The Rescuerspicturing moral courage

អ្នកជួយសង្រ្គោះមនសុស្ទាងំអសដ់ែលអន្កនងឹជបួនៅកន្ងុការតាងំពពិណគ៌ជឺាបរ្ជាជនសាមញញ្ដែលជរ្ើសរើសការជួយសង្រ្គោះអ្នកដ៏ទ្រ ដើម្បីកា្លាយជាវើរៈបុរសនៅខណៈព្រលមួយដ្រលប្រទ្រសរបស់ពួកគ្របានកំពុងជួយនូវការសម្លាប់ជាតិសាសន៍ខ្លួនឯង។ពួកគ្រមកពីប្រទ្រសផ្ស្រងៗគ្នា និងព្រលខុសៗគ្នាដូចជា Holocaustនៅទ្វីបអឺរ៉ុប Rwan-da នៅប្រទ្រសកម្ពុជា និង Bosnia-Herzegovina។ន្រះគឺជាលើកដំបូងចំពោះមនុស្សជាច្រើនដែលពួកគេបានប្រាប់ពីរឿងរ៉ាវរបស់ពួកគេហើយអ្នកខ្លះទៀតបានព្យាយាមផ្សងនឹងគ្រះថ្នាក់ក្នុងការប្រប់រឿងន្រះ។មនុស្សនៅក្នុងរូបភាពទាំងន្រះ និងរឿងរ៉ាវរបស់ពួកគ្រតំណាងឲ្យដំណើរជីវិតរបស់ពួកគ្រ។ពួកគ្រទាំងនោះគឺជាកសិករ អ្នកបើកតាក់សុី ដូនជី អ្នកម្តយ និងលោកឪពុក។ពួកគ្រផ្សងគ្រះថ្នាក់ទាំងឡាយដើម្បីជួយសង្រ្គោះអ្នកជិតខាងមិត្តភក្តិនិងអ្នកដ៏ទ្រជាច្រើន។តើអ្វដី្រលនាំឲ្យពកួគត់ធ្វើប្របន្រះ?ហ្រតអុ្វបីានជាពកួគ្រផ្សងជវីិតរបស់ពកួគ្រដើម្បជីយួអ្នកមនគំនិតមិនល្អចំពោះខ្លួនឯងទៅវិញ?ការតាំងពិពណ៌ន្រះបង្កើតដើម្បីបង្កើនការយល់ដឹងនូវតម្រូវការដើម្បីស្រ្វ ងរកយុត្តិធម៌ដ្រលកំពុងកើតឡើងនៅក្នុងពិភពលោកនិងជួយដល់ការស្វ្រងយល់អំពីសន្តិភាព។យើងសង្ឃឹមថរឿងរ៉ាវទាំងន្រះ នឹងជម្រុញឲ្យអ្នកទស្សនាគិតអំពីជម្រើសដ៏កា្លាហានដ្រលអាចកើតឡើងជារៀងរល់ថ្ង្រនិងកា្លាយជាអ្នកជួយសង្រ្គោះនៅក្នុងសហគមន៍របស់ពួកគ្រផ្ទាល់នៅកន្ល្រងណាដ្រលមនភាពអយុត្តិធម៌កើតឡើង។អ្នកថតរូបចំនួនប្រំនាក់បានថតរូបនៅRwanda,RiccardonGangale(នៅទីក្រុងរ៉ូម)នៅអឺរ៉ុបភាគកណា្តាល(CentralEurope)SoniaFolkmann(ហូឡង់)និងនៅប៊ូស្នៀBos-niaPaulLowe(នៅអង់គ្ល្រស)និងNicolasAxelrod(Australia)។យើងខ្ញុំសូមអញ្ចើញអ្នកទាំងអស់គ្នាសា្តប់នូវសក្សីកម្មទាំងអស់ន្រះប្រកបដោយការយល់ចិត្តអាណិតអាសូរនិងផ្សាភា្ជាប់ខ្លួនឯងទៅនឹងវើរៈបុរសក្នុងចិត្តរបស់ពួកគ្រ។

3

All the people you will meet in this exhibition are ‘ordinary’ citizens, who, by choosing to rescue the ‘other’, became heroes in a time when their country was committing acts of genocide.

They come from different countries and different times; the Holocaust in Europe, Rwanda, Cambodia and Bosnia-Herzegovina. For many, this is the first time they have told their stories, and for some, risk their lives again in the telling.

The people in these photographs and their stories represent all walks of life. They are farmers, taxi drivers, nuns, mothers and fathers. They risked everything to save neighbors, friends and strangers. What led them to act in the way they did? Why did they risk their lives to help those being persecuted by their ‘own’?

This exhibition is designed to raise awareness for the need to stand up to the injustices that are still happening in the world around us, and to contribute to the understanding of peace. We hope these provocative stories will inspire the viewer to think about the courageous choices that can be made every day, and become ‘rescuers’ in our own communities wherever injustice exists.

Four photographers took the images: in Rwanda, Riccardo Gangale (Italy), in Central Europe, Sonia Folkmann (Poland,) in Bosnia, Paul Lowe (England), and in Cambodia, Nicolas Axelrod (Australia). We invite you to ‘hear’ these testimonies with empathy, to better them, and connect to the hero within.

3

ហូលខូស ១៩៣៩-១៩៤៥» របបណាសុីអាល្លឺម៉ង់បានសម្លាប់:» ជនជាតិជ្វីប(Jews)ចំនួន៦លាននាក់»ជនជាតិរ៉ូម៉ា(Roma)ចំនួន២០០០០០នាក់

The Holocaust1939-1945The Nazi regime murdered: » 6 million Jews» 20,000 Roma

Bosnia & Herzegovina 1992-1995» 200,000 dead» 20,000 women and girls raped» More than 2 million refugees and displaced persons, most Bosnian Muslims

ប៊ូស្នៀ និងហ៊ើហ្ស្រហ្គ្រវីណា ១៩៩២-១៩៩៥»មនជនភៀសខ្លួន និងជនផ្លាស់ទីលំនៅជាងពីរលាននាក់ដ្រលភាគច្រើនបំផុតជា ជនជាតិប៊ូស្នៀកាន់សាសនាម៉ូស្លីម(Bosniaks)»ប្រជាជន២០០០០០នាក់បានសា្លាប់»ស្រ្តីនិងក្ម្រងស្រី២០០០០នាក់ ត្រូវបានរំលោភ» នកន្ល្រងសម្លាប់រង្គាលចំនួន៣៨៨កន្ល្រង និងរណ្តាសាកសពរួមចំនួន១៩.៧៤៤រណ្តា (196prisons,309massgravesand19744gravepits)

RwandaApril 4-mid July, 1994» 800,000 people, mostly ethnic Tutsis and moderate Hutus, were killed, primarily with machetes, in a hundred days; » 2 million Hutus fled the country for fear of retaliation. The majority continues to live in Burundi, Tanzania, Uganda and DRC; » 57,000 Rwandan refugees are still living in various states of Africa.

