The Perceptions of Shy and Non-Shy Students
Transcript of The Perceptions of Shy and Non-Shy Students
243 Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences year 2007 vol 40 no 1 243-268
The Perceptions of Shy and Non-Shy Students
Emine DURMUŞ
ABSTRACT The purpose of the present study is to describe the
perceptions of Shy and Non-Shy Students Two questionnaire were
used Shyness Scale and an open-ended questionnaire The shyness
scale was given to the students and the second questionnaire was
given to subjects to gather their perceptions about themselves The
study is descriptive one Subject is of 225 university students
attending the Faculty of Educational Sciences of Ankara University
SPSS was used for statistical analysis The results of the analysis of
Chi-Square indicated that 360 of the subjects with high scores from
the shyness scale perceive themselves as shy person On the other
hand 20 of subjects with low scores describes themselves as ldquoshyrdquo
in the questionnaire 857 of subjects with high scores declared they
want to join an interpersonal group programs 143 of the students
with low scores did not want to join to this kind of group programs
Results were interpreted and discussed according to the relevant
studies in the literature and future suggestions were made
Key Words Shyness shy and non-shy perception personality
trait university student
SUMMARY
Purpose and Significance Psychological surveys find that substantial numbers of people regard themselves as shy (Zimbardo1975) The paucity of research in the past owes much to the domination of the study of
Dr Inonu University Faculty of Education edurmusinonuedtr
Emine DURMUŞ 244
individual differences in social behaviour by theories that prioritized the personality traits of extraversion and neuroticism neither of which captures what is commonly understood by shyness The neglect was perhaps more apparent than real in that many of the concerns expressed by shy people were addressed in the psychological literature but were labelled in diverse ways for example as reticence social skills deficits or more recently social phobia
The aim of this study is to describe the perceptions related shyness of the students who are shy and not shy For that reason it was applied shyness scale to the students and with the scale open-ended questions were asked in order to describe the perceptual level of their shyness
Methods The aim of the present study is to describe the Perceptions of Shy and Non-Shy Students About Shyness Two questionnaire were used 1 Shyness Scale and 2 An open-ended questionnaire The shyness scale was given to the students and the second questionnaire was given to subjects to gather their perceptions about themselves The study is descriptive one Subject is of 225 university students attending the Faculty of Educational Sciences of Ankara University In the scale revisionconstruction sample of 326 college students the alpha coefficient of internal consistency reliability for the 20-item shyness scales was 94 (m = 518 sd = 136) and it correlated 96 with the original Cheek amp Buss 9-item shyness scale Shyness scala was revised by Guumlngoumlr (2001) Shyness scala used in the research was a 20-item Likert-type revised shyness scala with 5 point response format In terms of retest reliability the coefficient was calculated as 83 and tha Cronbach Alpha coefficient regarding the internal reliability consistenciy as 91 In testing the validity of the shyness scala the homogenous scales validity measure and self-evaluatin inventory in the social suations was utilized as sub-scales and its computed results have displayed relatively high correlation of 78
Results and Discussion The study is descriptive one Subject is of 225 university students attending the Faculty of Educational Sciences of Ankara University SPSS was used for statistical analysis The results of the analysis of Chi-Square indicated that 360 of the subjects with high scores from the shyness scale perceive themselves as shy person On the other hand 20 of subjects with low scores describes themselves as ldquoshyrdquo in the questionnaire The result of this research shows that students with high shyness level percept themselves more negatively (36 shy 347 lonely 298 avoid 21 touchy 194 excitable) 857 of subjects with high score declared they want to join an interpersonal group programs 143 of the students with low scores did not want to join to this kind of group programs Results were interpreted and discussed according to the relevant studies in the literature and future suggestions were made
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 245
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları
Emine DURMUŞ
OumlZ Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan
oumlğrencilerin kendileri ile ilgili algılarını belirlemektir Bu amaccedilla
oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği uygulanmış ve oumllccedilekle birlikte verilen
bilgi toplama formunda kendileri ile ilgili algıları sorulmuştur
Araştırma betimsel bir ccedilalışmadır Araştırma Ankara Uumlniversitesinde
oumlğrenimini suumlrduumlrmekte olan 255 oumlğrenci uumlzerinde yapılmıştır
Araştırma verilerinin istatistiksel analizi SPSS ortamında Kay-Kare
Testi (Chi-Square Tests) ile yapılmıştır Araştırma sonucuna goumlre
utangaccedillık oumllccedileği‟nden yuumlksek puan alan oumlğrencilerin 360‟sı
kendilerini utangaccedil olarak algılamaktadırlar Bu oran utangaccedil olmayan
oumlğrencilerde ise 20‟tuumlr Utangaccedil oumlğrencilerin 857 kişilerarası
ilişkilerini geliştirmek amacıyla grup programlarına katılmayı
istediklerini ifade etmişlerdir Buna kaşın utangaccedillık puanı yuumlksek
olan oumlğrencilerin ancak 143‟si bu tuumlr programlara
katılmayacaklarını ifade etmişlerdir Araştırma sonuccedilları
alanyazındaki ccedilalışmalar ışığında yorumlanmış ve oumlneriler
sunulmuştur
Anahtar Soumlzcuumlkler Utangaccedillık utangaccedil ve utangaccedil değil
algılanan kişilik oumlzelliği uumlniversite oumlğrencisi
GİRİŞ
Yakın tarihlere kadar insanların sahip olması gereken oumlnemli bir
meziyet sayılan utangaccedillık (shyness) guumlnuumlmuumlzde kişilerarası ilişkileri
etkileyen oumlnemli etmenlerden biridir Utangaccedillık başkalarının bulunduğu
Dr İnoumlnuuml Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi edurmusinonuedtr
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumlltesi Dergisi yıl 2007 cilt 40 sayı 1 243-268
Emine DURMUŞ 246
yerde yaşanan bdquotedirginlik ve kısıtlanma duygusu‟ olarak kabul edilmektedir
(Jones Briggs ve Smith 1986) Zimbardo (1977) utangaccedillığı toplumsal bir
rahatsızlık olarak tanımlamaktadır Zimbardo‟ya goumlre bireyin utangaccedillığı
toplumsal beceri eksikliklerinin bir yansıması olmaktan ccedilok toplumla
buumltuumlnleşme ccedilabalarının etkisi altında kalan davranışlar olarak
yorumlanmaktadır
Pilkonis (1977) utangaccedillığı sosyal durumlardan kaccedilınma sosyal
ortamlara katılmada başarısızlık olarak ifade etmektedir Kagan ve diğerleri
(1988) ccedilalışmalarında utangaccedillığı oumlzellikle yeni durumlar yeni insanlar ve
nesnelerle karşılaşıldığında korku ve isteksizlik goumlsterme olarak
tanımlamaktadırlar Bir başka tanıma goumlre Utangaccedillık iccedile doumlnuumlk olmayan
insanlarda başkalarından kaccedilma eğilimini iccedilermektedir (Stein ve Walker
2001) Psikoloji alanında oumlzellikle son yıllarda yapılan araştırmalarda soumlzuuml
edilen utangaccedillık az konuşan sosyal yetenekleri olmayan ve zaman zaman
da sosyal fobik olarak nitelendirilen bir kavram olarak ele alınmaktadır
(Crozier 2001) Bazı insanlarda utangaccedillık problemi sosyal bir durumda
duumlşuumlnduumlklerini soumlyleyebilmenin bile sıkıntı yaratması halidir Bazı bireylerin
bu sıkıntılı durumları fiziksel goumlruumlntuumllerine de yansımaktadır Bazı
bireylerde buumlyuumlk ya da kuumlccediluumlk oranda kaygı yuumlz kızarması gibi fiziksel
belirtilerle birlikte goumlruumllebilir
Utangaccedillıkla ilgili 1975 ve 1995 arası yirmi yıllık doumlnemde yapılan
ccedilalışmalar değerlendiren Cardduci ve Zimbardo(1995) utangaccedillığın
nedenleri sonuccedilları ve birey uumlzerindeki etkileri ile ilgili sonuccedilları aşağıdaki
gibi oumlzetlemektedirler
Utangaccedillık oranı 1975‟den 1995‟e kadar 40‟dan 48‟e ccedilıkmıştır
Bu sonuccedil utangaccedillığın toplumda goumlruumllme oranının buumlyuumlk oranda
arttığını goumlstermektedir
Ccediloğu utangaccedillıklar gizlidir ya birey utangaccedil olduğunun farkında
değildir ya da utangaccedil olduğunu gizlemektedir
Az oranda utangaccedillık hastalık derecesinde ortaya ccedilıkmaktadır
Bazı bireyler utangaccedillığa yatkın olarak doğsalar bile bu sonuccedil bizi
utangaccedillığın kalıtsal olduğu sonucuna goumltuumlrmemektedir
Pek ccedilok birey utangaccedillık oumlzelliğini olumsuz yaşam deneyimleri ile
kazanmaktadır
Utangaccedillığın goumlruumllme oranı uumllkelere goumlre farklılık goumlstermektedir
Utangaccedillığı en az yaşayan milletin İsrailliler olduğu savunulmaktadır
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 247
Utangaccedillığı belirleyen temel faktoumlrlerden biri ldquooumlvguumlnuumln kuumlltuumlrel
biccedilimirdquo dir Bir diğer neden de ldquoccedilocukları succedillama eğilimirdquo olarak
karşımıza ccedilıkmaktadır
Oumlzellikle gelişmiş uumllkelerde utangaccedil olmanın başarılı iş ve meslek
yaşamı ve kariyer gelişimi accedilısından buumlyuumlk bedelleri vardır
Utangaccedillık zaman zaman birey iccedilin yaşamsal oumlneme sahip
olabilmektedir
Utangaccedillığın biyolojik boyutuna rağmen bireyde oluşturduğu etkileri
azaltmak amacıyla iyi hazırlanmış programlar ve youmlntemler
oumlnerilmektedir
Utangaccedillığın Belirtileri
Gard‟a (2000) goumlre utangaccedil birey ccediloğunlukla kaygılıdır ve sosyal
durumlarda oumlzellikle de yeni karşılaştığı sosyal durumlarda ccedilekingendir
Başkalarının dikkatini ccedilekebilecek davet ya da değerlendirilme olasılığının
olduğu benzeri sosyal ortamlarda daha kaygılı ve ccedilekingen davranır
Utangaccedil birey iccediledoumlnuumlk değildir Utangaccedil birey başkalarını etkilemek
onlarla olmak ister ama bunu korkularından dolayı yapamaz Kişi
goumlsterişsiz bir biccedilimde istemediği halde yalnız olmayı tercih eder Gard‟a
goumlre aşağıdaki oumlzellikleri taşıyan bireylerin utangaccedil oldukları soumlylenebilir
Kalabalıkta olmaktan hoşlanmamak zamanın buumlyuumlk boumlluumlmuumlnuuml internet
başında geccedilirmek yeni biri ile tanışmakta sıkıntı yaşamak başkaları ile
konuşmakta guumlccedilluumlk yaşamak guumln boyu televizyon karşısında uzun zaman
geccedilirmek bir grupta iken herkesin kendisine baktığına inanmaktan dolayı
endişelenmek oumlğrenci ise sınıfta sorulan soruları bildiği halde yanıtlamakta
teredduumlt etmek ve insanlara bir şeyler sormaktan korktuğu iccedilin vazgeccedilmek
Bu oumlzelliklerden en az ikisini taşımak utangaccedil olmakla ilgili oumlnemli ipuccedilları
vermektedir
Utangaccedil insanların bir oumlzelliği de bazı koşullarda nasıl davranacaklarını
bilmiyor olmalarıdır Bu insanlar accedilık bir biccedilimde iletişimde baskın
değillerdir Tutarlı bir biccedilimde kendileriyle ilgili Gerccedilekte utangaccedil olan kişi
ccedilok kaliteli ve iyi oumlzelliklere sahip olsa bile bu oumlzelliklerini
goumlsteremeyebilir (Arends 2000) Ccedilok utangaccedil olan bireylerin bu
oumlzelliklerinden dolayı dışarı ccedilıkmak yeni arkadaşlar edinmek yuumlzyuumlze
ilişkiler gerektiren ve işinde yuumlksek sorumluluk alabilecek pozisyonlara
ulaşma gibi yapılabilecek eylemleri engellediği de bilinmektedir (Stein ve
Walker 2001)
Emine DURMUŞ 248
Utangaccedillık diğer insanlarla iyi ilişkiler kurmada guumlccedilluumlk yaşama
durumudur Bir ccedilok insan iccedilin sosyal durumlarda duumlşuumlnduumlklerini kaygı
duymadan soumlylemek ccedilok kolay bir davranış olurken utangaccedil insanlar iccedilin bu
buumlyuumlk bir guumlccedilluumlk nedeni olabilir Genelde insanlarda guumlluumlmseme uygun
koşullarda goumlruumlşlerini soumlyleme iyi goumlz kontağı kurma rahat bir beden
duruşu sergileme gibi davranışlar doğal hali ile olur Utangaccedil insanlar
doğaları gereği bunları kolaylıkla yapamazlar Henderson ve Zimbardo
(1998) utangaccedillığın belirtilerini ldquobilişsel belirtilerrdquo ldquopsikomotor belirtilerrdquo
ldquofizyolojik belirtilerrdquo ve ldquoduygusal belirtilerrdquo olarak gruplamışlardır Geri
ccedilekilme ve pasif kalma gibi psikomotor bir belirtiye hızlı kalp atışı gibi
fizyolojik bir belirtinin ve bu farkındalığı ile ilgili acı ccedilekme gibi duygusal
belirtilerin eşlik ettiğini belirtmektedirler Utangaccedillığın belirtileri Tablo-1‟de
oumlzetlenmiştir
TABLO ndash1
Utangaccedillığın Belirtileri
Psikomotor Fizyolojik Bilişsel Duygusal
Geri ccedilekilme ve
Pasiflik Hızlı kalp artışı
Kendisiyle başkalarıyla
ya da durumla ilgili olumsuz duumlşuumlnceler geliştirme
Kendi farkındalığı
ile ilgili acı ccedilekme
Goumlz temasından
Kaccedilma Ağız kuruluğu
Değerlendirilmekten
korkma ve başkası
tarafından aptal
bulunma korkusu
Utanccedil duyma
Korku duyulan
ortamlardan kaccedilma
Soğuk terleme
ya da titreme
Endişe ve
muumlkemmeliyetccedililik Duumlşuumlk oumlzsaygı
Alccedilak sesle konuşma Karın ağrıları
Sosyal etkileşimler
sonrasında kendi kendini succedillaması
Uumlzguumln olma hali
Vuumlcut hareketinin
ya da ifadesinin ccedilok az olması ya da
abartılı biccedilimde guumllme
Baş doumlnmesi ya da baygınlık hissetme
Kendisinin zayıf
başkalarının guumlccedilluuml olduğuna dair olumsuz
inanccedillar geliştirmesi
Yalnızlık
Konuşma akıcılığında
bozukluk
Kendisini ya da durumunu gerccedilek dışı
hissetmesi
Ben yetersiz ve etkileyici değilim
duumlşuumlncesi
Depresyon
Sinirli davranışlar el ya
da yuumlzle oynama
Kontroluuml kaybetme delirme yada kalp krizi
geccedilirme korkusu
Sosyal ortamlara dair yanlış
inanccedilları Kaygı
(Henderson ve Zimbardo 1998)
Utangaccedillıkla ilgili şu an sahip olduğumuz bilgilere goumlre yeterince utangaccedil olmak ya da ne kadar utangaccedillığın uygun olduğu ile ilgili bir ccedilalışma yapılmamıştır Bu duruma goumlre utangaccedil olmak ya da olmamak avantaj ya da dezavantajlıdır demek zordur Utangaccedillık tuumlmuumlyle utangaccedil olan ya da olmayan bireylerin kişisel oumlzelliklerinde saklıdır
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 249
Utangaccedillığın Oluşmasında Biyolojik Faktoumlrler
Temel bir yaradılış olarak tanımlanan utangaccedillığın (Buss ve
Plomin1984) ifade edilmesinde farklı kavramlar kullanılmaktadır Cheess
ve Thomas (1986) utangaccedil ccedilocukları bdquoyavaş ısınan‟ ccedilocuk Caspi (1998)
bdquoccedilekingen‟ ccedilocuk gibi benzer tanım ve kavramlarla kategorize etmiştir
Utangaccedillığı temel bir yaradılış olarak goumlren ve ccedilalışmalarını (1992-1999)
ccediloğunlukla ccedilocuklar uumlzerinde gerccedilekleştiren Kagan ccedilalışmaları sonunda
elde ettiği goumlruumlşlerini esas alan biyolojik goumlruumlşuuml oluşturmuştur Bu goumlruumlş bir
ccedilok oumlnemli araştırmaya kaynaklık etmiştir Bu araştırmalar İsveccedil‟ten
Broberg Amerika Birleşik Devletleri‟nden Lamb‟ı Almanya‟dan
Schoumllmerich ve İngiltere‟den Stevenson-Hinde‟yi iccediline alan bir grubu
kapsamaktadır (Crozier 2001)
Kagan‟ın utangaccedillığın kaynağı ile ilgili yaptığı ccedilalışmalar ccedilocuklarda
aşırı derecede utangaccedillığın kaynağının ccedilocuğun mizacından yani ccedilocuğun
doğuştan getirdiği oumlzelliklerden yaratılışından kaynaklanabileceğini
goumlstermektedir Kagan‟a goumlre kendilerini utangaccedil olarak tanımlayan kişiler
bunun ccedilocukluktan beri olduğunu iddia etmektedirler (aktCrozier 2001)
Utangaccedillığın genetik geccedilişini incelemek iccedilin yapılan ikizler
uumlzerindeki ccedilalışmalarında Fyer ve diğerleri (1993) tek yumurta ikizlerinde
utangaccedil davranışı ccedilift yumurta ikizlerine goumlre birbirine daha benzer
bulmuştur Bununla birlikte genetik katkı ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml
duumlşuumlnduumlrecek biccedilimde orta duumlzeydedirOumlrneğin ldquocolorado evlat edinme
ccedilalışmasırdquonda uumlvey ana babanın utangaccedillığıyla evlatlık bebeklerin
utangaccedillık dereceleri arasında ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml destekler biccedilimde
orta duumlzeyde bir korelasyon bulunmuştur (aktTuumlrkccedilapar 1996) Bu
bulgular utangaccedillığın genetik geccedilişi olduğu biccediliminde yorumlanmaktadır
Bu goumlruumlşlere goumlre birey ccedilevresel etkilerden dolayı utangaccedil değildir
utangaccedillık onun genetik geccedilişleriyle sahip olduğu bir oumlzelliğidir
Utangaccedillığın Oluşmasında Ccedilevresel Faktoumlrler
Crozier‟e (2001) goumlre yaşamın ilk yıllarından beri varolan utangaccedillık
ccedilocukluk doumlnemindeki engellenmenin habercisidir Utangaccedillığın nedenleri
arasında aile yapısının olduğu youmlnuumlndeki goumlruumlşlerden biri de Crawfor ve
Taylor‟a aittir Bu araştırmacılara goumlre insanlar genellikle aile davranış
kalıpları tarafından yoğrulup biccedilimlendirilir Ana-baba kendini kararlılıkla
ifade edemeyen kimselerse ccedilocuğun buumlyuumlyuumlnce silik bir insan olma olasılığı
yuumlksektir Aynı biccedilimde ana-baba aşırı eleştirici bir tavır sergileyerek
ccedilocuğu suumlrekli eleştiriyorlarsa ccedilocukta kendini muumlkemmel goumlrememe ve iyi
şeylere layık olmadığı duumlşuumlncesini yerleştirecektir Utangaccedil davranmayı
utangaccedil ana-babalardan kolayca oumlğrenebiliriz Ccedilok utangaccedil ccedilok gergin ve
Emine DURMUŞ 250
ccedilok sinirli insanlar genelde bu davranış kalıbını ailenin diğer uumlyelerine de
aşılarlar Duumlnyaya oumlzguumlveni olan bireyler olarak gelsek bile oumlzguumlveni
olmayan kendini değerli ve sevilmeye layık bulmayan ana-babaların
yetiştirme youmlntemi ile bu guumlven yok edilebilir (Crawford ve Taylor 2001)
Utangaccedillık duygusunda buumlyuumlk oranda oumlğrenmenin ccedilağrışımı olsa da
yasaklanma duumlşuumlncesi bireyin ilk yıllarında kişilik gelişimi bakımından
oumlnemlidir Oumlzellikle yaşamın ilk yıllarında goumlsterilen engelleyici tepkiler ve
yeniliklere karşı korku gibi karakteristik oumlzellikler bireyin yaşamının ilk
yıllarında karşı karşıya kaldığı engelleyici tepkilere bağlanabilir Bu sonuccedillar
yaşamın ilk yıllarında oumlzellikle anneye oumlzguuml nedenlerin ne kadar oumlnemli
olduğunu goumlstermektedir (Asendorpf ve Wilpers1998)
Psikoanalitik Yaklaşımda Utangaccedillık
Psikonalitik yaklaşıma goumlre kişilik it (alt-benlik) ego (benlik) ve
suumlperego (uumlst-benlik) olarak ayrılmaktadır Pek ccedilok psikolojik bozukluk bu
kişilik oumlğeleri arasındaki uyumsuzluk ve dengesizlikten kaynaklanmaktadır
Psikoanalitik yaklaşım sosyal fobinin uumlccedil temel etkeni uumlzerinde durmaktadır
Bunlar utanccedil yaşantıları succedilluluk duyguları ve ayrılma anksiyetesidir
Utanccedil yaşantıları Bireyler bilinccedildışı olarak dikkat ccedilekme ve ccedilevrelerinden
onaylayıcı tepkiler alma isteği yaşarlar Bu tepki onaylayıcı olmayan ana-
babalar tarafından utandırılma ya da eleştirilme duygusunun doğmasına
neden olmaktadır Birey utandırılmadan başkalarından onay goumlrmeyeceği
riskinin olduğunu duumlşuumlnduumlğuuml durumlardan ve ortamlardan kaccedilınır Succedilluluk
duyguları Sosyal fobik olan birey bilinccedil dışı olarak diğerleriyle olan
ilişkilerinde karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi iccedilin saldırgan bir talepkarlık
sergiler Bu talebe tuumlm rakipleri korkutarak kaccedilırmak ya da yok etme arzusu
eşlik eder Succedilluluk duyguları sıklıkla rakiplerin yerini alabilmek iccedilin
kapasitesindeki yetersizlikten kaynaklanan utanccedilla birbirine karışmış
durumdadır Ayrılma anksiyetesi Sosyal fobik pek ccedilok birey bağımsız olma
ve yeni insanlarla kaynaşmanın ana-baba ya da yakınlarının sevgisini yitirme
anlamına gelmesinden korkar Anne-bebek ccedilalışmalarında anne hiccedil bir
harekette bulunmamasına rağmen ccedilocukta annenin onu terk edeceği korkusu
ile anksiyete tepkileri yaşadıkları goumlruumllmektedir(Tuumlrkccedilapar 1999)
Sosyal kaygı sosyal fobi ve utangaccedillığın temel nedeni olarak
değerlendirilme korkusu goumlsterilse de psikoanalitik yaklaşıma goumlre birey
aslında dikkat ccedilekmeyi ve ccedilevresinden de onaylayıcı tepkiler almayı ister
Karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi bekler Ama bu tepkiler kabul goumlrmeyen
ana-baba tutumları ile karşılaşırsa birey toplumda kendini goumlsterme riski
almaktan korkabilir Yine ayrılma aksiyetesi ve gerccedilek benlik ile ideal benlik
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 251
arasındaki farkın bireyde kaygı yarattığı ve bu kaygının utangaccedil olmaya
neden olduğunun da altı ccedilizilmektedir
Psikososyal Gelişim Kuramı
İnsan gelişimini psikososyal gelişim kuramı ile accedilıklayan Erikson‟a
goumlre benliğin birinci işlevi bir kimlik duygusu oluşturmak ve bunu
korumaktır Psikososyal gelişim kuramına goumlre 1-3 yaş arası oumlzerklik
doumlnemi bağımsızlık isteğinin belirgin olduğu doumlnemdir Bu doumlnemde ccedilocuk
birbirine karşı duygu ve eğilimler arasında bir denge kurmaya ccedilalışır
Oumlzsaygısını yitirmeden kendi kendini denetleyebilme duygusundan iyi niyet
ve onur duygusunu oluşturur Ccedilocuğun kendini denetleme becerisinin eksik
bulunup dışarıdan aşırı denetleme isteği ccedilocukta kuşku ve utanccedil duygularını
yerleştirecektir Bu doumlnemde ccedilevre ve ana-babanın yoğun baskısı ve
engellemeleri ile ccedilocuk kendini suumlrekli succedillu hisseder bu sonuccedil bireyde
utanccedil duygusunun yerleşmesine neden olacaktır (Ekşi 1990)
Ccedilocukların ccediloğu bu doumlnemi bir oumlzerklik duygusuyla tamamlar Oumlzerk
insanlar engeller ve zorluklarla dolu bir duumlnyada kendi yolunu
bulabileceklerine emin bireylerdir Bu doumlnemde Erikson aşırı korumacı ana-
babalığa youmlnelik oumlnemli uyarılarda bulunmaktadır Erikson‟a goumlre eğer ana-
babalar ccedilocuklarını aşırı bir biccedilimde korursa gelişimlerini engelleyebilirler
Ccedilevrelerindeki nesneleri ve olayları keşfetme ve etkileme izni verilmeyen
ccedilocuklar utanccedil ve şuumlphe duyguları geliştirirler ve kendilerinden emin
olmayan başka insanlara bağlımlı yaşayan insanlar olurlar (Burger 2006)
Oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemini girişkenliğe karşı
succedilluluk duygusunun yaşandığı erken ccedilocukluk doumlneminde ccedilocuk sorunları
ile başa ccedilıkabilmek iccedilin daha bağımsız davranmaya başlar Sonuccedilta bireyin
kişilik gelişimi farklı doumlnemlerden geccedilerek oluşmaktadır Bu doumlnemlerin
belirli evrelerinde yaşanan aksaklıklar bireyin sonraki aşamasında sorunlar
yaşamasına neden olabilmektedir Buna goumlre engelleyici ana-baba tutumları
ccedilocuğa yaşamının ilk yıllarında kazanılması gereken beceriler yetirince
oumlğretilmemişse kaccedilınan utangaccedil bireyler olma olasılıkları yuumlksektir
Oumlzellikle oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemi ile girişkenliğe karşı
succedilluluk doumlnemi dediğimiz doumlnemleri kapsayan ikinci yılın sonu ile altı
yaşın sonu bu accedilıdan buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Girişkenliğe karşı succedilluluk
karmaşısının yaşandığı uumlccedil ile altı yaşını kapsayan bu evrenin bireyin
utangaccedillığının gelişmesinde buumlyuumlk oumlneme sahip olduğu vurgulanmaktadır
Bilişsel-Davranışccedilı Yaklaşım
Bilişsel terapiyi ilk savunanlardan biri olan Ellis‟e goumlre insanlar yanlış
akıl yuumlruumltme ve akılcı olmayan inanccedillarından dolayı depresif kaygılı
Emine DURMUŞ 252
sıkıntılı olurlar ve benzeri sorunlar yaşarlar Ellis‟e (1994) goumlre kişi dilediği
değişikliği gerccedilekleştirmek guumlcuumlne sahiptir Yine birey kendi
rahatsızlıklarını oluşturma ve değiştirme guumlcuumlne de sahiptir ve birey bunu
bilir Buna goumlre birey sorunların temelinde daha ccedilok irrasyonel inanccedillarının
olduğunu irrasyonel inanccedilların rasyonel inanccedillarla değiştirilebilir
oluduğunu ve bireyin uygun youmlntemlerle bunu gerccedilekleştirebileceğini de
bilmelidir
Bilişsel terapi bir kişinin inanccedillarını değiştirmeye dayanır Eğer bir kişi
sevimsiz ya da istenmeyen biri olduğuna inanıyorsa bu duumlşuumlnce onun diğer
insanlarla olan iletişimlerindeki tutumlarını etkileyecektir Bilişsel terapi bu
bireyleri yanlış algıları ile yuumlzyuumlze getirerek yanlış inanccedillarına yeniden
biccedilim verir ve boumlylece kaygılarının azalmasına fırsat verir (Duck1986)
Bilişsel Terapi danışana ccedilarpık ve yetersiz bilişleri değerlendirme işlemi
aracılığıyla nasıl yeniden yapılanmaya gideceğini oumlğretir İşbirliği yapan
terapist ve danışan bu suumlreccedilte danışana kendisinde var olan olumsuz
duumlşuumlncelerle gerccedilekleri ayırt etmeyi oumlğretir Danışanlar bilişsel kodlamanın
hem kendisi hem de ccedilevresini algılamakta ne kadar oumlnemli olduğunu
oumlğrenirler Danışanlara kendi duumlşuumlncelerini varsayımlarını ve oumlzellikle
olumsuz otomatik duumlşuumlncelerini tanıma ve keşfetme becerisi
oumlğretirlerBilişsel yaklaşım utangaccedil bireylerin ccediloğunlukla kendileri ve
ccedilevrelerinden gelen geribildirimlerle ilgili ccedilarpık ve yetersiz bilişlerinin
olduğunu savunmaktadır
Utangaccedillık ve İlişkili Kişilik Oumlzellikleri
Utangaccedillıkla ilgili yapılan araştırma sonuccedilları (Simith ve Betz 2002
Jackson ve diğerleri 2002 Walsh 2002 Heiser ve diğerleri 2003 Yuumlksel
2003 Netro ve Mullet 2004) utangaccedil bireylerin diğer bireylerden daha
fazla yalnızlık yaşadıklarını ve daha duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip
olduklarını goumlstermektedir Yalnızlık ve duumlşuumlk oumlzsaygı yaşayan utangaccedil
kişilerin yeni arkadaşlık ilişkileri kurmaları guumlccedilleşmekte ve bu sonuccedil
utangaccedilların yaşadığı toplumsal sorunları daha yoğun yaşamalarına neden
olmaktadır Kendi iccedillerinde yoğun olarak sıkıntı yaşayan utangaccedil bireyler
yaşadıkları bu sıkıntılı tavırlarına başkaları tarafından saygı duyulduğunda
ise bunu yanlış anlama eğiliminde olurlar Utangaccedillık yaşayan bireyler bir
yandan başkaları yanında fark edilen ve oumlnemsenen insanlar olmayı arzu
ederken oumlte yandan da toplumda fark edilmemenin getirdiği sıkıntılar ile baş
etmek zorunda kalmaya bağlı olan ccedilift youmlnluuml korkularla baş etmeye
ccedilalışırlar (Cardduci ve Zimbardo1995)
Utangaccedillıktan etkilenen ya da utangaccedillığın oluşma nedenleri arasında
sayılan oumlzelliklerden en oumlnemlisi oumlzsaygıdır Yapılan araştırmalar duumlşuumlk
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 253
oumlzsaygı ile utangaccedillık arasında anlamlı ancak negatif youmlnde bir ilişki olduğu
youmlnuumlndedir (Cheek ve Buss 1981 Lawrence ve Bennett 1992 Yuumlksel
2003) Ergenlerle yapılan araştırma bulguları goumlstermektedir ki duumlşuumlk
oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek yuumlksek
oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde ise utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlktuumlr Buna
karşın yetişkinlerle yapılan araştırmalarda duumlşuumlk oumlzsaygı ile utangaccedillık
duumlzeyleri arasında yuumlksek duumlzeyde ilişkiler bulunmamıştır (Cheek ve
Buss1981 Lawrence ve Bennett1992) Cheek ve Buss(1981) utangaccedillık ile
sosyalleşebilme arasındaki ilişkiyi inceledikleri ilk ccedilalışmalarında duumlşuumlk
oumlzsaygı ile yuumlksek duumlzeyde utangaccedillık arasında olumlu bir ilişki olduğunu
ortaya koymuşlardır
Lawrence ve Bennett (1992) araştırmasında ergenlerin oumlzsaygı
duumlzeyleri accedilısından da utangaccedil bireylerin utangaccedil olmayanlara goumlre daha
duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip olduklarını bulmuşlardır Goumlkccedile (2002) lise
oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre yordadığı
ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğunu
bulmuştur Yuumlksel (2003) tarafından yapılan araştırmada oumlğrencilerin
utangaccedillık duumlzeylerinin en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğu ortaya
ccedilıkmıştır
Sayılan araştırma bulguları da goumlstermektedir ki oumlzsaygı utangaccedillığı
yordayan oumlnemli bir değişkendir Yani bireyin utangaccedillık duumlzeyi
yuumlkseldikccedile oumlzsaygı duumlzeyi de duumlşmektedir Bunun tersi olarak oumlzsaygı
duumlzeyi arttıkccedila utangaccedillık duumlzeyi de duumlşmektedir Sonuccedil olarak yuumlksek
oumlzsaygı duumlzeyine sahip kişilerin daha az utangaccedil oldukları soumlylenebilir
Utangaccedillığı etkileyen ve utangaccedillıkla ortaya ccedilıkan sonuccedillardan biri de
yalnızlıktır Bu konuda yapılan araştırma sonuccedilları yalnızlık ile utangaccedillık
arasında pozitif bir ilişki olduğu youmlnuumlndedir Bireylerin utangaccedillık duumlzeyleri
arttıkccedila yalnızlık duumlzeyleri de artmaktadır (Jackson Nagasaka ve
Gunderson 2002 Crozier2001) Utangaccedil bireyler utangaccedil olmayanlara goumlre
ccedilok daha fazla yalnızdır Diğer insanlarla kurulan iletişimi buumlyuumlk oranda
olumsuz etkileyen utangaccedillık iletişim sorunları yaşayan utangaccedil bireylerin
sonuccedilta yalnız kalmalarına yol accedilmaktadır (Cheek ve Buss 1981)
Yuumlksel (2003) oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin oumlnemli
yordayıcılarından birinin yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Goumlkccedile
(2002) lise oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre
yordadığı ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygıdan
sonra yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Jackson ve diğerleri (2002)
uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık ve yalnızlık duumlzeyleri arasındaki ilişkiyi
inceledikleri araştırmalarını 255 uumlniversite oumlğrencisi uumlzerinde yapmışlardır
Emine DURMUŞ 254
Araştırma sonucunda aşağıdaki sonuccedillar elde edilmiştir Utangaccedillık ve
yalnızlık arasında oumlnemli bir ilişki vardır Bu ilişki bireylerin kendini
sunması ve sosyal destek algılarını oumlnemli oumllccediluumlde etkilemektedir ccediluumlnkuuml
yalnızlık ve utangaccedillık birbirine benzeyen oumlzelliklerdir
Araştırma sonuccedilları yalnızlığın utangaccedillığın bir sonucu olduğunu
goumlstermektedir Utangaccedillar yalnız kaldıklarından dolayı utangaccedil değil
utangaccedil oldukları iccedilin yalnızdırlar Başkaları tarafından iletişime girmeye
goumlnuumllsuumlz olarak algılanan utangaccedillar zaman zaman yalnız
kalabilmektedirler Buna karşın aslında utangaccedillar ccedilevreleri tarafından
sevilen bireylerdir
Teknoloji Kullanımı ve Utangaccedillık
Teknolojinin yoğun kullanıldığı guumlnuumlmuumlzde utangaccedil ergenlerle ilgili bir
klişe bu ergenler kendilerini kişisel ilişkilerden geri ccedilekerler ve bilgisayar
oyunları gibi tek başına yapılan uğraşılarla meşgul olurlar Son yıllarda
internet utangaccedil insanların uzak bir mesafeyle etkileşmeleri yuumlzyuumlze
goumlruumlşme gereksinimi olmaksızın diğerleriyle iletişim kurabilmeleri iccedilin
fırsatlar sunmuştur Roberts Smith ve Pollock‟un (1999) ccedilalışmasından
ortaya ccedilıkan sonuca goumlre utangaccedil insanlar on-line etkileşim kurdukları
zaman daha az utangaccediltırlar
Bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili araştırma bulguları goumlsteriyor
ki utangaccedillıkta yaşanan rahatsızlıklar buumlyuumlk oranda azalmaktadır
Utangaccedillar sanal iletişimlerde red edilme ve eleştirilme olasılıkları olmadığı
iccedilin daha rahat davranırlar Bir katılımcının belirttiği gibi ldquoaccedilıkccedilası
bilgisayar uumlzerinde birinin guumlluumlnccedil duruma duumlşmek ve dalga geccedililmek
tehlikesi yok ve başkaları sizi goumlremez dolayısıyla gerccedilek bir reddedilme
tehlikesi yokrdquo (Leary ve Dobbins 1983)
Henderson ve Zimbardo (2005) genccedillerde teknoloji kullanımı ve
utangaccedillığı belirlemeye ccedilalıştıkları araştırmalarında utangaccedil bireylerin
utangaccedil olmayanlardan daha ccedilok teknolojiyi kullandıklarını bulmuşlardır Bu
ccedilalışmada araştırmacılar bilgisayar cep telefonu ve televizyon gibi
teknolojik araccedilların kullanımının utangaccedillarda daha yuumlksek oranda olduğunu
bulmuşlardır Araştırma cinsiyet değişkeni accedilısından farklılık goumlstermiştir
Buna goumlre kızlar erkeklerden daha yoğun bir biccedilimde internet
kullanmaktadırlar Araştırmada ldquogenccedillerin yalnız kaldıkları iccedilin mi internet
kullanmaya youmlneldikleri ya da internet kullandıkları iccedilin mi yalnız
kaldıklarırdquo youmlnuumlndeki soruya yanıt verebilecek bulgular elde edilmemesine
rağmen artan teknoloji kullanımının yalnızlığı da arttırdığı youmlnuumlnde bir
bulgu elde edilmiştir Buna goumlre internet cep telefonu televizyon gibi
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255
teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha
yoğun olduğu goumlruumllmektedir
Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin
teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla
ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi
zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)
arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve
sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl
tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)
Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da
bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye
heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında
yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler
tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)
Bunlar
Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler
Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır
Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim
tarzına sahiptir
Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler
Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler
Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler
Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler
Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar
Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir
Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler
Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar
Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar
Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar
Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden
dolayı katılmazlar
Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar
Emine DURMUŞ 256
Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim
duyarlar
Amaccedil
Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip
goumlstermediğini ortaya koymaktır
YOumlNTEM
Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır
Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı
uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim
Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden
oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır
Veri Toplama Araccedilları
Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde
orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness
Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu
kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan
verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil
uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve
ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten
alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık
oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu
ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır
Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları
Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)
tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır
Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde
edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını
saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak
hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa
katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan
guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257
alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık
oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir
Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları
Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından
yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla
temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil
faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde
toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi
kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo
(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi
grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları
hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık
oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu
arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)
tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve
kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon
katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1
faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)
Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine
bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk
değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı
goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini
accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini
accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve
tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip
olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek
faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir
Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı
tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama
formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır
Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo
ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo
istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden
frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler
ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile
karşılaştırılarak analiz edilmiştir
Emine DURMUŞ 258
Verilerin Analizi
Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden
oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık
puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir
Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır
Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar
ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma
ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye
değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama
utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları
yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık
puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri
arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır
Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik
oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır
BULGULAR
Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve
analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları
puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum
puanlara goumlre dağılımı verilmiştir
TABLO-2
Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması
Maksimum ve Minumum Puanları
N sd Min Max
Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90
Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık
oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan
en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin
aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259
Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin
oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı
184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir
Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından
ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir
Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında
oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı
bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin
57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum
erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan
accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı
farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar
(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek
utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre
yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin
oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin
651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların
oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir
duumlsuumlk o rta yuksek
900 850
800 750
700 650
600 550
500 450
400 350
300 250
200
50
40
30
20
10
0
Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500
Emine DURMUŞ 260
Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir
Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile
yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları
Tablo-3‟de verilmiştir
TABLO-3
Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Algılanan
Kişilik
Oumlzellikleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
Toplam
Utangaccedillık
Puanı
2
P
Ccedilekingen N 7 80 37
124
56 649 298
486 476 000
Sabırlı N 35 111 20 166
211 669 120 651 769 021
Utangaccedil N 2 62 36 100
20 620 360 392 6243 000
Yalnız N 1 31 17 49
20 633 347 192 2110 000
Alıngan N 15 68 22 105
143 648 210 412 384 046
Girişken N 41 87 8 136
301 640 59 533 4159 000
Konuşkan N 43 101 12 156
276 647 77 612 3699 000
Heyecanlı N 38 124 39 201
189 617 194 788 676 034
(plt05)
Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan
kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu
goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261
ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına
sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların
36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk
olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade
etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i
kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip
oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı
goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si
kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık
puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak
değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken
olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği
accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan
farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık
duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu
goumlruumllmektedir (plt05)
Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve
erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız
oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu
oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler
kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar
Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran
erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini
yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek
oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek
oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya
ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek
oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin
37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız
oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla
kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı
sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu
bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler
Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri
geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo
sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları
Tablo-4‟de verilmiştir
Emine DURMUŞ 262
TABLO-4
Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Katılma
istekleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
2 P
Evet N 39 99 36
574 596 857 1075 005
Hayır N 20 67 6
426 404 143 1212 002
( plt05)
Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba
katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075
p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin
utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup
ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda
bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek
oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin
grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir
SONUCcedil ve TARTIŞMA
Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik
oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna
karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki
insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck
1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu
oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil
olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız
olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi
utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak
algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre
daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek
almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir
Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan
bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini
kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda
yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma
becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma
sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil
olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263
becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha
yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri
eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik
fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık
oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil
olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları
onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya
youmlneltmektedir
Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen
utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının
etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman
toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın
kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir
deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında
anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan
oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak
algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili
yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı
araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak
algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken
bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı
araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin
başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh
sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların
buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu
araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan
oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme
fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada
sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş
grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma
(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli
programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir
Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini
değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya
sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak
algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik
oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan
arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler
accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma
istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık
Emine DURMUŞ 264
bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza
ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken
olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin
değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu
karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde
durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu
algıların birey uumlzerindeki etkileridir
Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece
başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal
gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş
ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun
ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde
yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler
geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve
sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli
kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu
olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal
beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma
programlarından yararlanılabilir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265
KAYNAKLAR
Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness
actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction
Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610
Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic
Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http
membersaolcom cybernettrshynesshtml
Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social
relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash
1544
Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls
psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul
Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality
traits Erlbaum Hillsdale NJ
Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28
(6) 34-46
Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins
Publisher Inc New York
Caspi A (1998) Personality development across the life course In
Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social
emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp
311ndash388
Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of
Personality and Social Psychology 41 330-339
Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR
Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social
Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University
Press
Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)
İstanbul Alfa Yayınevi
Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change
Routledge
Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek
and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume
38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956
Emine DURMUŞ 266
Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi
Sage Publications
DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik
danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi
(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml)
Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi
Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol
Publishing Group
Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative
Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal
of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p
Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF
(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of
General Psychiatry 50 pp 286ndash293
GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue
1 P 28
GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık
Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6
Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum
Yayınları
Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması
Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml Ankara
Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
2 (15) 17-22
Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin
Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental
Health San Diego Academic Press
Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in
High School Student Stanford University and the Shyness Institute
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267
Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to
Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and
Therapy 41 209-221
Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between
Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage
Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270
Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith
Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality
Social Psychology 51 pp 629ndash639
KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood
Shyness Science 240 s167-171
Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45
Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social
anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of
the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -
1016
Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship
Between Shyness Social Class and Personality Variables in
Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263
LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and
Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)
94-775
Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal
as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol
18 Issue 1 s 15
Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness
httpwwwcounseling center com (kasım-2005)
Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of
Personality (45) 596-611
RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)
Shyness development consolidation and change (pp 121-138)
Boston McGraw-Hill
Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and
sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company
Emine DURMUŞ 244
individual differences in social behaviour by theories that prioritized the personality traits of extraversion and neuroticism neither of which captures what is commonly understood by shyness The neglect was perhaps more apparent than real in that many of the concerns expressed by shy people were addressed in the psychological literature but were labelled in diverse ways for example as reticence social skills deficits or more recently social phobia
The aim of this study is to describe the perceptions related shyness of the students who are shy and not shy For that reason it was applied shyness scale to the students and with the scale open-ended questions were asked in order to describe the perceptual level of their shyness
Methods The aim of the present study is to describe the Perceptions of Shy and Non-Shy Students About Shyness Two questionnaire were used 1 Shyness Scale and 2 An open-ended questionnaire The shyness scale was given to the students and the second questionnaire was given to subjects to gather their perceptions about themselves The study is descriptive one Subject is of 225 university students attending the Faculty of Educational Sciences of Ankara University In the scale revisionconstruction sample of 326 college students the alpha coefficient of internal consistency reliability for the 20-item shyness scales was 94 (m = 518 sd = 136) and it correlated 96 with the original Cheek amp Buss 9-item shyness scale Shyness scala was revised by Guumlngoumlr (2001) Shyness scala used in the research was a 20-item Likert-type revised shyness scala with 5 point response format In terms of retest reliability the coefficient was calculated as 83 and tha Cronbach Alpha coefficient regarding the internal reliability consistenciy as 91 In testing the validity of the shyness scala the homogenous scales validity measure and self-evaluatin inventory in the social suations was utilized as sub-scales and its computed results have displayed relatively high correlation of 78
