcnênthântìnhnữanhỉ?–côPhươngcotaytínhnhầmnhữngcáigì,rồicôngấcđầu,vuốtmáitóc,nóivớiôngĐầuXứEm,giọngnhẻnhótrấttựnhiên:

-Nộpbaquyển,kìđệnhất,kinhnghĩamộtquyềnbảytờ;kìđệnhịthơphú,mộtquyểnsáutờvàkìđệtam,vănsách,mộtquyểnmườibaitờnữa,códàylắmcũngchỉđếnmườibốntờlàcùng.Ôngđịnhmuatrữgiấymangvàotrườngđềphòngnhữnglúcphảicánhquyềnhoặcđổinhữngtranghưhỏng,chỉnêntrữlấytừngkìmột.

ÔngĐầuXứAnhvừasoigiấylệnhvừahỏi:

-Tạisaothếhởcô?

-Thưa,tại...tạilàgiấychuyếnnày,thúthậtvớihaiôngrằngkhôngđượcmịnmặtlắm.Chuyếnsau,cóthuyềnhàngphườngneovề,thếnàocũngcógiấytốthơnnhiều.Cólẽkịpkìđệnhịcủacácôngđấy.Đểtôixemnào.

Côhàngsách,bángiấybútchohọctròtrườngNamđãmườinămcỏlẻ,đãkhôngphụcáitiếnglàmộtngườithôngthuộcnhữngphongtụctrườngốc.CôPhươnglạicotaytínhnhẩmmộthồi:

-Đượcrồi.Mồngmộtthángmườilàngàyvàokìđệnhất.Cóchónglắmthìcũngphảihếtcữthượngtuầnthángmườimớicóbảngvàokìđệnhị.Phườnggiấycủatôithếnàocũngcóthuyềnvềbêntrênmỏmsôngtrướcngàymồngmười.Đúnghômtếttrùngthậpcúngcơmmời,cácônglạiđâymuamởhàngchokiệngiấylệnhBưởi.Giờcácônglấytạmítchụctờdùngđởtrongkìđệnhấtvậy.

Côđếmgiấy,thổinhữngtờgiấychậpđôivớicáinângniunhẹnhàngcủamộtngườichịcảsănsócđứaemthơlúcmẹgiàđichợchiềuxa,chỉcónhữngngườiđànbàđẹpvàphúchậuthìmớithổiđượcgiấynhưthếthôi.Côđếmthànhhaixấp,mỗixấpđâuhaichụctờ.đùnmộtxấpvàophíaôngÐầuXứEm,còncáixấpthứnhìlàlấysauởtrongruộtđệpkhác,côtraotậntayôngÐầuXứAnh,cặpmắttìnhtứlinhđộngnhưmuốnnhắcôngrằngcáixấpsauđâytốthơnxấptrướcvàsựchênhlệchnàytronglúcsoạngiấykhôngphảilàdongẫunhiên.RachiềutinchắcvàocáitàivàcáimaycủahaianhemôngĐầuXứthikhoanày,côhàngsáchvẫnlấycáicườiduyêndọnđườngchomộtcâunóimàởmộtcáimiệngkhácthìphảilàthiếulễphép.

-Cánhquyềnmàdùngbấynhiêugiấylànhiềuquálắmrồiđó.Phảithayquyển,đổiquyểnđếnquángữgiấynày,thìchỉcòncóngồimàlắngnghebahồichíntiếngtrốngngoạihạn...

Lúcravề,ôngĐầuXứAnh,trongmộtphútsầuhận,đãmuốntrảlạicôPhươngtậpgiấy,đểthầmbảochocôhayrằngcôđãlàmmộtviệcthừa,riêngđốivớiông,khoaNgọnàyôngcódựthiđâu.

…Mấybữanaymưagiócàngnhiều.Nướctrêntrútxuống,nướcởdướidânglên,ngườithuvàcảnhẩmsốngtrongmộtbầukhôngkhínồmlolắng.NgàyngàytrămnhàvùngSơnNamhạlạinhậnthêmlấymộtcáitinđêvỡtạiđấtKinhBắc.

NằmnghemưarơitrênquántrọxómCửaTrường,mộtđêmnguyệttậnnămNgọ,từtốiđếngiờ,ôngĐầuXứAnhchỉnhữnghếtloxarồilạinghĩgần.

Trongmộtlúcmơhoảng,ônglạitrôngthấybóngcáingườiđànbàmặcđồtrắng,xoãtóc,kiễnggót,thumộtđứatrẻconvàotààosổgấu,đituộtvàophíanhàcầu,ôngúớnhưngườibịmamộcđè,cốgắngmàkhôngkiễngmìnhdậyđược.Cáingườiđànbàmặcđồtrắng,chânkhôngsátđất,lạilẻntrởravà,khilướtquamặtông,cườigằnmộttiếng,lấytàáoquấtvàomáông,buốtdứcvàgiálạnhnhưchưabaogiờcảmthấy.

-Anhnóimênhữnggìthế?

ÔngĐầuXứEmlácmãi,ôngmớihoànhồn,nhìnemmộtlúclâurồihỏi:

-Chúđãsoạnsửalềuchõngđủrồi?

Trốngđêmcuốithuvàđôngnonđiểmbốntiếngđục.Uốnghếtmộtnairượuđểngựhànvàkhuphongmànhàtrọđãdọnsẵntừkhuya,ôngĐầuXứAnhbỏthêmmộtđinhvànglávàotrápcuaem:

-Khinàothấy“khangkhác”trongtrườngthi,chúđốtvàngchonhiềuvào.Thôitađiđi.Anhđưachúvàođếncửatrường.Đưatôicảibộgọnglềuvàchõng.Chúđeolẩyổngquyểnvàtráp.Ðiđôitấtvào.

Ðêmmưadầmvẫntốinhưbưnglấymắt.Haicáitàihoaanhemkia,cộnglạikhôngđượcbốnmươinhămtuổiđầu,bìbõmdắtnhauđivềphíacửatrườngthi.Cótầmmưagióvàđiđêmnhưthếnày,ngườitamớithấybướccôngdanhlàmệtvàchán,giácôPhươnghànggiấycóđứngđâymànhìnnày!ÔngÐầuXứAnhbĩumôi.Trongtốităm,tiếngthởdàingườianhdẫnlốichongườiemcứlặngthinhbướctừngbướcmột.

Bãitrườngthithấphơnmặtnềntỉnh,nướcmưalụtdồnvề,chônngậplútcảngọncỏmay.Đứngxatrôngnhữngcâyđìnhliệurọitrênbãicỏxâmxấpnước,ngườivôsựvàkhôngcóchữtưởngđâunhưdâncảmộtlàngnàođangđốtđuốcbắtếch.Càngtiếngầnlạitrường,ngườitacónhưngcảmtưởngrùngrợnnhưkhichịubótayđứngnhìnmộtđámcướplớnbậthồngphánhàlấycủatrênxómtrên,trongnhữngngàylụtlộiởxứbịthuỷtai,quâncướptoànđibằngthuyền.Cáitiếngmắtnứanổtoởcâyđìnhliệucháysắng,cókhácgìcáitiếngđốtốnglệnhbậthồngcủaphườngđạotặc,lúcquânhồivôlệnh.

…ÔngĐềĐiệuđãleolênghếchéo.Mộtngườilínhthểsátbắcốngloa,hô:

-Báooángiảtiênnhập

-Báoângiảthứnhập

-Sĩtửthứthứnh...ập.