រ្វ៉ាន់ដា៦ ម្រសា ដល់ ១៧ កក្កដា ១៩៩៤»ប្រជាជនប្រហ្រល៨០០០០០នាក់ ស្ទើរត្រតទាំងអស់ជាជនជាតិទូសុីនិងហ៊ូទូនិយមកណា្តាល ត្រូវបានសម្លាប់ដោយកាំបិតនៅក្នុងរយៈព្រល១០០ថ្ង្រ។» ប្រជាជនហ៊ូទូប្រមណ ២លាននាក់បានចាកច្រញពីប្រទ្រសដោយភាពភ័យខា្លាចនឹងការ សងសកឹ។ពកួហ៊ទូូភាគច្រើនបានបន្ដរសន់ៅក្នងុប្រទ្រសប៊រូនុឌី (Burundi)តាន់ហ្សានៀ(Tanzania)អ៊ុយហា្គាដា(Uganda) និងកុងហ្គា(Congo)។»ជនភៀសខ្លួនជនជាតិរ្វ៉ាន់ដា៥៧០០០នាក់កំពុងត្ររស់ នៅក្នុងប្រទ្រសមួយចំនួននៅអាហ្រ្វិក។

55

Cambodia1975-1979» During the genocide in Cambodia, approximately 1.7 million people were murdered by the Pol Pot regime (21% of the country’s population) » 158 prisons were run by Pol Pot’s Khmer Rouge regime » 309 mass-grave sites with an estimated total of 19,000 grave pits

ប្រទ្រសកម្ពុជា ១៩៧៥-១៩៧៩» ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាប្រមណ១លាន៧ស្រននាក់បានត្រូវបាន សម្លាប់ក្នុងរបបប្រល័យពូជសាសន៍ប៉ុលពតដ្រលត្រូវជា ២១ភាគរយន្រចំនួនប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាទាំងអស់។» របបខ្ម្ររក្រហមបានបង្កើតមន្ទីរឃុំឃាំងចំនួន១៩៦កន្ល្រង» មនកន្ល្រងសម្លាប់រង្គាលចំនួន៣៨៨កន្ល្រង និងរណ្តាសាកសពរួមចំនួន១៩.៧៤៤រណ្តា (196prisons,309massgravesand19744gravepits)

THE RESCUERS

the holocaustហូលខូស

77

the holocaust

កាវាលីយ៊ឺ ម៉្ររីយ៉ូ មរត្រលា"គ្រួសាររបស់ខ្ញុំបានមនក្រុមហ៊ុនបោះពុម្ភមួយ។ពួកយើងមនមិត្តភក្តិជាច្រើនដ្រលមនមុខរបរដូចគ្នាជាជនជាតិជ្វីប។ឪពុករបស់ខ្ញុំបានប្រប់ខ្ញុំថមិត្តភក្តិទាំងន្រះត្រូវការការលាក់កំបាំងហើយតាំងពីឪពុកខ្ញុំបានចូលមន្ទីរព្រទ្យមកគត់បានឲ្យខ្ញុំយកឡានជូនពួកគ្រទៅកសិដា្ឋានមួយនៅឯជនបទ។ខ្ញុំទទួលបានបង្អ្រមពីក្រុមទាហានអ៊ីតាលីនិងធ្លាប់និយាយពីហានិភ័យនានា។ដូច្ន្រះខ្ញុំបានស្លៀកពាក់ជាអ្នកបើកឡានឲ្យគ្រហើយបានយកប្តីប្រពន្ធមួយគូទៅកសិដា្ឋានមួយកំឡុងព្រលសង្រ្គាមលោកលើកទីមួយ។ខ្ញុំបានបន្តថ្ររក្សាពួកគត់នៅទីនោះ។ខ្ញុំបានគ្រចខ្លួនពីការចាប់ខ្លួននិងសម្លាប់ជាច្រើនដង។

Cavalier Mario Martella “My family owned a printing company. We had friends that were in the same business and who were Jewish. My father told me that these friends needed to be hidden and since my father was in the hospital at that time he needed me to drive them to a farm in the country. I had deserted from the Italian army and was used to taking risks. So, I dressed as a chauffeur and took the couple to the farm where during the course of the war I continued to look after them. I actually escaped from being arrested or killed several times.”

the holocaust

អានទ្រ ហ្គ្រល្រនខ្ញុំមិនអាចយល់ហ្រតុអ្វីបានជាពួកអាល្លឺម៉ង់អាចចាកច្រញទៅបនា្ទាប់ពីក្ម្រងៗនោះទ្រ។ខ្ញុំកំពុងនៅឯគណៈក្រុមប្រឹក្សាសាលា។នាយកសាលាបានយល់ព្រមឲ្យកន្ល្រងសា្នាក់នៅទៅក្ម្រង១២នាក់ជាជនជាតិជ្វីប។ក្នុងយប់មួយហ្គ្រសតាពូបានមកដល់ហើយបានយកពួកក្ម្រងៗជនជាតិជ្វីបទាំងអស់នោះទៅ។ក្ម្រងៗទាំងអស់នោះមិនដ្រលឃើញមកវិញទ្រ។ខ្ញុំបាននិយាយទៅជនជាតិអាល្លឺម៉ង់។ខ្ញុំពិតជាឆ្កួតណាស់ហើយខ្ញុំបាននិយាយទៅកាន់ទាហានរបស់ហ្គ្រសតាពូថ“តើអ្នកមិនមនភាពខា្មាសអៀនអីទ្រឬក្នុងការធ្វើសង្រ្គាមមួយប្រឆាំងនឹងកុមរ?ពួកគ្រមិនម្រនជាមនុស្សព្រញវ័យទ្រ!“គត់បាននិយាយត្រឡប់វិញថ“ប្រសិនបើអ្នកមិនចង់ត្រូវបានគ្រនាំទៅព្រលដ្រលពួកគ្រព្រញវ័យដូច្ន្រះអ្នកត្រូវត្រកម្ទ្រចពួកគ្រក្នុងព្រលដ្រលពួកគ្រកំពុងត្រនៅតូចហើយក្ម្រង។“ខ្ញុំមិនដ្ររភ្ល្រចពាក្យទាំងនោះទ្រ។

Andree Gallen“I could not understand why the Germans would go after children. I was living in a boarding school. The principal of the school had agreed to harbor twelve Jewish children. One night, the Gestapo came and took those Jewish children, who never came back. I was talking to the German. I was so mad, I said to one of the Gestapo soldiers: “Aren’t you ashamed to be at war against children? They aren’t adults after all!” He answered back: “If you do not want to be taken over by roaches when they reach adulthood, you need to crush them while they are still small and young”. I’ll never forget that.”

