The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

26
Ankara University, Journal of Faculty of Educational Sciences, year: 2007, vol: 40, no: 1, 243-268 The Perceptions of Shy and Non-Shy Students Emine DURMUŞ * ABSTRACT: The purpose of the present study is to describe the perceptions of Shy and Non-Shy Students. Two questionnaire were used. Shyness Scale and an open-ended questionnaire. The shyness scale was given to the students and the second questionnaire was given to subjects to gather their perceptions about themselves. The study is descriptive one. Subject is of 225 university students attending the Faculty of Educational Sciences of Ankara University. SPSS was used for statistical analysis. The results of the analysis of Chi-Square indicated that 36.0 % of the subjects with high scores from the shyness scale, perceive themselves as shy person. On the other hand, 2.0 % of subjects with low scores describes themselves as “shy” in the questionnaire. 85.7 % of subjects with high scores declared they want to join an interpersonal group programs 14.3 % of the students with low scores did not want to join to this kind of group programs. Results were interpreted and discussed according to the relevant studies in the literature and future suggestions were made. Key Words: Shyness, shy and non-shy, perception personality trait, university student SUMMARY Purpose and Significance. Psychological surveys find that substantial numbers of people regard themselves as shy (Zimbardo,1975). The paucity of research in the past owes much to the domination of the study of * Dr. Inonu University. Faculty of Education. [email protected]

Transcript of The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Page 1: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

243 Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences year 2007 vol 40 no 1 243-268

The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Emine DURMUŞ

ABSTRACT The purpose of the present study is to describe the

perceptions of Shy and Non-Shy Students Two questionnaire were

used Shyness Scale and an open-ended questionnaire The shyness

scale was given to the students and the second questionnaire was

given to subjects to gather their perceptions about themselves The

study is descriptive one Subject is of 225 university students

attending the Faculty of Educational Sciences of Ankara University

SPSS was used for statistical analysis The results of the analysis of

Chi-Square indicated that 360 of the subjects with high scores from

the shyness scale perceive themselves as shy person On the other

hand 20 of subjects with low scores describes themselves as ldquoshyrdquo

in the questionnaire 857 of subjects with high scores declared they

want to join an interpersonal group programs 143 of the students

with low scores did not want to join to this kind of group programs

Results were interpreted and discussed according to the relevant

studies in the literature and future suggestions were made

Key Words Shyness shy and non-shy perception personality

trait university student

SUMMARY

Purpose and Significance Psychological surveys find that substantial numbers of people regard themselves as shy (Zimbardo1975) The paucity of research in the past owes much to the domination of the study of

Dr Inonu University Faculty of Education edurmusinonuedtr

Emine DURMUŞ 244

individual differences in social behaviour by theories that prioritized the personality traits of extraversion and neuroticism neither of which captures what is commonly understood by shyness The neglect was perhaps more apparent than real in that many of the concerns expressed by shy people were addressed in the psychological literature but were labelled in diverse ways for example as reticence social skills deficits or more recently social phobia

The aim of this study is to describe the perceptions related shyness of the students who are shy and not shy For that reason it was applied shyness scale to the students and with the scale open-ended questions were asked in order to describe the perceptual level of their shyness

Methods The aim of the present study is to describe the Perceptions of Shy and Non-Shy Students About Shyness Two questionnaire were used 1 Shyness Scale and 2 An open-ended questionnaire The shyness scale was given to the students and the second questionnaire was given to subjects to gather their perceptions about themselves The study is descriptive one Subject is of 225 university students attending the Faculty of Educational Sciences of Ankara University In the scale revisionconstruction sample of 326 college students the alpha coefficient of internal consistency reliability for the 20-item shyness scales was 94 (m = 518 sd = 136) and it correlated 96 with the original Cheek amp Buss 9-item shyness scale Shyness scala was revised by Guumlngoumlr (2001) Shyness scala used in the research was a 20-item Likert-type revised shyness scala with 5 point response format In terms of retest reliability the coefficient was calculated as 83 and tha Cronbach Alpha coefficient regarding the internal reliability consistenciy as 91 In testing the validity of the shyness scala the homogenous scales validity measure and self-evaluatin inventory in the social suations was utilized as sub-scales and its computed results have displayed relatively high correlation of 78

Results and Discussion The study is descriptive one Subject is of 225 university students attending the Faculty of Educational Sciences of Ankara University SPSS was used for statistical analysis The results of the analysis of Chi-Square indicated that 360 of the subjects with high scores from the shyness scale perceive themselves as shy person On the other hand 20 of subjects with low scores describes themselves as ldquoshyrdquo in the questionnaire The result of this research shows that students with high shyness level percept themselves more negatively (36 shy 347 lonely 298 avoid 21 touchy 194 excitable) 857 of subjects with high score declared they want to join an interpersonal group programs 143 of the students with low scores did not want to join to this kind of group programs Results were interpreted and discussed according to the relevant studies in the literature and future suggestions were made

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 245

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları

Emine DURMUŞ

OumlZ Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan

oumlğrencilerin kendileri ile ilgili algılarını belirlemektir Bu amaccedilla

oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği uygulanmış ve oumllccedilekle birlikte verilen

bilgi toplama formunda kendileri ile ilgili algıları sorulmuştur

Araştırma betimsel bir ccedilalışmadır Araştırma Ankara Uumlniversitesinde

oumlğrenimini suumlrduumlrmekte olan 255 oumlğrenci uumlzerinde yapılmıştır

Araştırma verilerinin istatistiksel analizi SPSS ortamında Kay-Kare

Testi (Chi-Square Tests) ile yapılmıştır Araştırma sonucuna goumlre

utangaccedillık oumllccedileği‟nden yuumlksek puan alan oumlğrencilerin 360‟sı

kendilerini utangaccedil olarak algılamaktadırlar Bu oran utangaccedil olmayan

oumlğrencilerde ise 20‟tuumlr Utangaccedil oumlğrencilerin 857 kişilerarası

ilişkilerini geliştirmek amacıyla grup programlarına katılmayı

istediklerini ifade etmişlerdir Buna kaşın utangaccedillık puanı yuumlksek

olan oumlğrencilerin ancak 143‟si bu tuumlr programlara

katılmayacaklarını ifade etmişlerdir Araştırma sonuccedilları

alanyazındaki ccedilalışmalar ışığında yorumlanmış ve oumlneriler

sunulmuştur

Anahtar Soumlzcuumlkler Utangaccedillık utangaccedil ve utangaccedil değil

algılanan kişilik oumlzelliği uumlniversite oumlğrencisi

GİRİŞ

Yakın tarihlere kadar insanların sahip olması gereken oumlnemli bir

meziyet sayılan utangaccedillık (shyness) guumlnuumlmuumlzde kişilerarası ilişkileri

etkileyen oumlnemli etmenlerden biridir Utangaccedillık başkalarının bulunduğu

Dr İnoumlnuuml Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi edurmusinonuedtr

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumlltesi Dergisi yıl 2007 cilt 40 sayı 1 243-268

Emine DURMUŞ 246

yerde yaşanan bdquotedirginlik ve kısıtlanma duygusu‟ olarak kabul edilmektedir

(Jones Briggs ve Smith 1986) Zimbardo (1977) utangaccedillığı toplumsal bir

rahatsızlık olarak tanımlamaktadır Zimbardo‟ya goumlre bireyin utangaccedillığı

toplumsal beceri eksikliklerinin bir yansıması olmaktan ccedilok toplumla

buumltuumlnleşme ccedilabalarının etkisi altında kalan davranışlar olarak

yorumlanmaktadır

Pilkonis (1977) utangaccedillığı sosyal durumlardan kaccedilınma sosyal

ortamlara katılmada başarısızlık olarak ifade etmektedir Kagan ve diğerleri

(1988) ccedilalışmalarında utangaccedillığı oumlzellikle yeni durumlar yeni insanlar ve

nesnelerle karşılaşıldığında korku ve isteksizlik goumlsterme olarak

tanımlamaktadırlar Bir başka tanıma goumlre Utangaccedillık iccedile doumlnuumlk olmayan

insanlarda başkalarından kaccedilma eğilimini iccedilermektedir (Stein ve Walker

2001) Psikoloji alanında oumlzellikle son yıllarda yapılan araştırmalarda soumlzuuml

edilen utangaccedillık az konuşan sosyal yetenekleri olmayan ve zaman zaman

da sosyal fobik olarak nitelendirilen bir kavram olarak ele alınmaktadır

(Crozier 2001) Bazı insanlarda utangaccedillık problemi sosyal bir durumda

duumlşuumlnduumlklerini soumlyleyebilmenin bile sıkıntı yaratması halidir Bazı bireylerin

bu sıkıntılı durumları fiziksel goumlruumlntuumllerine de yansımaktadır Bazı

bireylerde buumlyuumlk ya da kuumlccediluumlk oranda kaygı yuumlz kızarması gibi fiziksel

belirtilerle birlikte goumlruumllebilir

Utangaccedillıkla ilgili 1975 ve 1995 arası yirmi yıllık doumlnemde yapılan

ccedilalışmalar değerlendiren Cardduci ve Zimbardo(1995) utangaccedillığın

nedenleri sonuccedilları ve birey uumlzerindeki etkileri ile ilgili sonuccedilları aşağıdaki

gibi oumlzetlemektedirler

Utangaccedillık oranı 1975‟den 1995‟e kadar 40‟dan 48‟e ccedilıkmıştır

Bu sonuccedil utangaccedillığın toplumda goumlruumllme oranının buumlyuumlk oranda

arttığını goumlstermektedir

Ccediloğu utangaccedillıklar gizlidir ya birey utangaccedil olduğunun farkında

değildir ya da utangaccedil olduğunu gizlemektedir

Az oranda utangaccedillık hastalık derecesinde ortaya ccedilıkmaktadır

Bazı bireyler utangaccedillığa yatkın olarak doğsalar bile bu sonuccedil bizi

utangaccedillığın kalıtsal olduğu sonucuna goumltuumlrmemektedir

Pek ccedilok birey utangaccedillık oumlzelliğini olumsuz yaşam deneyimleri ile

kazanmaktadır

Utangaccedillığın goumlruumllme oranı uumllkelere goumlre farklılık goumlstermektedir

Utangaccedillığı en az yaşayan milletin İsrailliler olduğu savunulmaktadır

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 247

Utangaccedillığı belirleyen temel faktoumlrlerden biri ldquooumlvguumlnuumln kuumlltuumlrel

biccedilimirdquo dir Bir diğer neden de ldquoccedilocukları succedillama eğilimirdquo olarak

karşımıza ccedilıkmaktadır

Oumlzellikle gelişmiş uumllkelerde utangaccedil olmanın başarılı iş ve meslek

yaşamı ve kariyer gelişimi accedilısından buumlyuumlk bedelleri vardır

Utangaccedillık zaman zaman birey iccedilin yaşamsal oumlneme sahip

olabilmektedir

Utangaccedillığın biyolojik boyutuna rağmen bireyde oluşturduğu etkileri

azaltmak amacıyla iyi hazırlanmış programlar ve youmlntemler

oumlnerilmektedir

Utangaccedillığın Belirtileri

Gard‟a (2000) goumlre utangaccedil birey ccediloğunlukla kaygılıdır ve sosyal

durumlarda oumlzellikle de yeni karşılaştığı sosyal durumlarda ccedilekingendir

Başkalarının dikkatini ccedilekebilecek davet ya da değerlendirilme olasılığının

olduğu benzeri sosyal ortamlarda daha kaygılı ve ccedilekingen davranır

Utangaccedil birey iccediledoumlnuumlk değildir Utangaccedil birey başkalarını etkilemek

onlarla olmak ister ama bunu korkularından dolayı yapamaz Kişi

goumlsterişsiz bir biccedilimde istemediği halde yalnız olmayı tercih eder Gard‟a

goumlre aşağıdaki oumlzellikleri taşıyan bireylerin utangaccedil oldukları soumlylenebilir

Kalabalıkta olmaktan hoşlanmamak zamanın buumlyuumlk boumlluumlmuumlnuuml internet

başında geccedilirmek yeni biri ile tanışmakta sıkıntı yaşamak başkaları ile

konuşmakta guumlccedilluumlk yaşamak guumln boyu televizyon karşısında uzun zaman

geccedilirmek bir grupta iken herkesin kendisine baktığına inanmaktan dolayı

endişelenmek oumlğrenci ise sınıfta sorulan soruları bildiği halde yanıtlamakta

teredduumlt etmek ve insanlara bir şeyler sormaktan korktuğu iccedilin vazgeccedilmek

Bu oumlzelliklerden en az ikisini taşımak utangaccedil olmakla ilgili oumlnemli ipuccedilları

vermektedir

Utangaccedil insanların bir oumlzelliği de bazı koşullarda nasıl davranacaklarını

bilmiyor olmalarıdır Bu insanlar accedilık bir biccedilimde iletişimde baskın

değillerdir Tutarlı bir biccedilimde kendileriyle ilgili Gerccedilekte utangaccedil olan kişi

ccedilok kaliteli ve iyi oumlzelliklere sahip olsa bile bu oumlzelliklerini

goumlsteremeyebilir (Arends 2000) Ccedilok utangaccedil olan bireylerin bu

oumlzelliklerinden dolayı dışarı ccedilıkmak yeni arkadaşlar edinmek yuumlzyuumlze

ilişkiler gerektiren ve işinde yuumlksek sorumluluk alabilecek pozisyonlara

ulaşma gibi yapılabilecek eylemleri engellediği de bilinmektedir (Stein ve

Walker 2001)

Emine DURMUŞ 248

Utangaccedillık diğer insanlarla iyi ilişkiler kurmada guumlccedilluumlk yaşama

durumudur Bir ccedilok insan iccedilin sosyal durumlarda duumlşuumlnduumlklerini kaygı

duymadan soumlylemek ccedilok kolay bir davranış olurken utangaccedil insanlar iccedilin bu

buumlyuumlk bir guumlccedilluumlk nedeni olabilir Genelde insanlarda guumlluumlmseme uygun

koşullarda goumlruumlşlerini soumlyleme iyi goumlz kontağı kurma rahat bir beden

duruşu sergileme gibi davranışlar doğal hali ile olur Utangaccedil insanlar

doğaları gereği bunları kolaylıkla yapamazlar Henderson ve Zimbardo

(1998) utangaccedillığın belirtilerini ldquobilişsel belirtilerrdquo ldquopsikomotor belirtilerrdquo

ldquofizyolojik belirtilerrdquo ve ldquoduygusal belirtilerrdquo olarak gruplamışlardır Geri

ccedilekilme ve pasif kalma gibi psikomotor bir belirtiye hızlı kalp atışı gibi

fizyolojik bir belirtinin ve bu farkındalığı ile ilgili acı ccedilekme gibi duygusal

belirtilerin eşlik ettiğini belirtmektedirler Utangaccedillığın belirtileri Tablo-1‟de

oumlzetlenmiştir

TABLO ndash1

Utangaccedillığın Belirtileri

Psikomotor Fizyolojik Bilişsel Duygusal

Geri ccedilekilme ve

Pasiflik Hızlı kalp artışı

Kendisiyle başkalarıyla

ya da durumla ilgili olumsuz duumlşuumlnceler geliştirme

Kendi farkındalığı

ile ilgili acı ccedilekme

Goumlz temasından

Kaccedilma Ağız kuruluğu

Değerlendirilmekten

korkma ve başkası

tarafından aptal

bulunma korkusu

Utanccedil duyma

Korku duyulan

ortamlardan kaccedilma

Soğuk terleme

ya da titreme

Endişe ve

muumlkemmeliyetccedililik Duumlşuumlk oumlzsaygı

Alccedilak sesle konuşma Karın ağrıları

Sosyal etkileşimler

sonrasında kendi kendini succedillaması

Uumlzguumln olma hali

Vuumlcut hareketinin

ya da ifadesinin ccedilok az olması ya da

abartılı biccedilimde guumllme

Baş doumlnmesi ya da baygınlık hissetme

Kendisinin zayıf

başkalarının guumlccedilluuml olduğuna dair olumsuz

inanccedillar geliştirmesi

Yalnızlık

Konuşma akıcılığında

bozukluk

Kendisini ya da durumunu gerccedilek dışı

hissetmesi

Ben yetersiz ve etkileyici değilim

duumlşuumlncesi

Depresyon

Sinirli davranışlar el ya

da yuumlzle oynama

Kontroluuml kaybetme delirme yada kalp krizi

geccedilirme korkusu

Sosyal ortamlara dair yanlış

inanccedilları Kaygı

(Henderson ve Zimbardo 1998)

Utangaccedillıkla ilgili şu an sahip olduğumuz bilgilere goumlre yeterince utangaccedil olmak ya da ne kadar utangaccedillığın uygun olduğu ile ilgili bir ccedilalışma yapılmamıştır Bu duruma goumlre utangaccedil olmak ya da olmamak avantaj ya da dezavantajlıdır demek zordur Utangaccedillık tuumlmuumlyle utangaccedil olan ya da olmayan bireylerin kişisel oumlzelliklerinde saklıdır

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 249

Utangaccedillığın Oluşmasında Biyolojik Faktoumlrler

Temel bir yaradılış olarak tanımlanan utangaccedillığın (Buss ve

Plomin1984) ifade edilmesinde farklı kavramlar kullanılmaktadır Cheess

ve Thomas (1986) utangaccedil ccedilocukları bdquoyavaş ısınan‟ ccedilocuk Caspi (1998)

bdquoccedilekingen‟ ccedilocuk gibi benzer tanım ve kavramlarla kategorize etmiştir

Utangaccedillığı temel bir yaradılış olarak goumlren ve ccedilalışmalarını (1992-1999)

ccediloğunlukla ccedilocuklar uumlzerinde gerccedilekleştiren Kagan ccedilalışmaları sonunda

elde ettiği goumlruumlşlerini esas alan biyolojik goumlruumlşuuml oluşturmuştur Bu goumlruumlş bir

ccedilok oumlnemli araştırmaya kaynaklık etmiştir Bu araştırmalar İsveccedil‟ten

Broberg Amerika Birleşik Devletleri‟nden Lamb‟ı Almanya‟dan

Schoumllmerich ve İngiltere‟den Stevenson-Hinde‟yi iccediline alan bir grubu

kapsamaktadır (Crozier 2001)

Kagan‟ın utangaccedillığın kaynağı ile ilgili yaptığı ccedilalışmalar ccedilocuklarda

aşırı derecede utangaccedillığın kaynağının ccedilocuğun mizacından yani ccedilocuğun

doğuştan getirdiği oumlzelliklerden yaratılışından kaynaklanabileceğini

goumlstermektedir Kagan‟a goumlre kendilerini utangaccedil olarak tanımlayan kişiler

bunun ccedilocukluktan beri olduğunu iddia etmektedirler (aktCrozier 2001)

Utangaccedillığın genetik geccedilişini incelemek iccedilin yapılan ikizler

uumlzerindeki ccedilalışmalarında Fyer ve diğerleri (1993) tek yumurta ikizlerinde

utangaccedil davranışı ccedilift yumurta ikizlerine goumlre birbirine daha benzer

bulmuştur Bununla birlikte genetik katkı ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml

duumlşuumlnduumlrecek biccedilimde orta duumlzeydedirOumlrneğin ldquocolorado evlat edinme

ccedilalışmasırdquonda uumlvey ana babanın utangaccedillığıyla evlatlık bebeklerin

utangaccedillık dereceleri arasında ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml destekler biccedilimde

orta duumlzeyde bir korelasyon bulunmuştur (aktTuumlrkccedilapar 1996) Bu

bulgular utangaccedillığın genetik geccedilişi olduğu biccediliminde yorumlanmaktadır

Bu goumlruumlşlere goumlre birey ccedilevresel etkilerden dolayı utangaccedil değildir

utangaccedillık onun genetik geccedilişleriyle sahip olduğu bir oumlzelliğidir

Utangaccedillığın Oluşmasında Ccedilevresel Faktoumlrler

Crozier‟e (2001) goumlre yaşamın ilk yıllarından beri varolan utangaccedillık

ccedilocukluk doumlnemindeki engellenmenin habercisidir Utangaccedillığın nedenleri

arasında aile yapısının olduğu youmlnuumlndeki goumlruumlşlerden biri de Crawfor ve

Taylor‟a aittir Bu araştırmacılara goumlre insanlar genellikle aile davranış

kalıpları tarafından yoğrulup biccedilimlendirilir Ana-baba kendini kararlılıkla

ifade edemeyen kimselerse ccedilocuğun buumlyuumlyuumlnce silik bir insan olma olasılığı

yuumlksektir Aynı biccedilimde ana-baba aşırı eleştirici bir tavır sergileyerek

ccedilocuğu suumlrekli eleştiriyorlarsa ccedilocukta kendini muumlkemmel goumlrememe ve iyi

şeylere layık olmadığı duumlşuumlncesini yerleştirecektir Utangaccedil davranmayı

utangaccedil ana-babalardan kolayca oumlğrenebiliriz Ccedilok utangaccedil ccedilok gergin ve

Emine DURMUŞ 250

ccedilok sinirli insanlar genelde bu davranış kalıbını ailenin diğer uumlyelerine de

aşılarlar Duumlnyaya oumlzguumlveni olan bireyler olarak gelsek bile oumlzguumlveni

olmayan kendini değerli ve sevilmeye layık bulmayan ana-babaların

yetiştirme youmlntemi ile bu guumlven yok edilebilir (Crawford ve Taylor 2001)

Utangaccedillık duygusunda buumlyuumlk oranda oumlğrenmenin ccedilağrışımı olsa da

yasaklanma duumlşuumlncesi bireyin ilk yıllarında kişilik gelişimi bakımından

oumlnemlidir Oumlzellikle yaşamın ilk yıllarında goumlsterilen engelleyici tepkiler ve

yeniliklere karşı korku gibi karakteristik oumlzellikler bireyin yaşamının ilk

yıllarında karşı karşıya kaldığı engelleyici tepkilere bağlanabilir Bu sonuccedillar

yaşamın ilk yıllarında oumlzellikle anneye oumlzguuml nedenlerin ne kadar oumlnemli

olduğunu goumlstermektedir (Asendorpf ve Wilpers1998)

Psikoanalitik Yaklaşımda Utangaccedillık

Psikonalitik yaklaşıma goumlre kişilik it (alt-benlik) ego (benlik) ve

suumlperego (uumlst-benlik) olarak ayrılmaktadır Pek ccedilok psikolojik bozukluk bu

kişilik oumlğeleri arasındaki uyumsuzluk ve dengesizlikten kaynaklanmaktadır

Psikoanalitik yaklaşım sosyal fobinin uumlccedil temel etkeni uumlzerinde durmaktadır

Bunlar utanccedil yaşantıları succedilluluk duyguları ve ayrılma anksiyetesidir

Utanccedil yaşantıları Bireyler bilinccedildışı olarak dikkat ccedilekme ve ccedilevrelerinden

onaylayıcı tepkiler alma isteği yaşarlar Bu tepki onaylayıcı olmayan ana-

babalar tarafından utandırılma ya da eleştirilme duygusunun doğmasına

neden olmaktadır Birey utandırılmadan başkalarından onay goumlrmeyeceği

riskinin olduğunu duumlşuumlnduumlğuuml durumlardan ve ortamlardan kaccedilınır Succedilluluk

duyguları Sosyal fobik olan birey bilinccedil dışı olarak diğerleriyle olan

ilişkilerinde karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi iccedilin saldırgan bir talepkarlık

sergiler Bu talebe tuumlm rakipleri korkutarak kaccedilırmak ya da yok etme arzusu

eşlik eder Succedilluluk duyguları sıklıkla rakiplerin yerini alabilmek iccedilin

kapasitesindeki yetersizlikten kaynaklanan utanccedilla birbirine karışmış

durumdadır Ayrılma anksiyetesi Sosyal fobik pek ccedilok birey bağımsız olma

ve yeni insanlarla kaynaşmanın ana-baba ya da yakınlarının sevgisini yitirme

anlamına gelmesinden korkar Anne-bebek ccedilalışmalarında anne hiccedil bir

harekette bulunmamasına rağmen ccedilocukta annenin onu terk edeceği korkusu

ile anksiyete tepkileri yaşadıkları goumlruumllmektedir(Tuumlrkccedilapar 1999)

Sosyal kaygı sosyal fobi ve utangaccedillığın temel nedeni olarak

değerlendirilme korkusu goumlsterilse de psikoanalitik yaklaşıma goumlre birey

aslında dikkat ccedilekmeyi ve ccedilevresinden de onaylayıcı tepkiler almayı ister

Karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi bekler Ama bu tepkiler kabul goumlrmeyen

ana-baba tutumları ile karşılaşırsa birey toplumda kendini goumlsterme riski

almaktan korkabilir Yine ayrılma aksiyetesi ve gerccedilek benlik ile ideal benlik

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 251

arasındaki farkın bireyde kaygı yarattığı ve bu kaygının utangaccedil olmaya

neden olduğunun da altı ccedilizilmektedir

Psikososyal Gelişim Kuramı

İnsan gelişimini psikososyal gelişim kuramı ile accedilıklayan Erikson‟a

goumlre benliğin birinci işlevi bir kimlik duygusu oluşturmak ve bunu

korumaktır Psikososyal gelişim kuramına goumlre 1-3 yaş arası oumlzerklik

doumlnemi bağımsızlık isteğinin belirgin olduğu doumlnemdir Bu doumlnemde ccedilocuk

birbirine karşı duygu ve eğilimler arasında bir denge kurmaya ccedilalışır

Oumlzsaygısını yitirmeden kendi kendini denetleyebilme duygusundan iyi niyet

ve onur duygusunu oluşturur Ccedilocuğun kendini denetleme becerisinin eksik

bulunup dışarıdan aşırı denetleme isteği ccedilocukta kuşku ve utanccedil duygularını

yerleştirecektir Bu doumlnemde ccedilevre ve ana-babanın yoğun baskısı ve

engellemeleri ile ccedilocuk kendini suumlrekli succedillu hisseder bu sonuccedil bireyde

utanccedil duygusunun yerleşmesine neden olacaktır (Ekşi 1990)

Ccedilocukların ccediloğu bu doumlnemi bir oumlzerklik duygusuyla tamamlar Oumlzerk

insanlar engeller ve zorluklarla dolu bir duumlnyada kendi yolunu

bulabileceklerine emin bireylerdir Bu doumlnemde Erikson aşırı korumacı ana-

babalığa youmlnelik oumlnemli uyarılarda bulunmaktadır Erikson‟a goumlre eğer ana-

babalar ccedilocuklarını aşırı bir biccedilimde korursa gelişimlerini engelleyebilirler

Ccedilevrelerindeki nesneleri ve olayları keşfetme ve etkileme izni verilmeyen

ccedilocuklar utanccedil ve şuumlphe duyguları geliştirirler ve kendilerinden emin

olmayan başka insanlara bağlımlı yaşayan insanlar olurlar (Burger 2006)

Oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemini girişkenliğe karşı

succedilluluk duygusunun yaşandığı erken ccedilocukluk doumlneminde ccedilocuk sorunları

ile başa ccedilıkabilmek iccedilin daha bağımsız davranmaya başlar Sonuccedilta bireyin

kişilik gelişimi farklı doumlnemlerden geccedilerek oluşmaktadır Bu doumlnemlerin

belirli evrelerinde yaşanan aksaklıklar bireyin sonraki aşamasında sorunlar

yaşamasına neden olabilmektedir Buna goumlre engelleyici ana-baba tutumları

ccedilocuğa yaşamının ilk yıllarında kazanılması gereken beceriler yetirince

oumlğretilmemişse kaccedilınan utangaccedil bireyler olma olasılıkları yuumlksektir

Oumlzellikle oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemi ile girişkenliğe karşı

succedilluluk doumlnemi dediğimiz doumlnemleri kapsayan ikinci yılın sonu ile altı

yaşın sonu bu accedilıdan buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Girişkenliğe karşı succedilluluk

karmaşısının yaşandığı uumlccedil ile altı yaşını kapsayan bu evrenin bireyin

utangaccedillığının gelişmesinde buumlyuumlk oumlneme sahip olduğu vurgulanmaktadır

Bilişsel-Davranışccedilı Yaklaşım

Bilişsel terapiyi ilk savunanlardan biri olan Ellis‟e goumlre insanlar yanlış

akıl yuumlruumltme ve akılcı olmayan inanccedillarından dolayı depresif kaygılı

Emine DURMUŞ 252

sıkıntılı olurlar ve benzeri sorunlar yaşarlar Ellis‟e (1994) goumlre kişi dilediği

değişikliği gerccedilekleştirmek guumlcuumlne sahiptir Yine birey kendi

rahatsızlıklarını oluşturma ve değiştirme guumlcuumlne de sahiptir ve birey bunu

bilir Buna goumlre birey sorunların temelinde daha ccedilok irrasyonel inanccedillarının

olduğunu irrasyonel inanccedilların rasyonel inanccedillarla değiştirilebilir

oluduğunu ve bireyin uygun youmlntemlerle bunu gerccedilekleştirebileceğini de

bilmelidir

Bilişsel terapi bir kişinin inanccedillarını değiştirmeye dayanır Eğer bir kişi

sevimsiz ya da istenmeyen biri olduğuna inanıyorsa bu duumlşuumlnce onun diğer

insanlarla olan iletişimlerindeki tutumlarını etkileyecektir Bilişsel terapi bu

bireyleri yanlış algıları ile yuumlzyuumlze getirerek yanlış inanccedillarına yeniden

biccedilim verir ve boumlylece kaygılarının azalmasına fırsat verir (Duck1986)

Bilişsel Terapi danışana ccedilarpık ve yetersiz bilişleri değerlendirme işlemi

aracılığıyla nasıl yeniden yapılanmaya gideceğini oumlğretir İşbirliği yapan

terapist ve danışan bu suumlreccedilte danışana kendisinde var olan olumsuz

duumlşuumlncelerle gerccedilekleri ayırt etmeyi oumlğretir Danışanlar bilişsel kodlamanın

hem kendisi hem de ccedilevresini algılamakta ne kadar oumlnemli olduğunu

oumlğrenirler Danışanlara kendi duumlşuumlncelerini varsayımlarını ve oumlzellikle

olumsuz otomatik duumlşuumlncelerini tanıma ve keşfetme becerisi

oumlğretirlerBilişsel yaklaşım utangaccedil bireylerin ccediloğunlukla kendileri ve

ccedilevrelerinden gelen geribildirimlerle ilgili ccedilarpık ve yetersiz bilişlerinin

olduğunu savunmaktadır

Utangaccedillık ve İlişkili Kişilik Oumlzellikleri

Utangaccedillıkla ilgili yapılan araştırma sonuccedilları (Simith ve Betz 2002

Jackson ve diğerleri 2002 Walsh 2002 Heiser ve diğerleri 2003 Yuumlksel

2003 Netro ve Mullet 2004) utangaccedil bireylerin diğer bireylerden daha

fazla yalnızlık yaşadıklarını ve daha duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip

olduklarını goumlstermektedir Yalnızlık ve duumlşuumlk oumlzsaygı yaşayan utangaccedil

kişilerin yeni arkadaşlık ilişkileri kurmaları guumlccedilleşmekte ve bu sonuccedil

utangaccedilların yaşadığı toplumsal sorunları daha yoğun yaşamalarına neden

olmaktadır Kendi iccedillerinde yoğun olarak sıkıntı yaşayan utangaccedil bireyler

yaşadıkları bu sıkıntılı tavırlarına başkaları tarafından saygı duyulduğunda

ise bunu yanlış anlama eğiliminde olurlar Utangaccedillık yaşayan bireyler bir

yandan başkaları yanında fark edilen ve oumlnemsenen insanlar olmayı arzu

ederken oumlte yandan da toplumda fark edilmemenin getirdiği sıkıntılar ile baş

etmek zorunda kalmaya bağlı olan ccedilift youmlnluuml korkularla baş etmeye

ccedilalışırlar (Cardduci ve Zimbardo1995)

Utangaccedillıktan etkilenen ya da utangaccedillığın oluşma nedenleri arasında

sayılan oumlzelliklerden en oumlnemlisi oumlzsaygıdır Yapılan araştırmalar duumlşuumlk

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 253

oumlzsaygı ile utangaccedillık arasında anlamlı ancak negatif youmlnde bir ilişki olduğu

youmlnuumlndedir (Cheek ve Buss 1981 Lawrence ve Bennett 1992 Yuumlksel

2003) Ergenlerle yapılan araştırma bulguları goumlstermektedir ki duumlşuumlk

oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek yuumlksek

oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde ise utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlktuumlr Buna

karşın yetişkinlerle yapılan araştırmalarda duumlşuumlk oumlzsaygı ile utangaccedillık

duumlzeyleri arasında yuumlksek duumlzeyde ilişkiler bulunmamıştır (Cheek ve

Buss1981 Lawrence ve Bennett1992) Cheek ve Buss(1981) utangaccedillık ile

sosyalleşebilme arasındaki ilişkiyi inceledikleri ilk ccedilalışmalarında duumlşuumlk

oumlzsaygı ile yuumlksek duumlzeyde utangaccedillık arasında olumlu bir ilişki olduğunu

ortaya koymuşlardır

Lawrence ve Bennett (1992) araştırmasında ergenlerin oumlzsaygı

duumlzeyleri accedilısından da utangaccedil bireylerin utangaccedil olmayanlara goumlre daha

duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip olduklarını bulmuşlardır Goumlkccedile (2002) lise

oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre yordadığı

ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğunu

bulmuştur Yuumlksel (2003) tarafından yapılan araştırmada oumlğrencilerin

utangaccedillık duumlzeylerinin en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğu ortaya

ccedilıkmıştır

Sayılan araştırma bulguları da goumlstermektedir ki oumlzsaygı utangaccedillığı

yordayan oumlnemli bir değişkendir Yani bireyin utangaccedillık duumlzeyi

yuumlkseldikccedile oumlzsaygı duumlzeyi de duumlşmektedir Bunun tersi olarak oumlzsaygı

duumlzeyi arttıkccedila utangaccedillık duumlzeyi de duumlşmektedir Sonuccedil olarak yuumlksek

oumlzsaygı duumlzeyine sahip kişilerin daha az utangaccedil oldukları soumlylenebilir

Utangaccedillığı etkileyen ve utangaccedillıkla ortaya ccedilıkan sonuccedillardan biri de

yalnızlıktır Bu konuda yapılan araştırma sonuccedilları yalnızlık ile utangaccedillık

arasında pozitif bir ilişki olduğu youmlnuumlndedir Bireylerin utangaccedillık duumlzeyleri

arttıkccedila yalnızlık duumlzeyleri de artmaktadır (Jackson Nagasaka ve

Gunderson 2002 Crozier2001) Utangaccedil bireyler utangaccedil olmayanlara goumlre

ccedilok daha fazla yalnızdır Diğer insanlarla kurulan iletişimi buumlyuumlk oranda

olumsuz etkileyen utangaccedillık iletişim sorunları yaşayan utangaccedil bireylerin

sonuccedilta yalnız kalmalarına yol accedilmaktadır (Cheek ve Buss 1981)

Yuumlksel (2003) oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin oumlnemli

yordayıcılarından birinin yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Goumlkccedile

(2002) lise oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre

yordadığı ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygıdan

sonra yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Jackson ve diğerleri (2002)

uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık ve yalnızlık duumlzeyleri arasındaki ilişkiyi

inceledikleri araştırmalarını 255 uumlniversite oumlğrencisi uumlzerinde yapmışlardır

Emine DURMUŞ 254

Araştırma sonucunda aşağıdaki sonuccedillar elde edilmiştir Utangaccedillık ve

yalnızlık arasında oumlnemli bir ilişki vardır Bu ilişki bireylerin kendini

sunması ve sosyal destek algılarını oumlnemli oumllccediluumlde etkilemektedir ccediluumlnkuuml

yalnızlık ve utangaccedillık birbirine benzeyen oumlzelliklerdir

Araştırma sonuccedilları yalnızlığın utangaccedillığın bir sonucu olduğunu

goumlstermektedir Utangaccedillar yalnız kaldıklarından dolayı utangaccedil değil

utangaccedil oldukları iccedilin yalnızdırlar Başkaları tarafından iletişime girmeye

goumlnuumllsuumlz olarak algılanan utangaccedillar zaman zaman yalnız

kalabilmektedirler Buna karşın aslında utangaccedillar ccedilevreleri tarafından

sevilen bireylerdir

Teknoloji Kullanımı ve Utangaccedillık

Teknolojinin yoğun kullanıldığı guumlnuumlmuumlzde utangaccedil ergenlerle ilgili bir

klişe bu ergenler kendilerini kişisel ilişkilerden geri ccedilekerler ve bilgisayar

oyunları gibi tek başına yapılan uğraşılarla meşgul olurlar Son yıllarda

internet utangaccedil insanların uzak bir mesafeyle etkileşmeleri yuumlzyuumlze

goumlruumlşme gereksinimi olmaksızın diğerleriyle iletişim kurabilmeleri iccedilin

fırsatlar sunmuştur Roberts Smith ve Pollock‟un (1999) ccedilalışmasından

ortaya ccedilıkan sonuca goumlre utangaccedil insanlar on-line etkileşim kurdukları

zaman daha az utangaccediltırlar

Bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili araştırma bulguları goumlsteriyor

ki utangaccedillıkta yaşanan rahatsızlıklar buumlyuumlk oranda azalmaktadır

Utangaccedillar sanal iletişimlerde red edilme ve eleştirilme olasılıkları olmadığı

iccedilin daha rahat davranırlar Bir katılımcının belirttiği gibi ldquoaccedilıkccedilası

bilgisayar uumlzerinde birinin guumlluumlnccedil duruma duumlşmek ve dalga geccedililmek

tehlikesi yok ve başkaları sizi goumlremez dolayısıyla gerccedilek bir reddedilme

tehlikesi yokrdquo (Leary ve Dobbins 1983)

Henderson ve Zimbardo (2005) genccedillerde teknoloji kullanımı ve

utangaccedillığı belirlemeye ccedilalıştıkları araştırmalarında utangaccedil bireylerin

utangaccedil olmayanlardan daha ccedilok teknolojiyi kullandıklarını bulmuşlardır Bu

ccedilalışmada araştırmacılar bilgisayar cep telefonu ve televizyon gibi

teknolojik araccedilların kullanımının utangaccedillarda daha yuumlksek oranda olduğunu

bulmuşlardır Araştırma cinsiyet değişkeni accedilısından farklılık goumlstermiştir

Buna goumlre kızlar erkeklerden daha yoğun bir biccedilimde internet

kullanmaktadırlar Araştırmada ldquogenccedillerin yalnız kaldıkları iccedilin mi internet

kullanmaya youmlneldikleri ya da internet kullandıkları iccedilin mi yalnız

kaldıklarırdquo youmlnuumlndeki soruya yanıt verebilecek bulgular elde edilmemesine

rağmen artan teknoloji kullanımının yalnızlığı da arttırdığı youmlnuumlnde bir

bulgu elde edilmiştir Buna goumlre internet cep telefonu televizyon gibi

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255

teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha

yoğun olduğu goumlruumllmektedir

Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin

teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla

ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi

zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)

arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve

sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl

tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)

Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da

bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye

heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında

yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler

tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)

Bunlar

Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler

Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır

Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim

tarzına sahiptir

Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler

Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler

Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler

Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler

Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar

Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir

Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler

Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar

Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar

Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar

Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden

dolayı katılmazlar

Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar

Emine DURMUŞ 256

Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim

duyarlar

Amaccedil

Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip

goumlstermediğini ortaya koymaktır

YOumlNTEM

Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır

Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı

uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim

Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden

oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır

Veri Toplama Araccedilları

Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde

orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness

Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu

kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan

verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil

uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve

ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten

alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık

oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu

ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır

Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları

Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)

tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır

Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde

edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını

saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak

hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa

katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan

guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257

alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık

oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir

Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları

Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından

yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla

temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil

faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde

toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi

kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo

(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi

grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları

hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık

oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu

arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)

tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve

kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon

katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1

faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)

Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine

bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk

değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı

goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini

accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini

accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve

tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip

olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek

faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir

Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı

tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama

formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır

Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo

ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo

istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden

frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler

ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile

karşılaştırılarak analiz edilmiştir

Emine DURMUŞ 258

Verilerin Analizi

Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden

oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık

puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir

Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır

Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar

ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma

ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye

değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama

utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları

yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık

puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri

arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır

Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik

oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır

BULGULAR

Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve

analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları

puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum

puanlara goumlre dağılımı verilmiştir

TABLO-2

Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması

Maksimum ve Minumum Puanları

N sd Min Max

Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90

Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık

oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan

en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin

aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259

Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin

oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı

184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir

Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından

ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir

Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında

oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı

bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin

57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum

erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan

accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı

farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar

(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek

utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre

yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin

oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin

651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların

oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir

duumlsuumlk o rta yuksek

900 850

800 750

700 650

600 550

500 450

400 350

300 250

200

50

40

30

20

10

0

Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500

Emine DURMUŞ 260

Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir

Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile

yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları

Tablo-3‟de verilmiştir

TABLO-3

Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Algılanan

Kişilik

Oumlzellikleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

Toplam

Utangaccedillık

Puanı

2

P

Ccedilekingen N 7 80 37

124

56 649 298

486 476 000

Sabırlı N 35 111 20 166

211 669 120 651 769 021

Utangaccedil N 2 62 36 100

20 620 360 392 6243 000

Yalnız N 1 31 17 49

20 633 347 192 2110 000

Alıngan N 15 68 22 105

143 648 210 412 384 046

Girişken N 41 87 8 136

301 640 59 533 4159 000

Konuşkan N 43 101 12 156

276 647 77 612 3699 000

Heyecanlı N 38 124 39 201

189 617 194 788 676 034

(plt05)

Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan

kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu

goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261

ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına

sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların

36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk

olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade

etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i

kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip

oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı

goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si

kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık

puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak

değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken

olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği

accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan

farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık

duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu

goumlruumllmektedir (plt05)

Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve

erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız

oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu

oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler

kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar

Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran

erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini

yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek

oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek

oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya

ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek

oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin

37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız

oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla

kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı

sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu

bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler

Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri

geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo

sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları

Tablo-4‟de verilmiştir

Emine DURMUŞ 262

TABLO-4

Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Katılma

istekleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

2 P

Evet N 39 99 36

574 596 857 1075 005

Hayır N 20 67 6

426 404 143 1212 002

( plt05)

Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba

katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075

p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin

utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup

ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda

bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek

oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin

grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir

SONUCcedil ve TARTIŞMA

Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik

oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna

karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki

insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck

1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu

oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil

olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız

olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi

utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak

algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre

daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek

almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir

Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan

bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini

kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda

yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma

becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma

sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil

olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263

becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha

yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri

eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik

fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık

oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil

olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları

onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya

youmlneltmektedir

Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen

utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının

etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman

toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın

kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir

deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında

anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan

oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak

algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili

yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı

araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak

algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken

bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı

araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin

başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh

sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların

buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu

araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan

oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme

fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada

sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş

grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma

(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli

programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir

Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini

değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya

sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak

algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik

oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan

arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler

accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma

istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık

Emine DURMUŞ 264

bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza

ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken

olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin

değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu

karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde

durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu

algıların birey uumlzerindeki etkileridir

Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece

başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal

gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş

ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun

ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde

yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler

geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve

sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli

kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu

olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal

beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma

programlarından yararlanılabilir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265

KAYNAKLAR

Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness

actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction

Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610

Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic

Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http

membersaolcom cybernettrshynesshtml

Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social

relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash

1544

Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls

psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul

Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality

traits Erlbaum Hillsdale NJ

Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28

(6) 34-46

Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins

Publisher Inc New York

Caspi A (1998) Personality development across the life course In

Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social

emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp

311ndash388

Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of

Personality and Social Psychology 41 330-339

Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR

Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social

Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University

Press

Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)

İstanbul Alfa Yayınevi

Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change

Routledge

Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek

and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume

38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956

Emine DURMUŞ 266

Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi

Sage Publications

DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik

danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi

(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml)

Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi

Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol

Publishing Group

Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative

Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal

of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p

Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF

(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of

General Psychiatry 50 pp 286ndash293

GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue

1 P 28

GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık

Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6

Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum

Yayınları

Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması

Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml Ankara

Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

2 (15) 17-22

Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin

Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara

Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental

Health San Diego Academic Press

Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in

High School Student Stanford University and the Shyness Institute

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267

Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to

Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and

Therapy 41 209-221

Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between

Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage

Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270

Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith

Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality

Social Psychology 51 pp 629ndash639

KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood

Shyness Science 240 s167-171

Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45

Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social

anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of

the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -

1016

Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship

Between Shyness Social Class and Personality Variables in

Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263

LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and

Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)

94-775

Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal

as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol

18 Issue 1 s 15

Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness

httpwwwcounseling center com (kasım-2005)

Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of

Personality (45) 596-611

RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)

Shyness development consolidation and change (pp 121-138)

Boston McGraw-Hill

Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and

sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company

Page 2: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Emine DURMUŞ 244

individual differences in social behaviour by theories that prioritized the personality traits of extraversion and neuroticism neither of which captures what is commonly understood by shyness The neglect was perhaps more apparent than real in that many of the concerns expressed by shy people were addressed in the psychological literature but were labelled in diverse ways for example as reticence social skills deficits or more recently social phobia

The aim of this study is to describe the perceptions related shyness of the students who are shy and not shy For that reason it was applied shyness scale to the students and with the scale open-ended questions were asked in order to describe the perceptual level of their shyness

Methods The aim of the present study is to describe the Perceptions of Shy and Non-Shy Students About Shyness Two questionnaire were used 1 Shyness Scale and 2 An open-ended questionnaire The shyness scale was given to the students and the second questionnaire was given to subjects to gather their perceptions about themselves The study is descriptive one Subject is of 225 university students attending the Faculty of Educational Sciences of Ankara University In the scale revisionconstruction sample of 326 college students the alpha coefficient of internal consistency reliability for the 20-item shyness scales was 94 (m = 518 sd = 136) and it correlated 96 with the original Cheek amp Buss 9-item shyness scale Shyness scala was revised by Guumlngoumlr (2001) Shyness scala used in the research was a 20-item Likert-type revised shyness scala with 5 point response format In terms of retest reliability the coefficient was calculated as 83 and tha Cronbach Alpha coefficient regarding the internal reliability consistenciy as 91 In testing the validity of the shyness scala the homogenous scales validity measure and self-evaluatin inventory in the social suations was utilized as sub-scales and its computed results have displayed relatively high correlation of 78

Results and Discussion The study is descriptive one Subject is of 225 university students attending the Faculty of Educational Sciences of Ankara University SPSS was used for statistical analysis The results of the analysis of Chi-Square indicated that 360 of the subjects with high scores from the shyness scale perceive themselves as shy person On the other hand 20 of subjects with low scores describes themselves as ldquoshyrdquo in the questionnaire The result of this research shows that students with high shyness level percept themselves more negatively (36 shy 347 lonely 298 avoid 21 touchy 194 excitable) 857 of subjects with high score declared they want to join an interpersonal group programs 143 of the students with low scores did not want to join to this kind of group programs Results were interpreted and discussed according to the relevant studies in the literature and future suggestions were made

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 245

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları

Emine DURMUŞ

OumlZ Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan

oumlğrencilerin kendileri ile ilgili algılarını belirlemektir Bu amaccedilla

oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği uygulanmış ve oumllccedilekle birlikte verilen

bilgi toplama formunda kendileri ile ilgili algıları sorulmuştur

Araştırma betimsel bir ccedilalışmadır Araştırma Ankara Uumlniversitesinde

oumlğrenimini suumlrduumlrmekte olan 255 oumlğrenci uumlzerinde yapılmıştır

Araştırma verilerinin istatistiksel analizi SPSS ortamında Kay-Kare

Testi (Chi-Square Tests) ile yapılmıştır Araştırma sonucuna goumlre

utangaccedillık oumllccedileği‟nden yuumlksek puan alan oumlğrencilerin 360‟sı

kendilerini utangaccedil olarak algılamaktadırlar Bu oran utangaccedil olmayan

oumlğrencilerde ise 20‟tuumlr Utangaccedil oumlğrencilerin 857 kişilerarası

ilişkilerini geliştirmek amacıyla grup programlarına katılmayı

istediklerini ifade etmişlerdir Buna kaşın utangaccedillık puanı yuumlksek

olan oumlğrencilerin ancak 143‟si bu tuumlr programlara

katılmayacaklarını ifade etmişlerdir Araştırma sonuccedilları

alanyazındaki ccedilalışmalar ışığında yorumlanmış ve oumlneriler

sunulmuştur

Anahtar Soumlzcuumlkler Utangaccedillık utangaccedil ve utangaccedil değil

algılanan kişilik oumlzelliği uumlniversite oumlğrencisi

GİRİŞ

Yakın tarihlere kadar insanların sahip olması gereken oumlnemli bir

meziyet sayılan utangaccedillık (shyness) guumlnuumlmuumlzde kişilerarası ilişkileri

etkileyen oumlnemli etmenlerden biridir Utangaccedillık başkalarının bulunduğu

Dr İnoumlnuuml Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi edurmusinonuedtr