Tiếngloađồngxoáysâuvàomànmưalạnh.ÔngĐầuXứAnhnghetiếnghô,mặtnhợtnhạt,luônluônnhìntrộmem.Ngườiembâygiờchỉlàmộtthâncộtcứngđờmàsựthicửđãmắcvàođấybiếtđếnbaonhiêuthứmúidâylòngthòng:dâylều,dâychõng,dâybuộcbộgọngốngquyển...Cùngvớingànngànngườikhác,haianhemđứngnghểnhmãicổlên,kiễngmãingườilênnhưmuốnnhìnrõmặtngườilạiphòngxướngdanh.Đãlâuchônchânxuốngbãisũngnước,lòngdạngườingườiđềubànghoàng.BỗngôngĐầuXứAnhdunmạnhngườiem:

-Kìa...làngCổNguyệt!Tênchú!Vàođi.

Trờisángtỏđãtừlâu.Cáihàngràosĩtửcódủcáchạngtuổitừmộtcáiđầuxanhmặttrắngchođếnmộtchòmtócbạc,mộtlớpdamồiđãbịxéthủng.ÔngĐầuXứEmláchmìnhquarồi,nhưnglềuchõngcònvưởngmắcnênlỗthủngấychưakịphànkín.Nhônnhaomộtlúclâu,cáibểngười,đãlấpđượcchỗtrốngcủamộtconsôngngườitrànđi,lạibằngphẳngnhưcũđểchờđợimộtcảiđổidờikhác.ÔngĐầuXứAnhravề,chỉhậnrằnglúctớitấp,quênkhôngdặnlạiemnênđốtmộtlúcchohếtđinhvànglátrongtrápnếutrongtrườngcóthấy“cáigìkhangkhác”.Dọcđường,ônggặpmộttoánlínhthanhkhoáđộinónđĩa,nainịtsúngốnggọnghẽ.Ngườitabảođấylàbọnlínhnhànướcpháithêmvàotrườnggiữtrậttự.

…ÔngÐầuXứEmdựnglều,dọnchỗngồithigiữasựdằndỗicủatrờiđất.Mưatogiólộngtrênmộttrườngthi.Cứthếmãimãi,chođếnquagiờngọ,chođếnquágiờmùi.Vậymàxưanayngườitavẫnbảomưakhôngquángọgiókhôngquảmùi.Sĩtửkhắpbốnvigiápấttảhữu,corotronglềudột,thậtlàcoitínhmệnhmìnhkhôngbằngmộtquyểnthichỉluônluônmuốnnhữngchuyệntìố.Chốcchốccáiloađồngngoàicửatrườnglạikêuinhỏigọicáctưgiaaicóthùnggỗhaythùngsắttâythìchođemvàotrườngbánchohọctròkêquyểnviếtvàđộnthêmlênchõngngồi.

Cáibảngiápbàiviếtxonglâurồimàquáilạ,hễcứđộngđặtngòibútlênmặtquyểnlàôngĐầuXứEmlạithấyđaubụng,đauquằnquạitựachứnghoắcloạncứnhưdùivàotừngmiếngtìvị.Ôngcựaquậynhiềulắm,vừaômbụngvừagiữốngquyển.Cáichõngtređặttrênbãicỏngập,lủnxuốnglầnlần.Giữahaicơnđaubụng,nhữnglúctrờingớtmưa,từkhunhàthậpđạo,vẳngvềlềuôngnhữngtiếngkêunài:“Lạycácquan,cònchỉcómộtkhoathinày,

xincácquanthươngchoanhemđổiquyển.Trờimưaướtlắm,anhemcómuốnnhưthếlàmgì...”

Thấyởmộtvàilềuchungquanhcókhóilửavàtànvàngbayra,ôngĐầuXứEmsựcnhớđếnđinhvàngcấttrongtráp,bènlấyragỡtừngtờmột,xếpngayởđầumépchõng,mộttaychậncơnđaunơibụngdưới,mộttaychâmmồilửabùinhùi.Gióthổivàođốnglửavànghoábùngbùng,lửakêuvùvùvàtrongtiếngngọnlửareo,lạicótiếngngườinóicườilanhlảnh.Khỏibốclên,tỏaxuốngsoaisoải,Nhưnhữngvệtnướcthờigiantrượttrênđầungọntườngxuốnglầnváchgạchnhữngđềnchùaxưacũcómốcvẽhình,córêuphongdấu.Nhữngvờnkhỏinhẹđãđổxuốngnhanhđổimàu

rấtmauchóng.TrướcmắtôngĐầuXứEmmêmệtvàhoảnghốt,nhữngvờnkhỏi–thoảngmùigâygâykhétvàtanhlợm–bỗngsẫmhẳnlạithànhmộtmớtócxoãvàmớtócuhiểnkhôngchờđợiấyđóngkhunglấymộtkhuônmặtngười.Lửavànggầnlụn,vụtbùnglênvàtiếngcườilanhlảnhtrởnênthethé,rồinấclênmãi.Trờiđấttốisầmxuống.ÔngÐầuXứEmcảmthấybãitrườnglàthừalạnhlẽo.Trườngthiâmuvàkhôngquạnh.Gióthổibayquyểnthixuốnglàncỏdầmnước.ÔngĐầuXứEmgắngnhoàingườira,muốnvớlấyquyểnbịgióthổibốckhỏimặttráp.Nhưngônghụttay,chỉđủgiữmìnhkhỏingã.Cơnđaubụngnổilêndữdộihơnhếtnhữnggiờphútvừaqua.Ônggụcxuốngtráp,thiếpdần.

Ôngtỉnhgiấc,thấytrongngườinhẹhẳn,tưởngchừngnhưcơnđaudữdộibannãychỉlàmộtcơnácmộng.Ôngbỡngỡ,mấthếtcảýthứcvềthờigianvàkhônggian.Ôngngơngáctrướchoànghôn.Từmộtchòinào,ngườitađãđiểmmauhồitrốngngoạihạn.

ÔngÐầuXứAnhrađónởcửatrường.Bỏlạicảlềuvàchõng,cầmchỉvỏnvẹncómộtbảngiápôngÐầuXứEmđãrờibướctrongmộtgiấcmơ.

Haianhemgặpnhau,lẳnglặngkhôngnóimộtcâunàosuốttừcửatrườngvềđếnnhàtrọ.

Bửacơmấy,tạinhàtrọbàPhùngcómộtngườihỏngthiđãuốnghếtbabìnhrượucúc...vàomộtđêmdàinhấttrongmộtđờingười./.

TrênđỉnhnonTản

"Núicaosônghãycòndài

Nămnămbáooánđờiđờiđánhghen"

LàngChàngThôn,tổngKimQuan,huyệnThạchThất,tỉnhSơnTâylàmộtlàngtrungdumàhaiphầnbasốdânlàmnghềthợmộc.CáichàngcáiđụccủadânChàngThônkhôngnhữngđượcngườitrầnbiếtđếnmàthỉnhthoảngdămbảynămmột,lạicóngườitiêntrênnúihạsơncầuđến,saunhữngvụlụttotháng8đánhchìmhếtnhữnglàngởrảirácphíachânnúiTảnViên.