99

the holocaust

ត្រូស ម្រនជ័រ"នៅឆា្នាំ១៩៤៣ខ្ញុំបាននាំក្ម្រងៗជនជាតិជ្វីបដើម្បីស្វ្រងរកកន្ល្រងសុវត្ថិភាពដើម្បីលាក់ខ្លួនដ្រលន្រះគឺជាការងរមួយដ៏លំបាកបំផុត។នៅព្រលនោះខ្ញុំបានស្លៀកពាក់ជាអ្នកត្រួតពិនិត្យប្រព័ន្ធទូរស័ព្ទហើយបានយកក្ម្រង១២នាក់ជនជាតិជ្វីបទៅលាក់ទុក។ខ្ញុំបានរួមដំណើរជាមួយពួកគ្រទីដល់កន្ល្រងមួយដ្រលពួកគ្របានជិះរថភ្លើងទៅកន្ល្រងមួយហើយពួកគ្រអាចជិះទូកបន្តទៅតំបន់ជនបទមួយនៅហូឡង់។ព្រលដ្រលពួកគ្របានឡើងជិះទូករួចរល់ទូកប្រងរបស់អាល្លឺម៉ង់បានប្រទះភ្ន្រកឃើញពួកគ្រ។ក្ម្រងម្នាក់ក្នុងចំណោមក្ម្រងៗទាំងអស់នោះបានក្រកឈរហើយស្រកជ្ររថ“អាជ្រូកអាល្លឺម៉ង់!“ពួកគ្របានបាញ់គត់។ទាំងអស់គ្នាបានរស់លើកល្រងត្រកុមរម្នាក់នោះទ្រដ្រលបានសា្លាប់នៅព្រលទូកបានលិច។ខ្ញុំមនសុបិន្តអាក្រក់ជារៀងរល់ព្រល។

Truss Menger“In 1943, I was taking Jewish children to a safe place to hide, which was a terribly difficult task. I dressed up as a German telephone operator and took 12 Jewish children into hiding. I accompanied them to a place where they were to take a train to a place and then they would catch a boat to a rural area of Holland. When they finally made it to the boat a German patrol boat spotted them. One of the children stood up and shouted, “You German Swine!!” They shot him. All but one child died when the boat capsized. I have nightmares about that all the time.”

rwandaរ្វ៉ាន់ដា

1111

rwanda

ឌូសាប៊ីម៉្រណាំ ជូស្រភីនជនជាតិទូសុីកំពុងត្រូវបានគ្រសម្លាប់រង្គាលក្នុងភូមិរបស់ខ្ញុំ។ខ្ញុំបានជួបអ្នកជិតខាងរបស់ពួកយើងជាមួយកូនស្រី២នាក់របស់គត់ហើយខ្ញុំបានប្រប់គត់ថ“តើអ្នកមិនឃើញអ្វីៗកំពុងត្រផ្លាស់ប្តូរទៅអាក្រក់ៗទ្រឬ?អ្នកគឺជាពួកទូសុី។តើអ្នកប្រឈមមុខជាមួយរឿងន្រះយា៉ាងដូចម្ត្រច?ទៅទៅតាមចំការច្រកនោះទៅហើយចូលក្នុងផ្ទះរបស់ខ្ញុំរួចលាក់ខ្លួនទៅ។“អ្វីៗបានផ្លាស់ប្តូរទៅរកភាពកាន់ត្រអាក្រក់ទៅៗហើយខ្ញុំបានប្រប់ប្តីរបស់ខ្ញុំថ“យើងត្រូវត្ររកវិធីលាក់ខ្លួនឬបិទបាំងពួកគ្រដើម្បីធនាថពួកគ្រនឹងមិនត្រូវបានគ្រសម្លាប់ក្នុងផ្ទះរបស់ពួកយើង។“គត់បាននិយាយថ“តើយើងអាចធ្វើអ្វីបាន?“ខ្ញុំបាននិយាយថ“អនុញ្ញាតឲ្យខ្ញុំទៅភូមិកំណើតរបស់ខ្ញុំហើយរកទូកច្រវមួយដ្រលខ្ញុំអាចបន្តដំណើរទៅកុងហ្គូ។“ក្នុងភូមិនោះពួកយើងបានរកឃើញទូកមួយ។បុរសនិងកូនស្រីរបស់គត់បានគ្រចខ្លួនបានសម្រច។

Josephine Dusabimana“Tutsis were being massacred in my village. I met our neighbor with his two daughters, I told him, “Don’t you see how things are turning worse? You are a Tutsi. How dare you wander around here? Go through that banana plantation, get in my house and hide there.’’ Things were turning very bad and I told my husband, “Let us find another hideaway for these people so that they do not get killed in our own house.” He said, “What can we do?” I said,

“Let us go to my native village and find a canoe that can take them to Congo.” At the village we found a canoe. The man and his two daughters fled successfully.”

rwanda

កាម្រហ្គឺរី អូហ្គូស្ទីន ស្រ្តីម្នាក់បានមកក្នុងផ្ទះរបស់ខ្ញុំហើយសុំចូលមកខាងក្នុង។ខ្ញុំបានសួរនាងថតើនាងបាននៅកន្ល្រងណាតាំងពីព្រលដ្រលការឈ្លានពានបានចាប់ផ្តើមហើយនាងបាននិយាយថនាងបានលាក់ខ្លួនក្នុងផ្ទះអ្នកជិតខាងជនជាតិហ៊ូទូមួយ។ខ្ញុំបានលាក់នាងនិងអ្នកដ៏ទ្រទៀតនៅក្នុងព្រតូចសម្បុកឃ្មុំដ្រលពួកសម្លាប់គ្រទាំងអស់នោះមិនហា៊ានចូលទៅ។ដូច្ន្រះពួកគ្រអាចលាក់ខ្លួននៅក្នុងព្រហើយចំណាយព្រលយប់ជាមួយពួកឃ្មុំ។វាពិតជាការកំសាកណាស់ដ្រលមិនធ្វើអ្វីសោះសម្រប់មនុស្សម្នាក់ដ្រលកំពុងត្រសា្លាប់នៅមុខអ្នក។

Augustin Kamegeri“A woman came to my home and asked to be let in. I asked her where she had been since the beginning of the assaults and she said she was hiding in a Hutu neighbour’s house. I hid her and others in small forest of bee trees that killers wouldn’t dare enter. So they would hide in the forest and spend the night among bees.

It is true cowardice to not do anything for someone dying right in your sight.”