Results and Discussion The study is descriptive one Subject is of 225 university students attending the Faculty of Educational Sciences of Ankara University SPSS was used for statistical analysis The results of the analysis of Chi-Square indicated that 360 of the subjects with high scores from the shyness scale perceive themselves as shy person On the other hand 20 of subjects with low scores describes themselves as ldquoshyrdquo in the questionnaire The result of this research shows that students with high shyness level percept themselves more negatively (36 shy 347 lonely 298 avoid 21 touchy 194 excitable) 857 of subjects with high score declared they want to join an interpersonal group programs 143 of the students with low scores did not want to join to this kind of group programs Results were interpreted and discussed according to the relevant studies in the literature and future suggestions were made
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 245
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları
Emine DURMUŞ
OumlZ Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan
oumlğrencilerin kendileri ile ilgili algılarını belirlemektir Bu amaccedilla
oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği uygulanmış ve oumllccedilekle birlikte verilen
bilgi toplama formunda kendileri ile ilgili algıları sorulmuştur
Araştırma betimsel bir ccedilalışmadır Araştırma Ankara Uumlniversitesinde
oumlğrenimini suumlrduumlrmekte olan 255 oumlğrenci uumlzerinde yapılmıştır
Araştırma verilerinin istatistiksel analizi SPSS ortamında Kay-Kare
Testi (Chi-Square Tests) ile yapılmıştır Araştırma sonucuna goumlre
utangaccedillık oumllccedileği‟nden yuumlksek puan alan oumlğrencilerin 360‟sı
kendilerini utangaccedil olarak algılamaktadırlar Bu oran utangaccedil olmayan
oumlğrencilerde ise 20‟tuumlr Utangaccedil oumlğrencilerin 857 kişilerarası
ilişkilerini geliştirmek amacıyla grup programlarına katılmayı
istediklerini ifade etmişlerdir Buna kaşın utangaccedillık puanı yuumlksek
olan oumlğrencilerin ancak 143‟si bu tuumlr programlara
katılmayacaklarını ifade etmişlerdir Araştırma sonuccedilları
alanyazındaki ccedilalışmalar ışığında yorumlanmış ve oumlneriler
sunulmuştur
Anahtar Soumlzcuumlkler Utangaccedillık utangaccedil ve utangaccedil değil
algılanan kişilik oumlzelliği uumlniversite oumlğrencisi
GİRİŞ
Yakın tarihlere kadar insanların sahip olması gereken oumlnemli bir
meziyet sayılan utangaccedillık (shyness) guumlnuumlmuumlzde kişilerarası ilişkileri
etkileyen oumlnemli etmenlerden biridir Utangaccedillık başkalarının bulunduğu
Dr İnoumlnuuml Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi edurmusinonuedtr
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumlltesi Dergisi yıl 2007 cilt 40 sayı 1 243-268
Emine DURMUŞ 246
yerde yaşanan bdquotedirginlik ve kısıtlanma duygusu‟ olarak kabul edilmektedir
(Jones Briggs ve Smith 1986) Zimbardo (1977) utangaccedillığı toplumsal bir
rahatsızlık olarak tanımlamaktadır Zimbardo‟ya goumlre bireyin utangaccedillığı
toplumsal beceri eksikliklerinin bir yansıması olmaktan ccedilok toplumla
buumltuumlnleşme ccedilabalarının etkisi altında kalan davranışlar olarak
yorumlanmaktadır
Pilkonis (1977) utangaccedillığı sosyal durumlardan kaccedilınma sosyal
ortamlara katılmada başarısızlık olarak ifade etmektedir Kagan ve diğerleri
(1988) ccedilalışmalarında utangaccedillığı oumlzellikle yeni durumlar yeni insanlar ve
nesnelerle karşılaşıldığında korku ve isteksizlik goumlsterme olarak
tanımlamaktadırlar Bir başka tanıma goumlre Utangaccedillık iccedile doumlnuumlk olmayan
insanlarda başkalarından kaccedilma eğilimini iccedilermektedir (Stein ve Walker
2001) Psikoloji alanında oumlzellikle son yıllarda yapılan araştırmalarda soumlzuuml
edilen utangaccedillık az konuşan sosyal yetenekleri olmayan ve zaman zaman
da sosyal fobik olarak nitelendirilen bir kavram olarak ele alınmaktadır
(Crozier 2001) Bazı insanlarda utangaccedillık problemi sosyal bir durumda
duumlşuumlnduumlklerini soumlyleyebilmenin bile sıkıntı yaratması halidir Bazı bireylerin
bu sıkıntılı durumları fiziksel goumlruumlntuumllerine de yansımaktadır Bazı
bireylerde buumlyuumlk ya da kuumlccediluumlk oranda kaygı yuumlz kızarması gibi fiziksel
belirtilerle birlikte goumlruumllebilir
Utangaccedillıkla ilgili 1975 ve 1995 arası yirmi yıllık doumlnemde yapılan
ccedilalışmalar değerlendiren Cardduci ve Zimbardo(1995) utangaccedillığın
nedenleri sonuccedilları ve birey uumlzerindeki etkileri ile ilgili sonuccedilları aşağıdaki
gibi oumlzetlemektedirler
Utangaccedillık oranı 1975‟den 1995‟e kadar 40‟dan 48‟e ccedilıkmıştır
Bu sonuccedil utangaccedillığın toplumda goumlruumllme oranının buumlyuumlk oranda
arttığını goumlstermektedir
Ccediloğu utangaccedillıklar gizlidir ya birey utangaccedil olduğunun farkında
değildir ya da utangaccedil olduğunu gizlemektedir
Az oranda utangaccedillık hastalık derecesinde ortaya ccedilıkmaktadır
Bazı bireyler utangaccedillığa yatkın olarak doğsalar bile bu sonuccedil bizi
utangaccedillığın kalıtsal olduğu sonucuna goumltuumlrmemektedir
Pek ccedilok birey utangaccedillık oumlzelliğini olumsuz yaşam deneyimleri ile
kazanmaktadır
Utangaccedillığın goumlruumllme oranı uumllkelere goumlre farklılık goumlstermektedir
Utangaccedillığı en az yaşayan milletin İsrailliler olduğu savunulmaktadır
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 247
Utangaccedillığı belirleyen temel faktoumlrlerden biri ldquooumlvguumlnuumln kuumlltuumlrel
biccedilimirdquo dir Bir diğer neden de ldquoccedilocukları succedillama eğilimirdquo olarak
karşımıza ccedilıkmaktadır
Oumlzellikle gelişmiş uumllkelerde utangaccedil olmanın başarılı iş ve meslek
yaşamı ve kariyer gelişimi accedilısından buumlyuumlk bedelleri vardır
Utangaccedillık zaman zaman birey iccedilin yaşamsal oumlneme sahip
olabilmektedir
Utangaccedillığın biyolojik boyutuna rağmen bireyde oluşturduğu etkileri
azaltmak amacıyla iyi hazırlanmış programlar ve youmlntemler
oumlnerilmektedir
Utangaccedillığın Belirtileri
Gard‟a (2000) goumlre utangaccedil birey ccediloğunlukla kaygılıdır ve sosyal
durumlarda oumlzellikle de yeni karşılaştığı sosyal durumlarda ccedilekingendir
Başkalarının dikkatini ccedilekebilecek davet ya da değerlendirilme olasılığının
olduğu benzeri sosyal ortamlarda daha kaygılı ve ccedilekingen davranır
Utangaccedil birey iccediledoumlnuumlk değildir Utangaccedil birey başkalarını etkilemek
onlarla olmak ister ama bunu korkularından dolayı yapamaz Kişi
goumlsterişsiz bir biccedilimde istemediği halde yalnız olmayı tercih eder Gard‟a
goumlre aşağıdaki oumlzellikleri taşıyan bireylerin utangaccedil oldukları soumlylenebilir
Kalabalıkta olmaktan hoşlanmamak zamanın buumlyuumlk boumlluumlmuumlnuuml internet
başında geccedilirmek yeni biri ile tanışmakta sıkıntı yaşamak başkaları ile
konuşmakta guumlccedilluumlk yaşamak guumln boyu televizyon karşısında uzun zaman
geccedilirmek bir grupta iken herkesin kendisine baktığına inanmaktan dolayı
endişelenmek oumlğrenci ise sınıfta sorulan soruları bildiği halde yanıtlamakta
teredduumlt etmek ve insanlara bir şeyler sormaktan korktuğu iccedilin vazgeccedilmek
Bu oumlzelliklerden en az ikisini taşımak utangaccedil olmakla ilgili oumlnemli ipuccedilları
vermektedir
Utangaccedil insanların bir oumlzelliği de bazı koşullarda nasıl davranacaklarını
bilmiyor olmalarıdır Bu insanlar accedilık bir biccedilimde iletişimde baskın
değillerdir Tutarlı bir biccedilimde kendileriyle ilgili Gerccedilekte utangaccedil olan kişi
ccedilok kaliteli ve iyi oumlzelliklere sahip olsa bile bu oumlzelliklerini
goumlsteremeyebilir (Arends 2000) Ccedilok utangaccedil olan bireylerin bu
oumlzelliklerinden dolayı dışarı ccedilıkmak yeni arkadaşlar edinmek yuumlzyuumlze
ilişkiler gerektiren ve işinde yuumlksek sorumluluk alabilecek pozisyonlara
ulaşma gibi yapılabilecek eylemleri engellediği de bilinmektedir (Stein ve
Walker 2001)
Emine DURMUŞ 248
Utangaccedillık diğer insanlarla iyi ilişkiler kurmada guumlccedilluumlk yaşama
durumudur Bir ccedilok insan iccedilin sosyal durumlarda duumlşuumlnduumlklerini kaygı
duymadan soumlylemek ccedilok kolay bir davranış olurken utangaccedil insanlar iccedilin bu
buumlyuumlk bir guumlccedilluumlk nedeni olabilir Genelde insanlarda guumlluumlmseme uygun
koşullarda goumlruumlşlerini soumlyleme iyi goumlz kontağı kurma rahat bir beden
duruşu sergileme gibi davranışlar doğal hali ile olur Utangaccedil insanlar
doğaları gereği bunları kolaylıkla yapamazlar Henderson ve Zimbardo
(1998) utangaccedillığın belirtilerini ldquobilişsel belirtilerrdquo ldquopsikomotor belirtilerrdquo
ldquofizyolojik belirtilerrdquo ve ldquoduygusal belirtilerrdquo olarak gruplamışlardır Geri
ccedilekilme ve pasif kalma gibi psikomotor bir belirtiye hızlı kalp atışı gibi
fizyolojik bir belirtinin ve bu farkındalığı ile ilgili acı ccedilekme gibi duygusal
belirtilerin eşlik ettiğini belirtmektedirler Utangaccedillığın belirtileri Tablo-1‟de
oumlzetlenmiştir
TABLO ndash1
Utangaccedillığın Belirtileri
Psikomotor Fizyolojik Bilişsel Duygusal
Geri ccedilekilme ve
Pasiflik Hızlı kalp artışı
Kendisiyle başkalarıyla
ya da durumla ilgili olumsuz duumlşuumlnceler geliştirme
Kendi farkındalığı
ile ilgili acı ccedilekme
Goumlz temasından
Kaccedilma Ağız kuruluğu
Değerlendirilmekten
korkma ve başkası
tarafından aptal
bulunma korkusu
Utanccedil duyma
Korku duyulan
ortamlardan kaccedilma
Soğuk terleme
ya da titreme
Endişe ve
muumlkemmeliyetccedililik Duumlşuumlk oumlzsaygı
Alccedilak sesle konuşma Karın ağrıları
Sosyal etkileşimler
sonrasında kendi kendini succedillaması
Uumlzguumln olma hali
Vuumlcut hareketinin
ya da ifadesinin ccedilok az olması ya da
abartılı biccedilimde guumllme
Baş doumlnmesi ya da baygınlık hissetme
Kendisinin zayıf
başkalarının guumlccedilluuml olduğuna dair olumsuz
inanccedillar geliştirmesi
Yalnızlık
Konuşma akıcılığında
bozukluk
Kendisini ya da durumunu gerccedilek dışı
hissetmesi
Ben yetersiz ve etkileyici değilim
duumlşuumlncesi
Depresyon
Sinirli davranışlar el ya
da yuumlzle oynama
Kontroluuml kaybetme delirme yada kalp krizi
geccedilirme korkusu
Sosyal ortamlara dair yanlış
inanccedilları Kaygı
(Henderson ve Zimbardo 1998)
Utangaccedillıkla ilgili şu an sahip olduğumuz bilgilere goumlre yeterince utangaccedil olmak ya da ne kadar utangaccedillığın uygun olduğu ile ilgili bir ccedilalışma yapılmamıştır Bu duruma goumlre utangaccedil olmak ya da olmamak avantaj ya da dezavantajlıdır demek zordur Utangaccedillık tuumlmuumlyle utangaccedil olan ya da olmayan bireylerin kişisel oumlzelliklerinde saklıdır
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 249
Utangaccedillığın Oluşmasında Biyolojik Faktoumlrler
Temel bir yaradılış olarak tanımlanan utangaccedillığın (Buss ve
Plomin1984) ifade edilmesinde farklı kavramlar kullanılmaktadır Cheess
ve Thomas (1986) utangaccedil ccedilocukları bdquoyavaş ısınan‟ ccedilocuk Caspi (1998)
bdquoccedilekingen‟ ccedilocuk gibi benzer tanım ve kavramlarla kategorize etmiştir
Utangaccedillığı temel bir yaradılış olarak goumlren ve ccedilalışmalarını (1992-1999)
ccediloğunlukla ccedilocuklar uumlzerinde gerccedilekleştiren Kagan ccedilalışmaları sonunda
elde ettiği goumlruumlşlerini esas alan biyolojik goumlruumlşuuml oluşturmuştur Bu goumlruumlş bir
ccedilok oumlnemli araştırmaya kaynaklık etmiştir Bu araştırmalar İsveccedil‟ten
Broberg Amerika Birleşik Devletleri‟nden Lamb‟ı Almanya‟dan
Schoumllmerich ve İngiltere‟den Stevenson-Hinde‟yi iccediline alan bir grubu
kapsamaktadır (Crozier 2001)
Kagan‟ın utangaccedillığın kaynağı ile ilgili yaptığı ccedilalışmalar ccedilocuklarda
aşırı derecede utangaccedillığın kaynağının ccedilocuğun mizacından yani ccedilocuğun
doğuştan getirdiği oumlzelliklerden yaratılışından kaynaklanabileceğini
goumlstermektedir Kagan‟a goumlre kendilerini utangaccedil olarak tanımlayan kişiler
bunun ccedilocukluktan beri olduğunu iddia etmektedirler (aktCrozier 2001)
Utangaccedillığın genetik geccedilişini incelemek iccedilin yapılan ikizler
uumlzerindeki ccedilalışmalarında Fyer ve diğerleri (1993) tek yumurta ikizlerinde
utangaccedil davranışı ccedilift yumurta ikizlerine goumlre birbirine daha benzer
bulmuştur Bununla birlikte genetik katkı ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml
duumlşuumlnduumlrecek biccedilimde orta duumlzeydedirOumlrneğin ldquocolorado evlat edinme
ccedilalışmasırdquonda uumlvey ana babanın utangaccedillığıyla evlatlık bebeklerin
utangaccedillık dereceleri arasında ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml destekler biccedilimde
orta duumlzeyde bir korelasyon bulunmuştur (aktTuumlrkccedilapar 1996) Bu
bulgular utangaccedillığın genetik geccedilişi olduğu biccediliminde yorumlanmaktadır
Bu goumlruumlşlere goumlre birey ccedilevresel etkilerden dolayı utangaccedil değildir
utangaccedillık onun genetik geccedilişleriyle sahip olduğu bir oumlzelliğidir
Utangaccedillığın Oluşmasında Ccedilevresel Faktoumlrler
Crozier‟e (2001) goumlre yaşamın ilk yıllarından beri varolan utangaccedillık
ccedilocukluk doumlnemindeki engellenmenin habercisidir Utangaccedillığın nedenleri
arasında aile yapısının olduğu youmlnuumlndeki goumlruumlşlerden biri de Crawfor ve
Taylor‟a aittir Bu araştırmacılara goumlre insanlar genellikle aile davranış
kalıpları tarafından yoğrulup biccedilimlendirilir Ana-baba kendini kararlılıkla
ifade edemeyen kimselerse ccedilocuğun buumlyuumlyuumlnce silik bir insan olma olasılığı
yuumlksektir Aynı biccedilimde ana-baba aşırı eleştirici bir tavır sergileyerek
ccedilocuğu suumlrekli eleştiriyorlarsa ccedilocukta kendini muumlkemmel goumlrememe ve iyi
şeylere layık olmadığı duumlşuumlncesini yerleştirecektir Utangaccedil davranmayı
utangaccedil ana-babalardan kolayca oumlğrenebiliriz Ccedilok utangaccedil ccedilok gergin ve
Emine DURMUŞ 250
ccedilok sinirli insanlar genelde bu davranış kalıbını ailenin diğer uumlyelerine de
aşılarlar Duumlnyaya oumlzguumlveni olan bireyler olarak gelsek bile oumlzguumlveni
olmayan kendini değerli ve sevilmeye layık bulmayan ana-babaların
yetiştirme youmlntemi ile bu guumlven yok edilebilir (Crawford ve Taylor 2001)
Utangaccedillık duygusunda buumlyuumlk oranda oumlğrenmenin ccedilağrışımı olsa da
yasaklanma duumlşuumlncesi bireyin ilk yıllarında kişilik gelişimi bakımından
oumlnemlidir Oumlzellikle yaşamın ilk yıllarında goumlsterilen engelleyici tepkiler ve
yeniliklere karşı korku gibi karakteristik oumlzellikler bireyin yaşamının ilk
yıllarında karşı karşıya kaldığı engelleyici tepkilere bağlanabilir Bu sonuccedillar
yaşamın ilk yıllarında oumlzellikle anneye oumlzguuml nedenlerin ne kadar oumlnemli
olduğunu goumlstermektedir (Asendorpf ve Wilpers1998)
Psikoanalitik Yaklaşımda Utangaccedillık
Psikonalitik yaklaşıma goumlre kişilik it (alt-benlik) ego (benlik) ve
suumlperego (uumlst-benlik) olarak ayrılmaktadır Pek ccedilok psikolojik bozukluk bu
kişilik oumlğeleri arasındaki uyumsuzluk ve dengesizlikten kaynaklanmaktadır
Psikoanalitik yaklaşım sosyal fobinin uumlccedil temel etkeni uumlzerinde durmaktadır
Bunlar utanccedil yaşantıları succedilluluk duyguları ve ayrılma anksiyetesidir
Utanccedil yaşantıları Bireyler bilinccedildışı olarak dikkat ccedilekme ve ccedilevrelerinden
onaylayıcı tepkiler alma isteği yaşarlar Bu tepki onaylayıcı olmayan ana-
babalar tarafından utandırılma ya da eleştirilme duygusunun doğmasına
neden olmaktadır Birey utandırılmadan başkalarından onay goumlrmeyeceği
riskinin olduğunu duumlşuumlnduumlğuuml durumlardan ve ortamlardan kaccedilınır Succedilluluk
duyguları Sosyal fobik olan birey bilinccedil dışı olarak diğerleriyle olan
ilişkilerinde karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi iccedilin saldırgan bir talepkarlık
sergiler Bu talebe tuumlm rakipleri korkutarak kaccedilırmak ya da yok etme arzusu
eşlik eder Succedilluluk duyguları sıklıkla rakiplerin yerini alabilmek iccedilin
kapasitesindeki yetersizlikten kaynaklanan utanccedilla birbirine karışmış
durumdadır Ayrılma anksiyetesi Sosyal fobik pek ccedilok birey bağımsız olma
ve yeni insanlarla kaynaşmanın ana-baba ya da yakınlarının sevgisini yitirme
anlamına gelmesinden korkar Anne-bebek ccedilalışmalarında anne hiccedil bir
harekette bulunmamasına rağmen ccedilocukta annenin onu terk edeceği korkusu
ile anksiyete tepkileri yaşadıkları goumlruumllmektedir(Tuumlrkccedilapar 1999)
Sosyal kaygı sosyal fobi ve utangaccedillığın temel nedeni olarak
değerlendirilme korkusu goumlsterilse de psikoanalitik yaklaşıma goumlre birey
aslında dikkat ccedilekmeyi ve ccedilevresinden de onaylayıcı tepkiler almayı ister
Karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi bekler Ama bu tepkiler kabul goumlrmeyen
ana-baba tutumları ile karşılaşırsa birey toplumda kendini goumlsterme riski
almaktan korkabilir Yine ayrılma aksiyetesi ve gerccedilek benlik ile ideal benlik
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 251
arasındaki farkın bireyde kaygı yarattığı ve bu kaygının utangaccedil olmaya
neden olduğunun da altı ccedilizilmektedir
Psikososyal Gelişim Kuramı
İnsan gelişimini psikososyal gelişim kuramı ile accedilıklayan Erikson‟a
goumlre benliğin birinci işlevi bir kimlik duygusu oluşturmak ve bunu
korumaktır Psikososyal gelişim kuramına goumlre 1-3 yaş arası oumlzerklik
doumlnemi bağımsızlık isteğinin belirgin olduğu doumlnemdir Bu doumlnemde ccedilocuk
birbirine karşı duygu ve eğilimler arasında bir denge kurmaya ccedilalışır
Oumlzsaygısını yitirmeden kendi kendini denetleyebilme duygusundan iyi niyet
ve onur duygusunu oluşturur Ccedilocuğun kendini denetleme becerisinin eksik
bulunup dışarıdan aşırı denetleme isteği ccedilocukta kuşku ve utanccedil duygularını
yerleştirecektir Bu doumlnemde ccedilevre ve ana-babanın yoğun baskısı ve
engellemeleri ile ccedilocuk kendini suumlrekli succedillu hisseder bu sonuccedil bireyde
utanccedil duygusunun yerleşmesine neden olacaktır (Ekşi 1990)
Ccedilocukların ccediloğu bu doumlnemi bir oumlzerklik duygusuyla tamamlar Oumlzerk
insanlar engeller ve zorluklarla dolu bir duumlnyada kendi yolunu
bulabileceklerine emin bireylerdir Bu doumlnemde Erikson aşırı korumacı ana-
babalığa youmlnelik oumlnemli uyarılarda bulunmaktadır Erikson‟a goumlre eğer ana-
babalar ccedilocuklarını aşırı bir biccedilimde korursa gelişimlerini engelleyebilirler
Ccedilevrelerindeki nesneleri ve olayları keşfetme ve etkileme izni verilmeyen
ccedilocuklar utanccedil ve şuumlphe duyguları geliştirirler ve kendilerinden emin
olmayan başka insanlara bağlımlı yaşayan insanlar olurlar (Burger 2006)
Oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemini girişkenliğe karşı
succedilluluk duygusunun yaşandığı erken ccedilocukluk doumlneminde ccedilocuk sorunları
ile başa ccedilıkabilmek iccedilin daha bağımsız davranmaya başlar Sonuccedilta bireyin
kişilik gelişimi farklı doumlnemlerden geccedilerek oluşmaktadır Bu doumlnemlerin
belirli evrelerinde yaşanan aksaklıklar bireyin sonraki aşamasında sorunlar
yaşamasına neden olabilmektedir Buna goumlre engelleyici ana-baba tutumları
ccedilocuğa yaşamının ilk yıllarında kazanılması gereken beceriler yetirince
oumlğretilmemişse kaccedilınan utangaccedil bireyler olma olasılıkları yuumlksektir
Oumlzellikle oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemi ile girişkenliğe karşı
succedilluluk doumlnemi dediğimiz doumlnemleri kapsayan ikinci yılın sonu ile altı
yaşın sonu bu accedilıdan buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Girişkenliğe karşı succedilluluk
karmaşısının yaşandığı uumlccedil ile altı yaşını kapsayan bu evrenin bireyin
utangaccedillığının gelişmesinde buumlyuumlk oumlneme sahip olduğu vurgulanmaktadır
Bilişsel-Davranışccedilı Yaklaşım
Bilişsel terapiyi ilk savunanlardan biri olan Ellis‟e goumlre insanlar yanlış
akıl yuumlruumltme ve akılcı olmayan inanccedillarından dolayı depresif kaygılı
Emine DURMUŞ 252
sıkıntılı olurlar ve benzeri sorunlar yaşarlar Ellis‟e (1994) goumlre kişi dilediği
değişikliği gerccedilekleştirmek guumlcuumlne sahiptir Yine birey kendi
rahatsızlıklarını oluşturma ve değiştirme guumlcuumlne de sahiptir ve birey bunu
bilir Buna goumlre birey sorunların temelinde daha ccedilok irrasyonel inanccedillarının
olduğunu irrasyonel inanccedilların rasyonel inanccedillarla değiştirilebilir
oluduğunu ve bireyin uygun youmlntemlerle bunu gerccedilekleştirebileceğini de
bilmelidir
Bilişsel terapi bir kişinin inanccedillarını değiştirmeye dayanır Eğer bir kişi
sevimsiz ya da istenmeyen biri olduğuna inanıyorsa bu duumlşuumlnce onun diğer
insanlarla olan iletişimlerindeki tutumlarını etkileyecektir Bilişsel terapi bu
bireyleri yanlış algıları ile yuumlzyuumlze getirerek yanlış inanccedillarına yeniden
biccedilim verir ve boumlylece kaygılarının azalmasına fırsat verir (Duck1986)
Bilişsel Terapi danışana ccedilarpık ve yetersiz bilişleri değerlendirme işlemi
aracılığıyla nasıl yeniden yapılanmaya gideceğini oumlğretir İşbirliği yapan
terapist ve danışan bu suumlreccedilte danışana kendisinde var olan olumsuz
duumlşuumlncelerle gerccedilekleri ayırt etmeyi oumlğretir Danışanlar bilişsel kodlamanın
hem kendisi hem de ccedilevresini algılamakta ne kadar oumlnemli olduğunu
oumlğrenirler Danışanlara kendi duumlşuumlncelerini varsayımlarını ve oumlzellikle
olumsuz otomatik duumlşuumlncelerini tanıma ve keşfetme becerisi
oumlğretirlerBilişsel yaklaşım utangaccedil bireylerin ccediloğunlukla kendileri ve
ccedilevrelerinden gelen geribildirimlerle ilgili ccedilarpık ve yetersiz bilişlerinin
olduğunu savunmaktadır
Utangaccedillık ve İlişkili Kişilik Oumlzellikleri
Utangaccedillıkla ilgili yapılan araştırma sonuccedilları (Simith ve Betz 2002
Jackson ve diğerleri 2002 Walsh 2002 Heiser ve diğerleri 2003 Yuumlksel
2003 Netro ve Mullet 2004) utangaccedil bireylerin diğer bireylerden daha
fazla yalnızlık yaşadıklarını ve daha duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip
olduklarını goumlstermektedir Yalnızlık ve duumlşuumlk oumlzsaygı yaşayan utangaccedil
kişilerin yeni arkadaşlık ilişkileri kurmaları guumlccedilleşmekte ve bu sonuccedil
utangaccedilların yaşadığı toplumsal sorunları daha yoğun yaşamalarına neden
olmaktadır Kendi iccedillerinde yoğun olarak sıkıntı yaşayan utangaccedil bireyler
yaşadıkları bu sıkıntılı tavırlarına başkaları tarafından saygı duyulduğunda
ise bunu yanlış anlama eğiliminde olurlar Utangaccedillık yaşayan bireyler bir
yandan başkaları yanında fark edilen ve oumlnemsenen insanlar olmayı arzu
ederken oumlte yandan da toplumda fark edilmemenin getirdiği sıkıntılar ile baş
etmek zorunda kalmaya bağlı olan ccedilift youmlnluuml korkularla baş etmeye
ccedilalışırlar (Cardduci ve Zimbardo1995)
Utangaccedillıktan etkilenen ya da utangaccedillığın oluşma nedenleri arasında
sayılan oumlzelliklerden en oumlnemlisi oumlzsaygıdır Yapılan araştırmalar duumlşuumlk
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 253
oumlzsaygı ile utangaccedillık arasında anlamlı ancak negatif youmlnde bir ilişki olduğu
youmlnuumlndedir (Cheek ve Buss 1981 Lawrence ve Bennett 1992 Yuumlksel
2003) Ergenlerle yapılan araştırma bulguları goumlstermektedir ki duumlşuumlk
oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek yuumlksek
oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde ise utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlktuumlr Buna
karşın yetişkinlerle yapılan araştırmalarda duumlşuumlk oumlzsaygı ile utangaccedillık
duumlzeyleri arasında yuumlksek duumlzeyde ilişkiler bulunmamıştır (Cheek ve
Buss1981 Lawrence ve Bennett1992) Cheek ve Buss(1981) utangaccedillık ile
sosyalleşebilme arasındaki ilişkiyi inceledikleri ilk ccedilalışmalarında duumlşuumlk
oumlzsaygı ile yuumlksek duumlzeyde utangaccedillık arasında olumlu bir ilişki olduğunu
ortaya koymuşlardır
Lawrence ve Bennett (1992) araştırmasında ergenlerin oumlzsaygı
duumlzeyleri accedilısından da utangaccedil bireylerin utangaccedil olmayanlara goumlre daha
duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip olduklarını bulmuşlardır Goumlkccedile (2002) lise
oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre yordadığı
ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğunu
bulmuştur Yuumlksel (2003) tarafından yapılan araştırmada oumlğrencilerin
utangaccedillık duumlzeylerinin en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğu ortaya
ccedilıkmıştır
Sayılan araştırma bulguları da goumlstermektedir ki oumlzsaygı utangaccedillığı
yordayan oumlnemli bir değişkendir Yani bireyin utangaccedillık duumlzeyi
yuumlkseldikccedile oumlzsaygı duumlzeyi de duumlşmektedir Bunun tersi olarak oumlzsaygı
duumlzeyi arttıkccedila utangaccedillık duumlzeyi de duumlşmektedir Sonuccedil olarak yuumlksek
oumlzsaygı duumlzeyine sahip kişilerin daha az utangaccedil oldukları soumlylenebilir
Utangaccedillığı etkileyen ve utangaccedillıkla ortaya ccedilıkan sonuccedillardan biri de
yalnızlıktır Bu konuda yapılan araştırma sonuccedilları yalnızlık ile utangaccedillık
arasında pozitif bir ilişki olduğu youmlnuumlndedir Bireylerin utangaccedillık duumlzeyleri
arttıkccedila yalnızlık duumlzeyleri de artmaktadır (Jackson Nagasaka ve
Gunderson 2002 Crozier2001) Utangaccedil bireyler utangaccedil olmayanlara goumlre
ccedilok daha fazla yalnızdır Diğer insanlarla kurulan iletişimi buumlyuumlk oranda
olumsuz etkileyen utangaccedillık iletişim sorunları yaşayan utangaccedil bireylerin
sonuccedilta yalnız kalmalarına yol accedilmaktadır (Cheek ve Buss 1981)
Yuumlksel (2003) oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin oumlnemli
yordayıcılarından birinin yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Goumlkccedile
(2002) lise oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre
yordadığı ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygıdan
sonra yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Jackson ve diğerleri (2002)
uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık ve yalnızlık duumlzeyleri arasındaki ilişkiyi
inceledikleri araştırmalarını 255 uumlniversite oumlğrencisi uumlzerinde yapmışlardır
Emine DURMUŞ 254
Araştırma sonucunda aşağıdaki sonuccedillar elde edilmiştir Utangaccedillık ve
yalnızlık arasında oumlnemli bir ilişki vardır Bu ilişki bireylerin kendini
sunması ve sosyal destek algılarını oumlnemli oumllccediluumlde etkilemektedir ccediluumlnkuuml
yalnızlık ve utangaccedillık birbirine benzeyen oumlzelliklerdir
Araştırma sonuccedilları yalnızlığın utangaccedillığın bir sonucu olduğunu
goumlstermektedir Utangaccedillar yalnız kaldıklarından dolayı utangaccedil değil
utangaccedil oldukları iccedilin yalnızdırlar Başkaları tarafından iletişime girmeye
goumlnuumllsuumlz olarak algılanan utangaccedillar zaman zaman yalnız
kalabilmektedirler Buna karşın aslında utangaccedillar ccedilevreleri tarafından
sevilen bireylerdir
Teknoloji Kullanımı ve Utangaccedillık
Teknolojinin yoğun kullanıldığı guumlnuumlmuumlzde utangaccedil ergenlerle ilgili bir
klişe bu ergenler kendilerini kişisel ilişkilerden geri ccedilekerler ve bilgisayar
oyunları gibi tek başına yapılan uğraşılarla meşgul olurlar Son yıllarda
internet utangaccedil insanların uzak bir mesafeyle etkileşmeleri yuumlzyuumlze
goumlruumlşme gereksinimi olmaksızın diğerleriyle iletişim kurabilmeleri iccedilin