Vàinămnămmột,vuaThuỷlạidângnướcmộtlầnnhưthếlênchânnúiTản,lênlưngchừngnúiTản,lênđếnđỉnhnúiTản.Nhàcửa,trâudêbòlợn,hoamàubịngâmnướccứhằngtuầntrăngmột,rồichết,rồinẫu,rồirữa,rồitantheovớingọnnướclúcrút,tiếngnướcxiếtréolênnhưthiênbinhvạnmã.MỗimộtkìnướctrắngcuộndânglênvùngnonTảncaongấttrờixanh,rồilạicuồncuộnrútvềthuỷquốc,dângiankhổhạikhôngbiếtthếnàomàlượngđược.Cónhiềulàngbịnạnnước,toànthểsinhlinhđềubiệttích.Nócđìnhcáclàngbịnướcphùsachônchặt,nhiềukhiphảiđàomócmãimớidòđượcradấuvếtcũ.Ởnhiềuchỗkhôngngờtới,ngườitathườngcònđàothấynhữnghàicốtkìquáicủaloạiđộngvậtđờithạchkhí.Trậnhồngthuỷđãđemtừnhữngnguồn,nhữngngànxanào,biếtbaoconvậtquáivềchôntạivùngxuôinày.NhưlàcáimaicongiảitobằngcảmộtcáigiếnglàngđàothấycạnhcáivănchỉhànghuyệnhuyệnTùngThiệnchẳnghạn.Cònnhiềuthứxươngcốtcủanhiềugiốngthuỷquáikhácnữabịgiạtvàocácchânđồi,vàogiữathunglũngcácxómnúi,mànướcrútxuốngmauđãkítángvàokhuvựctỉnhĐoài.Mỗilầnđàothấydướinhữnglớpdàycátphùsa,dânsởtạinhìnnhau,hỏinhaubằngcặpmắtsợhãi.ỞkhắpmấyvùngVệĐống,NamToàn,ThạchBàn,VănMộngđềucóđàothấynhưthếcả.Lắmônggiàtuổithọđãlinhtrămtuổimàcũngchịu,kêurằngchaôngbìnhsinhcũngchưatừngcónóiđếnnhữngviệcđàođượccốtnhưthế.

Nhiềucáicốtkhílạkhôngbiếtthếnàomànói.Cómộtlần,ngườiMườngởxómĐáChông,ngaychỗsátrìachânnúiTản,vềvụlàmrẫythángxuân,đàođượckhôngbiếtbaonhiêulàđốngxươngmộtloàichimtolạquá;ngườitangờrằngđấylànhữngchimrừngcủarừnghoangnúiTản,nhữngconchimấylúcsốngcóđủthịtdalông,thìcũngphảitogấpnămhaysáulầnthânnhữngconhạcgỗthờbênhươngáncácđìnhcổ.TụctruyềnnhữngtrậnhồngthuỷdữdộitànkhốcnhưthếlàgâynênbởicuộcđánhghengiữavuaThuỷvàmộtvịthầntrongbốnvịTứbấttửnơithếgiớiulinh:thánhTản

Viên,chúaLiễuHạnh,ChửĐồngTử,vàPhùĐổngthiênvương.Trongbốnvịnày,sauchúaLiễuHạnhhayđùaghẹongườitrầnnhỡgặpphải,cóngườinàohaybiếnhoánhiềunhấtvàtànghìnhlẫnvàođámngườitrầnmắtthịt,thìlàthánhTảnViên.ThánhTảnViênđãgâythùkếtoánvớiTiểuLonghầu,convuaThuỷTề.ThầnNúivàvịhoàngtửNướckiađãlàhaitìnhđịchmộtthiêntìnhsửthoátphàmtrongcáimơhồvôtậnởtíttrênmộtchỏmnonxanh,ởtíttậndướiđáymộtthuỷcung.Haikẻtìnhthùmỗilúcđánhghennhauthìmuônngànsinhlinhđồthán.Mỗimộtkìđánhghen,nướccácvùnglạiđổvềnhưthácvàdângcaomãilên;đỉnhnonTản,muốnchokhỏingụpdướilànnướcghenoán,lạicódịpđểngoilêncaothêmnữathêmmãi.Trời,baogiờchonàngcôngchúađẹpkiamấttíchhẳnđiđểNướcấyvàNúikiađượctrởlạivớisựyênnghỉmuônthuở.ChứthỉnhthoảngmàhaicáiThầnấycòncướpphánhauvàcốchốnggiữnhauthìnướccòndânglênmuôntrượngvànghìnnhàvùngxứĐoàicònmãimãibịnạnlụtnước.ChínhcáihạnhphúctrênnonTảnvàlòngghencủamộtônghoàngtửNướckiađãthànhcâuhátcủangườixứĐoài:

"Núicaosônghãycòndài

Nămnămbáooánđờiđờiđánhghen"

TrẻcontỉnhĐoài,đếnbâygiờvẫncònhayhát.VừahátvừanghehátvừatrônglêncáichỏmnonTản:trôngxanhưhìnhmộtcáitánđá,nonkiavòivọiđãlàcảmộtthếgiớibímật,củahuyềnảo.MỗilầnđichủtếlễquốctếxuânthuhaikìtrongmộtnămởđềnthánhTảnViên,khôngcóquanđịaphươngnàolàkhôngtòmòhỏithămđếncáibímậtcủarừngcaocả.

NgườitatruyềnlạirằngđềnthờthánhTảncóđủbangôi.ĐềnHạvàđềnTrungthìnhiềungườiđãleolêntớirồi.NhưngvượtđượccáiváchđátráinúithắtquảhồngđểlênchođượcđềnThượng,chưatừngthấycóaithuậtlạiviệcđó.Hìnhnhưcómộtlần,đâucóôngphủQuốcOainóichuyệnmộtcáchsợsệtvềđềnThượngvớiquanĐốchọcSơnTây.ÔngphủQuốcchỉnóicómấycâu:"ĐứngởmáiNamđềnThượngmànhìnxuống,trôngđượccảkhóikinhthànhThăngLong.ThấyrõcảcáiChợGiờiởnúiSài.CóđứngởđềnThượngnhòmthẳngxuốngthìmớibiếtcáidảiĐàGianglàcóthếhiểm.Tôicómangtrộmvềđượcítđácuộivàmộtmẩugỗchò.Đâyquanlớnngàixem",thếrồilàlănđùngrachết.CáiviênđácuộimàôngphủQuốcOaicònnắmchắctrongbàntaylạnhgiácứngđờ,khiđậpracómộtmùihươngđượmcủaquảmenrượuủtrấu.Cáinhânđóvụtbiếnđiđâumất.Vỏcuộiđácònlại,đemthảvàobátnướcmưakinhniên,lấythìamúcuốngthấysayngátvôcùng.Mảnhđácuộivỡ,quanĐốcSơnTâygiữlấy,điđâucũng

giắttrongmình.Thỉnhthoảngvắngngười,quanĐốclạithảnóvàobátnướcmưa,uốngcónhạthơntrước,nhưngvẫnsayvàthơm.Đôimảnhcuộivềsau,vìquanĐốcphảiđitheogiaquyếnchạyloạn,thànhrathấtlạcmất.Muốnchođượcanủilòngmình,quanĐốcSơnTâytinrằngmảnhđáhẳnlàđãtrởvềvớichủnhântrênnonTản.NgàilạicànglấylàmsợlắmvàkhôngdámkểlạivớiaicáiviệcThầnnúiTảnđòilạihòncuộichomượnđó.SợlạicócáivạmiệngphảichếttươinhưôngphủQuốcOaingàynọchăng.