1313

rwanda

ហ្រ្វាន់បួរីនឌី អ៊ីនូខមុនព្រលអំពើប្រល័ពូជសាសន៍បានកើតឡើងការរស់នៅជាមួយអ្នកជិតខាងគឺមនសភាពល្អប្រសើរ។ទំនាក់ទំនងរបស់ពួកយើងជាមួយពួកទូសុីនៅមនភាពល្អពីព្រះត្រពួកយើងបានច្រករំល្រកអ្វីគ្រប់យា៉ាង។បនា្ទាប់មកអ្វីៗបានផ្លាស់ប្តូរហើយប្រជាជនបានចាប់ផ្តើមមនជម្លាះជាមួយនឹងក្រុមកុលសម្ព័ន្ធនានា។ប៉ុន្ត្រវាជាការបង្រៀនរបស់រដា្ឋាភិបាលឲ្យស្អប់ពួកទូសុី។ខ្ញុំបានឲ្យពួកទូសុីពីរបីនាក់ឲ្យមកសា្នាក់នៅជាមួយខ្ញុំក្នុងផ្ទះរបស់ខ្ញុំ។គ្មានអ្នកណាមកអាចធ្វើបាបអ្នកបានទៀតទ្រ។អ្នកជិតខាងរបស់ខ្ញុំបានប្រប់ខ្ញុំភា្លាមថឲ្យបណ្ត្រញពួកគ្រច្រញពីផ្ទះរបស់ខ្ញុំក្នុងព្រលឆាប់ៗតាមត្រអាចទៅរួចប៉ុន្ត្រខ្ញុំបានប្រប់ពួកគ្រថ“ខ្ញុំដឹងថវាគ្រន់ត្រជាទំនាក់ទំនងរវាងពួកគ្រនិងខ្ញុំដ្រលពួកយើងចង់បានការរស់នៅជួបជុំគ្នាហើយខ្ញុំក៏មិនអាចដ្រញប្រជាជនរបស់ព្រះពីផ្ទះរបស់ខ្ញុំដ្ររ។“

Enoch Rwanburindi “Before the genocide, life in the neighborhood was good. Our relationship with the Tutsis was good too because we shared everything. Then things changed and people started persecuting the other ethnic group. But it was due to the Government teaching them to hate. I asked several of them to come and stay with me at my home. No one ever came to hurt them anymore. My neighbors rushed to advise me to evict the refugees from my home as soon as possible but I told them, “I know that the only relationship between them and me is that we pray in the same congregation but I cannot chase God’s people from my house.”

ប៊ូស្នៀ និងហ៊ើហ្សេហ្គេវីណាbosnia-

herzegovina

1515

bosnia-herzegovina

មីនាខ្ញុំបាននៅឯចំការហើយព្រលខ្ញុំមកដល់ផ្ទះវិញអ្នកជិតខាងរបស់ខ្ញុំភិមបាបាននិយាយថបុរសមូស្លីមម្នាក់បានរត់គ្រចខ្លួនពីការប្រហារជីវិតពីស្របហើយបានមកដល់មត់ទា្វាផ្ទះរបស់នាង។ខ្ញុំបាននិយាយពួកយើងត្រូវត្រជួយគត់ហើយនាងគួរត្រនាំគត់ទៅផ្ទះរបស់ខ្ញុំក្នុងព្រលយប់។ប៉ុនា្មានថ្ង្រក្រយមកមនអ្នកជិតខាងជនជាតិស្របៀម្នាក់បានមកហើយបានស្រកតវា៉ាដើម្បីស្វ្រងរកចៀមដ្រលបានបាត់។ខ្ញុំដឹងថគត់កំពុងព្យាយាមចង់ដឹងថតើមនអ្នកណាម្នាក់ឬក៏អ្វីដ្រលមនលក្ខណៈមិនធម្មតាក្នុងភូមិន្រះ។ហុីហឺតជាបុរសម្នាក់ដ្រលពួកយើងបានជួយបានស្ថិតក្នុងសា្ថានភាពដ៏អាក្រក់។ខ្ញុំបានលាក់គត់នៅជាន់លើបង្អស់ហើយពីរខ្រក្រយពួកយើងបាននាំគត់ច្រញដោយសុវត្ថិភាព។ហ្រតុអ្វីបានជាយើងជួយគត់?ខ្ញុំដឹងថវាអាចជាវិនាសកម្មដូចន្រះអាចកើតឡើងចំពោះក្ម្រងៗរបស់ខ្ញុំកូនប្រុសខ្ញុំនិងវាជារឿងមួយធម្មតាក្នុងការជួយមនុស្សម្នាក់ព្រលមនអាសន្ន។

Mina Jahic“I was in the field and when I got home, my neighbor Pemba said that a Muslim man had escaped from an execution from the Serbs and had come to her door. I said we must save him and that she should bring him to my house during the night. A few hours later, one Serbian neighbor came and claimed he was trying to find lost sheep. I knew he was trying to check if there was anyone or anything unusual in the village. Fehrid, the man we saved, was in a terrible condition. I hid him on the top floor and two months later we brought him to safety. Why did I save him? I knew that the same fate could happen to my children, to my sons, and it was totally normal to help a man in trouble.”

bosnia-herzegovina

បូរីវូជី និងល្យូប៊ិនកា លីលាក់មុនព្រលមនសង្រ្គាមពួកយើងបានរស់នៅជាមួយអ្នកជិតខាងរបស់ពួកយើងដោយគ្មានបញ្ហាអ្វីទ្រ។ដូច្ន្រះសង្រ្គាមបានធ្វើឲ្យយើងភា្ញាក់ផ្អើលហើយពួកយើងគិតថអ្វីៗត្រូវបានបញ្ឈប់។អ្នកជិតខាងរបស់យើងដ្រលជាជនជាតិមូស្លីមបានមកជួបយើងជាមួយប្រពន្ធនិងកូនបីនាក់របស់គត់បានសួរខ្ញុំថ“តើពួកយើអាចមកនៅជាមួយអ្នកបានទ្រ?“ខ្ញុំបាននិយាយថ“បាន,ចូលមក។“ដូច្ន្រះខ្ញុំបានឲ្យពួកគ្រនូវបន្ទប់មួយដ្រលជាកន្ល្រងក្ម្រងៗនិងស្រ្តីសា្នាក់នៅព្រលថ្ង្រ។ខ្ញុំបានឃើញទាហានកំពុងស្វ្រងរកបុរសដ្រលនៅក្នុងផ្ទះរបស់ខ្ញុំ។ពួកគ្របានសួររកគត់ថ“តើគត់ន្រះនៅកន្ល្រងណា?“ព្រលដ្រលខ្ញុំត្រឡប់មកវិញខ្ញុំក៏បាននិយាយប្រប់គត់ថ“ខ្ញុំសូមទោសប៉ុន្ត្រទាហានកំពុងត្រស្វ្រងរកអ្នក។ដូច្ន្រះខ្ញុំមិនអាចលាក់កំបាំងអ្នកបានទៀតទ្រ។ក៏ប៉ុន្ត្រខ្ញុំនឹងទៅជាមួយអ្នកទៅកន្ល្រងមួយដ្រលមនសុវត្ថិភាពពីព្រះថកន្ល្រងន្រះពិតជាគ្រះថ្នាក់ណាស់សម្រប់អ្នកនិងខ្ញុំ។“ដូចន្រះព្រលលា្ងាចបុរសបីនាក់ក្នុងភូមិរបស់ខ្ញុំបានមកយកពួកគត់ជាមួយប្រពន្ធរបស់គត់ទៅប្រកបដោយសុវត្តិភាពតាមទឹកដីរបស់យើង។

Borivoje & Ljubinka Lelek“Before the war we lived with our neighbors without any problems. So the war surprised us and we thought that everything would be stopped. Our Muslim neighbor came with his wife and three children and asked me, “Can we come and stay with you?” I said, “Yes, come.” So I gave them a room where the children and woman stayed during the day. I saw the army searching for the man who was in my house. They asked his landlord, “Where is he?” When I came back, I said to him, “I’m so sorry, but the soldiers are looking for you, so I cannot hide you anymore. But I will go with you wherever is necessary, but here it is dangerous for you and for me.” So during the evening three men from our village took him together with his wife safely through our territory.”