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumlltesi Dergisi yıl 2007 cilt 40 sayı 1 243-268

Emine DURMUŞ 246

yerde yaşanan bdquotedirginlik ve kısıtlanma duygusu‟ olarak kabul edilmektedir

(Jones Briggs ve Smith 1986) Zimbardo (1977) utangaccedillığı toplumsal bir

rahatsızlık olarak tanımlamaktadır Zimbardo‟ya goumlre bireyin utangaccedillığı

toplumsal beceri eksikliklerinin bir yansıması olmaktan ccedilok toplumla

buumltuumlnleşme ccedilabalarının etkisi altında kalan davranışlar olarak

yorumlanmaktadır

Pilkonis (1977) utangaccedillığı sosyal durumlardan kaccedilınma sosyal

ortamlara katılmada başarısızlık olarak ifade etmektedir Kagan ve diğerleri

(1988) ccedilalışmalarında utangaccedillığı oumlzellikle yeni durumlar yeni insanlar ve

nesnelerle karşılaşıldığında korku ve isteksizlik goumlsterme olarak

tanımlamaktadırlar Bir başka tanıma goumlre Utangaccedillık iccedile doumlnuumlk olmayan

insanlarda başkalarından kaccedilma eğilimini iccedilermektedir (Stein ve Walker

2001) Psikoloji alanında oumlzellikle son yıllarda yapılan araştırmalarda soumlzuuml

edilen utangaccedillık az konuşan sosyal yetenekleri olmayan ve zaman zaman

da sosyal fobik olarak nitelendirilen bir kavram olarak ele alınmaktadır

(Crozier 2001) Bazı insanlarda utangaccedillık problemi sosyal bir durumda

duumlşuumlnduumlklerini soumlyleyebilmenin bile sıkıntı yaratması halidir Bazı bireylerin

bu sıkıntılı durumları fiziksel goumlruumlntuumllerine de yansımaktadır Bazı

bireylerde buumlyuumlk ya da kuumlccediluumlk oranda kaygı yuumlz kızarması gibi fiziksel

belirtilerle birlikte goumlruumllebilir

Utangaccedillıkla ilgili 1975 ve 1995 arası yirmi yıllık doumlnemde yapılan

ccedilalışmalar değerlendiren Cardduci ve Zimbardo(1995) utangaccedillığın

nedenleri sonuccedilları ve birey uumlzerindeki etkileri ile ilgili sonuccedilları aşağıdaki

gibi oumlzetlemektedirler

Utangaccedillık oranı 1975‟den 1995‟e kadar 40‟dan 48‟e ccedilıkmıştır

Bu sonuccedil utangaccedillığın toplumda goumlruumllme oranının buumlyuumlk oranda

arttığını goumlstermektedir

Ccediloğu utangaccedillıklar gizlidir ya birey utangaccedil olduğunun farkında

değildir ya da utangaccedil olduğunu gizlemektedir

Az oranda utangaccedillık hastalık derecesinde ortaya ccedilıkmaktadır

Bazı bireyler utangaccedillığa yatkın olarak doğsalar bile bu sonuccedil bizi

utangaccedillığın kalıtsal olduğu sonucuna goumltuumlrmemektedir

Pek ccedilok birey utangaccedillık oumlzelliğini olumsuz yaşam deneyimleri ile

kazanmaktadır

Utangaccedillığın goumlruumllme oranı uumllkelere goumlre farklılık goumlstermektedir

Utangaccedillığı en az yaşayan milletin İsrailliler olduğu savunulmaktadır

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 247

Utangaccedillığı belirleyen temel faktoumlrlerden biri ldquooumlvguumlnuumln kuumlltuumlrel

biccedilimirdquo dir Bir diğer neden de ldquoccedilocukları succedillama eğilimirdquo olarak

karşımıza ccedilıkmaktadır

Oumlzellikle gelişmiş uumllkelerde utangaccedil olmanın başarılı iş ve meslek

yaşamı ve kariyer gelişimi accedilısından buumlyuumlk bedelleri vardır

Utangaccedillık zaman zaman birey iccedilin yaşamsal oumlneme sahip

olabilmektedir

Utangaccedillığın biyolojik boyutuna rağmen bireyde oluşturduğu etkileri

azaltmak amacıyla iyi hazırlanmış programlar ve youmlntemler

oumlnerilmektedir

Utangaccedillığın Belirtileri

Gard‟a (2000) goumlre utangaccedil birey ccediloğunlukla kaygılıdır ve sosyal

durumlarda oumlzellikle de yeni karşılaştığı sosyal durumlarda ccedilekingendir

Başkalarının dikkatini ccedilekebilecek davet ya da değerlendirilme olasılığının

olduğu benzeri sosyal ortamlarda daha kaygılı ve ccedilekingen davranır

Utangaccedil birey iccediledoumlnuumlk değildir Utangaccedil birey başkalarını etkilemek

onlarla olmak ister ama bunu korkularından dolayı yapamaz Kişi

goumlsterişsiz bir biccedilimde istemediği halde yalnız olmayı tercih eder Gard‟a

goumlre aşağıdaki oumlzellikleri taşıyan bireylerin utangaccedil oldukları soumlylenebilir

Kalabalıkta olmaktan hoşlanmamak zamanın buumlyuumlk boumlluumlmuumlnuuml internet

başında geccedilirmek yeni biri ile tanışmakta sıkıntı yaşamak başkaları ile

konuşmakta guumlccedilluumlk yaşamak guumln boyu televizyon karşısında uzun zaman

geccedilirmek bir grupta iken herkesin kendisine baktığına inanmaktan dolayı

endişelenmek oumlğrenci ise sınıfta sorulan soruları bildiği halde yanıtlamakta

teredduumlt etmek ve insanlara bir şeyler sormaktan korktuğu iccedilin vazgeccedilmek

Bu oumlzelliklerden en az ikisini taşımak utangaccedil olmakla ilgili oumlnemli ipuccedilları

vermektedir

Utangaccedil insanların bir oumlzelliği de bazı koşullarda nasıl davranacaklarını

bilmiyor olmalarıdır Bu insanlar accedilık bir biccedilimde iletişimde baskın

değillerdir Tutarlı bir biccedilimde kendileriyle ilgili Gerccedilekte utangaccedil olan kişi

ccedilok kaliteli ve iyi oumlzelliklere sahip olsa bile bu oumlzelliklerini

goumlsteremeyebilir (Arends 2000) Ccedilok utangaccedil olan bireylerin bu

oumlzelliklerinden dolayı dışarı ccedilıkmak yeni arkadaşlar edinmek yuumlzyuumlze

ilişkiler gerektiren ve işinde yuumlksek sorumluluk alabilecek pozisyonlara

ulaşma gibi yapılabilecek eylemleri engellediği de bilinmektedir (Stein ve

Walker 2001)

Emine DURMUŞ 248

Utangaccedillık diğer insanlarla iyi ilişkiler kurmada guumlccedilluumlk yaşama

durumudur Bir ccedilok insan iccedilin sosyal durumlarda duumlşuumlnduumlklerini kaygı

duymadan soumlylemek ccedilok kolay bir davranış olurken utangaccedil insanlar iccedilin bu

buumlyuumlk bir guumlccedilluumlk nedeni olabilir Genelde insanlarda guumlluumlmseme uygun

koşullarda goumlruumlşlerini soumlyleme iyi goumlz kontağı kurma rahat bir beden

duruşu sergileme gibi davranışlar doğal hali ile olur Utangaccedil insanlar

doğaları gereği bunları kolaylıkla yapamazlar Henderson ve Zimbardo

(1998) utangaccedillığın belirtilerini ldquobilişsel belirtilerrdquo ldquopsikomotor belirtilerrdquo

ldquofizyolojik belirtilerrdquo ve ldquoduygusal belirtilerrdquo olarak gruplamışlardır Geri

ccedilekilme ve pasif kalma gibi psikomotor bir belirtiye hızlı kalp atışı gibi

fizyolojik bir belirtinin ve bu farkındalığı ile ilgili acı ccedilekme gibi duygusal

belirtilerin eşlik ettiğini belirtmektedirler Utangaccedillığın belirtileri Tablo-1‟de

oumlzetlenmiştir

TABLO ndash1

Utangaccedillığın Belirtileri

Psikomotor Fizyolojik Bilişsel Duygusal

Geri ccedilekilme ve

Pasiflik Hızlı kalp artışı

Kendisiyle başkalarıyla

ya da durumla ilgili olumsuz duumlşuumlnceler geliştirme

Kendi farkındalığı

ile ilgili acı ccedilekme

Goumlz temasından

Kaccedilma Ağız kuruluğu

Değerlendirilmekten

korkma ve başkası

tarafından aptal

bulunma korkusu

Utanccedil duyma

Korku duyulan

ortamlardan kaccedilma

Soğuk terleme

ya da titreme

Endişe ve

muumlkemmeliyetccedililik Duumlşuumlk oumlzsaygı

Alccedilak sesle konuşma Karın ağrıları

Sosyal etkileşimler

sonrasında kendi kendini succedillaması

Uumlzguumln olma hali

Vuumlcut hareketinin

ya da ifadesinin ccedilok az olması ya da

abartılı biccedilimde guumllme

Baş doumlnmesi ya da baygınlık hissetme

Kendisinin zayıf

başkalarının guumlccedilluuml olduğuna dair olumsuz

inanccedillar geliştirmesi

Yalnızlık

Konuşma akıcılığında

bozukluk

Kendisini ya da durumunu gerccedilek dışı

hissetmesi

Ben yetersiz ve etkileyici değilim

duumlşuumlncesi

Depresyon

Sinirli davranışlar el ya

da yuumlzle oynama

Kontroluuml kaybetme delirme yada kalp krizi

geccedilirme korkusu

Sosyal ortamlara dair yanlış

inanccedilları Kaygı

(Henderson ve Zimbardo 1998)

Utangaccedillıkla ilgili şu an sahip olduğumuz bilgilere goumlre yeterince utangaccedil olmak ya da ne kadar utangaccedillığın uygun olduğu ile ilgili bir ccedilalışma yapılmamıştır Bu duruma goumlre utangaccedil olmak ya da olmamak avantaj ya da dezavantajlıdır demek zordur Utangaccedillık tuumlmuumlyle utangaccedil olan ya da olmayan bireylerin kişisel oumlzelliklerinde saklıdır

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 249

Utangaccedillığın Oluşmasında Biyolojik Faktoumlrler

Temel bir yaradılış olarak tanımlanan utangaccedillığın (Buss ve

Plomin1984) ifade edilmesinde farklı kavramlar kullanılmaktadır Cheess

ve Thomas (1986) utangaccedil ccedilocukları bdquoyavaş ısınan‟ ccedilocuk Caspi (1998)

bdquoccedilekingen‟ ccedilocuk gibi benzer tanım ve kavramlarla kategorize etmiştir

Utangaccedillığı temel bir yaradılış olarak goumlren ve ccedilalışmalarını (1992-1999)

ccediloğunlukla ccedilocuklar uumlzerinde gerccedilekleştiren Kagan ccedilalışmaları sonunda

elde ettiği goumlruumlşlerini esas alan biyolojik goumlruumlşuuml oluşturmuştur Bu goumlruumlş bir

ccedilok oumlnemli araştırmaya kaynaklık etmiştir Bu araştırmalar İsveccedil‟ten

Broberg Amerika Birleşik Devletleri‟nden Lamb‟ı Almanya‟dan

Schoumllmerich ve İngiltere‟den Stevenson-Hinde‟yi iccediline alan bir grubu

kapsamaktadır (Crozier 2001)

Kagan‟ın utangaccedillığın kaynağı ile ilgili yaptığı ccedilalışmalar ccedilocuklarda

aşırı derecede utangaccedillığın kaynağının ccedilocuğun mizacından yani ccedilocuğun

doğuştan getirdiği oumlzelliklerden yaratılışından kaynaklanabileceğini

goumlstermektedir Kagan‟a goumlre kendilerini utangaccedil olarak tanımlayan kişiler

bunun ccedilocukluktan beri olduğunu iddia etmektedirler (aktCrozier 2001)

Utangaccedillığın genetik geccedilişini incelemek iccedilin yapılan ikizler

uumlzerindeki ccedilalışmalarında Fyer ve diğerleri (1993) tek yumurta ikizlerinde

utangaccedil davranışı ccedilift yumurta ikizlerine goumlre birbirine daha benzer

bulmuştur Bununla birlikte genetik katkı ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml

duumlşuumlnduumlrecek biccedilimde orta duumlzeydedirOumlrneğin ldquocolorado evlat edinme

ccedilalışmasırdquonda uumlvey ana babanın utangaccedillığıyla evlatlık bebeklerin

utangaccedillık dereceleri arasında ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml destekler biccedilimde

orta duumlzeyde bir korelasyon bulunmuştur (aktTuumlrkccedilapar 1996) Bu

bulgular utangaccedillığın genetik geccedilişi olduğu biccediliminde yorumlanmaktadır

Bu goumlruumlşlere goumlre birey ccedilevresel etkilerden dolayı utangaccedil değildir

utangaccedillık onun genetik geccedilişleriyle sahip olduğu bir oumlzelliğidir

Utangaccedillığın Oluşmasında Ccedilevresel Faktoumlrler

Crozier‟e (2001) goumlre yaşamın ilk yıllarından beri varolan utangaccedillık

ccedilocukluk doumlnemindeki engellenmenin habercisidir Utangaccedillığın nedenleri

arasında aile yapısının olduğu youmlnuumlndeki goumlruumlşlerden biri de Crawfor ve

Taylor‟a aittir Bu araştırmacılara goumlre insanlar genellikle aile davranış

kalıpları tarafından yoğrulup biccedilimlendirilir Ana-baba kendini kararlılıkla

ifade edemeyen kimselerse ccedilocuğun buumlyuumlyuumlnce silik bir insan olma olasılığı

yuumlksektir Aynı biccedilimde ana-baba aşırı eleştirici bir tavır sergileyerek

ccedilocuğu suumlrekli eleştiriyorlarsa ccedilocukta kendini muumlkemmel goumlrememe ve iyi

şeylere layık olmadığı duumlşuumlncesini yerleştirecektir Utangaccedil davranmayı

utangaccedil ana-babalardan kolayca oumlğrenebiliriz Ccedilok utangaccedil ccedilok gergin ve

Emine DURMUŞ 250

ccedilok sinirli insanlar genelde bu davranış kalıbını ailenin diğer uumlyelerine de

aşılarlar Duumlnyaya oumlzguumlveni olan bireyler olarak gelsek bile oumlzguumlveni

olmayan kendini değerli ve sevilmeye layık bulmayan ana-babaların

yetiştirme youmlntemi ile bu guumlven yok edilebilir (Crawford ve Taylor 2001)

Utangaccedillık duygusunda buumlyuumlk oranda oumlğrenmenin ccedilağrışımı olsa da

yasaklanma duumlşuumlncesi bireyin ilk yıllarında kişilik gelişimi bakımından

oumlnemlidir Oumlzellikle yaşamın ilk yıllarında goumlsterilen engelleyici tepkiler ve

yeniliklere karşı korku gibi karakteristik oumlzellikler bireyin yaşamının ilk

yıllarında karşı karşıya kaldığı engelleyici tepkilere bağlanabilir Bu sonuccedillar

yaşamın ilk yıllarında oumlzellikle anneye oumlzguuml nedenlerin ne kadar oumlnemli

olduğunu goumlstermektedir (Asendorpf ve Wilpers1998)

Psikoanalitik Yaklaşımda Utangaccedillık

Psikonalitik yaklaşıma goumlre kişilik it (alt-benlik) ego (benlik) ve

suumlperego (uumlst-benlik) olarak ayrılmaktadır Pek ccedilok psikolojik bozukluk bu

kişilik oumlğeleri arasındaki uyumsuzluk ve dengesizlikten kaynaklanmaktadır

Psikoanalitik yaklaşım sosyal fobinin uumlccedil temel etkeni uumlzerinde durmaktadır

Bunlar utanccedil yaşantıları succedilluluk duyguları ve ayrılma anksiyetesidir

Utanccedil yaşantıları Bireyler bilinccedildışı olarak dikkat ccedilekme ve ccedilevrelerinden

onaylayıcı tepkiler alma isteği yaşarlar Bu tepki onaylayıcı olmayan ana-

babalar tarafından utandırılma ya da eleştirilme duygusunun doğmasına

neden olmaktadır Birey utandırılmadan başkalarından onay goumlrmeyeceği

riskinin olduğunu duumlşuumlnduumlğuuml durumlardan ve ortamlardan kaccedilınır Succedilluluk

duyguları Sosyal fobik olan birey bilinccedil dışı olarak diğerleriyle olan

ilişkilerinde karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi iccedilin saldırgan bir talepkarlık

sergiler Bu talebe tuumlm rakipleri korkutarak kaccedilırmak ya da yok etme arzusu

eşlik eder Succedilluluk duyguları sıklıkla rakiplerin yerini alabilmek iccedilin

kapasitesindeki yetersizlikten kaynaklanan utanccedilla birbirine karışmış

durumdadır Ayrılma anksiyetesi Sosyal fobik pek ccedilok birey bağımsız olma

ve yeni insanlarla kaynaşmanın ana-baba ya da yakınlarının sevgisini yitirme

anlamına gelmesinden korkar Anne-bebek ccedilalışmalarında anne hiccedil bir

harekette bulunmamasına rağmen ccedilocukta annenin onu terk edeceği korkusu

ile anksiyete tepkileri yaşadıkları goumlruumllmektedir(Tuumlrkccedilapar 1999)

Sosyal kaygı sosyal fobi ve utangaccedillığın temel nedeni olarak

değerlendirilme korkusu goumlsterilse de psikoanalitik yaklaşıma goumlre birey

aslında dikkat ccedilekmeyi ve ccedilevresinden de onaylayıcı tepkiler almayı ister

Karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi bekler Ama bu tepkiler kabul goumlrmeyen

ana-baba tutumları ile karşılaşırsa birey toplumda kendini goumlsterme riski

almaktan korkabilir Yine ayrılma aksiyetesi ve gerccedilek benlik ile ideal benlik

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 251

arasındaki farkın bireyde kaygı yarattığı ve bu kaygının utangaccedil olmaya

neden olduğunun da altı ccedilizilmektedir

Psikososyal Gelişim Kuramı

İnsan gelişimini psikososyal gelişim kuramı ile accedilıklayan Erikson‟a

goumlre benliğin birinci işlevi bir kimlik duygusu oluşturmak ve bunu

korumaktır Psikososyal gelişim kuramına goumlre 1-3 yaş arası oumlzerklik

doumlnemi bağımsızlık isteğinin belirgin olduğu doumlnemdir Bu doumlnemde ccedilocuk

birbirine karşı duygu ve eğilimler arasında bir denge kurmaya ccedilalışır

Oumlzsaygısını yitirmeden kendi kendini denetleyebilme duygusundan iyi niyet

ve onur duygusunu oluşturur Ccedilocuğun kendini denetleme becerisinin eksik

bulunup dışarıdan aşırı denetleme isteği ccedilocukta kuşku ve utanccedil duygularını

yerleştirecektir Bu doumlnemde ccedilevre ve ana-babanın yoğun baskısı ve

engellemeleri ile ccedilocuk kendini suumlrekli succedillu hisseder bu sonuccedil bireyde

utanccedil duygusunun yerleşmesine neden olacaktır (Ekşi 1990)

Ccedilocukların ccediloğu bu doumlnemi bir oumlzerklik duygusuyla tamamlar Oumlzerk

insanlar engeller ve zorluklarla dolu bir duumlnyada kendi yolunu

bulabileceklerine emin bireylerdir Bu doumlnemde Erikson aşırı korumacı ana-

babalığa youmlnelik oumlnemli uyarılarda bulunmaktadır Erikson‟a goumlre eğer ana-

babalar ccedilocuklarını aşırı bir biccedilimde korursa gelişimlerini engelleyebilirler

Ccedilevrelerindeki nesneleri ve olayları keşfetme ve etkileme izni verilmeyen

ccedilocuklar utanccedil ve şuumlphe duyguları geliştirirler ve kendilerinden emin

olmayan başka insanlara bağlımlı yaşayan insanlar olurlar (Burger 2006)

Oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemini girişkenliğe karşı

succedilluluk duygusunun yaşandığı erken ccedilocukluk doumlneminde ccedilocuk sorunları

ile başa ccedilıkabilmek iccedilin daha bağımsız davranmaya başlar Sonuccedilta bireyin

kişilik gelişimi farklı doumlnemlerden geccedilerek oluşmaktadır Bu doumlnemlerin

belirli evrelerinde yaşanan aksaklıklar bireyin sonraki aşamasında sorunlar

yaşamasına neden olabilmektedir Buna goumlre engelleyici ana-baba tutumları

ccedilocuğa yaşamının ilk yıllarında kazanılması gereken beceriler yetirince

oumlğretilmemişse kaccedilınan utangaccedil bireyler olma olasılıkları yuumlksektir

Oumlzellikle oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemi ile girişkenliğe karşı

succedilluluk doumlnemi dediğimiz doumlnemleri kapsayan ikinci yılın sonu ile altı

yaşın sonu bu accedilıdan buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Girişkenliğe karşı succedilluluk

karmaşısının yaşandığı uumlccedil ile altı yaşını kapsayan bu evrenin bireyin

utangaccedillığının gelişmesinde buumlyuumlk oumlneme sahip olduğu vurgulanmaktadır

Bilişsel-Davranışccedilı Yaklaşım

Bilişsel terapiyi ilk savunanlardan biri olan Ellis‟e goumlre insanlar yanlış

akıl yuumlruumltme ve akılcı olmayan inanccedillarından dolayı depresif kaygılı

Emine DURMUŞ 252

sıkıntılı olurlar ve benzeri sorunlar yaşarlar Ellis‟e (1994) goumlre kişi dilediği

değişikliği gerccedilekleştirmek guumlcuumlne sahiptir Yine birey kendi

rahatsızlıklarını oluşturma ve değiştirme guumlcuumlne de sahiptir ve birey bunu

bilir Buna goumlre birey sorunların temelinde daha ccedilok irrasyonel inanccedillarının

olduğunu irrasyonel inanccedilların rasyonel inanccedillarla değiştirilebilir

oluduğunu ve bireyin uygun youmlntemlerle bunu gerccedilekleştirebileceğini de

bilmelidir

Bilişsel terapi bir kişinin inanccedillarını değiştirmeye dayanır Eğer bir kişi

sevimsiz ya da istenmeyen biri olduğuna inanıyorsa bu duumlşuumlnce onun diğer

insanlarla olan iletişimlerindeki tutumlarını etkileyecektir Bilişsel terapi bu

bireyleri yanlış algıları ile yuumlzyuumlze getirerek yanlış inanccedillarına yeniden

biccedilim verir ve boumlylece kaygılarının azalmasına fırsat verir (Duck1986)

Bilişsel Terapi danışana ccedilarpık ve yetersiz bilişleri değerlendirme işlemi

aracılığıyla nasıl yeniden yapılanmaya gideceğini oumlğretir İşbirliği yapan

terapist ve danışan bu suumlreccedilte danışana kendisinde var olan olumsuz

duumlşuumlncelerle gerccedilekleri ayırt etmeyi oumlğretir Danışanlar bilişsel kodlamanın

hem kendisi hem de ccedilevresini algılamakta ne kadar oumlnemli olduğunu

oumlğrenirler Danışanlara kendi duumlşuumlncelerini varsayımlarını ve oumlzellikle

olumsuz otomatik duumlşuumlncelerini tanıma ve keşfetme becerisi

oumlğretirlerBilişsel yaklaşım utangaccedil bireylerin ccediloğunlukla kendileri ve

ccedilevrelerinden gelen geribildirimlerle ilgili ccedilarpık ve yetersiz bilişlerinin

olduğunu savunmaktadır

Utangaccedillık ve İlişkili Kişilik Oumlzellikleri

Utangaccedillıkla ilgili yapılan araştırma sonuccedilları (Simith ve Betz 2002

Jackson ve diğerleri 2002 Walsh 2002 Heiser ve diğerleri 2003 Yuumlksel

2003 Netro ve Mullet 2004) utangaccedil bireylerin diğer bireylerden daha

fazla yalnızlık yaşadıklarını ve daha duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip

olduklarını goumlstermektedir Yalnızlık ve duumlşuumlk oumlzsaygı yaşayan utangaccedil

kişilerin yeni arkadaşlık ilişkileri kurmaları guumlccedilleşmekte ve bu sonuccedil

utangaccedilların yaşadığı toplumsal sorunları daha yoğun yaşamalarına neden

olmaktadır Kendi iccedillerinde yoğun olarak sıkıntı yaşayan utangaccedil bireyler

yaşadıkları bu sıkıntılı tavırlarına başkaları tarafından saygı duyulduğunda

ise bunu yanlış anlama eğiliminde olurlar Utangaccedillık yaşayan bireyler bir

yandan başkaları yanında fark edilen ve oumlnemsenen insanlar olmayı arzu

ederken oumlte yandan da toplumda fark edilmemenin getirdiği sıkıntılar ile baş

etmek zorunda kalmaya bağlı olan ccedilift youmlnluuml korkularla baş etmeye

ccedilalışırlar (Cardduci ve Zimbardo1995)

Utangaccedillıktan etkilenen ya da utangaccedillığın oluşma nedenleri arasında

sayılan oumlzelliklerden en oumlnemlisi oumlzsaygıdır Yapılan araştırmalar duumlşuumlk

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 253

oumlzsaygı ile utangaccedillık arasında anlamlı ancak negatif youmlnde bir ilişki olduğu

youmlnuumlndedir (Cheek ve Buss 1981 Lawrence ve Bennett 1992 Yuumlksel

2003) Ergenlerle yapılan araştırma bulguları goumlstermektedir ki duumlşuumlk

oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek yuumlksek

oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde ise utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlktuumlr Buna

karşın yetişkinlerle yapılan araştırmalarda duumlşuumlk oumlzsaygı ile utangaccedillık

duumlzeyleri arasında yuumlksek duumlzeyde ilişkiler bulunmamıştır (Cheek ve

Buss1981 Lawrence ve Bennett1992) Cheek ve Buss(1981) utangaccedillık ile

sosyalleşebilme arasındaki ilişkiyi inceledikleri ilk ccedilalışmalarında duumlşuumlk

oumlzsaygı ile yuumlksek duumlzeyde utangaccedillık arasında olumlu bir ilişki olduğunu

ortaya koymuşlardır

Lawrence ve Bennett (1992) araştırmasında ergenlerin oumlzsaygı

duumlzeyleri accedilısından da utangaccedil bireylerin utangaccedil olmayanlara goumlre daha

duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip olduklarını bulmuşlardır Goumlkccedile (2002) lise

oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre yordadığı

ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğunu

bulmuştur Yuumlksel (2003) tarafından yapılan araştırmada oumlğrencilerin

utangaccedillık duumlzeylerinin en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğu ortaya

ccedilıkmıştır

Sayılan araştırma bulguları da goumlstermektedir ki oumlzsaygı utangaccedillığı

yordayan oumlnemli bir değişkendir Yani bireyin utangaccedillık duumlzeyi

yuumlkseldikccedile oumlzsaygı duumlzeyi de duumlşmektedir Bunun tersi olarak oumlzsaygı

duumlzeyi arttıkccedila utangaccedillık duumlzeyi de duumlşmektedir Sonuccedil olarak yuumlksek

oumlzsaygı duumlzeyine sahip kişilerin daha az utangaccedil oldukları soumlylenebilir

Utangaccedillığı etkileyen ve utangaccedillıkla ortaya ccedilıkan sonuccedillardan biri de

yalnızlıktır Bu konuda yapılan araştırma sonuccedilları yalnızlık ile utangaccedillık

arasında pozitif bir ilişki olduğu youmlnuumlndedir Bireylerin utangaccedillık duumlzeyleri

arttıkccedila yalnızlık duumlzeyleri de artmaktadır (Jackson Nagasaka ve

Gunderson 2002 Crozier2001) Utangaccedil bireyler utangaccedil olmayanlara goumlre

ccedilok daha fazla yalnızdır Diğer insanlarla kurulan iletişimi buumlyuumlk oranda

olumsuz etkileyen utangaccedillık iletişim sorunları yaşayan utangaccedil bireylerin

sonuccedilta yalnız kalmalarına yol accedilmaktadır (Cheek ve Buss 1981)

Yuumlksel (2003) oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin oumlnemli

yordayıcılarından birinin yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Goumlkccedile

(2002) lise oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre

yordadığı ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygıdan

sonra yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Jackson ve diğerleri (2002)

uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık ve yalnızlık duumlzeyleri arasındaki ilişkiyi

inceledikleri araştırmalarını 255 uumlniversite oumlğrencisi uumlzerinde yapmışlardır

Emine DURMUŞ 254

Araştırma sonucunda aşağıdaki sonuccedillar elde edilmiştir Utangaccedillık ve

yalnızlık arasında oumlnemli bir ilişki vardır Bu ilişki bireylerin kendini

sunması ve sosyal destek algılarını oumlnemli oumllccediluumlde etkilemektedir ccediluumlnkuuml

yalnızlık ve utangaccedillık birbirine benzeyen oumlzelliklerdir

Araştırma sonuccedilları yalnızlığın utangaccedillığın bir sonucu olduğunu

goumlstermektedir Utangaccedillar yalnız kaldıklarından dolayı utangaccedil değil

utangaccedil oldukları iccedilin yalnızdırlar Başkaları tarafından iletişime girmeye

goumlnuumllsuumlz olarak algılanan utangaccedillar zaman zaman yalnız

kalabilmektedirler Buna karşın aslında utangaccedillar ccedilevreleri tarafından

sevilen bireylerdir

Teknoloji Kullanımı ve Utangaccedillık

Teknolojinin yoğun kullanıldığı guumlnuumlmuumlzde utangaccedil ergenlerle ilgili bir

klişe bu ergenler kendilerini kişisel ilişkilerden geri ccedilekerler ve bilgisayar

oyunları gibi tek başına yapılan uğraşılarla meşgul olurlar Son yıllarda

internet utangaccedil insanların uzak bir mesafeyle etkileşmeleri yuumlzyuumlze

goumlruumlşme gereksinimi olmaksızın diğerleriyle iletişim kurabilmeleri iccedilin

fırsatlar sunmuştur Roberts Smith ve Pollock‟un (1999) ccedilalışmasından

ortaya ccedilıkan sonuca goumlre utangaccedil insanlar on-line etkileşim kurdukları

zaman daha az utangaccediltırlar

Bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili araştırma bulguları goumlsteriyor

ki utangaccedillıkta yaşanan rahatsızlıklar buumlyuumlk oranda azalmaktadır

Utangaccedillar sanal iletişimlerde red edilme ve eleştirilme olasılıkları olmadığı

iccedilin daha rahat davranırlar Bir katılımcının belirttiği gibi ldquoaccedilıkccedilası

bilgisayar uumlzerinde birinin guumlluumlnccedil duruma duumlşmek ve dalga geccedililmek

tehlikesi yok ve başkaları sizi goumlremez dolayısıyla gerccedilek bir reddedilme

tehlikesi yokrdquo (Leary ve Dobbins 1983)

Henderson ve Zimbardo (2005) genccedillerde teknoloji kullanımı ve

utangaccedillığı belirlemeye ccedilalıştıkları araştırmalarında utangaccedil bireylerin

utangaccedil olmayanlardan daha ccedilok teknolojiyi kullandıklarını bulmuşlardır Bu

ccedilalışmada araştırmacılar bilgisayar cep telefonu ve televizyon gibi

teknolojik araccedilların kullanımının utangaccedillarda daha yuumlksek oranda olduğunu

bulmuşlardır Araştırma cinsiyet değişkeni accedilısından farklılık goumlstermiştir

Buna goumlre kızlar erkeklerden daha yoğun bir biccedilimde internet

kullanmaktadırlar Araştırmada ldquogenccedillerin yalnız kaldıkları iccedilin mi internet

kullanmaya youmlneldikleri ya da internet kullandıkları iccedilin mi yalnız

kaldıklarırdquo youmlnuumlndeki soruya yanıt verebilecek bulgular elde edilmemesine

rağmen artan teknoloji kullanımının yalnızlığı da arttırdığı youmlnuumlnde bir

bulgu elde edilmiştir Buna goumlre internet cep telefonu televizyon gibi

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255

teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha

yoğun olduğu goumlruumllmektedir

Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin

teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla

ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi

zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)

arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve

sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl

tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)

Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da

bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye

heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında

yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler

tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)

Bunlar

Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler

Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır

Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim

tarzına sahiptir

Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler

Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler

Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler

Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler

Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar

Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir

Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler

Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar

Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar

Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar

Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden

dolayı katılmazlar

Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar

Emine DURMUŞ 256

Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim

duyarlar

Amaccedil

Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip

goumlstermediğini ortaya koymaktır

YOumlNTEM

Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır

Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı

uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim

Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden

oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır

Veri Toplama Araccedilları

Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde

orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness

Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu

kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan

verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil

uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve

ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten

alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık

oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu

ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır

Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları

Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)

tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır

Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde

edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını

saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak

hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa

katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan

guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257

alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık

oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir

Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları

Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından

yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla

temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil

faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde

toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi

kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo

(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi

grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları

hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık

oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu

arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)

tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve

kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon

katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1

faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)

Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine

bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk

değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı

goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini

accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini

accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve

tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip

olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek

faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir

Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı

tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama

formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır

Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo

ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo

istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden

frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler

ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile

karşılaştırılarak analiz edilmiştir

Emine DURMUŞ 258

Verilerin Analizi

Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden

oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık

puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir

Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır

Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar

ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma

ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye

değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama

utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları

yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık

puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri

arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır

Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik

oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır

BULGULAR

Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve

analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları

puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum

puanlara goumlre dağılımı verilmiştir

TABLO-2

Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması

Maksimum ve Minumum Puanları

N sd Min Max

Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90

Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık

oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan

en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin

aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259

Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin

oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı

184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir

Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından

ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir

Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında

oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı

bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin

57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum

erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan

accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı

farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar

(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek

utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre

yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin

oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin

651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların

oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir

duumlsuumlk o rta yuksek

900 850

800 750

700 650

600 550

500 450

400 350

300 250

200

50

40

30

20

10

0

Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500

Emine DURMUŞ 260

Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir

Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile

yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları

Tablo-3‟de verilmiştir

TABLO-3

Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Algılanan

Kişilik

Oumlzellikleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

Toplam

Utangaccedillık

Puanı

2

P

Ccedilekingen N 7 80 37

124

56 649 298

486 476 000

Sabırlı N 35 111 20 166

211 669 120 651 769 021

Utangaccedil N 2 62 36 100

20 620 360 392 6243 000

Yalnız N 1 31 17 49

20 633 347 192 2110 000

Alıngan N 15 68 22 105

143 648 210 412 384 046

Girişken N 41 87 8 136

301 640 59 533 4159 000

Konuşkan N 43 101 12 156

276 647 77 612 3699 000

Heyecanlı N 38 124 39 201

189 617 194 788 676 034

(plt05)

Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan

kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu

goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261

ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına

sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların

36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk

olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade

etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i

kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip

oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı

goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si

kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık

puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak

değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken

olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği

accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan

farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık

duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu

goumlruumllmektedir (plt05)

Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve

erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız

oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu

oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler

kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar

Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran

erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini

yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek

oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek

oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya

ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek

oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin

37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız

oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla

kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı

sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu

bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler

Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri

geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo

sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları

Tablo-4‟de verilmiştir

Emine DURMUŞ 262

TABLO-4

Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Katılma

istekleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

2 P

Evet N 39 99 36

574 596 857 1075 005

Hayır N 20 67 6

426 404 143 1212 002

( plt05)

Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba

katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075

p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin

utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup

ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda

bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek

oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin

grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir

SONUCcedil ve TARTIŞMA

Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik

oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna

karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki

insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck

1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu

oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil

olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız

olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi

utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak

algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre

daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek

almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir

Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan

bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini

kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda

yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma

becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma

sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil

olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263

becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha

yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri

eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik

fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık

oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil

olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları

onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya

youmlneltmektedir

Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen

utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının

etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman

toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın

kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir

deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında

anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan

oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak

algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili

yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı

araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak

algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken

bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı

araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin

başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh

sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların

buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu

araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan

oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme

fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada

sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş

grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma

(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli

programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir

Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini

değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya

sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak

algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik

oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan

arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler

accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma

istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık

Emine DURMUŞ 264

bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza

ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken

olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin

değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu

karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde

durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu

algıların birey uumlzerindeki etkileridir

Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece

başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal

gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş

ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun

ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde

yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler

geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve

sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli

kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu

olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal

beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma

programlarından yararlanılabilir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265

KAYNAKLAR

Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness

actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction

Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610

Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic

Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http

membersaolcom cybernettrshynesshtml

Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social

relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash

1544

Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls

psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul

Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality

traits Erlbaum Hillsdale NJ

Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28

(6) 34-46

Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins

Publisher Inc New York

Caspi A (1998) Personality development across the life course In

Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social

emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp

311ndash388

Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of

Personality and Social Psychology 41 330-339

Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR

Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social

Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University

Press

Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)

İstanbul Alfa Yayınevi

Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change

Routledge

Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek

and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume

38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956

Emine DURMUŞ 266

Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi

Sage Publications

DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik

danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi

(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml)

Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi

Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol

Publishing Group

Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative

Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal

of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p

Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF

(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of

General Psychiatry 50 pp 286ndash293

GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue

1 P 28

GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık

Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6

Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum

Yayınları

Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması

Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml Ankara

Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

2 (15) 17-22

Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin

Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara

Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental

Health San Diego Academic Press

Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in

High School Student Stanford University and the Shyness Institute

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267

Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to

Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and

Therapy 41 209-221

Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between

Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage

Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270

Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith

Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality

Social Psychology 51 pp 629ndash639

KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood

Shyness Science 240 s167-171

Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45

Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social

anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of

the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -

1016

Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship

Between Shyness Social Class and Personality Variables in

Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263

LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and

Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)

94-775

Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal

as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol

18 Issue 1 s 15

Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness

httpwwwcounseling center com (kasım-2005)

Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of

Personality (45) 596-611

RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)

Shyness development consolidation and change (pp 121-138)

Boston McGraw-Hill

Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and

sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company

Page 3: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 245

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları

Emine DURMUŞ

OumlZ Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan

oumlğrencilerin kendileri ile ilgili algılarını belirlemektir Bu amaccedilla

oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği uygulanmış ve oumllccedilekle birlikte verilen

bilgi toplama formunda kendileri ile ilgili algıları sorulmuştur

Araştırma betimsel bir ccedilalışmadır Araştırma Ankara Uumlniversitesinde

oumlğrenimini suumlrduumlrmekte olan 255 oumlğrenci uumlzerinde yapılmıştır

Araştırma verilerinin istatistiksel analizi SPSS ortamında Kay-Kare

Testi (Chi-Square Tests) ile yapılmıştır Araştırma sonucuna goumlre

utangaccedillık oumllccedileği‟nden yuumlksek puan alan oumlğrencilerin 360‟sı

kendilerini utangaccedil olarak algılamaktadırlar Bu oran utangaccedil olmayan

oumlğrencilerde ise 20‟tuumlr Utangaccedil oumlğrencilerin 857 kişilerarası

ilişkilerini geliştirmek amacıyla grup programlarına katılmayı

istediklerini ifade etmişlerdir Buna kaşın utangaccedillık puanı yuumlksek

olan oumlğrencilerin ancak 143‟si bu tuumlr programlara

katılmayacaklarını ifade etmişlerdir Araştırma sonuccedilları

alanyazındaki ccedilalışmalar ışığında yorumlanmış ve oumlneriler

sunulmuştur

Anahtar Soumlzcuumlkler Utangaccedillık utangaccedil ve utangaccedil değil

algılanan kişilik oumlzelliği uumlniversite oumlğrencisi

GİRİŞ

Yakın tarihlere kadar insanların sahip olması gereken oumlnemli bir

meziyet sayılan utangaccedillık (shyness) guumlnuumlmuumlzde kişilerarası ilişkileri

etkileyen oumlnemli etmenlerden biridir Utangaccedillık başkalarının bulunduğu

Dr İnoumlnuuml Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi edurmusinonuedtr

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumlltesi Dergisi yıl 2007 cilt 40 sayı 1 243-268

Emine DURMUŞ 246

yerde yaşanan bdquotedirginlik ve kısıtlanma duygusu‟ olarak kabul edilmektedir

(Jones Briggs ve Smith 1986) Zimbardo (1977) utangaccedillığı toplumsal bir

rahatsızlık olarak tanımlamaktadır Zimbardo‟ya goumlre bireyin utangaccedillığı

toplumsal beceri eksikliklerinin bir yansıması olmaktan ccedilok toplumla

buumltuumlnleşme ccedilabalarının etkisi altında kalan davranışlar olarak

yorumlanmaktadır

Pilkonis (1977) utangaccedillığı sosyal durumlardan kaccedilınma sosyal

ortamlara katılmada başarısızlık olarak ifade etmektedir Kagan ve diğerleri

(1988) ccedilalışmalarında utangaccedillığı oumlzellikle yeni durumlar yeni insanlar ve

nesnelerle karşılaşıldığında korku ve isteksizlik goumlsterme olarak

tanımlamaktadırlar Bir başka tanıma goumlre Utangaccedillık iccedile doumlnuumlk olmayan

insanlarda başkalarından kaccedilma eğilimini iccedilermektedir (Stein ve Walker

2001) Psikoloji alanında oumlzellikle son yıllarda yapılan araştırmalarda soumlzuuml

edilen utangaccedillık az konuşan sosyal yetenekleri olmayan ve zaman zaman

da sosyal fobik olarak nitelendirilen bir kavram olarak ele alınmaktadır

(Crozier 2001) Bazı insanlarda utangaccedillık problemi sosyal bir durumda

duumlşuumlnduumlklerini soumlyleyebilmenin bile sıkıntı yaratması halidir Bazı bireylerin

bu sıkıntılı durumları fiziksel goumlruumlntuumllerine de yansımaktadır Bazı

bireylerde buumlyuumlk ya da kuumlccediluumlk oranda kaygı yuumlz kızarması gibi fiziksel

belirtilerle birlikte goumlruumllebilir

Utangaccedillıkla ilgili 1975 ve 1995 arası yirmi yıllık doumlnemde yapılan

ccedilalışmalar değerlendiren Cardduci ve Zimbardo(1995) utangaccedillığın

nedenleri sonuccedilları ve birey uumlzerindeki etkileri ile ilgili sonuccedilları aşağıdaki

gibi oumlzetlemektedirler

Utangaccedillık oranı 1975‟den 1995‟e kadar 40‟dan 48‟e ccedilıkmıştır

Bu sonuccedil utangaccedillığın toplumda goumlruumllme oranının buumlyuumlk oranda

arttığını goumlstermektedir

Ccediloğu utangaccedillıklar gizlidir ya birey utangaccedil olduğunun farkında

değildir ya da utangaccedil olduğunu gizlemektedir

Az oranda utangaccedillık hastalık derecesinde ortaya ccedilıkmaktadır

Bazı bireyler utangaccedillığa yatkın olarak doğsalar bile bu sonuccedil bizi

utangaccedillığın kalıtsal olduğu sonucuna goumltuumlrmemektedir

Pek ccedilok birey utangaccedillık oumlzelliğini olumsuz yaşam deneyimleri ile

kazanmaktadır

Utangaccedillığın goumlruumllme oranı uumllkelere goumlre farklılık goumlstermektedir

Utangaccedillığı en az yaşayan milletin İsrailliler olduğu savunulmaktadır

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 247

Utangaccedillığı belirleyen temel faktoumlrlerden biri ldquooumlvguumlnuumln kuumlltuumlrel

biccedilimirdquo dir Bir diğer neden de ldquoccedilocukları succedillama eğilimirdquo olarak

karşımıza ccedilıkmaktadır

Oumlzellikle gelişmiş uumllkelerde utangaccedil olmanın başarılı iş ve meslek

yaşamı ve kariyer gelişimi accedilısından buumlyuumlk bedelleri vardır

Utangaccedillık zaman zaman birey iccedilin yaşamsal oumlneme sahip

olabilmektedir

Utangaccedillığın biyolojik boyutuna rağmen bireyde oluşturduğu etkileri

azaltmak amacıyla iyi hazırlanmış programlar ve youmlntemler

oumlnerilmektedir

Utangaccedillığın Belirtileri

Gard‟a (2000) goumlre utangaccedil birey ccediloğunlukla kaygılıdır ve sosyal

durumlarda oumlzellikle de yeni karşılaştığı sosyal durumlarda ccedilekingendir

Başkalarının dikkatini ccedilekebilecek davet ya da değerlendirilme olasılığının

olduğu benzeri sosyal ortamlarda daha kaygılı ve ccedilekingen davranır

Utangaccedil birey iccediledoumlnuumlk değildir Utangaccedil birey başkalarını etkilemek

onlarla olmak ister ama bunu korkularından dolayı yapamaz Kişi

goumlsterişsiz bir biccedilimde istemediği halde yalnız olmayı tercih eder Gard‟a

goumlre aşağıdaki oumlzellikleri taşıyan bireylerin utangaccedil oldukları soumlylenebilir

Kalabalıkta olmaktan hoşlanmamak zamanın buumlyuumlk boumlluumlmuumlnuuml internet

başında geccedilirmek yeni biri ile tanışmakta sıkıntı yaşamak başkaları ile

konuşmakta guumlccedilluumlk yaşamak guumln boyu televizyon karşısında uzun zaman

geccedilirmek bir grupta iken herkesin kendisine baktığına inanmaktan dolayı

endişelenmek oumlğrenci ise sınıfta sorulan soruları bildiği halde yanıtlamakta

teredduumlt etmek ve insanlara bir şeyler sormaktan korktuğu iccedilin vazgeccedilmek

Bu oumlzelliklerden en az ikisini taşımak utangaccedil olmakla ilgili oumlnemli ipuccedilları

vermektedir

Utangaccedil insanların bir oumlzelliği de bazı koşullarda nasıl davranacaklarını

bilmiyor olmalarıdır Bu insanlar accedilık bir biccedilimde iletişimde baskın

değillerdir Tutarlı bir biccedilimde kendileriyle ilgili Gerccedilekte utangaccedil olan kişi

ccedilok kaliteli ve iyi oumlzelliklere sahip olsa bile bu oumlzelliklerini

goumlsteremeyebilir (Arends 2000) Ccedilok utangaccedil olan bireylerin bu

oumlzelliklerinden dolayı dışarı ccedilıkmak yeni arkadaşlar edinmek yuumlzyuumlze

ilişkiler gerektiren ve işinde yuumlksek sorumluluk alabilecek pozisyonlara

ulaşma gibi yapılabilecek eylemleri engellediği de bilinmektedir (Stein ve

Walker 2001)

Emine DURMUŞ 248

Utangaccedillık diğer insanlarla iyi ilişkiler kurmada guumlccedilluumlk yaşama

durumudur Bir ccedilok insan iccedilin sosyal durumlarda duumlşuumlnduumlklerini kaygı

duymadan soumlylemek ccedilok kolay bir davranış olurken utangaccedil insanlar iccedilin bu

buumlyuumlk bir guumlccedilluumlk nedeni olabilir Genelde insanlarda guumlluumlmseme uygun

koşullarda goumlruumlşlerini soumlyleme iyi goumlz kontağı kurma rahat bir beden

duruşu sergileme gibi davranışlar doğal hali ile olur Utangaccedil insanlar

doğaları gereği bunları kolaylıkla yapamazlar Henderson ve Zimbardo

(1998) utangaccedillığın belirtilerini ldquobilişsel belirtilerrdquo ldquopsikomotor belirtilerrdquo

ldquofizyolojik belirtilerrdquo ve ldquoduygusal belirtilerrdquo olarak gruplamışlardır Geri

ccedilekilme ve pasif kalma gibi psikomotor bir belirtiye hızlı kalp atışı gibi

fizyolojik bir belirtinin ve bu farkındalığı ile ilgili acı ccedilekme gibi duygusal

belirtilerin eşlik ettiğini belirtmektedirler Utangaccedillığın belirtileri Tablo-1‟de

oumlzetlenmiştir

TABLO ndash1

Utangaccedillığın Belirtileri

Psikomotor Fizyolojik Bilişsel Duygusal

Geri ccedilekilme ve

Pasiflik Hızlı kalp artışı

Kendisiyle başkalarıyla

ya da durumla ilgili olumsuz duumlşuumlnceler geliştirme

Kendi farkındalığı

ile ilgili acı ccedilekme

Goumlz temasından

Kaccedilma Ağız kuruluğu

Değerlendirilmekten

korkma ve başkası

tarafından aptal

bulunma korkusu

Utanccedil duyma

Korku duyulan

ortamlardan kaccedilma

Soğuk terleme

ya da titreme

Endişe ve

muumlkemmeliyetccedililik Duumlşuumlk oumlzsaygı

Alccedilak sesle konuşma Karın ağrıları

Sosyal etkileşimler

sonrasında kendi kendini succedillaması

Uumlzguumln olma hali

Vuumlcut hareketinin

ya da ifadesinin ccedilok az olması ya da

abartılı biccedilimde guumllme

Baş doumlnmesi ya da baygınlık hissetme

Kendisinin zayıf

başkalarının guumlccedilluuml olduğuna dair olumsuz

inanccedillar geliştirmesi

Yalnızlık

Konuşma akıcılığında

bozukluk

Kendisini ya da durumunu gerccedilek dışı

hissetmesi

Ben yetersiz ve etkileyici değilim

duumlşuumlncesi

Depresyon

Sinirli davranışlar el ya

da yuumlzle oynama

Kontroluuml kaybetme delirme yada kalp krizi

geccedilirme korkusu

Sosyal ortamlara dair yanlış

inanccedilları Kaygı

(Henderson ve Zimbardo 1998)