ChuyệnkìdịhòncuộicónhânkhôngbiếtvìđâumàđồnvềđếntậndânlàngChàngThônchuyênlàmnghềthợmộc.Bênbếplửa,giữanhữngmồithuốclàochâmnùnrơmhútđếntụtnõđiếucày,nhữngbácphómộctrẻtrángluônmiệngnóiđếnhòncuộitrênnoncao,hỏinhauxemởtrêncáingôiđềnThượngnúiTảnViêncónhữngcáigì.Họmuốnđượchiểubiết.CómộtđiềulạlàmỗilúccâuchuyệncóđảđộngđếnngôiđềnThượnghuyềnbíthìnhữngôngphómộccótuổiđềuđánhtrốnglảngrachuyệnkhác,nếuhọkhônglảngxarachỗkhác.BọnthợtrẻđểýđếnnhữngcáinhìnýtứcủađámphómộclớntuổiđưađẩyvớinhaubằngmắtkhibọnđànemnhaonhaobàntánđoángiàđoánnonvềnhữngviệctrênđềnđứcthánhTản.Nhữngbựcđànanhnàycóbiếtmộtcáigìtrênấychăng?Saonhữngngườituổitácnàycóvẻkhiếpsợkínkínhởhởgiấudiếmnhưthế?

TháiđộcủacụphóSầnthìlạicàngđángnghilắm.NgàytrướcôngcụphóSầnvuitínhhaybépxép.Chỉtừdạocáchđâyđâumươinăm,ôngcụphóSầntựnhiênbỏlàngChàngThônmấtđếnhơnmộttháng,vợconkhôngrõlàđiđâu.LúcôngcụSầnđicómangtheođủbào,đục,tràng,cưa,dâymực,ốngmực,dâyquảdọi,vàchỉnóilàđinhậnlàmkhoánởnơixalắm.Khivềthấycórấtnhiềutiềnvàmỗilúctiêuđếnthìlạimangtiềnthảvàovạinước,cónhiềuđồngnổilềnhbềnh;ôngcụnhặtnhữngđồngchìmtiêudầnvàcấtnhữngđồngnổivàomộtchỗrấtkĩrấtkín.Từngàyấyvợconvàcảngườimấyxómởlàngthấyôngđổitínhđổinếtmộtcáchmauchóng.Trướcônghayngồilêđôimách,bépxéphếtchuyệnngườirồimangnốtcảchuyệnnhàramànói.Giờthìôngdèdặttừngcâu,lắmngàyvẩnvơnhưbịmaámvànhiềuhômkhôngcậymồmramànóilấynửanhời.Vànhiễmthêmtậtkhạcnhổ,thămkhámnướcbọtvừanhổvàtayluônluônrờlêncáicổvốnlộhầu.ÔngphóSầnxưađiềmđạmthìgiờhốthoảng.Ngườiấycómộtđiềugìngậpngừngnửamuốnnói,nửalạithôidám.BàcụphóSầnbuồnlắm.Nhữngcháurểhỏitrộmnhaurằnghaylàlúccótuổi,ôngngoạigiởchứnglúcsắpnằmxuống?CụphóSầnlàngườikhôngbaogiờbiếtnhữngmơmộngởđờilàgìcả.Thếmàtừhồiđilàmănmộtchuyếnxaấyvề,ôngcụcócáiphongtháimộtkẻlãngmạnvàolúccuốiđời.Ôngcụgiờchơicâycảnh.Vàbấtcứlànơinào,hễaiđánhtiếngchoôngbiếtmộtvườnquảnàođẹpvàlạ,làông

lầnmòtìmđếnchođược.CóđượcbaonhiêuchấtvuisướngcònlạitronglònglàôngcụSầnchonóhiệnhếtcảlêntrênnétmặt,đểrồilúcởvườnquảtrởravề,ôngcụlạichomọingườiđượcđọcvẻthấtvọngtrênbộmặtkhôhéo.Không,nhữngthứhoavàquảởmấythửavườnquýbáuôngvừatớithămkhôngcóchútgìlàquýlạcả.Cũngchỉtầmthườngnhưmọithứtầmthườngởcuộcđờinày.Nhữngthứcỏsuốihoangànvàquảnơirừngcấm,cólẽôngchỉthấyđượcmộtlầnấythôi.Đãlâulắm,từcáingàyôngcụSầnbịbắtđimấthơnmộtthángđểtrùngtulạingôiđềnThượngtrênđỉnhnúiTảnViên.

Ởtrênấyđẹplắm.Ngàythángthìdài,màkhôngthấysốtruột.Hoaquảlànhngọtvàthơmnhưhếtthảynhữngcáigìkhôngphảilàtrầnhủsốnggửiởmặtđấtcõitrần.Nhữngcáiêm,dịu,trong,sáng,thơm,lànhtrênnontiên,nếuđượcđemthuậtlạivớingườilàng,ôngcụSầntinrằngsẽcókhốingườiđoạntuyệtvớicốhương,tìmvàongàncaochođượcthoảcáitaivàcáimắt.Nhưng,áccáinhữngchuyệnrừnglạikhôngđượcthuậtlại.Hômhoànthànhcôngviệcsửađền,lúcsắpxuốngnúi,thầnnonTảnđãgọicảhaihiệpthợmộcvàthợngoãlại,đưamỗingườinuốtmộtlátrúcxeđiếuvàdặntấtcảbấynhiêungười:"Thôinhá,chuyệnchiđểđó.Cácngươivềlàmăndướiấychoyênổn".Cáilátrúcxeđiếuấylàmộtcondaogăm,mộtcontrúcdaocóphépthuậtkếtquảđờikẻnàobépxéplỡmồmtiếtlộđếnthiêncơthầncơ.MỗingườithợhạsơnlàđemtheotrongmìnhmộtlờiđeloicủaThầnNonCaovàcảmộtcáibímậtcủangànxanh.

Hiệpthợngoãlàngườixalạcácnơitụhợplại,mộtlúcxuốngnúilàhọphântánngay.CònhiệpthợmộcbảyngườitoànlàngườilàngChàngThôn.ÔngcụSầncùngtrởvềlàngvớitấtcảanhemđichữađềnthánhTản.Nhữnglúctắtlửatốiđènhoặchọpchèhọprượuởnơichiếuhươngẩm,hoặclàlàmmùamàng,bảyngườithợmộcđềugặpnhauluôn.Nhưngtịnhkhôngaihérăngcậymiệngranóilấynửalờivềcâuchuyệnhơnmộtthángtrênnonxanh.Họnhìnnhautrừngtrừngmàbiếtvậy,rồilosợđềubằngconmắtcả.HọđềuđemnhỡntuyếnramàchungviếtlạivớinhaumộttậpkíứccâmvềhơnmộtthángtrùngtungôiđềnThượng.

Trongbọn,cóNhiêuTàm,ngườixómdưới,khôngbiếtdạimồmdạimiệngthếnàohaylàlúcsaysưa,khôngrõtửunhậpngônxuấtralàmsaomàlănđùngrachết.CảlàngthấyNhiêuTàmkhoẻmạnhnhưthế,đangvuicườimàlănrachết,khôngaihiểurasaocả.ChỉcóôngcụSầnvà5ngườithợmộcrõthôi.