1717

bosnia-herzegovina

ហ្សូរាន ម្រនដ័របាមព្រលដ្រលខ្ញុំបានឃើញមិត្តរបស់ខ្ញុំកំពុងត្រូវគ្រធ្វើបាបខ្ញុំបានដឹងថខ្ញុំជាមនុស្សម្នាក់ដ្រលអាចជួយពួកគត់បានដូចគ្នាទៅនឹងមនុស្សដ៏ទ្រទៀតដ្រលបានជួយជនជាតិជ្វីបនៅក្នុងព្រលសង្រ្គាមលោកលើកទី២។សមជិកក្រុមខ្ញុំម្នាក់ឈ្មាះអ៊ីប្រហាមមនកូនប្រុសម្នាក់ដ្រលជាអ្នកធ្លាប់បានបម្រើការងរជាយោធនៅព្រលនោះ។ម្តយរបស់គត់បានភ័យខា្លាចថពួកគ្រប្រហ្រលនឹងយកកូនរបស់គត់ទៅ។ពួកគ្របានសួរខ្ញុំថតើខ្ញុំអាចជួយពួកគ្រឲ្យចាកច្រញពីប្រទ្រសបានដ្ររឬទ្រ។ខ្ញុំបានឲ្យពួកគ្រនូវសំបុត្រកំណើតរបស់កូនប្រុសខ្ញុំខ្ញុំបានឲ្យពួកគ្ររៀនអំពីប្រវត្តិគ្រួសាររបស់ខ្ញុំហើយបង្រៀនពួកគ្រពីរបៀបហៅឈ្មាះគ្រួសាររបស់ខ្ញុំនិងអ្វីៗទាំងអស់។នៅម៉ាងប្រំព្រលព្រឹកមួយខណៈព្រលដ្រលបម្រមគោចររបស់ប៉ូលីសនៅជាធរមនខ្ញុំបានរៀបចំដើម្បីយកពួកគ្រច្រញពីមូស្ត្ររ។

“When I saw my friends being persecuted I realized that I was the one that could help those people, the same as how others helped the Jews during World War II. One of my colleagues, Ibrahim, had a son who was at that time ready to serve in the military. His mother was afraid that they might take him. They asked me if I could help them leave the country. I gave them my son’s birth certificates, made them learn my family’s history, and taught them how to pronounce my family’s names and everything. At five o’clock one morning, while the police curfew was still on, I managed to get them out of Mostar.”

Zoran Mandlebaum

cambodiaប្រទ្រសកម្ពុជា

1919

cambodia

ណុត ស្រងក្នុងឆា្នាំ១៩៧៥ខ្ញុំបានមកដល់ភូមិមួយដ្រលខ្ញុំបានធ្វើការក្នុងអង្គភាពផលិតទឹកត្នាត។ខ្ញុំបានឡើងត្នាតដើម្បីយកទឹកត្នាតសម្រប់ធ្វើស្ករ។ខ្ញុំបានឲ្យវាទៅប្រជាជនដ្រលបានមកស្នើសុំជំនួយពីខ្ញុំ។បុរសម្នាក់ឈ្មាះថជំនោរបានរត់គ្រចពីខ្ម្ររក្រហម។ព្រលដ្រលជំនោរបានមកដល់ភូមិន្រះគត់បានសួរខ្ញុំថ“សមមតិ្ត!សូមអនុញ្ញាតឲ្យខ្ញុំធ្វើការជាមួយអ្នកផង។គ្រប្រុងនឹងសម្លាប់ខ្ញុំហើយ។“គត់បានស្នើឲ្យខ្ញុំរក្សាវត្តមនរបស់គត់ជាការសម្ងាត់។ដូចន្រះខ្ញុំបានអនុញ្ញាតឲ្យគត់ធ្វើការជាមួយខ្ញុំ។ខ្ញុំពិតជាមនការបារម្ភណាស់អំពីសន្តិសុខរបស់ខ្ញុំ។ប្រសិនបើពួកគ្រដឹងថខ្ញុំបានលាក់កំបាំងខា្មាំងរបស់អង្គការខ្ញុំពិតជាត្រូវគ្រសម្លាប់ហើយ។ខ្ញុំបានសម្រចចិត្តជួយគត់ទៅទោះបីជាយា៉ាងណាក៏ដោយ។

Nut Seng“In 1975, I arrived in the village I worked in palm juice production. I climbed the trees to get palm juice for sugar. I secretly gave it to people who came asking for help. One man named Chumno ran to escape from the Khmer Rouge. When Chumno arrived at this village, he asked me

“Comrade please let me do work for you. I am going to be killed.” He asked me to keep his presence a secret. So, I allowed him to work with me. I was really worried about my security. If they knew that I hid an enemy of Angkar, I would have been killed. I decided to help him anyway.”