fırsatlar sunmuştur Roberts Smith ve Pollock‟un (1999) ccedilalışmasından
ortaya ccedilıkan sonuca goumlre utangaccedil insanlar on-line etkileşim kurdukları
zaman daha az utangaccediltırlar
Bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili araştırma bulguları goumlsteriyor
ki utangaccedillıkta yaşanan rahatsızlıklar buumlyuumlk oranda azalmaktadır
Utangaccedillar sanal iletişimlerde red edilme ve eleştirilme olasılıkları olmadığı
iccedilin daha rahat davranırlar Bir katılımcının belirttiği gibi ldquoaccedilıkccedilası
bilgisayar uumlzerinde birinin guumlluumlnccedil duruma duumlşmek ve dalga geccedililmek
tehlikesi yok ve başkaları sizi goumlremez dolayısıyla gerccedilek bir reddedilme
tehlikesi yokrdquo (Leary ve Dobbins 1983)
Henderson ve Zimbardo (2005) genccedillerde teknoloji kullanımı ve
utangaccedillığı belirlemeye ccedilalıştıkları araştırmalarında utangaccedil bireylerin
utangaccedil olmayanlardan daha ccedilok teknolojiyi kullandıklarını bulmuşlardır Bu
ccedilalışmada araştırmacılar bilgisayar cep telefonu ve televizyon gibi
teknolojik araccedilların kullanımının utangaccedillarda daha yuumlksek oranda olduğunu
bulmuşlardır Araştırma cinsiyet değişkeni accedilısından farklılık goumlstermiştir
Buna goumlre kızlar erkeklerden daha yoğun bir biccedilimde internet
kullanmaktadırlar Araştırmada ldquogenccedillerin yalnız kaldıkları iccedilin mi internet
kullanmaya youmlneldikleri ya da internet kullandıkları iccedilin mi yalnız
kaldıklarırdquo youmlnuumlndeki soruya yanıt verebilecek bulgular elde edilmemesine
rağmen artan teknoloji kullanımının yalnızlığı da arttırdığı youmlnuumlnde bir
bulgu elde edilmiştir Buna goumlre internet cep telefonu televizyon gibi
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255
teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha
yoğun olduğu goumlruumllmektedir
Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin
teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla
ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi
zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)
arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve
sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl
tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)
Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da
bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye
heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında
yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler
tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)
Bunlar
Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler
Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır
Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim
tarzına sahiptir
Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler
Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler
Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler
Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler
Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar
Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir
Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler
Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar
Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar
Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar
Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden
dolayı katılmazlar
Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar
Emine DURMUŞ 256
Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim
duyarlar
Amaccedil
Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip
goumlstermediğini ortaya koymaktır
YOumlNTEM
Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır
Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı
uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim
Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden
oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır
Veri Toplama Araccedilları
Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde
orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness
Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu
kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan
verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil
uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve
ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten
alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık
oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu
ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır
Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları
Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)
tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır
Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde
edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını
saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak
hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa
katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan
guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257
alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık
oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir
Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları
Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından
yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla
temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil
faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde
toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi
kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo
(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi
grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları
hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık
oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu
arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)
tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve
kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon
katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1
faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)
Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine
bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk
değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı
goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini
accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini
accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve
tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip
olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek
faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir
Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı
tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama
formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır
Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo
ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo
istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden
frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler
ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile
karşılaştırılarak analiz edilmiştir
Emine DURMUŞ 258
Verilerin Analizi
Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden
oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık
puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir
Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır
Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar
ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma
ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye
değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama
utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları
yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık
puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri
arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır
Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik
oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır
BULGULAR
Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve
analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları
puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum
puanlara goumlre dağılımı verilmiştir
TABLO-2
Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması
Maksimum ve Minumum Puanları
N sd Min Max
Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90
Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık
oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan
en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin
aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259
Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin
oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı
184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir
Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından
ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir
Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında
oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı
bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin
57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum
erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan
accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı
farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar
(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek
utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre
yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin
oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin
651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların
oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir
duumlsuumlk o rta yuksek
900 850
800 750
700 650
600 550
500 450
400 350
300 250
200
50
40
30
20
10
0
Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500
Emine DURMUŞ 260
Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir
Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile
yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları
Tablo-3‟de verilmiştir
TABLO-3
Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Algılanan
Kişilik
Oumlzellikleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
Toplam
Utangaccedillık
Puanı
2
P
Ccedilekingen N 7 80 37
124
56 649 298
486 476 000
Sabırlı N 35 111 20 166
211 669 120 651 769 021
Utangaccedil N 2 62 36 100
20 620 360 392 6243 000
Yalnız N 1 31 17 49
20 633 347 192 2110 000
Alıngan N 15 68 22 105
143 648 210 412 384 046
Girişken N 41 87 8 136
301 640 59 533 4159 000
Konuşkan N 43 101 12 156
276 647 77 612 3699 000
Heyecanlı N 38 124 39 201
189 617 194 788 676 034
(plt05)
Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan
kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu
goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261
ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına
sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların
36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk
olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade
etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i
kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip
oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı
goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si
kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık
puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak
değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken
olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği
accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan
farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık
duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu
goumlruumllmektedir (plt05)
Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve
erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız
oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu
oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler
kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar
Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran
erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini
yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek
oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek
oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya
ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek
oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin
37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız
oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla
kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı
sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu
bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler
Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri
geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo
sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları
Tablo-4‟de verilmiştir
Emine DURMUŞ 262
TABLO-4
Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Katılma
istekleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
2 P
Evet N 39 99 36
574 596 857 1075 005
Hayır N 20 67 6
426 404 143 1212 002
( plt05)
Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba
katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075
p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin
utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup
ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda
bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek
oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin
grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir
SONUCcedil ve TARTIŞMA
Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik
oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna
karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki
insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck
1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu
oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil
olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız
olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi
utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak
algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre
daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek
almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir
Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan
bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini
kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda
yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma
becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma
sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil
olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263
becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha
yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri
eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik
fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık
oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil
olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları
onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya
youmlneltmektedir
Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen
utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının
etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman
toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın
kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir
deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında
anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan
oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak
algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili
yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı
araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak
algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken
bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı
araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin
başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh
sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların
buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu
araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan
oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme
fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada
sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş
grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma
(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli
programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir
Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini
değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya
sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak
algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik
oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan
arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler
accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma
istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık
Emine DURMUŞ 264
bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza
ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken
olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin
değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu
karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde
durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu
algıların birey uumlzerindeki etkileridir
Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece
başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal
gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş
ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun
ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde
yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler
geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve
sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli
kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu
olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal
beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma
programlarından yararlanılabilir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265
KAYNAKLAR
Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness
actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction
Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610
Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic
Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http
membersaolcom cybernettrshynesshtml
Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social
relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash
1544
Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls
psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul
Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality
traits Erlbaum Hillsdale NJ
Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28
(6) 34-46
Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins
Publisher Inc New York
Caspi A (1998) Personality development across the life course In
Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social
emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp
311ndash388
Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of
Personality and Social Psychology 41 330-339
Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR
Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social
Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University
Press
Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)
İstanbul Alfa Yayınevi
Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change
Routledge
Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek
and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume
38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956
Emine DURMUŞ 266
Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi
Sage Publications
DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik
danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi
(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml)
Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi
Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol
Publishing Group
Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative
Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal
of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p
Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF
(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of
General Psychiatry 50 pp 286ndash293
GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue
1 P 28
GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık
Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6
Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum
Yayınları
Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması
Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml Ankara
Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
2 (15) 17-22
Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin
Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental
Health San Diego Academic Press
Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in
High School Student Stanford University and the Shyness Institute
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267
Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to
Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and
Therapy 41 209-221
Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between
Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage
Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270
Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith
Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality
Social Psychology 51 pp 629ndash639
KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood
Shyness Science 240 s167-171
Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45
Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social
anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of
the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -
1016
Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship
Between Shyness Social Class and Personality Variables in
Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263
LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and
Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)
94-775
Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal
as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol
18 Issue 1 s 15
Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness
httpwwwcounseling center com (kasım-2005)
Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of
Personality (45) 596-611
RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)
Shyness development consolidation and change (pp 121-138)
Boston McGraw-Hill
Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and
sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 245
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları
Emine DURMUŞ
OumlZ Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan
oumlğrencilerin kendileri ile ilgili algılarını belirlemektir Bu amaccedilla
oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği uygulanmış ve oumllccedilekle birlikte verilen
bilgi toplama formunda kendileri ile ilgili algıları sorulmuştur
Araştırma betimsel bir ccedilalışmadır Araştırma Ankara Uumlniversitesinde
oumlğrenimini suumlrduumlrmekte olan 255 oumlğrenci uumlzerinde yapılmıştır
Araştırma verilerinin istatistiksel analizi SPSS ortamında Kay-Kare
Testi (Chi-Square Tests) ile yapılmıştır Araştırma sonucuna goumlre
utangaccedillık oumllccedileği‟nden yuumlksek puan alan oumlğrencilerin 360‟sı
kendilerini utangaccedil olarak algılamaktadırlar Bu oran utangaccedil olmayan
oumlğrencilerde ise 20‟tuumlr Utangaccedil oumlğrencilerin 857 kişilerarası
ilişkilerini geliştirmek amacıyla grup programlarına katılmayı
istediklerini ifade etmişlerdir Buna kaşın utangaccedillık puanı yuumlksek
olan oumlğrencilerin ancak 143‟si bu tuumlr programlara
katılmayacaklarını ifade etmişlerdir Araştırma sonuccedilları
alanyazındaki ccedilalışmalar ışığında yorumlanmış ve oumlneriler
sunulmuştur
Anahtar Soumlzcuumlkler Utangaccedillık utangaccedil ve utangaccedil değil
algılanan kişilik oumlzelliği uumlniversite oumlğrencisi
GİRİŞ
Yakın tarihlere kadar insanların sahip olması gereken oumlnemli bir
meziyet sayılan utangaccedillık (shyness) guumlnuumlmuumlzde kişilerarası ilişkileri
etkileyen oumlnemli etmenlerden biridir Utangaccedillık başkalarının bulunduğu
Dr İnoumlnuuml Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi edurmusinonuedtr
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Fakuumlltesi Dergisi yıl 2007 cilt 40 sayı 1 243-268
Emine DURMUŞ 246
yerde yaşanan bdquotedirginlik ve kısıtlanma duygusu‟ olarak kabul edilmektedir
(Jones Briggs ve Smith 1986) Zimbardo (1977) utangaccedillığı toplumsal bir
rahatsızlık olarak tanımlamaktadır Zimbardo‟ya goumlre bireyin utangaccedillığı
toplumsal beceri eksikliklerinin bir yansıması olmaktan ccedilok toplumla
buumltuumlnleşme ccedilabalarının etkisi altında kalan davranışlar olarak
yorumlanmaktadır
Pilkonis (1977) utangaccedillığı sosyal durumlardan kaccedilınma sosyal
ortamlara katılmada başarısızlık olarak ifade etmektedir Kagan ve diğerleri
(1988) ccedilalışmalarında utangaccedillığı oumlzellikle yeni durumlar yeni insanlar ve
nesnelerle karşılaşıldığında korku ve isteksizlik goumlsterme olarak
tanımlamaktadırlar Bir başka tanıma goumlre Utangaccedillık iccedile doumlnuumlk olmayan
insanlarda başkalarından kaccedilma eğilimini iccedilermektedir (Stein ve Walker
2001) Psikoloji alanında oumlzellikle son yıllarda yapılan araştırmalarda soumlzuuml
edilen utangaccedillık az konuşan sosyal yetenekleri olmayan ve zaman zaman
da sosyal fobik olarak nitelendirilen bir kavram olarak ele alınmaktadır
(Crozier 2001) Bazı insanlarda utangaccedillık problemi sosyal bir durumda
duumlşuumlnduumlklerini soumlyleyebilmenin bile sıkıntı yaratması halidir Bazı bireylerin
bu sıkıntılı durumları fiziksel goumlruumlntuumllerine de yansımaktadır Bazı
bireylerde buumlyuumlk ya da kuumlccediluumlk oranda kaygı yuumlz kızarması gibi fiziksel
belirtilerle birlikte goumlruumllebilir
Utangaccedillıkla ilgili 1975 ve 1995 arası yirmi yıllık doumlnemde yapılan
ccedilalışmalar değerlendiren Cardduci ve Zimbardo(1995) utangaccedillığın
nedenleri sonuccedilları ve birey uumlzerindeki etkileri ile ilgili sonuccedilları aşağıdaki
gibi oumlzetlemektedirler
Utangaccedillık oranı 1975‟den 1995‟e kadar 40‟dan 48‟e ccedilıkmıştır
Bu sonuccedil utangaccedillığın toplumda goumlruumllme oranının buumlyuumlk oranda
arttığını goumlstermektedir
Ccediloğu utangaccedillıklar gizlidir ya birey utangaccedil olduğunun farkında
değildir ya da utangaccedil olduğunu gizlemektedir
Az oranda utangaccedillık hastalık derecesinde ortaya ccedilıkmaktadır
Bazı bireyler utangaccedillığa yatkın olarak doğsalar bile bu sonuccedil bizi
utangaccedillığın kalıtsal olduğu sonucuna goumltuumlrmemektedir
Pek ccedilok birey utangaccedillık oumlzelliğini olumsuz yaşam deneyimleri ile
kazanmaktadır
Utangaccedillığın goumlruumllme oranı uumllkelere goumlre farklılık goumlstermektedir
Utangaccedillığı en az yaşayan milletin İsrailliler olduğu savunulmaktadır
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 247
Utangaccedillığı belirleyen temel faktoumlrlerden biri ldquooumlvguumlnuumln kuumlltuumlrel
biccedilimirdquo dir Bir diğer neden de ldquoccedilocukları succedillama eğilimirdquo olarak
karşımıza ccedilıkmaktadır
Oumlzellikle gelişmiş uumllkelerde utangaccedil olmanın başarılı iş ve meslek
yaşamı ve kariyer gelişimi accedilısından buumlyuumlk bedelleri vardır
Utangaccedillık zaman zaman birey iccedilin yaşamsal oumlneme sahip