ÔngcụSầnvà5bácphómộcđãtìmđếnnhàđámđòixemmặtchođược

ngườibấthạnh.NóilàđểxemcáicổNhiêuTàmthìđúnghơn.Thìraởphíabêntráicổ,cómộtcáinhọtbọcmãđaođangnung.Nặnphọtra,cómộtcáingòixanhlè,dàivừađúngmộtcáilátrúccon.ÔngcụSầnvà5bácphómộcxanhmắtnhìnnhauimlặng.Contrúcđao!SựtrừngphạtcủathầnnonTản!ÔngcụSầnbènxinlấycáingòimãđaoấy,nóidốilàđemvềkhảovềmộtmônthuốcungthưngoạikhoa.CụSầnđemcắmngòimãđaođóvàochiếcchậusứchỉcómộtđêmthôimàngàyhômsau,chiếcchậusứđãcómộtcâytrúcnhỏbékhẳngkhiunhưtrúcnonbộ,cànhvàđốtrấtnhiều,nhưngchỉcómỗimộtláthôi.Mộtcáilánhọnhoắt.Muốngiữmồmgiữmiệngchoquenđi,saungàyđưamaNhiêuTàm,cụphóSầnthườnghọpmấyngườibạnđànemkialạiđánhchénởnhàmình.Bữachénkhôngcóđồnhắm.Họuốngrượurấtnhiều,ngồiimlặngngắmcáilátrúccôđộctrênkhómtrúctíhonbàytrướcthềmnhà.Trongnhữngngàynơmnớpcủađámthợmộcnàyvừahụtđimấtmộtngười,nhữngbữarượunàylànhữngbữakhôngngonlànhnhấttrongđờimộtđámngườisốngnơithôndãvớicáivuithúđượcthỉnhthoảngnângchén.

Cáilátrúcnonbộấyvẫnxanhngáttrênkhómtrúcđãkhôgiònnhưbóqueđómnỏ.Đấylàmộtlờicảnhcáodaidẳng.NgàythángcứthếmàvợidầntrênluỹtrelàngChàngThôn.

Bỗngmộtbuổichiềunămấy-khôngnhớrõlànămnào,chỉbiếtlàcùngmộtnămcótrậnlụtrấtlớnlàmsạtcảkìđàithànhĐoàivàcuốnphăngmấtđếngần80trượngđátổongphíatườngTâythànhtỉnh-buổichiềunămấy,vàolúcnhánhemngườitađangđánhtrâucàyvàocácngõtối,mộtôngcụgiàrâutóclôngmitrắngxốpnhưbông,chốngmộtcâygậytrúcđùigàvàngóng,khoanthaitiếnvàocổngtrướclàngChàngThôn.Trôngôngcụđĩnhđạc,cổkính,độicáinóncỏgiốngkiểunóntulờngườituhành,dânlàngkhônghỏicănvặnvàchỉnhìntheoôngcụđikhuấtvàongõnhàôngcụSần,bướcđicóđủcáivữngvàngcủamộtngườiquắcthướcthuộclòngconđườngđicủamình.

ÔngphóSầnđangngồiquấynồikê.Thấycóngườitiếnvàođếngiữasânnhàmìnhvàlạquá,saobaconchómựckhôngsủavàlạicònquấnquýtlấychânngườilạ,ôngphóSầnbỏcảnồikêchưachín,vộichạyra.Ônggiàđẹpquá.Ởlàng,thựccáccốlãothườngngựởchiếutrêncạpđiềungoàiđình,thậtlàchưacócốlãonàođẹplãođếnnhưthế.

-Dạthưatrượngnhân,chúngtôixinchờnhữngđiềutrượngnhândạybảo.

Ôngcụgiàgỡnóntulờ,cốtđểôngSầnnhậnrõmặtmình.Nhưngánhsáng

chiềutànđãyếuquárồi.ÔngSầncàngthêmngợ.Ôngcụgiàchợtnhìnthấycáikhómtrúcnonbộcómộtchiếclábàyởthềmkia,bèntiếnlại,cúixuống,lấytayđỡlấyvàmânmêcáilánhọnhoắt.Ôngcụgiàngẩngđầulên,vừagặpbộmặtôngSầnđangchămchúnhìnxuống.Ônggiàkhẽmỉmcười.ÔngphóSầntáihẳnmặtđivàsụpxuốngđấtsắplạy.ThầnNonTản!ThầnNonTảnbènđỡôngSầndậy:

-Chỗnàykhôngphảilànơibàyvẽranhữngnghivệnơicungđiện.Ngươiđứngthẳngmìnhlên,tadặnđiềunày.Làhọpngaylạitrongđêmnaymấyngườithợbạnngàynămnọ.Tacóviệccầnđến.

-Dạ.

-Cuốitrốngcanhtư,cácngườiđợiởbếnGòn.Thấychiếcthoinàotớithìcứxuống.Ngồimộtkhônghếtthìsanralàmhaiconlườn.

-Dạ.

-Đâytađểlạichoítbạccốm.Hễthảvàonước,nhữnghạtmẳnnàochìmthìquânphânrachokhắpvợcontronganhemcácngười.Nhữnghạtmẳnnàonổithìgóilạiđemtheo,hômsausẽcóngườiđổilạicho.Tínhtheongàythángcủacácngườidướinày,thìcũngphảiđivắngmấtchừngmộttháng.Giữsaochokhôngaibiếtđiđâu,vợconcũngvậy.

Nóixongcâunày,ThầnNonTản,chỉvàocáilátrúcvẫnxanhtươinhưbaogiờ,mộttayngănkhôngchoôngcụSầnsắpsụplạy.Thếrồiôngcụgiàđộinóntulờphátmạnhcửatayáorộngrađi;mấyconchómựcvẫnkhôngsủalấymộttiếngnào.

BếnGòn.Đầutrốngcanhtư.Sáungườithợmộcănuốngởnhànonêrồinhưlũthợcày,đangngồibógốichờđợitrênnhữngtảngđásốngtrâutrơnlạnh.Bếnđòbỏhoangđãđếnmấynăm.Mấynămnay,ngườihailàngbênbờđềulấybếntrênhoặcbếndướimỗilúcsangngangtrẩychợhuyệnbênnàyvàchợphủbênkia.Đãlâulắm,khôngcómộtconđònàoghébếnnày.Đếncảmộtcáibènứachởmuốirừng,đếncảmộtconđòđộcmộccũngkhôngngừnglại.BếnGònimvắngđếnnỗidòngnướcchảyxuôicũngkhôngchịulêntiếng.Lâulâumớicómộttiếngtõm,dộicáitiếngvangngượclênmãikhómlaugiàmọcnơichỗkhuỷusôngbịvặnquẹo.Tõm.Tõm.Nhữngtráisungnẫulìangànhcổthụ.Dướicáilờmờcủađêmthẳm,vàibatráicâygợnvẽlênmặtnướcđặcsịtnhưdâubôngítvòngtròncùngchungmộtđiểmtrungtâm.

Chimthủthỉthùthìđigầnmãilạinhau.Chảcònmấynỗinữa,đêmsẽtancanh.Bởivìtiếngkêuconchimthủthỉđựcđãgầnmãilạichỗcótiếngtrảlờicủaconchimthủthỉcái.