cambodia

ហ៊យ សារិនកំឡុងព្រលគម្រប់ខួបន្រខ្រកញ្ញាទី៣០ខ្ញុំបានយកតួនាទីន្រះដើម្បីជួយប្រជាជនរប់រយអ្នក។ខ្ញុំអាចជួយប្រជាជនដោយឲ្យពួកគ្រនូវថ្នាំព្រលណាដ្រលពួកគ្របានមកស្នើសុំខ្ញុំ។ពួកគ្រមិនដ្ររត្រឡប់ទៅវិញដោយដ្រទទ្រប្រសិនបើពួកគ្របានស្នើសុំខ្ញុំនូវអ្វីមួយ។ប្រសិនបើខ្ញុំបានគិតថខ្ញុំគួរឲ្យពួកគ្រអង្ករ១០គីឡូខណៈព្រលដ្រលសា្ថានភាពមិនសូវល្អខ្ញុំនៅត្រឲ្យពួកគ្រយា៉ាងហចណាស់មួយគីឡូ។ខ្ញុំគឺគ្រន់ត្រប្រប់ទៅចុងភៅថពួកគ្រត្រូវត្រឲ្យប្រជាជនដ្រលជាឧទាហរណ៍ផ្អកប្រហុកមួយគីឡូនិងអង្ករមួយគីឡួ។កំឡុងព្រលនោះជាព្រលដ្រលប្រជាជនកំពុងត្រូវបានគ្រសម្លាប់ខ្ញុំគឺជាមនុស្សត្រម្នាក់ដ្រលបានត្រៀមទុកផ្លូវសម្រប់ប្រជាជនរត់គ្រចខ្លួនពីឆ្លូងទៅស្រុកព្រះស្ត្រច។គ្រប់កន្ល្រងទាំងអស់ដ្រលខ្ញុំបានទៅពួកគ្របានគ្រងនឹងសម្លាប់ពួកយើង។វាគឺនៅខ្រមិថុនាឆា្នាំ១៩៧៨។កំឡុងព្រលនោះការច្បាំងដ៏សាហាវត្រូវបានផ្តតទៅលើតំបន់២០២១និង២២។ពួកគ្របានយកប្រជាជនពីតំបន់ទាំងន្រះត្រូវបានសម្លាប់នៅឯស្រុកបាកានក្នុងខ្រត្តពោធិសាត់។ប៉ុន្ត្រពួកគ្របានធ្វើវាហាក់បីដូចជាការយកល្រសដោយពួកគ្រធ្វើការជម្លៀសប្រជាជនទៅកន្ល្រងផ្ស្រងទៀត។ខ្ញុំបានជួយប្រជាជន១១នាក់ពីតំបន់របស់ខ្ញុំឲ្យរត់គ្រចខ្លួន។ខ្ញុំសប្បាយចិត្តណាស់ពីព្រះខ្ញុំបានមនឪកាសបានជួយប្រជានជន។ប្រសិនបើខ្ញុំមិនបានធ្វើអំពើល្អទ្រប្រហ្រលខ្ញុំគ្មានព្រលន្រះទ្រ។ខ្ញុំមិនបានចង់បានអ្វីពីពួកគ្រទ្រខ្ញុំគ្រន់ត្រត្រូវការកិត្តិយស។

Huy SarinDuring the time when there were killings, I was the one who paved the way for people to escape from Chhlong to Preah Sdech Districts. Everywhere we went, they attempted to kill us. It was in June 1978. During that time, the fierce attacks were targeted at Region 20, 21 and 22. They took the people from these regions to be killed in Bakan District in Pursat Province. But they did it by pretending that they were moving the people to other places. I helped 11 people from my zone to escape. I am happy because I was lucky and had a chance to help people. If I did not do good things, perhaps there is no today for me. I did not want something from them. I only needed honor.”

2121

cambodia

ង្រន ងួនញុំបានឮសម្ល្រងទម្លាក់គ្រប់ប្រកខណៈព្រលដ្រលខ្ញុំកំពុងត្រនៅក្នុងផ្ទះរបស់ខ្ញុំ។ខ្ញុំបានដើរតម្រង់ទៅសាលាបាលីដ្រលជាកន្ល្រងប្រុសៗត្រូវបានឃុំឃាំង។ខ្ញុំបានទម្លាយទា្វាដ្រលជាប់សោរដោយប្រើពូថៅរបស់ខ្ញុំដើម្បីដោះល្រងមនុស្សដ្រលជាប់ឃុំហើយខ្ញុំបានប្រប់ពួកគ្រឲ្យរត់ទៅឲ្យឆា្ងាយ។បនា្ទាប់មកខ្ញុំបានចាកច្រញពីសាលាបាលីឆ្ពោះទៅវត្តហើយខ្ញុំបានជួបបុរសម្នាក់បាននិយាយមកខ្ញុំថ“ខ្ញុំនឹងជួយអ្នក“។គត់និងខ្ញុំបានបំប្រកទា្វារវត្តដើម្បីដោះល្រងស្រ្តីក្នុងនោះ។អ្នកខ្លះមិនអាចលោតរំលងរបងវត្តផងព្រះត្រពួកគ្របានអស់កម្លាំងជាខា្លាំងប៉ុន្ត្រខ្ញុំបានជួយពួកគ្ររត់ទៅឆា្ងាយ។

Ngen Ngon“I heard bomb explosions while I was living at my home. I went straight to the Pali school where men were detained. I struck the door lock by using my axe to release the detained people, and I told them to run away. Then I left the Pali school for the Buddhist temple and I met a released man who said to me, “I’ll help you.” He and I broke the door of the temple to release the women. Some of them could not jump over the fence of the pagoda because they were exhausted. But I helped them run away.”

cambodia

ឃ៊ន អាងក្នុងឆា្នាំ១៩៧៧ខ្ញុំបានជួយបុរសម្នាក់សាមិត្តដ្រលជាអ្នកតំណាងស្រុកក្រក។ថ្ង្រមួយខ្ញុំបានទទួលបញ្ជាទៅសម្លាប់គត់ហើយយកត្រក់ទ័ររបស់គត់។ម្ររបស់ខ្ញុំបាននិយាយថ“កុំឲ្យខា្មាំងគ្រចខ្លួនបានឲ្យសោះ។“នៅព្រលយប់ខ្ញុំបានហៅសាមិត្តដើម្បីទៅនោមជាមួយខ្ញុំ។គត់បានទៅជាមួយខ្ញុំហើយខ្ញុំបានឲ្យគត់រត់ទៅឲ្យឆា្ងាយ។ខ្ញុំមនអារម្មណ៍ភ័យខា្លាចបនា្ទាប់ពីខ្ញុំបានប្រប់គត់ឲ្យរត់។ប្រសិនបើគត់មិនព្រមរត់នោះខ្ញុំនឹងកា្លាយទៅជាមនុស្សទីមួយដ្រលត្រូវគ្រសម្លាប់។ខ្ញុំពិតជាសប្បាយចិត្តណាស់ព្រលដ្រលគត់បានរត់ទីឆា្ងាយ។គត់អាចនៅរស់ហើយខ្ញុំក៏អាចនៅមនជីវិតផងដ្ររ។

Khon Ang“In 1977, I helped a man, Samit, who was the representative of Krek District. One day, I was ordered to kill him and take his tractor. My boss said, “Do not let the enemy escape.” At night, I asked Samit to accompany me to urinate. He accompanied me and I let him run away. I felt afraid myself after I had told him to run away. If he would not run, I would be the one who had to run. I was very happy when he ran away. He could survive and I also could survive.”