Utangaccedillıkla ilgili şu an sahip olduğumuz bilgilere goumlre yeterince utangaccedil olmak ya da ne kadar utangaccedillığın uygun olduğu ile ilgili bir ccedilalışma yapılmamıştır Bu duruma goumlre utangaccedil olmak ya da olmamak avantaj ya da dezavantajlıdır demek zordur Utangaccedillık tuumlmuumlyle utangaccedil olan ya da olmayan bireylerin kişisel oumlzelliklerinde saklıdır

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 249

Utangaccedillığın Oluşmasında Biyolojik Faktoumlrler

Temel bir yaradılış olarak tanımlanan utangaccedillığın (Buss ve

Plomin1984) ifade edilmesinde farklı kavramlar kullanılmaktadır Cheess

ve Thomas (1986) utangaccedil ccedilocukları bdquoyavaş ısınan‟ ccedilocuk Caspi (1998)

bdquoccedilekingen‟ ccedilocuk gibi benzer tanım ve kavramlarla kategorize etmiştir

Utangaccedillığı temel bir yaradılış olarak goumlren ve ccedilalışmalarını (1992-1999)

ccediloğunlukla ccedilocuklar uumlzerinde gerccedilekleştiren Kagan ccedilalışmaları sonunda

elde ettiği goumlruumlşlerini esas alan biyolojik goumlruumlşuuml oluşturmuştur Bu goumlruumlş bir

ccedilok oumlnemli araştırmaya kaynaklık etmiştir Bu araştırmalar İsveccedil‟ten

Broberg Amerika Birleşik Devletleri‟nden Lamb‟ı Almanya‟dan

Schoumllmerich ve İngiltere‟den Stevenson-Hinde‟yi iccediline alan bir grubu

kapsamaktadır (Crozier 2001)

Kagan‟ın utangaccedillığın kaynağı ile ilgili yaptığı ccedilalışmalar ccedilocuklarda

aşırı derecede utangaccedillığın kaynağının ccedilocuğun mizacından yani ccedilocuğun

doğuştan getirdiği oumlzelliklerden yaratılışından kaynaklanabileceğini

goumlstermektedir Kagan‟a goumlre kendilerini utangaccedil olarak tanımlayan kişiler

bunun ccedilocukluktan beri olduğunu iddia etmektedirler (aktCrozier 2001)

Utangaccedillığın genetik geccedilişini incelemek iccedilin yapılan ikizler

uumlzerindeki ccedilalışmalarında Fyer ve diğerleri (1993) tek yumurta ikizlerinde

utangaccedil davranışı ccedilift yumurta ikizlerine goumlre birbirine daha benzer

bulmuştur Bununla birlikte genetik katkı ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml

duumlşuumlnduumlrecek biccedilimde orta duumlzeydedirOumlrneğin ldquocolorado evlat edinme

ccedilalışmasırdquonda uumlvey ana babanın utangaccedillığıyla evlatlık bebeklerin

utangaccedillık dereceleri arasında ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml destekler biccedilimde

orta duumlzeyde bir korelasyon bulunmuştur (aktTuumlrkccedilapar 1996) Bu

bulgular utangaccedillığın genetik geccedilişi olduğu biccediliminde yorumlanmaktadır

Bu goumlruumlşlere goumlre birey ccedilevresel etkilerden dolayı utangaccedil değildir

utangaccedillık onun genetik geccedilişleriyle sahip olduğu bir oumlzelliğidir

Utangaccedillığın Oluşmasında Ccedilevresel Faktoumlrler

Crozier‟e (2001) goumlre yaşamın ilk yıllarından beri varolan utangaccedillık

ccedilocukluk doumlnemindeki engellenmenin habercisidir Utangaccedillığın nedenleri

arasında aile yapısının olduğu youmlnuumlndeki goumlruumlşlerden biri de Crawfor ve

Taylor‟a aittir Bu araştırmacılara goumlre insanlar genellikle aile davranış

kalıpları tarafından yoğrulup biccedilimlendirilir Ana-baba kendini kararlılıkla

ifade edemeyen kimselerse ccedilocuğun buumlyuumlyuumlnce silik bir insan olma olasılığı

yuumlksektir Aynı biccedilimde ana-baba aşırı eleştirici bir tavır sergileyerek

ccedilocuğu suumlrekli eleştiriyorlarsa ccedilocukta kendini muumlkemmel goumlrememe ve iyi

şeylere layık olmadığı duumlşuumlncesini yerleştirecektir Utangaccedil davranmayı

utangaccedil ana-babalardan kolayca oumlğrenebiliriz Ccedilok utangaccedil ccedilok gergin ve

Emine DURMUŞ 250

ccedilok sinirli insanlar genelde bu davranış kalıbını ailenin diğer uumlyelerine de

aşılarlar Duumlnyaya oumlzguumlveni olan bireyler olarak gelsek bile oumlzguumlveni

olmayan kendini değerli ve sevilmeye layık bulmayan ana-babaların

yetiştirme youmlntemi ile bu guumlven yok edilebilir (Crawford ve Taylor 2001)

Utangaccedillık duygusunda buumlyuumlk oranda oumlğrenmenin ccedilağrışımı olsa da

yasaklanma duumlşuumlncesi bireyin ilk yıllarında kişilik gelişimi bakımından

oumlnemlidir Oumlzellikle yaşamın ilk yıllarında goumlsterilen engelleyici tepkiler ve

yeniliklere karşı korku gibi karakteristik oumlzellikler bireyin yaşamının ilk

yıllarında karşı karşıya kaldığı engelleyici tepkilere bağlanabilir Bu sonuccedillar

yaşamın ilk yıllarında oumlzellikle anneye oumlzguuml nedenlerin ne kadar oumlnemli

olduğunu goumlstermektedir (Asendorpf ve Wilpers1998)

Psikoanalitik Yaklaşımda Utangaccedillık

Psikonalitik yaklaşıma goumlre kişilik it (alt-benlik) ego (benlik) ve

suumlperego (uumlst-benlik) olarak ayrılmaktadır Pek ccedilok psikolojik bozukluk bu

kişilik oumlğeleri arasındaki uyumsuzluk ve dengesizlikten kaynaklanmaktadır

Psikoanalitik yaklaşım sosyal fobinin uumlccedil temel etkeni uumlzerinde durmaktadır

Bunlar utanccedil yaşantıları succedilluluk duyguları ve ayrılma anksiyetesidir

Utanccedil yaşantıları Bireyler bilinccedildışı olarak dikkat ccedilekme ve ccedilevrelerinden

onaylayıcı tepkiler alma isteği yaşarlar Bu tepki onaylayıcı olmayan ana-

babalar tarafından utandırılma ya da eleştirilme duygusunun doğmasına

neden olmaktadır Birey utandırılmadan başkalarından onay goumlrmeyeceği

riskinin olduğunu duumlşuumlnduumlğuuml durumlardan ve ortamlardan kaccedilınır Succedilluluk

duyguları Sosyal fobik olan birey bilinccedil dışı olarak diğerleriyle olan

ilişkilerinde karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi iccedilin saldırgan bir talepkarlık

sergiler Bu talebe tuumlm rakipleri korkutarak kaccedilırmak ya da yok etme arzusu

eşlik eder Succedilluluk duyguları sıklıkla rakiplerin yerini alabilmek iccedilin

kapasitesindeki yetersizlikten kaynaklanan utanccedilla birbirine karışmış

durumdadır Ayrılma anksiyetesi Sosyal fobik pek ccedilok birey bağımsız olma

ve yeni insanlarla kaynaşmanın ana-baba ya da yakınlarının sevgisini yitirme

anlamına gelmesinden korkar Anne-bebek ccedilalışmalarında anne hiccedil bir

harekette bulunmamasına rağmen ccedilocukta annenin onu terk edeceği korkusu

ile anksiyete tepkileri yaşadıkları goumlruumllmektedir(Tuumlrkccedilapar 1999)

Sosyal kaygı sosyal fobi ve utangaccedillığın temel nedeni olarak

değerlendirilme korkusu goumlsterilse de psikoanalitik yaklaşıma goumlre birey

aslında dikkat ccedilekmeyi ve ccedilevresinden de onaylayıcı tepkiler almayı ister

Karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi bekler Ama bu tepkiler kabul goumlrmeyen

ana-baba tutumları ile karşılaşırsa birey toplumda kendini goumlsterme riski

almaktan korkabilir Yine ayrılma aksiyetesi ve gerccedilek benlik ile ideal benlik

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 251

arasındaki farkın bireyde kaygı yarattığı ve bu kaygının utangaccedil olmaya

neden olduğunun da altı ccedilizilmektedir

Psikososyal Gelişim Kuramı

İnsan gelişimini psikososyal gelişim kuramı ile accedilıklayan Erikson‟a

goumlre benliğin birinci işlevi bir kimlik duygusu oluşturmak ve bunu

korumaktır Psikososyal gelişim kuramına goumlre 1-3 yaş arası oumlzerklik

doumlnemi bağımsızlık isteğinin belirgin olduğu doumlnemdir Bu doumlnemde ccedilocuk

birbirine karşı duygu ve eğilimler arasında bir denge kurmaya ccedilalışır

Oumlzsaygısını yitirmeden kendi kendini denetleyebilme duygusundan iyi niyet

ve onur duygusunu oluşturur Ccedilocuğun kendini denetleme becerisinin eksik

bulunup dışarıdan aşırı denetleme isteği ccedilocukta kuşku ve utanccedil duygularını

yerleştirecektir Bu doumlnemde ccedilevre ve ana-babanın yoğun baskısı ve

engellemeleri ile ccedilocuk kendini suumlrekli succedillu hisseder bu sonuccedil bireyde

utanccedil duygusunun yerleşmesine neden olacaktır (Ekşi 1990)

Ccedilocukların ccediloğu bu doumlnemi bir oumlzerklik duygusuyla tamamlar Oumlzerk

insanlar engeller ve zorluklarla dolu bir duumlnyada kendi yolunu

bulabileceklerine emin bireylerdir Bu doumlnemde Erikson aşırı korumacı ana-

babalığa youmlnelik oumlnemli uyarılarda bulunmaktadır Erikson‟a goumlre eğer ana-

babalar ccedilocuklarını aşırı bir biccedilimde korursa gelişimlerini engelleyebilirler

Ccedilevrelerindeki nesneleri ve olayları keşfetme ve etkileme izni verilmeyen

ccedilocuklar utanccedil ve şuumlphe duyguları geliştirirler ve kendilerinden emin

olmayan başka insanlara bağlımlı yaşayan insanlar olurlar (Burger 2006)

Oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemini girişkenliğe karşı

succedilluluk duygusunun yaşandığı erken ccedilocukluk doumlneminde ccedilocuk sorunları

ile başa ccedilıkabilmek iccedilin daha bağımsız davranmaya başlar Sonuccedilta bireyin

kişilik gelişimi farklı doumlnemlerden geccedilerek oluşmaktadır Bu doumlnemlerin

belirli evrelerinde yaşanan aksaklıklar bireyin sonraki aşamasında sorunlar

yaşamasına neden olabilmektedir Buna goumlre engelleyici ana-baba tutumları

ccedilocuğa yaşamının ilk yıllarında kazanılması gereken beceriler yetirince

oumlğretilmemişse kaccedilınan utangaccedil bireyler olma olasılıkları yuumlksektir

Oumlzellikle oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemi ile girişkenliğe karşı

succedilluluk doumlnemi dediğimiz doumlnemleri kapsayan ikinci yılın sonu ile altı

yaşın sonu bu accedilıdan buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Girişkenliğe karşı succedilluluk

karmaşısının yaşandığı uumlccedil ile altı yaşını kapsayan bu evrenin bireyin

utangaccedillığının gelişmesinde buumlyuumlk oumlneme sahip olduğu vurgulanmaktadır

Bilişsel-Davranışccedilı Yaklaşım

Bilişsel terapiyi ilk savunanlardan biri olan Ellis‟e goumlre insanlar yanlış

akıl yuumlruumltme ve akılcı olmayan inanccedillarından dolayı depresif kaygılı

Emine DURMUŞ 252

sıkıntılı olurlar ve benzeri sorunlar yaşarlar Ellis‟e (1994) goumlre kişi dilediği

değişikliği gerccedilekleştirmek guumlcuumlne sahiptir Yine birey kendi

rahatsızlıklarını oluşturma ve değiştirme guumlcuumlne de sahiptir ve birey bunu

bilir Buna goumlre birey sorunların temelinde daha ccedilok irrasyonel inanccedillarının

olduğunu irrasyonel inanccedilların rasyonel inanccedillarla değiştirilebilir

oluduğunu ve bireyin uygun youmlntemlerle bunu gerccedilekleştirebileceğini de

bilmelidir

Bilişsel terapi bir kişinin inanccedillarını değiştirmeye dayanır Eğer bir kişi

sevimsiz ya da istenmeyen biri olduğuna inanıyorsa bu duumlşuumlnce onun diğer

insanlarla olan iletişimlerindeki tutumlarını etkileyecektir Bilişsel terapi bu

bireyleri yanlış algıları ile yuumlzyuumlze getirerek yanlış inanccedillarına yeniden

biccedilim verir ve boumlylece kaygılarının azalmasına fırsat verir (Duck1986)

Bilişsel Terapi danışana ccedilarpık ve yetersiz bilişleri değerlendirme işlemi

aracılığıyla nasıl yeniden yapılanmaya gideceğini oumlğretir İşbirliği yapan

terapist ve danışan bu suumlreccedilte danışana kendisinde var olan olumsuz

duumlşuumlncelerle gerccedilekleri ayırt etmeyi oumlğretir Danışanlar bilişsel kodlamanın

hem kendisi hem de ccedilevresini algılamakta ne kadar oumlnemli olduğunu

oumlğrenirler Danışanlara kendi duumlşuumlncelerini varsayımlarını ve oumlzellikle

olumsuz otomatik duumlşuumlncelerini tanıma ve keşfetme becerisi

oumlğretirlerBilişsel yaklaşım utangaccedil bireylerin ccediloğunlukla kendileri ve

ccedilevrelerinden gelen geribildirimlerle ilgili ccedilarpık ve yetersiz bilişlerinin

olduğunu savunmaktadır

Utangaccedillık ve İlişkili Kişilik Oumlzellikleri

Utangaccedillıkla ilgili yapılan araştırma sonuccedilları (Simith ve Betz 2002

Jackson ve diğerleri 2002 Walsh 2002 Heiser ve diğerleri 2003 Yuumlksel

2003 Netro ve Mullet 2004) utangaccedil bireylerin diğer bireylerden daha

fazla yalnızlık yaşadıklarını ve daha duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip

olduklarını goumlstermektedir Yalnızlık ve duumlşuumlk oumlzsaygı yaşayan utangaccedil

kişilerin yeni arkadaşlık ilişkileri kurmaları guumlccedilleşmekte ve bu sonuccedil

utangaccedilların yaşadığı toplumsal sorunları daha yoğun yaşamalarına neden

olmaktadır Kendi iccedillerinde yoğun olarak sıkıntı yaşayan utangaccedil bireyler

yaşadıkları bu sıkıntılı tavırlarına başkaları tarafından saygı duyulduğunda

ise bunu yanlış anlama eğiliminde olurlar Utangaccedillık yaşayan bireyler bir

yandan başkaları yanında fark edilen ve oumlnemsenen insanlar olmayı arzu

ederken oumlte yandan da toplumda fark edilmemenin getirdiği sıkıntılar ile baş

etmek zorunda kalmaya bağlı olan ccedilift youmlnluuml korkularla baş etmeye

ccedilalışırlar (Cardduci ve Zimbardo1995)

Utangaccedillıktan etkilenen ya da utangaccedillığın oluşma nedenleri arasında

sayılan oumlzelliklerden en oumlnemlisi oumlzsaygıdır Yapılan araştırmalar duumlşuumlk

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 253

oumlzsaygı ile utangaccedillık arasında anlamlı ancak negatif youmlnde bir ilişki olduğu

youmlnuumlndedir (Cheek ve Buss 1981 Lawrence ve Bennett 1992 Yuumlksel

2003) Ergenlerle yapılan araştırma bulguları goumlstermektedir ki duumlşuumlk

oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek yuumlksek

oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde ise utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlktuumlr Buna

karşın yetişkinlerle yapılan araştırmalarda duumlşuumlk oumlzsaygı ile utangaccedillık

duumlzeyleri arasında yuumlksek duumlzeyde ilişkiler bulunmamıştır (Cheek ve

Buss1981 Lawrence ve Bennett1992) Cheek ve Buss(1981) utangaccedillık ile

sosyalleşebilme arasındaki ilişkiyi inceledikleri ilk ccedilalışmalarında duumlşuumlk

oumlzsaygı ile yuumlksek duumlzeyde utangaccedillık arasında olumlu bir ilişki olduğunu

ortaya koymuşlardır

Lawrence ve Bennett (1992) araştırmasında ergenlerin oumlzsaygı

duumlzeyleri accedilısından da utangaccedil bireylerin utangaccedil olmayanlara goumlre daha

duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip olduklarını bulmuşlardır Goumlkccedile (2002) lise

oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre yordadığı

ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğunu

bulmuştur Yuumlksel (2003) tarafından yapılan araştırmada oumlğrencilerin

utangaccedillık duumlzeylerinin en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğu ortaya

ccedilıkmıştır

Sayılan araştırma bulguları da goumlstermektedir ki oumlzsaygı utangaccedillığı

yordayan oumlnemli bir değişkendir Yani bireyin utangaccedillık duumlzeyi

yuumlkseldikccedile oumlzsaygı duumlzeyi de duumlşmektedir Bunun tersi olarak oumlzsaygı

duumlzeyi arttıkccedila utangaccedillık duumlzeyi de duumlşmektedir Sonuccedil olarak yuumlksek

oumlzsaygı duumlzeyine sahip kişilerin daha az utangaccedil oldukları soumlylenebilir

Utangaccedillığı etkileyen ve utangaccedillıkla ortaya ccedilıkan sonuccedillardan biri de

yalnızlıktır Bu konuda yapılan araştırma sonuccedilları yalnızlık ile utangaccedillık

arasında pozitif bir ilişki olduğu youmlnuumlndedir Bireylerin utangaccedillık duumlzeyleri

arttıkccedila yalnızlık duumlzeyleri de artmaktadır (Jackson Nagasaka ve

Gunderson 2002 Crozier2001) Utangaccedil bireyler utangaccedil olmayanlara goumlre

ccedilok daha fazla yalnızdır Diğer insanlarla kurulan iletişimi buumlyuumlk oranda

olumsuz etkileyen utangaccedillık iletişim sorunları yaşayan utangaccedil bireylerin

sonuccedilta yalnız kalmalarına yol accedilmaktadır (Cheek ve Buss 1981)

Yuumlksel (2003) oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin oumlnemli

yordayıcılarından birinin yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Goumlkccedile

(2002) lise oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre

yordadığı ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygıdan

sonra yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Jackson ve diğerleri (2002)

uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık ve yalnızlık duumlzeyleri arasındaki ilişkiyi

inceledikleri araştırmalarını 255 uumlniversite oumlğrencisi uumlzerinde yapmışlardır

Emine DURMUŞ 254

Araştırma sonucunda aşağıdaki sonuccedillar elde edilmiştir Utangaccedillık ve

yalnızlık arasında oumlnemli bir ilişki vardır Bu ilişki bireylerin kendini

sunması ve sosyal destek algılarını oumlnemli oumllccediluumlde etkilemektedir ccediluumlnkuuml

yalnızlık ve utangaccedillık birbirine benzeyen oumlzelliklerdir

Araştırma sonuccedilları yalnızlığın utangaccedillığın bir sonucu olduğunu

goumlstermektedir Utangaccedillar yalnız kaldıklarından dolayı utangaccedil değil

utangaccedil oldukları iccedilin yalnızdırlar Başkaları tarafından iletişime girmeye

goumlnuumllsuumlz olarak algılanan utangaccedillar zaman zaman yalnız

kalabilmektedirler Buna karşın aslında utangaccedillar ccedilevreleri tarafından

sevilen bireylerdir

Teknoloji Kullanımı ve Utangaccedillık

Teknolojinin yoğun kullanıldığı guumlnuumlmuumlzde utangaccedil ergenlerle ilgili bir

klişe bu ergenler kendilerini kişisel ilişkilerden geri ccedilekerler ve bilgisayar

oyunları gibi tek başına yapılan uğraşılarla meşgul olurlar Son yıllarda

internet utangaccedil insanların uzak bir mesafeyle etkileşmeleri yuumlzyuumlze

goumlruumlşme gereksinimi olmaksızın diğerleriyle iletişim kurabilmeleri iccedilin

fırsatlar sunmuştur Roberts Smith ve Pollock‟un (1999) ccedilalışmasından

ortaya ccedilıkan sonuca goumlre utangaccedil insanlar on-line etkileşim kurdukları

zaman daha az utangaccediltırlar

Bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili araştırma bulguları goumlsteriyor

ki utangaccedillıkta yaşanan rahatsızlıklar buumlyuumlk oranda azalmaktadır

Utangaccedillar sanal iletişimlerde red edilme ve eleştirilme olasılıkları olmadığı

iccedilin daha rahat davranırlar Bir katılımcının belirttiği gibi ldquoaccedilıkccedilası

bilgisayar uumlzerinde birinin guumlluumlnccedil duruma duumlşmek ve dalga geccedililmek

tehlikesi yok ve başkaları sizi goumlremez dolayısıyla gerccedilek bir reddedilme

tehlikesi yokrdquo (Leary ve Dobbins 1983)

Henderson ve Zimbardo (2005) genccedillerde teknoloji kullanımı ve

utangaccedillığı belirlemeye ccedilalıştıkları araştırmalarında utangaccedil bireylerin

utangaccedil olmayanlardan daha ccedilok teknolojiyi kullandıklarını bulmuşlardır Bu

ccedilalışmada araştırmacılar bilgisayar cep telefonu ve televizyon gibi

teknolojik araccedilların kullanımının utangaccedillarda daha yuumlksek oranda olduğunu

bulmuşlardır Araştırma cinsiyet değişkeni accedilısından farklılık goumlstermiştir

Buna goumlre kızlar erkeklerden daha yoğun bir biccedilimde internet

kullanmaktadırlar Araştırmada ldquogenccedillerin yalnız kaldıkları iccedilin mi internet

kullanmaya youmlneldikleri ya da internet kullandıkları iccedilin mi yalnız

kaldıklarırdquo youmlnuumlndeki soruya yanıt verebilecek bulgular elde edilmemesine

rağmen artan teknoloji kullanımının yalnızlığı da arttırdığı youmlnuumlnde bir

bulgu elde edilmiştir Buna goumlre internet cep telefonu televizyon gibi

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255

teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha

yoğun olduğu goumlruumllmektedir

Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin

teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla

ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi

zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)

arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve

sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl

tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)

Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da

bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye

heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında

yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler

tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)

Bunlar

Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler

Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır

Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim

tarzına sahiptir

Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler

Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler

Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler

Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler

Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar

Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir

Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler

Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar

Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar

Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar

Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden

dolayı katılmazlar

Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar

Emine DURMUŞ 256

Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim

duyarlar

Amaccedil

Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip

goumlstermediğini ortaya koymaktır

YOumlNTEM

Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır

Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı

uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim

Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden

oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır

Veri Toplama Araccedilları

Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde

orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness

Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu

kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan

verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil

uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve

ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten

alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık

oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu

ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır

Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları

Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)

tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır

Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde

edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını

saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak

hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa

katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan

guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257

alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık

oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir

Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları

Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından

yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla

temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil

faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde

toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi

kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo

(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi

grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları

hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık

oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu

arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)

tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve

kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon

katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1

faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)

Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine

bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk

değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı

goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini

accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini

accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve

tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip

olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek

faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir

Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı

tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama

formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır

Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo

ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo

istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden

frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler

ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile

karşılaştırılarak analiz edilmiştir

Emine DURMUŞ 258

Verilerin Analizi

Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden

oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık

puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir

Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır

Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar

ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma

ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye

değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama

utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları

yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık

puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri

arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır

Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik

oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır

BULGULAR

Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve

analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları

puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum

puanlara goumlre dağılımı verilmiştir

TABLO-2

Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması

Maksimum ve Minumum Puanları

N sd Min Max

Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90

Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık

oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan

en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin

aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259

Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin

oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı

184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir

Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından

ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir

Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında

oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı

bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin

57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum

erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan

accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı

farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar

(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek

utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre

yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin

oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin

651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların

oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir

duumlsuumlk o rta yuksek

900 850

800 750

700 650

600 550

500 450

400 350

300 250

200

50

40

30

20

10

0

Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500

Emine DURMUŞ 260

Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir

Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile

yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları

Tablo-3‟de verilmiştir

TABLO-3

Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Algılanan

Kişilik

Oumlzellikleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

Toplam

Utangaccedillık

Puanı

2

P

Ccedilekingen N 7 80 37

124

56 649 298

486 476 000

Sabırlı N 35 111 20 166

211 669 120 651 769 021

Utangaccedil N 2 62 36 100

20 620 360 392 6243 000

Yalnız N 1 31 17 49

20 633 347 192 2110 000

Alıngan N 15 68 22 105

143 648 210 412 384 046

Girişken N 41 87 8 136

301 640 59 533 4159 000

Konuşkan N 43 101 12 156

276 647 77 612 3699 000

Heyecanlı N 38 124 39 201

189 617 194 788 676 034

(plt05)

Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan

kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu

goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261

ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına

sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların

36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk

olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade

etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i

kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip

oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı

goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si

kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık

puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak

değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken

olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği

accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan

farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık

duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu

goumlruumllmektedir (plt05)

Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve

erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız

oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu

oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler

kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar

Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran

erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini

yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek

oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek

oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya

ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek

oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin

37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız

oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla

kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı

sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu

bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler

Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri

geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo

sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları

Tablo-4‟de verilmiştir

Emine DURMUŞ 262

TABLO-4

Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Katılma

istekleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

2 P

Evet N 39 99 36

574 596 857 1075 005

Hayır N 20 67 6

426 404 143 1212 002

( plt05)

Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba

katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075

p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin

utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup

ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda

bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek

oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin

grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir

SONUCcedil ve TARTIŞMA

Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik

oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna

karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki

insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck

1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu

oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil

olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız

olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi

utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak

algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre

daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek

almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir

Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan

bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini

kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda

yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma

becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma

sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil

olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263

becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha

yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri

eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik

fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık

oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil

olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları

onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya

youmlneltmektedir

Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen

utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının

etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman

toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın

kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir

deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında

anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan

oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak

algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili

yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı

araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak

algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken

bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı

araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin

başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh

sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların

buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu

araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan

oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme

fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada

sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş

grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma

(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli

programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir

Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini

değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya

sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak

algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik

oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan

arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler

accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma

istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık

Emine DURMUŞ 264

bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza

ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken

olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin

değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu

karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde

durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu

algıların birey uumlzerindeki etkileridir

Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece

başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal

gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş

ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun

ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde

yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler

geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve

sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli

kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu

olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal

beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma

programlarından yararlanılabilir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265

KAYNAKLAR

Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness

actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction

Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610

Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic

Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http

membersaolcom cybernettrshynesshtml

Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social

relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash

1544

Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls

psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul

Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality

traits Erlbaum Hillsdale NJ

Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28

(6) 34-46

Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins

Publisher Inc New York

Caspi A (1998) Personality development across the life course In

Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social

emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp

311ndash388

Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of

Personality and Social Psychology 41 330-339

Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR

Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social

Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University

Press

Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)

İstanbul Alfa Yayınevi

Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change

Routledge

Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek

and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume

38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956

Emine DURMUŞ 266

Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi

Sage Publications

DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik

danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi

(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml)

Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi

Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol

Publishing Group

Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative

Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal

of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p

Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF

(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of

General Psychiatry 50 pp 286ndash293

GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue

1 P 28

GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık

Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6

Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum

Yayınları

Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması

Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml Ankara

Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

2 (15) 17-22

Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin

Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara

Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental

Health San Diego Academic Press

Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in

High School Student Stanford University and the Shyness Institute

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267

Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to

Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and

Therapy 41 209-221

Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between

Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage

Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270

Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith

Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality

Social Psychology 51 pp 629ndash639

KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood

Shyness Science 240 s167-171

Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45

Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social

anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of

the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -

1016

Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship

Between Shyness Social Class and Personality Variables in

Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263

LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and

Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)

94-775

Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal

as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol

18 Issue 1 s 15

Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness

httpwwwcounseling center com (kasım-2005)

Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of

Personality (45) 596-611

RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)

Shyness development consolidation and change (pp 121-138)

Boston McGraw-Hill

Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and

sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company

Page 4: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Emine DURMUŞ 246

yerde yaşanan bdquotedirginlik ve kısıtlanma duygusu‟ olarak kabul edilmektedir

(Jones Briggs ve Smith 1986) Zimbardo (1977) utangaccedillığı toplumsal bir

rahatsızlık olarak tanımlamaktadır Zimbardo‟ya goumlre bireyin utangaccedillığı

toplumsal beceri eksikliklerinin bir yansıması olmaktan ccedilok toplumla

buumltuumlnleşme ccedilabalarının etkisi altında kalan davranışlar olarak

yorumlanmaktadır

Pilkonis (1977) utangaccedillığı sosyal durumlardan kaccedilınma sosyal

ortamlara katılmada başarısızlık olarak ifade etmektedir Kagan ve diğerleri

(1988) ccedilalışmalarında utangaccedillığı oumlzellikle yeni durumlar yeni insanlar ve

nesnelerle karşılaşıldığında korku ve isteksizlik goumlsterme olarak

tanımlamaktadırlar Bir başka tanıma goumlre Utangaccedillık iccedile doumlnuumlk olmayan

insanlarda başkalarından kaccedilma eğilimini iccedilermektedir (Stein ve Walker

2001) Psikoloji alanında oumlzellikle son yıllarda yapılan araştırmalarda soumlzuuml

edilen utangaccedillık az konuşan sosyal yetenekleri olmayan ve zaman zaman

da sosyal fobik olarak nitelendirilen bir kavram olarak ele alınmaktadır

(Crozier 2001) Bazı insanlarda utangaccedillık problemi sosyal bir durumda

duumlşuumlnduumlklerini soumlyleyebilmenin bile sıkıntı yaratması halidir Bazı bireylerin

bu sıkıntılı durumları fiziksel goumlruumlntuumllerine de yansımaktadır Bazı

bireylerde buumlyuumlk ya da kuumlccediluumlk oranda kaygı yuumlz kızarması gibi fiziksel

belirtilerle birlikte goumlruumllebilir

Utangaccedillıkla ilgili 1975 ve 1995 arası yirmi yıllık doumlnemde yapılan

ccedilalışmalar değerlendiren Cardduci ve Zimbardo(1995) utangaccedillığın

nedenleri sonuccedilları ve birey uumlzerindeki etkileri ile ilgili sonuccedilları aşağıdaki

gibi oumlzetlemektedirler

Utangaccedillık oranı 1975‟den 1995‟e kadar 40‟dan 48‟e ccedilıkmıştır

Bu sonuccedil utangaccedillığın toplumda goumlruumllme oranının buumlyuumlk oranda

arttığını goumlstermektedir

Ccediloğu utangaccedillıklar gizlidir ya birey utangaccedil olduğunun farkında

değildir ya da utangaccedil olduğunu gizlemektedir

Az oranda utangaccedillık hastalık derecesinde ortaya ccedilıkmaktadır

Bazı bireyler utangaccedillığa yatkın olarak doğsalar bile bu sonuccedil bizi

utangaccedillığın kalıtsal olduğu sonucuna goumltuumlrmemektedir

Pek ccedilok birey utangaccedillık oumlzelliğini olumsuz yaşam deneyimleri ile

kazanmaktadır

Utangaccedillığın goumlruumllme oranı uumllkelere goumlre farklılık goumlstermektedir

Utangaccedillığı en az yaşayan milletin İsrailliler olduğu savunulmaktadır

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 247

Utangaccedillığı belirleyen temel faktoumlrlerden biri ldquooumlvguumlnuumln kuumlltuumlrel

biccedilimirdquo dir Bir diğer neden de ldquoccedilocukları succedillama eğilimirdquo olarak

karşımıza ccedilıkmaktadır

Oumlzellikle gelişmiş uumllkelerde utangaccedil olmanın başarılı iş ve meslek

yaşamı ve kariyer gelişimi accedilısından buumlyuumlk bedelleri vardır

Utangaccedillık zaman zaman birey iccedilin yaşamsal oumlneme sahip

olabilmektedir

Utangaccedillığın biyolojik boyutuna rağmen bireyde oluşturduğu etkileri

azaltmak amacıyla iyi hazırlanmış programlar ve youmlntemler

oumlnerilmektedir

Utangaccedillığın Belirtileri

Gard‟a (2000) goumlre utangaccedil birey ccediloğunlukla kaygılıdır ve sosyal

durumlarda oumlzellikle de yeni karşılaştığı sosyal durumlarda ccedilekingendir

Başkalarının dikkatini ccedilekebilecek davet ya da değerlendirilme olasılığının

olduğu benzeri sosyal ortamlarda daha kaygılı ve ccedilekingen davranır

Utangaccedil birey iccediledoumlnuumlk değildir Utangaccedil birey başkalarını etkilemek

onlarla olmak ister ama bunu korkularından dolayı yapamaz Kişi

goumlsterişsiz bir biccedilimde istemediği halde yalnız olmayı tercih eder Gard‟a

goumlre aşağıdaki oumlzellikleri taşıyan bireylerin utangaccedil oldukları soumlylenebilir

Kalabalıkta olmaktan hoşlanmamak zamanın buumlyuumlk boumlluumlmuumlnuuml internet

başında geccedilirmek yeni biri ile tanışmakta sıkıntı yaşamak başkaları ile

konuşmakta guumlccedilluumlk yaşamak guumln boyu televizyon karşısında uzun zaman

geccedilirmek bir grupta iken herkesin kendisine baktığına inanmaktan dolayı

endişelenmek oumlğrenci ise sınıfta sorulan soruları bildiği halde yanıtlamakta

teredduumlt etmek ve insanlara bir şeyler sormaktan korktuğu iccedilin vazgeccedilmek

Bu oumlzelliklerden en az ikisini taşımak utangaccedil olmakla ilgili oumlnemli ipuccedilları

vermektedir

Utangaccedil insanların bir oumlzelliği de bazı koşullarda nasıl davranacaklarını

bilmiyor olmalarıdır Bu insanlar accedilık bir biccedilimde iletişimde baskın

değillerdir Tutarlı bir biccedilimde kendileriyle ilgili Gerccedilekte utangaccedil olan kişi

ccedilok kaliteli ve iyi oumlzelliklere sahip olsa bile bu oumlzelliklerini

goumlsteremeyebilir (Arends 2000) Ccedilok utangaccedil olan bireylerin bu

oumlzelliklerinden dolayı dışarı ccedilıkmak yeni arkadaşlar edinmek yuumlzyuumlze

ilişkiler gerektiren ve işinde yuumlksek sorumluluk alabilecek pozisyonlara

ulaşma gibi yapılabilecek eylemleri engellediği de bilinmektedir (Stein ve

Walker 2001)

Emine DURMUŞ 248

Utangaccedillık diğer insanlarla iyi ilişkiler kurmada guumlccedilluumlk yaşama

durumudur Bir ccedilok insan iccedilin sosyal durumlarda duumlşuumlnduumlklerini kaygı

duymadan soumlylemek ccedilok kolay bir davranış olurken utangaccedil insanlar iccedilin bu

buumlyuumlk bir guumlccedilluumlk nedeni olabilir Genelde insanlarda guumlluumlmseme uygun

koşullarda goumlruumlşlerini soumlyleme iyi goumlz kontağı kurma rahat bir beden

duruşu sergileme gibi davranışlar doğal hali ile olur Utangaccedil insanlar

doğaları gereği bunları kolaylıkla yapamazlar Henderson ve Zimbardo

(1998) utangaccedillığın belirtilerini ldquobilişsel belirtilerrdquo ldquopsikomotor belirtilerrdquo

ldquofizyolojik belirtilerrdquo ve ldquoduygusal belirtilerrdquo olarak gruplamışlardır Geri

ccedilekilme ve pasif kalma gibi psikomotor bir belirtiye hızlı kalp atışı gibi

fizyolojik bir belirtinin ve bu farkındalığı ile ilgili acı ccedilekme gibi duygusal

belirtilerin eşlik ettiğini belirtmektedirler Utangaccedillığın belirtileri Tablo-1‟de

oumlzetlenmiştir

TABLO ndash1

Utangaccedillığın Belirtileri

Psikomotor Fizyolojik Bilişsel Duygusal

Geri ccedilekilme ve

Pasiflik Hızlı kalp artışı

Kendisiyle başkalarıyla

ya da durumla ilgili olumsuz duumlşuumlnceler geliştirme

Kendi farkındalığı

ile ilgili acı ccedilekme

Goumlz temasından

Kaccedilma Ağız kuruluğu

Değerlendirilmekten

korkma ve başkası

tarafından aptal

bulunma korkusu

Utanccedil duyma

Korku duyulan

ortamlardan kaccedilma

Soğuk terleme

ya da titreme

Endişe ve

muumlkemmeliyetccedililik Duumlşuumlk oumlzsaygı

Alccedilak sesle konuşma Karın ağrıları

Sosyal etkileşimler

sonrasında kendi kendini succedillaması

Uumlzguumln olma hali

Vuumlcut hareketinin

ya da ifadesinin ccedilok az olması ya da

abartılı biccedilimde guumllme

Baş doumlnmesi ya da baygınlık hissetme

Kendisinin zayıf

başkalarının guumlccedilluuml olduğuna dair olumsuz

inanccedillar geliştirmesi

Yalnızlık

Konuşma akıcılığında

bozukluk

Kendisini ya da durumunu gerccedilek dışı

hissetmesi

Ben yetersiz ve etkileyici değilim

duumlşuumlncesi

Depresyon

Sinirli davranışlar el ya

da yuumlzle oynama

Kontroluuml kaybetme delirme yada kalp krizi

geccedilirme korkusu

Sosyal ortamlara dair yanlış

inanccedilları Kaygı

(Henderson ve Zimbardo 1998)

Utangaccedillıkla ilgili şu an sahip olduğumuz bilgilere goumlre yeterince utangaccedil olmak ya da ne kadar utangaccedillığın uygun olduğu ile ilgili bir ccedilalışma yapılmamıştır Bu duruma goumlre utangaccedil olmak ya da olmamak avantaj ya da dezavantajlıdır demek zordur Utangaccedillık tuumlmuumlyle utangaccedil olan ya da olmayan bireylerin kişisel oumlzelliklerinde saklıdır

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 249

Utangaccedillığın Oluşmasında Biyolojik Faktoumlrler

Temel bir yaradılış olarak tanımlanan utangaccedillığın (Buss ve

Plomin1984) ifade edilmesinde farklı kavramlar kullanılmaktadır Cheess

ve Thomas (1986) utangaccedil ccedilocukları bdquoyavaş ısınan‟ ccedilocuk Caspi (1998)

bdquoccedilekingen‟ ccedilocuk gibi benzer tanım ve kavramlarla kategorize etmiştir

Utangaccedillığı temel bir yaradılış olarak goumlren ve ccedilalışmalarını (1992-1999)

ccediloğunlukla ccedilocuklar uumlzerinde gerccedilekleştiren Kagan ccedilalışmaları sonunda

elde ettiği goumlruumlşlerini esas alan biyolojik goumlruumlşuuml oluşturmuştur Bu goumlruumlş bir

ccedilok oumlnemli araştırmaya kaynaklık etmiştir Bu araştırmalar İsveccedil‟ten

Broberg Amerika Birleşik Devletleri‟nden Lamb‟ı Almanya‟dan

Schoumllmerich ve İngiltere‟den Stevenson-Hinde‟yi iccediline alan bir grubu

kapsamaktadır (Crozier 2001)

Kagan‟ın utangaccedillığın kaynağı ile ilgili yaptığı ccedilalışmalar ccedilocuklarda

aşırı derecede utangaccedillığın kaynağının ccedilocuğun mizacından yani ccedilocuğun

doğuştan getirdiği oumlzelliklerden yaratılışından kaynaklanabileceğini

goumlstermektedir Kagan‟a goumlre kendilerini utangaccedil olarak tanımlayan kişiler

bunun ccedilocukluktan beri olduğunu iddia etmektedirler (aktCrozier 2001)

Utangaccedillığın genetik geccedilişini incelemek iccedilin yapılan ikizler

uumlzerindeki ccedilalışmalarında Fyer ve diğerleri (1993) tek yumurta ikizlerinde

utangaccedil davranışı ccedilift yumurta ikizlerine goumlre birbirine daha benzer

bulmuştur Bununla birlikte genetik katkı ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml

duumlşuumlnduumlrecek biccedilimde orta duumlzeydedirOumlrneğin ldquocolorado evlat edinme

ccedilalışmasırdquonda uumlvey ana babanın utangaccedillığıyla evlatlık bebeklerin

utangaccedillık dereceleri arasında ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml destekler biccedilimde

orta duumlzeyde bir korelasyon bulunmuştur (aktTuumlrkccedilapar 1996) Bu

bulgular utangaccedillığın genetik geccedilişi olduğu biccediliminde yorumlanmaktadır

Bu goumlruumlşlere goumlre birey ccedilevresel etkilerden dolayı utangaccedil değildir

utangaccedillık onun genetik geccedilişleriyle sahip olduğu bir oumlzelliğidir

Utangaccedillığın Oluşmasında Ccedilevresel Faktoumlrler

Crozier‟e (2001) goumlre yaşamın ilk yıllarından beri varolan utangaccedillık

ccedilocukluk doumlnemindeki engellenmenin habercisidir Utangaccedillığın nedenleri

arasında aile yapısının olduğu youmlnuumlndeki goumlruumlşlerden biri de Crawfor ve

Taylor‟a aittir Bu araştırmacılara goumlre insanlar genellikle aile davranış

kalıpları tarafından yoğrulup biccedilimlendirilir Ana-baba kendini kararlılıkla

ifade edemeyen kimselerse ccedilocuğun buumlyuumlyuumlnce silik bir insan olma olasılığı

yuumlksektir Aynı biccedilimde ana-baba aşırı eleştirici bir tavır sergileyerek

ccedilocuğu suumlrekli eleştiriyorlarsa ccedilocukta kendini muumlkemmel goumlrememe ve iyi

şeylere layık olmadığı duumlşuumlncesini yerleştirecektir Utangaccedil davranmayı

utangaccedil ana-babalardan kolayca oumlğrenebiliriz Ccedilok utangaccedil ccedilok gergin ve

Emine DURMUŞ 250

ccedilok sinirli insanlar genelde bu davranış kalıbını ailenin diğer uumlyelerine de

aşılarlar Duumlnyaya oumlzguumlveni olan bireyler olarak gelsek bile oumlzguumlveni

olmayan kendini değerli ve sevilmeye layık bulmayan ana-babaların

yetiştirme youmlntemi ile bu guumlven yok edilebilir (Crawford ve Taylor 2001)

Utangaccedillık duygusunda buumlyuumlk oranda oumlğrenmenin ccedilağrışımı olsa da

yasaklanma duumlşuumlncesi bireyin ilk yıllarında kişilik gelişimi bakımından

oumlnemlidir Oumlzellikle yaşamın ilk yıllarında goumlsterilen engelleyici tepkiler ve

yeniliklere karşı korku gibi karakteristik oumlzellikler bireyin yaşamının ilk

yıllarında karşı karşıya kaldığı engelleyici tepkilere bağlanabilir Bu sonuccedillar

yaşamın ilk yıllarında oumlzellikle anneye oumlzguuml nedenlerin ne kadar oumlnemli

olduğunu goumlstermektedir (Asendorpf ve Wilpers1998)

Psikoanalitik Yaklaşımda Utangaccedillık

Psikonalitik yaklaşıma goumlre kişilik it (alt-benlik) ego (benlik) ve

suumlperego (uumlst-benlik) olarak ayrılmaktadır Pek ccedilok psikolojik bozukluk bu

kişilik oumlğeleri arasındaki uyumsuzluk ve dengesizlikten kaynaklanmaktadır

Psikoanalitik yaklaşım sosyal fobinin uumlccedil temel etkeni uumlzerinde durmaktadır

Bunlar utanccedil yaşantıları succedilluluk duyguları ve ayrılma anksiyetesidir

Utanccedil yaşantıları Bireyler bilinccedildışı olarak dikkat ccedilekme ve ccedilevrelerinden

onaylayıcı tepkiler alma isteği yaşarlar Bu tepki onaylayıcı olmayan ana-

babalar tarafından utandırılma ya da eleştirilme duygusunun doğmasına

neden olmaktadır Birey utandırılmadan başkalarından onay goumlrmeyeceği

riskinin olduğunu duumlşuumlnduumlğuuml durumlardan ve ortamlardan kaccedilınır Succedilluluk

duyguları Sosyal fobik olan birey bilinccedil dışı olarak diğerleriyle olan

ilişkilerinde karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi iccedilin saldırgan bir talepkarlık

sergiler Bu talebe tuumlm rakipleri korkutarak kaccedilırmak ya da yok etme arzusu

eşlik eder Succedilluluk duyguları sıklıkla rakiplerin yerini alabilmek iccedilin

kapasitesindeki yetersizlikten kaynaklanan utanccedilla birbirine karışmış

durumdadır Ayrılma anksiyetesi Sosyal fobik pek ccedilok birey bağımsız olma

ve yeni insanlarla kaynaşmanın ana-baba ya da yakınlarının sevgisini yitirme

anlamına gelmesinden korkar Anne-bebek ccedilalışmalarında anne hiccedil bir

harekette bulunmamasına rağmen ccedilocukta annenin onu terk edeceği korkusu

ile anksiyete tepkileri yaşadıkları goumlruumllmektedir(Tuumlrkccedilapar 1999)

Sosyal kaygı sosyal fobi ve utangaccedillığın temel nedeni olarak

değerlendirilme korkusu goumlsterilse de psikoanalitik yaklaşıma goumlre birey

aslında dikkat ccedilekmeyi ve ccedilevresinden de onaylayıcı tepkiler almayı ister

Karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi bekler Ama bu tepkiler kabul goumlrmeyen

ana-baba tutumları ile karşılaşırsa birey toplumda kendini goumlsterme riski

almaktan korkabilir Yine ayrılma aksiyetesi ve gerccedilek benlik ile ideal benlik

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 251

arasındaki farkın bireyde kaygı yarattığı ve bu kaygının utangaccedil olmaya

neden olduğunun da altı ccedilizilmektedir

Psikososyal Gelişim Kuramı

İnsan gelişimini psikososyal gelişim kuramı ile accedilıklayan Erikson‟a

goumlre benliğin birinci işlevi bir kimlik duygusu oluşturmak ve bunu

korumaktır Psikososyal gelişim kuramına goumlre 1-3 yaş arası oumlzerklik

doumlnemi bağımsızlık isteğinin belirgin olduğu doumlnemdir Bu doumlnemde ccedilocuk

birbirine karşı duygu ve eğilimler arasında bir denge kurmaya ccedilalışır

Oumlzsaygısını yitirmeden kendi kendini denetleyebilme duygusundan iyi niyet

ve onur duygusunu oluşturur Ccedilocuğun kendini denetleme becerisinin eksik

bulunup dışarıdan aşırı denetleme isteği ccedilocukta kuşku ve utanccedil duygularını

yerleştirecektir Bu doumlnemde ccedilevre ve ana-babanın yoğun baskısı ve

engellemeleri ile ccedilocuk kendini suumlrekli succedillu hisseder bu sonuccedil bireyde

utanccedil duygusunun yerleşmesine neden olacaktır (Ekşi 1990)