olabilmektedir
Utangaccedillığın biyolojik boyutuna rağmen bireyde oluşturduğu etkileri
azaltmak amacıyla iyi hazırlanmış programlar ve youmlntemler
oumlnerilmektedir
Utangaccedillığın Belirtileri
Gard‟a (2000) goumlre utangaccedil birey ccediloğunlukla kaygılıdır ve sosyal
durumlarda oumlzellikle de yeni karşılaştığı sosyal durumlarda ccedilekingendir
Başkalarının dikkatini ccedilekebilecek davet ya da değerlendirilme olasılığının
olduğu benzeri sosyal ortamlarda daha kaygılı ve ccedilekingen davranır
Utangaccedil birey iccediledoumlnuumlk değildir Utangaccedil birey başkalarını etkilemek
onlarla olmak ister ama bunu korkularından dolayı yapamaz Kişi
goumlsterişsiz bir biccedilimde istemediği halde yalnız olmayı tercih eder Gard‟a
goumlre aşağıdaki oumlzellikleri taşıyan bireylerin utangaccedil oldukları soumlylenebilir
Kalabalıkta olmaktan hoşlanmamak zamanın buumlyuumlk boumlluumlmuumlnuuml internet
başında geccedilirmek yeni biri ile tanışmakta sıkıntı yaşamak başkaları ile
konuşmakta guumlccedilluumlk yaşamak guumln boyu televizyon karşısında uzun zaman
geccedilirmek bir grupta iken herkesin kendisine baktığına inanmaktan dolayı
endişelenmek oumlğrenci ise sınıfta sorulan soruları bildiği halde yanıtlamakta
teredduumlt etmek ve insanlara bir şeyler sormaktan korktuğu iccedilin vazgeccedilmek
Bu oumlzelliklerden en az ikisini taşımak utangaccedil olmakla ilgili oumlnemli ipuccedilları
vermektedir
Utangaccedil insanların bir oumlzelliği de bazı koşullarda nasıl davranacaklarını
bilmiyor olmalarıdır Bu insanlar accedilık bir biccedilimde iletişimde baskın
değillerdir Tutarlı bir biccedilimde kendileriyle ilgili Gerccedilekte utangaccedil olan kişi
ccedilok kaliteli ve iyi oumlzelliklere sahip olsa bile bu oumlzelliklerini
goumlsteremeyebilir (Arends 2000) Ccedilok utangaccedil olan bireylerin bu
oumlzelliklerinden dolayı dışarı ccedilıkmak yeni arkadaşlar edinmek yuumlzyuumlze
ilişkiler gerektiren ve işinde yuumlksek sorumluluk alabilecek pozisyonlara
ulaşma gibi yapılabilecek eylemleri engellediği de bilinmektedir (Stein ve
Walker 2001)
Emine DURMUŞ 248
Utangaccedillık diğer insanlarla iyi ilişkiler kurmada guumlccedilluumlk yaşama
durumudur Bir ccedilok insan iccedilin sosyal durumlarda duumlşuumlnduumlklerini kaygı
duymadan soumlylemek ccedilok kolay bir davranış olurken utangaccedil insanlar iccedilin bu
buumlyuumlk bir guumlccedilluumlk nedeni olabilir Genelde insanlarda guumlluumlmseme uygun
koşullarda goumlruumlşlerini soumlyleme iyi goumlz kontağı kurma rahat bir beden
duruşu sergileme gibi davranışlar doğal hali ile olur Utangaccedil insanlar
doğaları gereği bunları kolaylıkla yapamazlar Henderson ve Zimbardo
(1998) utangaccedillığın belirtilerini ldquobilişsel belirtilerrdquo ldquopsikomotor belirtilerrdquo
ldquofizyolojik belirtilerrdquo ve ldquoduygusal belirtilerrdquo olarak gruplamışlardır Geri
ccedilekilme ve pasif kalma gibi psikomotor bir belirtiye hızlı kalp atışı gibi
fizyolojik bir belirtinin ve bu farkındalığı ile ilgili acı ccedilekme gibi duygusal
belirtilerin eşlik ettiğini belirtmektedirler Utangaccedillığın belirtileri Tablo-1‟de
oumlzetlenmiştir
TABLO ndash1
Utangaccedillığın Belirtileri
Psikomotor Fizyolojik Bilişsel Duygusal
Geri ccedilekilme ve
Pasiflik Hızlı kalp artışı
Kendisiyle başkalarıyla
ya da durumla ilgili olumsuz duumlşuumlnceler geliştirme
Kendi farkındalığı
ile ilgili acı ccedilekme
Goumlz temasından
Kaccedilma Ağız kuruluğu
Değerlendirilmekten
korkma ve başkası
tarafından aptal
bulunma korkusu
Utanccedil duyma
Korku duyulan
ortamlardan kaccedilma
Soğuk terleme
ya da titreme
Endişe ve
muumlkemmeliyetccedililik Duumlşuumlk oumlzsaygı
Alccedilak sesle konuşma Karın ağrıları
Sosyal etkileşimler
sonrasında kendi kendini succedillaması
Uumlzguumln olma hali
Vuumlcut hareketinin
ya da ifadesinin ccedilok az olması ya da
abartılı biccedilimde guumllme
Baş doumlnmesi ya da baygınlık hissetme
Kendisinin zayıf
başkalarının guumlccedilluuml olduğuna dair olumsuz
inanccedillar geliştirmesi
Yalnızlık
Konuşma akıcılığında
bozukluk
Kendisini ya da durumunu gerccedilek dışı
hissetmesi
Ben yetersiz ve etkileyici değilim
duumlşuumlncesi
Depresyon
Sinirli davranışlar el ya
da yuumlzle oynama
Kontroluuml kaybetme delirme yada kalp krizi
geccedilirme korkusu
Sosyal ortamlara dair yanlış
inanccedilları Kaygı
(Henderson ve Zimbardo 1998)
Utangaccedillıkla ilgili şu an sahip olduğumuz bilgilere goumlre yeterince utangaccedil olmak ya da ne kadar utangaccedillığın uygun olduğu ile ilgili bir ccedilalışma yapılmamıştır Bu duruma goumlre utangaccedil olmak ya da olmamak avantaj ya da dezavantajlıdır demek zordur Utangaccedillık tuumlmuumlyle utangaccedil olan ya da olmayan bireylerin kişisel oumlzelliklerinde saklıdır
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 249
Utangaccedillığın Oluşmasında Biyolojik Faktoumlrler
Temel bir yaradılış olarak tanımlanan utangaccedillığın (Buss ve
Plomin1984) ifade edilmesinde farklı kavramlar kullanılmaktadır Cheess
ve Thomas (1986) utangaccedil ccedilocukları bdquoyavaş ısınan‟ ccedilocuk Caspi (1998)
bdquoccedilekingen‟ ccedilocuk gibi benzer tanım ve kavramlarla kategorize etmiştir
Utangaccedillığı temel bir yaradılış olarak goumlren ve ccedilalışmalarını (1992-1999)
ccediloğunlukla ccedilocuklar uumlzerinde gerccedilekleştiren Kagan ccedilalışmaları sonunda
elde ettiği goumlruumlşlerini esas alan biyolojik goumlruumlşuuml oluşturmuştur Bu goumlruumlş bir
ccedilok oumlnemli araştırmaya kaynaklık etmiştir Bu araştırmalar İsveccedil‟ten
Broberg Amerika Birleşik Devletleri‟nden Lamb‟ı Almanya‟dan
Schoumllmerich ve İngiltere‟den Stevenson-Hinde‟yi iccediline alan bir grubu
kapsamaktadır (Crozier 2001)
Kagan‟ın utangaccedillığın kaynağı ile ilgili yaptığı ccedilalışmalar ccedilocuklarda
aşırı derecede utangaccedillığın kaynağının ccedilocuğun mizacından yani ccedilocuğun
doğuştan getirdiği oumlzelliklerden yaratılışından kaynaklanabileceğini
goumlstermektedir Kagan‟a goumlre kendilerini utangaccedil olarak tanımlayan kişiler
bunun ccedilocukluktan beri olduğunu iddia etmektedirler (aktCrozier 2001)
Utangaccedillığın genetik geccedilişini incelemek iccedilin yapılan ikizler
uumlzerindeki ccedilalışmalarında Fyer ve diğerleri (1993) tek yumurta ikizlerinde
utangaccedil davranışı ccedilift yumurta ikizlerine goumlre birbirine daha benzer
bulmuştur Bununla birlikte genetik katkı ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml
duumlşuumlnduumlrecek biccedilimde orta duumlzeydedirOumlrneğin ldquocolorado evlat edinme
ccedilalışmasırdquonda uumlvey ana babanın utangaccedillığıyla evlatlık bebeklerin
utangaccedillık dereceleri arasında ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml destekler biccedilimde
orta duumlzeyde bir korelasyon bulunmuştur (aktTuumlrkccedilapar 1996) Bu
bulgular utangaccedillığın genetik geccedilişi olduğu biccediliminde yorumlanmaktadır
Bu goumlruumlşlere goumlre birey ccedilevresel etkilerden dolayı utangaccedil değildir
utangaccedillık onun genetik geccedilişleriyle sahip olduğu bir oumlzelliğidir
Utangaccedillığın Oluşmasında Ccedilevresel Faktoumlrler
Crozier‟e (2001) goumlre yaşamın ilk yıllarından beri varolan utangaccedillık
ccedilocukluk doumlnemindeki engellenmenin habercisidir Utangaccedillığın nedenleri
arasında aile yapısının olduğu youmlnuumlndeki goumlruumlşlerden biri de Crawfor ve
Taylor‟a aittir Bu araştırmacılara goumlre insanlar genellikle aile davranış
kalıpları tarafından yoğrulup biccedilimlendirilir Ana-baba kendini kararlılıkla
ifade edemeyen kimselerse ccedilocuğun buumlyuumlyuumlnce silik bir insan olma olasılığı
yuumlksektir Aynı biccedilimde ana-baba aşırı eleştirici bir tavır sergileyerek
ccedilocuğu suumlrekli eleştiriyorlarsa ccedilocukta kendini muumlkemmel goumlrememe ve iyi
şeylere layık olmadığı duumlşuumlncesini yerleştirecektir Utangaccedil davranmayı
utangaccedil ana-babalardan kolayca oumlğrenebiliriz Ccedilok utangaccedil ccedilok gergin ve
Emine DURMUŞ 250
ccedilok sinirli insanlar genelde bu davranış kalıbını ailenin diğer uumlyelerine de
aşılarlar Duumlnyaya oumlzguumlveni olan bireyler olarak gelsek bile oumlzguumlveni
olmayan kendini değerli ve sevilmeye layık bulmayan ana-babaların
yetiştirme youmlntemi ile bu guumlven yok edilebilir (Crawford ve Taylor 2001)
Utangaccedillık duygusunda buumlyuumlk oranda oumlğrenmenin ccedilağrışımı olsa da
yasaklanma duumlşuumlncesi bireyin ilk yıllarında kişilik gelişimi bakımından
oumlnemlidir Oumlzellikle yaşamın ilk yıllarında goumlsterilen engelleyici tepkiler ve
yeniliklere karşı korku gibi karakteristik oumlzellikler bireyin yaşamının ilk
yıllarında karşı karşıya kaldığı engelleyici tepkilere bağlanabilir Bu sonuccedillar
yaşamın ilk yıllarında oumlzellikle anneye oumlzguuml nedenlerin ne kadar oumlnemli
olduğunu goumlstermektedir (Asendorpf ve Wilpers1998)
Psikoanalitik Yaklaşımda Utangaccedillık
Psikonalitik yaklaşıma goumlre kişilik it (alt-benlik) ego (benlik) ve
suumlperego (uumlst-benlik) olarak ayrılmaktadır Pek ccedilok psikolojik bozukluk bu
kişilik oumlğeleri arasındaki uyumsuzluk ve dengesizlikten kaynaklanmaktadır
Psikoanalitik yaklaşım sosyal fobinin uumlccedil temel etkeni uumlzerinde durmaktadır
Bunlar utanccedil yaşantıları succedilluluk duyguları ve ayrılma anksiyetesidir
Utanccedil yaşantıları Bireyler bilinccedildışı olarak dikkat ccedilekme ve ccedilevrelerinden
onaylayıcı tepkiler alma isteği yaşarlar Bu tepki onaylayıcı olmayan ana-
babalar tarafından utandırılma ya da eleştirilme duygusunun doğmasına
neden olmaktadır Birey utandırılmadan başkalarından onay goumlrmeyeceği
riskinin olduğunu duumlşuumlnduumlğuuml durumlardan ve ortamlardan kaccedilınır Succedilluluk
duyguları Sosyal fobik olan birey bilinccedil dışı olarak diğerleriyle olan
ilişkilerinde karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi iccedilin saldırgan bir talepkarlık
sergiler Bu talebe tuumlm rakipleri korkutarak kaccedilırmak ya da yok etme arzusu
eşlik eder Succedilluluk duyguları sıklıkla rakiplerin yerini alabilmek iccedilin
kapasitesindeki yetersizlikten kaynaklanan utanccedilla birbirine karışmış
durumdadır Ayrılma anksiyetesi Sosyal fobik pek ccedilok birey bağımsız olma
ve yeni insanlarla kaynaşmanın ana-baba ya da yakınlarının sevgisini yitirme
anlamına gelmesinden korkar Anne-bebek ccedilalışmalarında anne hiccedil bir
harekette bulunmamasına rağmen ccedilocukta annenin onu terk edeceği korkusu
ile anksiyete tepkileri yaşadıkları goumlruumllmektedir(Tuumlrkccedilapar 1999)
Sosyal kaygı sosyal fobi ve utangaccedillığın temel nedeni olarak
değerlendirilme korkusu goumlsterilse de psikoanalitik yaklaşıma goumlre birey
aslında dikkat ccedilekmeyi ve ccedilevresinden de onaylayıcı tepkiler almayı ister
Karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi bekler Ama bu tepkiler kabul goumlrmeyen
ana-baba tutumları ile karşılaşırsa birey toplumda kendini goumlsterme riski
almaktan korkabilir Yine ayrılma aksiyetesi ve gerccedilek benlik ile ideal benlik
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 251
arasındaki farkın bireyde kaygı yarattığı ve bu kaygının utangaccedil olmaya
neden olduğunun da altı ccedilizilmektedir
Psikososyal Gelişim Kuramı
İnsan gelişimini psikososyal gelişim kuramı ile accedilıklayan Erikson‟a
goumlre benliğin birinci işlevi bir kimlik duygusu oluşturmak ve bunu
korumaktır Psikososyal gelişim kuramına goumlre 1-3 yaş arası oumlzerklik
doumlnemi bağımsızlık isteğinin belirgin olduğu doumlnemdir Bu doumlnemde ccedilocuk
birbirine karşı duygu ve eğilimler arasında bir denge kurmaya ccedilalışır
Oumlzsaygısını yitirmeden kendi kendini denetleyebilme duygusundan iyi niyet
ve onur duygusunu oluşturur Ccedilocuğun kendini denetleme becerisinin eksik
bulunup dışarıdan aşırı denetleme isteği ccedilocukta kuşku ve utanccedil duygularını
yerleştirecektir Bu doumlnemde ccedilevre ve ana-babanın yoğun baskısı ve
engellemeleri ile ccedilocuk kendini suumlrekli succedillu hisseder bu sonuccedil bireyde
utanccedil duygusunun yerleşmesine neden olacaktır (Ekşi 1990)
Ccedilocukların ccediloğu bu doumlnemi bir oumlzerklik duygusuyla tamamlar Oumlzerk
insanlar engeller ve zorluklarla dolu bir duumlnyada kendi yolunu
bulabileceklerine emin bireylerdir Bu doumlnemde Erikson aşırı korumacı ana-
babalığa youmlnelik oumlnemli uyarılarda bulunmaktadır Erikson‟a goumlre eğer ana-
babalar ccedilocuklarını aşırı bir biccedilimde korursa gelişimlerini engelleyebilirler
Ccedilevrelerindeki nesneleri ve olayları keşfetme ve etkileme izni verilmeyen
ccedilocuklar utanccedil ve şuumlphe duyguları geliştirirler ve kendilerinden emin
olmayan başka insanlara bağlımlı yaşayan insanlar olurlar (Burger 2006)
Oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemini girişkenliğe karşı
succedilluluk duygusunun yaşandığı erken ccedilocukluk doumlneminde ccedilocuk sorunları
ile başa ccedilıkabilmek iccedilin daha bağımsız davranmaya başlar Sonuccedilta bireyin
kişilik gelişimi farklı doumlnemlerden geccedilerek oluşmaktadır Bu doumlnemlerin
belirli evrelerinde yaşanan aksaklıklar bireyin sonraki aşamasında sorunlar
yaşamasına neden olabilmektedir Buna goumlre engelleyici ana-baba tutumları
ccedilocuğa yaşamının ilk yıllarında kazanılması gereken beceriler yetirince
oumlğretilmemişse kaccedilınan utangaccedil bireyler olma olasılıkları yuumlksektir
Oumlzellikle oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemi ile girişkenliğe karşı
succedilluluk doumlnemi dediğimiz doumlnemleri kapsayan ikinci yılın sonu ile altı
yaşın sonu bu accedilıdan buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Girişkenliğe karşı succedilluluk
karmaşısının yaşandığı uumlccedil ile altı yaşını kapsayan bu evrenin bireyin
utangaccedillığının gelişmesinde buumlyuumlk oumlneme sahip olduğu vurgulanmaktadır
Bilişsel-Davranışccedilı Yaklaşım
Bilişsel terapiyi ilk savunanlardan biri olan Ellis‟e goumlre insanlar yanlış
akıl yuumlruumltme ve akılcı olmayan inanccedillarından dolayı depresif kaygılı
Emine DURMUŞ 252
sıkıntılı olurlar ve benzeri sorunlar yaşarlar Ellis‟e (1994) goumlre kişi dilediği
değişikliği gerccedilekleştirmek guumlcuumlne sahiptir Yine birey kendi
rahatsızlıklarını oluşturma ve değiştirme guumlcuumlne de sahiptir ve birey bunu
bilir Buna goumlre birey sorunların temelinde daha ccedilok irrasyonel inanccedillarının
olduğunu irrasyonel inanccedilların rasyonel inanccedillarla değiştirilebilir
oluduğunu ve bireyin uygun youmlntemlerle bunu gerccedilekleştirebileceğini de
bilmelidir
Bilişsel terapi bir kişinin inanccedillarını değiştirmeye dayanır Eğer bir kişi
sevimsiz ya da istenmeyen biri olduğuna inanıyorsa bu duumlşuumlnce onun diğer
insanlarla olan iletişimlerindeki tutumlarını etkileyecektir Bilişsel terapi bu
bireyleri yanlış algıları ile yuumlzyuumlze getirerek yanlış inanccedillarına yeniden
biccedilim verir ve boumlylece kaygılarının azalmasına fırsat verir (Duck1986)
Bilişsel Terapi danışana ccedilarpık ve yetersiz bilişleri değerlendirme işlemi
aracılığıyla nasıl yeniden yapılanmaya gideceğini oumlğretir İşbirliği yapan
terapist ve danışan bu suumlreccedilte danışana kendisinde var olan olumsuz
duumlşuumlncelerle gerccedilekleri ayırt etmeyi oumlğretir Danışanlar bilişsel kodlamanın
hem kendisi hem de ccedilevresini algılamakta ne kadar oumlnemli olduğunu
oumlğrenirler Danışanlara kendi duumlşuumlncelerini varsayımlarını ve oumlzellikle
olumsuz otomatik duumlşuumlncelerini tanıma ve keşfetme becerisi
oumlğretirlerBilişsel yaklaşım utangaccedil bireylerin ccediloğunlukla kendileri ve
ccedilevrelerinden gelen geribildirimlerle ilgili ccedilarpık ve yetersiz bilişlerinin
olduğunu savunmaktadır
Utangaccedillık ve İlişkili Kişilik Oumlzellikleri
Utangaccedillıkla ilgili yapılan araştırma sonuccedilları (Simith ve Betz 2002
Jackson ve diğerleri 2002 Walsh 2002 Heiser ve diğerleri 2003 Yuumlksel
2003 Netro ve Mullet 2004) utangaccedil bireylerin diğer bireylerden daha
fazla yalnızlık yaşadıklarını ve daha duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip
olduklarını goumlstermektedir Yalnızlık ve duumlşuumlk oumlzsaygı yaşayan utangaccedil
kişilerin yeni arkadaşlık ilişkileri kurmaları guumlccedilleşmekte ve bu sonuccedil
utangaccedilların yaşadığı toplumsal sorunları daha yoğun yaşamalarına neden
olmaktadır Kendi iccedillerinde yoğun olarak sıkıntı yaşayan utangaccedil bireyler
yaşadıkları bu sıkıntılı tavırlarına başkaları tarafından saygı duyulduğunda
ise bunu yanlış anlama eğiliminde olurlar Utangaccedillık yaşayan bireyler bir
yandan başkaları yanında fark edilen ve oumlnemsenen insanlar olmayı arzu
ederken oumlte yandan da toplumda fark edilmemenin getirdiği sıkıntılar ile baş
etmek zorunda kalmaya bağlı olan ccedilift youmlnluuml korkularla baş etmeye
ccedilalışırlar (Cardduci ve Zimbardo1995)
Utangaccedillıktan etkilenen ya da utangaccedillığın oluşma nedenleri arasında
sayılan oumlzelliklerden en oumlnemlisi oumlzsaygıdır Yapılan araştırmalar duumlşuumlk
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 253
oumlzsaygı ile utangaccedillık arasında anlamlı ancak negatif youmlnde bir ilişki olduğu
youmlnuumlndedir (Cheek ve Buss 1981 Lawrence ve Bennett 1992 Yuumlksel
2003) Ergenlerle yapılan araştırma bulguları goumlstermektedir ki duumlşuumlk
oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek yuumlksek
oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde ise utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlktuumlr Buna
karşın yetişkinlerle yapılan araştırmalarda duumlşuumlk oumlzsaygı ile utangaccedillık
duumlzeyleri arasında yuumlksek duumlzeyde ilişkiler bulunmamıştır (Cheek ve
Buss1981 Lawrence ve Bennett1992) Cheek ve Buss(1981) utangaccedillık ile
sosyalleşebilme arasındaki ilişkiyi inceledikleri ilk ccedilalışmalarında duumlşuumlk
oumlzsaygı ile yuumlksek duumlzeyde utangaccedillık arasında olumlu bir ilişki olduğunu
ortaya koymuşlardır
Lawrence ve Bennett (1992) araştırmasında ergenlerin oumlzsaygı
duumlzeyleri accedilısından da utangaccedil bireylerin utangaccedil olmayanlara goumlre daha
duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip olduklarını bulmuşlardır Goumlkccedile (2002) lise
oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre yordadığı
ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğunu
bulmuştur Yuumlksel (2003) tarafından yapılan araştırmada oumlğrencilerin
utangaccedillık duumlzeylerinin en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğu ortaya
ccedilıkmıştır
Sayılan araştırma bulguları da goumlstermektedir ki oumlzsaygı utangaccedillığı
yordayan oumlnemli bir değişkendir Yani bireyin utangaccedillık duumlzeyi
yuumlkseldikccedile oumlzsaygı duumlzeyi de duumlşmektedir Bunun tersi olarak oumlzsaygı
duumlzeyi arttıkccedila utangaccedillık duumlzeyi de duumlşmektedir Sonuccedil olarak yuumlksek
oumlzsaygı duumlzeyine sahip kişilerin daha az utangaccedil oldukları soumlylenebilir
Utangaccedillığı etkileyen ve utangaccedillıkla ortaya ccedilıkan sonuccedillardan biri de
yalnızlıktır Bu konuda yapılan araştırma sonuccedilları yalnızlık ile utangaccedillık
arasında pozitif bir ilişki olduğu youmlnuumlndedir Bireylerin utangaccedillık duumlzeyleri
arttıkccedila yalnızlık duumlzeyleri de artmaktadır (Jackson Nagasaka ve
Gunderson 2002 Crozier2001) Utangaccedil bireyler utangaccedil olmayanlara goumlre
ccedilok daha fazla yalnızdır Diğer insanlarla kurulan iletişimi buumlyuumlk oranda
olumsuz etkileyen utangaccedillık iletişim sorunları yaşayan utangaccedil bireylerin
sonuccedilta yalnız kalmalarına yol accedilmaktadır (Cheek ve Buss 1981)
Yuumlksel (2003) oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin oumlnemli
yordayıcılarından birinin yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Goumlkccedile
(2002) lise oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre
yordadığı ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygıdan
sonra yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Jackson ve diğerleri (2002)
uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık ve yalnızlık duumlzeyleri arasındaki ilişkiyi
inceledikleri araştırmalarını 255 uumlniversite oumlğrencisi uumlzerinde yapmışlardır
Emine DURMUŞ 254
Araştırma sonucunda aşağıdaki sonuccedillar elde edilmiştir Utangaccedillık ve
yalnızlık arasında oumlnemli bir ilişki vardır Bu ilişki bireylerin kendini
sunması ve sosyal destek algılarını oumlnemli oumllccediluumlde etkilemektedir ccediluumlnkuuml
yalnızlık ve utangaccedillık birbirine benzeyen oumlzelliklerdir
Araştırma sonuccedilları yalnızlığın utangaccedillığın bir sonucu olduğunu
goumlstermektedir Utangaccedillar yalnız kaldıklarından dolayı utangaccedil değil
utangaccedil oldukları iccedilin yalnızdırlar Başkaları tarafından iletişime girmeye
goumlnuumllsuumlz olarak algılanan utangaccedillar zaman zaman yalnız
kalabilmektedirler Buna karşın aslında utangaccedillar ccedilevreleri tarafından
sevilen bireylerdir
Teknoloji Kullanımı ve Utangaccedillık
Teknolojinin yoğun kullanıldığı guumlnuumlmuumlzde utangaccedil ergenlerle ilgili bir
klişe bu ergenler kendilerini kişisel ilişkilerden geri ccedilekerler ve bilgisayar
oyunları gibi tek başına yapılan uğraşılarla meşgul olurlar Son yıllarda
internet utangaccedil insanların uzak bir mesafeyle etkileşmeleri yuumlzyuumlze
goumlruumlşme gereksinimi olmaksızın diğerleriyle iletişim kurabilmeleri iccedilin
fırsatlar sunmuştur Roberts Smith ve Pollock‟un (1999) ccedilalışmasından
ortaya ccedilıkan sonuca goumlre utangaccedil insanlar on-line etkileşim kurdukları
zaman daha az utangaccediltırlar
Bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili araştırma bulguları goumlsteriyor
ki utangaccedillıkta yaşanan rahatsızlıklar buumlyuumlk oranda azalmaktadır
Utangaccedillar sanal iletişimlerde red edilme ve eleştirilme olasılıkları olmadığı
iccedilin daha rahat davranırlar Bir katılımcının belirttiği gibi ldquoaccedilıkccedilası
bilgisayar uumlzerinde birinin guumlluumlnccedil duruma duumlşmek ve dalga geccedililmek
tehlikesi yok ve başkaları sizi goumlremez dolayısıyla gerccedilek bir reddedilme
tehlikesi yokrdquo (Leary ve Dobbins 1983)
Henderson ve Zimbardo (2005) genccedillerde teknoloji kullanımı ve
utangaccedillığı belirlemeye ccedilalıştıkları araştırmalarında utangaccedil bireylerin
utangaccedil olmayanlardan daha ccedilok teknolojiyi kullandıklarını bulmuşlardır Bu
ccedilalışmada araştırmacılar bilgisayar cep telefonu ve televizyon gibi
teknolojik araccedilların kullanımının utangaccedillarda daha yuumlksek oranda olduğunu
bulmuşlardır Araştırma cinsiyet değişkeni accedilısından farklılık goumlstermiştir
Buna goumlre kızlar erkeklerden daha yoğun bir biccedilimde internet
kullanmaktadırlar Araştırmada ldquogenccedillerin yalnız kaldıkları iccedilin mi internet
kullanmaya youmlneldikleri ya da internet kullandıkları iccedilin mi yalnız
kaldıklarırdquo youmlnuumlndeki soruya yanıt verebilecek bulgular elde edilmemesine
rağmen artan teknoloji kullanımının yalnızlığı da arttırdığı youmlnuumlnde bir
bulgu elde edilmiştir Buna goumlre internet cep telefonu televizyon gibi
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255
teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha
yoğun olduğu goumlruumllmektedir
Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin
teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla
ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi
zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)
arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve
sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl
tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)
Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da
bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye
heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında
yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler
tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)
Bunlar
Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler
Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır
Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim
tarzına sahiptir
Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler
Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler
Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler
Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler
Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar
Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir
Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler
Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar
Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar
Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar
Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden
dolayı katılmazlar
Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar
Emine DURMUŞ 256
Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim
duyarlar
Amaccedil
Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip
goumlstermediğini ortaya koymaktır
YOumlNTEM
Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır
Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı
uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim
Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden
oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır
Veri Toplama Araccedilları
Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde
orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness
Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu
kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan
verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil
uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve
ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten
alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık
oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu
ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır
Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları
Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)
tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır
Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde
edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını
saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak
hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa
katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan
guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257
alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık
oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir
Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları
Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından
yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla
temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil
faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde
toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi
kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo
(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi
grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları
hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık
oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu
arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)
tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve
kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon
katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1
faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)
Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine
bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk
değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı
goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini
accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini
accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve
tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip
olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek
faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir
Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı
tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama
formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır
Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo
ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo
istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden
frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler
ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile
karşılaştırılarak analiz edilmiştir
Emine DURMUŞ 258
Verilerin Analizi
Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden
oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık
puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir
Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır
Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar
ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma
ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye
değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama
utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları
yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık
puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri
arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır
Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik
oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır
BULGULAR
Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve
analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları
puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum
puanlara goumlre dağılımı verilmiştir
TABLO-2
Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması
Maksimum ve Minumum Puanları
N sd Min Max
Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90
Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık
oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan
en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin
aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259
Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin
oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı
184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir
Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından
ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir
Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında
oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı
bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin
57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum
erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan
accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı
farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar
(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek
utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre
yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin
oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin
651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların
oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir
duumlsuumlk o rta yuksek
900 850
800 750
700 650
600 550
500 450
400 350
300 250
200
50
40
30
20
10
0
Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500
Emine DURMUŞ 260
Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir
Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile
yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları
Tablo-3‟de verilmiştir
TABLO-3
Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Algılanan
Kişilik
Oumlzellikleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
Toplam
Utangaccedillık
Puanı
2
P
Ccedilekingen N 7 80 37
124
56 649 298
486 476 000
Sabırlı N 35 111 20 166
211 669 120 651 769 021
Utangaccedil N 2 62 36 100
20 620 360 392 6243 000
Yalnız N 1 31 17 49
20 633 347 192 2110 000
Alıngan N 15 68 22 105
143 648 210 412 384 046
Girişken N 41 87 8 136
301 640 59 533 4159 000
Konuşkan N 43 101 12 156
276 647 77 612 3699 000
Heyecanlı N 38 124 39 201
189 617 194 788 676 034
(plt05)
Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan
kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu
goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261
ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına
sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların
36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk
olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade
etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i
kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip
oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı
goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si
kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık
puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak
değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken
olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği
accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan
farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık
duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu
goumlruumllmektedir (plt05)
Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve
erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız
oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu
oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler
kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar
Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran
erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini
yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek
oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek
oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya
ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek
oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin
37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız
oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla
kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı
sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu
bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler
Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri
geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo
sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları
Tablo-4‟de verilmiştir
Emine DURMUŞ 262
TABLO-4
Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Katılma
istekleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
2 P
Evet N 39 99 36
574 596 857 1075 005
Hayır N 20 67 6
426 404 143 1212 002
( plt05)
Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba
katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075
p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin
utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup
ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda
bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek
oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin
grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir
SONUCcedil ve TARTIŞMA
Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik
oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna
karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki
insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck
1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu
oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil
olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız
olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi
utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak
algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre
daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek
almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir
Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan
bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini
kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda
yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma
becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma
sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil
olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263
becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha
yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri
eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik
fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık
oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil
olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları
onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya
youmlneltmektedir
Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen
utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının
etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman
toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın
kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir
deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında
anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan
oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak
algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili
yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı
araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak
algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken
bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı
araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin
başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh
sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların
buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu
araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan
oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme
fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada
sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş
grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma
(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli
programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir
Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini
değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya
sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak
algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik
oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan
arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler
accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma
istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık
Emine DURMUŞ 264
bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza
ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken
olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin
değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu
karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde
durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu
algıların birey uumlzerindeki etkileridir
Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece
başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal
gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş
ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun
ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde
yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler
geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve
sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli
kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu
olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal
beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma
programlarından yararlanılabilir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265
KAYNAKLAR
Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness
actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction
Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610
Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic
Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http
membersaolcom cybernettrshynesshtml
Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social
relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash
1544
Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls
psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul
Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality
traits Erlbaum Hillsdale NJ
Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28
(6) 34-46
Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins
Publisher Inc New York
Caspi A (1998) Personality development across the life course In
Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social
emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp
311ndash388
Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of
Personality and Social Psychology 41 330-339
Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR
Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social
Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University
Press
Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)
İstanbul Alfa Yayınevi
Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change
Routledge
Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek
and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume
38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956
Emine DURMUŞ 266
Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi
Sage Publications
DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik
danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi
(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml)
Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi
Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol
Publishing Group
Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative
Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal
of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p
Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF
(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of
General Psychiatry 50 pp 286ndash293
GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue
1 P 28
GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık
Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6
Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum
Yayınları
Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması
Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml Ankara
Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
2 (15) 17-22
Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin
Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental
Health San Diego Academic Press
Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in
High School Student Stanford University and the Shyness Institute
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267
Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to
Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and
Therapy 41 209-221
Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between
Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage
Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270
Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith
Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality
Social Psychology 51 pp 629ndash639
KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood
Shyness Science 240 s167-171
Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45
Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social
anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of
the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -
1016
Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship
Between Shyness Social Class and Personality Variables in
Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263
LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and
Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)
94-775
Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal
as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol
18 Issue 1 s 15
Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness
httpwwwcounseling center com (kasım-2005)
Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of
Personality (45) 596-611
RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)
Shyness development consolidation and change (pp 121-138)
Boston McGraw-Hill
Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and
sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company
Emine DURMUŞ 246
yerde yaşanan bdquotedirginlik ve kısıtlanma duygusu‟ olarak kabul edilmektedir
(Jones Briggs ve Smith 1986) Zimbardo (1977) utangaccedillığı toplumsal bir
rahatsızlık olarak tanımlamaktadır Zimbardo‟ya goumlre bireyin utangaccedillığı
toplumsal beceri eksikliklerinin bir yansıması olmaktan ccedilok toplumla
buumltuumlnleşme ccedilabalarının etkisi altında kalan davranışlar olarak
yorumlanmaktadır
Pilkonis (1977) utangaccedillığı sosyal durumlardan kaccedilınma sosyal
ortamlara katılmada başarısızlık olarak ifade etmektedir Kagan ve diğerleri
(1988) ccedilalışmalarında utangaccedillığı oumlzellikle yeni durumlar yeni insanlar ve
nesnelerle karşılaşıldığında korku ve isteksizlik goumlsterme olarak
tanımlamaktadırlar Bir başka tanıma goumlre Utangaccedillık iccedile doumlnuumlk olmayan
insanlarda başkalarından kaccedilma eğilimini iccedilermektedir (Stein ve Walker
2001) Psikoloji alanında oumlzellikle son yıllarda yapılan araştırmalarda soumlzuuml
edilen utangaccedillık az konuşan sosyal yetenekleri olmayan ve zaman zaman
da sosyal fobik olarak nitelendirilen bir kavram olarak ele alınmaktadır
(Crozier 2001) Bazı insanlarda utangaccedillık problemi sosyal bir durumda
duumlşuumlnduumlklerini soumlyleyebilmenin bile sıkıntı yaratması halidir Bazı bireylerin
bu sıkıntılı durumları fiziksel goumlruumlntuumllerine de yansımaktadır Bazı
bireylerde buumlyuumlk ya da kuumlccediluumlk oranda kaygı yuumlz kızarması gibi fiziksel
belirtilerle birlikte goumlruumllebilir
Utangaccedillıkla ilgili 1975 ve 1995 arası yirmi yıllık doumlnemde yapılan
ccedilalışmalar değerlendiren Cardduci ve Zimbardo(1995) utangaccedillığın
nedenleri sonuccedilları ve birey uumlzerindeki etkileri ile ilgili sonuccedilları aşağıdaki
gibi oumlzetlemektedirler
Utangaccedillık oranı 1975‟den 1995‟e kadar 40‟dan 48‟e ccedilıkmıştır
Bu sonuccedil utangaccedillığın toplumda goumlruumllme oranının buumlyuumlk oranda
arttığını goumlstermektedir
Ccediloğu utangaccedillıklar gizlidir ya birey utangaccedil olduğunun farkında
değildir ya da utangaccedil olduğunu gizlemektedir
Az oranda utangaccedillık hastalık derecesinde ortaya ccedilıkmaktadır
Bazı bireyler utangaccedillığa yatkın olarak doğsalar bile bu sonuccedil bizi
utangaccedillığın kalıtsal olduğu sonucuna goumltuumlrmemektedir
Pek ccedilok birey utangaccedillık oumlzelliğini olumsuz yaşam deneyimleri ile
kazanmaktadır
Utangaccedillığın goumlruumllme oranı uumllkelere goumlre farklılık goumlstermektedir
Utangaccedillığı en az yaşayan milletin İsrailliler olduğu savunulmaktadır
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 247
Utangaccedillığı belirleyen temel faktoumlrlerden biri ldquooumlvguumlnuumln kuumlltuumlrel
biccedilimirdquo dir Bir diğer neden de ldquoccedilocukları succedillama eğilimirdquo olarak
karşımıza ccedilıkmaktadır
Oumlzellikle gelişmiş uumllkelerde utangaccedil olmanın başarılı iş ve meslek
yaşamı ve kariyer gelişimi accedilısından buumlyuumlk bedelleri vardır
Utangaccedillık zaman zaman birey iccedilin yaşamsal oumlneme sahip
olabilmektedir
Utangaccedillığın biyolojik boyutuna rağmen bireyde oluşturduğu etkileri
azaltmak amacıyla iyi hazırlanmış programlar ve youmlntemler
oumlnerilmektedir
Utangaccedillığın Belirtileri
Gard‟a (2000) goumlre utangaccedil birey ccediloğunlukla kaygılıdır ve sosyal
durumlarda oumlzellikle de yeni karşılaştığı sosyal durumlarda ccedilekingendir
Başkalarının dikkatini ccedilekebilecek davet ya da değerlendirilme olasılığının
olduğu benzeri sosyal ortamlarda daha kaygılı ve ccedilekingen davranır
Utangaccedil birey iccediledoumlnuumlk değildir Utangaccedil birey başkalarını etkilemek
onlarla olmak ister ama bunu korkularından dolayı yapamaz Kişi
goumlsterişsiz bir biccedilimde istemediği halde yalnız olmayı tercih eder Gard‟a
goumlre aşağıdaki oumlzellikleri taşıyan bireylerin utangaccedil oldukları soumlylenebilir
Kalabalıkta olmaktan hoşlanmamak zamanın buumlyuumlk boumlluumlmuumlnuuml internet
başında geccedilirmek yeni biri ile tanışmakta sıkıntı yaşamak başkaları ile
konuşmakta guumlccedilluumlk yaşamak guumln boyu televizyon karşısında uzun zaman
geccedilirmek bir grupta iken herkesin kendisine baktığına inanmaktan dolayı
endişelenmek oumlğrenci ise sınıfta sorulan soruları bildiği halde yanıtlamakta
teredduumlt etmek ve insanlara bir şeyler sormaktan korktuğu iccedilin vazgeccedilmek
Bu oumlzelliklerden en az ikisini taşımak utangaccedil olmakla ilgili oumlnemli ipuccedilları
vermektedir
Utangaccedil insanların bir oumlzelliği de bazı koşullarda nasıl davranacaklarını
bilmiyor olmalarıdır Bu insanlar accedilık bir biccedilimde iletişimde baskın
değillerdir Tutarlı bir biccedilimde kendileriyle ilgili Gerccedilekte utangaccedil olan kişi
ccedilok kaliteli ve iyi oumlzelliklere sahip olsa bile bu oumlzelliklerini
goumlsteremeyebilir (Arends 2000) Ccedilok utangaccedil olan bireylerin bu
oumlzelliklerinden dolayı dışarı ccedilıkmak yeni arkadaşlar edinmek yuumlzyuumlze
ilişkiler gerektiren ve işinde yuumlksek sorumluluk alabilecek pozisyonlara
ulaşma gibi yapılabilecek eylemleri engellediği de bilinmektedir (Stein ve
Walker 2001)
Emine DURMUŞ 248
Utangaccedillık diğer insanlarla iyi ilişkiler kurmada guumlccedilluumlk yaşama
durumudur Bir ccedilok insan iccedilin sosyal durumlarda duumlşuumlnduumlklerini kaygı
duymadan soumlylemek ccedilok kolay bir davranış olurken utangaccedil insanlar iccedilin bu
buumlyuumlk bir guumlccedilluumlk nedeni olabilir Genelde insanlarda guumlluumlmseme uygun
koşullarda goumlruumlşlerini soumlyleme iyi goumlz kontağı kurma rahat bir beden
duruşu sergileme gibi davranışlar doğal hali ile olur Utangaccedil insanlar
doğaları gereği bunları kolaylıkla yapamazlar Henderson ve Zimbardo
(1998) utangaccedillığın belirtilerini ldquobilişsel belirtilerrdquo ldquopsikomotor belirtilerrdquo
ldquofizyolojik belirtilerrdquo ve ldquoduygusal belirtilerrdquo olarak gruplamışlardır Geri
ccedilekilme ve pasif kalma gibi psikomotor bir belirtiye hızlı kalp atışı gibi
fizyolojik bir belirtinin ve bu farkındalığı ile ilgili acı ccedilekme gibi duygusal
belirtilerin eşlik ettiğini belirtmektedirler Utangaccedillığın belirtileri Tablo-1‟de
oumlzetlenmiştir
TABLO ndash1
Utangaccedillığın Belirtileri
Psikomotor Fizyolojik Bilişsel Duygusal
Geri ccedilekilme ve
Pasiflik Hızlı kalp artışı
Kendisiyle başkalarıyla
ya da durumla ilgili olumsuz duumlşuumlnceler geliştirme
Kendi farkındalığı
ile ilgili acı ccedilekme
Goumlz temasından
Kaccedilma Ağız kuruluğu
Değerlendirilmekten
korkma ve başkası
tarafından aptal
bulunma korkusu
Utanccedil duyma
Korku duyulan
ortamlardan kaccedilma
Soğuk terleme
ya da titreme
Endişe ve
muumlkemmeliyetccedililik Duumlşuumlk oumlzsaygı
Alccedilak sesle konuşma Karın ağrıları
Sosyal etkileşimler
sonrasında kendi kendini succedillaması
Uumlzguumln olma hali
Vuumlcut hareketinin
ya da ifadesinin ccedilok az olması ya da
abartılı biccedilimde guumllme
Baş doumlnmesi ya da baygınlık hissetme
Kendisinin zayıf
başkalarının guumlccedilluuml olduğuna dair olumsuz
inanccedillar geliştirmesi
Yalnızlık
Konuşma akıcılığında
bozukluk
Kendisini ya da durumunu gerccedilek dışı
hissetmesi
Ben yetersiz ve etkileyici değilim
duumlşuumlncesi
Depresyon
Sinirli davranışlar el ya
da yuumlzle oynama
Kontroluuml kaybetme delirme yada kalp krizi
geccedilirme korkusu
Sosyal ortamlara dair yanlış
inanccedilları Kaygı
(Henderson ve Zimbardo 1998)
Utangaccedillıkla ilgili şu an sahip olduğumuz bilgilere goumlre yeterince utangaccedil olmak ya da ne kadar utangaccedillığın uygun olduğu ile ilgili bir ccedilalışma yapılmamıştır Bu duruma goumlre utangaccedil olmak ya da olmamak avantaj ya da dezavantajlıdır demek zordur Utangaccedillık tuumlmuumlyle utangaccedil olan ya da olmayan bireylerin kişisel oumlzelliklerinde saklıdır
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 249
Utangaccedillığın Oluşmasında Biyolojik Faktoumlrler
Temel bir yaradılış olarak tanımlanan utangaccedillığın (Buss ve
Plomin1984) ifade edilmesinde farklı kavramlar kullanılmaktadır Cheess
ve Thomas (1986) utangaccedil ccedilocukları bdquoyavaş ısınan‟ ccedilocuk Caspi (1998)
bdquoccedilekingen‟ ccedilocuk gibi benzer tanım ve kavramlarla kategorize etmiştir
Utangaccedillığı temel bir yaradılış olarak goumlren ve ccedilalışmalarını (1992-1999)
ccediloğunlukla ccedilocuklar uumlzerinde gerccedilekleştiren Kagan ccedilalışmaları sonunda
elde ettiği goumlruumlşlerini esas alan biyolojik goumlruumlşuuml oluşturmuştur Bu goumlruumlş bir
ccedilok oumlnemli araştırmaya kaynaklık etmiştir Bu araştırmalar İsveccedil‟ten
Broberg Amerika Birleşik Devletleri‟nden Lamb‟ı Almanya‟dan
Schoumllmerich ve İngiltere‟den Stevenson-Hinde‟yi iccediline alan bir grubu
kapsamaktadır (Crozier 2001)
Kagan‟ın utangaccedillığın kaynağı ile ilgili yaptığı ccedilalışmalar ccedilocuklarda
aşırı derecede utangaccedillığın kaynağının ccedilocuğun mizacından yani ccedilocuğun
doğuştan getirdiği oumlzelliklerden yaratılışından kaynaklanabileceğini
goumlstermektedir Kagan‟a goumlre kendilerini utangaccedil olarak tanımlayan kişiler
bunun ccedilocukluktan beri olduğunu iddia etmektedirler (aktCrozier 2001)
Utangaccedillığın genetik geccedilişini incelemek iccedilin yapılan ikizler
uumlzerindeki ccedilalışmalarında Fyer ve diğerleri (1993) tek yumurta ikizlerinde
utangaccedil davranışı ccedilift yumurta ikizlerine goumlre birbirine daha benzer
bulmuştur Bununla birlikte genetik katkı ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml
duumlşuumlnduumlrecek biccedilimde orta duumlzeydedirOumlrneğin ldquocolorado evlat edinme
ccedilalışmasırdquonda uumlvey ana babanın utangaccedillığıyla evlatlık bebeklerin
utangaccedillık dereceleri arasında ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml destekler biccedilimde
orta duumlzeyde bir korelasyon bulunmuştur (aktTuumlrkccedilapar 1996) Bu
bulgular utangaccedillığın genetik geccedilişi olduğu biccediliminde yorumlanmaktadır
Bu goumlruumlşlere goumlre birey ccedilevresel etkilerden dolayı utangaccedil değildir
utangaccedillık onun genetik geccedilişleriyle sahip olduğu bir oumlzelliğidir
Utangaccedillığın Oluşmasında Ccedilevresel Faktoumlrler
Crozier‟e (2001) goumlre yaşamın ilk yıllarından beri varolan utangaccedillık
ccedilocukluk doumlnemindeki engellenmenin habercisidir Utangaccedillığın nedenleri
arasında aile yapısının olduğu youmlnuumlndeki goumlruumlşlerden biri de Crawfor ve
Taylor‟a aittir Bu araştırmacılara goumlre insanlar genellikle aile davranış
kalıpları tarafından yoğrulup biccedilimlendirilir Ana-baba kendini kararlılıkla
ifade edemeyen kimselerse ccedilocuğun buumlyuumlyuumlnce silik bir insan olma olasılığı
yuumlksektir Aynı biccedilimde ana-baba aşırı eleştirici bir tavır sergileyerek
ccedilocuğu suumlrekli eleştiriyorlarsa ccedilocukta kendini muumlkemmel goumlrememe ve iyi
şeylere layık olmadığı duumlşuumlncesini yerleştirecektir Utangaccedil davranmayı
utangaccedil ana-babalardan kolayca oumlğrenebiliriz Ccedilok utangaccedil ccedilok gergin ve
Emine DURMUŞ 250
ccedilok sinirli insanlar genelde bu davranış kalıbını ailenin diğer uumlyelerine de