2323

cambodia

ហង រមនី ព្រលខ្ញុំមនអាយុប្រមណជា១៣ឬ១៤ឆា្នាំពួកយើងត្រូវបានបង្ខុំឲ្យច្រញពីផ្ទះ។ពួកយើងបានទៅរស់នៅក្នុងស្រុកព្រឈរ។ន្រះគឺជាកន្ល្រងដ្រលបុរសម្នាក់ដ្រលខ្ញុំបានជួយសង្រ្គោះរស់នៅ។បុរសនោះបានលាក់ខ្លួនគត់នៅលើដើមត្នាតពីទាហានប៉ុលពតហើយគត់អាចចុះមកក្រមបានត្រនៅព្រលយប់ប៉ុណោ្ណោះ។គត់បានលាក់ខ្លួនពីព្រះគត់ជាទាហានប៉ុលពត។គត់បានច្រញពីជួរដោយមិនបានប្រប់ព័ត៌មនទៅម្របញ្ជាការរបស់គត់។ពួកយើងមិនមនស្រចក្តីកា្លាហានក្នុងការទុកគត់ឲ្យនៅក្នុងផ្ទះរបស់យើងទ្រ។ប្រសិនបើគត់សា្នាក់នៅហើយត្រូវគ្រចាប់បាននោះគ្រួសាររបស់ខ្ញុំពិតជាមនបញ្ហា។ប្រសិនបើគត់ត្រូវបានគ្រសម្លាប់នោះគ្រួសាររបស់គត់នឹងត្រូវបានគ្រសម្លាប់ដូចគ្នា។ម្តយរបស់ខ្ញុំបានប្រប់ខ្ញុំឲ្យយកគត់ទៅព្រទទឹងជាកន្ល្រងដ្រលមនយានយន្តយោធជាច្រើន។ខ្ញុំបានយកគត់ទៅជាមួយកង់របស់ខ្ញុំ។បនា្ទាប់មកគត់បានចូលទៅក្នុងឡានយោធមួយ។

Hang Romny“I was about thirteen or fourteen when we were forced to leave home. We went to live in Prey Chor district. This is where the man I saved lived. The man hid himself in a palm tree from Pol Pot troops and only came down at night. He was hiding because he was a Pol Pot soldier. He had left the camp without informing his commander. We didn’t dare keep him in our house. If he stayed and was caught, my family would get in trouble. If he were killed, his whole family would be killed too.

My mom told me to take him to Prey Tor Teng where there were many military vehicles. I took him there by bike. Then he got into one of the military vehicles.”

cambodia

ឌ៊ចគាមការងរជួយសង្រ្គោះមួយក្នុងចំណោមរបស់ខ្ញុំគឺបានជួយប្រជាជនឲ្យគ្រចខ្លួនទៅវៀតណាម។ពួកយើងបានគិតថប្រសិនបើនៅត្របន្តការរស់នៅក្នុងព្រន្រះនោះថ្ង្រណាមួយពួកយើងនឹងត្រូវពួកខ្ម្ររក្រហមរកឃើញហើយសម្លាប់ចោល។បនា្ទាប់មកពួកយើងបានសម្រចចិត្តទៅប្រទ្រសវៀតណាម។ការងររបស់ខ្ញុំគឺត្រូវគ្រប់គ្រងប្រជាជនក្នុងក្រុម។ពួកយើងបានប្រប់ប្រជាជនដ្រលមនកូនតូចៗថ“សូមកុំឲ្យកូនរបស់អ្នកយំឲ្យសោះ!“អ្នកខ្លះដ្ររមនកូនតូចៗដ្រលបាននៅជាមួយពួកយើងបានបិទមត់កូនរបស់ពួកគ្រដើម្បីឲ្យមនភាពសា្ងាត់។ជាអកុសលក្ម្រងតូចៗជាច្រើនបានសា្លាប់ពីព្រះត្រពួកគ្រមិនអាចដកដង្ហើមបាន។ក្នុងជំហានដំបូងទៅវៀតណាមខ្ញុំបានប្រប់ប្រជាជនឲ្យរងចាំខ្ញុំប្រមណ៥០០ម៉្រត្រពីក្រយខ្ញុំ។អ្នករួមការងរជាមួយខ្ញុំឈ្មាះរើនិងខ្ញុំបានលូនចូលទៅក្នុងជំរុំទ័ពរបស់វៀតណាមជាមុនពីព្រះទីនោះសុទ្ធត្រមីន។ពួកយើងបានជួបទាហានវៀតណាមដ្រលបានចោលគ្រប់ប្រកដ្រគម្រមពួកយើង។ពួកយើងបានលើកដ្រឡើងលើ។ទាហានវៀតណាមបានឲ្យពួកយើងចូលទៅក្នុជំរុំពួកគ្រ។ពួកយើងបានជួយប្រជាជនជាង៧០០នាក់គ្រចខ្លួនទៅវៀតណាម។

Duch Keam“One of my rescue works was to help people escape to Vietnam. We thought that if we kept staying in the jungle, one day we would be found and killed by the Khmer Rouge. Then we decided to go to Vietnam. My task was to control people within my group. We told those who had babies, “Please don’t let your babies cry!” A few people who had babies and stayed with us shut their babies’ mouths to keep them quiet. Unfortunately, many babies died because they could not breathe. I knew how to demine, so I cleared the way if there were mines. However, many stepped on mines. Several lost their legs and a few were killed. On my first trip to Vietnam, I told people to wait about 500 meters behind me. My colleague, Rie, and I crawled into the Vietnamese territory first because there were a lot of mines. We met Vietnamese soldiers who threw a grenade to warn us. We put our hands up, and they let us enter their territory. We helped over 700 hundred people escape to Vietnam.