Ccedilocukların ccediloğu bu doumlnemi bir oumlzerklik duygusuyla tamamlar Oumlzerk

insanlar engeller ve zorluklarla dolu bir duumlnyada kendi yolunu

bulabileceklerine emin bireylerdir Bu doumlnemde Erikson aşırı korumacı ana-

babalığa youmlnelik oumlnemli uyarılarda bulunmaktadır Erikson‟a goumlre eğer ana-

babalar ccedilocuklarını aşırı bir biccedilimde korursa gelişimlerini engelleyebilirler

Ccedilevrelerindeki nesneleri ve olayları keşfetme ve etkileme izni verilmeyen

ccedilocuklar utanccedil ve şuumlphe duyguları geliştirirler ve kendilerinden emin

olmayan başka insanlara bağlımlı yaşayan insanlar olurlar (Burger 2006)

Oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemini girişkenliğe karşı

succedilluluk duygusunun yaşandığı erken ccedilocukluk doumlneminde ccedilocuk sorunları

ile başa ccedilıkabilmek iccedilin daha bağımsız davranmaya başlar Sonuccedilta bireyin

kişilik gelişimi farklı doumlnemlerden geccedilerek oluşmaktadır Bu doumlnemlerin

belirli evrelerinde yaşanan aksaklıklar bireyin sonraki aşamasında sorunlar

yaşamasına neden olabilmektedir Buna goumlre engelleyici ana-baba tutumları

ccedilocuğa yaşamının ilk yıllarında kazanılması gereken beceriler yetirince

oumlğretilmemişse kaccedilınan utangaccedil bireyler olma olasılıkları yuumlksektir

Oumlzellikle oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemi ile girişkenliğe karşı

succedilluluk doumlnemi dediğimiz doumlnemleri kapsayan ikinci yılın sonu ile altı

yaşın sonu bu accedilıdan buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Girişkenliğe karşı succedilluluk

karmaşısının yaşandığı uumlccedil ile altı yaşını kapsayan bu evrenin bireyin

utangaccedillığının gelişmesinde buumlyuumlk oumlneme sahip olduğu vurgulanmaktadır

Bilişsel-Davranışccedilı Yaklaşım

Bilişsel terapiyi ilk savunanlardan biri olan Ellis‟e goumlre insanlar yanlış

akıl yuumlruumltme ve akılcı olmayan inanccedillarından dolayı depresif kaygılı

Emine DURMUŞ 252

sıkıntılı olurlar ve benzeri sorunlar yaşarlar Ellis‟e (1994) goumlre kişi dilediği

değişikliği gerccedilekleştirmek guumlcuumlne sahiptir Yine birey kendi

rahatsızlıklarını oluşturma ve değiştirme guumlcuumlne de sahiptir ve birey bunu

bilir Buna goumlre birey sorunların temelinde daha ccedilok irrasyonel inanccedillarının

olduğunu irrasyonel inanccedilların rasyonel inanccedillarla değiştirilebilir

oluduğunu ve bireyin uygun youmlntemlerle bunu gerccedilekleştirebileceğini de

bilmelidir

Bilişsel terapi bir kişinin inanccedillarını değiştirmeye dayanır Eğer bir kişi

sevimsiz ya da istenmeyen biri olduğuna inanıyorsa bu duumlşuumlnce onun diğer

insanlarla olan iletişimlerindeki tutumlarını etkileyecektir Bilişsel terapi bu

bireyleri yanlış algıları ile yuumlzyuumlze getirerek yanlış inanccedillarına yeniden

biccedilim verir ve boumlylece kaygılarının azalmasına fırsat verir (Duck1986)

Bilişsel Terapi danışana ccedilarpık ve yetersiz bilişleri değerlendirme işlemi

aracılığıyla nasıl yeniden yapılanmaya gideceğini oumlğretir İşbirliği yapan

terapist ve danışan bu suumlreccedilte danışana kendisinde var olan olumsuz

duumlşuumlncelerle gerccedilekleri ayırt etmeyi oumlğretir Danışanlar bilişsel kodlamanın

hem kendisi hem de ccedilevresini algılamakta ne kadar oumlnemli olduğunu

oumlğrenirler Danışanlara kendi duumlşuumlncelerini varsayımlarını ve oumlzellikle

olumsuz otomatik duumlşuumlncelerini tanıma ve keşfetme becerisi

oumlğretirlerBilişsel yaklaşım utangaccedil bireylerin ccediloğunlukla kendileri ve

ccedilevrelerinden gelen geribildirimlerle ilgili ccedilarpık ve yetersiz bilişlerinin

olduğunu savunmaktadır

Utangaccedillık ve İlişkili Kişilik Oumlzellikleri

Utangaccedillıkla ilgili yapılan araştırma sonuccedilları (Simith ve Betz 2002

Jackson ve diğerleri 2002 Walsh 2002 Heiser ve diğerleri 2003 Yuumlksel

2003 Netro ve Mullet 2004) utangaccedil bireylerin diğer bireylerden daha

fazla yalnızlık yaşadıklarını ve daha duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip

olduklarını goumlstermektedir Yalnızlık ve duumlşuumlk oumlzsaygı yaşayan utangaccedil

kişilerin yeni arkadaşlık ilişkileri kurmaları guumlccedilleşmekte ve bu sonuccedil

utangaccedilların yaşadığı toplumsal sorunları daha yoğun yaşamalarına neden

olmaktadır Kendi iccedillerinde yoğun olarak sıkıntı yaşayan utangaccedil bireyler

yaşadıkları bu sıkıntılı tavırlarına başkaları tarafından saygı duyulduğunda

ise bunu yanlış anlama eğiliminde olurlar Utangaccedillık yaşayan bireyler bir

yandan başkaları yanında fark edilen ve oumlnemsenen insanlar olmayı arzu

ederken oumlte yandan da toplumda fark edilmemenin getirdiği sıkıntılar ile baş

etmek zorunda kalmaya bağlı olan ccedilift youmlnluuml korkularla baş etmeye

ccedilalışırlar (Cardduci ve Zimbardo1995)

Utangaccedillıktan etkilenen ya da utangaccedillığın oluşma nedenleri arasında

sayılan oumlzelliklerden en oumlnemlisi oumlzsaygıdır Yapılan araştırmalar duumlşuumlk

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 253

oumlzsaygı ile utangaccedillık arasında anlamlı ancak negatif youmlnde bir ilişki olduğu

youmlnuumlndedir (Cheek ve Buss 1981 Lawrence ve Bennett 1992 Yuumlksel

2003) Ergenlerle yapılan araştırma bulguları goumlstermektedir ki duumlşuumlk

oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek yuumlksek

oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde ise utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlktuumlr Buna

karşın yetişkinlerle yapılan araştırmalarda duumlşuumlk oumlzsaygı ile utangaccedillık

duumlzeyleri arasında yuumlksek duumlzeyde ilişkiler bulunmamıştır (Cheek ve

Buss1981 Lawrence ve Bennett1992) Cheek ve Buss(1981) utangaccedillık ile

sosyalleşebilme arasındaki ilişkiyi inceledikleri ilk ccedilalışmalarında duumlşuumlk

oumlzsaygı ile yuumlksek duumlzeyde utangaccedillık arasında olumlu bir ilişki olduğunu

ortaya koymuşlardır

Lawrence ve Bennett (1992) araştırmasında ergenlerin oumlzsaygı

duumlzeyleri accedilısından da utangaccedil bireylerin utangaccedil olmayanlara goumlre daha

duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip olduklarını bulmuşlardır Goumlkccedile (2002) lise

oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre yordadığı

ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğunu

bulmuştur Yuumlksel (2003) tarafından yapılan araştırmada oumlğrencilerin

utangaccedillık duumlzeylerinin en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğu ortaya

ccedilıkmıştır

Sayılan araştırma bulguları da goumlstermektedir ki oumlzsaygı utangaccedillığı

yordayan oumlnemli bir değişkendir Yani bireyin utangaccedillık duumlzeyi

yuumlkseldikccedile oumlzsaygı duumlzeyi de duumlşmektedir Bunun tersi olarak oumlzsaygı

duumlzeyi arttıkccedila utangaccedillık duumlzeyi de duumlşmektedir Sonuccedil olarak yuumlksek

oumlzsaygı duumlzeyine sahip kişilerin daha az utangaccedil oldukları soumlylenebilir

Utangaccedillığı etkileyen ve utangaccedillıkla ortaya ccedilıkan sonuccedillardan biri de

yalnızlıktır Bu konuda yapılan araştırma sonuccedilları yalnızlık ile utangaccedillık

arasında pozitif bir ilişki olduğu youmlnuumlndedir Bireylerin utangaccedillık duumlzeyleri

arttıkccedila yalnızlık duumlzeyleri de artmaktadır (Jackson Nagasaka ve

Gunderson 2002 Crozier2001) Utangaccedil bireyler utangaccedil olmayanlara goumlre

ccedilok daha fazla yalnızdır Diğer insanlarla kurulan iletişimi buumlyuumlk oranda

olumsuz etkileyen utangaccedillık iletişim sorunları yaşayan utangaccedil bireylerin

sonuccedilta yalnız kalmalarına yol accedilmaktadır (Cheek ve Buss 1981)

Yuumlksel (2003) oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin oumlnemli

yordayıcılarından birinin yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Goumlkccedile

(2002) lise oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre

yordadığı ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygıdan

sonra yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Jackson ve diğerleri (2002)

uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık ve yalnızlık duumlzeyleri arasındaki ilişkiyi

inceledikleri araştırmalarını 255 uumlniversite oumlğrencisi uumlzerinde yapmışlardır

Emine DURMUŞ 254

Araştırma sonucunda aşağıdaki sonuccedillar elde edilmiştir Utangaccedillık ve

yalnızlık arasında oumlnemli bir ilişki vardır Bu ilişki bireylerin kendini

sunması ve sosyal destek algılarını oumlnemli oumllccediluumlde etkilemektedir ccediluumlnkuuml

yalnızlık ve utangaccedillık birbirine benzeyen oumlzelliklerdir

Araştırma sonuccedilları yalnızlığın utangaccedillığın bir sonucu olduğunu

goumlstermektedir Utangaccedillar yalnız kaldıklarından dolayı utangaccedil değil

utangaccedil oldukları iccedilin yalnızdırlar Başkaları tarafından iletişime girmeye

goumlnuumllsuumlz olarak algılanan utangaccedillar zaman zaman yalnız

kalabilmektedirler Buna karşın aslında utangaccedillar ccedilevreleri tarafından

sevilen bireylerdir

Teknoloji Kullanımı ve Utangaccedillık

Teknolojinin yoğun kullanıldığı guumlnuumlmuumlzde utangaccedil ergenlerle ilgili bir

klişe bu ergenler kendilerini kişisel ilişkilerden geri ccedilekerler ve bilgisayar

oyunları gibi tek başına yapılan uğraşılarla meşgul olurlar Son yıllarda

internet utangaccedil insanların uzak bir mesafeyle etkileşmeleri yuumlzyuumlze

goumlruumlşme gereksinimi olmaksızın diğerleriyle iletişim kurabilmeleri iccedilin

fırsatlar sunmuştur Roberts Smith ve Pollock‟un (1999) ccedilalışmasından

ortaya ccedilıkan sonuca goumlre utangaccedil insanlar on-line etkileşim kurdukları

zaman daha az utangaccediltırlar

Bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili araştırma bulguları goumlsteriyor

ki utangaccedillıkta yaşanan rahatsızlıklar buumlyuumlk oranda azalmaktadır

Utangaccedillar sanal iletişimlerde red edilme ve eleştirilme olasılıkları olmadığı

iccedilin daha rahat davranırlar Bir katılımcının belirttiği gibi ldquoaccedilıkccedilası

bilgisayar uumlzerinde birinin guumlluumlnccedil duruma duumlşmek ve dalga geccedililmek

tehlikesi yok ve başkaları sizi goumlremez dolayısıyla gerccedilek bir reddedilme

tehlikesi yokrdquo (Leary ve Dobbins 1983)

Henderson ve Zimbardo (2005) genccedillerde teknoloji kullanımı ve

utangaccedillığı belirlemeye ccedilalıştıkları araştırmalarında utangaccedil bireylerin

utangaccedil olmayanlardan daha ccedilok teknolojiyi kullandıklarını bulmuşlardır Bu

ccedilalışmada araştırmacılar bilgisayar cep telefonu ve televizyon gibi

teknolojik araccedilların kullanımının utangaccedillarda daha yuumlksek oranda olduğunu

bulmuşlardır Araştırma cinsiyet değişkeni accedilısından farklılık goumlstermiştir

Buna goumlre kızlar erkeklerden daha yoğun bir biccedilimde internet

kullanmaktadırlar Araştırmada ldquogenccedillerin yalnız kaldıkları iccedilin mi internet

kullanmaya youmlneldikleri ya da internet kullandıkları iccedilin mi yalnız

kaldıklarırdquo youmlnuumlndeki soruya yanıt verebilecek bulgular elde edilmemesine

rağmen artan teknoloji kullanımının yalnızlığı da arttırdığı youmlnuumlnde bir

bulgu elde edilmiştir Buna goumlre internet cep telefonu televizyon gibi

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255

teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha

yoğun olduğu goumlruumllmektedir

Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin

teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla

ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi

zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)

arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve

sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl

tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)

Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da

bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye

heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında

yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler

tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)

Bunlar

Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler

Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır

Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim

tarzına sahiptir

Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler

Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler

Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler

Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler

Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar

Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir

Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler

Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar

Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar

Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar

Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden

dolayı katılmazlar

Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar

Emine DURMUŞ 256

Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim

duyarlar

Amaccedil

Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip

goumlstermediğini ortaya koymaktır

YOumlNTEM

Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır

Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı

uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim

Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden

oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır

Veri Toplama Araccedilları

Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde

orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness

Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu

kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan

verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil

uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve

ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten

alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık

oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu

ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır

Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları

Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)

tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır

Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde

edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını

saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak

hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa

katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan

guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257

alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık

oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir

Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları

Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından

yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla

temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil

faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde

toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi

kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo

(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi

grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları

hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık

oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu

arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)

tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve

kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon

katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1

faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)

Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine

bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk

değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı

goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini

accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini

accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve

tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip

olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek

faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir

Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı

tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama

formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır

Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo

ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo

istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden

frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler

ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile

karşılaştırılarak analiz edilmiştir

Emine DURMUŞ 258

Verilerin Analizi

Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden

oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık

puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir

Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır

Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar

ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma

ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye

değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama

utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları

yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık

puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri

arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır

Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik

oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır

BULGULAR

Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve

analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları

puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum

puanlara goumlre dağılımı verilmiştir

TABLO-2

Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması

Maksimum ve Minumum Puanları

N sd Min Max

Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90

Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık

oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan

en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin

aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259

Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin

oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı

184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir

Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından

ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir

Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında

oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı

bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin

57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum

erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan

accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı

farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar

(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek

utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre

yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin

oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin

651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların

oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir

duumlsuumlk o rta yuksek

900 850

800 750

700 650

600 550

500 450

400 350

300 250

200

50

40

30

20

10

0

Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500

Emine DURMUŞ 260

Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir

Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile

yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları

Tablo-3‟de verilmiştir

TABLO-3

Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Algılanan

Kişilik

Oumlzellikleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

Toplam

Utangaccedillık

Puanı

2

P

Ccedilekingen N 7 80 37

124

56 649 298

486 476 000

Sabırlı N 35 111 20 166

211 669 120 651 769 021

Utangaccedil N 2 62 36 100

20 620 360 392 6243 000

Yalnız N 1 31 17 49

20 633 347 192 2110 000

Alıngan N 15 68 22 105

143 648 210 412 384 046

Girişken N 41 87 8 136

301 640 59 533 4159 000

Konuşkan N 43 101 12 156

276 647 77 612 3699 000

Heyecanlı N 38 124 39 201

189 617 194 788 676 034

(plt05)

Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan

kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu

goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261

ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına

sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların

36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk

olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade

etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i

kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip

oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı

goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si

kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık

puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak

değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken

olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği

accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan

farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık

duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu

goumlruumllmektedir (plt05)

Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve

erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız

oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu

oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler

kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar

Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran

erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini

yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek

oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek

oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya

ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek

oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin

37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız

oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla

kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı

sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu

bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler

Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri

geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo

sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları

Tablo-4‟de verilmiştir

Emine DURMUŞ 262

TABLO-4

Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Katılma

istekleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

2 P

Evet N 39 99 36

574 596 857 1075 005

Hayır N 20 67 6

426 404 143 1212 002

( plt05)

Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba

katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075

p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin

utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup

ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda

bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek

oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin

grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir

SONUCcedil ve TARTIŞMA

Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik

oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna

karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki

insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck

1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu

oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil

olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız

olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi

utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak

algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre

daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek

almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir

Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan

bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini

kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda

yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma

becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma

sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil

olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263

becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha

yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri

eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik

fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık

oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil

olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları

onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya

youmlneltmektedir

Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen

utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının

etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman

toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın

kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir

deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında

anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan

oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak

algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili

yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı

araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak

algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken

bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı

araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin

başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh

sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların

buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu

araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan

oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme

fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada

sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş

grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma

(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli

programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir

Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini

değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya

sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak

algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik

oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan

arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler

accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma

istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık

Emine DURMUŞ 264

bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza

ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken

olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin

değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu

karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde

durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu

algıların birey uumlzerindeki etkileridir

Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece

başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal

gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş

ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun

ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde

yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler

geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve

sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli

kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu

olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal

beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma

programlarından yararlanılabilir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265

KAYNAKLAR

Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness

actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction

Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610

Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic

Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http

membersaolcom cybernettrshynesshtml

Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social

relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash

1544

Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls

psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul

Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality

traits Erlbaum Hillsdale NJ

Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28

(6) 34-46

Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins

Publisher Inc New York

Caspi A (1998) Personality development across the life course In

Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social

emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp

311ndash388

Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of

Personality and Social Psychology 41 330-339

Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR

Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social

Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University

Press

Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)

İstanbul Alfa Yayınevi

Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change

Routledge

Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek

and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume

38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956

Emine DURMUŞ 266

Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi

Sage Publications

DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik

danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi

(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml)

Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi

Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol

Publishing Group

Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative

Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal

of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p

Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF

(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of

General Psychiatry 50 pp 286ndash293

GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue

1 P 28

GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık

Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6

Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum

Yayınları

Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması

Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml Ankara

Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

2 (15) 17-22

Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin

Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara

Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental

Health San Diego Academic Press

Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in

High School Student Stanford University and the Shyness Institute

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267

Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to

Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and

Therapy 41 209-221

Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between

Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage

Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270

Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith

Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality

Social Psychology 51 pp 629ndash639

KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood

Shyness Science 240 s167-171

Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45

Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social

anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of

the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -

1016

Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship

Between Shyness Social Class and Personality Variables in

Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263

LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and

Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)

94-775

Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal

as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol

18 Issue 1 s 15

Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness

httpwwwcounseling center com (kasım-2005)

Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of

Personality (45) 596-611

RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)

Shyness development consolidation and change (pp 121-138)

Boston McGraw-Hill

Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and

sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company

Page 5: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 247

Utangaccedillığı belirleyen temel faktoumlrlerden biri ldquooumlvguumlnuumln kuumlltuumlrel

biccedilimirdquo dir Bir diğer neden de ldquoccedilocukları succedillama eğilimirdquo olarak

karşımıza ccedilıkmaktadır

Oumlzellikle gelişmiş uumllkelerde utangaccedil olmanın başarılı iş ve meslek

yaşamı ve kariyer gelişimi accedilısından buumlyuumlk bedelleri vardır

Utangaccedillık zaman zaman birey iccedilin yaşamsal oumlneme sahip

olabilmektedir

Utangaccedillığın biyolojik boyutuna rağmen bireyde oluşturduğu etkileri

azaltmak amacıyla iyi hazırlanmış programlar ve youmlntemler

oumlnerilmektedir

Utangaccedillığın Belirtileri

Gard‟a (2000) goumlre utangaccedil birey ccediloğunlukla kaygılıdır ve sosyal

durumlarda oumlzellikle de yeni karşılaştığı sosyal durumlarda ccedilekingendir

Başkalarının dikkatini ccedilekebilecek davet ya da değerlendirilme olasılığının

olduğu benzeri sosyal ortamlarda daha kaygılı ve ccedilekingen davranır

Utangaccedil birey iccediledoumlnuumlk değildir Utangaccedil birey başkalarını etkilemek

onlarla olmak ister ama bunu korkularından dolayı yapamaz Kişi

goumlsterişsiz bir biccedilimde istemediği halde yalnız olmayı tercih eder Gard‟a

goumlre aşağıdaki oumlzellikleri taşıyan bireylerin utangaccedil oldukları soumlylenebilir

Kalabalıkta olmaktan hoşlanmamak zamanın buumlyuumlk boumlluumlmuumlnuuml internet

başında geccedilirmek yeni biri ile tanışmakta sıkıntı yaşamak başkaları ile

konuşmakta guumlccedilluumlk yaşamak guumln boyu televizyon karşısında uzun zaman

geccedilirmek bir grupta iken herkesin kendisine baktığına inanmaktan dolayı

endişelenmek oumlğrenci ise sınıfta sorulan soruları bildiği halde yanıtlamakta

teredduumlt etmek ve insanlara bir şeyler sormaktan korktuğu iccedilin vazgeccedilmek

Bu oumlzelliklerden en az ikisini taşımak utangaccedil olmakla ilgili oumlnemli ipuccedilları

vermektedir

Utangaccedil insanların bir oumlzelliği de bazı koşullarda nasıl davranacaklarını

bilmiyor olmalarıdır Bu insanlar accedilık bir biccedilimde iletişimde baskın

değillerdir Tutarlı bir biccedilimde kendileriyle ilgili Gerccedilekte utangaccedil olan kişi

ccedilok kaliteli ve iyi oumlzelliklere sahip olsa bile bu oumlzelliklerini

goumlsteremeyebilir (Arends 2000) Ccedilok utangaccedil olan bireylerin bu

oumlzelliklerinden dolayı dışarı ccedilıkmak yeni arkadaşlar edinmek yuumlzyuumlze

ilişkiler gerektiren ve işinde yuumlksek sorumluluk alabilecek pozisyonlara

ulaşma gibi yapılabilecek eylemleri engellediği de bilinmektedir (Stein ve

Walker 2001)

Emine DURMUŞ 248

Utangaccedillık diğer insanlarla iyi ilişkiler kurmada guumlccedilluumlk yaşama

durumudur Bir ccedilok insan iccedilin sosyal durumlarda duumlşuumlnduumlklerini kaygı

duymadan soumlylemek ccedilok kolay bir davranış olurken utangaccedil insanlar iccedilin bu

buumlyuumlk bir guumlccedilluumlk nedeni olabilir Genelde insanlarda guumlluumlmseme uygun

koşullarda goumlruumlşlerini soumlyleme iyi goumlz kontağı kurma rahat bir beden

duruşu sergileme gibi davranışlar doğal hali ile olur Utangaccedil insanlar

doğaları gereği bunları kolaylıkla yapamazlar Henderson ve Zimbardo

(1998) utangaccedillığın belirtilerini ldquobilişsel belirtilerrdquo ldquopsikomotor belirtilerrdquo

ldquofizyolojik belirtilerrdquo ve ldquoduygusal belirtilerrdquo olarak gruplamışlardır Geri

ccedilekilme ve pasif kalma gibi psikomotor bir belirtiye hızlı kalp atışı gibi

fizyolojik bir belirtinin ve bu farkındalığı ile ilgili acı ccedilekme gibi duygusal

belirtilerin eşlik ettiğini belirtmektedirler Utangaccedillığın belirtileri Tablo-1‟de

oumlzetlenmiştir

TABLO ndash1

Utangaccedillığın Belirtileri

Psikomotor Fizyolojik Bilişsel Duygusal

Geri ccedilekilme ve

Pasiflik Hızlı kalp artışı

Kendisiyle başkalarıyla

ya da durumla ilgili olumsuz duumlşuumlnceler geliştirme

Kendi farkındalığı

ile ilgili acı ccedilekme

Goumlz temasından

Kaccedilma Ağız kuruluğu

Değerlendirilmekten

korkma ve başkası

tarafından aptal

bulunma korkusu

Utanccedil duyma

Korku duyulan

ortamlardan kaccedilma

Soğuk terleme

ya da titreme

Endişe ve

muumlkemmeliyetccedililik Duumlşuumlk oumlzsaygı

Alccedilak sesle konuşma Karın ağrıları

Sosyal etkileşimler

sonrasında kendi kendini succedillaması

Uumlzguumln olma hali

Vuumlcut hareketinin

ya da ifadesinin ccedilok az olması ya da

abartılı biccedilimde guumllme

Baş doumlnmesi ya da baygınlık hissetme

Kendisinin zayıf

başkalarının guumlccedilluuml olduğuna dair olumsuz

inanccedillar geliştirmesi

Yalnızlık

Konuşma akıcılığında

bozukluk

Kendisini ya da durumunu gerccedilek dışı

hissetmesi

Ben yetersiz ve etkileyici değilim

duumlşuumlncesi

Depresyon

Sinirli davranışlar el ya

da yuumlzle oynama

Kontroluuml kaybetme delirme yada kalp krizi

geccedilirme korkusu

Sosyal ortamlara dair yanlış

inanccedilları Kaygı

(Henderson ve Zimbardo 1998)

Utangaccedillıkla ilgili şu an sahip olduğumuz bilgilere goumlre yeterince utangaccedil olmak ya da ne kadar utangaccedillığın uygun olduğu ile ilgili bir ccedilalışma yapılmamıştır Bu duruma goumlre utangaccedil olmak ya da olmamak avantaj ya da dezavantajlıdır demek zordur Utangaccedillık tuumlmuumlyle utangaccedil olan ya da olmayan bireylerin kişisel oumlzelliklerinde saklıdır

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 249

Utangaccedillığın Oluşmasında Biyolojik Faktoumlrler

Temel bir yaradılış olarak tanımlanan utangaccedillığın (Buss ve

Plomin1984) ifade edilmesinde farklı kavramlar kullanılmaktadır Cheess

ve Thomas (1986) utangaccedil ccedilocukları bdquoyavaş ısınan‟ ccedilocuk Caspi (1998)

bdquoccedilekingen‟ ccedilocuk gibi benzer tanım ve kavramlarla kategorize etmiştir

Utangaccedillığı temel bir yaradılış olarak goumlren ve ccedilalışmalarını (1992-1999)

ccediloğunlukla ccedilocuklar uumlzerinde gerccedilekleştiren Kagan ccedilalışmaları sonunda

elde ettiği goumlruumlşlerini esas alan biyolojik goumlruumlşuuml oluşturmuştur Bu goumlruumlş bir

ccedilok oumlnemli araştırmaya kaynaklık etmiştir Bu araştırmalar İsveccedil‟ten

Broberg Amerika Birleşik Devletleri‟nden Lamb‟ı Almanya‟dan

Schoumllmerich ve İngiltere‟den Stevenson-Hinde‟yi iccediline alan bir grubu

kapsamaktadır (Crozier 2001)

Kagan‟ın utangaccedillığın kaynağı ile ilgili yaptığı ccedilalışmalar ccedilocuklarda

aşırı derecede utangaccedillığın kaynağının ccedilocuğun mizacından yani ccedilocuğun

doğuştan getirdiği oumlzelliklerden yaratılışından kaynaklanabileceğini

goumlstermektedir Kagan‟a goumlre kendilerini utangaccedil olarak tanımlayan kişiler

bunun ccedilocukluktan beri olduğunu iddia etmektedirler (aktCrozier 2001)

Utangaccedillığın genetik geccedilişini incelemek iccedilin yapılan ikizler

uumlzerindeki ccedilalışmalarında Fyer ve diğerleri (1993) tek yumurta ikizlerinde

utangaccedil davranışı ccedilift yumurta ikizlerine goumlre birbirine daha benzer

bulmuştur Bununla birlikte genetik katkı ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml

duumlşuumlnduumlrecek biccedilimde orta duumlzeydedirOumlrneğin ldquocolorado evlat edinme

ccedilalışmasırdquonda uumlvey ana babanın utangaccedillığıyla evlatlık bebeklerin

utangaccedillık dereceleri arasında ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml destekler biccedilimde

orta duumlzeyde bir korelasyon bulunmuştur (aktTuumlrkccedilapar 1996) Bu

bulgular utangaccedillığın genetik geccedilişi olduğu biccediliminde yorumlanmaktadır

Bu goumlruumlşlere goumlre birey ccedilevresel etkilerden dolayı utangaccedil değildir

utangaccedillık onun genetik geccedilişleriyle sahip olduğu bir oumlzelliğidir

Utangaccedillığın Oluşmasında Ccedilevresel Faktoumlrler

Crozier‟e (2001) goumlre yaşamın ilk yıllarından beri varolan utangaccedillık

ccedilocukluk doumlnemindeki engellenmenin habercisidir Utangaccedillığın nedenleri

arasında aile yapısının olduğu youmlnuumlndeki goumlruumlşlerden biri de Crawfor ve

Taylor‟a aittir Bu araştırmacılara goumlre insanlar genellikle aile davranış

kalıpları tarafından yoğrulup biccedilimlendirilir Ana-baba kendini kararlılıkla

ifade edemeyen kimselerse ccedilocuğun buumlyuumlyuumlnce silik bir insan olma olasılığı

yuumlksektir Aynı biccedilimde ana-baba aşırı eleştirici bir tavır sergileyerek

ccedilocuğu suumlrekli eleştiriyorlarsa ccedilocukta kendini muumlkemmel goumlrememe ve iyi

şeylere layık olmadığı duumlşuumlncesini yerleştirecektir Utangaccedil davranmayı

utangaccedil ana-babalardan kolayca oumlğrenebiliriz Ccedilok utangaccedil ccedilok gergin ve

Emine DURMUŞ 250

ccedilok sinirli insanlar genelde bu davranış kalıbını ailenin diğer uumlyelerine de

aşılarlar Duumlnyaya oumlzguumlveni olan bireyler olarak gelsek bile oumlzguumlveni

olmayan kendini değerli ve sevilmeye layık bulmayan ana-babaların

yetiştirme youmlntemi ile bu guumlven yok edilebilir (Crawford ve Taylor 2001)

Utangaccedillık duygusunda buumlyuumlk oranda oumlğrenmenin ccedilağrışımı olsa da

yasaklanma duumlşuumlncesi bireyin ilk yıllarında kişilik gelişimi bakımından

oumlnemlidir Oumlzellikle yaşamın ilk yıllarında goumlsterilen engelleyici tepkiler ve

yeniliklere karşı korku gibi karakteristik oumlzellikler bireyin yaşamının ilk

yıllarında karşı karşıya kaldığı engelleyici tepkilere bağlanabilir Bu sonuccedillar

yaşamın ilk yıllarında oumlzellikle anneye oumlzguuml nedenlerin ne kadar oumlnemli

olduğunu goumlstermektedir (Asendorpf ve Wilpers1998)

Psikoanalitik Yaklaşımda Utangaccedillık

Psikonalitik yaklaşıma goumlre kişilik it (alt-benlik) ego (benlik) ve

suumlperego (uumlst-benlik) olarak ayrılmaktadır Pek ccedilok psikolojik bozukluk bu

kişilik oumlğeleri arasındaki uyumsuzluk ve dengesizlikten kaynaklanmaktadır

Psikoanalitik yaklaşım sosyal fobinin uumlccedil temel etkeni uumlzerinde durmaktadır

Bunlar utanccedil yaşantıları succedilluluk duyguları ve ayrılma anksiyetesidir

Utanccedil yaşantıları Bireyler bilinccedildışı olarak dikkat ccedilekme ve ccedilevrelerinden

onaylayıcı tepkiler alma isteği yaşarlar Bu tepki onaylayıcı olmayan ana-

babalar tarafından utandırılma ya da eleştirilme duygusunun doğmasına

neden olmaktadır Birey utandırılmadan başkalarından onay goumlrmeyeceği

riskinin olduğunu duumlşuumlnduumlğuuml durumlardan ve ortamlardan kaccedilınır Succedilluluk

duyguları Sosyal fobik olan birey bilinccedil dışı olarak diğerleriyle olan

ilişkilerinde karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi iccedilin saldırgan bir talepkarlık

sergiler Bu talebe tuumlm rakipleri korkutarak kaccedilırmak ya da yok etme arzusu

eşlik eder Succedilluluk duyguları sıklıkla rakiplerin yerini alabilmek iccedilin

kapasitesindeki yetersizlikten kaynaklanan utanccedilla birbirine karışmış

durumdadır Ayrılma anksiyetesi Sosyal fobik pek ccedilok birey bağımsız olma

ve yeni insanlarla kaynaşmanın ana-baba ya da yakınlarının sevgisini yitirme

anlamına gelmesinden korkar Anne-bebek ccedilalışmalarında anne hiccedil bir

harekette bulunmamasına rağmen ccedilocukta annenin onu terk edeceği korkusu

ile anksiyete tepkileri yaşadıkları goumlruumllmektedir(Tuumlrkccedilapar 1999)

Sosyal kaygı sosyal fobi ve utangaccedillığın temel nedeni olarak

değerlendirilme korkusu goumlsterilse de psikoanalitik yaklaşıma goumlre birey

aslında dikkat ccedilekmeyi ve ccedilevresinden de onaylayıcı tepkiler almayı ister

Karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi bekler Ama bu tepkiler kabul goumlrmeyen

ana-baba tutumları ile karşılaşırsa birey toplumda kendini goumlsterme riski

almaktan korkabilir Yine ayrılma aksiyetesi ve gerccedilek benlik ile ideal benlik

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 251

arasındaki farkın bireyde kaygı yarattığı ve bu kaygının utangaccedil olmaya

neden olduğunun da altı ccedilizilmektedir

Psikososyal Gelişim Kuramı

İnsan gelişimini psikososyal gelişim kuramı ile accedilıklayan Erikson‟a

goumlre benliğin birinci işlevi bir kimlik duygusu oluşturmak ve bunu

korumaktır Psikososyal gelişim kuramına goumlre 1-3 yaş arası oumlzerklik

doumlnemi bağımsızlık isteğinin belirgin olduğu doumlnemdir Bu doumlnemde ccedilocuk

birbirine karşı duygu ve eğilimler arasında bir denge kurmaya ccedilalışır

Oumlzsaygısını yitirmeden kendi kendini denetleyebilme duygusundan iyi niyet

ve onur duygusunu oluşturur Ccedilocuğun kendini denetleme becerisinin eksik

bulunup dışarıdan aşırı denetleme isteği ccedilocukta kuşku ve utanccedil duygularını

yerleştirecektir Bu doumlnemde ccedilevre ve ana-babanın yoğun baskısı ve

engellemeleri ile ccedilocuk kendini suumlrekli succedillu hisseder bu sonuccedil bireyde

utanccedil duygusunun yerleşmesine neden olacaktır (Ekşi 1990)

Ccedilocukların ccediloğu bu doumlnemi bir oumlzerklik duygusuyla tamamlar Oumlzerk

insanlar engeller ve zorluklarla dolu bir duumlnyada kendi yolunu

bulabileceklerine emin bireylerdir Bu doumlnemde Erikson aşırı korumacı ana-

babalığa youmlnelik oumlnemli uyarılarda bulunmaktadır Erikson‟a goumlre eğer ana-

babalar ccedilocuklarını aşırı bir biccedilimde korursa gelişimlerini engelleyebilirler

Ccedilevrelerindeki nesneleri ve olayları keşfetme ve etkileme izni verilmeyen

ccedilocuklar utanccedil ve şuumlphe duyguları geliştirirler ve kendilerinden emin

olmayan başka insanlara bağlımlı yaşayan insanlar olurlar (Burger 2006)

Oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemini girişkenliğe karşı

succedilluluk duygusunun yaşandığı erken ccedilocukluk doumlneminde ccedilocuk sorunları

ile başa ccedilıkabilmek iccedilin daha bağımsız davranmaya başlar Sonuccedilta bireyin

kişilik gelişimi farklı doumlnemlerden geccedilerek oluşmaktadır Bu doumlnemlerin

belirli evrelerinde yaşanan aksaklıklar bireyin sonraki aşamasında sorunlar

yaşamasına neden olabilmektedir Buna goumlre engelleyici ana-baba tutumları

ccedilocuğa yaşamının ilk yıllarında kazanılması gereken beceriler yetirince

oumlğretilmemişse kaccedilınan utangaccedil bireyler olma olasılıkları yuumlksektir

Oumlzellikle oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemi ile girişkenliğe karşı

succedilluluk doumlnemi dediğimiz doumlnemleri kapsayan ikinci yılın sonu ile altı

yaşın sonu bu accedilıdan buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Girişkenliğe karşı succedilluluk

karmaşısının yaşandığı uumlccedil ile altı yaşını kapsayan bu evrenin bireyin

utangaccedillığının gelişmesinde buumlyuumlk oumlneme sahip olduğu vurgulanmaktadır

Bilişsel-Davranışccedilı Yaklaşım

Bilişsel terapiyi ilk savunanlardan biri olan Ellis‟e goumlre insanlar yanlış

akıl yuumlruumltme ve akılcı olmayan inanccedillarından dolayı depresif kaygılı

Emine DURMUŞ 252

sıkıntılı olurlar ve benzeri sorunlar yaşarlar Ellis‟e (1994) goumlre kişi dilediği

değişikliği gerccedilekleştirmek guumlcuumlne sahiptir Yine birey kendi

rahatsızlıklarını oluşturma ve değiştirme guumlcuumlne de sahiptir ve birey bunu

bilir Buna goumlre birey sorunların temelinde daha ccedilok irrasyonel inanccedillarının

olduğunu irrasyonel inanccedilların rasyonel inanccedillarla değiştirilebilir

oluduğunu ve bireyin uygun youmlntemlerle bunu gerccedilekleştirebileceğini de

bilmelidir

Bilişsel terapi bir kişinin inanccedillarını değiştirmeye dayanır Eğer bir kişi

sevimsiz ya da istenmeyen biri olduğuna inanıyorsa bu duumlşuumlnce onun diğer

insanlarla olan iletişimlerindeki tutumlarını etkileyecektir Bilişsel terapi bu

bireyleri yanlış algıları ile yuumlzyuumlze getirerek yanlış inanccedillarına yeniden

biccedilim verir ve boumlylece kaygılarının azalmasına fırsat verir (Duck1986)

Bilişsel Terapi danışana ccedilarpık ve yetersiz bilişleri değerlendirme işlemi

aracılığıyla nasıl yeniden yapılanmaya gideceğini oumlğretir İşbirliği yapan

terapist ve danışan bu suumlreccedilte danışana kendisinde var olan olumsuz

duumlşuumlncelerle gerccedilekleri ayırt etmeyi oumlğretir Danışanlar bilişsel kodlamanın

hem kendisi hem de ccedilevresini algılamakta ne kadar oumlnemli olduğunu

oumlğrenirler Danışanlara kendi duumlşuumlncelerini varsayımlarını ve oumlzellikle

olumsuz otomatik duumlşuumlncelerini tanıma ve keşfetme becerisi

oumlğretirlerBilişsel yaklaşım utangaccedil bireylerin ccediloğunlukla kendileri ve

ccedilevrelerinden gelen geribildirimlerle ilgili ccedilarpık ve yetersiz bilişlerinin

olduğunu savunmaktadır

Utangaccedillık ve İlişkili Kişilik Oumlzellikleri

Utangaccedillıkla ilgili yapılan araştırma sonuccedilları (Simith ve Betz 2002

Jackson ve diğerleri 2002 Walsh 2002 Heiser ve diğerleri 2003 Yuumlksel

2003 Netro ve Mullet 2004) utangaccedil bireylerin diğer bireylerden daha

fazla yalnızlık yaşadıklarını ve daha duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip

olduklarını goumlstermektedir Yalnızlık ve duumlşuumlk oumlzsaygı yaşayan utangaccedil

kişilerin yeni arkadaşlık ilişkileri kurmaları guumlccedilleşmekte ve bu sonuccedil

utangaccedilların yaşadığı toplumsal sorunları daha yoğun yaşamalarına neden

olmaktadır Kendi iccedillerinde yoğun olarak sıkıntı yaşayan utangaccedil bireyler

yaşadıkları bu sıkıntılı tavırlarına başkaları tarafından saygı duyulduğunda

ise bunu yanlış anlama eğiliminde olurlar Utangaccedillık yaşayan bireyler bir

yandan başkaları yanında fark edilen ve oumlnemsenen insanlar olmayı arzu

ederken oumlte yandan da toplumda fark edilmemenin getirdiği sıkıntılar ile baş

etmek zorunda kalmaya bağlı olan ccedilift youmlnluuml korkularla baş etmeye

ccedilalışırlar (Cardduci ve Zimbardo1995)

Utangaccedillıktan etkilenen ya da utangaccedillığın oluşma nedenleri arasında

sayılan oumlzelliklerden en oumlnemlisi oumlzsaygıdır Yapılan araştırmalar duumlşuumlk

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 253

oumlzsaygı ile utangaccedillık arasında anlamlı ancak negatif youmlnde bir ilişki olduğu

youmlnuumlndedir (Cheek ve Buss 1981 Lawrence ve Bennett 1992 Yuumlksel

2003) Ergenlerle yapılan araştırma bulguları goumlstermektedir ki duumlşuumlk

oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek yuumlksek

oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde ise utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlktuumlr Buna

karşın yetişkinlerle yapılan araştırmalarda duumlşuumlk oumlzsaygı ile utangaccedillık

duumlzeyleri arasında yuumlksek duumlzeyde ilişkiler bulunmamıştır (Cheek ve

Buss1981 Lawrence ve Bennett1992) Cheek ve Buss(1981) utangaccedillık ile

sosyalleşebilme arasındaki ilişkiyi inceledikleri ilk ccedilalışmalarında duumlşuumlk

oumlzsaygı ile yuumlksek duumlzeyde utangaccedillık arasında olumlu bir ilişki olduğunu

ortaya koymuşlardır

Lawrence ve Bennett (1992) araştırmasında ergenlerin oumlzsaygı

duumlzeyleri accedilısından da utangaccedil bireylerin utangaccedil olmayanlara goumlre daha

duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip olduklarını bulmuşlardır Goumlkccedile (2002) lise

oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre yordadığı

ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğunu

bulmuştur Yuumlksel (2003) tarafından yapılan araştırmada oumlğrencilerin

utangaccedillık duumlzeylerinin en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğu ortaya

ccedilıkmıştır

Sayılan araştırma bulguları da goumlstermektedir ki oumlzsaygı utangaccedillığı

yordayan oumlnemli bir değişkendir Yani bireyin utangaccedillık duumlzeyi

yuumlkseldikccedile oumlzsaygı duumlzeyi de duumlşmektedir Bunun tersi olarak oumlzsaygı

duumlzeyi arttıkccedila utangaccedillık duumlzeyi de duumlşmektedir Sonuccedil olarak yuumlksek

oumlzsaygı duumlzeyine sahip kişilerin daha az utangaccedil oldukları soumlylenebilir

Utangaccedillığı etkileyen ve utangaccedillıkla ortaya ccedilıkan sonuccedillardan biri de

yalnızlıktır Bu konuda yapılan araştırma sonuccedilları yalnızlık ile utangaccedillık

arasında pozitif bir ilişki olduğu youmlnuumlndedir Bireylerin utangaccedillık duumlzeyleri

arttıkccedila yalnızlık duumlzeyleri de artmaktadır (Jackson Nagasaka ve

Gunderson 2002 Crozier2001) Utangaccedil bireyler utangaccedil olmayanlara goumlre

ccedilok daha fazla yalnızdır Diğer insanlarla kurulan iletişimi buumlyuumlk oranda

olumsuz etkileyen utangaccedillık iletişim sorunları yaşayan utangaccedil bireylerin

sonuccedilta yalnız kalmalarına yol accedilmaktadır (Cheek ve Buss 1981)

Yuumlksel (2003) oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin oumlnemli

yordayıcılarından birinin yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Goumlkccedile

(2002) lise oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre

yordadığı ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygıdan

sonra yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Jackson ve diğerleri (2002)

uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık ve yalnızlık duumlzeyleri arasındaki ilişkiyi

inceledikleri araştırmalarını 255 uumlniversite oumlğrencisi uumlzerinde yapmışlardır

Emine DURMUŞ 254

Araştırma sonucunda aşağıdaki sonuccedillar elde edilmiştir Utangaccedillık ve

yalnızlık arasında oumlnemli bir ilişki vardır Bu ilişki bireylerin kendini

sunması ve sosyal destek algılarını oumlnemli oumllccediluumlde etkilemektedir ccediluumlnkuuml

yalnızlık ve utangaccedillık birbirine benzeyen oumlzelliklerdir

Araştırma sonuccedilları yalnızlığın utangaccedillığın bir sonucu olduğunu

goumlstermektedir Utangaccedillar yalnız kaldıklarından dolayı utangaccedil değil

utangaccedil oldukları iccedilin yalnızdırlar Başkaları tarafından iletişime girmeye

goumlnuumllsuumlz olarak algılanan utangaccedillar zaman zaman yalnız

kalabilmektedirler Buna karşın aslında utangaccedillar ccedilevreleri tarafından

sevilen bireylerdir

Teknoloji Kullanımı ve Utangaccedillık

Teknolojinin yoğun kullanıldığı guumlnuumlmuumlzde utangaccedil ergenlerle ilgili bir

klişe bu ergenler kendilerini kişisel ilişkilerden geri ccedilekerler ve bilgisayar

oyunları gibi tek başına yapılan uğraşılarla meşgul olurlar Son yıllarda

internet utangaccedil insanların uzak bir mesafeyle etkileşmeleri yuumlzyuumlze

goumlruumlşme gereksinimi olmaksızın diğerleriyle iletişim kurabilmeleri iccedilin

fırsatlar sunmuştur Roberts Smith ve Pollock‟un (1999) ccedilalışmasından

ortaya ccedilıkan sonuca goumlre utangaccedil insanlar on-line etkileşim kurdukları

zaman daha az utangaccediltırlar

Bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili araştırma bulguları goumlsteriyor

ki utangaccedillıkta yaşanan rahatsızlıklar buumlyuumlk oranda azalmaktadır

Utangaccedillar sanal iletişimlerde red edilme ve eleştirilme olasılıkları olmadığı

iccedilin daha rahat davranırlar Bir katılımcının belirttiği gibi ldquoaccedilıkccedilası

bilgisayar uumlzerinde birinin guumlluumlnccedil duruma duumlşmek ve dalga geccedililmek

tehlikesi yok ve başkaları sizi goumlremez dolayısıyla gerccedilek bir reddedilme

tehlikesi yokrdquo (Leary ve Dobbins 1983)

Henderson ve Zimbardo (2005) genccedillerde teknoloji kullanımı ve

utangaccedillığı belirlemeye ccedilalıştıkları araştırmalarında utangaccedil bireylerin

utangaccedil olmayanlardan daha ccedilok teknolojiyi kullandıklarını bulmuşlardır Bu

ccedilalışmada araştırmacılar bilgisayar cep telefonu ve televizyon gibi

teknolojik araccedilların kullanımının utangaccedillarda daha yuumlksek oranda olduğunu

bulmuşlardır Araştırma cinsiyet değişkeni accedilısından farklılık goumlstermiştir

Buna goumlre kızlar erkeklerden daha yoğun bir biccedilimde internet

kullanmaktadırlar Araştırmada ldquogenccedillerin yalnız kaldıkları iccedilin mi internet

kullanmaya youmlneldikleri ya da internet kullandıkları iccedilin mi yalnız

kaldıklarırdquo youmlnuumlndeki soruya yanıt verebilecek bulgular elde edilmemesine

rağmen artan teknoloji kullanımının yalnızlığı da arttırdığı youmlnuumlnde bir

bulgu elde edilmiştir Buna goumlre internet cep telefonu televizyon gibi

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255

teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha

yoğun olduğu goumlruumllmektedir

Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin

teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla

ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi

zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)

arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve

sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl

tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)

Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da

bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye

heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında

yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler

tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)

Bunlar

Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler

Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır

Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim

tarzına sahiptir

Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler

Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler

Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler

Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler

Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar

Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir

Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler

Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar

Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar

Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar

Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden

dolayı katılmazlar

Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar

Emine DURMUŞ 256

Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim

duyarlar

Amaccedil

Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip

goumlstermediğini ortaya koymaktır

YOumlNTEM

Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır

Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı

uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim

Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden

oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır

Veri Toplama Araccedilları

Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde

orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness

Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu

kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan

verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil

uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve

ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten

alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık

oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu

ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır

Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları

Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)

tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır

Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde

edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını

saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak

hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa

katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan

guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257

alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık

oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir

Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları

Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından

yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla

temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil

faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde

toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi

kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo

(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi

grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları

hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık

oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu

arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)

tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve

kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon

katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1

faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)

Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine

bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk

değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı

goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini

accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini

accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve

tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip

olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek

faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir

Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı

tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama

formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır

Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo

ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo

istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden

frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler

ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile

karşılaştırılarak analiz edilmiştir

Emine DURMUŞ 258

Verilerin Analizi

Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden

oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık

puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir

Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır

Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar

ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma

ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye

değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama

utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları

yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık

puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri

arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır

Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik

oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır

BULGULAR

Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve

analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları

puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum

puanlara goumlre dağılımı verilmiştir

TABLO-2

Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması

Maksimum ve Minumum Puanları

N sd Min Max

Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90

Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık

oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan

en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin

aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259

Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin

oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı

184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir

Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından

ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir

Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında

oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı

bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin

57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum

erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan

accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı

farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar

(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek

utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre

yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin

oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin

651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların

oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir

duumlsuumlk o rta yuksek

900 850

800 750

700 650

600 550

500 450

400 350

300 250

200

50

40

30

20

10

0

Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500

Emine DURMUŞ 260

Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir

Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile

yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları

Tablo-3‟de verilmiştir

TABLO-3

Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Algılanan

Kişilik

Oumlzellikleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

Toplam

Utangaccedillık

Puanı

2

P

Ccedilekingen N 7 80 37

124

56 649 298

486 476 000

Sabırlı N 35 111 20 166

211 669 120 651 769 021

Utangaccedil N 2 62 36 100

20 620 360 392 6243 000

Yalnız N 1 31 17 49

20 633 347 192 2110 000

Alıngan N 15 68 22 105

143 648 210 412 384 046

Girişken N 41 87 8 136

301 640 59 533 4159 000

Konuşkan N 43 101 12 156

276 647 77 612 3699 000

Heyecanlı N 38 124 39 201

189 617 194 788 676 034

(plt05)

Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan

kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu

goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261

ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına

sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların

36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk

olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade

etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i

kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip

oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı

goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si

kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık

puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak

değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken

olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği

accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan

farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık

duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu

goumlruumllmektedir (plt05)

Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve

erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız

oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu

oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler

kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar

Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran

erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini

yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek

oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek

oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya

ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek

oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin

37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız

oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla

kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı

sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu

bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler

Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri

geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo

sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları

Tablo-4‟de verilmiştir

Emine DURMUŞ 262

TABLO-4

Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Katılma

istekleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

2 P

Evet N 39 99 36

574 596 857 1075 005

Hayır N 20 67 6

426 404 143 1212 002

( plt05)

Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba

katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075

p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin

utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup

ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda

bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek

oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin

grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir

SONUCcedil ve TARTIŞMA

Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik

oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna

karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki

insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck

1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu

oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil

olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız

olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi

utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak

algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre

daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek

almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir

Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan

bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini

kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda

yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma

becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma

sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil

olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263

becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha

yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri

eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik

fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık

oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil

olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları

onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya

youmlneltmektedir

Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen

utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının

etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman

toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın

kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir

deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında

anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan

oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak

algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili

yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı

araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak

algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken

bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı

araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin

başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh

sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların

buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu

araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan

oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme

fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada

sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş

grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma

(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli

programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir

Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini

değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya

sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak

algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik

oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan

arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler

accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma

istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık

Emine DURMUŞ 264

bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza

ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken

olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin

değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu

karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde

durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu

algıların birey uumlzerindeki etkileridir

Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece

başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal

gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş

ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun

ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde

yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler

geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve

sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli

kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu

olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal

beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma

programlarından yararlanılabilir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265

KAYNAKLAR

Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness

actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction

Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610

Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic

Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http

membersaolcom cybernettrshynesshtml

Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social

relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash

1544

Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls

psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul

Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality

traits Erlbaum Hillsdale NJ

Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28

(6) 34-46

Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins

Publisher Inc New York

Caspi A (1998) Personality development across the life course In

Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social

emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp

311ndash388

Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of

Personality and Social Psychology 41 330-339

Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR

Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social

Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University

Press

Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)

İstanbul Alfa Yayınevi

Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change

Routledge

Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek

and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume

38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956

Emine DURMUŞ 266

Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi

Sage Publications

DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik

danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi

(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml)

Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi

Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol

Publishing Group

Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative

Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal

of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p

Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF

(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of

General Psychiatry 50 pp 286ndash293

GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue

1 P 28

GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık

Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6

Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum

Yayınları

Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması

Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml Ankara

Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

2 (15) 17-22

Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin

Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara

Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental

Health San Diego Academic Press

Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in

High School Student Stanford University and the Shyness Institute

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267

Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to

Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and

Therapy 41 209-221

Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between

Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage

Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270

Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith

Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality

Social Psychology 51 pp 629ndash639

KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood

Shyness Science 240 s167-171

Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45

Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social

anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of

the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -

1016

Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship

Between Shyness Social Class and Personality Variables in

Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263

LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and

Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)

94-775

Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal

as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol

18 Issue 1 s 15

Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness

httpwwwcounseling center com (kasım-2005)

Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of

Personality (45) 596-611

RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)

Shyness development consolidation and change (pp 121-138)

Boston McGraw-Hill

Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and

sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company

Page 6: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Emine DURMUŞ 248

Utangaccedillık diğer insanlarla iyi ilişkiler kurmada guumlccedilluumlk yaşama

durumudur Bir ccedilok insan iccedilin sosyal durumlarda duumlşuumlnduumlklerini kaygı

duymadan soumlylemek ccedilok kolay bir davranış olurken utangaccedil insanlar iccedilin bu

buumlyuumlk bir guumlccedilluumlk nedeni olabilir Genelde insanlarda guumlluumlmseme uygun

koşullarda goumlruumlşlerini soumlyleme iyi goumlz kontağı kurma rahat bir beden

duruşu sergileme gibi davranışlar doğal hali ile olur Utangaccedil insanlar

doğaları gereği bunları kolaylıkla yapamazlar Henderson ve Zimbardo

(1998) utangaccedillığın belirtilerini ldquobilişsel belirtilerrdquo ldquopsikomotor belirtilerrdquo

ldquofizyolojik belirtilerrdquo ve ldquoduygusal belirtilerrdquo olarak gruplamışlardır Geri

ccedilekilme ve pasif kalma gibi psikomotor bir belirtiye hızlı kalp atışı gibi

fizyolojik bir belirtinin ve bu farkındalığı ile ilgili acı ccedilekme gibi duygusal

belirtilerin eşlik ettiğini belirtmektedirler Utangaccedillığın belirtileri Tablo-1‟de

oumlzetlenmiştir

TABLO ndash1

Utangaccedillığın Belirtileri

Psikomotor Fizyolojik Bilişsel Duygusal

Geri ccedilekilme ve

Pasiflik Hızlı kalp artışı

Kendisiyle başkalarıyla

ya da durumla ilgili olumsuz duumlşuumlnceler geliştirme

Kendi farkındalığı

ile ilgili acı ccedilekme

Goumlz temasından

Kaccedilma Ağız kuruluğu

Değerlendirilmekten

korkma ve başkası

tarafından aptal

bulunma korkusu

Utanccedil duyma

Korku duyulan

ortamlardan kaccedilma

Soğuk terleme

ya da titreme

Endişe ve

muumlkemmeliyetccedililik Duumlşuumlk oumlzsaygı

Alccedilak sesle konuşma Karın ağrıları

Sosyal etkileşimler

sonrasında kendi kendini succedillaması

Uumlzguumln olma hali

Vuumlcut hareketinin

ya da ifadesinin ccedilok az olması ya da

abartılı biccedilimde guumllme

Baş doumlnmesi ya da baygınlık hissetme

Kendisinin zayıf

başkalarının guumlccedilluuml olduğuna dair olumsuz

inanccedillar geliştirmesi

Yalnızlık

Konuşma akıcılığında

bozukluk

Kendisini ya da durumunu gerccedilek dışı

hissetmesi

Ben yetersiz ve etkileyici değilim

duumlşuumlncesi

Depresyon

Sinirli davranışlar el ya

da yuumlzle oynama

Kontroluuml kaybetme delirme yada kalp krizi

geccedilirme korkusu

Sosyal ortamlara dair yanlış

inanccedilları Kaygı

(Henderson ve Zimbardo 1998)

Utangaccedillıkla ilgili şu an sahip olduğumuz bilgilere goumlre yeterince utangaccedil olmak ya da ne kadar utangaccedillığın uygun olduğu ile ilgili bir ccedilalışma yapılmamıştır Bu duruma goumlre utangaccedil olmak ya da olmamak avantaj ya da dezavantajlıdır demek zordur Utangaccedillık tuumlmuumlyle utangaccedil olan ya da olmayan bireylerin kişisel oumlzelliklerinde saklıdır

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 249

Utangaccedillığın Oluşmasında Biyolojik Faktoumlrler

Temel bir yaradılış olarak tanımlanan utangaccedillığın (Buss ve

Plomin1984) ifade edilmesinde farklı kavramlar kullanılmaktadır Cheess

ve Thomas (1986) utangaccedil ccedilocukları bdquoyavaş ısınan‟ ccedilocuk Caspi (1998)

bdquoccedilekingen‟ ccedilocuk gibi benzer tanım ve kavramlarla kategorize etmiştir

Utangaccedillığı temel bir yaradılış olarak goumlren ve ccedilalışmalarını (1992-1999)

ccediloğunlukla ccedilocuklar uumlzerinde gerccedilekleştiren Kagan ccedilalışmaları sonunda

elde ettiği goumlruumlşlerini esas alan biyolojik goumlruumlşuuml oluşturmuştur Bu goumlruumlş bir

ccedilok oumlnemli araştırmaya kaynaklık etmiştir Bu araştırmalar İsveccedil‟ten

Broberg Amerika Birleşik Devletleri‟nden Lamb‟ı Almanya‟dan

Schoumllmerich ve İngiltere‟den Stevenson-Hinde‟yi iccediline alan bir grubu

kapsamaktadır (Crozier 2001)

Kagan‟ın utangaccedillığın kaynağı ile ilgili yaptığı ccedilalışmalar ccedilocuklarda

aşırı derecede utangaccedillığın kaynağının ccedilocuğun mizacından yani ccedilocuğun

doğuştan getirdiği oumlzelliklerden yaratılışından kaynaklanabileceğini

goumlstermektedir Kagan‟a goumlre kendilerini utangaccedil olarak tanımlayan kişiler

bunun ccedilocukluktan beri olduğunu iddia etmektedirler (aktCrozier 2001)

Utangaccedillığın genetik geccedilişini incelemek iccedilin yapılan ikizler

uumlzerindeki ccedilalışmalarında Fyer ve diğerleri (1993) tek yumurta ikizlerinde

utangaccedil davranışı ccedilift yumurta ikizlerine goumlre birbirine daha benzer

bulmuştur Bununla birlikte genetik katkı ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml

duumlşuumlnduumlrecek biccedilimde orta duumlzeydedirOumlrneğin ldquocolorado evlat edinme

ccedilalışmasırdquonda uumlvey ana babanın utangaccedillığıyla evlatlık bebeklerin

utangaccedillık dereceleri arasında ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml destekler biccedilimde

orta duumlzeyde bir korelasyon bulunmuştur (aktTuumlrkccedilapar 1996) Bu

bulgular utangaccedillığın genetik geccedilişi olduğu biccediliminde yorumlanmaktadır

Bu goumlruumlşlere goumlre birey ccedilevresel etkilerden dolayı utangaccedil değildir

utangaccedillık onun genetik geccedilişleriyle sahip olduğu bir oumlzelliğidir

Utangaccedillığın Oluşmasında Ccedilevresel Faktoumlrler

Crozier‟e (2001) goumlre yaşamın ilk yıllarından beri varolan utangaccedillık

ccedilocukluk doumlnemindeki engellenmenin habercisidir Utangaccedillığın nedenleri

arasında aile yapısının olduğu youmlnuumlndeki goumlruumlşlerden biri de Crawfor ve

Taylor‟a aittir Bu araştırmacılara goumlre insanlar genellikle aile davranış

kalıpları tarafından yoğrulup biccedilimlendirilir Ana-baba kendini kararlılıkla

ifade edemeyen kimselerse ccedilocuğun buumlyuumlyuumlnce silik bir insan olma olasılığı

yuumlksektir Aynı biccedilimde ana-baba aşırı eleştirici bir tavır sergileyerek

ccedilocuğu suumlrekli eleştiriyorlarsa ccedilocukta kendini muumlkemmel goumlrememe ve iyi

şeylere layık olmadığı duumlşuumlncesini yerleştirecektir Utangaccedil davranmayı

utangaccedil ana-babalardan kolayca oumlğrenebiliriz Ccedilok utangaccedil ccedilok gergin ve

Emine DURMUŞ 250

ccedilok sinirli insanlar genelde bu davranış kalıbını ailenin diğer uumlyelerine de

aşılarlar Duumlnyaya oumlzguumlveni olan bireyler olarak gelsek bile oumlzguumlveni

olmayan kendini değerli ve sevilmeye layık bulmayan ana-babaların

yetiştirme youmlntemi ile bu guumlven yok edilebilir (Crawford ve Taylor 2001)

Utangaccedillık duygusunda buumlyuumlk oranda oumlğrenmenin ccedilağrışımı olsa da

yasaklanma duumlşuumlncesi bireyin ilk yıllarında kişilik gelişimi bakımından

oumlnemlidir Oumlzellikle yaşamın ilk yıllarında goumlsterilen engelleyici tepkiler ve

yeniliklere karşı korku gibi karakteristik oumlzellikler bireyin yaşamının ilk

yıllarında karşı karşıya kaldığı engelleyici tepkilere bağlanabilir Bu sonuccedillar

yaşamın ilk yıllarında oumlzellikle anneye oumlzguuml nedenlerin ne kadar oumlnemli

olduğunu goumlstermektedir (Asendorpf ve Wilpers1998)

Psikoanalitik Yaklaşımda Utangaccedillık

Psikonalitik yaklaşıma goumlre kişilik it (alt-benlik) ego (benlik) ve

suumlperego (uumlst-benlik) olarak ayrılmaktadır Pek ccedilok psikolojik bozukluk bu

kişilik oumlğeleri arasındaki uyumsuzluk ve dengesizlikten kaynaklanmaktadır

Psikoanalitik yaklaşım sosyal fobinin uumlccedil temel etkeni uumlzerinde durmaktadır

Bunlar utanccedil yaşantıları succedilluluk duyguları ve ayrılma anksiyetesidir

Utanccedil yaşantıları Bireyler bilinccedildışı olarak dikkat ccedilekme ve ccedilevrelerinden

onaylayıcı tepkiler alma isteği yaşarlar Bu tepki onaylayıcı olmayan ana-

babalar tarafından utandırılma ya da eleştirilme duygusunun doğmasına

neden olmaktadır Birey utandırılmadan başkalarından onay goumlrmeyeceği

riskinin olduğunu duumlşuumlnduumlğuuml durumlardan ve ortamlardan kaccedilınır Succedilluluk

duyguları Sosyal fobik olan birey bilinccedil dışı olarak diğerleriyle olan

ilişkilerinde karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi iccedilin saldırgan bir talepkarlık

sergiler Bu talebe tuumlm rakipleri korkutarak kaccedilırmak ya da yok etme arzusu

eşlik eder Succedilluluk duyguları sıklıkla rakiplerin yerini alabilmek iccedilin

kapasitesindeki yetersizlikten kaynaklanan utanccedilla birbirine karışmış

durumdadır Ayrılma anksiyetesi Sosyal fobik pek ccedilok birey bağımsız olma

ve yeni insanlarla kaynaşmanın ana-baba ya da yakınlarının sevgisini yitirme

anlamına gelmesinden korkar Anne-bebek ccedilalışmalarında anne hiccedil bir

harekette bulunmamasına rağmen ccedilocukta annenin onu terk edeceği korkusu

ile anksiyete tepkileri yaşadıkları goumlruumllmektedir(Tuumlrkccedilapar 1999)

Sosyal kaygı sosyal fobi ve utangaccedillığın temel nedeni olarak

değerlendirilme korkusu goumlsterilse de psikoanalitik yaklaşıma goumlre birey

aslında dikkat ccedilekmeyi ve ccedilevresinden de onaylayıcı tepkiler almayı ister

Karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi bekler Ama bu tepkiler kabul goumlrmeyen

ana-baba tutumları ile karşılaşırsa birey toplumda kendini goumlsterme riski

almaktan korkabilir Yine ayrılma aksiyetesi ve gerccedilek benlik ile ideal benlik

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 251

arasındaki farkın bireyde kaygı yarattığı ve bu kaygının utangaccedil olmaya

neden olduğunun da altı ccedilizilmektedir

Psikososyal Gelişim Kuramı

İnsan gelişimini psikososyal gelişim kuramı ile accedilıklayan Erikson‟a

goumlre benliğin birinci işlevi bir kimlik duygusu oluşturmak ve bunu

korumaktır Psikososyal gelişim kuramına goumlre 1-3 yaş arası oumlzerklik

doumlnemi bağımsızlık isteğinin belirgin olduğu doumlnemdir Bu doumlnemde ccedilocuk

birbirine karşı duygu ve eğilimler arasında bir denge kurmaya ccedilalışır

Oumlzsaygısını yitirmeden kendi kendini denetleyebilme duygusundan iyi niyet

ve onur duygusunu oluşturur Ccedilocuğun kendini denetleme becerisinin eksik

bulunup dışarıdan aşırı denetleme isteği ccedilocukta kuşku ve utanccedil duygularını

yerleştirecektir Bu doumlnemde ccedilevre ve ana-babanın yoğun baskısı ve

engellemeleri ile ccedilocuk kendini suumlrekli succedillu hisseder bu sonuccedil bireyde

utanccedil duygusunun yerleşmesine neden olacaktır (Ekşi 1990)

Ccedilocukların ccediloğu bu doumlnemi bir oumlzerklik duygusuyla tamamlar Oumlzerk

insanlar engeller ve zorluklarla dolu bir duumlnyada kendi yolunu

bulabileceklerine emin bireylerdir Bu doumlnemde Erikson aşırı korumacı ana-

babalığa youmlnelik oumlnemli uyarılarda bulunmaktadır Erikson‟a goumlre eğer ana-

babalar ccedilocuklarını aşırı bir biccedilimde korursa gelişimlerini engelleyebilirler

Ccedilevrelerindeki nesneleri ve olayları keşfetme ve etkileme izni verilmeyen

ccedilocuklar utanccedil ve şuumlphe duyguları geliştirirler ve kendilerinden emin

olmayan başka insanlara bağlımlı yaşayan insanlar olurlar (Burger 2006)

Oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemini girişkenliğe karşı

succedilluluk duygusunun yaşandığı erken ccedilocukluk doumlneminde ccedilocuk sorunları

ile başa ccedilıkabilmek iccedilin daha bağımsız davranmaya başlar Sonuccedilta bireyin

kişilik gelişimi farklı doumlnemlerden geccedilerek oluşmaktadır Bu doumlnemlerin

belirli evrelerinde yaşanan aksaklıklar bireyin sonraki aşamasında sorunlar

yaşamasına neden olabilmektedir Buna goumlre engelleyici ana-baba tutumları

ccedilocuğa yaşamının ilk yıllarında kazanılması gereken beceriler yetirince

oumlğretilmemişse kaccedilınan utangaccedil bireyler olma olasılıkları yuumlksektir

Oumlzellikle oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemi ile girişkenliğe karşı

succedilluluk doumlnemi dediğimiz doumlnemleri kapsayan ikinci yılın sonu ile altı

yaşın sonu bu accedilıdan buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Girişkenliğe karşı succedilluluk

karmaşısının yaşandığı uumlccedil ile altı yaşını kapsayan bu evrenin bireyin

utangaccedillığının gelişmesinde buumlyuumlk oumlneme sahip olduğu vurgulanmaktadır

Bilişsel-Davranışccedilı Yaklaşım

Bilişsel terapiyi ilk savunanlardan biri olan Ellis‟e goumlre insanlar yanlış

akıl yuumlruumltme ve akılcı olmayan inanccedillarından dolayı depresif kaygılı

Emine DURMUŞ 252

sıkıntılı olurlar ve benzeri sorunlar yaşarlar Ellis‟e (1994) goumlre kişi dilediği

değişikliği gerccedilekleştirmek guumlcuumlne sahiptir Yine birey kendi

rahatsızlıklarını oluşturma ve değiştirme guumlcuumlne de sahiptir ve birey bunu

bilir Buna goumlre birey sorunların temelinde daha ccedilok irrasyonel inanccedillarının

olduğunu irrasyonel inanccedilların rasyonel inanccedillarla değiştirilebilir

oluduğunu ve bireyin uygun youmlntemlerle bunu gerccedilekleştirebileceğini de

bilmelidir

Bilişsel terapi bir kişinin inanccedillarını değiştirmeye dayanır Eğer bir kişi

sevimsiz ya da istenmeyen biri olduğuna inanıyorsa bu duumlşuumlnce onun diğer

insanlarla olan iletişimlerindeki tutumlarını etkileyecektir Bilişsel terapi bu

bireyleri yanlış algıları ile yuumlzyuumlze getirerek yanlış inanccedillarına yeniden

biccedilim verir ve boumlylece kaygılarının azalmasına fırsat verir (Duck1986)

Bilişsel Terapi danışana ccedilarpık ve yetersiz bilişleri değerlendirme işlemi

aracılığıyla nasıl yeniden yapılanmaya gideceğini oumlğretir İşbirliği yapan

terapist ve danışan bu suumlreccedilte danışana kendisinde var olan olumsuz

duumlşuumlncelerle gerccedilekleri ayırt etmeyi oumlğretir Danışanlar bilişsel kodlamanın

hem kendisi hem de ccedilevresini algılamakta ne kadar oumlnemli olduğunu

oumlğrenirler Danışanlara kendi duumlşuumlncelerini varsayımlarını ve oumlzellikle

olumsuz otomatik duumlşuumlncelerini tanıma ve keşfetme becerisi

oumlğretirlerBilişsel yaklaşım utangaccedil bireylerin ccediloğunlukla kendileri ve

ccedilevrelerinden gelen geribildirimlerle ilgili ccedilarpık ve yetersiz bilişlerinin

olduğunu savunmaktadır

Utangaccedillık ve İlişkili Kişilik Oumlzellikleri

Utangaccedillıkla ilgili yapılan araştırma sonuccedilları (Simith ve Betz 2002

Jackson ve diğerleri 2002 Walsh 2002 Heiser ve diğerleri 2003 Yuumlksel

2003 Netro ve Mullet 2004) utangaccedil bireylerin diğer bireylerden daha

fazla yalnızlık yaşadıklarını ve daha duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip

olduklarını goumlstermektedir Yalnızlık ve duumlşuumlk oumlzsaygı yaşayan utangaccedil

kişilerin yeni arkadaşlık ilişkileri kurmaları guumlccedilleşmekte ve bu sonuccedil

utangaccedilların yaşadığı toplumsal sorunları daha yoğun yaşamalarına neden

olmaktadır Kendi iccedillerinde yoğun olarak sıkıntı yaşayan utangaccedil bireyler

yaşadıkları bu sıkıntılı tavırlarına başkaları tarafından saygı duyulduğunda

ise bunu yanlış anlama eğiliminde olurlar Utangaccedillık yaşayan bireyler bir

yandan başkaları yanında fark edilen ve oumlnemsenen insanlar olmayı arzu

ederken oumlte yandan da toplumda fark edilmemenin getirdiği sıkıntılar ile baş

etmek zorunda kalmaya bağlı olan ccedilift youmlnluuml korkularla baş etmeye

ccedilalışırlar (Cardduci ve Zimbardo1995)

Utangaccedillıktan etkilenen ya da utangaccedillığın oluşma nedenleri arasında

sayılan oumlzelliklerden en oumlnemlisi oumlzsaygıdır Yapılan araştırmalar duumlşuumlk

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 253

oumlzsaygı ile utangaccedillık arasında anlamlı ancak negatif youmlnde bir ilişki olduğu

youmlnuumlndedir (Cheek ve Buss 1981 Lawrence ve Bennett 1992 Yuumlksel

2003) Ergenlerle yapılan araştırma bulguları goumlstermektedir ki duumlşuumlk

oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek yuumlksek

oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde ise utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlktuumlr Buna

karşın yetişkinlerle yapılan araştırmalarda duumlşuumlk oumlzsaygı ile utangaccedillık

duumlzeyleri arasında yuumlksek duumlzeyde ilişkiler bulunmamıştır (Cheek ve

Buss1981 Lawrence ve Bennett1992) Cheek ve Buss(1981) utangaccedillık ile

sosyalleşebilme arasındaki ilişkiyi inceledikleri ilk ccedilalışmalarında duumlşuumlk

oumlzsaygı ile yuumlksek duumlzeyde utangaccedillık arasında olumlu bir ilişki olduğunu

ortaya koymuşlardır

Lawrence ve Bennett (1992) araştırmasında ergenlerin oumlzsaygı

duumlzeyleri accedilısından da utangaccedil bireylerin utangaccedil olmayanlara goumlre daha

duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip olduklarını bulmuşlardır Goumlkccedile (2002) lise

oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre yordadığı

ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğunu

bulmuştur Yuumlksel (2003) tarafından yapılan araştırmada oumlğrencilerin

utangaccedillık duumlzeylerinin en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğu ortaya

ccedilıkmıştır

Sayılan araştırma bulguları da goumlstermektedir ki oumlzsaygı utangaccedillığı

yordayan oumlnemli bir değişkendir Yani bireyin utangaccedillık duumlzeyi

yuumlkseldikccedile oumlzsaygı duumlzeyi de duumlşmektedir Bunun tersi olarak oumlzsaygı

duumlzeyi arttıkccedila utangaccedillık duumlzeyi de duumlşmektedir Sonuccedil olarak yuumlksek

oumlzsaygı duumlzeyine sahip kişilerin daha az utangaccedil oldukları soumlylenebilir

Utangaccedillığı etkileyen ve utangaccedillıkla ortaya ccedilıkan sonuccedillardan biri de

yalnızlıktır Bu konuda yapılan araştırma sonuccedilları yalnızlık ile utangaccedillık

arasında pozitif bir ilişki olduğu youmlnuumlndedir Bireylerin utangaccedillık duumlzeyleri

arttıkccedila yalnızlık duumlzeyleri de artmaktadır (Jackson Nagasaka ve

Gunderson 2002 Crozier2001) Utangaccedil bireyler utangaccedil olmayanlara goumlre

ccedilok daha fazla yalnızdır Diğer insanlarla kurulan iletişimi buumlyuumlk oranda

olumsuz etkileyen utangaccedillık iletişim sorunları yaşayan utangaccedil bireylerin

sonuccedilta yalnız kalmalarına yol accedilmaktadır (Cheek ve Buss 1981)

Yuumlksel (2003) oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin oumlnemli

yordayıcılarından birinin yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Goumlkccedile

(2002) lise oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre

yordadığı ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygıdan

sonra yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Jackson ve diğerleri (2002)

uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık ve yalnızlık duumlzeyleri arasındaki ilişkiyi

inceledikleri araştırmalarını 255 uumlniversite oumlğrencisi uumlzerinde yapmışlardır

Emine DURMUŞ 254

Araştırma sonucunda aşağıdaki sonuccedillar elde edilmiştir Utangaccedillık ve

yalnızlık arasında oumlnemli bir ilişki vardır Bu ilişki bireylerin kendini

sunması ve sosyal destek algılarını oumlnemli oumllccediluumlde etkilemektedir ccediluumlnkuuml

yalnızlık ve utangaccedillık birbirine benzeyen oumlzelliklerdir

Araştırma sonuccedilları yalnızlığın utangaccedillığın bir sonucu olduğunu

goumlstermektedir Utangaccedillar yalnız kaldıklarından dolayı utangaccedil değil

utangaccedil oldukları iccedilin yalnızdırlar Başkaları tarafından iletişime girmeye

goumlnuumllsuumlz olarak algılanan utangaccedillar zaman zaman yalnız

kalabilmektedirler Buna karşın aslında utangaccedillar ccedilevreleri tarafından

sevilen bireylerdir

Teknoloji Kullanımı ve Utangaccedillık

Teknolojinin yoğun kullanıldığı guumlnuumlmuumlzde utangaccedil ergenlerle ilgili bir

klişe bu ergenler kendilerini kişisel ilişkilerden geri ccedilekerler ve bilgisayar

oyunları gibi tek başına yapılan uğraşılarla meşgul olurlar Son yıllarda

internet utangaccedil insanların uzak bir mesafeyle etkileşmeleri yuumlzyuumlze

goumlruumlşme gereksinimi olmaksızın diğerleriyle iletişim kurabilmeleri iccedilin

fırsatlar sunmuştur Roberts Smith ve Pollock‟un (1999) ccedilalışmasından

ortaya ccedilıkan sonuca goumlre utangaccedil insanlar on-line etkileşim kurdukları

zaman daha az utangaccediltırlar

Bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili araştırma bulguları goumlsteriyor

ki utangaccedillıkta yaşanan rahatsızlıklar buumlyuumlk oranda azalmaktadır

Utangaccedillar sanal iletişimlerde red edilme ve eleştirilme olasılıkları olmadığı

iccedilin daha rahat davranırlar Bir katılımcının belirttiği gibi ldquoaccedilıkccedilası

bilgisayar uumlzerinde birinin guumlluumlnccedil duruma duumlşmek ve dalga geccedililmek

tehlikesi yok ve başkaları sizi goumlremez dolayısıyla gerccedilek bir reddedilme

tehlikesi yokrdquo (Leary ve Dobbins 1983)

Henderson ve Zimbardo (2005) genccedillerde teknoloji kullanımı ve

utangaccedillığı belirlemeye ccedilalıştıkları araştırmalarında utangaccedil bireylerin

utangaccedil olmayanlardan daha ccedilok teknolojiyi kullandıklarını bulmuşlardır Bu

ccedilalışmada araştırmacılar bilgisayar cep telefonu ve televizyon gibi

teknolojik araccedilların kullanımının utangaccedillarda daha yuumlksek oranda olduğunu

bulmuşlardır Araştırma cinsiyet değişkeni accedilısından farklılık goumlstermiştir

Buna goumlre kızlar erkeklerden daha yoğun bir biccedilimde internet

kullanmaktadırlar Araştırmada ldquogenccedillerin yalnız kaldıkları iccedilin mi internet

kullanmaya youmlneldikleri ya da internet kullandıkları iccedilin mi yalnız

kaldıklarırdquo youmlnuumlndeki soruya yanıt verebilecek bulgular elde edilmemesine

rağmen artan teknoloji kullanımının yalnızlığı da arttırdığı youmlnuumlnde bir

bulgu elde edilmiştir Buna goumlre internet cep telefonu televizyon gibi

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255

teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha

yoğun olduğu goumlruumllmektedir

Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin

teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla

ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi

zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)

arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve

sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl

tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)

Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da

bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye

heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında

yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler

tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)

Bunlar

Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler

Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır

Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim

tarzına sahiptir

Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler

Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler

Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler

Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler

Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar

Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir

Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler

Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar

Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar

Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar

Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden

dolayı katılmazlar

Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar

Emine DURMUŞ 256

Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim

duyarlar

Amaccedil

Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip

goumlstermediğini ortaya koymaktır

YOumlNTEM

Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır

Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı

uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim

Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden

oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır

Veri Toplama Araccedilları

Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde

orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness

Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu

kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan

verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil

uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve

ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten

alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık

oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu

ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır

Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları

Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)

tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır

Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde

edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını

saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak

hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa

katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan

guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257

alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık

oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir

Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları

Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından

yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla

temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil

faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde

toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi

kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo

(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi

grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları

hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık

oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu

arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)

tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve

kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon

katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1

faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)

Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine

bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk

değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı

goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini

accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini

accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve

tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip

olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek

faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir

Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı

tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama

formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır

Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo

ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo

istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden

frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler

ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile

karşılaştırılarak analiz edilmiştir

Emine DURMUŞ 258

Verilerin Analizi

Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden

oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık

puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir

Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır

Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar

ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma

ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye

değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama

utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları

yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık

puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri

arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır

Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik

oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır

BULGULAR

Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve

analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları

puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum

puanlara goumlre dağılımı verilmiştir

TABLO-2

Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması

Maksimum ve Minumum Puanları

N sd Min Max

Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90

Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık

oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan

en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin

aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259

Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin

oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı

184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir

Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından

ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir

Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında

oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı

bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin

57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum

erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan

accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı

farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar

(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek

utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre

yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin

oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin

651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların

oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir

duumlsuumlk o rta yuksek

900 850

800 750

700 650

600 550

500 450

400 350

300 250

200

50

40

30

20

10

0

Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500

Emine DURMUŞ 260

Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir

Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile

yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları

Tablo-3‟de verilmiştir

TABLO-3

Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Algılanan

Kişilik

Oumlzellikleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

Toplam

Utangaccedillık

Puanı

2

P

Ccedilekingen N 7 80 37

124

56 649 298

486 476 000

Sabırlı N 35 111 20 166

211 669 120 651 769 021

Utangaccedil N 2 62 36 100

20 620 360 392 6243 000

Yalnız N 1 31 17 49

20 633 347 192 2110 000

Alıngan N 15 68 22 105

143 648 210 412 384 046

Girişken N 41 87 8 136

301 640 59 533 4159 000

Konuşkan N 43 101 12 156

276 647 77 612 3699 000

Heyecanlı N 38 124 39 201

189 617 194 788 676 034

(plt05)

Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan

kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu

goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261

ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına

sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların

36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk

olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade

etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i

kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip

oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı

goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si

kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık

puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak

değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken

olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği

accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan

farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık

duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu

goumlruumllmektedir (plt05)

Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve

erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız

oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu

oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler

kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar

Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran

erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini

yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek

oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek

oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya

ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek

oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin

37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız

oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla

kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı

sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu

bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler

Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri

geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo

sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları

Tablo-4‟de verilmiştir

Emine DURMUŞ 262

TABLO-4

Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Katılma

istekleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

2 P

Evet N 39 99 36

574 596 857 1075 005

Hayır N 20 67 6

426 404 143 1212 002

( plt05)

Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba

katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075

p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin

utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup

ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda

bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek

oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin

grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir

SONUCcedil ve TARTIŞMA

Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik

oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna

karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki

insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck

1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu

oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil

olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız

olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi

utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak

algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre

daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek

almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir

Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan

bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini

kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda

yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma

becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma

sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil

olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263

becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha

yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri

eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik

fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık

oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil

olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları

onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya

youmlneltmektedir

Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen

utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının

etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman

toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın

kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir

deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında

anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan

oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak

algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili

yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı

araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak

algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken

bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı

araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin

başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh

sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların

buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu

araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan

oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme

fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada

sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş

grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma

(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli

programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir

Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini

değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya

sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak

algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik

oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan

arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler

accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma

istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık

Emine DURMUŞ 264

bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza

ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken

olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin

değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu

karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde

durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu

algıların birey uumlzerindeki etkileridir

Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece

başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal

gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş

ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun

ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde

yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler

geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve

sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli

kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu

olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal

beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma

programlarından yararlanılabilir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265

KAYNAKLAR

Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness

actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction

Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610

Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic

Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http

membersaolcom cybernettrshynesshtml

Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social

relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash

1544

Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls

psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul

Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality

traits Erlbaum Hillsdale NJ

Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28

(6) 34-46

Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins

Publisher Inc New York

Caspi A (1998) Personality development across the life course In

Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social

emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp

311ndash388

Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of

Personality and Social Psychology 41 330-339

Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR

Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social

Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University

Press

Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)

İstanbul Alfa Yayınevi

Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change

Routledge

Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek

and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume

38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956

Emine DURMUŞ 266

Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi

Sage Publications

DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik

danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi

(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml)

Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi

Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol

Publishing Group

Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative

Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal

of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p

Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF

(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of

General Psychiatry 50 pp 286ndash293

GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue

1 P 28

GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık

Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6

Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum

Yayınları

Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması

Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml Ankara

Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

2 (15) 17-22

Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin

Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara

Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental

Health San Diego Academic Press

Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in

High School Student Stanford University and the Shyness Institute

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267

Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to

Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and

Therapy 41 209-221

Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between

Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage

Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270

Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith

Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality

Social Psychology 51 pp 629ndash639

KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood

Shyness Science 240 s167-171

Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45

Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social

anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of

the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -

1016

Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship

Between Shyness Social Class and Personality Variables in

Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263

LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and

Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)

94-775

Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal

as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol

18 Issue 1 s 15

Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness

httpwwwcounseling center com (kasım-2005)

Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of

Personality (45) 596-611

RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)

Shyness development consolidation and change (pp 121-138)

Boston McGraw-Hill

Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and

sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company

Page 7: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 249

Utangaccedillığın Oluşmasında Biyolojik Faktoumlrler

Temel bir yaradılış olarak tanımlanan utangaccedillığın (Buss ve

Plomin1984) ifade edilmesinde farklı kavramlar kullanılmaktadır Cheess

ve Thomas (1986) utangaccedil ccedilocukları bdquoyavaş ısınan‟ ccedilocuk Caspi (1998)

bdquoccedilekingen‟ ccedilocuk gibi benzer tanım ve kavramlarla kategorize etmiştir

Utangaccedillığı temel bir yaradılış olarak goumlren ve ccedilalışmalarını (1992-1999)

ccediloğunlukla ccedilocuklar uumlzerinde gerccedilekleştiren Kagan ccedilalışmaları sonunda

elde ettiği goumlruumlşlerini esas alan biyolojik goumlruumlşuuml oluşturmuştur Bu goumlruumlş bir

ccedilok oumlnemli araştırmaya kaynaklık etmiştir Bu araştırmalar İsveccedil‟ten

Broberg Amerika Birleşik Devletleri‟nden Lamb‟ı Almanya‟dan

Schoumllmerich ve İngiltere‟den Stevenson-Hinde‟yi iccediline alan bir grubu

kapsamaktadır (Crozier 2001)

Kagan‟ın utangaccedillığın kaynağı ile ilgili yaptığı ccedilalışmalar ccedilocuklarda

aşırı derecede utangaccedillığın kaynağının ccedilocuğun mizacından yani ccedilocuğun

doğuştan getirdiği oumlzelliklerden yaratılışından kaynaklanabileceğini

goumlstermektedir Kagan‟a goumlre kendilerini utangaccedil olarak tanımlayan kişiler

bunun ccedilocukluktan beri olduğunu iddia etmektedirler (aktCrozier 2001)

Utangaccedillığın genetik geccedilişini incelemek iccedilin yapılan ikizler

uumlzerindeki ccedilalışmalarında Fyer ve diğerleri (1993) tek yumurta ikizlerinde

utangaccedil davranışı ccedilift yumurta ikizlerine goumlre birbirine daha benzer

bulmuştur Bununla birlikte genetik katkı ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml

duumlşuumlnduumlrecek biccedilimde orta duumlzeydedirOumlrneğin ldquocolorado evlat edinme

ccedilalışmasırdquonda uumlvey ana babanın utangaccedillığıyla evlatlık bebeklerin

utangaccedillık dereceleri arasında ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml destekler biccedilimde

orta duumlzeyde bir korelasyon bulunmuştur (aktTuumlrkccedilapar 1996) Bu

bulgular utangaccedillığın genetik geccedilişi olduğu biccediliminde yorumlanmaktadır

Bu goumlruumlşlere goumlre birey ccedilevresel etkilerden dolayı utangaccedil değildir

utangaccedillık onun genetik geccedilişleriyle sahip olduğu bir oumlzelliğidir

Utangaccedillığın Oluşmasında Ccedilevresel Faktoumlrler

Crozier‟e (2001) goumlre yaşamın ilk yıllarından beri varolan utangaccedillık

ccedilocukluk doumlnemindeki engellenmenin habercisidir Utangaccedillığın nedenleri

arasında aile yapısının olduğu youmlnuumlndeki goumlruumlşlerden biri de Crawfor ve

Taylor‟a aittir Bu araştırmacılara goumlre insanlar genellikle aile davranış

kalıpları tarafından yoğrulup biccedilimlendirilir Ana-baba kendini kararlılıkla

ifade edemeyen kimselerse ccedilocuğun buumlyuumlyuumlnce silik bir insan olma olasılığı

yuumlksektir Aynı biccedilimde ana-baba aşırı eleştirici bir tavır sergileyerek

ccedilocuğu suumlrekli eleştiriyorlarsa ccedilocukta kendini muumlkemmel goumlrememe ve iyi

şeylere layık olmadığı duumlşuumlncesini yerleştirecektir Utangaccedil davranmayı

utangaccedil ana-babalardan kolayca oumlğrenebiliriz Ccedilok utangaccedil ccedilok gergin ve

Emine DURMUŞ 250

ccedilok sinirli insanlar genelde bu davranış kalıbını ailenin diğer uumlyelerine de

aşılarlar Duumlnyaya oumlzguumlveni olan bireyler olarak gelsek bile oumlzguumlveni

olmayan kendini değerli ve sevilmeye layık bulmayan ana-babaların

yetiştirme youmlntemi ile bu guumlven yok edilebilir (Crawford ve Taylor 2001)

Utangaccedillık duygusunda buumlyuumlk oranda oumlğrenmenin ccedilağrışımı olsa da

yasaklanma duumlşuumlncesi bireyin ilk yıllarında kişilik gelişimi bakımından

oumlnemlidir Oumlzellikle yaşamın ilk yıllarında goumlsterilen engelleyici tepkiler ve

yeniliklere karşı korku gibi karakteristik oumlzellikler bireyin yaşamının ilk

yıllarında karşı karşıya kaldığı engelleyici tepkilere bağlanabilir Bu sonuccedillar

yaşamın ilk yıllarında oumlzellikle anneye oumlzguuml nedenlerin ne kadar oumlnemli

olduğunu goumlstermektedir (Asendorpf ve Wilpers1998)

Psikoanalitik Yaklaşımda Utangaccedillık

Psikonalitik yaklaşıma goumlre kişilik it (alt-benlik) ego (benlik) ve

suumlperego (uumlst-benlik) olarak ayrılmaktadır Pek ccedilok psikolojik bozukluk bu

kişilik oumlğeleri arasındaki uyumsuzluk ve dengesizlikten kaynaklanmaktadır

Psikoanalitik yaklaşım sosyal fobinin uumlccedil temel etkeni uumlzerinde durmaktadır

Bunlar utanccedil yaşantıları succedilluluk duyguları ve ayrılma anksiyetesidir

Utanccedil yaşantıları Bireyler bilinccedildışı olarak dikkat ccedilekme ve ccedilevrelerinden

onaylayıcı tepkiler alma isteği yaşarlar Bu tepki onaylayıcı olmayan ana-

babalar tarafından utandırılma ya da eleştirilme duygusunun doğmasına

neden olmaktadır Birey utandırılmadan başkalarından onay goumlrmeyeceği

riskinin olduğunu duumlşuumlnduumlğuuml durumlardan ve ortamlardan kaccedilınır Succedilluluk

duyguları Sosyal fobik olan birey bilinccedil dışı olarak diğerleriyle olan

ilişkilerinde karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi iccedilin saldırgan bir talepkarlık

sergiler Bu talebe tuumlm rakipleri korkutarak kaccedilırmak ya da yok etme arzusu

eşlik eder Succedilluluk duyguları sıklıkla rakiplerin yerini alabilmek iccedilin

kapasitesindeki yetersizlikten kaynaklanan utanccedilla birbirine karışmış

durumdadır Ayrılma anksiyetesi Sosyal fobik pek ccedilok birey bağımsız olma

ve yeni insanlarla kaynaşmanın ana-baba ya da yakınlarının sevgisini yitirme

anlamına gelmesinden korkar Anne-bebek ccedilalışmalarında anne hiccedil bir

harekette bulunmamasına rağmen ccedilocukta annenin onu terk edeceği korkusu

ile anksiyete tepkileri yaşadıkları goumlruumllmektedir(Tuumlrkccedilapar 1999)

Sosyal kaygı sosyal fobi ve utangaccedillığın temel nedeni olarak

değerlendirilme korkusu goumlsterilse de psikoanalitik yaklaşıma goumlre birey

aslında dikkat ccedilekmeyi ve ccedilevresinden de onaylayıcı tepkiler almayı ister

Karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi bekler Ama bu tepkiler kabul goumlrmeyen

ana-baba tutumları ile karşılaşırsa birey toplumda kendini goumlsterme riski

almaktan korkabilir Yine ayrılma aksiyetesi ve gerccedilek benlik ile ideal benlik

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 251

arasındaki farkın bireyde kaygı yarattığı ve bu kaygının utangaccedil olmaya

neden olduğunun da altı ccedilizilmektedir

Psikososyal Gelişim Kuramı

İnsan gelişimini psikososyal gelişim kuramı ile accedilıklayan Erikson‟a

goumlre benliğin birinci işlevi bir kimlik duygusu oluşturmak ve bunu

korumaktır Psikososyal gelişim kuramına goumlre 1-3 yaş arası oumlzerklik

doumlnemi bağımsızlık isteğinin belirgin olduğu doumlnemdir Bu doumlnemde ccedilocuk

birbirine karşı duygu ve eğilimler arasında bir denge kurmaya ccedilalışır

Oumlzsaygısını yitirmeden kendi kendini denetleyebilme duygusundan iyi niyet

ve onur duygusunu oluşturur Ccedilocuğun kendini denetleme becerisinin eksik

bulunup dışarıdan aşırı denetleme isteği ccedilocukta kuşku ve utanccedil duygularını

yerleştirecektir Bu doumlnemde ccedilevre ve ana-babanın yoğun baskısı ve

engellemeleri ile ccedilocuk kendini suumlrekli succedillu hisseder bu sonuccedil bireyde

utanccedil duygusunun yerleşmesine neden olacaktır (Ekşi 1990)

Ccedilocukların ccediloğu bu doumlnemi bir oumlzerklik duygusuyla tamamlar Oumlzerk

insanlar engeller ve zorluklarla dolu bir duumlnyada kendi yolunu

bulabileceklerine emin bireylerdir Bu doumlnemde Erikson aşırı korumacı ana-

babalığa youmlnelik oumlnemli uyarılarda bulunmaktadır Erikson‟a goumlre eğer ana-

babalar ccedilocuklarını aşırı bir biccedilimde korursa gelişimlerini engelleyebilirler

Ccedilevrelerindeki nesneleri ve olayları keşfetme ve etkileme izni verilmeyen

ccedilocuklar utanccedil ve şuumlphe duyguları geliştirirler ve kendilerinden emin

olmayan başka insanlara bağlımlı yaşayan insanlar olurlar (Burger 2006)

Oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemini girişkenliğe karşı

succedilluluk duygusunun yaşandığı erken ccedilocukluk doumlneminde ccedilocuk sorunları

ile başa ccedilıkabilmek iccedilin daha bağımsız davranmaya başlar Sonuccedilta bireyin

kişilik gelişimi farklı doumlnemlerden geccedilerek oluşmaktadır Bu doumlnemlerin

belirli evrelerinde yaşanan aksaklıklar bireyin sonraki aşamasında sorunlar

yaşamasına neden olabilmektedir Buna goumlre engelleyici ana-baba tutumları

ccedilocuğa yaşamının ilk yıllarında kazanılması gereken beceriler yetirince

oumlğretilmemişse kaccedilınan utangaccedil bireyler olma olasılıkları yuumlksektir

Oumlzellikle oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemi ile girişkenliğe karşı

succedilluluk doumlnemi dediğimiz doumlnemleri kapsayan ikinci yılın sonu ile altı

yaşın sonu bu accedilıdan buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Girişkenliğe karşı succedilluluk

karmaşısının yaşandığı uumlccedil ile altı yaşını kapsayan bu evrenin bireyin

utangaccedillığının gelişmesinde buumlyuumlk oumlneme sahip olduğu vurgulanmaktadır