ÔngcụSầnvà5ngườiphómộcbạn,ngồichờđãoảicảxươngsống,chốclạitrởvai.Nhữngbào,cánchàng,cánđụcvavàonhau,tiếngđộngrấtkhôrấtgọn.

Nướclừdừdịchvàibãinướcbọtmàđámphómộcnhổxuốngdòngnướcbệnhlúcmuốnđánhlừađợichờ.Đêmtờmờđenrầmhẳnlại,rồiđenngòm,rồiđenkịt.Ởmộtđiếmhuyệncũ,trốngbắtđầuchuyểncanh.Bỗng,ôngcụSầncảmthấymộtcáigìvừaloángquarồivòngtrởlại,rồiđứngsữnghẳnlạitrướcmặtbấynhiêungười.Nhìngầnlại,dísáthẳnmắtvào,thìlàchiếcthuyềnthoivàmột...chiếcthuyềnthoinữa.Mũihaichiếcthuyềncócạpluồnghaibênmạnghésátvàogờđá.BọnôngcụSầnlẳnglặngbướcchânxuốnglườn.Lườnnhỏquá,mỗilườnchỉchứađượcđếnbốnngườilànhiềulắm.Nhữnghailườn,màchỉcómộtngườiđẩy.Ngườichởlườnkhôngnóichuyện,khôngnhìnbọnvừaxuốnglườn,chỉhướngthẳngvàocáithămthẳmcủađêmsôngvắngđangthốcmạnhvàođầumũiconsào.Lườnđivútvút.

BọnôngcụSầnnắmtaynhau.Lườnđitrênsông,songsonghaichiếc,gìmàlạinhưđitrongcáirỗngtuếchcủakhônggian.Lườnđiêmnhưtrườnxuốngmộtcáidốcngọnthácmàlòngthácđềulótmộtlớpđầyrêutơnõn.Bannãy,lườnápbếnkhôngcómộttiếngđộngrócrách,nhưlàkhẽláchmặtnướcmàngoitừdướilên.Bâygiờhaiconthuyềnthoiđitrongmộtgiấcmơthần.Giósớmnổilên.Mùinhạtnhạtcủanướcnguồn,mùingaingáicủacỏbồngảirũ,phảmạnhvàomũithuyềnthoixuyênnhưcắmsâumãivàocáiđôngđặccủasươngnúirạngmai.

ĐếnchânnúiTảnViên,thìrõmặtngười.Ôhay,ngườiđẩylườnlạilàmộtcôgái.Mộtcôcongáimắtsắcnhưdaocauvàlạnhnhưchấtkim,lạnhhơncáigâygấycủarừngbuổisớmmaidàyđặcsươngmù.Tiếngđồngvọngcúrúchếtcanhvăngvàováchđá,rồivậtlạimộtnơithunglũngnàođanggửitrảvềrấtdàimộttiếngvượnkêurầu.

Côláivàhiệpthợđãđổbộđượcmộtthôiđường.Conđườngnúilótbằngđátảngmàugangàviềnrêuxanh.Ngườitađãphảilấycácđầungónchânbấmxuốngmặtđátrênlốiđộcđạochovữngbướcđi.ĐâyđãkhỏixómđáChông.

RừngTảnthấmhútkhônghếtlànsươngnúi.Sươngcànhtrênđọnggieo

xuốngcànhdưới.Chỉcómộtđiệuchìmchìmtẻtẻ.Rừngvắngvàẩmmốc.Ngựcđãbắtđầutứctức.Cànglêncao,bọnngườithấymìnhcàngrờilìacáinguồnsốngquenthuộccủamọingày.Ởđâybắtđầumộtnguồnsốngmớilạ.NguồnsốngcủadâymơrợmócvàcỏvàđávàolúcmớicóCấuTạo.

ĐềnHạ.RồiĐềnTrung.Khôngcógìlạcả.ÔngcụSầnchonơinàylàtầmthường.NgườixứĐoài,aichảtừngcódịpđểdấubànchânlênđâymộtlầnrồi.Nếucónhữnggìđángmởmắtchotomàxemkia,thìphảilàlênnữa,lêntrênnữa,trênđềnThượng.Thànhđáđổmồhôilạnhtrướcsoaisoải,giờđãđứngthẳngmãilênrồidựngngược.Váchđáđứngsữngtrướcmặtbọnngườiđăngsơn.Thếnàythìleolênlàmsao,hiệpthợtựhỏi.ÔngcụSầnvốncóbiếttruyệnTamQuốc,thấycáithếcủanúiđứngrấthiểmnghèo,bènnghĩđếncáinướcnonxứBaThụcmàcónhữnglúcngườilàmtướngbiếtdùngbinhthìlợihạivôcùng.Ởcáiyếthầuconđườngđèotrênkiamàxếpsẵngỗcưangắntừngđoạnvàđátảng,mỗilúclănxuống,gỗđálaoxuốngnhưthácnước,thìchỉmộtngườicũngđủđịchvớicảmộtbinhđoàncảmtử.

Côláiđòhướngđạoquaylại.Cảhiệpthợmộclấygânkìmbướclại,đứngthẳnglên,rồiưỡnngườihơingảvềphíasau.Họngắmkĩ,khôngcómộtphútdámnghĩđếnlơilả.CóôngcụSầnlànhớđếncáiBèoởnhà:đứacongáiútcụ,cũngthonthonnhưcôlái.Cáivẻốngdángcủacôláibâygiờkhôngcònnữa.Cáiđoantrangấygiờlàngườiđứngrađểtruyềnmộtcáilệnh.

Côcầmsẵntrongtaynắmlátrôngsắcđỏnhưlàmãnđìnhhồng,phânphátchomỗingườimộtlá,bảongậmlấy,lấysứcmàlêncao,màchốnglạikhínúi.Đườngđitừđâylênđấy,tìnhthờigiantheocáiphépđolườngcủahạgiớithìcũngphảimấtđếnnửangày.Ngườicongáiđưađườnglêntiênbảothế.Côdặnsáungườiphómộcnênbuộcvàolưngchothậtkĩvànhắmmắtlại.Thếrồicảđoànngườicứthấybaylêncaolắm,hiệpthợấychỉlànhữnghạtmẳnsắtbịmộtkhốiđánamchâmxacaotíttắphútngượclên.Bêntaihiệpthợphihành,chỉcógióvùvù.Cáiláthắmmãnđìnhhồngngậmtrongmiệnglàmnóngấmcơthểbọnthợmộcđangbăngmìnhquacáimiếtlạnhcủasơncướcmỗilúcmộtcao,mộtdầy,mộttứcthở.Cảbọnthợkhôngailấylàmsợhãicả.Bởivì,mấynămtrước,họcũngđãphihànhnhưthếnàyrồi.Ngườicũlạilêncảnhcũnontiên,giáchuyếntrướcđượcmởmắtxemlượcquavàchuyếnnàycũngđượcmởmắtmàxemkĩlạicảnhxưa!