2525

cambodia

មស ព្រឿងក្នុងឆា្នាំ១៩៧៣ខ្ម្ររក្រហមបានយកពួកយើងទៅភាគខាងលិចភូមិឆ្រះភ្លើងនៅខ្រត្តកំពង់ស្ពឺ។នៅព្រលនោះខ្ញុំបានជួយប្រជាជនដោយឲ្យពួកគ្រនូវស្ករត្នោតពីព្រះខ្ញុំជាអ្នកទទួលខុសត្រូវសម្រប់ការផលិតទឹកត្នាតឲ្យទៅជាស្ករ។ខ្ញុំក៏បានជួយប្រជាជនមួយចំនួនដ្រលបានជាប់ឃុំ។តាសុទ្ធដ្រលជាអ្នកជាប់ឃុំនៅត្រពាំងអណ្តូង។ខ្ញុំបានបញ្ចុះបញ្ចូលពួកខ្ម្ររក្រហមកុំឲ្យសម្លាប់គត់ដោយនិយាយថគត់មិនមនកំហុសអ្វីទ្រហើយឳពុករបស់គត់ក៏មិនម្រនជាប៉ូលីសឬទាហានលន់នល់ទ្រ។ប្រសិនបើខ្ញុំមិនប្រប់ពួកគ្រ(ខ្ម្ររក្រហម)ដូចន្រះពួកគ្រអាចយកពួកគ្រទៅសម្លាប់បាត់ហើយ។ពួកគ្រ(ខ្ម្ររក្រហម)មិនបានចោទប្រកាន់ខ្ញុំចំពោះការជួយខា្មាំងទ្រពីព្រះខ្ញុំសា្គាល់ពួកគ្រហើយពួកគ្រក៏ទុកចិត្តខ្ញុំដ្ររ។ក្រយមកខ្ម្ររក្រហមបានស្នើឲ្យខ្ញុំដឹកនាំប្រជាជនទៅធ្វើការនៅទំនប់មួយហៅថអូចា។ពួកគ្របានហៅប្រំពីរសហករឲ្យមកខ្ញុំហើយខ្ញុំត្រូវត្រគ្រប់គ្រងពួកគ្រ។ព្រលនោះមនរប់ពាន់អ្នក។ខ្ញុំបានច្រកប្រជាជនទាំងនោះជាពីរក្រុមហើយក្រុមនិមួយៗបានបញ្ចូលគ្នាបីសហករកន្លះ។គម្រងរបស់អង្គការទាមទារឲ្យពួកយើងបញ្ចប់ការសាងសង់ទំនប់ក្នុងរយៈព្រល១៥ថ្ង្រ។បនា្ទាប់មកពួកគ្រ(កម្មាភិបាលជាន់ខ្ពស់)បានហៅខ្ញុំឲ្យទៅជួបពួកគ្រម្តងទៀត។ពួកគ្របាននិយាយថខ្ញុំមិនអាចគ្រប់គ្រងក្រុមបានទ្រ។ខ្ញុំបាននិយាយថវាពិតណាស់។បនា្ទាប់មកពួកគ្របាននិយាយ“ដូច្ន្រះអ្នកត្រូវត្រចាប់ខ្លួនប្រជាជន២០នាក់ហើយសម្លាប់ចោល។“ពួកគ្របាននិយាយថប្រសិនបើខ្ញុំមិនអាចធ្វើវាបានទ្រនោះពួកគ្រនឹងសម្លាប់ខ្ញុំចោល។ខ្ញុំបានគិតថឥឡូវន្រះវាគឺជាបញ្ហាជីវិតនិងការសា្លាប់ហើយ។

Meas Proeung“In 1973, the Khmer Rouge took us to the west, to Pleung Chess Village in Kampong Speu Province. At that time, I helped people by giving them palm sugar, because I was responsible for producing palm juice to make palm sugar.

I also helped some people who were jailed, like Ta Soth, who was put in jail in Trapeang Andoung. I convinced the Khmer Rouge committee not to kill him by saying he was innocent, and that his father was not a policeman or a soldier of Lon Nol. If I had not told them this, they would have taken him to be killed. They [the Khmer Rouge] did not accuse me of helping the enemies because I knew them and they trusted me.”

cambodia

កាវាលីយ៊ឺ ម៉្ររីយ៉ូ មរត្រលា

Aki Ra

"គ្រួសាររបស់ខ្ញុំបានមនក្រុមហ៊ុនបោះពុម្ភមួយ។ពួកយើងមនមិត្តភក្តិជាច្រើនដ្រលមនមុខរបរដូចគ្នាជាជនជាតិជ្វីប។ឪពុករបស់ខ្ញុំបានប្រប់ខ្ញុំថមិត្តភក្តិទាំងន្រះត្រូវការការលាក់កំបាំងហើយតាំងពីឪពុកខ្ញុំបានចូលមន្ទីរព្រទ្យមកគត់បានឲ្យខ្ញុំយកឡានជូនពួកគ្រទៅកសិដា្ឋានមួយនៅឯជនបទ។ខ្ញុំទទួលបានបង្អ្រមពីក្រុមទាហានអ៊ីតាលីនិងធ្លាប់និយាយពីហានិភ័យនានា។ដូច្ន្រះខ្ញុំបានស្លៀកពាក់ជាអ្នកបើកឡានឲ្យគ្រហើយបានយកប្តីប្រពន្ធមួយគូទៅកសិដា្ឋានមួយកំឡុងព្រលសង្រ្គាមលោកលើកទីមួយ។ខ្ញុំបានបន្តថ្ររក្សាពួកគត់នៅទីនោះ។ខ្ញុំបានគ្រចខ្លួនពីការចាប់ខ្លួននិងសម្លាប់ជាច្រើនដង។

“I laid many landmines when I was a child soldier. I laid them for many different armies. I knew they were bad when I saw animals and my friends killed by them. Now I clear landmines because I want to make my country safe for my people, and so that other Cambodians do not have to live with the fear of dying. I don’t want anyone else to see their friends and children killed by these terrible weapons.

When I stopped being a soldier I cleared landmines and other unexploded ordinance by myself. I started a small museum to tell the world about these awful weapons and I brought wounded and orphaned children there so they could be safe.

Now I clear landmines and UXOs with my demining NGO. We are called “Cambodian Self Help Demining”. We are ex-child soldiers, widows, mothers, fathers, university graduates and small villagers, working to make our country safe.”

Aki Ra

Aki Ra's story is testament to the courage and determination of many men and women who are today working to heal their country after genocide.

អាគី រា៉្រ

2727

“If I did not do good things, perhaps there is no today for me.”

Huy Sarin, rescuer

Genocide is any of the following acts:Committed with the aim to destroy, in whole or in part, a national, ethnical, racial or religious group, namely: » Killing members of the group; » Cause serious physical or mental harm to members of that group; » Deliberately inflicting on the group conditions of life calculated to total or partial physical destruction; » Imposing measures intended to prevent births within the group; » Forcing children to move that group to another group.

[Article II of the Convention of United Nations]

អំពើប្រល័យពូជសាសន៍គជឺាអពំើមយួកន្ងុចណំោមអពំើខាងករ្ោមដែលបានបរ្ពរ្តឹត្កន្ងុគោលបណំងបផំល្ចិបផំល្ាញទាងំសរ្ងុឬមួយផ្ន្រកន្រក្រុមជនជាតិជាតិពន្ធុពូជសាសន៍ឬសាសនាណាមួយដូចជា៖ក)ការធ្វើមនុស្សឃាតទៅលើសមជិកន្រក្រុមខ)ការធ្វើឲ្យរបួសយា៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់រូបរងកាយឬសតិបញ្ញាសមជិក្រុមគ) ការធ្វើដោយច្រតនាឲ្យក្រុមន្រះទទួលរងនូវសា្ថានភាពរស់នៅមួយដ្រលបានរៀបចំឡើងសម្រប់បំផ្លិចបំផ្លាញរងកាយទាំងស្រុងឬមួយផ្ន្រកឃ)ការដាក់នូវវិធនការនានាដ្រលមនបំណងររំងមិនឲ្យមនការផ្ដល់កំណើតទារកង)ការបញ្ជូនកុមរដោយបង្ខំពីក្រុមមួយទៅក្រុមមួយផ្ស្រងទៀត។(អនុសញ្ញាអង្គការសហប្រជាជាតិមត្រ២)

Media

Braenchild