Bilişsel-Davranışccedilı Yaklaşım

Bilişsel terapiyi ilk savunanlardan biri olan Ellis‟e goumlre insanlar yanlış

akıl yuumlruumltme ve akılcı olmayan inanccedillarından dolayı depresif kaygılı

Emine DURMUŞ 252

sıkıntılı olurlar ve benzeri sorunlar yaşarlar Ellis‟e (1994) goumlre kişi dilediği

değişikliği gerccedilekleştirmek guumlcuumlne sahiptir Yine birey kendi

rahatsızlıklarını oluşturma ve değiştirme guumlcuumlne de sahiptir ve birey bunu

bilir Buna goumlre birey sorunların temelinde daha ccedilok irrasyonel inanccedillarının

olduğunu irrasyonel inanccedilların rasyonel inanccedillarla değiştirilebilir

oluduğunu ve bireyin uygun youmlntemlerle bunu gerccedilekleştirebileceğini de

bilmelidir

Bilişsel terapi bir kişinin inanccedillarını değiştirmeye dayanır Eğer bir kişi

sevimsiz ya da istenmeyen biri olduğuna inanıyorsa bu duumlşuumlnce onun diğer

insanlarla olan iletişimlerindeki tutumlarını etkileyecektir Bilişsel terapi bu

bireyleri yanlış algıları ile yuumlzyuumlze getirerek yanlış inanccedillarına yeniden

biccedilim verir ve boumlylece kaygılarının azalmasına fırsat verir (Duck1986)

Bilişsel Terapi danışana ccedilarpık ve yetersiz bilişleri değerlendirme işlemi

aracılığıyla nasıl yeniden yapılanmaya gideceğini oumlğretir İşbirliği yapan

terapist ve danışan bu suumlreccedilte danışana kendisinde var olan olumsuz

duumlşuumlncelerle gerccedilekleri ayırt etmeyi oumlğretir Danışanlar bilişsel kodlamanın

hem kendisi hem de ccedilevresini algılamakta ne kadar oumlnemli olduğunu

oumlğrenirler Danışanlara kendi duumlşuumlncelerini varsayımlarını ve oumlzellikle

olumsuz otomatik duumlşuumlncelerini tanıma ve keşfetme becerisi

oumlğretirlerBilişsel yaklaşım utangaccedil bireylerin ccediloğunlukla kendileri ve

ccedilevrelerinden gelen geribildirimlerle ilgili ccedilarpık ve yetersiz bilişlerinin

olduğunu savunmaktadır

Utangaccedillık ve İlişkili Kişilik Oumlzellikleri

Utangaccedillıkla ilgili yapılan araştırma sonuccedilları (Simith ve Betz 2002

Jackson ve diğerleri 2002 Walsh 2002 Heiser ve diğerleri 2003 Yuumlksel

2003 Netro ve Mullet 2004) utangaccedil bireylerin diğer bireylerden daha

fazla yalnızlık yaşadıklarını ve daha duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip

olduklarını goumlstermektedir Yalnızlık ve duumlşuumlk oumlzsaygı yaşayan utangaccedil

kişilerin yeni arkadaşlık ilişkileri kurmaları guumlccedilleşmekte ve bu sonuccedil

utangaccedilların yaşadığı toplumsal sorunları daha yoğun yaşamalarına neden

olmaktadır Kendi iccedillerinde yoğun olarak sıkıntı yaşayan utangaccedil bireyler

yaşadıkları bu sıkıntılı tavırlarına başkaları tarafından saygı duyulduğunda

ise bunu yanlış anlama eğiliminde olurlar Utangaccedillık yaşayan bireyler bir

yandan başkaları yanında fark edilen ve oumlnemsenen insanlar olmayı arzu

ederken oumlte yandan da toplumda fark edilmemenin getirdiği sıkıntılar ile baş

etmek zorunda kalmaya bağlı olan ccedilift youmlnluuml korkularla baş etmeye

ccedilalışırlar (Cardduci ve Zimbardo1995)

Utangaccedillıktan etkilenen ya da utangaccedillığın oluşma nedenleri arasında

sayılan oumlzelliklerden en oumlnemlisi oumlzsaygıdır Yapılan araştırmalar duumlşuumlk

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 253

oumlzsaygı ile utangaccedillık arasında anlamlı ancak negatif youmlnde bir ilişki olduğu

youmlnuumlndedir (Cheek ve Buss 1981 Lawrence ve Bennett 1992 Yuumlksel

2003) Ergenlerle yapılan araştırma bulguları goumlstermektedir ki duumlşuumlk

oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek yuumlksek

oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde ise utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlktuumlr Buna

karşın yetişkinlerle yapılan araştırmalarda duumlşuumlk oumlzsaygı ile utangaccedillık

duumlzeyleri arasında yuumlksek duumlzeyde ilişkiler bulunmamıştır (Cheek ve

Buss1981 Lawrence ve Bennett1992) Cheek ve Buss(1981) utangaccedillık ile

sosyalleşebilme arasındaki ilişkiyi inceledikleri ilk ccedilalışmalarında duumlşuumlk

oumlzsaygı ile yuumlksek duumlzeyde utangaccedillık arasında olumlu bir ilişki olduğunu

ortaya koymuşlardır

Lawrence ve Bennett (1992) araştırmasında ergenlerin oumlzsaygı

duumlzeyleri accedilısından da utangaccedil bireylerin utangaccedil olmayanlara goumlre daha

duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip olduklarını bulmuşlardır Goumlkccedile (2002) lise

oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre yordadığı

ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğunu

bulmuştur Yuumlksel (2003) tarafından yapılan araştırmada oumlğrencilerin

utangaccedillık duumlzeylerinin en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğu ortaya

ccedilıkmıştır

Sayılan araştırma bulguları da goumlstermektedir ki oumlzsaygı utangaccedillığı

yordayan oumlnemli bir değişkendir Yani bireyin utangaccedillık duumlzeyi

yuumlkseldikccedile oumlzsaygı duumlzeyi de duumlşmektedir Bunun tersi olarak oumlzsaygı

duumlzeyi arttıkccedila utangaccedillık duumlzeyi de duumlşmektedir Sonuccedil olarak yuumlksek

oumlzsaygı duumlzeyine sahip kişilerin daha az utangaccedil oldukları soumlylenebilir

Utangaccedillığı etkileyen ve utangaccedillıkla ortaya ccedilıkan sonuccedillardan biri de

yalnızlıktır Bu konuda yapılan araştırma sonuccedilları yalnızlık ile utangaccedillık

arasında pozitif bir ilişki olduğu youmlnuumlndedir Bireylerin utangaccedillık duumlzeyleri

arttıkccedila yalnızlık duumlzeyleri de artmaktadır (Jackson Nagasaka ve

Gunderson 2002 Crozier2001) Utangaccedil bireyler utangaccedil olmayanlara goumlre

ccedilok daha fazla yalnızdır Diğer insanlarla kurulan iletişimi buumlyuumlk oranda

olumsuz etkileyen utangaccedillık iletişim sorunları yaşayan utangaccedil bireylerin

sonuccedilta yalnız kalmalarına yol accedilmaktadır (Cheek ve Buss 1981)

Yuumlksel (2003) oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin oumlnemli

yordayıcılarından birinin yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Goumlkccedile

(2002) lise oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre

yordadığı ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygıdan

sonra yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Jackson ve diğerleri (2002)

uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık ve yalnızlık duumlzeyleri arasındaki ilişkiyi

inceledikleri araştırmalarını 255 uumlniversite oumlğrencisi uumlzerinde yapmışlardır

Emine DURMUŞ 254

Araştırma sonucunda aşağıdaki sonuccedillar elde edilmiştir Utangaccedillık ve

yalnızlık arasında oumlnemli bir ilişki vardır Bu ilişki bireylerin kendini

sunması ve sosyal destek algılarını oumlnemli oumllccediluumlde etkilemektedir ccediluumlnkuuml

yalnızlık ve utangaccedillık birbirine benzeyen oumlzelliklerdir

Araştırma sonuccedilları yalnızlığın utangaccedillığın bir sonucu olduğunu

goumlstermektedir Utangaccedillar yalnız kaldıklarından dolayı utangaccedil değil

utangaccedil oldukları iccedilin yalnızdırlar Başkaları tarafından iletişime girmeye

goumlnuumllsuumlz olarak algılanan utangaccedillar zaman zaman yalnız

kalabilmektedirler Buna karşın aslında utangaccedillar ccedilevreleri tarafından

sevilen bireylerdir

Teknoloji Kullanımı ve Utangaccedillık

Teknolojinin yoğun kullanıldığı guumlnuumlmuumlzde utangaccedil ergenlerle ilgili bir

klişe bu ergenler kendilerini kişisel ilişkilerden geri ccedilekerler ve bilgisayar

oyunları gibi tek başına yapılan uğraşılarla meşgul olurlar Son yıllarda

internet utangaccedil insanların uzak bir mesafeyle etkileşmeleri yuumlzyuumlze

goumlruumlşme gereksinimi olmaksızın diğerleriyle iletişim kurabilmeleri iccedilin

fırsatlar sunmuştur Roberts Smith ve Pollock‟un (1999) ccedilalışmasından

ortaya ccedilıkan sonuca goumlre utangaccedil insanlar on-line etkileşim kurdukları

zaman daha az utangaccediltırlar

Bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili araştırma bulguları goumlsteriyor

ki utangaccedillıkta yaşanan rahatsızlıklar buumlyuumlk oranda azalmaktadır

Utangaccedillar sanal iletişimlerde red edilme ve eleştirilme olasılıkları olmadığı

iccedilin daha rahat davranırlar Bir katılımcının belirttiği gibi ldquoaccedilıkccedilası

bilgisayar uumlzerinde birinin guumlluumlnccedil duruma duumlşmek ve dalga geccedililmek

tehlikesi yok ve başkaları sizi goumlremez dolayısıyla gerccedilek bir reddedilme

tehlikesi yokrdquo (Leary ve Dobbins 1983)

Henderson ve Zimbardo (2005) genccedillerde teknoloji kullanımı ve

utangaccedillığı belirlemeye ccedilalıştıkları araştırmalarında utangaccedil bireylerin

utangaccedil olmayanlardan daha ccedilok teknolojiyi kullandıklarını bulmuşlardır Bu

ccedilalışmada araştırmacılar bilgisayar cep telefonu ve televizyon gibi

teknolojik araccedilların kullanımının utangaccedillarda daha yuumlksek oranda olduğunu

bulmuşlardır Araştırma cinsiyet değişkeni accedilısından farklılık goumlstermiştir

Buna goumlre kızlar erkeklerden daha yoğun bir biccedilimde internet

kullanmaktadırlar Araştırmada ldquogenccedillerin yalnız kaldıkları iccedilin mi internet

kullanmaya youmlneldikleri ya da internet kullandıkları iccedilin mi yalnız

kaldıklarırdquo youmlnuumlndeki soruya yanıt verebilecek bulgular elde edilmemesine

rağmen artan teknoloji kullanımının yalnızlığı da arttırdığı youmlnuumlnde bir

bulgu elde edilmiştir Buna goumlre internet cep telefonu televizyon gibi

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255

teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha

yoğun olduğu goumlruumllmektedir

Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin

teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla

ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi

zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)

arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve

sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl

tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)

Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da

bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye

heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında

yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler

tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)

Bunlar

Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler

Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır

Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim

tarzına sahiptir

Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler

Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler

Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler

Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler

Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar

Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir

Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler

Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar

Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar

Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar

Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden

dolayı katılmazlar

Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar

Emine DURMUŞ 256

Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim

duyarlar

Amaccedil

Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip

goumlstermediğini ortaya koymaktır

YOumlNTEM

Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır

Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı

uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim

Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden

oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır

Veri Toplama Araccedilları

Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde

orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness

Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu

kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan

verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil

uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve

ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten

alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık

oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu

ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır

Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları

Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)

tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır

Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde

edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını

saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak

hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa

katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan

guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257

alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık

oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir

Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları

Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından

yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla

temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil

faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde

toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi

kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo

(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi

grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları

hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık

oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu

arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)

tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve

kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon

katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1

faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)

Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine

bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk

değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı

goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini

accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini

accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve

tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip

olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek

faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir

Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı

tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama

formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır

Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo

ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo

istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden

frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler

ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile

karşılaştırılarak analiz edilmiştir

Emine DURMUŞ 258

Verilerin Analizi

Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden

oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık

puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir

Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır

Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar

ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma

ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye

değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama

utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları

yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık

puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri

arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır

Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik

oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır

BULGULAR

Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve

analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları

puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum

puanlara goumlre dağılımı verilmiştir

TABLO-2

Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması

Maksimum ve Minumum Puanları

N sd Min Max

Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90

Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık

oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan

en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin

aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259

Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin

oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı

184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir

Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından

ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir

Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında

oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı

bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin

57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum

erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan

accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı

farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar

(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek

utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre

yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin

oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin

651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların

oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir

duumlsuumlk o rta yuksek

900 850

800 750

700 650

600 550

500 450

400 350

300 250

200

50

40

30

20

10

0

Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500

Emine DURMUŞ 260

Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir

Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile

yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları

Tablo-3‟de verilmiştir

TABLO-3

Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Algılanan

Kişilik

Oumlzellikleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

Toplam

Utangaccedillık

Puanı

2

P

Ccedilekingen N 7 80 37

124

56 649 298

486 476 000

Sabırlı N 35 111 20 166

211 669 120 651 769 021

Utangaccedil N 2 62 36 100

20 620 360 392 6243 000

Yalnız N 1 31 17 49

20 633 347 192 2110 000

Alıngan N 15 68 22 105

143 648 210 412 384 046

Girişken N 41 87 8 136

301 640 59 533 4159 000

Konuşkan N 43 101 12 156

276 647 77 612 3699 000

Heyecanlı N 38 124 39 201

189 617 194 788 676 034

(plt05)

Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan

kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu

goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261

ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına

sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların

36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk

olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade

etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i

kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip

oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı

goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si

kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık

puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak

değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken

olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği

accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan

farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık

duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu

goumlruumllmektedir (plt05)

Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve

erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız

oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu

oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler

kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar

Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran

erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini

yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek

oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek

oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya

ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek

oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin

37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız

oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla

kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı

sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu

bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler

Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri

geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo

sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları

Tablo-4‟de verilmiştir

Emine DURMUŞ 262

TABLO-4

Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Katılma

istekleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

2 P

Evet N 39 99 36

574 596 857 1075 005

Hayır N 20 67 6

426 404 143 1212 002

( plt05)

Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba

katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075

p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin

utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup

ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda

bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek

oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin

grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir

SONUCcedil ve TARTIŞMA

Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik

oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna

karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki

insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck

1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu

oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil

olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız

olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi

utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak

algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre

daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek

almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir

Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan

bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini

kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda

yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma

becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma

sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil

olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263

becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha

yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri

eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik

fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık

oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil

olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları

onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya

youmlneltmektedir

Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen

utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının

etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman

toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın

kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir

deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında

anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan

oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak

algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili

yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı

araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak

algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken

bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı

araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin

başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh

sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların

buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu

araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan

oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme

fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada

sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş

grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma

(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli

programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir

Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini

değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya

sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak

algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik

oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan

arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler

accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma

istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık

Emine DURMUŞ 264

bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza

ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken

olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin

değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu

karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde

durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu

algıların birey uumlzerindeki etkileridir

Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece

başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal

gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş

ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun

ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde

yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler

geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve

sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli

kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu

olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal

beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma

programlarından yararlanılabilir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265

KAYNAKLAR

Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness

actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction

Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610

Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic

Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http

membersaolcom cybernettrshynesshtml

Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social

relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash

1544

Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls

psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul

Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality

traits Erlbaum Hillsdale NJ

Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28

(6) 34-46

Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins

Publisher Inc New York

Caspi A (1998) Personality development across the life course In

Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social

emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp

311ndash388

Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of

Personality and Social Psychology 41 330-339

Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR

Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social

Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University

Press

Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)

İstanbul Alfa Yayınevi

Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change

Routledge

Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek

and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume

38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956

Emine DURMUŞ 266

Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi

Sage Publications

DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik

danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi

(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml)

Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi

Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol

Publishing Group

Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative

Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal

of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p

Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF

(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of

General Psychiatry 50 pp 286ndash293

GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue

1 P 28

GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık

Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6

Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum

Yayınları

Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması

Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml Ankara

Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

2 (15) 17-22

Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin

Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara

Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental

Health San Diego Academic Press

Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in

High School Student Stanford University and the Shyness Institute

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267

Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to

Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and

Therapy 41 209-221

Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between

Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage

Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270

Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith

Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality

Social Psychology 51 pp 629ndash639

KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood

Shyness Science 240 s167-171

Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45

Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social

anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of

the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -

1016

Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship

Between Shyness Social Class and Personality Variables in

Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263

LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and

Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)

94-775

Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal

as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol

18 Issue 1 s 15

Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness

httpwwwcounseling center com (kasım-2005)

Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of

Personality (45) 596-611

RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)

Shyness development consolidation and change (pp 121-138)

Boston McGraw-Hill

Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and

sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company

Page 8: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Emine DURMUŞ 250

ccedilok sinirli insanlar genelde bu davranış kalıbını ailenin diğer uumlyelerine de

aşılarlar Duumlnyaya oumlzguumlveni olan bireyler olarak gelsek bile oumlzguumlveni

olmayan kendini değerli ve sevilmeye layık bulmayan ana-babaların

yetiştirme youmlntemi ile bu guumlven yok edilebilir (Crawford ve Taylor 2001)

Utangaccedillık duygusunda buumlyuumlk oranda oumlğrenmenin ccedilağrışımı olsa da

yasaklanma duumlşuumlncesi bireyin ilk yıllarında kişilik gelişimi bakımından

oumlnemlidir Oumlzellikle yaşamın ilk yıllarında goumlsterilen engelleyici tepkiler ve

yeniliklere karşı korku gibi karakteristik oumlzellikler bireyin yaşamının ilk

yıllarında karşı karşıya kaldığı engelleyici tepkilere bağlanabilir Bu sonuccedillar

yaşamın ilk yıllarında oumlzellikle anneye oumlzguuml nedenlerin ne kadar oumlnemli

olduğunu goumlstermektedir (Asendorpf ve Wilpers1998)

Psikoanalitik Yaklaşımda Utangaccedillık

Psikonalitik yaklaşıma goumlre kişilik it (alt-benlik) ego (benlik) ve

suumlperego (uumlst-benlik) olarak ayrılmaktadır Pek ccedilok psikolojik bozukluk bu

kişilik oumlğeleri arasındaki uyumsuzluk ve dengesizlikten kaynaklanmaktadır

Psikoanalitik yaklaşım sosyal fobinin uumlccedil temel etkeni uumlzerinde durmaktadır

Bunlar utanccedil yaşantıları succedilluluk duyguları ve ayrılma anksiyetesidir

Utanccedil yaşantıları Bireyler bilinccedildışı olarak dikkat ccedilekme ve ccedilevrelerinden

onaylayıcı tepkiler alma isteği yaşarlar Bu tepki onaylayıcı olmayan ana-

babalar tarafından utandırılma ya da eleştirilme duygusunun doğmasına

neden olmaktadır Birey utandırılmadan başkalarından onay goumlrmeyeceği

riskinin olduğunu duumlşuumlnduumlğuuml durumlardan ve ortamlardan kaccedilınır Succedilluluk

duyguları Sosyal fobik olan birey bilinccedil dışı olarak diğerleriyle olan

ilişkilerinde karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi iccedilin saldırgan bir talepkarlık

sergiler Bu talebe tuumlm rakipleri korkutarak kaccedilırmak ya da yok etme arzusu

eşlik eder Succedilluluk duyguları sıklıkla rakiplerin yerini alabilmek iccedilin

kapasitesindeki yetersizlikten kaynaklanan utanccedilla birbirine karışmış

durumdadır Ayrılma anksiyetesi Sosyal fobik pek ccedilok birey bağımsız olma

ve yeni insanlarla kaynaşmanın ana-baba ya da yakınlarının sevgisini yitirme

anlamına gelmesinden korkar Anne-bebek ccedilalışmalarında anne hiccedil bir

harekette bulunmamasına rağmen ccedilocukta annenin onu terk edeceği korkusu

ile anksiyete tepkileri yaşadıkları goumlruumllmektedir(Tuumlrkccedilapar 1999)

Sosyal kaygı sosyal fobi ve utangaccedillığın temel nedeni olarak

değerlendirilme korkusu goumlsterilse de psikoanalitik yaklaşıma goumlre birey

aslında dikkat ccedilekmeyi ve ccedilevresinden de onaylayıcı tepkiler almayı ister

Karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi bekler Ama bu tepkiler kabul goumlrmeyen

ana-baba tutumları ile karşılaşırsa birey toplumda kendini goumlsterme riski

almaktan korkabilir Yine ayrılma aksiyetesi ve gerccedilek benlik ile ideal benlik

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 251

arasındaki farkın bireyde kaygı yarattığı ve bu kaygının utangaccedil olmaya

neden olduğunun da altı ccedilizilmektedir

Psikososyal Gelişim Kuramı

İnsan gelişimini psikososyal gelişim kuramı ile accedilıklayan Erikson‟a

goumlre benliğin birinci işlevi bir kimlik duygusu oluşturmak ve bunu

korumaktır Psikososyal gelişim kuramına goumlre 1-3 yaş arası oumlzerklik

doumlnemi bağımsızlık isteğinin belirgin olduğu doumlnemdir Bu doumlnemde ccedilocuk

birbirine karşı duygu ve eğilimler arasında bir denge kurmaya ccedilalışır

Oumlzsaygısını yitirmeden kendi kendini denetleyebilme duygusundan iyi niyet

ve onur duygusunu oluşturur Ccedilocuğun kendini denetleme becerisinin eksik

bulunup dışarıdan aşırı denetleme isteği ccedilocukta kuşku ve utanccedil duygularını

yerleştirecektir Bu doumlnemde ccedilevre ve ana-babanın yoğun baskısı ve

engellemeleri ile ccedilocuk kendini suumlrekli succedillu hisseder bu sonuccedil bireyde

utanccedil duygusunun yerleşmesine neden olacaktır (Ekşi 1990)

Ccedilocukların ccediloğu bu doumlnemi bir oumlzerklik duygusuyla tamamlar Oumlzerk

insanlar engeller ve zorluklarla dolu bir duumlnyada kendi yolunu

bulabileceklerine emin bireylerdir Bu doumlnemde Erikson aşırı korumacı ana-

babalığa youmlnelik oumlnemli uyarılarda bulunmaktadır Erikson‟a goumlre eğer ana-

babalar ccedilocuklarını aşırı bir biccedilimde korursa gelişimlerini engelleyebilirler

Ccedilevrelerindeki nesneleri ve olayları keşfetme ve etkileme izni verilmeyen

ccedilocuklar utanccedil ve şuumlphe duyguları geliştirirler ve kendilerinden emin

olmayan başka insanlara bağlımlı yaşayan insanlar olurlar (Burger 2006)

Oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemini girişkenliğe karşı

succedilluluk duygusunun yaşandığı erken ccedilocukluk doumlneminde ccedilocuk sorunları

ile başa ccedilıkabilmek iccedilin daha bağımsız davranmaya başlar Sonuccedilta bireyin

kişilik gelişimi farklı doumlnemlerden geccedilerek oluşmaktadır Bu doumlnemlerin

belirli evrelerinde yaşanan aksaklıklar bireyin sonraki aşamasında sorunlar

yaşamasına neden olabilmektedir Buna goumlre engelleyici ana-baba tutumları

ccedilocuğa yaşamının ilk yıllarında kazanılması gereken beceriler yetirince

oumlğretilmemişse kaccedilınan utangaccedil bireyler olma olasılıkları yuumlksektir

Oumlzellikle oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemi ile girişkenliğe karşı

succedilluluk doumlnemi dediğimiz doumlnemleri kapsayan ikinci yılın sonu ile altı

yaşın sonu bu accedilıdan buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Girişkenliğe karşı succedilluluk

karmaşısının yaşandığı uumlccedil ile altı yaşını kapsayan bu evrenin bireyin

utangaccedillığının gelişmesinde buumlyuumlk oumlneme sahip olduğu vurgulanmaktadır

Bilişsel-Davranışccedilı Yaklaşım

Bilişsel terapiyi ilk savunanlardan biri olan Ellis‟e goumlre insanlar yanlış

akıl yuumlruumltme ve akılcı olmayan inanccedillarından dolayı depresif kaygılı

Emine DURMUŞ 252

sıkıntılı olurlar ve benzeri sorunlar yaşarlar Ellis‟e (1994) goumlre kişi dilediği

değişikliği gerccedilekleştirmek guumlcuumlne sahiptir Yine birey kendi

rahatsızlıklarını oluşturma ve değiştirme guumlcuumlne de sahiptir ve birey bunu

bilir Buna goumlre birey sorunların temelinde daha ccedilok irrasyonel inanccedillarının

olduğunu irrasyonel inanccedilların rasyonel inanccedillarla değiştirilebilir

oluduğunu ve bireyin uygun youmlntemlerle bunu gerccedilekleştirebileceğini de

bilmelidir

Bilişsel terapi bir kişinin inanccedillarını değiştirmeye dayanır Eğer bir kişi

sevimsiz ya da istenmeyen biri olduğuna inanıyorsa bu duumlşuumlnce onun diğer

insanlarla olan iletişimlerindeki tutumlarını etkileyecektir Bilişsel terapi bu

bireyleri yanlış algıları ile yuumlzyuumlze getirerek yanlış inanccedillarına yeniden

biccedilim verir ve boumlylece kaygılarının azalmasına fırsat verir (Duck1986)

Bilişsel Terapi danışana ccedilarpık ve yetersiz bilişleri değerlendirme işlemi

aracılığıyla nasıl yeniden yapılanmaya gideceğini oumlğretir İşbirliği yapan

terapist ve danışan bu suumlreccedilte danışana kendisinde var olan olumsuz

duumlşuumlncelerle gerccedilekleri ayırt etmeyi oumlğretir Danışanlar bilişsel kodlamanın

hem kendisi hem de ccedilevresini algılamakta ne kadar oumlnemli olduğunu

oumlğrenirler Danışanlara kendi duumlşuumlncelerini varsayımlarını ve oumlzellikle

olumsuz otomatik duumlşuumlncelerini tanıma ve keşfetme becerisi

oumlğretirlerBilişsel yaklaşım utangaccedil bireylerin ccediloğunlukla kendileri ve

ccedilevrelerinden gelen geribildirimlerle ilgili ccedilarpık ve yetersiz bilişlerinin

olduğunu savunmaktadır

Utangaccedillık ve İlişkili Kişilik Oumlzellikleri

Utangaccedillıkla ilgili yapılan araştırma sonuccedilları (Simith ve Betz 2002

Jackson ve diğerleri 2002 Walsh 2002 Heiser ve diğerleri 2003 Yuumlksel

2003 Netro ve Mullet 2004) utangaccedil bireylerin diğer bireylerden daha

fazla yalnızlık yaşadıklarını ve daha duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip

olduklarını goumlstermektedir Yalnızlık ve duumlşuumlk oumlzsaygı yaşayan utangaccedil

kişilerin yeni arkadaşlık ilişkileri kurmaları guumlccedilleşmekte ve bu sonuccedil

utangaccedilların yaşadığı toplumsal sorunları daha yoğun yaşamalarına neden

olmaktadır Kendi iccedillerinde yoğun olarak sıkıntı yaşayan utangaccedil bireyler

yaşadıkları bu sıkıntılı tavırlarına başkaları tarafından saygı duyulduğunda

ise bunu yanlış anlama eğiliminde olurlar Utangaccedillık yaşayan bireyler bir

yandan başkaları yanında fark edilen ve oumlnemsenen insanlar olmayı arzu

ederken oumlte yandan da toplumda fark edilmemenin getirdiği sıkıntılar ile baş

etmek zorunda kalmaya bağlı olan ccedilift youmlnluuml korkularla baş etmeye

ccedilalışırlar (Cardduci ve Zimbardo1995)

Utangaccedillıktan etkilenen ya da utangaccedillığın oluşma nedenleri arasında

sayılan oumlzelliklerden en oumlnemlisi oumlzsaygıdır Yapılan araştırmalar duumlşuumlk

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 253

oumlzsaygı ile utangaccedillık arasında anlamlı ancak negatif youmlnde bir ilişki olduğu

youmlnuumlndedir (Cheek ve Buss 1981 Lawrence ve Bennett 1992 Yuumlksel

2003) Ergenlerle yapılan araştırma bulguları goumlstermektedir ki duumlşuumlk

oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek yuumlksek

oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde ise utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlktuumlr Buna

karşın yetişkinlerle yapılan araştırmalarda duumlşuumlk oumlzsaygı ile utangaccedillık

duumlzeyleri arasında yuumlksek duumlzeyde ilişkiler bulunmamıştır (Cheek ve

Buss1981 Lawrence ve Bennett1992) Cheek ve Buss(1981) utangaccedillık ile

sosyalleşebilme arasındaki ilişkiyi inceledikleri ilk ccedilalışmalarında duumlşuumlk

oumlzsaygı ile yuumlksek duumlzeyde utangaccedillık arasında olumlu bir ilişki olduğunu

ortaya koymuşlardır

Lawrence ve Bennett (1992) araştırmasında ergenlerin oumlzsaygı

duumlzeyleri accedilısından da utangaccedil bireylerin utangaccedil olmayanlara goumlre daha

duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip olduklarını bulmuşlardır Goumlkccedile (2002) lise

oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre yordadığı

ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğunu

bulmuştur Yuumlksel (2003) tarafından yapılan araştırmada oumlğrencilerin

utangaccedillık duumlzeylerinin en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğu ortaya

ccedilıkmıştır

Sayılan araştırma bulguları da goumlstermektedir ki oumlzsaygı utangaccedillığı

yordayan oumlnemli bir değişkendir Yani bireyin utangaccedillık duumlzeyi

yuumlkseldikccedile oumlzsaygı duumlzeyi de duumlşmektedir Bunun tersi olarak oumlzsaygı

duumlzeyi arttıkccedila utangaccedillık duumlzeyi de duumlşmektedir Sonuccedil olarak yuumlksek

oumlzsaygı duumlzeyine sahip kişilerin daha az utangaccedil oldukları soumlylenebilir

Utangaccedillığı etkileyen ve utangaccedillıkla ortaya ccedilıkan sonuccedillardan biri de

yalnızlıktır Bu konuda yapılan araştırma sonuccedilları yalnızlık ile utangaccedillık

arasında pozitif bir ilişki olduğu youmlnuumlndedir Bireylerin utangaccedillık duumlzeyleri

arttıkccedila yalnızlık duumlzeyleri de artmaktadır (Jackson Nagasaka ve

Gunderson 2002 Crozier2001) Utangaccedil bireyler utangaccedil olmayanlara goumlre

ccedilok daha fazla yalnızdır Diğer insanlarla kurulan iletişimi buumlyuumlk oranda

olumsuz etkileyen utangaccedillık iletişim sorunları yaşayan utangaccedil bireylerin

sonuccedilta yalnız kalmalarına yol accedilmaktadır (Cheek ve Buss 1981)

Yuumlksel (2003) oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin oumlnemli

yordayıcılarından birinin yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Goumlkccedile

(2002) lise oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre

yordadığı ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygıdan

sonra yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Jackson ve diğerleri (2002)

uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık ve yalnızlık duumlzeyleri arasındaki ilişkiyi

inceledikleri araştırmalarını 255 uumlniversite oumlğrencisi uumlzerinde yapmışlardır

Emine DURMUŞ 254

Araştırma sonucunda aşağıdaki sonuccedillar elde edilmiştir Utangaccedillık ve

yalnızlık arasında oumlnemli bir ilişki vardır Bu ilişki bireylerin kendini

sunması ve sosyal destek algılarını oumlnemli oumllccediluumlde etkilemektedir ccediluumlnkuuml

yalnızlık ve utangaccedillık birbirine benzeyen oumlzelliklerdir

Araştırma sonuccedilları yalnızlığın utangaccedillığın bir sonucu olduğunu

goumlstermektedir Utangaccedillar yalnız kaldıklarından dolayı utangaccedil değil

utangaccedil oldukları iccedilin yalnızdırlar Başkaları tarafından iletişime girmeye

goumlnuumllsuumlz olarak algılanan utangaccedillar zaman zaman yalnız

kalabilmektedirler Buna karşın aslında utangaccedillar ccedilevreleri tarafından

sevilen bireylerdir

Teknoloji Kullanımı ve Utangaccedillık

Teknolojinin yoğun kullanıldığı guumlnuumlmuumlzde utangaccedil ergenlerle ilgili bir

klişe bu ergenler kendilerini kişisel ilişkilerden geri ccedilekerler ve bilgisayar

oyunları gibi tek başına yapılan uğraşılarla meşgul olurlar Son yıllarda

internet utangaccedil insanların uzak bir mesafeyle etkileşmeleri yuumlzyuumlze

goumlruumlşme gereksinimi olmaksızın diğerleriyle iletişim kurabilmeleri iccedilin

fırsatlar sunmuştur Roberts Smith ve Pollock‟un (1999) ccedilalışmasından

ortaya ccedilıkan sonuca goumlre utangaccedil insanlar on-line etkileşim kurdukları

zaman daha az utangaccediltırlar

Bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili araştırma bulguları goumlsteriyor

ki utangaccedillıkta yaşanan rahatsızlıklar buumlyuumlk oranda azalmaktadır

Utangaccedillar sanal iletişimlerde red edilme ve eleştirilme olasılıkları olmadığı

iccedilin daha rahat davranırlar Bir katılımcının belirttiği gibi ldquoaccedilıkccedilası

bilgisayar uumlzerinde birinin guumlluumlnccedil duruma duumlşmek ve dalga geccedililmek

tehlikesi yok ve başkaları sizi goumlremez dolayısıyla gerccedilek bir reddedilme

tehlikesi yokrdquo (Leary ve Dobbins 1983)

Henderson ve Zimbardo (2005) genccedillerde teknoloji kullanımı ve

utangaccedillığı belirlemeye ccedilalıştıkları araştırmalarında utangaccedil bireylerin

utangaccedil olmayanlardan daha ccedilok teknolojiyi kullandıklarını bulmuşlardır Bu

ccedilalışmada araştırmacılar bilgisayar cep telefonu ve televizyon gibi

teknolojik araccedilların kullanımının utangaccedillarda daha yuumlksek oranda olduğunu

bulmuşlardır Araştırma cinsiyet değişkeni accedilısından farklılık goumlstermiştir

Buna goumlre kızlar erkeklerden daha yoğun bir biccedilimde internet

kullanmaktadırlar Araştırmada ldquogenccedillerin yalnız kaldıkları iccedilin mi internet

kullanmaya youmlneldikleri ya da internet kullandıkları iccedilin mi yalnız

kaldıklarırdquo youmlnuumlndeki soruya yanıt verebilecek bulgular elde edilmemesine

rağmen artan teknoloji kullanımının yalnızlığı da arttırdığı youmlnuumlnde bir

bulgu elde edilmiştir Buna goumlre internet cep telefonu televizyon gibi

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255

teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha

yoğun olduğu goumlruumllmektedir

Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin

teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla

ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi

zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)

arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve

sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl

tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)

Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da

bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye

heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında

yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler

tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)

Bunlar

Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler

Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır

Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim

tarzına sahiptir

Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler

Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler

Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler

Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler

Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar

Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir

Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler

Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar

Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar

Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar

Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden

dolayı katılmazlar

Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar

Emine DURMUŞ 256

Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim

duyarlar

Amaccedil

Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip

goumlstermediğini ortaya koymaktır

YOumlNTEM

Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır

Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı

uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim

Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden

oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır

Veri Toplama Araccedilları

Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde

orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness

Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu

kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan

verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil

uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve

ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten

alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık

oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu

ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır

Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları

Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)

tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır

Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde

edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını

saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak

hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa

katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan

guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257

alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık

oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir

Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları

Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından

yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla

temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil

faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde

toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi

kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo

(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi

grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları

hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık

oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu

arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)

tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve

kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon

katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1

faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)

Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine

bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk

değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı

goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini

accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini

accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve

tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip

olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek

faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir

Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı

tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama

formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır

Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo

ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo

istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden

frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler

ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile

karşılaştırılarak analiz edilmiştir

Emine DURMUŞ 258

Verilerin Analizi

Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden

oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık

puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir

Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır

Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar

ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma

ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye

değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama

utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları

yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık

puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri

arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır

Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik

oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır

BULGULAR

Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve

analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları

puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum

puanlara goumlre dağılımı verilmiştir

TABLO-2

Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması

Maksimum ve Minumum Puanları

N sd Min Max

Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90

Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık

oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan

en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin

aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259

Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin

oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı

184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir

Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından

ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir

Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında

oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı

bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin

57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum

erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan

accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı

farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar

(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek

utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre

yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin

oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin

651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların

oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir

duumlsuumlk o rta yuksek

900 850

800 750

700 650

600 550

500 450

400 350

300 250

200

50

40

30

20

10

0

Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500

Emine DURMUŞ 260

Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir

Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile

yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları

Tablo-3‟de verilmiştir

TABLO-3

Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Algılanan

Kişilik

Oumlzellikleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

Toplam

Utangaccedillık

Puanı

2

P

Ccedilekingen N 7 80 37

124

56 649 298

486 476 000

Sabırlı N 35 111 20 166

211 669 120 651 769 021

Utangaccedil N 2 62 36 100

20 620 360 392 6243 000

Yalnız N 1 31 17 49

20 633 347 192 2110 000

Alıngan N 15 68 22 105

143 648 210 412 384 046

Girişken N 41 87 8 136

301 640 59 533 4159 000

Konuşkan N 43 101 12 156

276 647 77 612 3699 000

Heyecanlı N 38 124 39 201

189 617 194 788 676 034

(plt05)

Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan

kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu

goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261

ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına

sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların

36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk

olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade

etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i

kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip

oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı

goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si

kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık

puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak

değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken

olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği

accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan

farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık

duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu

goumlruumllmektedir (plt05)

Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve

erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız

oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu

oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler

kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar

Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran

erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini

yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek

oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek

oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya

ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek

oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin

37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız

oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla

kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı

sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu

bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler

Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri

geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo

sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları

Tablo-4‟de verilmiştir

Emine DURMUŞ 262

TABLO-4

Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Katılma

istekleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

2 P

Evet N 39 99 36

574 596 857 1075 005

Hayır N 20 67 6

426 404 143 1212 002

( plt05)

Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba

katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075

p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin

utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup

ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda

bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek

oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin

grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir

SONUCcedil ve TARTIŞMA

Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik

oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna

karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki

insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck

1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu

oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil

olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız

olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi

utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak

algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre

daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek

almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir

Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan

bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini

kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda

yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma

becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma

sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil

olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263

becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha

yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri

eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik

fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık

oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil

olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları

onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya

youmlneltmektedir

Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen

utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının

etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman

toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın

kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir

deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında

anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan

oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak

algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili

yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı

araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak

algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken

bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı

araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin

başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh

sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların

buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu

araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan

oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme

fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada

sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş

grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma

(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli

programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir

Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini

değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya

sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak

algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik

oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan

arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler

accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma

istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık

Emine DURMUŞ 264

bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza

ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken

olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin

değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu

karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde

durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu

algıların birey uumlzerindeki etkileridir

Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece

başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal

gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş

ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun

ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde

yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler

geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve

sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli

kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu

olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal

beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma

programlarından yararlanılabilir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265

KAYNAKLAR

Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness

actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction

Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610

Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic

Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http

membersaolcom cybernettrshynesshtml

Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social

relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash

1544

Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls

psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul

Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality

traits Erlbaum Hillsdale NJ

Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28

(6) 34-46

Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins

Publisher Inc New York

Caspi A (1998) Personality development across the life course In

Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social

emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp

311ndash388

Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of

Personality and Social Psychology 41 330-339

Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR

Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social

Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University

Press

Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)

İstanbul Alfa Yayınevi

Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change

Routledge

Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek

and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume

38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956

Emine DURMUŞ 266

Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi

Sage Publications

DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik

danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi

(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml)

Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi

Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol

Publishing Group

Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative

Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal

of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p

Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF

(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of

General Psychiatry 50 pp 286ndash293

GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue

1 P 28

GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık

Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6

Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum

Yayınları

Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması

Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml Ankara

Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

2 (15) 17-22

Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin

Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara

Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental

Health San Diego Academic Press

Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in

High School Student Stanford University and the Shyness Institute

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267

Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to

Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and

Therapy 41 209-221

Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between

Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage

Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270

Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith

Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality

Social Psychology 51 pp 629ndash639

KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood

Shyness Science 240 s167-171

Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45

Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social

anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of

the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -

1016

Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship

Between Shyness Social Class and Personality Variables in

Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263

LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and

Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)

94-775

Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal

as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol

18 Issue 1 s 15

Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness

httpwwwcounseling center com (kasım-2005)

Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of

Personality (45) 596-611

RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)

Shyness development consolidation and change (pp 121-138)

Boston McGraw-Hill

Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and

sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company

Page 9: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 251

arasındaki farkın bireyde kaygı yarattığı ve bu kaygının utangaccedil olmaya

neden olduğunun da altı ccedilizilmektedir

Psikososyal Gelişim Kuramı

İnsan gelişimini psikososyal gelişim kuramı ile accedilıklayan Erikson‟a

goumlre benliğin birinci işlevi bir kimlik duygusu oluşturmak ve bunu

korumaktır Psikososyal gelişim kuramına goumlre 1-3 yaş arası oumlzerklik

doumlnemi bağımsızlık isteğinin belirgin olduğu doumlnemdir Bu doumlnemde ccedilocuk

birbirine karşı duygu ve eğilimler arasında bir denge kurmaya ccedilalışır

Oumlzsaygısını yitirmeden kendi kendini denetleyebilme duygusundan iyi niyet

ve onur duygusunu oluşturur Ccedilocuğun kendini denetleme becerisinin eksik

bulunup dışarıdan aşırı denetleme isteği ccedilocukta kuşku ve utanccedil duygularını

yerleştirecektir Bu doumlnemde ccedilevre ve ana-babanın yoğun baskısı ve

engellemeleri ile ccedilocuk kendini suumlrekli succedillu hisseder bu sonuccedil bireyde

utanccedil duygusunun yerleşmesine neden olacaktır (Ekşi 1990)

Ccedilocukların ccediloğu bu doumlnemi bir oumlzerklik duygusuyla tamamlar Oumlzerk

insanlar engeller ve zorluklarla dolu bir duumlnyada kendi yolunu

bulabileceklerine emin bireylerdir Bu doumlnemde Erikson aşırı korumacı ana-

babalığa youmlnelik oumlnemli uyarılarda bulunmaktadır Erikson‟a goumlre eğer ana-

babalar ccedilocuklarını aşırı bir biccedilimde korursa gelişimlerini engelleyebilirler

Ccedilevrelerindeki nesneleri ve olayları keşfetme ve etkileme izni verilmeyen

ccedilocuklar utanccedil ve şuumlphe duyguları geliştirirler ve kendilerinden emin

olmayan başka insanlara bağlımlı yaşayan insanlar olurlar (Burger 2006)

Oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemini girişkenliğe karşı

succedilluluk duygusunun yaşandığı erken ccedilocukluk doumlneminde ccedilocuk sorunları

ile başa ccedilıkabilmek iccedilin daha bağımsız davranmaya başlar Sonuccedilta bireyin

kişilik gelişimi farklı doumlnemlerden geccedilerek oluşmaktadır Bu doumlnemlerin

belirli evrelerinde yaşanan aksaklıklar bireyin sonraki aşamasında sorunlar

yaşamasına neden olabilmektedir Buna goumlre engelleyici ana-baba tutumları

ccedilocuğa yaşamının ilk yıllarında kazanılması gereken beceriler yetirince

oumlğretilmemişse kaccedilınan utangaccedil bireyler olma olasılıkları yuumlksektir

Oumlzellikle oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemi ile girişkenliğe karşı

succedilluluk doumlnemi dediğimiz doumlnemleri kapsayan ikinci yılın sonu ile altı

yaşın sonu bu accedilıdan buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Girişkenliğe karşı succedilluluk

karmaşısının yaşandığı uumlccedil ile altı yaşını kapsayan bu evrenin bireyin

utangaccedillığının gelişmesinde buumlyuumlk oumlneme sahip olduğu vurgulanmaktadır

Bilişsel-Davranışccedilı Yaklaşım

Bilişsel terapiyi ilk savunanlardan biri olan Ellis‟e goumlre insanlar yanlış

akıl yuumlruumltme ve akılcı olmayan inanccedillarından dolayı depresif kaygılı

Emine DURMUŞ 252

sıkıntılı olurlar ve benzeri sorunlar yaşarlar Ellis‟e (1994) goumlre kişi dilediği

değişikliği gerccedilekleştirmek guumlcuumlne sahiptir Yine birey kendi

rahatsızlıklarını oluşturma ve değiştirme guumlcuumlne de sahiptir ve birey bunu

bilir Buna goumlre birey sorunların temelinde daha ccedilok irrasyonel inanccedillarının

olduğunu irrasyonel inanccedilların rasyonel inanccedillarla değiştirilebilir

oluduğunu ve bireyin uygun youmlntemlerle bunu gerccedilekleştirebileceğini de

bilmelidir

Bilişsel terapi bir kişinin inanccedillarını değiştirmeye dayanır Eğer bir kişi

sevimsiz ya da istenmeyen biri olduğuna inanıyorsa bu duumlşuumlnce onun diğer

insanlarla olan iletişimlerindeki tutumlarını etkileyecektir Bilişsel terapi bu

bireyleri yanlış algıları ile yuumlzyuumlze getirerek yanlış inanccedillarına yeniden

biccedilim verir ve boumlylece kaygılarının azalmasına fırsat verir (Duck1986)

Bilişsel Terapi danışana ccedilarpık ve yetersiz bilişleri değerlendirme işlemi

aracılığıyla nasıl yeniden yapılanmaya gideceğini oumlğretir İşbirliği yapan

terapist ve danışan bu suumlreccedilte danışana kendisinde var olan olumsuz

duumlşuumlncelerle gerccedilekleri ayırt etmeyi oumlğretir Danışanlar bilişsel kodlamanın

hem kendisi hem de ccedilevresini algılamakta ne kadar oumlnemli olduğunu

oumlğrenirler Danışanlara kendi duumlşuumlncelerini varsayımlarını ve oumlzellikle

olumsuz otomatik duumlşuumlncelerini tanıma ve keşfetme becerisi

oumlğretirlerBilişsel yaklaşım utangaccedil bireylerin ccediloğunlukla kendileri ve

ccedilevrelerinden gelen geribildirimlerle ilgili ccedilarpık ve yetersiz bilişlerinin

olduğunu savunmaktadır

Utangaccedillık ve İlişkili Kişilik Oumlzellikleri

Utangaccedillıkla ilgili yapılan araştırma sonuccedilları (Simith ve Betz 2002

Jackson ve diğerleri 2002 Walsh 2002 Heiser ve diğerleri 2003 Yuumlksel

2003 Netro ve Mullet 2004) utangaccedil bireylerin diğer bireylerden daha

fazla yalnızlık yaşadıklarını ve daha duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip

olduklarını goumlstermektedir Yalnızlık ve duumlşuumlk oumlzsaygı yaşayan utangaccedil

kişilerin yeni arkadaşlık ilişkileri kurmaları guumlccedilleşmekte ve bu sonuccedil

utangaccedilların yaşadığı toplumsal sorunları daha yoğun yaşamalarına neden

olmaktadır Kendi iccedillerinde yoğun olarak sıkıntı yaşayan utangaccedil bireyler

yaşadıkları bu sıkıntılı tavırlarına başkaları tarafından saygı duyulduğunda

ise bunu yanlış anlama eğiliminde olurlar Utangaccedillık yaşayan bireyler bir

yandan başkaları yanında fark edilen ve oumlnemsenen insanlar olmayı arzu

ederken oumlte yandan da toplumda fark edilmemenin getirdiği sıkıntılar ile baş

etmek zorunda kalmaya bağlı olan ccedilift youmlnluuml korkularla baş etmeye

ccedilalışırlar (Cardduci ve Zimbardo1995)

Utangaccedillıktan etkilenen ya da utangaccedillığın oluşma nedenleri arasında

sayılan oumlzelliklerden en oumlnemlisi oumlzsaygıdır Yapılan araştırmalar duumlşuumlk