Cảbọnbỗngrớtđánhbịchmộtcáitrênmộtvậtcứngvàmát.Tiếngngườicongáibảohọmởmắtra.Đâylàmộtkhuđábằngmặtrộngđộmộtmẫumàchungquanhlànhữngváchđácao,trênmỗichỏmnhọnmàuxanhcánhlại

cómâytrắngmâyvàngđánhđailấy.ÔngcụSầnsựcnhớlạinhữnglúcởquêdướiquêhươngthấynúivàmấynhưthế,ngườitavẫngọilànúiđộimũ.Câyvàcỏtrênnàyvẫnnhiềucáilạlắm.Chuyếntrước,họcũngđãthấyphongcảnhtrênđầunon,nhưngtừkhihạsơn,ănphảilạicáicơmhạgiới,họchỉcònphảngphấtmàthôi.Đãmươinămrồicòngìnữa.Thànhthửralêntiênchuyếnnàynữa,táikiếnmàvẫnnhưlàlầnđầu.Ngườitacàngngơngẩnvớinonxanh.Màthêmtầnngần.

Saumộtlúcđikhuấtvàonẻođá,ngườicongáilạitừnẻođáhiệnra,truyềnrachohiệpthợnhữnglờicủaChủNonXanh:

-Sơnchủhômnaybậnsangnúibênphóhộicờthạchbàn.Cácbácnghỉngơinốtngàynay.NgàymaiSơnchủvề,sẽcóđiềubảobansauvềcôngviệc.TheolệnhNữsơnchủ,tôiđãxếpchocácbácmộtlềucỏởcạnhsuốiTịchMịch.Trongkhuvựcsuối,cácbácđượcphépbắnchimbắtcávàháiquả.NgoàichỗsuốiTịchMịch,cácbácnhớrằngkhôngđượcđụngchạmđếntừmộttấccỏ,mộtcáilá.Thóiphéptrênsơnthượngnàynghiêmlắm.Nhớlấykẻolỡramàkhốnđó.

Ngườinữtì-đâylàngườinữtìhậucậnNữsơnchủ-ngoắtngóntaybảohiệpthợtheomìnhđiraphíasaunẻođá,rẽngoặtphíataytráirồiđixuống.Tiếngnướcrócráchlưngđèonghegầnmãilại.LúcđếnbờsuốicólềucỏbồngdựngsẵnthìdòngnướcsuốiTịchMịchnínbặt.Nólửnglơtrôiốmyếuvàlữnglờ.Nótrongnhưphalêgọt.Nóhiềnlành.CụphóSầnvụchaibàntayxuốngnướcTịchMịchlàmngaymấyngụm.

Sáungườiphómộccấtđồlàmvàodướilều.Tínhcũngmấtnhiềuthờigiờlắmrồi,màngàyvẫnchưahết.Cảhiệpthợđidạocảnhnoncao.CảnhnoncaotrongcáikhuvựckheTịchMịch.

Loàicâyănquả,nhiềunhấthaibênsuốilàmộtgiốnghồđào,trôngnhưquảroiởdướita.GiốngđàorợHồmàuvàngnhạtvàxanhhaychíntráinàocũngcómáhồng.Hiệpthợ,trừôngphóSần,thinhaumàbứt.TráiđàorợHồ,nhânhộtcódángcáithaiđứatrẻgụcđầungủquên.Rớtxuốngthảmcỏ,hộthồđàohoáthànhluốngcúctầncóbảylámốc.Cảbọnthợ,vẫntrừôngphóSần,cườinhưphá.Chimngàngiậtmình,baybổng.

Ngườinữtìđãđứngtrướclềucỏ.ÔngcụSầnchờđợimộtlờiquởmắng.Nhưngkhông.Ngườicongáitraochoôngmộtcánhcungsừngsơndươngđen,haivòngngọcđỏnhưhổpháchvàhaimũitên,mộtmũibằngvàng,mộtmũibằngbạc.

-ThứcănbốnmùatrênsơnthượnglàgiốngđàorợHồ.Nếucácbáckhôngchịuđược,muốnđổibữathìđãsẵnchimtrêncànhvàcádướilòngkhe.Cứbắnlấymàăn.Cáitênvàng,dùngbắnchim.Bắncáthìdùngcâytênbạcnày.Cứbắnra,rồimũitênsẽvòngquaylại,khôngbaogiờhếttên.

ÔngcụSầncầmhaimũitên,ngậpngừngmãirồimớidámhỏikhẽ:

-Thếcònngũcốc?

Ngườicongáitủmtỉmcười,chỉradìasuối:

-Cứnhữnghòncuộikiađậpvỡralàlúagạo.Cuộixanhlàlúatẻ,cuộivànglàlúanếp.Cònthứcuộitrắnglà,là...Cácbácmuốnuốngrượuthìđậpvỡcuộitrắngra,lấynhânđátrắnghoàvàovớinướcsuốimàuống.Hômnaycònnghỉngơi,cũngnênnếmchobiết.Nhưnglúcnàođãbắttayvàoviệc,mỗilúcmuốnuốngrượu,cácbácnêntrìnhquaSơnchủđã.

Mấybácphómộctrẻtrốmắtnhìnnhau,lấylàmngờvực.Ngườicongáiđãxoaylưngđi,lạicòntrởlạidặnthêm:

-Phíadướilềucỏ,kheTịchMịchxoáysâuvàochânđáthànhmộtcáihầmnướcrộng.Nhữngrễcáicáccâytrầmhươngcổthụđềuăncảvềđấyvàcásuốithườngtụởhầmhàngđàn,ănnhữngbọtdầutrầmnổilênmặtnước.Nênnăngtìmđếnđấy,bắncángưhươngmàăn.Cònnhưnhữngviệckhác,ởtrênnàycókhácvớidướichânnúi,cácbácchớlấylàmlàmàkinhđộngvôích.

Thếrồingườicongáiđikhuất.Thếrồi,đượclờinhưmởtấmlòngtục,bọnthợmộckhuânrấtnhiềuđácuội,cứtừngđốngcóngọnmột,mangvềtrướclềulàmgạonấucơmvàchếrượuuống.Họđậpđábừabộn,khôngcầnđểriênghònxanhhònvàng.Màcócáilạ,làkhôngcầnphảinấunướnggì,nhữngnhânđáxanhvàngkia,cứđậprờira,bốcbỏmồmlàđủhươngvịmộthạtcơm,mộthạtxôirồi.Nhânđátrắng,thảvàonhữnggióngtreĐằngNgàkhổnglồđựngnướcsuối,đemuốngvớinhau,thấyngàngàmàsay,lânglângmàkhuâyvợilòngthahương.

Trongkhiấy,ôngcụSầnxáchcungsừngvàhaicáitênvàngbạclầnxuốngchỗBạchĐànđàm,bắnđượcsáuconcángưhương.Lúctrởvềđiquadướicâyđạicổkínhđầucànhchàngnạngnhẵnnhịunhưnhữngcặpnhunghươu,thấycóchim,ôngphóSầnbènphóngmộtmũitênvàng,dâycungkêuđánhphựtmộttiếng.Rồimũitênlướtrơiqualùmcâytóctiênvàrớtxuốngcỏthạchsươngbồbóngloángnướcsơnthen.Lạicũngđủsáuconchimxiên

vàomũitênnhưmộtquechảchimnướngcảcon.Màthựclàmộtxiênchả.Mùithơmởsáuconchimsẻđồngbịtênvàngcắmsuốt,thơmphưngphức.ÔngcụSầntháovòngngọcđỡngóntay,đeocunglênvai,trởvềlềuvớixâuchimchínvàxâucácũngđãchínsẵnchungquanhcâyngântiễn.