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 253

oumlzsaygı ile utangaccedillık arasında anlamlı ancak negatif youmlnde bir ilişki olduğu

youmlnuumlndedir (Cheek ve Buss 1981 Lawrence ve Bennett 1992 Yuumlksel

2003) Ergenlerle yapılan araştırma bulguları goumlstermektedir ki duumlşuumlk

oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek yuumlksek

oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde ise utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlktuumlr Buna

karşın yetişkinlerle yapılan araştırmalarda duumlşuumlk oumlzsaygı ile utangaccedillık

duumlzeyleri arasında yuumlksek duumlzeyde ilişkiler bulunmamıştır (Cheek ve

Buss1981 Lawrence ve Bennett1992) Cheek ve Buss(1981) utangaccedillık ile

sosyalleşebilme arasındaki ilişkiyi inceledikleri ilk ccedilalışmalarında duumlşuumlk

oumlzsaygı ile yuumlksek duumlzeyde utangaccedillık arasında olumlu bir ilişki olduğunu

ortaya koymuşlardır

Lawrence ve Bennett (1992) araştırmasında ergenlerin oumlzsaygı

duumlzeyleri accedilısından da utangaccedil bireylerin utangaccedil olmayanlara goumlre daha

duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip olduklarını bulmuşlardır Goumlkccedile (2002) lise

oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre yordadığı

ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğunu

bulmuştur Yuumlksel (2003) tarafından yapılan araştırmada oumlğrencilerin

utangaccedillık duumlzeylerinin en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğu ortaya

ccedilıkmıştır

Sayılan araştırma bulguları da goumlstermektedir ki oumlzsaygı utangaccedillığı

yordayan oumlnemli bir değişkendir Yani bireyin utangaccedillık duumlzeyi

yuumlkseldikccedile oumlzsaygı duumlzeyi de duumlşmektedir Bunun tersi olarak oumlzsaygı

duumlzeyi arttıkccedila utangaccedillık duumlzeyi de duumlşmektedir Sonuccedil olarak yuumlksek

oumlzsaygı duumlzeyine sahip kişilerin daha az utangaccedil oldukları soumlylenebilir

Utangaccedillığı etkileyen ve utangaccedillıkla ortaya ccedilıkan sonuccedillardan biri de

yalnızlıktır Bu konuda yapılan araştırma sonuccedilları yalnızlık ile utangaccedillık

arasında pozitif bir ilişki olduğu youmlnuumlndedir Bireylerin utangaccedillık duumlzeyleri

arttıkccedila yalnızlık duumlzeyleri de artmaktadır (Jackson Nagasaka ve

Gunderson 2002 Crozier2001) Utangaccedil bireyler utangaccedil olmayanlara goumlre

ccedilok daha fazla yalnızdır Diğer insanlarla kurulan iletişimi buumlyuumlk oranda

olumsuz etkileyen utangaccedillık iletişim sorunları yaşayan utangaccedil bireylerin

sonuccedilta yalnız kalmalarına yol accedilmaktadır (Cheek ve Buss 1981)

Yuumlksel (2003) oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin oumlnemli

yordayıcılarından birinin yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Goumlkccedile

(2002) lise oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre

yordadığı ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygıdan

sonra yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Jackson ve diğerleri (2002)

uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık ve yalnızlık duumlzeyleri arasındaki ilişkiyi

inceledikleri araştırmalarını 255 uumlniversite oumlğrencisi uumlzerinde yapmışlardır

Emine DURMUŞ 254

Araştırma sonucunda aşağıdaki sonuccedillar elde edilmiştir Utangaccedillık ve

yalnızlık arasında oumlnemli bir ilişki vardır Bu ilişki bireylerin kendini

sunması ve sosyal destek algılarını oumlnemli oumllccediluumlde etkilemektedir ccediluumlnkuuml

yalnızlık ve utangaccedillık birbirine benzeyen oumlzelliklerdir

Araştırma sonuccedilları yalnızlığın utangaccedillığın bir sonucu olduğunu

goumlstermektedir Utangaccedillar yalnız kaldıklarından dolayı utangaccedil değil

utangaccedil oldukları iccedilin yalnızdırlar Başkaları tarafından iletişime girmeye

goumlnuumllsuumlz olarak algılanan utangaccedillar zaman zaman yalnız

kalabilmektedirler Buna karşın aslında utangaccedillar ccedilevreleri tarafından

sevilen bireylerdir

Teknoloji Kullanımı ve Utangaccedillık

Teknolojinin yoğun kullanıldığı guumlnuumlmuumlzde utangaccedil ergenlerle ilgili bir

klişe bu ergenler kendilerini kişisel ilişkilerden geri ccedilekerler ve bilgisayar

oyunları gibi tek başına yapılan uğraşılarla meşgul olurlar Son yıllarda

internet utangaccedil insanların uzak bir mesafeyle etkileşmeleri yuumlzyuumlze

goumlruumlşme gereksinimi olmaksızın diğerleriyle iletişim kurabilmeleri iccedilin

fırsatlar sunmuştur Roberts Smith ve Pollock‟un (1999) ccedilalışmasından

ortaya ccedilıkan sonuca goumlre utangaccedil insanlar on-line etkileşim kurdukları

zaman daha az utangaccediltırlar

Bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili araştırma bulguları goumlsteriyor

ki utangaccedillıkta yaşanan rahatsızlıklar buumlyuumlk oranda azalmaktadır

Utangaccedillar sanal iletişimlerde red edilme ve eleştirilme olasılıkları olmadığı

iccedilin daha rahat davranırlar Bir katılımcının belirttiği gibi ldquoaccedilıkccedilası

bilgisayar uumlzerinde birinin guumlluumlnccedil duruma duumlşmek ve dalga geccedililmek

tehlikesi yok ve başkaları sizi goumlremez dolayısıyla gerccedilek bir reddedilme

tehlikesi yokrdquo (Leary ve Dobbins 1983)

Henderson ve Zimbardo (2005) genccedillerde teknoloji kullanımı ve

utangaccedillığı belirlemeye ccedilalıştıkları araştırmalarında utangaccedil bireylerin

utangaccedil olmayanlardan daha ccedilok teknolojiyi kullandıklarını bulmuşlardır Bu

ccedilalışmada araştırmacılar bilgisayar cep telefonu ve televizyon gibi

teknolojik araccedilların kullanımının utangaccedillarda daha yuumlksek oranda olduğunu

bulmuşlardır Araştırma cinsiyet değişkeni accedilısından farklılık goumlstermiştir

Buna goumlre kızlar erkeklerden daha yoğun bir biccedilimde internet

kullanmaktadırlar Araştırmada ldquogenccedillerin yalnız kaldıkları iccedilin mi internet

kullanmaya youmlneldikleri ya da internet kullandıkları iccedilin mi yalnız

kaldıklarırdquo youmlnuumlndeki soruya yanıt verebilecek bulgular elde edilmemesine

rağmen artan teknoloji kullanımının yalnızlığı da arttırdığı youmlnuumlnde bir

bulgu elde edilmiştir Buna goumlre internet cep telefonu televizyon gibi

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255

teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha

yoğun olduğu goumlruumllmektedir

Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin

teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla

ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi

zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)

arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve

sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl

tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)

Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da

bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye

heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında

yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler

tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)

Bunlar

Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler

Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır

Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim

tarzına sahiptir

Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler

Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler

Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler

Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler

Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar

Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir

Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler

Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar

Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar

Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar

Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden

dolayı katılmazlar

Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar

Emine DURMUŞ 256

Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim

duyarlar

Amaccedil

Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip

goumlstermediğini ortaya koymaktır

YOumlNTEM

Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır

Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı

uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim

Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden

oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır

Veri Toplama Araccedilları

Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde

orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness

Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu

kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan

verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil

uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve

ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten

alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık

oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu

ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır

Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları

Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)

tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır

Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde

edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını

saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak

hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa

katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan

guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257

alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık

oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir

Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları

Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından

yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla

temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil

faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde

toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi

kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo

(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi

grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları

hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık

oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu

arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)

tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve

kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon

katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1

faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)

Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine

bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk

değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı

goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini

accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini

accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve

tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip

olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek

faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir

Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı

tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama

formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır

Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo

ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo

istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden

frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler

ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile

karşılaştırılarak analiz edilmiştir

Emine DURMUŞ 258

Verilerin Analizi

Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden

oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık

puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir

Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır

Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar

ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma

ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye

değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama

utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları

yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık

puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri

arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır

Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik

oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır

BULGULAR

Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve

analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları

puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum

puanlara goumlre dağılımı verilmiştir

TABLO-2

Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması

Maksimum ve Minumum Puanları

N sd Min Max

Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90

Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık

oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan

en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin

aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259

Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin

oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı

184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir

Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından

ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir

Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında

oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı

bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin

57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum

erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan

accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı

farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar

(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek

utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre

yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin

oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin

651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların

oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir

duumlsuumlk o rta yuksek

900 850

800 750

700 650

600 550

500 450

400 350

300 250

200

50

40

30

20

10

0

Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500

Emine DURMUŞ 260

Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir

Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile

yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları

Tablo-3‟de verilmiştir

TABLO-3

Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Algılanan

Kişilik

Oumlzellikleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

Toplam

Utangaccedillık

Puanı

2

P

Ccedilekingen N 7 80 37

124

56 649 298

486 476 000

Sabırlı N 35 111 20 166

211 669 120 651 769 021

Utangaccedil N 2 62 36 100

20 620 360 392 6243 000

Yalnız N 1 31 17 49

20 633 347 192 2110 000

Alıngan N 15 68 22 105

143 648 210 412 384 046

Girişken N 41 87 8 136

301 640 59 533 4159 000

Konuşkan N 43 101 12 156

276 647 77 612 3699 000

Heyecanlı N 38 124 39 201

189 617 194 788 676 034

(plt05)

Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan

kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu

goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261

ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına

sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların

36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk

olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade

etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i

kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip

oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı

goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si

kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık

puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak

değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken

olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği

accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan

farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık

duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu

goumlruumllmektedir (plt05)

Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve

erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız

oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu

oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler

kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar

Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran

erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini

yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek

oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek

oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya

ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek

oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin

37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız

oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla

kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı

sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu

bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler

Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri

geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo

sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları

Tablo-4‟de verilmiştir

Emine DURMUŞ 262

TABLO-4

Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Katılma

istekleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

2 P

Evet N 39 99 36

574 596 857 1075 005

Hayır N 20 67 6

426 404 143 1212 002

( plt05)

Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba

katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075

p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin

utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup

ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda

bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek

oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin

grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir

SONUCcedil ve TARTIŞMA

Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik

oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna

karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki

insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck

1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu

oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil

olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız

olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi

utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak

algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre

daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek

almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir

Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan

bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini

kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda

yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma

becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma

sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil

olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263

becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha

yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri

eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik

fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık

oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil

olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları

onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya

youmlneltmektedir

Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen

utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının

etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman

toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın

kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir

deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında

anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan

oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak

algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili

yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı

araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak

algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken

bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı

araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin

başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh

sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların

buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu

araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan

oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme

fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada

sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş

grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma

(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli

programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir

Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini

değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya

sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak

algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik

oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan

arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler

accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma

istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık

Emine DURMUŞ 264

bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza

ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken

olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin

değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu

karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde

durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu

algıların birey uumlzerindeki etkileridir

Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece

başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal

gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş

ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun

ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde

yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler

geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve

sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli

kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu

olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal

beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma

programlarından yararlanılabilir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265

KAYNAKLAR

Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness

actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction

Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610

Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic

Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http

membersaolcom cybernettrshynesshtml

Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social

relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash

1544

Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls

psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul

Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality

traits Erlbaum Hillsdale NJ

Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28

(6) 34-46

Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins

Publisher Inc New York

Caspi A (1998) Personality development across the life course In

Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social

emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp

311ndash388

Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of

Personality and Social Psychology 41 330-339

Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR

Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social

Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University

Press

Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)

İstanbul Alfa Yayınevi

Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change

Routledge

Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek

and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume

38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956

Emine DURMUŞ 266

Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi

Sage Publications

DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik

danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi

(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml)

Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi

Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol

Publishing Group

Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative

Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal

of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p

Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF

(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of

General Psychiatry 50 pp 286ndash293

GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue

1 P 28

GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık

Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6

Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum

Yayınları

Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması

Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml Ankara

Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

2 (15) 17-22

Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin

Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara

Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental

Health San Diego Academic Press

Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in

High School Student Stanford University and the Shyness Institute

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267

Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to

Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and

Therapy 41 209-221

Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between

Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage

Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270

Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith

Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality

Social Psychology 51 pp 629ndash639

KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood

Shyness Science 240 s167-171

Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45

Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social

anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of

the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -

1016

Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship

Between Shyness Social Class and Personality Variables in

Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263

LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and

Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)

94-775

Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal

as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol

18 Issue 1 s 15

Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness

httpwwwcounseling center com (kasım-2005)

Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of

Personality (45) 596-611

RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)

Shyness development consolidation and change (pp 121-138)

Boston McGraw-Hill

Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and

sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company

Page 10: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Emine DURMUŞ 252

sıkıntılı olurlar ve benzeri sorunlar yaşarlar Ellis‟e (1994) goumlre kişi dilediği

değişikliği gerccedilekleştirmek guumlcuumlne sahiptir Yine birey kendi

rahatsızlıklarını oluşturma ve değiştirme guumlcuumlne de sahiptir ve birey bunu

bilir Buna goumlre birey sorunların temelinde daha ccedilok irrasyonel inanccedillarının

olduğunu irrasyonel inanccedilların rasyonel inanccedillarla değiştirilebilir

oluduğunu ve bireyin uygun youmlntemlerle bunu gerccedilekleştirebileceğini de

bilmelidir

Bilişsel terapi bir kişinin inanccedillarını değiştirmeye dayanır Eğer bir kişi

sevimsiz ya da istenmeyen biri olduğuna inanıyorsa bu duumlşuumlnce onun diğer

insanlarla olan iletişimlerindeki tutumlarını etkileyecektir Bilişsel terapi bu

bireyleri yanlış algıları ile yuumlzyuumlze getirerek yanlış inanccedillarına yeniden

biccedilim verir ve boumlylece kaygılarının azalmasına fırsat verir (Duck1986)

Bilişsel Terapi danışana ccedilarpık ve yetersiz bilişleri değerlendirme işlemi

aracılığıyla nasıl yeniden yapılanmaya gideceğini oumlğretir İşbirliği yapan

terapist ve danışan bu suumlreccedilte danışana kendisinde var olan olumsuz

duumlşuumlncelerle gerccedilekleri ayırt etmeyi oumlğretir Danışanlar bilişsel kodlamanın

hem kendisi hem de ccedilevresini algılamakta ne kadar oumlnemli olduğunu

oumlğrenirler Danışanlara kendi duumlşuumlncelerini varsayımlarını ve oumlzellikle

olumsuz otomatik duumlşuumlncelerini tanıma ve keşfetme becerisi

oumlğretirlerBilişsel yaklaşım utangaccedil bireylerin ccediloğunlukla kendileri ve

ccedilevrelerinden gelen geribildirimlerle ilgili ccedilarpık ve yetersiz bilişlerinin

olduğunu savunmaktadır

Utangaccedillık ve İlişkili Kişilik Oumlzellikleri

Utangaccedillıkla ilgili yapılan araştırma sonuccedilları (Simith ve Betz 2002

Jackson ve diğerleri 2002 Walsh 2002 Heiser ve diğerleri 2003 Yuumlksel

2003 Netro ve Mullet 2004) utangaccedil bireylerin diğer bireylerden daha

fazla yalnızlık yaşadıklarını ve daha duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip

olduklarını goumlstermektedir Yalnızlık ve duumlşuumlk oumlzsaygı yaşayan utangaccedil

kişilerin yeni arkadaşlık ilişkileri kurmaları guumlccedilleşmekte ve bu sonuccedil

utangaccedilların yaşadığı toplumsal sorunları daha yoğun yaşamalarına neden

olmaktadır Kendi iccedillerinde yoğun olarak sıkıntı yaşayan utangaccedil bireyler

yaşadıkları bu sıkıntılı tavırlarına başkaları tarafından saygı duyulduğunda

ise bunu yanlış anlama eğiliminde olurlar Utangaccedillık yaşayan bireyler bir

yandan başkaları yanında fark edilen ve oumlnemsenen insanlar olmayı arzu

ederken oumlte yandan da toplumda fark edilmemenin getirdiği sıkıntılar ile baş

etmek zorunda kalmaya bağlı olan ccedilift youmlnluuml korkularla baş etmeye

ccedilalışırlar (Cardduci ve Zimbardo1995)

Utangaccedillıktan etkilenen ya da utangaccedillığın oluşma nedenleri arasında

sayılan oumlzelliklerden en oumlnemlisi oumlzsaygıdır Yapılan araştırmalar duumlşuumlk

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 253

oumlzsaygı ile utangaccedillık arasında anlamlı ancak negatif youmlnde bir ilişki olduğu

youmlnuumlndedir (Cheek ve Buss 1981 Lawrence ve Bennett 1992 Yuumlksel

2003) Ergenlerle yapılan araştırma bulguları goumlstermektedir ki duumlşuumlk

oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek yuumlksek

oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde ise utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlktuumlr Buna

karşın yetişkinlerle yapılan araştırmalarda duumlşuumlk oumlzsaygı ile utangaccedillık

duumlzeyleri arasında yuumlksek duumlzeyde ilişkiler bulunmamıştır (Cheek ve

Buss1981 Lawrence ve Bennett1992) Cheek ve Buss(1981) utangaccedillık ile

sosyalleşebilme arasındaki ilişkiyi inceledikleri ilk ccedilalışmalarında duumlşuumlk

oumlzsaygı ile yuumlksek duumlzeyde utangaccedillık arasında olumlu bir ilişki olduğunu

ortaya koymuşlardır

Lawrence ve Bennett (1992) araştırmasında ergenlerin oumlzsaygı

duumlzeyleri accedilısından da utangaccedil bireylerin utangaccedil olmayanlara goumlre daha

duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip olduklarını bulmuşlardır Goumlkccedile (2002) lise

oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre yordadığı

ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğunu

bulmuştur Yuumlksel (2003) tarafından yapılan araştırmada oumlğrencilerin

utangaccedillık duumlzeylerinin en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğu ortaya

ccedilıkmıştır

Sayılan araştırma bulguları da goumlstermektedir ki oumlzsaygı utangaccedillığı

yordayan oumlnemli bir değişkendir Yani bireyin utangaccedillık duumlzeyi

yuumlkseldikccedile oumlzsaygı duumlzeyi de duumlşmektedir Bunun tersi olarak oumlzsaygı

duumlzeyi arttıkccedila utangaccedillık duumlzeyi de duumlşmektedir Sonuccedil olarak yuumlksek

oumlzsaygı duumlzeyine sahip kişilerin daha az utangaccedil oldukları soumlylenebilir

Utangaccedillığı etkileyen ve utangaccedillıkla ortaya ccedilıkan sonuccedillardan biri de

yalnızlıktır Bu konuda yapılan araştırma sonuccedilları yalnızlık ile utangaccedillık

arasında pozitif bir ilişki olduğu youmlnuumlndedir Bireylerin utangaccedillık duumlzeyleri

arttıkccedila yalnızlık duumlzeyleri de artmaktadır (Jackson Nagasaka ve

Gunderson 2002 Crozier2001) Utangaccedil bireyler utangaccedil olmayanlara goumlre

ccedilok daha fazla yalnızdır Diğer insanlarla kurulan iletişimi buumlyuumlk oranda

olumsuz etkileyen utangaccedillık iletişim sorunları yaşayan utangaccedil bireylerin

sonuccedilta yalnız kalmalarına yol accedilmaktadır (Cheek ve Buss 1981)

Yuumlksel (2003) oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin oumlnemli

yordayıcılarından birinin yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Goumlkccedile

(2002) lise oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre

yordadığı ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygıdan

sonra yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Jackson ve diğerleri (2002)

uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık ve yalnızlık duumlzeyleri arasındaki ilişkiyi

inceledikleri araştırmalarını 255 uumlniversite oumlğrencisi uumlzerinde yapmışlardır

Emine DURMUŞ 254

Araştırma sonucunda aşağıdaki sonuccedillar elde edilmiştir Utangaccedillık ve

yalnızlık arasında oumlnemli bir ilişki vardır Bu ilişki bireylerin kendini

sunması ve sosyal destek algılarını oumlnemli oumllccediluumlde etkilemektedir ccediluumlnkuuml

yalnızlık ve utangaccedillık birbirine benzeyen oumlzelliklerdir

Araştırma sonuccedilları yalnızlığın utangaccedillığın bir sonucu olduğunu

goumlstermektedir Utangaccedillar yalnız kaldıklarından dolayı utangaccedil değil

utangaccedil oldukları iccedilin yalnızdırlar Başkaları tarafından iletişime girmeye

goumlnuumllsuumlz olarak algılanan utangaccedillar zaman zaman yalnız

kalabilmektedirler Buna karşın aslında utangaccedillar ccedilevreleri tarafından

sevilen bireylerdir

Teknoloji Kullanımı ve Utangaccedillık

Teknolojinin yoğun kullanıldığı guumlnuumlmuumlzde utangaccedil ergenlerle ilgili bir

klişe bu ergenler kendilerini kişisel ilişkilerden geri ccedilekerler ve bilgisayar

oyunları gibi tek başına yapılan uğraşılarla meşgul olurlar Son yıllarda

internet utangaccedil insanların uzak bir mesafeyle etkileşmeleri yuumlzyuumlze

goumlruumlşme gereksinimi olmaksızın diğerleriyle iletişim kurabilmeleri iccedilin

fırsatlar sunmuştur Roberts Smith ve Pollock‟un (1999) ccedilalışmasından

ortaya ccedilıkan sonuca goumlre utangaccedil insanlar on-line etkileşim kurdukları

zaman daha az utangaccediltırlar

Bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili araştırma bulguları goumlsteriyor

ki utangaccedillıkta yaşanan rahatsızlıklar buumlyuumlk oranda azalmaktadır

Utangaccedillar sanal iletişimlerde red edilme ve eleştirilme olasılıkları olmadığı

iccedilin daha rahat davranırlar Bir katılımcının belirttiği gibi ldquoaccedilıkccedilası

bilgisayar uumlzerinde birinin guumlluumlnccedil duruma duumlşmek ve dalga geccedililmek

tehlikesi yok ve başkaları sizi goumlremez dolayısıyla gerccedilek bir reddedilme

tehlikesi yokrdquo (Leary ve Dobbins 1983)

Henderson ve Zimbardo (2005) genccedillerde teknoloji kullanımı ve

utangaccedillığı belirlemeye ccedilalıştıkları araştırmalarında utangaccedil bireylerin

utangaccedil olmayanlardan daha ccedilok teknolojiyi kullandıklarını bulmuşlardır Bu

ccedilalışmada araştırmacılar bilgisayar cep telefonu ve televizyon gibi

teknolojik araccedilların kullanımının utangaccedillarda daha yuumlksek oranda olduğunu

bulmuşlardır Araştırma cinsiyet değişkeni accedilısından farklılık goumlstermiştir

Buna goumlre kızlar erkeklerden daha yoğun bir biccedilimde internet

kullanmaktadırlar Araştırmada ldquogenccedillerin yalnız kaldıkları iccedilin mi internet

kullanmaya youmlneldikleri ya da internet kullandıkları iccedilin mi yalnız

kaldıklarırdquo youmlnuumlndeki soruya yanıt verebilecek bulgular elde edilmemesine

rağmen artan teknoloji kullanımının yalnızlığı da arttırdığı youmlnuumlnde bir

bulgu elde edilmiştir Buna goumlre internet cep telefonu televizyon gibi

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255

teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha

yoğun olduğu goumlruumllmektedir

Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin

teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla

ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi

zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)

arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve

sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl

tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)

Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da

bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye

heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında

yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler

tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)

Bunlar

Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler

Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır

Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim

tarzına sahiptir

Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler

Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler

Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler

Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler

Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar

Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir

Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler

Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar

Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar

Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar

Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden

dolayı katılmazlar

Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar

Emine DURMUŞ 256

Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim

duyarlar

Amaccedil

Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip

goumlstermediğini ortaya koymaktır

YOumlNTEM

Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır

Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı

uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim

Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden

oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır

Veri Toplama Araccedilları

Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde

orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness

Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu

kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan

verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil

uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve

ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten

alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık

oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu

ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır

Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları

Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)

tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır

Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde

edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını

saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak

hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa

katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan

guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257

alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık

oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir

Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları

Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından

yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla

temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil

faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde

toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi

kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo

(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi

grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları

hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık

oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu

arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)

tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve

kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon

katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1

faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)

Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine

bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk

değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı

goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini

accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini

accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve

tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip

olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek

faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir

Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı

tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama

formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır

Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo

ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo

istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden

frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler

ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile

karşılaştırılarak analiz edilmiştir

Emine DURMUŞ 258

Verilerin Analizi

Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden

oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık

puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir

Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır

Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar

ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma

ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye

değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama

utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları

yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık

puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri

arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır

Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik

oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır

BULGULAR

Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve

analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları

puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum

puanlara goumlre dağılımı verilmiştir

TABLO-2

Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması

Maksimum ve Minumum Puanları

N sd Min Max

Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90

Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık

oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan

en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin

aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259

Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin

oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı

184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir

Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından

ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir

Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında

oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı

bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin

57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum

erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan

accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı

farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar

(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek

utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre

yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin

oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin

651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların

oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir

duumlsuumlk o rta yuksek

900 850

800 750

700 650

600 550

500 450

400 350

300 250

200

50

40

30

20

10

0

Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500

Emine DURMUŞ 260

Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir

Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile

yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları

Tablo-3‟de verilmiştir

TABLO-3

Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Algılanan

Kişilik

Oumlzellikleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

Toplam

Utangaccedillık

Puanı

2

P

Ccedilekingen N 7 80 37

124

56 649 298

486 476 000

Sabırlı N 35 111 20 166

211 669 120 651 769 021

Utangaccedil N 2 62 36 100

20 620 360 392 6243 000

Yalnız N 1 31 17 49

20 633 347 192 2110 000

Alıngan N 15 68 22 105

143 648 210 412 384 046

Girişken N 41 87 8 136

301 640 59 533 4159 000

Konuşkan N 43 101 12 156

276 647 77 612 3699 000

Heyecanlı N 38 124 39 201

189 617 194 788 676 034

(plt05)

Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan

kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu

goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261

ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına

sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların

36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk

olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade

etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i

kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip

oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı

goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si

kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık

puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak

değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken

olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği

accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan

farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık

duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu

goumlruumllmektedir (plt05)

Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve

erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız

oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu

oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler

kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar

Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran

erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini

yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek

oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek

oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya

ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek

oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin

37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız

oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla

kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı

sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu

bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler

Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri

geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo

sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları

Tablo-4‟de verilmiştir

Emine DURMUŞ 262

TABLO-4

Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Katılma

istekleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

2 P

Evet N 39 99 36

574 596 857 1075 005

Hayır N 20 67 6

426 404 143 1212 002

( plt05)

Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba

katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075

p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin

utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup

ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda

bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek

oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin

grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir

SONUCcedil ve TARTIŞMA

Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik

oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna

karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki

insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck

1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu

oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil

olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız

olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi

utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak

algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre

daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek

almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir

Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan

bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini

kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda

yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma

becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma

sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil

olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263

becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha

yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri

eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik

fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık

oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil

olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları

onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya

youmlneltmektedir

Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen

utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının

etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman

toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın

kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir

deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında

anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan

oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak

algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili

yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı

araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak

algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken

bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı

araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin

başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh

sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların

buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu

araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan

oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme

fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada

sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş

grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma

(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli

programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir

Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini

değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya

sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak

algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik

oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan

arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler

accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma

istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık

Emine DURMUŞ 264

bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza

ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken

olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin

değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu

karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde

durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu

algıların birey uumlzerindeki etkileridir

Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece

başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal

gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş

ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun

ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde

yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler

geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve

sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli

kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu

olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal

beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma

programlarından yararlanılabilir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265

KAYNAKLAR

Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness

actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction

Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610

Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic

Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http

membersaolcom cybernettrshynesshtml

Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social

relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash

1544

Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls

psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul

Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality

traits Erlbaum Hillsdale NJ

Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28

(6) 34-46

Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins

Publisher Inc New York

Caspi A (1998) Personality development across the life course In

Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social

emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp

311ndash388

Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of

Personality and Social Psychology 41 330-339

Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR

Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social

Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University

Press

Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)

İstanbul Alfa Yayınevi

Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change

Routledge

Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek

and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume

38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956

Emine DURMUŞ 266

Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi

Sage Publications

DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik

danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi

(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml)

Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi

Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol

Publishing Group

Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative

Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal

of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p

Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF

(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of

General Psychiatry 50 pp 286ndash293

GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue

1 P 28

GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık

Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6

Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum

Yayınları

Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması

Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml Ankara

Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

2 (15) 17-22

Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin

Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara

Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental

Health San Diego Academic Press

Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in

High School Student Stanford University and the Shyness Institute

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267

Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to

Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and

Therapy 41 209-221

Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between

Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage

Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270

Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith

Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality

Social Psychology 51 pp 629ndash639

KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood

Shyness Science 240 s167-171

Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45

Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social

anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of

the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -

1016

Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship

Between Shyness Social Class and Personality Variables in

Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263

LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and

Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)

94-775

Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal

as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol

18 Issue 1 s 15

Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness

httpwwwcounseling center com (kasım-2005)

Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of

Personality (45) 596-611

RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)

Shyness development consolidation and change (pp 121-138)

Boston McGraw-Hill

Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and

sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company

Page 11: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 253

oumlzsaygı ile utangaccedillık arasında anlamlı ancak negatif youmlnde bir ilişki olduğu

youmlnuumlndedir (Cheek ve Buss 1981 Lawrence ve Bennett 1992 Yuumlksel

2003) Ergenlerle yapılan araştırma bulguları goumlstermektedir ki duumlşuumlk

oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek yuumlksek

oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde ise utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlktuumlr Buna

karşın yetişkinlerle yapılan araştırmalarda duumlşuumlk oumlzsaygı ile utangaccedillık

duumlzeyleri arasında yuumlksek duumlzeyde ilişkiler bulunmamıştır (Cheek ve

Buss1981 Lawrence ve Bennett1992) Cheek ve Buss(1981) utangaccedillık ile

sosyalleşebilme arasındaki ilişkiyi inceledikleri ilk ccedilalışmalarında duumlşuumlk

oumlzsaygı ile yuumlksek duumlzeyde utangaccedillık arasında olumlu bir ilişki olduğunu

ortaya koymuşlardır

Lawrence ve Bennett (1992) araştırmasında ergenlerin oumlzsaygı

duumlzeyleri accedilısından da utangaccedil bireylerin utangaccedil olmayanlara goumlre daha

duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip olduklarını bulmuşlardır Goumlkccedile (2002) lise

oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre yordadığı

ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğunu

bulmuştur Yuumlksel (2003) tarafından yapılan araştırmada oumlğrencilerin

utangaccedillık duumlzeylerinin en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğu ortaya

ccedilıkmıştır

Sayılan araştırma bulguları da goumlstermektedir ki oumlzsaygı utangaccedillığı

yordayan oumlnemli bir değişkendir Yani bireyin utangaccedillık duumlzeyi

yuumlkseldikccedile oumlzsaygı duumlzeyi de duumlşmektedir Bunun tersi olarak oumlzsaygı

duumlzeyi arttıkccedila utangaccedillık duumlzeyi de duumlşmektedir Sonuccedil olarak yuumlksek

oumlzsaygı duumlzeyine sahip kişilerin daha az utangaccedil oldukları soumlylenebilir

Utangaccedillığı etkileyen ve utangaccedillıkla ortaya ccedilıkan sonuccedillardan biri de

yalnızlıktır Bu konuda yapılan araştırma sonuccedilları yalnızlık ile utangaccedillık

arasında pozitif bir ilişki olduğu youmlnuumlndedir Bireylerin utangaccedillık duumlzeyleri

arttıkccedila yalnızlık duumlzeyleri de artmaktadır (Jackson Nagasaka ve

Gunderson 2002 Crozier2001) Utangaccedil bireyler utangaccedil olmayanlara goumlre

ccedilok daha fazla yalnızdır Diğer insanlarla kurulan iletişimi buumlyuumlk oranda

olumsuz etkileyen utangaccedillık iletişim sorunları yaşayan utangaccedil bireylerin

sonuccedilta yalnız kalmalarına yol accedilmaktadır (Cheek ve Buss 1981)

Yuumlksel (2003) oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin oumlnemli

yordayıcılarından birinin yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Goumlkccedile

(2002) lise oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre

yordadığı ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygıdan

sonra yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Jackson ve diğerleri (2002)

uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık ve yalnızlık duumlzeyleri arasındaki ilişkiyi

inceledikleri araştırmalarını 255 uumlniversite oumlğrencisi uumlzerinde yapmışlardır

Emine DURMUŞ 254

Araştırma sonucunda aşağıdaki sonuccedillar elde edilmiştir Utangaccedillık ve

yalnızlık arasında oumlnemli bir ilişki vardır Bu ilişki bireylerin kendini

sunması ve sosyal destek algılarını oumlnemli oumllccediluumlde etkilemektedir ccediluumlnkuuml

yalnızlık ve utangaccedillık birbirine benzeyen oumlzelliklerdir

Araştırma sonuccedilları yalnızlığın utangaccedillığın bir sonucu olduğunu

goumlstermektedir Utangaccedillar yalnız kaldıklarından dolayı utangaccedil değil

utangaccedil oldukları iccedilin yalnızdırlar Başkaları tarafından iletişime girmeye

goumlnuumllsuumlz olarak algılanan utangaccedillar zaman zaman yalnız

kalabilmektedirler Buna karşın aslında utangaccedillar ccedilevreleri tarafından

sevilen bireylerdir

Teknoloji Kullanımı ve Utangaccedillık

Teknolojinin yoğun kullanıldığı guumlnuumlmuumlzde utangaccedil ergenlerle ilgili bir

klişe bu ergenler kendilerini kişisel ilişkilerden geri ccedilekerler ve bilgisayar

oyunları gibi tek başına yapılan uğraşılarla meşgul olurlar Son yıllarda

internet utangaccedil insanların uzak bir mesafeyle etkileşmeleri yuumlzyuumlze

goumlruumlşme gereksinimi olmaksızın diğerleriyle iletişim kurabilmeleri iccedilin

fırsatlar sunmuştur Roberts Smith ve Pollock‟un (1999) ccedilalışmasından

ortaya ccedilıkan sonuca goumlre utangaccedil insanlar on-line etkileşim kurdukları

zaman daha az utangaccediltırlar

Bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili araştırma bulguları goumlsteriyor

ki utangaccedillıkta yaşanan rahatsızlıklar buumlyuumlk oranda azalmaktadır

Utangaccedillar sanal iletişimlerde red edilme ve eleştirilme olasılıkları olmadığı

iccedilin daha rahat davranırlar Bir katılımcının belirttiği gibi ldquoaccedilıkccedilası

bilgisayar uumlzerinde birinin guumlluumlnccedil duruma duumlşmek ve dalga geccedililmek

tehlikesi yok ve başkaları sizi goumlremez dolayısıyla gerccedilek bir reddedilme

tehlikesi yokrdquo (Leary ve Dobbins 1983)

Henderson ve Zimbardo (2005) genccedillerde teknoloji kullanımı ve

utangaccedillığı belirlemeye ccedilalıştıkları araştırmalarında utangaccedil bireylerin

utangaccedil olmayanlardan daha ccedilok teknolojiyi kullandıklarını bulmuşlardır Bu

ccedilalışmada araştırmacılar bilgisayar cep telefonu ve televizyon gibi

teknolojik araccedilların kullanımının utangaccedillarda daha yuumlksek oranda olduğunu

bulmuşlardır Araştırma cinsiyet değişkeni accedilısından farklılık goumlstermiştir

Buna goumlre kızlar erkeklerden daha yoğun bir biccedilimde internet

kullanmaktadırlar Araştırmada ldquogenccedillerin yalnız kaldıkları iccedilin mi internet

kullanmaya youmlneldikleri ya da internet kullandıkları iccedilin mi yalnız

kaldıklarırdquo youmlnuumlndeki soruya yanıt verebilecek bulgular elde edilmemesine

rağmen artan teknoloji kullanımının yalnızlığı da arttırdığı youmlnuumlnde bir

bulgu elde edilmiştir Buna goumlre internet cep telefonu televizyon gibi

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255

teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha

yoğun olduğu goumlruumllmektedir

Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin

teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla

ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi

zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)

arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve

sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl

tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)

Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da

bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye

heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında

yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler

tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)

Bunlar

Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler

Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır

Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim

tarzına sahiptir

Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler

Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler

Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler

Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler

Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar

Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir

Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler

Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar

Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar

Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar

Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden

dolayı katılmazlar

Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar

Emine DURMUŞ 256

Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim

duyarlar

Amaccedil

Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip

goumlstermediğini ortaya koymaktır

YOumlNTEM

Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır

Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı

uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim

Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden

oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır

Veri Toplama Araccedilları

Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde

orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness

Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu

kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan

verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil

uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve

ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten

alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık

oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu

ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır

Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları

Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)

tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır

Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde

edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını

saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak

hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa

katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan

guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257

alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık

oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir

Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları

Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından

yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla

temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil

faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde

toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi

kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo

(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi

grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları

hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık

oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu

arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)

tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve

kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon

katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1

faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)

Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine

bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk

değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı

goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini

accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini

accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve

tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip

olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek

faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir

Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı

tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama

formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır

Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo

ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo

istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden

frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler

ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile

karşılaştırılarak analiz edilmiştir

Emine DURMUŞ 258

Verilerin Analizi

Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden

oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık

puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir

Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır

Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar

ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma

ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye

değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama

utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları

yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık

puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri

arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır

Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik

oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır

BULGULAR

Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve

analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları

puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum

puanlara goumlre dağılımı verilmiştir

TABLO-2

Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması

Maksimum ve Minumum Puanları

N sd Min Max

Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90

Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık

oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan

en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin

aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259

Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin

oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı

184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir

Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından

ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir

Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında

oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı

bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin

57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum

erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan

accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı

farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar

(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek

utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre

yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin

oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin

651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların

oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir

duumlsuumlk o rta yuksek

900 850

800 750

700 650

600 550

500 450

400 350

300 250

200

50

40

30

20

10

0

Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500

Emine DURMUŞ 260

Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir

Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile

yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları

Tablo-3‟de verilmiştir

TABLO-3

Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Algılanan

Kişilik

Oumlzellikleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

Toplam

Utangaccedillık

Puanı

2

P

Ccedilekingen N 7 80 37

124

56 649 298

486 476 000

Sabırlı N 35 111 20 166

211 669 120 651 769 021

Utangaccedil N 2 62 36 100

20 620 360 392 6243 000

Yalnız N 1 31 17 49

20 633 347 192 2110 000

Alıngan N 15 68 22 105

143 648 210 412 384 046

Girişken N 41 87 8 136

301 640 59 533 4159 000

Konuşkan N 43 101 12 156

276 647 77 612 3699 000

Heyecanlı N 38 124 39 201

189 617 194 788 676 034

(plt05)

Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan

kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu

goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261

ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına

sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların

36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk

olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade

etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i

kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip

oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı

goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si

kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık

puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak

değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken

olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği

accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan

farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık

duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu

goumlruumllmektedir (plt05)

Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve

erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız

oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu

oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler

kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar

Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran

erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini

yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek

oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek

oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya

ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek

oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin

37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız

oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla

kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı

sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu

bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler

Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri

geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo

sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları

Tablo-4‟de verilmiştir

Emine DURMUŞ 262

TABLO-4

Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Katılma

istekleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

2 P

Evet N 39 99 36

574 596 857 1075 005

Hayır N 20 67 6

426 404 143 1212 002

( plt05)

Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba

katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075

p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin

utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup

ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda

bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek

oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin

grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir

SONUCcedil ve TARTIŞMA

Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik

oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna

karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki

insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck

1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu

oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil

olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız

olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi

utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak

algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre

daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek

almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir

Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan

bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini

kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda

yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma

becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma

sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil

olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263

becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha

yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri

eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik

fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık

oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil

olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları

onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya

youmlneltmektedir

Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen

utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının

etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman

toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın

kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir

deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında

anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan

oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak

algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili

yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı

araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak

algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken

bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı

araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin

başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh

sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların

buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu

araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan

oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme

fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada

sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş

grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma

(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli

programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir

Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini

değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya

sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak

algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik

oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan

arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler

accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma

istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık

Emine DURMUŞ 264

bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza

ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken

olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin

değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu

karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde

durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu

algıların birey uumlzerindeki etkileridir

Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece

başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal

gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş

ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun

ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde

yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler

geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve

sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli

kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu

olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal

beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma

programlarından yararlanılabilir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265

KAYNAKLAR

Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness

actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction

Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610

Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic

Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http

membersaolcom cybernettrshynesshtml

Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social

relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash

1544

Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls

psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul

Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality

traits Erlbaum Hillsdale NJ

Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28

(6) 34-46

Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins

Publisher Inc New York

Caspi A (1998) Personality development across the life course In

Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social

emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp

311ndash388

Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of

Personality and Social Psychology 41 330-339

Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR

Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social

Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University

Press

Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)

İstanbul Alfa Yayınevi

Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change

Routledge

Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek

and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume

38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956

Emine DURMUŞ 266

Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi

Sage Publications

DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik

danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi

(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml)

Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi

Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol

Publishing Group

Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative

Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal

of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p

Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF

(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of

General Psychiatry 50 pp 286ndash293

GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue

1 P 28

GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık

Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6

Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum

Yayınları

Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması

Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml Ankara

Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

2 (15) 17-22

Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin

Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara

Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental

Health San Diego Academic Press

Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in

High School Student Stanford University and the Shyness Institute

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267

Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to

Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and

Therapy 41 209-221

Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between

Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage

Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270

Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith

Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality

Social Psychology 51 pp 629ndash639

KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood

Shyness Science 240 s167-171

Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45

Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social

anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of

the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -

1016

Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship

Between Shyness Social Class and Personality Variables in

Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263

LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and

Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)

94-775

Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal

as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol

18 Issue 1 s 15

Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness

httpwwwcounseling center com (kasım-2005)

Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of

Personality (45) 596-611

RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)

Shyness development consolidation and change (pp 121-138)

Boston McGraw-Hill

Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and

sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company

Page 12: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Emine DURMUŞ 254

Araştırma sonucunda aşağıdaki sonuccedillar elde edilmiştir Utangaccedillık ve

yalnızlık arasında oumlnemli bir ilişki vardır Bu ilişki bireylerin kendini

sunması ve sosyal destek algılarını oumlnemli oumllccediluumlde etkilemektedir ccediluumlnkuuml

yalnızlık ve utangaccedillık birbirine benzeyen oumlzelliklerdir

Araştırma sonuccedilları yalnızlığın utangaccedillığın bir sonucu olduğunu

goumlstermektedir Utangaccedillar yalnız kaldıklarından dolayı utangaccedil değil

utangaccedil oldukları iccedilin yalnızdırlar Başkaları tarafından iletişime girmeye

goumlnuumllsuumlz olarak algılanan utangaccedillar zaman zaman yalnız

kalabilmektedirler Buna karşın aslında utangaccedillar ccedilevreleri tarafından

sevilen bireylerdir

Teknoloji Kullanımı ve Utangaccedillık

Teknolojinin yoğun kullanıldığı guumlnuumlmuumlzde utangaccedil ergenlerle ilgili bir

klişe bu ergenler kendilerini kişisel ilişkilerden geri ccedilekerler ve bilgisayar

oyunları gibi tek başına yapılan uğraşılarla meşgul olurlar Son yıllarda

internet utangaccedil insanların uzak bir mesafeyle etkileşmeleri yuumlzyuumlze

goumlruumlşme gereksinimi olmaksızın diğerleriyle iletişim kurabilmeleri iccedilin

fırsatlar sunmuştur Roberts Smith ve Pollock‟un (1999) ccedilalışmasından

ortaya ccedilıkan sonuca goumlre utangaccedil insanlar on-line etkileşim kurdukları

zaman daha az utangaccediltırlar

Bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili araştırma bulguları goumlsteriyor

ki utangaccedillıkta yaşanan rahatsızlıklar buumlyuumlk oranda azalmaktadır

Utangaccedillar sanal iletişimlerde red edilme ve eleştirilme olasılıkları olmadığı

iccedilin daha rahat davranırlar Bir katılımcının belirttiği gibi ldquoaccedilıkccedilası

bilgisayar uumlzerinde birinin guumlluumlnccedil duruma duumlşmek ve dalga geccedililmek

tehlikesi yok ve başkaları sizi goumlremez dolayısıyla gerccedilek bir reddedilme

tehlikesi yokrdquo (Leary ve Dobbins 1983)

Henderson ve Zimbardo (2005) genccedillerde teknoloji kullanımı ve

utangaccedillığı belirlemeye ccedilalıştıkları araştırmalarında utangaccedil bireylerin

utangaccedil olmayanlardan daha ccedilok teknolojiyi kullandıklarını bulmuşlardır Bu

ccedilalışmada araştırmacılar bilgisayar cep telefonu ve televizyon gibi

teknolojik araccedilların kullanımının utangaccedillarda daha yuumlksek oranda olduğunu

bulmuşlardır Araştırma cinsiyet değişkeni accedilısından farklılık goumlstermiştir

Buna goumlre kızlar erkeklerden daha yoğun bir biccedilimde internet

kullanmaktadırlar Araştırmada ldquogenccedillerin yalnız kaldıkları iccedilin mi internet

kullanmaya youmlneldikleri ya da internet kullandıkları iccedilin mi yalnız

kaldıklarırdquo youmlnuumlndeki soruya yanıt verebilecek bulgular elde edilmemesine

rağmen artan teknoloji kullanımının yalnızlığı da arttırdığı youmlnuumlnde bir

bulgu elde edilmiştir Buna goumlre internet cep telefonu televizyon gibi

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255

teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha

yoğun olduğu goumlruumllmektedir

Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin

teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla

ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi

zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)

arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve

sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl

tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)

Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da

bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye

heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında

yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler

tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)

Bunlar

Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler

Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır

Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim

tarzına sahiptir

Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler

Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler

Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler

Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler

Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar

Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir

Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler

Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar

Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar

Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar

Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden

dolayı katılmazlar

Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar

Emine DURMUŞ 256

Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim

duyarlar

Amaccedil

Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip

goumlstermediğini ortaya koymaktır

YOumlNTEM

Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır

Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı

uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim

Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden

oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır

Veri Toplama Araccedilları

Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde

orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness

Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu

kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan

verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil

uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve

ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten

alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık

oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu

ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır

Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları

Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)

tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır

Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde

edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını

saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak

hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa

katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan

guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257

alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık

oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir

Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları

Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından

yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla

temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil

faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde

toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi

kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo

(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi

grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları

hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık

oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu

arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)

tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve

kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon

katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1

faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)

Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine

bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk

değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı

goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini

accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini

accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve

tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip

olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek

faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir

Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı

tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama

formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır

Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo

ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo

istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden

frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler

ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile

karşılaştırılarak analiz edilmiştir

Emine DURMUŞ 258

Verilerin Analizi

Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden

oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık

puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir

Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır

Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar

ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma

ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye

değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama

utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları

yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık

puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri

arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır

Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik

oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır

BULGULAR

Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve

analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları

puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum

puanlara goumlre dağılımı verilmiştir

TABLO-2

Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması

Maksimum ve Minumum Puanları

N sd Min Max

Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90

Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık

oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan

en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin

aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259

Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin

oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı

184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir

Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından

ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir

Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında

oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı

bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin

57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum

erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan

accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı

farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar

(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek

utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre

yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin

oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin

651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların

oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir

duumlsuumlk o rta yuksek

900 850

800 750

700 650

600 550

500 450

400 350

300 250

200

50

40

30

20

10

0

Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500

Emine DURMUŞ 260

Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir

Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile

yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları

Tablo-3‟de verilmiştir

TABLO-3

Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Algılanan

Kişilik

Oumlzellikleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

Toplam

Utangaccedillık

Puanı

2

P

Ccedilekingen N 7 80 37

124

56 649 298

486 476 000

Sabırlı N 35 111 20 166

211 669 120 651 769 021

Utangaccedil N 2 62 36 100

20 620 360 392 6243 000

Yalnız N 1 31 17 49

20 633 347 192 2110 000

Alıngan N 15 68 22 105

143 648 210 412 384 046

Girişken N 41 87 8 136

301 640 59 533 4159 000

Konuşkan N 43 101 12 156

276 647 77 612 3699 000

Heyecanlı N 38 124 39 201

189 617 194 788 676 034

(plt05)

Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan

kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu

goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261

ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına

sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların

36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk

olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade

etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i

kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip

oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı

goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si

kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık

puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak

değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken

olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği

accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan

farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık

duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu

goumlruumllmektedir (plt05)

Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve

erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız

oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu

oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler

kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar

Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran

erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini

yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek

oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek

oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya

ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek

oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin

37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız

oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla

kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı

sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu

bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler

Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri

geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo

sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları

Tablo-4‟de verilmiştir

Emine DURMUŞ 262

TABLO-4

Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Katılma

istekleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

2 P

Evet N 39 99 36

574 596 857 1075 005

Hayır N 20 67 6

426 404 143 1212 002

( plt05)

Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba

katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075

p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin

utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup

ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda

bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek

oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin

grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir

SONUCcedil ve TARTIŞMA

Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik

oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna

karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki

insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck

1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu

oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil

olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız

olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi

utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak

algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre

daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek

almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir

Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan

bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini

kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda

yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma

becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma

sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil

olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263

becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha

yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri

eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik

fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık

oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil

olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları

onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya

youmlneltmektedir

Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen

utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının

etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman

toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın

kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir

deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında

anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan

oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak

algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili

yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı

araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak

algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken

bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı

araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin

başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh

sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların

buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu

araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan

oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme

fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada

sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş

grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma

(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli

programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir

Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini

değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya

sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak

algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik

oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan

arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler

accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma

istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık

Emine DURMUŞ 264

bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza

ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken

olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin

değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu

karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde

durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu

algıların birey uumlzerindeki etkileridir

Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece

başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal

gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş

ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun

ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde

yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler

geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve

sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli

kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu

olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal

beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma

programlarından yararlanılabilir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265

KAYNAKLAR

Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness

actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction

Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610

Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic

Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http

membersaolcom cybernettrshynesshtml

Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social

relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash

1544

Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls

psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul

Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality

traits Erlbaum Hillsdale NJ

Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28

(6) 34-46

Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins

Publisher Inc New York

Caspi A (1998) Personality development across the life course In

Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social

emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp

311ndash388

Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of

Personality and Social Psychology 41 330-339

Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR

Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social

Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University

Press

Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)

İstanbul Alfa Yayınevi

Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change

Routledge

Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek

and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume

38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956

Emine DURMUŞ 266

Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi

Sage Publications

DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik

danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi

(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml)

Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi

Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol

Publishing Group

Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative

Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal

of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p

Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF

(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of

General Psychiatry 50 pp 286ndash293

GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue

1 P 28

GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık

Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6

Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum

Yayınları

Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması

Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml Ankara

Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

2 (15) 17-22

Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin

Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara

Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental

Health San Diego Academic Press

Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in

High School Student Stanford University and the Shyness Institute

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267

Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to

Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and

Therapy 41 209-221

Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between

Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage

Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270

Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith

Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality

Social Psychology 51 pp 629ndash639

KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood

Shyness Science 240 s167-171

Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45

Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social

anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of

the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -

1016

Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship

Between Shyness Social Class and Personality Variables in

Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263

LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and

Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)

94-775

Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal

as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol

18 Issue 1 s 15

Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness

httpwwwcounseling center com (kasım-2005)

Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of

Personality (45) 596-611

RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)

Shyness development consolidation and change (pp 121-138)

Boston McGraw-Hill

Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and

sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company

Page 13: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255

teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha

yoğun olduğu goumlruumllmektedir

Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin

teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla

ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi

zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)

arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve

sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl

tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)

Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da

bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye

heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında

yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler

tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)

Bunlar

Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler

Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır

Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim

tarzına sahiptir

Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler

Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler

Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler

Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler

Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar

Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir

Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler

Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar

Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar

Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar

Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden

dolayı katılmazlar

Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar

Emine DURMUŞ 256

Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim

duyarlar

Amaccedil

Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip

goumlstermediğini ortaya koymaktır

YOumlNTEM

Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır

Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı

uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim

Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden

oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır

Veri Toplama Araccedilları

Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde

orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness

Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu

kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan

verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil

uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve

ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten

alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık

oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu

ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır

Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları

Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)

tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır

Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde

edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını

saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak

hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa

katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan

guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257

alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık

oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir

Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları

Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından

yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla

temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil

faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde

toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi

kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo

(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi

grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları

hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık

oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu

arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)

tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve

kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon

katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1

faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)

Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine

bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk

değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı

goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini

accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini

accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve

tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip

olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek

faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir

Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı

tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama

formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır

Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo

ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo

istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden

frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler

ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile

karşılaştırılarak analiz edilmiştir

Emine DURMUŞ 258

Verilerin Analizi

Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden

oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık

puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir

Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır

Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar

ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma

ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye

değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama

utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları

yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık

puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri

arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır

Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik

oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır

BULGULAR

Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve

analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları

puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum

puanlara goumlre dağılımı verilmiştir

TABLO-2

Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması

Maksimum ve Minumum Puanları

N sd Min Max

Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90

Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık

oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan

en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin

aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259

Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin

oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı

184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir

Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından

ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir

Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında

oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı

bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin

57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum

erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan

accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı

farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar

(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek

utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre

yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin

oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin

651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların

oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir

duumlsuumlk o rta yuksek

900 850

800 750

700 650

600 550

500 450

400 350

300 250

200

50

40

30

20

10

0

Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500

Emine DURMUŞ 260

Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir

Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile

yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları

Tablo-3‟de verilmiştir

TABLO-3

Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Algılanan

Kişilik

Oumlzellikleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

Toplam

Utangaccedillık

Puanı

2

P

Ccedilekingen N 7 80 37

124

56 649 298

486 476 000

Sabırlı N 35 111 20 166

211 669 120 651 769 021

Utangaccedil N 2 62 36 100

20 620 360 392 6243 000

Yalnız N 1 31 17 49

20 633 347 192 2110 000

Alıngan N 15 68 22 105

143 648 210 412 384 046

Girişken N 41 87 8 136

301 640 59 533 4159 000

Konuşkan N 43 101 12 156

276 647 77 612 3699 000

Heyecanlı N 38 124 39 201

189 617 194 788 676 034

(plt05)

Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan

kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu

goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261

ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına

sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların

36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk

olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade

etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i

kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip

oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı

goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si

kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık

puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak

değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken

olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği

accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan

farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık

duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu

goumlruumllmektedir (plt05)

Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve

erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız

oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu

oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler

kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar

Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran

erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini

yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek

oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek

oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya

ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek

oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin

37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız

oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla

kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı

sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu

bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler

Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri

geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo

sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları

Tablo-4‟de verilmiştir

Emine DURMUŞ 262

TABLO-4

Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Katılma

istekleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

2 P

Evet N 39 99 36

574 596 857 1075 005

Hayır N 20 67 6

426 404 143 1212 002

( plt05)

Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba

katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075

p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin

utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup

ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda

bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek

oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin

grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir

SONUCcedil ve TARTIŞMA

Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik

oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna

karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki

insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck

1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu

oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil

olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız

olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi

utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak

algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre

daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek

almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir

Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan

bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini

kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda

yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma

becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma

sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil

olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263

becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha

yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri

eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik

fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık

oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil

olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları

onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya

youmlneltmektedir

Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen

utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının

etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman

toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın

kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir

deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında

anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan

oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak

algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili

yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı

araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak

algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken

bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı

araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin

başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh

sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların

buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu

araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan

oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme

fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada

sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş

grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma

(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli

programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir

Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini

değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya

sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak

algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik

oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan

arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler

accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma

istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık

Emine DURMUŞ 264

bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza

ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken

olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin

değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu

karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde

durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu

algıların birey uumlzerindeki etkileridir

Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece

başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal

gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş

ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun

ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde

yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler

geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve

sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli

kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu

olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal

beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma

programlarından yararlanılabilir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265

KAYNAKLAR

Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness

actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction

Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610

Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic

Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http

membersaolcom cybernettrshynesshtml

Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social

relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash

1544

Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls

psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul

Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality

traits Erlbaum Hillsdale NJ

Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28

(6) 34-46

Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins

Publisher Inc New York

Caspi A (1998) Personality development across the life course In

Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social

emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp

311ndash388

Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of

Personality and Social Psychology 41 330-339

Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR

Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social

Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University

Press

Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)

İstanbul Alfa Yayınevi

Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change

Routledge

Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek

and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume

38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956

Emine DURMUŞ 266

Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi

Sage Publications

DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik

danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi

(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml)

Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi

Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol

Publishing Group

Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative

Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal

of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p

Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF

(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of

General Psychiatry 50 pp 286ndash293

GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue

1 P 28

GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık

Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6

Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum

Yayınları

Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması

Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml Ankara

Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

2 (15) 17-22

Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin

Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara

Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental

Health San Diego Academic Press

Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in

High School Student Stanford University and the Shyness Institute

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267

Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to

Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and

Therapy 41 209-221

Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between

Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage

Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270

Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith

Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality

Social Psychology 51 pp 629ndash639

KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood

Shyness Science 240 s167-171

Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45

Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social

anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of

the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -

1016

Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship

Between Shyness Social Class and Personality Variables in

Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263

LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and

Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)

94-775

Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal

as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol

18 Issue 1 s 15

Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness

httpwwwcounseling center com (kasım-2005)

Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of

Personality (45) 596-611

RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)

Shyness development consolidation and change (pp 121-138)

Boston McGraw-Hill

Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and

sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company

Page 14: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Emine DURMUŞ 256

Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim

duyarlar

Amaccedil

Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip

goumlstermediğini ortaya koymaktır

YOumlNTEM

Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile

algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini

belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır

Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı

uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim

Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden

oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır

Veri Toplama Araccedilları

Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde

orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness

Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu

kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan

verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil

uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve

ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten

alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık

oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu

ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır

Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları

Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)

tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır

Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde

edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını

saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak

hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa

katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan

guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257

alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık

oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir

Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları

Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından

yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla

temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil

faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde

toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi

kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo

(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi

grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları

hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık

oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu

arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)

tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve

kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon

katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1

faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)

Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine

bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk

değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı

goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini

accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini

accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve

tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip

olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek

faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir

Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı

tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama

formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır

Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo

ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo

istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden

frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler

ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile

karşılaştırılarak analiz edilmiştir

Emine DURMUŞ 258

Verilerin Analizi

Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden

oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık

puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir

Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır

Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar

ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma

ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye

değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama

utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları

yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık

puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri

arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır

Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik

oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır

BULGULAR

Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve

analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları

puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum

puanlara goumlre dağılımı verilmiştir

TABLO-2

Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması

Maksimum ve Minumum Puanları

N sd Min Max

Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90

Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık

oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan

en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin

aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259

Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin

oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı

184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir

Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından

ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir

Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında

oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı

bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin

57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum

erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan

accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı

farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar

(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek

utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre

yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin

oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin

651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların

oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir

duumlsuumlk o rta yuksek

900 850

800 750

700 650

600 550

500 450

400 350

300 250

200

50

40

30

20

10

0

Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500

Emine DURMUŞ 260

Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir

Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile

yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları

Tablo-3‟de verilmiştir

TABLO-3

Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Algılanan

Kişilik

Oumlzellikleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

Toplam

Utangaccedillık

Puanı

2

P

Ccedilekingen N 7 80 37

124

56 649 298

486 476 000

Sabırlı N 35 111 20 166

211 669 120 651 769 021

Utangaccedil N 2 62 36 100

20 620 360 392 6243 000

Yalnız N 1 31 17 49

20 633 347 192 2110 000

Alıngan N 15 68 22 105

143 648 210 412 384 046

Girişken N 41 87 8 136

301 640 59 533 4159 000

Konuşkan N 43 101 12 156

276 647 77 612 3699 000

Heyecanlı N 38 124 39 201

189 617 194 788 676 034

(plt05)

Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan

kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu

goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261

ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına

sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların

36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk

olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade

etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i

kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip

oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı

goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si

kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık

puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak

değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken

olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği

accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan

farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık

duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu

goumlruumllmektedir (plt05)

Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve

erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız

oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu

oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler

kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar

Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran

erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini

yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek

oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek

oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya

ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek

oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin

37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız

oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla

kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı

sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu

bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler

Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri

geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo

sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları

Tablo-4‟de verilmiştir

Emine DURMUŞ 262

TABLO-4

Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Katılma

istekleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

2 P

Evet N 39 99 36

574 596 857 1075 005

Hayır N 20 67 6

426 404 143 1212 002

( plt05)

Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba

katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075

p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin

utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup

ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda

bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek

oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin

grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir

SONUCcedil ve TARTIŞMA

Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik

oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna

karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki

insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck

1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu

oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil

olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız

olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi

utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak

algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre

daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek

almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir

Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan

bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini

kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda

yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma

becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma

sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil

olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263

becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha

yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri

eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik

fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık

oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil

olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları

onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya

youmlneltmektedir

Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen

utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının

etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman

toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın

kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir

deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında

anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan

oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak

algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili

yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı

araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak

algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken

bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı

araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin

başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh

sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların

buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu

araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan

oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme

fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada

sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş

grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma

(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli

programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir

Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini

değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya

sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak

algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik

oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan

arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler

accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma

istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık

Emine DURMUŞ 264

bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza

ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken

olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin

değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu

karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde

durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu

algıların birey uumlzerindeki etkileridir

Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece

başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal

gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş

ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun

ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde

yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler

geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve

sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli

kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu

olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal

beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma

programlarından yararlanılabilir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265

KAYNAKLAR

Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness

actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction

Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610

Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic

Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http

membersaolcom cybernettrshynesshtml

Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social

relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash

1544

Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls

psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul

Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality

traits Erlbaum Hillsdale NJ

Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28

(6) 34-46

Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins

Publisher Inc New York

Caspi A (1998) Personality development across the life course In

Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social

emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp

311ndash388

Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of

Personality and Social Psychology 41 330-339

Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR

Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social

Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University

Press

Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)

İstanbul Alfa Yayınevi

Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change

Routledge

Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek

and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume

38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956

Emine DURMUŞ 266

Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi

Sage Publications

DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik

danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi

(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml)

Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi

Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol

Publishing Group

Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative

Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal

of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p

Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF

(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of

General Psychiatry 50 pp 286ndash293

GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue

1 P 28

GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık

Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6

Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum

Yayınları

Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması

Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml Ankara

Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

2 (15) 17-22

Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin

Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara

Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental

Health San Diego Academic Press

Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in

High School Student Stanford University and the Shyness Institute

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267

Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to

Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and

Therapy 41 209-221

Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between

Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage

Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270

Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith

Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality

Social Psychology 51 pp 629ndash639

KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood

Shyness Science 240 s167-171

Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45

Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social

anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of

the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -

1016

Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship

Between Shyness Social Class and Personality Variables in

Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263

LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and

Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)

94-775

Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal

as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol

18 Issue 1 s 15

Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness

httpwwwcounseling center com (kasım-2005)

Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of

Personality (45) 596-611

RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)

Shyness development consolidation and change (pp 121-138)

Boston McGraw-Hill

Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and

sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company

Page 15: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257

alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık

oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir

Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları

Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından

yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla

temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil

faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde

toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi

kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo

(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi

grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları

hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık

oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu

arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)

tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma

boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve

kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon

katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1

faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)

Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine

bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk

değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı

goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini

accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini

accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve

tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip

olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek

faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir

Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı

tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama

formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır

Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo

ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo

istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden

frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler

ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile

karşılaştırılarak analiz edilmiştir

Emine DURMUŞ 258

Verilerin Analizi

Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden

oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık

puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir

Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır

Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar

ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma

ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye

değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama

utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları

yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık

puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri

arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır

Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik

oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır

BULGULAR

Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve

analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları

puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum

puanlara goumlre dağılımı verilmiştir

TABLO-2

Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması

Maksimum ve Minumum Puanları

N sd Min Max

Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90

Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık

oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan

en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin

aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259

Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin

oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı

184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir

Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından

ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir

Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında

oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı

bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin

57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum

erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan

accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı

farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar

(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek

utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre

yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin

oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin

651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların

oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir

duumlsuumlk o rta yuksek

900 850

800 750

700 650

600 550

500 450

400 350

300 250

200

50

40

30

20

10

0

Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500

Emine DURMUŞ 260

Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir

Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile

yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları

Tablo-3‟de verilmiştir

TABLO-3

Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Algılanan

Kişilik

Oumlzellikleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

Toplam

Utangaccedillık

Puanı

2

P

Ccedilekingen N 7 80 37

124

56 649 298

486 476 000

Sabırlı N 35 111 20 166

211 669 120 651 769 021

Utangaccedil N 2 62 36 100

20 620 360 392 6243 000

Yalnız N 1 31 17 49

20 633 347 192 2110 000

Alıngan N 15 68 22 105

143 648 210 412 384 046

Girişken N 41 87 8 136

301 640 59 533 4159 000

Konuşkan N 43 101 12 156

276 647 77 612 3699 000

Heyecanlı N 38 124 39 201

189 617 194 788 676 034

(plt05)

Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan

kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu

goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261

ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına

sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların

36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk

olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade

etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i

kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip

oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı

goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si

kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık

puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak

değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken

olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği

accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan

farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık

duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu

goumlruumllmektedir (plt05)

Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve

erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız

oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu

oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler

kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar

Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran

erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini

yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek

oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek

oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya

ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek

oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin

37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız

oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla

kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı

sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu

bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler

Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri

geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo

sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları

Tablo-4‟de verilmiştir

Emine DURMUŞ 262

TABLO-4

Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Katılma

istekleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

2 P

Evet N 39 99 36

574 596 857 1075 005

Hayır N 20 67 6

426 404 143 1212 002

( plt05)

Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba

katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075

p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin

utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup

ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda

bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek

oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin

grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir

SONUCcedil ve TARTIŞMA

Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik

oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna

karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki

insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck

1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu

oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil

olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız

olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi

utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak

algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre

daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek

almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir

Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan

bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini

kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda

yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma

becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma

sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil

olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263

becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha

yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri

eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik

fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık

oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil

olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları

onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya

youmlneltmektedir

Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen

utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının

etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman

toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın

kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir

deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında

anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan

oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak

algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili

yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı

araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak

algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken

bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı

araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin

başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh

sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların

buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu

araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan

oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme

fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada

sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş

grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma

(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli

programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir

Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini

değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya

sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak

algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik

oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan

arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler

accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma

istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık

Emine DURMUŞ 264

bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza

ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken

olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin

değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu

karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde

durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu

algıların birey uumlzerindeki etkileridir

Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece

başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal

gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş

ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun

ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde

yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler

geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve

sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli

kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu

olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal

beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma

programlarından yararlanılabilir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265

KAYNAKLAR

Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness

actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction

Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610

Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic

Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http

membersaolcom cybernettrshynesshtml

Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social

relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash

1544

Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls

psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul

Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality

traits Erlbaum Hillsdale NJ

Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28

(6) 34-46

Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins

Publisher Inc New York

Caspi A (1998) Personality development across the life course In

Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social

emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp

311ndash388

Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of

Personality and Social Psychology 41 330-339

Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR

Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social

Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University

Press

Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)

İstanbul Alfa Yayınevi

Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change

Routledge

Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek

and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume

38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956

Emine DURMUŞ 266

Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi

Sage Publications

DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik

danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi

(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml)

Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi

Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol

Publishing Group

Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative

Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal

of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p

Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF

(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of

General Psychiatry 50 pp 286ndash293

GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue

1 P 28

GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık

Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6

Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum

Yayınları

Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması

Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml Ankara

Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

2 (15) 17-22

Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin

Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara

Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental

Health San Diego Academic Press

Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in

High School Student Stanford University and the Shyness Institute

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267

Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to

Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and

Therapy 41 209-221

Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between

Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage

Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270

Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith

Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality

Social Psychology 51 pp 629ndash639

KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood

Shyness Science 240 s167-171

Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45

Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social

anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of

the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -

1016

Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship

Between Shyness Social Class and Personality Variables in

Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263

LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and

Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)

94-775

Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal

as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol

18 Issue 1 s 15

Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness

httpwwwcounseling center com (kasım-2005)

Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of

Personality (45) 596-611

RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)

Shyness development consolidation and change (pp 121-138)

Boston McGraw-Hill

Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and

sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company

Page 16: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Emine DURMUŞ 258

Verilerin Analizi

Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden

oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık

puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir

Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır

Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar

ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma

ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye

değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama

utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları

yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık

puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri

arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır

Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik

oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır

BULGULAR

Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve

analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları

puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum

puanlara goumlre dağılımı verilmiştir

TABLO-2

Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması

Maksimum ve Minumum Puanları

N sd Min Max

Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90

Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık

oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan

en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin

aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259

Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin

oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı

184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir

Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından

ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir

Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında

oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı

bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin

57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum

erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan

accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı

farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar

(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek

utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre

yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin

oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin

651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların

oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir

duumlsuumlk o rta yuksek

900 850

800 750

700 650

600 550

500 450

400 350

300 250

200

50

40

30

20

10

0

Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500

Emine DURMUŞ 260

Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir

Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile

yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları

Tablo-3‟de verilmiştir

TABLO-3

Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Algılanan

Kişilik

Oumlzellikleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

Toplam

Utangaccedillık

Puanı

2

P

Ccedilekingen N 7 80 37

124

56 649 298

486 476 000

Sabırlı N 35 111 20 166

211 669 120 651 769 021

Utangaccedil N 2 62 36 100

20 620 360 392 6243 000

Yalnız N 1 31 17 49

20 633 347 192 2110 000

Alıngan N 15 68 22 105

143 648 210 412 384 046

Girişken N 41 87 8 136

301 640 59 533 4159 000

Konuşkan N 43 101 12 156

276 647 77 612 3699 000

Heyecanlı N 38 124 39 201

189 617 194 788 676 034

(plt05)

Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan

kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu

goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261

ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına

sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların

36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk

olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade

etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i

kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip

oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı

goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si

kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık

puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak

değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken

olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği

accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan

farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık

duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu

goumlruumllmektedir (plt05)

Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve

erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız

oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu

oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler

kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar

Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran

erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini

yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek

oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek

oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya

ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek

oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin

37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız

oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla

kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı

sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu

bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler

Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri

geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo

sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları

Tablo-4‟de verilmiştir

Emine DURMUŞ 262

TABLO-4

Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Katılma

istekleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

2 P

Evet N 39 99 36

574 596 857 1075 005

Hayır N 20 67 6

426 404 143 1212 002

( plt05)

Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba

katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075

p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin

utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup

ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda

bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek

oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin

grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir

SONUCcedil ve TARTIŞMA

Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik

oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna

karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki

insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck

1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu

oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil

olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız

olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi

utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak

algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre

daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek

almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir

Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan

bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini

kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda

yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma

becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma

sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil

olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263

becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha

yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri

eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik

fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık

oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil

olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları

onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya

youmlneltmektedir

Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen

utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının

etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman

toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın

kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir

deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında

anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan

oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak

algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili

yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı

araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak

algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken

bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı

araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin

başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh

sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların

buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu

araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan

oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme

fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada

sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş

grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma

(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli

programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir

Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini

değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya

sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak

algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik

oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan

arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler

accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma

istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık

Emine DURMUŞ 264

bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza

ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken

olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin

değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu

karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde

durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu

algıların birey uumlzerindeki etkileridir

Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece

başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal

gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş

ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun

ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde

yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler

geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve

sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli

kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu

olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal

beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma

programlarından yararlanılabilir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265

KAYNAKLAR

Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness

actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction

Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610

Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic

Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http

membersaolcom cybernettrshynesshtml

Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social

relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash

1544

Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls

psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul

Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality

traits Erlbaum Hillsdale NJ

Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28

(6) 34-46

Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins

Publisher Inc New York

Caspi A (1998) Personality development across the life course In

Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social

emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp

311ndash388

Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of

Personality and Social Psychology 41 330-339

Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR

Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social

Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University

Press

Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)

İstanbul Alfa Yayınevi

Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change

Routledge

Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek

and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume

38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956

Emine DURMUŞ 266

Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi

Sage Publications

DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik

danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi

(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml)

Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi

Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol

Publishing Group

Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative

Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal

of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p

Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF

(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of

General Psychiatry 50 pp 286ndash293

GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue

1 P 28

GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık

Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6

Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum

Yayınları

Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması

Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml Ankara

Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

2 (15) 17-22

Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin

Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara

Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental

Health San Diego Academic Press

Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in

High School Student Stanford University and the Shyness Institute

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267

Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to

Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and

Therapy 41 209-221

Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between

Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage

Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270

Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith

Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality

Social Psychology 51 pp 629ndash639

KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood

Shyness Science 240 s167-171

Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45

Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social

anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of

the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -

1016

Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship

Between Shyness Social Class and Personality Variables in

Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263

LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and

Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)

94-775

Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal

as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol

18 Issue 1 s 15

Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness

httpwwwcounseling center com (kasım-2005)

Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of

Personality (45) 596-611

RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)

Shyness development consolidation and change (pp 121-138)

Boston McGraw-Hill

Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and

sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company

Page 17: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259

Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin

oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı

184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir

Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından

ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir

Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında

oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı

bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin

57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum

erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan

accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı

farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar

(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek

utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre

yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin

oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan

oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin

651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların

oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir

duumlsuumlk o rta yuksek

900 850

800 750

700 650

600 550

500 450

400 350

300 250

200

50

40

30

20

10

0

Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500

Emine DURMUŞ 260

Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir

Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile

yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları

Tablo-3‟de verilmiştir

TABLO-3

Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Algılanan

Kişilik

Oumlzellikleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

Toplam

Utangaccedillık

Puanı

2

P

Ccedilekingen N 7 80 37

124

56 649 298

486 476 000

Sabırlı N 35 111 20 166

211 669 120 651 769 021

Utangaccedil N 2 62 36 100

20 620 360 392 6243 000

Yalnız N 1 31 17 49

20 633 347 192 2110 000

Alıngan N 15 68 22 105

143 648 210 412 384 046

Girişken N 41 87 8 136

301 640 59 533 4159 000

Konuşkan N 43 101 12 156

276 647 77 612 3699 000

Heyecanlı N 38 124 39 201

189 617 194 788 676 034

(plt05)

Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan

kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu

goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261

ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına

sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların

36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk

olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade

etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i

kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip

oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı

goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si

kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık

puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak

değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken

olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği

accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan

farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık

duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu

goumlruumllmektedir (plt05)

Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve

erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız

oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu

oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler

kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar

Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran

erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini

yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek

oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek

oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya

ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek

oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin

37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız

oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla

kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı

sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu

bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler

Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri

geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo

sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları

Tablo-4‟de verilmiştir

Emine DURMUŞ 262

TABLO-4

Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Katılma

istekleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

2 P

Evet N 39 99 36

574 596 857 1075 005

Hayır N 20 67 6

426 404 143 1212 002

( plt05)

Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba

katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075

p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin

utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup

ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda

bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek

oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin

grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir

SONUCcedil ve TARTIŞMA

Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik

oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna

karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki

insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck

1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu

oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil

olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız

olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi

utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak

algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre

daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek

almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir

Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan

bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini

kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda

yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma

becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma

sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil

olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263

becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha

yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri

eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik

fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık

oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil

olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları

onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya

youmlneltmektedir

Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen

utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının

etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman

toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın

kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir

deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında

anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan

oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak

algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili

yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı

araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak

algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken

bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı

araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin

başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh

sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların

buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu

araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan

oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme

fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada

sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş

grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma

(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli

programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir

Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini

değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya

sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak

algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik

oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan

arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler

accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma

istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık

Emine DURMUŞ 264

bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza

ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken

olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin

değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu

karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde

durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu

algıların birey uumlzerindeki etkileridir

Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece

başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal

gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş

ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun

ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde

yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler

geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve

sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli

kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu

olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal

beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma

programlarından yararlanılabilir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265

KAYNAKLAR

Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness

actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction

Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610

Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic

Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http

membersaolcom cybernettrshynesshtml

Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social

relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash

1544

Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls

psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul

Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality

traits Erlbaum Hillsdale NJ

Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28

(6) 34-46

Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins

Publisher Inc New York

Caspi A (1998) Personality development across the life course In

Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social

emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp

311ndash388

Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of

Personality and Social Psychology 41 330-339

Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR

Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social

Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University

Press

Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)

İstanbul Alfa Yayınevi

Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change

Routledge

Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek

and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume

38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956

Emine DURMUŞ 266

Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi

Sage Publications

DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik

danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi

(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml)

Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi

Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol

Publishing Group

Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative

Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal

of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p

Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF

(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of

General Psychiatry 50 pp 286ndash293

GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue

1 P 28

GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık

Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6

Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum

Yayınları

Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması

Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml Ankara

Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

2 (15) 17-22

Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin

Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara

Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental

Health San Diego Academic Press

Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in

High School Student Stanford University and the Shyness Institute

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267

Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to

Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and

Therapy 41 209-221

Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between

Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage

Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270

Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith

Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality

Social Psychology 51 pp 629ndash639

KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood

Shyness Science 240 s167-171

Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45

Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social

anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of

the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -

1016

Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship

Between Shyness Social Class and Personality Variables in

Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263

LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and

Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)

94-775

Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal

as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol

18 Issue 1 s 15

Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness

httpwwwcounseling center com (kasım-2005)

Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of

Personality (45) 596-611

RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)

Shyness development consolidation and change (pp 121-138)

Boston McGraw-Hill

Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and

sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company

Page 18: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Emine DURMUŞ 260

Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek

utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir

Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile

yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları

Tablo-3‟de verilmiştir

TABLO-3

Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Algılanan

Kişilik

Oumlzellikleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

Toplam

Utangaccedillık

Puanı

2

P

Ccedilekingen N 7 80 37

124

56 649 298

486 476 000

Sabırlı N 35 111 20 166

211 669 120 651 769 021

Utangaccedil N 2 62 36 100

20 620 360 392 6243 000

Yalnız N 1 31 17 49

20 633 347 192 2110 000

Alıngan N 15 68 22 105

143 648 210 412 384 046

Girişken N 41 87 8 136

301 640 59 533 4159 000

Konuşkan N 43 101 12 156

276 647 77 612 3699 000

Heyecanlı N 38 124 39 201

189 617 194 788 676 034

(plt05)

Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan

kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu

goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261

ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına

sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların

36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk

olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade

etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i

kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip

oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı

goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si

kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık

puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak

değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken

olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği

accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan

farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık

duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu

goumlruumllmektedir (plt05)

Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve

erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız

oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu

oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler

kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar

Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran

erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini

yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek

oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek

oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya

ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek

oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin

37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız

oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla

kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı

sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu

bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler

Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri

geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo

sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları

Tablo-4‟de verilmiştir

Emine DURMUŞ 262

TABLO-4

Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Katılma

istekleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

2 P

Evet N 39 99 36

574 596 857 1075 005

Hayır N 20 67 6

426 404 143 1212 002

( plt05)

Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba

katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075

p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin

utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup

ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda

bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek

oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin

grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir

SONUCcedil ve TARTIŞMA

Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik

oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna

karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki

insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck

1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu

oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil

olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız

olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi

utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak

algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre

daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek

almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir

Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan

bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini

kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda

yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma

becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma

sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil

olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263

becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha

yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri

eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik

fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık

oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil

olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları

onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya

youmlneltmektedir

Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen

utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının

etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman

toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın

kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir

deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında

anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan

oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak

algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili

yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı

araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak

algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken

bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı

araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin

başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh

sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların

buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu

araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan

oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme

fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada

sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş

grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma

(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli

programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir

Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini

değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya

sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak

algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik

oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan

arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler

accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma

istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık

Emine DURMUŞ 264

bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza

ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken

olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin

değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu

karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde

durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu

algıların birey uumlzerindeki etkileridir

Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece

başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal

gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş

ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun

ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde

yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler

geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve

sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli

kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu

olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal

beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma

programlarından yararlanılabilir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265

KAYNAKLAR

Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness

actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction

Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610

Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic

Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http

membersaolcom cybernettrshynesshtml

Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social

relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash

1544

Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls

psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul

Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality

traits Erlbaum Hillsdale NJ

Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28

(6) 34-46

Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins

Publisher Inc New York

Caspi A (1998) Personality development across the life course In

Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social

emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp

311ndash388

Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of

Personality and Social Psychology 41 330-339

Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR

Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social

Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University

Press

Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)

İstanbul Alfa Yayınevi

Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change

Routledge

Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek

and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume

38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956

Emine DURMUŞ 266

Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi

Sage Publications

DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik

danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi

(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml)

Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi

Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol

Publishing Group

Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative

Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal

of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p

Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF

(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of

General Psychiatry 50 pp 286ndash293

GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue

1 P 28

GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık

Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6

Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum

Yayınları

Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması

Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml Ankara

Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

2 (15) 17-22

Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin

Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara

Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental

Health San Diego Academic Press

Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in

High School Student Stanford University and the Shyness Institute

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267

Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to

Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and

Therapy 41 209-221

Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between

Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage

Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270

Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith

Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality

Social Psychology 51 pp 629ndash639

KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood

Shyness Science 240 s167-171

Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45

Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social

anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of

the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -

1016

Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship

Between Shyness Social Class and Personality Variables in

Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263

LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and

Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)

94-775

Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal

as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol

18 Issue 1 s 15

Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness

httpwwwcounseling center com (kasım-2005)

Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of

Personality (45) 596-611

RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)

Shyness development consolidation and change (pp 121-138)

Boston McGraw-Hill

Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and

sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company

Page 19: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261

ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına

sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların

36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk

olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade

etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i

kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip

oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı

goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si

kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık

puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak

değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken

olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği

accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan

farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık

duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu

goumlruumllmektedir (plt05)

Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve

erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız

oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu

oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler

kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar

Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran

erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini

yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek

oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek

oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya

ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek

oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin

37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız

oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla

kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı

sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu

bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler

Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri

geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo

sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları

Tablo-4‟de verilmiştir

Emine DURMUŞ 262

TABLO-4

Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Katılma

istekleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

2 P

Evet N 39 99 36

574 596 857 1075 005

Hayır N 20 67 6

426 404 143 1212 002

( plt05)

Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba

katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075

p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin

utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup

ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda

bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek

oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin

grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir

SONUCcedil ve TARTIŞMA

Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik

oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna

karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki

insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck

1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu

oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil

olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız

olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi

utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak

algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre

daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek

almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir

Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan

bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini

kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda

yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma

becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma

sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil

olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263

becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha

yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri

eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik

fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık

oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil

olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları

onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya

youmlneltmektedir

Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen

utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının

etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman

toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın

kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir

deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında

anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan

oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak

algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili

yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı

araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak

algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken

bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı

araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin

başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh

sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların

buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu

araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan

oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme

fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada

sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş

grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma

(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli

programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir

Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini

değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya

sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak

algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik

oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan

arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler

accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma

istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık

Emine DURMUŞ 264

bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza

ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken

olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin

değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu

karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde

durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu

algıların birey uumlzerindeki etkileridir

Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece

başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal

gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş

ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun

ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde

yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler

geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve

sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli

kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu

olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal

beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma

programlarından yararlanılabilir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265

KAYNAKLAR

Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness

actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction

Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610

Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic

Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http

membersaolcom cybernettrshynesshtml

Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social

relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash

1544

Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls

psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul

Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality

traits Erlbaum Hillsdale NJ

Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28

(6) 34-46

Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins

Publisher Inc New York

Caspi A (1998) Personality development across the life course In

Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social

emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp

311ndash388

Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of

Personality and Social Psychology 41 330-339

Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR

Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social

Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University

Press

Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)

İstanbul Alfa Yayınevi

Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change

Routledge

Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek

and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume

38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956

Emine DURMUŞ 266

Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi

Sage Publications

DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik

danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi

(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml)

Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi

Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol

Publishing Group

Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative

Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal

of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p

Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF

(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of

General Psychiatry 50 pp 286ndash293

GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue

1 P 28

GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık

Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6

Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum

Yayınları

Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması

Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml Ankara

Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

2 (15) 17-22

Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin

Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara

Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental

Health San Diego Academic Press

Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in

High School Student Stanford University and the Shyness Institute

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267

Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to

Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and

Therapy 41 209-221

Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between

Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage

Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270

Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith

Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality

Social Psychology 51 pp 629ndash639

KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood

Shyness Science 240 s167-171

Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45

Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social

anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of

the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -

1016

Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship

Between Shyness Social Class and Personality Variables in

Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263

LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and

Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)

94-775

Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal

as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol

18 Issue 1 s 15

Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness

httpwwwcounseling center com (kasım-2005)

Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of

Personality (45) 596-611

RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)

Shyness development consolidation and change (pp 121-138)

Boston McGraw-Hill

Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and

sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company

Page 20: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Emine DURMUŞ 262

TABLO-4

Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin

Kay-Kare Testi Sonuccedilları

Katılma

istekleri

Duumlşuumlk

Utangaccedillık

Puanı

Ortalama

Utangaccedillık

Puanı

Yuumlksek

Utangaccedillık

Puanı

2 P

Evet N 39 99 36

574 596 857 1075 005

Hayır N 20 67 6

426 404 143 1212 002

( plt05)

Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba

katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075

p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin

utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup

ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda

bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek

oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin

grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir

SONUCcedil ve TARTIŞMA

Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik

oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna

karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki

insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck

1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu

oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil

olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız

olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi

utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak

algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre

daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek

almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir

Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan

bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini

kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda

yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma

becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma

sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil

olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263

becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha

yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri

eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik

fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık

oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil

olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları

onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya

youmlneltmektedir

Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen

utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının

etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman

toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın

kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir

deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında

anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan

oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak

algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili

yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı

araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak

algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken

bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı

araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin

başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh

sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların

buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu

araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan

oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme

fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada

sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş

grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma

(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli

programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir

Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini

değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya

sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak

algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik

oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan

arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler

accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma

istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık

Emine DURMUŞ 264

bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza

ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken

olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin

değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu

karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde

durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu

algıların birey uumlzerindeki etkileridir

Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece

başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal

gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş

ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun

ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde

yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler

geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve

sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli

kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu

olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal

beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma

programlarından yararlanılabilir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265

KAYNAKLAR

Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness

actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction

Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610

Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic

Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http

membersaolcom cybernettrshynesshtml

Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social

relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash

1544

Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls

psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul

Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality

traits Erlbaum Hillsdale NJ

Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28

(6) 34-46

Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins

Publisher Inc New York

Caspi A (1998) Personality development across the life course In

Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social

emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp

311ndash388

Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of

Personality and Social Psychology 41 330-339

Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR

Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social

Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University

Press

Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)

İstanbul Alfa Yayınevi

Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change

Routledge

Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek

and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume

38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956

Emine DURMUŞ 266

Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi

Sage Publications

DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik

danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi

(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml)

Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi

Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol

Publishing Group

Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative

Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal

of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p

Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF

(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of

General Psychiatry 50 pp 286ndash293

GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue

1 P 28

GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık

Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6

Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum

Yayınları

Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması

Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml Ankara

Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

2 (15) 17-22

Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin

Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara

Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental

Health San Diego Academic Press

Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in

High School Student Stanford University and the Shyness Institute

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267

Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to

Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and

Therapy 41 209-221

Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between

Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage

Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270

Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith

Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality

Social Psychology 51 pp 629ndash639

KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood

Shyness Science 240 s167-171

Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45

Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social

anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of

the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -

1016

Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship

Between Shyness Social Class and Personality Variables in

Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263

LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and

Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)

94-775

Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal

as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol

18 Issue 1 s 15

Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness

httpwwwcounseling center com (kasım-2005)

Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of

Personality (45) 596-611

RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)

Shyness development consolidation and change (pp 121-138)

Boston McGraw-Hill

Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and

sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company

Page 21: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263

becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha

yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri

eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik

fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık

oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil

olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları

onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya

youmlneltmektedir

Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen

utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının

etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman

toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın

kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir

deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında

anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan

oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak

algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili

yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı

araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak

algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken

bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı

araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin

başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh

sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların

buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu

araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan

oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme

fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada

sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş

grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma

(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli

programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir

Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini

değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya

sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak

algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik

oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan

arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler

accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma

istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık

Emine DURMUŞ 264

bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza

ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken

olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin

değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu

karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde

durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu

algıların birey uumlzerindeki etkileridir

Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece

başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal

gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş

ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun

ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde

yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler

geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve

sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli

kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu

olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal

beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma

programlarından yararlanılabilir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265

KAYNAKLAR

Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness

actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction

Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610

Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic

Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http

membersaolcom cybernettrshynesshtml

Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social

relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash

1544

Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls

psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul

Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality

traits Erlbaum Hillsdale NJ

Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28

(6) 34-46

Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins

Publisher Inc New York

Caspi A (1998) Personality development across the life course In

Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social

emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp

311ndash388

Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of

Personality and Social Psychology 41 330-339

Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR

Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social

Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University

Press

Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)

İstanbul Alfa Yayınevi

Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change

Routledge

Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek

and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume

38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956

Emine DURMUŞ 266

Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi

Sage Publications

DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik

danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi

(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml)

Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi

Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol

Publishing Group

Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative

Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal

of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p

Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF

(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of

General Psychiatry 50 pp 286ndash293

GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue

1 P 28

GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık

Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6

Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum

Yayınları

Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması

Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml Ankara

Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

2 (15) 17-22

Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin

Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara

Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental

Health San Diego Academic Press

Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in

High School Student Stanford University and the Shyness Institute

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267

Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to

Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and

Therapy 41 209-221

Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between

Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage

Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270

Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith

Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality

Social Psychology 51 pp 629ndash639

KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood

Shyness Science 240 s167-171

Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45

Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social

anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of

the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -

1016

Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship

Between Shyness Social Class and Personality Variables in

Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263

LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and

Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)

94-775

Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal

as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol

18 Issue 1 s 15

Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness

httpwwwcounseling center com (kasım-2005)

Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of

Personality (45) 596-611

RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)

Shyness development consolidation and change (pp 121-138)

Boston McGraw-Hill

Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and

sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company

Page 22: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Emine DURMUŞ 264

bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza

ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken

olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin

değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu

karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde

durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu

algıların birey uumlzerindeki etkileridir

Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece

başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal

gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş

ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun

ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde

yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler

geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve

sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli

kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu

olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal

beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma

programlarından yararlanılabilir

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265

KAYNAKLAR

Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness

actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction

Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610

Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic

Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http

membersaolcom cybernettrshynesshtml

Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social

relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash

1544

Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls

psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul

Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality

traits Erlbaum Hillsdale NJ

Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28

(6) 34-46

Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins

Publisher Inc New York

Caspi A (1998) Personality development across the life course In

Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social

emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp

311ndash388

Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of

Personality and Social Psychology 41 330-339

Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR

Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social

Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University

Press

Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)

İstanbul Alfa Yayınevi

Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change

Routledge

Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek

and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume

38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956

Emine DURMUŞ 266

Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi

Sage Publications

DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik

danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi

(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml)

Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi

Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol

Publishing Group

Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative

Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal

of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p

Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF

(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of

General Psychiatry 50 pp 286ndash293

GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue

1 P 28

GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık

Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6

Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum

Yayınları

Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması

Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml Ankara

Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

2 (15) 17-22

Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin

Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara

Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental

Health San Diego Academic Press

Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in

High School Student Stanford University and the Shyness Institute

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267

Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to

Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and

Therapy 41 209-221

Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between

Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage

Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270

Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith

Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality

Social Psychology 51 pp 629ndash639

KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood

Shyness Science 240 s167-171

Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45

Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social

anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of

the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -

1016

Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship

Between Shyness Social Class and Personality Variables in

Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263

LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and

Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)

94-775

Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal

as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol

18 Issue 1 s 15

Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness

httpwwwcounseling center com (kasım-2005)

Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of

Personality (45) 596-611

RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)

Shyness development consolidation and change (pp 121-138)

Boston McGraw-Hill

Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and

sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company

Page 23: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265

KAYNAKLAR

Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness

actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction

Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610

Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic

Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http

membersaolcom cybernettrshynesshtml

Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social

relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash

1544

Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls

psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul

Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality

traits Erlbaum Hillsdale NJ

Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28

(6) 34-46

Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins

Publisher Inc New York

Caspi A (1998) Personality development across the life course In

Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social

emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp

311ndash388

Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of

Personality and Social Psychology 41 330-339

Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR

Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social

Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University

Press

Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)

İstanbul Alfa Yayınevi

Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change

Routledge

Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek

and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume

38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956

Emine DURMUŞ 266

Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi

Sage Publications

DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik

danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi

(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml)

Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi

Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol

Publishing Group

Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative

Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal

of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p

Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF

(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of

General Psychiatry 50 pp 286ndash293

GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue

1 P 28

GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık

Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6

Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum

Yayınları

Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması

Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml Ankara

Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

2 (15) 17-22

Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin

Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara

Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental

Health San Diego Academic Press

Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in

High School Student Stanford University and the Shyness Institute

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267

Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to

Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and

Therapy 41 209-221

Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between

Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage

Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270

Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith

Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality

Social Psychology 51 pp 629ndash639

KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood

Shyness Science 240 s167-171

Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45

Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social

anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of

the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -

1016

Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship

Between Shyness Social Class and Personality Variables in

Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263

LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and

Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)

94-775

Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal

as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol

18 Issue 1 s 15

Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness

httpwwwcounseling center com (kasım-2005)

Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of

Personality (45) 596-611

RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)

Shyness development consolidation and change (pp 121-138)

Boston McGraw-Hill

Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and

sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company

Page 24: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Emine DURMUŞ 266

Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi

Sage Publications

DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik

danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi

(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml)

Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi

Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol

Publishing Group

Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative

Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal

of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p

Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF

(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of

General Psychiatry 50 pp 286ndash293

GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue

1 P 28

GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık

Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6

Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum

Yayınları

Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması

Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstituumlsuuml Ankara

Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

2 (15) 17-22

Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin

Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)

Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara

Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental

Health San Diego Academic Press

Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in

High School Student Stanford University and the Shyness Institute

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267

Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to

Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and

Therapy 41 209-221

Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between

Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage

Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270

Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith

Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality

Social Psychology 51 pp 629ndash639

KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood

Shyness Science 240 s167-171

Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45

Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social

anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of

the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -

1016

Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship

Between Shyness Social Class and Personality Variables in

Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263

LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and

Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)

94-775

Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal

as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol

18 Issue 1 s 15

Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness

httpwwwcounseling center com (kasım-2005)

Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of

Personality (45) 596-611

RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)

Shyness development consolidation and change (pp 121-138)

Boston McGraw-Hill

Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and

sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company

Page 25: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267

Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to

Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and

Therapy 41 209-221

Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between

Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage

Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270

Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith

Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality

Social Psychology 51 pp 629ndash639

KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood

Shyness Science 240 s167-171

Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45

Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social

anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of

the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -

1016

Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship

Between Shyness Social Class and Personality Variables in

Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263

LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and

Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)

94-775

Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal

as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol

18 Issue 1 s 15

Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness

httpwwwcounseling center com (kasım-2005)

Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of

Personality (45) 596-611

RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)

Shyness development consolidation and change (pp 121-138)

Boston McGraw-Hill

Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and

sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company

Page 26: The Perceptions of Shy and Non-Shy Students

Emine DURMUŞ 268

Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem

Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling

psychology Vol 49 İssue 4 438

Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering

Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group

Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)

Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri

dergisi2(4)247-253

Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27

Issue 2 s 137

Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini

Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF

yayını

Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood

The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash

72

Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading

MA Addison-Wesley Publishing Company