Saumộtbữaăncórượunhânđá,cóchảchimngàn,cóchảcásuối,cảhiệpthợmộcsaysưa,gốiđầulêntràngđục,đánhmộtgiấckhôngbiếttrờiđấtlàgìnữa.Mởmắtdậy,thìcũngnhưhômqua,cáiánhsángtrênnàylúcnàocũngnhờnhờnhưnướcgạoloãng,khôngkểsớm,khôngkểtrưa,khôngkểtối.

Babốnconvoilôngtoàntrắng,chungvòilại,đỡmấycâygỗđiqualều,chânnặngbướcrấtnhanh,đểlạisauđuôinàolàgió,làđárăm,đácuộibắntunghạtlại.

Mộtchốc,thấyngườicongáihômquatớibảocảbọnlênhếtchoSơnchủdặnbảo.Điđếncổngngôiđềngầnsụtmái,ngườinữtìlảngramộtbên.ThầnNonTảnphephẩycâyphấttrần,ngắmmấyconbạchtượngcắmngàxuốngsânđền,saumươicâygỗdàirấtthẳng.ThầnNonTảntruyềnchovoitrắngvàhiệpthợmộcđứngcảdậy.BọnthợtheoThầnvàođền.

Mấyhàngcộtcon,cộthàngba,cộtquyếtkhôngđủsứcchốngcáimáiđềnlợpngóivaibộtrángmenngũsắc.Ởnềnđền,mấtnhiềuchâncộtvàthiếunhiềumiếnggạchlát.Bọnthợxemquamộtlượt.HọngờrằngmộtdãycộtmẹvànhữngtảngđáchâncộtvàlátnềnkialàdovuaThuỷdângnướclênlấymất.NgoàivuaThuỷra,cònaidámđộngđếnđềnThượng?Đíchcộtđềnlàgỗchòvẩyvàđábịmấtluônkialàđáhoa.CólẽtrậnlụtcáchđâymấythánglàvuaThuỷdângnướclênđỡgỗchòvẩyvàđáhoađềnThượng.BâygiờSơnchủgọihọlênchữa.

-TâuChúaNgàncaocả,cứnhưkiểuđềnnày,kểragiờthiếuhàngcộtmẹ,thìbắtmấycáiquágiangrồixoayrakiểuthượngthựchạhưcũngđược.

ThầnNonTản,đilạitrênnhữnglỗgạchđáthềmđìnhtrốnghổng,hỏitạisaolạiphảixoaykiểuvàdựngđềnthànhrathượngthựchạhư.

-DạcúithưaChúaNgàncaocả,đólàcungcáchcủachúngtôithườnglàm,mỗikhikhôngđủgỗcộtmẹ.Tấtcảphảimấtmộtcâycộtmẹ.Ngoàisânchỉcóchíncâygỗchò.Nếuphảilàmhàngcộtnàybằnghaithứgỗkhácnhau,chúngtôiekhôngđẹp.TâuxinNgàiphánxuốngđểanhemchúngtôikhởicông.

ThầnNonTảnliềnphán:

-Đềndựngtrướcnhưthếnào,cứthếmàtrùngtu.Khôngphảithượngthựchạhưgìcả.Ởsơngiannày,cóthiếugìgỗchòvẩyvàđáhoa.Tadámchấpkẻkiacứdângmãiđượcnướclênđâymàdỡchohếtđượcgỗquývàđábáucủata.Cònthiếubảycâygỗchònữa,chiềunaylũvoitrắngcủatasẽđemvềđủ.Cònđácẩmthạchlúcnàolótcộtvàlátnền,sẽcólầnlầnchothợngoãlàm.

Hiệpthợmộcvẫntuầntựtiếnhànhcôngviệc.Ngàythángtrênnàykhôngbiếtlấygìmàđotính,bởivìchỗsơnthượngkhôngcóđêmkhôngcóngày.Đâylànơicủaánhsángvĩnhviễnnhờnhờnhưmàungọcliệu,nhưchấtnướcquếtrắngchínhsơnphaloãng.Nhữngbuổitrờitáihẳnlạivìkhínúiâmu,thìmộtvàihònngóitrênlòngtrầnđềnhìnhmailuyệnlạisángrựchẳnlênnhưmộtnguồnlửa.Ởnhữnghònngóipháthàoquangấy,đọcrõđượcbốnchữTảnViênĐàiNgoã.Vàonhữngphútnày,mấythâncâycộtgỗchòvẩymớitỏrõcáiđẹpcáiquýcủamộtthứgỗđặcbiệt.Dướiánhlửangóisángchoang,cộtgỗchònhấpnhánhlộnglẫychớpchớplênnhưvẩyrồngvàngcốmchạmnổi.

Nhữngđầukèovaivàcâuđầu,đềuchạmtứquýtứlinh.Bứctrầngỗthìchạmbátbửucổđồ.Nétchạmtỉmỉcôngphugấpmấylầncôngthợđiêukhắcởcácđềnđàikhácởdướinúi.Họchianhauramàchạm,ngườithìtỉahìnhthưkiếm,quạtvàphấttrần,kẻthìgạtdángtùvàvớitúiroihoặclàtúithơcùngbầurượu,cáinọghépvàovớicáikiathànhmộtbộđôibằngnhữngsợicẩmđớinétdẻonhưtungbayđược.

ĐếnhômchạmđếntámcánhcửabứcbàntheohìnhBáttiênhoáthìtrờixámquá,ánhsángngóiđềnkhôngđủđểlàmviệc.Sơnchủphảichonổihiệukhánhđágọiđôitêgiácxanhtớiđền.Ngườithợnàocầnthêmánhsángthìcontêgiácxanhlạighéđếnbêncạnh,lấycáisừngâmrọisángchođườngchạm.Sừngtêgiáclànhữngvệtlânhoảsángxanhvàdịu.Nhiềuconanhtướclắngtainghenhữngtiếngđụcđánhxuốngtràngkêuláchcáchcóccáchgieonhữngâmthanhthôlạvàgắtvàocáiêmảcủangànmềm.NhiềubuổiSơnchủhàilòngchophépcảhiệpthợngâmđácuộimàsay.Cómộtlần,ôngcụSầntỉnhrượuthấymìnhgốivàovòiconbạchtượngmàngủvàvượntrắngđangbứthồđàođùanémvàocácngườithợbạncònngủlibì.Bênhànglệliễumàuphấnhồng,cóđếntrămconchimquyênmỏvàlôngđềutímhoasimđangrỉavỡnhữngmànghoamấykhómphonglanđennhưgỗmun.

Hômnay,bọnthợmộclàngChàngThônđãlàmđếncáidiềmgỗhànghiênphảichạmthủngđườngsòi.NghĩalàcôngviệcchữađềnThượnggầnxong.ÔngcụphóSầnbuồnbuồnnghĩđếnngàysắpphảixuốngnúi.Cứởtrênnày,thìbọnthợcònđượcthahồbàntánđếnnhữngcáilạcủaNgànthămthẳmkínmật,mỗilìarờixuốngkhỏi,làkhôngtìmlạiđượcđườnglên,làkhôngdámhởhangtíchútlạivớingườiđờivềcáithầnbítrênđâyxanhtươiđếnngàytậnthế.

ÔngcụphóSầnrầurầunghĩđếnmộthômnàođây,cũngkhôngcònxagìđâu,ChúaNgànThiênglạiđưachongườivềmộtcáilátrúcnhọnđầu./.