aşılarlar Duumlnyaya oumlzguumlveni olan bireyler olarak gelsek bile oumlzguumlveni
olmayan kendini değerli ve sevilmeye layık bulmayan ana-babaların
yetiştirme youmlntemi ile bu guumlven yok edilebilir (Crawford ve Taylor 2001)
Utangaccedillık duygusunda buumlyuumlk oranda oumlğrenmenin ccedilağrışımı olsa da
yasaklanma duumlşuumlncesi bireyin ilk yıllarında kişilik gelişimi bakımından
oumlnemlidir Oumlzellikle yaşamın ilk yıllarında goumlsterilen engelleyici tepkiler ve
yeniliklere karşı korku gibi karakteristik oumlzellikler bireyin yaşamının ilk
yıllarında karşı karşıya kaldığı engelleyici tepkilere bağlanabilir Bu sonuccedillar
yaşamın ilk yıllarında oumlzellikle anneye oumlzguuml nedenlerin ne kadar oumlnemli
olduğunu goumlstermektedir (Asendorpf ve Wilpers1998)
Psikoanalitik Yaklaşımda Utangaccedillık
Psikonalitik yaklaşıma goumlre kişilik it (alt-benlik) ego (benlik) ve
suumlperego (uumlst-benlik) olarak ayrılmaktadır Pek ccedilok psikolojik bozukluk bu
kişilik oumlğeleri arasındaki uyumsuzluk ve dengesizlikten kaynaklanmaktadır
Psikoanalitik yaklaşım sosyal fobinin uumlccedil temel etkeni uumlzerinde durmaktadır
Bunlar utanccedil yaşantıları succedilluluk duyguları ve ayrılma anksiyetesidir
Utanccedil yaşantıları Bireyler bilinccedildışı olarak dikkat ccedilekme ve ccedilevrelerinden
onaylayıcı tepkiler alma isteği yaşarlar Bu tepki onaylayıcı olmayan ana-
babalar tarafından utandırılma ya da eleştirilme duygusunun doğmasına
neden olmaktadır Birey utandırılmadan başkalarından onay goumlrmeyeceği
riskinin olduğunu duumlşuumlnduumlğuuml durumlardan ve ortamlardan kaccedilınır Succedilluluk
duyguları Sosyal fobik olan birey bilinccedil dışı olarak diğerleriyle olan
ilişkilerinde karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi iccedilin saldırgan bir talepkarlık
sergiler Bu talebe tuumlm rakipleri korkutarak kaccedilırmak ya da yok etme arzusu
eşlik eder Succedilluluk duyguları sıklıkla rakiplerin yerini alabilmek iccedilin
kapasitesindeki yetersizlikten kaynaklanan utanccedilla birbirine karışmış
durumdadır Ayrılma anksiyetesi Sosyal fobik pek ccedilok birey bağımsız olma
ve yeni insanlarla kaynaşmanın ana-baba ya da yakınlarının sevgisini yitirme
anlamına gelmesinden korkar Anne-bebek ccedilalışmalarında anne hiccedil bir
harekette bulunmamasına rağmen ccedilocukta annenin onu terk edeceği korkusu
ile anksiyete tepkileri yaşadıkları goumlruumllmektedir(Tuumlrkccedilapar 1999)
Sosyal kaygı sosyal fobi ve utangaccedillığın temel nedeni olarak
değerlendirilme korkusu goumlsterilse de psikoanalitik yaklaşıma goumlre birey
aslında dikkat ccedilekmeyi ve ccedilevresinden de onaylayıcı tepkiler almayı ister
Karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi bekler Ama bu tepkiler kabul goumlrmeyen
ana-baba tutumları ile karşılaşırsa birey toplumda kendini goumlsterme riski
almaktan korkabilir Yine ayrılma aksiyetesi ve gerccedilek benlik ile ideal benlik
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 251
arasındaki farkın bireyde kaygı yarattığı ve bu kaygının utangaccedil olmaya
neden olduğunun da altı ccedilizilmektedir
Psikososyal Gelişim Kuramı
İnsan gelişimini psikososyal gelişim kuramı ile accedilıklayan Erikson‟a
goumlre benliğin birinci işlevi bir kimlik duygusu oluşturmak ve bunu
korumaktır Psikososyal gelişim kuramına goumlre 1-3 yaş arası oumlzerklik
doumlnemi bağımsızlık isteğinin belirgin olduğu doumlnemdir Bu doumlnemde ccedilocuk
birbirine karşı duygu ve eğilimler arasında bir denge kurmaya ccedilalışır
Oumlzsaygısını yitirmeden kendi kendini denetleyebilme duygusundan iyi niyet
ve onur duygusunu oluşturur Ccedilocuğun kendini denetleme becerisinin eksik
bulunup dışarıdan aşırı denetleme isteği ccedilocukta kuşku ve utanccedil duygularını
yerleştirecektir Bu doumlnemde ccedilevre ve ana-babanın yoğun baskısı ve
engellemeleri ile ccedilocuk kendini suumlrekli succedillu hisseder bu sonuccedil bireyde
utanccedil duygusunun yerleşmesine neden olacaktır (Ekşi 1990)
Ccedilocukların ccediloğu bu doumlnemi bir oumlzerklik duygusuyla tamamlar Oumlzerk
insanlar engeller ve zorluklarla dolu bir duumlnyada kendi yolunu
bulabileceklerine emin bireylerdir Bu doumlnemde Erikson aşırı korumacı ana-
babalığa youmlnelik oumlnemli uyarılarda bulunmaktadır Erikson‟a goumlre eğer ana-
babalar ccedilocuklarını aşırı bir biccedilimde korursa gelişimlerini engelleyebilirler
Ccedilevrelerindeki nesneleri ve olayları keşfetme ve etkileme izni verilmeyen
ccedilocuklar utanccedil ve şuumlphe duyguları geliştirirler ve kendilerinden emin
olmayan başka insanlara bağlımlı yaşayan insanlar olurlar (Burger 2006)
Oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemini girişkenliğe karşı
succedilluluk duygusunun yaşandığı erken ccedilocukluk doumlneminde ccedilocuk sorunları
ile başa ccedilıkabilmek iccedilin daha bağımsız davranmaya başlar Sonuccedilta bireyin
kişilik gelişimi farklı doumlnemlerden geccedilerek oluşmaktadır Bu doumlnemlerin
belirli evrelerinde yaşanan aksaklıklar bireyin sonraki aşamasında sorunlar
yaşamasına neden olabilmektedir Buna goumlre engelleyici ana-baba tutumları
ccedilocuğa yaşamının ilk yıllarında kazanılması gereken beceriler yetirince
oumlğretilmemişse kaccedilınan utangaccedil bireyler olma olasılıkları yuumlksektir
Oumlzellikle oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemi ile girişkenliğe karşı
succedilluluk doumlnemi dediğimiz doumlnemleri kapsayan ikinci yılın sonu ile altı
yaşın sonu bu accedilıdan buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Girişkenliğe karşı succedilluluk
karmaşısının yaşandığı uumlccedil ile altı yaşını kapsayan bu evrenin bireyin
utangaccedillığının gelişmesinde buumlyuumlk oumlneme sahip olduğu vurgulanmaktadır
Bilişsel-Davranışccedilı Yaklaşım
Bilişsel terapiyi ilk savunanlardan biri olan Ellis‟e goumlre insanlar yanlış
akıl yuumlruumltme ve akılcı olmayan inanccedillarından dolayı depresif kaygılı
Emine DURMUŞ 252
sıkıntılı olurlar ve benzeri sorunlar yaşarlar Ellis‟e (1994) goumlre kişi dilediği
değişikliği gerccedilekleştirmek guumlcuumlne sahiptir Yine birey kendi
rahatsızlıklarını oluşturma ve değiştirme guumlcuumlne de sahiptir ve birey bunu
bilir Buna goumlre birey sorunların temelinde daha ccedilok irrasyonel inanccedillarının
olduğunu irrasyonel inanccedilların rasyonel inanccedillarla değiştirilebilir
oluduğunu ve bireyin uygun youmlntemlerle bunu gerccedilekleştirebileceğini de
bilmelidir
Bilişsel terapi bir kişinin inanccedillarını değiştirmeye dayanır Eğer bir kişi
sevimsiz ya da istenmeyen biri olduğuna inanıyorsa bu duumlşuumlnce onun diğer
insanlarla olan iletişimlerindeki tutumlarını etkileyecektir Bilişsel terapi bu
bireyleri yanlış algıları ile yuumlzyuumlze getirerek yanlış inanccedillarına yeniden
biccedilim verir ve boumlylece kaygılarının azalmasına fırsat verir (Duck1986)
Bilişsel Terapi danışana ccedilarpık ve yetersiz bilişleri değerlendirme işlemi
aracılığıyla nasıl yeniden yapılanmaya gideceğini oumlğretir İşbirliği yapan
terapist ve danışan bu suumlreccedilte danışana kendisinde var olan olumsuz
duumlşuumlncelerle gerccedilekleri ayırt etmeyi oumlğretir Danışanlar bilişsel kodlamanın
hem kendisi hem de ccedilevresini algılamakta ne kadar oumlnemli olduğunu
oumlğrenirler Danışanlara kendi duumlşuumlncelerini varsayımlarını ve oumlzellikle
olumsuz otomatik duumlşuumlncelerini tanıma ve keşfetme becerisi
oumlğretirlerBilişsel yaklaşım utangaccedil bireylerin ccediloğunlukla kendileri ve
ccedilevrelerinden gelen geribildirimlerle ilgili ccedilarpık ve yetersiz bilişlerinin
olduğunu savunmaktadır
Utangaccedillık ve İlişkili Kişilik Oumlzellikleri
Utangaccedillıkla ilgili yapılan araştırma sonuccedilları (Simith ve Betz 2002
Jackson ve diğerleri 2002 Walsh 2002 Heiser ve diğerleri 2003 Yuumlksel
2003 Netro ve Mullet 2004) utangaccedil bireylerin diğer bireylerden daha
fazla yalnızlık yaşadıklarını ve daha duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip
olduklarını goumlstermektedir Yalnızlık ve duumlşuumlk oumlzsaygı yaşayan utangaccedil
kişilerin yeni arkadaşlık ilişkileri kurmaları guumlccedilleşmekte ve bu sonuccedil
utangaccedilların yaşadığı toplumsal sorunları daha yoğun yaşamalarına neden
olmaktadır Kendi iccedillerinde yoğun olarak sıkıntı yaşayan utangaccedil bireyler
yaşadıkları bu sıkıntılı tavırlarına başkaları tarafından saygı duyulduğunda
ise bunu yanlış anlama eğiliminde olurlar Utangaccedillık yaşayan bireyler bir
yandan başkaları yanında fark edilen ve oumlnemsenen insanlar olmayı arzu
ederken oumlte yandan da toplumda fark edilmemenin getirdiği sıkıntılar ile baş
etmek zorunda kalmaya bağlı olan ccedilift youmlnluuml korkularla baş etmeye
ccedilalışırlar (Cardduci ve Zimbardo1995)
Utangaccedillıktan etkilenen ya da utangaccedillığın oluşma nedenleri arasında
sayılan oumlzelliklerden en oumlnemlisi oumlzsaygıdır Yapılan araştırmalar duumlşuumlk
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 253
oumlzsaygı ile utangaccedillık arasında anlamlı ancak negatif youmlnde bir ilişki olduğu
youmlnuumlndedir (Cheek ve Buss 1981 Lawrence ve Bennett 1992 Yuumlksel
2003) Ergenlerle yapılan araştırma bulguları goumlstermektedir ki duumlşuumlk
oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek yuumlksek
oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde ise utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlktuumlr Buna
karşın yetişkinlerle yapılan araştırmalarda duumlşuumlk oumlzsaygı ile utangaccedillık
duumlzeyleri arasında yuumlksek duumlzeyde ilişkiler bulunmamıştır (Cheek ve
Buss1981 Lawrence ve Bennett1992) Cheek ve Buss(1981) utangaccedillık ile
sosyalleşebilme arasındaki ilişkiyi inceledikleri ilk ccedilalışmalarında duumlşuumlk
oumlzsaygı ile yuumlksek duumlzeyde utangaccedillık arasında olumlu bir ilişki olduğunu
ortaya koymuşlardır
Lawrence ve Bennett (1992) araştırmasında ergenlerin oumlzsaygı
duumlzeyleri accedilısından da utangaccedil bireylerin utangaccedil olmayanlara goumlre daha
duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip olduklarını bulmuşlardır Goumlkccedile (2002) lise
oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre yordadığı
ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğunu
bulmuştur Yuumlksel (2003) tarafından yapılan araştırmada oumlğrencilerin
utangaccedillık duumlzeylerinin en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğu ortaya
ccedilıkmıştır
Sayılan araştırma bulguları da goumlstermektedir ki oumlzsaygı utangaccedillığı
yordayan oumlnemli bir değişkendir Yani bireyin utangaccedillık duumlzeyi
yuumlkseldikccedile oumlzsaygı duumlzeyi de duumlşmektedir Bunun tersi olarak oumlzsaygı
duumlzeyi arttıkccedila utangaccedillık duumlzeyi de duumlşmektedir Sonuccedil olarak yuumlksek
oumlzsaygı duumlzeyine sahip kişilerin daha az utangaccedil oldukları soumlylenebilir
Utangaccedillığı etkileyen ve utangaccedillıkla ortaya ccedilıkan sonuccedillardan biri de
yalnızlıktır Bu konuda yapılan araştırma sonuccedilları yalnızlık ile utangaccedillık
arasında pozitif bir ilişki olduğu youmlnuumlndedir Bireylerin utangaccedillık duumlzeyleri
arttıkccedila yalnızlık duumlzeyleri de artmaktadır (Jackson Nagasaka ve
Gunderson 2002 Crozier2001) Utangaccedil bireyler utangaccedil olmayanlara goumlre
ccedilok daha fazla yalnızdır Diğer insanlarla kurulan iletişimi buumlyuumlk oranda
olumsuz etkileyen utangaccedillık iletişim sorunları yaşayan utangaccedil bireylerin
sonuccedilta yalnız kalmalarına yol accedilmaktadır (Cheek ve Buss 1981)
Yuumlksel (2003) oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin oumlnemli
yordayıcılarından birinin yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Goumlkccedile
(2002) lise oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre
yordadığı ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygıdan
sonra yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Jackson ve diğerleri (2002)
uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık ve yalnızlık duumlzeyleri arasındaki ilişkiyi
inceledikleri araştırmalarını 255 uumlniversite oumlğrencisi uumlzerinde yapmışlardır
Emine DURMUŞ 254
Araştırma sonucunda aşağıdaki sonuccedillar elde edilmiştir Utangaccedillık ve
yalnızlık arasında oumlnemli bir ilişki vardır Bu ilişki bireylerin kendini
sunması ve sosyal destek algılarını oumlnemli oumllccediluumlde etkilemektedir ccediluumlnkuuml
yalnızlık ve utangaccedillık birbirine benzeyen oumlzelliklerdir
Araştırma sonuccedilları yalnızlığın utangaccedillığın bir sonucu olduğunu
goumlstermektedir Utangaccedillar yalnız kaldıklarından dolayı utangaccedil değil
utangaccedil oldukları iccedilin yalnızdırlar Başkaları tarafından iletişime girmeye
goumlnuumllsuumlz olarak algılanan utangaccedillar zaman zaman yalnız
kalabilmektedirler Buna karşın aslında utangaccedillar ccedilevreleri tarafından
sevilen bireylerdir
Teknoloji Kullanımı ve Utangaccedillık
Teknolojinin yoğun kullanıldığı guumlnuumlmuumlzde utangaccedil ergenlerle ilgili bir
klişe bu ergenler kendilerini kişisel ilişkilerden geri ccedilekerler ve bilgisayar
oyunları gibi tek başına yapılan uğraşılarla meşgul olurlar Son yıllarda
internet utangaccedil insanların uzak bir mesafeyle etkileşmeleri yuumlzyuumlze
goumlruumlşme gereksinimi olmaksızın diğerleriyle iletişim kurabilmeleri iccedilin
fırsatlar sunmuştur Roberts Smith ve Pollock‟un (1999) ccedilalışmasından
ortaya ccedilıkan sonuca goumlre utangaccedil insanlar on-line etkileşim kurdukları
zaman daha az utangaccediltırlar
Bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili araştırma bulguları goumlsteriyor
ki utangaccedillıkta yaşanan rahatsızlıklar buumlyuumlk oranda azalmaktadır
Utangaccedillar sanal iletişimlerde red edilme ve eleştirilme olasılıkları olmadığı
iccedilin daha rahat davranırlar Bir katılımcının belirttiği gibi ldquoaccedilıkccedilası
bilgisayar uumlzerinde birinin guumlluumlnccedil duruma duumlşmek ve dalga geccedililmek
tehlikesi yok ve başkaları sizi goumlremez dolayısıyla gerccedilek bir reddedilme
tehlikesi yokrdquo (Leary ve Dobbins 1983)
Henderson ve Zimbardo (2005) genccedillerde teknoloji kullanımı ve
utangaccedillığı belirlemeye ccedilalıştıkları araştırmalarında utangaccedil bireylerin
utangaccedil olmayanlardan daha ccedilok teknolojiyi kullandıklarını bulmuşlardır Bu
ccedilalışmada araştırmacılar bilgisayar cep telefonu ve televizyon gibi
teknolojik araccedilların kullanımının utangaccedillarda daha yuumlksek oranda olduğunu
bulmuşlardır Araştırma cinsiyet değişkeni accedilısından farklılık goumlstermiştir
Buna goumlre kızlar erkeklerden daha yoğun bir biccedilimde internet
kullanmaktadırlar Araştırmada ldquogenccedillerin yalnız kaldıkları iccedilin mi internet
kullanmaya youmlneldikleri ya da internet kullandıkları iccedilin mi yalnız
kaldıklarırdquo youmlnuumlndeki soruya yanıt verebilecek bulgular elde edilmemesine
rağmen artan teknoloji kullanımının yalnızlığı da arttırdığı youmlnuumlnde bir
bulgu elde edilmiştir Buna goumlre internet cep telefonu televizyon gibi
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255
teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha
yoğun olduğu goumlruumllmektedir
Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin
teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla
ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi
zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)
arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve
sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl
tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)
Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da
bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye
heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında
yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler
tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)
Bunlar
Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler
Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır
Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim
tarzına sahiptir
Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler
Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler
Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler
Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler
Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar
Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir
Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler
Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar
Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar
Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar
Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden
dolayı katılmazlar
Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar
Emine DURMUŞ 256
Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim
duyarlar
Amaccedil
Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip
goumlstermediğini ortaya koymaktır
YOumlNTEM
Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır
Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı
uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim
Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden
oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır
Veri Toplama Araccedilları
Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde
orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness
Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu
kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan
verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil
uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve
ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten
alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık
oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu
ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır
Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları
Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)
tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır
Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde
edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını
saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak
hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa
katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan
guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257
alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık
oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir
Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları
Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından
yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla
temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil
faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde
toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi
kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo
(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi
grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları
hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık
oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu
arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)
tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve
kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon
katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1
faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)
Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine
bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk
değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı
goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini
accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini
accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve
tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip
olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek
faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir
Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı
tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama
formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır
Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo
ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo
istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden
frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler
ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile
karşılaştırılarak analiz edilmiştir
Emine DURMUŞ 258
Verilerin Analizi
Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden
oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık
puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir
Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır
Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar
ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma
ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye
değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama
utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları
yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık
puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri
arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır
Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik
oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır
BULGULAR
Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve
analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları
puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum
puanlara goumlre dağılımı verilmiştir
TABLO-2
Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması
Maksimum ve Minumum Puanları
N sd Min Max
Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90
Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık
oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan
en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin
aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259
Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin
oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı
184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir
Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından
ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir
Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında
oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı
bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin
57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum
erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan
accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı
farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar
(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek
utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre
yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin
oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin
651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların
oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir
duumlsuumlk o rta yuksek
900 850
800 750
700 650
600 550
500 450
400 350
300 250
200
50
40
30
20
10
0
Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500
Emine DURMUŞ 260
Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir
Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile
yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları
Tablo-3‟de verilmiştir
TABLO-3
Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Algılanan
Kişilik
Oumlzellikleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
Toplam
Utangaccedillık
Puanı
2
P
Ccedilekingen N 7 80 37
124
56 649 298
486 476 000
Sabırlı N 35 111 20 166
211 669 120 651 769 021
Utangaccedil N 2 62 36 100
20 620 360 392 6243 000
Yalnız N 1 31 17 49
20 633 347 192 2110 000
Alıngan N 15 68 22 105
143 648 210 412 384 046
Girişken N 41 87 8 136
301 640 59 533 4159 000
Konuşkan N 43 101 12 156
276 647 77 612 3699 000
Heyecanlı N 38 124 39 201
189 617 194 788 676 034
(plt05)
Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan
kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu
goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261
ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına
sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların
36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk
olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade
etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i
kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip
oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı
goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si
kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık
puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak
değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken
olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği
accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan
farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık
duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu
goumlruumllmektedir (plt05)
Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve
erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız
oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu
oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler
kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar
Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran
erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini
yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek
oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek
oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya
ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek
oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin
37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız
oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla
kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı
sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu
bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler
Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri
geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo
sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları
Tablo-4‟de verilmiştir
Emine DURMUŞ 262
TABLO-4
Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Katılma
istekleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
2 P
Evet N 39 99 36
574 596 857 1075 005
Hayır N 20 67 6
426 404 143 1212 002
( plt05)
Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba
katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075
p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin
utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup
ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda
bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek
oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin
grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir
SONUCcedil ve TARTIŞMA
Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik
oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna
karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki
insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck
1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu
oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil
olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız
olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi
utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak
algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre
daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek
almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir
Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan
bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini
kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda
yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma
becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma
sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil
olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263
becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha
yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri
eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik
fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık
oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil
olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları
onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya
youmlneltmektedir
Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen
utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının
etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman
toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın
kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir
deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında
anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan
oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak
algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili
yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı
araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak
algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken
bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı
araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin
başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh
sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların
buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu
araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan
oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme
fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada
sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş
grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma
(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli
programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir
Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini
değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya
sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak
algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik
oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan
arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler
accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma
istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık
Emine DURMUŞ 264
bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza
ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken
olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin
değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu
karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde
durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu
algıların birey uumlzerindeki etkileridir
Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece
başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal
gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş
ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun
ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde
yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler
geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve
sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli
kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu
olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal
beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma
programlarından yararlanılabilir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265
KAYNAKLAR
Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness
actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction
Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610
Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic
Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http
membersaolcom cybernettrshynesshtml
Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social
relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash
1544
Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls
psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul
Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality
traits Erlbaum Hillsdale NJ
Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28
(6) 34-46
Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins
Publisher Inc New York
Caspi A (1998) Personality development across the life course In
Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social
emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp
311ndash388
Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of
Personality and Social Psychology 41 330-339
Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR
Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social
Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University
Press
Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)
İstanbul Alfa Yayınevi
Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change
Routledge
Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek
and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume
38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956
Emine DURMUŞ 266
Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi
Sage Publications
DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik
danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi
(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml)
Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi
Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol
Publishing Group
Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative
Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal
of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p
Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF
(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of
General Psychiatry 50 pp 286ndash293
GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue
1 P 28
GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık
Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6
Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum
Yayınları
Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması
Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml Ankara
Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
2 (15) 17-22
Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin
Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental
Health San Diego Academic Press
Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in
High School Student Stanford University and the Shyness Institute
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267
Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to
Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and
Therapy 41 209-221
Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between
Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage
Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270
Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith
Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality
Social Psychology 51 pp 629ndash639
KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood
Shyness Science 240 s167-171
Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45
Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social
anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of
the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -
1016
Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship
Between Shyness Social Class and Personality Variables in
Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263
LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and
Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)
94-775
Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal
as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol
18 Issue 1 s 15
Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness
httpwwwcounseling center com (kasım-2005)
Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of
Personality (45) 596-611
RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)
Shyness development consolidation and change (pp 121-138)
Boston McGraw-Hill
Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and
sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 247
Utangaccedillığı belirleyen temel faktoumlrlerden biri ldquooumlvguumlnuumln kuumlltuumlrel
biccedilimirdquo dir Bir diğer neden de ldquoccedilocukları succedillama eğilimirdquo olarak
karşımıza ccedilıkmaktadır
Oumlzellikle gelişmiş uumllkelerde utangaccedil olmanın başarılı iş ve meslek
yaşamı ve kariyer gelişimi accedilısından buumlyuumlk bedelleri vardır
Utangaccedillık zaman zaman birey iccedilin yaşamsal oumlneme sahip
olabilmektedir
Utangaccedillığın biyolojik boyutuna rağmen bireyde oluşturduğu etkileri
azaltmak amacıyla iyi hazırlanmış programlar ve youmlntemler
oumlnerilmektedir
Utangaccedillığın Belirtileri
Gard‟a (2000) goumlre utangaccedil birey ccediloğunlukla kaygılıdır ve sosyal
durumlarda oumlzellikle de yeni karşılaştığı sosyal durumlarda ccedilekingendir
Başkalarının dikkatini ccedilekebilecek davet ya da değerlendirilme olasılığının
olduğu benzeri sosyal ortamlarda daha kaygılı ve ccedilekingen davranır
Utangaccedil birey iccediledoumlnuumlk değildir Utangaccedil birey başkalarını etkilemek
onlarla olmak ister ama bunu korkularından dolayı yapamaz Kişi
goumlsterişsiz bir biccedilimde istemediği halde yalnız olmayı tercih eder Gard‟a
goumlre aşağıdaki oumlzellikleri taşıyan bireylerin utangaccedil oldukları soumlylenebilir
Kalabalıkta olmaktan hoşlanmamak zamanın buumlyuumlk boumlluumlmuumlnuuml internet
başında geccedilirmek yeni biri ile tanışmakta sıkıntı yaşamak başkaları ile
konuşmakta guumlccedilluumlk yaşamak guumln boyu televizyon karşısında uzun zaman
geccedilirmek bir grupta iken herkesin kendisine baktığına inanmaktan dolayı
endişelenmek oumlğrenci ise sınıfta sorulan soruları bildiği halde yanıtlamakta
teredduumlt etmek ve insanlara bir şeyler sormaktan korktuğu iccedilin vazgeccedilmek
Bu oumlzelliklerden en az ikisini taşımak utangaccedil olmakla ilgili oumlnemli ipuccedilları
vermektedir
Utangaccedil insanların bir oumlzelliği de bazı koşullarda nasıl davranacaklarını
bilmiyor olmalarıdır Bu insanlar accedilık bir biccedilimde iletişimde baskın
değillerdir Tutarlı bir biccedilimde kendileriyle ilgili Gerccedilekte utangaccedil olan kişi
ccedilok kaliteli ve iyi oumlzelliklere sahip olsa bile bu oumlzelliklerini
goumlsteremeyebilir (Arends 2000) Ccedilok utangaccedil olan bireylerin bu
oumlzelliklerinden dolayı dışarı ccedilıkmak yeni arkadaşlar edinmek yuumlzyuumlze
ilişkiler gerektiren ve işinde yuumlksek sorumluluk alabilecek pozisyonlara
ulaşma gibi yapılabilecek eylemleri engellediği de bilinmektedir (Stein ve
Walker 2001)
Emine DURMUŞ 248
Utangaccedillık diğer insanlarla iyi ilişkiler kurmada guumlccedilluumlk yaşama
durumudur Bir ccedilok insan iccedilin sosyal durumlarda duumlşuumlnduumlklerini kaygı
duymadan soumlylemek ccedilok kolay bir davranış olurken utangaccedil insanlar iccedilin bu
buumlyuumlk bir guumlccedilluumlk nedeni olabilir Genelde insanlarda guumlluumlmseme uygun
koşullarda goumlruumlşlerini soumlyleme iyi goumlz kontağı kurma rahat bir beden
duruşu sergileme gibi davranışlar doğal hali ile olur Utangaccedil insanlar
doğaları gereği bunları kolaylıkla yapamazlar Henderson ve Zimbardo
(1998) utangaccedillığın belirtilerini ldquobilişsel belirtilerrdquo ldquopsikomotor belirtilerrdquo
ldquofizyolojik belirtilerrdquo ve ldquoduygusal belirtilerrdquo olarak gruplamışlardır Geri
ccedilekilme ve pasif kalma gibi psikomotor bir belirtiye hızlı kalp atışı gibi
fizyolojik bir belirtinin ve bu farkındalığı ile ilgili acı ccedilekme gibi duygusal
belirtilerin eşlik ettiğini belirtmektedirler Utangaccedillığın belirtileri Tablo-1‟de
oumlzetlenmiştir
TABLO ndash1
Utangaccedillığın Belirtileri
Psikomotor Fizyolojik Bilişsel Duygusal
Geri ccedilekilme ve
Pasiflik Hızlı kalp artışı
Kendisiyle başkalarıyla
ya da durumla ilgili olumsuz duumlşuumlnceler geliştirme
Kendi farkındalığı
ile ilgili acı ccedilekme
Goumlz temasından
Kaccedilma Ağız kuruluğu
Değerlendirilmekten
korkma ve başkası
tarafından aptal
bulunma korkusu
Utanccedil duyma
Korku duyulan
ortamlardan kaccedilma
Soğuk terleme
ya da titreme
Endişe ve
muumlkemmeliyetccedililik Duumlşuumlk oumlzsaygı
Alccedilak sesle konuşma Karın ağrıları
Sosyal etkileşimler
sonrasında kendi kendini succedillaması
Uumlzguumln olma hali
Vuumlcut hareketinin
ya da ifadesinin ccedilok az olması ya da
abartılı biccedilimde guumllme
Baş doumlnmesi ya da baygınlık hissetme
Kendisinin zayıf
başkalarının guumlccedilluuml olduğuna dair olumsuz
inanccedillar geliştirmesi
Yalnızlık
Konuşma akıcılığında
bozukluk
Kendisini ya da durumunu gerccedilek dışı
hissetmesi
Ben yetersiz ve etkileyici değilim
duumlşuumlncesi
Depresyon
Sinirli davranışlar el ya
da yuumlzle oynama
Kontroluuml kaybetme delirme yada kalp krizi
geccedilirme korkusu
Sosyal ortamlara dair yanlış
inanccedilları Kaygı
(Henderson ve Zimbardo 1998)
Utangaccedillıkla ilgili şu an sahip olduğumuz bilgilere goumlre yeterince utangaccedil olmak ya da ne kadar utangaccedillığın uygun olduğu ile ilgili bir ccedilalışma yapılmamıştır Bu duruma goumlre utangaccedil olmak ya da olmamak avantaj ya da dezavantajlıdır demek zordur Utangaccedillık tuumlmuumlyle utangaccedil olan ya da olmayan bireylerin kişisel oumlzelliklerinde saklıdır
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 249
Utangaccedillığın Oluşmasında Biyolojik Faktoumlrler
Temel bir yaradılış olarak tanımlanan utangaccedillığın (Buss ve
Plomin1984) ifade edilmesinde farklı kavramlar kullanılmaktadır Cheess
ve Thomas (1986) utangaccedil ccedilocukları bdquoyavaş ısınan‟ ccedilocuk Caspi (1998)
bdquoccedilekingen‟ ccedilocuk gibi benzer tanım ve kavramlarla kategorize etmiştir
Utangaccedillığı temel bir yaradılış olarak goumlren ve ccedilalışmalarını (1992-1999)
ccediloğunlukla ccedilocuklar uumlzerinde gerccedilekleştiren Kagan ccedilalışmaları sonunda
elde ettiği goumlruumlşlerini esas alan biyolojik goumlruumlşuuml oluşturmuştur Bu goumlruumlş bir
ccedilok oumlnemli araştırmaya kaynaklık etmiştir Bu araştırmalar İsveccedil‟ten
Broberg Amerika Birleşik Devletleri‟nden Lamb‟ı Almanya‟dan
Schoumllmerich ve İngiltere‟den Stevenson-Hinde‟yi iccediline alan bir grubu
kapsamaktadır (Crozier 2001)
Kagan‟ın utangaccedillığın kaynağı ile ilgili yaptığı ccedilalışmalar ccedilocuklarda
aşırı derecede utangaccedillığın kaynağının ccedilocuğun mizacından yani ccedilocuğun
doğuştan getirdiği oumlzelliklerden yaratılışından kaynaklanabileceğini
goumlstermektedir Kagan‟a goumlre kendilerini utangaccedil olarak tanımlayan kişiler
bunun ccedilocukluktan beri olduğunu iddia etmektedirler (aktCrozier 2001)
Utangaccedillığın genetik geccedilişini incelemek iccedilin yapılan ikizler
uumlzerindeki ccedilalışmalarında Fyer ve diğerleri (1993) tek yumurta ikizlerinde
utangaccedil davranışı ccedilift yumurta ikizlerine goumlre birbirine daha benzer
bulmuştur Bununla birlikte genetik katkı ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml
duumlşuumlnduumlrecek biccedilimde orta duumlzeydedirOumlrneğin ldquocolorado evlat edinme
ccedilalışmasırdquonda uumlvey ana babanın utangaccedillığıyla evlatlık bebeklerin
utangaccedillık dereceleri arasında ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml destekler biccedilimde
orta duumlzeyde bir korelasyon bulunmuştur (aktTuumlrkccedilapar 1996) Bu
bulgular utangaccedillığın genetik geccedilişi olduğu biccediliminde yorumlanmaktadır
Bu goumlruumlşlere goumlre birey ccedilevresel etkilerden dolayı utangaccedil değildir
utangaccedillık onun genetik geccedilişleriyle sahip olduğu bir oumlzelliğidir
Utangaccedillığın Oluşmasında Ccedilevresel Faktoumlrler
Crozier‟e (2001) goumlre yaşamın ilk yıllarından beri varolan utangaccedillık
ccedilocukluk doumlnemindeki engellenmenin habercisidir Utangaccedillığın nedenleri
arasında aile yapısının olduğu youmlnuumlndeki goumlruumlşlerden biri de Crawfor ve
Taylor‟a aittir Bu araştırmacılara goumlre insanlar genellikle aile davranış
kalıpları tarafından yoğrulup biccedilimlendirilir Ana-baba kendini kararlılıkla
ifade edemeyen kimselerse ccedilocuğun buumlyuumlyuumlnce silik bir insan olma olasılığı
yuumlksektir Aynı biccedilimde ana-baba aşırı eleştirici bir tavır sergileyerek
ccedilocuğu suumlrekli eleştiriyorlarsa ccedilocukta kendini muumlkemmel goumlrememe ve iyi
şeylere layık olmadığı duumlşuumlncesini yerleştirecektir Utangaccedil davranmayı
utangaccedil ana-babalardan kolayca oumlğrenebiliriz Ccedilok utangaccedil ccedilok gergin ve
Emine DURMUŞ 250
ccedilok sinirli insanlar genelde bu davranış kalıbını ailenin diğer uumlyelerine de
aşılarlar Duumlnyaya oumlzguumlveni olan bireyler olarak gelsek bile oumlzguumlveni
olmayan kendini değerli ve sevilmeye layık bulmayan ana-babaların
yetiştirme youmlntemi ile bu guumlven yok edilebilir (Crawford ve Taylor 2001)
Utangaccedillık duygusunda buumlyuumlk oranda oumlğrenmenin ccedilağrışımı olsa da
yasaklanma duumlşuumlncesi bireyin ilk yıllarında kişilik gelişimi bakımından
oumlnemlidir Oumlzellikle yaşamın ilk yıllarında goumlsterilen engelleyici tepkiler ve
yeniliklere karşı korku gibi karakteristik oumlzellikler bireyin yaşamının ilk
yıllarında karşı karşıya kaldığı engelleyici tepkilere bağlanabilir Bu sonuccedillar
yaşamın ilk yıllarında oumlzellikle anneye oumlzguuml nedenlerin ne kadar oumlnemli
olduğunu goumlstermektedir (Asendorpf ve Wilpers1998)
Psikoanalitik Yaklaşımda Utangaccedillık
Psikonalitik yaklaşıma goumlre kişilik it (alt-benlik) ego (benlik) ve
suumlperego (uumlst-benlik) olarak ayrılmaktadır Pek ccedilok psikolojik bozukluk bu
kişilik oumlğeleri arasındaki uyumsuzluk ve dengesizlikten kaynaklanmaktadır
Psikoanalitik yaklaşım sosyal fobinin uumlccedil temel etkeni uumlzerinde durmaktadır
Bunlar utanccedil yaşantıları succedilluluk duyguları ve ayrılma anksiyetesidir
Utanccedil yaşantıları Bireyler bilinccedildışı olarak dikkat ccedilekme ve ccedilevrelerinden
onaylayıcı tepkiler alma isteği yaşarlar Bu tepki onaylayıcı olmayan ana-
babalar tarafından utandırılma ya da eleştirilme duygusunun doğmasına
neden olmaktadır Birey utandırılmadan başkalarından onay goumlrmeyeceği
riskinin olduğunu duumlşuumlnduumlğuuml durumlardan ve ortamlardan kaccedilınır Succedilluluk
duyguları Sosyal fobik olan birey bilinccedil dışı olarak diğerleriyle olan
ilişkilerinde karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi iccedilin saldırgan bir talepkarlık
sergiler Bu talebe tuumlm rakipleri korkutarak kaccedilırmak ya da yok etme arzusu
eşlik eder Succedilluluk duyguları sıklıkla rakiplerin yerini alabilmek iccedilin
kapasitesindeki yetersizlikten kaynaklanan utanccedilla birbirine karışmış
durumdadır Ayrılma anksiyetesi Sosyal fobik pek ccedilok birey bağımsız olma
ve yeni insanlarla kaynaşmanın ana-baba ya da yakınlarının sevgisini yitirme
anlamına gelmesinden korkar Anne-bebek ccedilalışmalarında anne hiccedil bir
harekette bulunmamasına rağmen ccedilocukta annenin onu terk edeceği korkusu
ile anksiyete tepkileri yaşadıkları goumlruumllmektedir(Tuumlrkccedilapar 1999)
Sosyal kaygı sosyal fobi ve utangaccedillığın temel nedeni olarak
değerlendirilme korkusu goumlsterilse de psikoanalitik yaklaşıma goumlre birey
aslında dikkat ccedilekmeyi ve ccedilevresinden de onaylayıcı tepkiler almayı ister
Karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi bekler Ama bu tepkiler kabul goumlrmeyen
ana-baba tutumları ile karşılaşırsa birey toplumda kendini goumlsterme riski
almaktan korkabilir Yine ayrılma aksiyetesi ve gerccedilek benlik ile ideal benlik
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 251
arasındaki farkın bireyde kaygı yarattığı ve bu kaygının utangaccedil olmaya
neden olduğunun da altı ccedilizilmektedir
Psikososyal Gelişim Kuramı
İnsan gelişimini psikososyal gelişim kuramı ile accedilıklayan Erikson‟a
goumlre benliğin birinci işlevi bir kimlik duygusu oluşturmak ve bunu
korumaktır Psikososyal gelişim kuramına goumlre 1-3 yaş arası oumlzerklik
doumlnemi bağımsızlık isteğinin belirgin olduğu doumlnemdir Bu doumlnemde ccedilocuk
birbirine karşı duygu ve eğilimler arasında bir denge kurmaya ccedilalışır
Oumlzsaygısını yitirmeden kendi kendini denetleyebilme duygusundan iyi niyet
ve onur duygusunu oluşturur Ccedilocuğun kendini denetleme becerisinin eksik
bulunup dışarıdan aşırı denetleme isteği ccedilocukta kuşku ve utanccedil duygularını
yerleştirecektir Bu doumlnemde ccedilevre ve ana-babanın yoğun baskısı ve
engellemeleri ile ccedilocuk kendini suumlrekli succedillu hisseder bu sonuccedil bireyde
utanccedil duygusunun yerleşmesine neden olacaktır (Ekşi 1990)
Ccedilocukların ccediloğu bu doumlnemi bir oumlzerklik duygusuyla tamamlar Oumlzerk
insanlar engeller ve zorluklarla dolu bir duumlnyada kendi yolunu
bulabileceklerine emin bireylerdir Bu doumlnemde Erikson aşırı korumacı ana-
babalığa youmlnelik oumlnemli uyarılarda bulunmaktadır Erikson‟a goumlre eğer ana-
babalar ccedilocuklarını aşırı bir biccedilimde korursa gelişimlerini engelleyebilirler
Ccedilevrelerindeki nesneleri ve olayları keşfetme ve etkileme izni verilmeyen
ccedilocuklar utanccedil ve şuumlphe duyguları geliştirirler ve kendilerinden emin
olmayan başka insanlara bağlımlı yaşayan insanlar olurlar (Burger 2006)
Oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemini girişkenliğe karşı
succedilluluk duygusunun yaşandığı erken ccedilocukluk doumlneminde ccedilocuk sorunları
ile başa ccedilıkabilmek iccedilin daha bağımsız davranmaya başlar Sonuccedilta bireyin
kişilik gelişimi farklı doumlnemlerden geccedilerek oluşmaktadır Bu doumlnemlerin
belirli evrelerinde yaşanan aksaklıklar bireyin sonraki aşamasında sorunlar
yaşamasına neden olabilmektedir Buna goumlre engelleyici ana-baba tutumları
ccedilocuğa yaşamının ilk yıllarında kazanılması gereken beceriler yetirince
oumlğretilmemişse kaccedilınan utangaccedil bireyler olma olasılıkları yuumlksektir
Oumlzellikle oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemi ile girişkenliğe karşı
succedilluluk doumlnemi dediğimiz doumlnemleri kapsayan ikinci yılın sonu ile altı
yaşın sonu bu accedilıdan buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Girişkenliğe karşı succedilluluk
karmaşısının yaşandığı uumlccedil ile altı yaşını kapsayan bu evrenin bireyin
utangaccedillığının gelişmesinde buumlyuumlk oumlneme sahip olduğu vurgulanmaktadır
Bilişsel-Davranışccedilı Yaklaşım
Bilişsel terapiyi ilk savunanlardan biri olan Ellis‟e goumlre insanlar yanlış
akıl yuumlruumltme ve akılcı olmayan inanccedillarından dolayı depresif kaygılı
Emine DURMUŞ 252
sıkıntılı olurlar ve benzeri sorunlar yaşarlar Ellis‟e (1994) goumlre kişi dilediği
değişikliği gerccedilekleştirmek guumlcuumlne sahiptir Yine birey kendi
rahatsızlıklarını oluşturma ve değiştirme guumlcuumlne de sahiptir ve birey bunu
bilir Buna goumlre birey sorunların temelinde daha ccedilok irrasyonel inanccedillarının
olduğunu irrasyonel inanccedilların rasyonel inanccedillarla değiştirilebilir
oluduğunu ve bireyin uygun youmlntemlerle bunu gerccedilekleştirebileceğini de
bilmelidir
Bilişsel terapi bir kişinin inanccedillarını değiştirmeye dayanır Eğer bir kişi
sevimsiz ya da istenmeyen biri olduğuna inanıyorsa bu duumlşuumlnce onun diğer
insanlarla olan iletişimlerindeki tutumlarını etkileyecektir Bilişsel terapi bu
bireyleri yanlış algıları ile yuumlzyuumlze getirerek yanlış inanccedillarına yeniden
biccedilim verir ve boumlylece kaygılarının azalmasına fırsat verir (Duck1986)
Bilişsel Terapi danışana ccedilarpık ve yetersiz bilişleri değerlendirme işlemi
aracılığıyla nasıl yeniden yapılanmaya gideceğini oumlğretir İşbirliği yapan
terapist ve danışan bu suumlreccedilte danışana kendisinde var olan olumsuz
duumlşuumlncelerle gerccedilekleri ayırt etmeyi oumlğretir Danışanlar bilişsel kodlamanın
hem kendisi hem de ccedilevresini algılamakta ne kadar oumlnemli olduğunu
oumlğrenirler Danışanlara kendi duumlşuumlncelerini varsayımlarını ve oumlzellikle
olumsuz otomatik duumlşuumlncelerini tanıma ve keşfetme becerisi
oumlğretirlerBilişsel yaklaşım utangaccedil bireylerin ccediloğunlukla kendileri ve
ccedilevrelerinden gelen geribildirimlerle ilgili ccedilarpık ve yetersiz bilişlerinin
olduğunu savunmaktadır
Utangaccedillık ve İlişkili Kişilik Oumlzellikleri
Utangaccedillıkla ilgili yapılan araştırma sonuccedilları (Simith ve Betz 2002
Jackson ve diğerleri 2002 Walsh 2002 Heiser ve diğerleri 2003 Yuumlksel
2003 Netro ve Mullet 2004) utangaccedil bireylerin diğer bireylerden daha
fazla yalnızlık yaşadıklarını ve daha duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip
olduklarını goumlstermektedir Yalnızlık ve duumlşuumlk oumlzsaygı yaşayan utangaccedil
kişilerin yeni arkadaşlık ilişkileri kurmaları guumlccedilleşmekte ve bu sonuccedil
utangaccedilların yaşadığı toplumsal sorunları daha yoğun yaşamalarına neden
olmaktadır Kendi iccedillerinde yoğun olarak sıkıntı yaşayan utangaccedil bireyler
yaşadıkları bu sıkıntılı tavırlarına başkaları tarafından saygı duyulduğunda
ise bunu yanlış anlama eğiliminde olurlar Utangaccedillık yaşayan bireyler bir
yandan başkaları yanında fark edilen ve oumlnemsenen insanlar olmayı arzu
ederken oumlte yandan da toplumda fark edilmemenin getirdiği sıkıntılar ile baş
etmek zorunda kalmaya bağlı olan ccedilift youmlnluuml korkularla baş etmeye
ccedilalışırlar (Cardduci ve Zimbardo1995)
Utangaccedillıktan etkilenen ya da utangaccedillığın oluşma nedenleri arasında
sayılan oumlzelliklerden en oumlnemlisi oumlzsaygıdır Yapılan araştırmalar duumlşuumlk
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 253
oumlzsaygı ile utangaccedillık arasında anlamlı ancak negatif youmlnde bir ilişki olduğu
youmlnuumlndedir (Cheek ve Buss 1981 Lawrence ve Bennett 1992 Yuumlksel
2003) Ergenlerle yapılan araştırma bulguları goumlstermektedir ki duumlşuumlk
oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek yuumlksek
oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde ise utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlktuumlr Buna
karşın yetişkinlerle yapılan araştırmalarda duumlşuumlk oumlzsaygı ile utangaccedillık
duumlzeyleri arasında yuumlksek duumlzeyde ilişkiler bulunmamıştır (Cheek ve
Buss1981 Lawrence ve Bennett1992) Cheek ve Buss(1981) utangaccedillık ile
sosyalleşebilme arasındaki ilişkiyi inceledikleri ilk ccedilalışmalarında duumlşuumlk
oumlzsaygı ile yuumlksek duumlzeyde utangaccedillık arasında olumlu bir ilişki olduğunu
ortaya koymuşlardır
Lawrence ve Bennett (1992) araştırmasında ergenlerin oumlzsaygı
duumlzeyleri accedilısından da utangaccedil bireylerin utangaccedil olmayanlara goumlre daha
duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip olduklarını bulmuşlardır Goumlkccedile (2002) lise
oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre yordadığı
ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğunu
bulmuştur Yuumlksel (2003) tarafından yapılan araştırmada oumlğrencilerin
utangaccedillık duumlzeylerinin en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğu ortaya
ccedilıkmıştır
Sayılan araştırma bulguları da goumlstermektedir ki oumlzsaygı utangaccedillığı
yordayan oumlnemli bir değişkendir Yani bireyin utangaccedillık duumlzeyi
yuumlkseldikccedile oumlzsaygı duumlzeyi de duumlşmektedir Bunun tersi olarak oumlzsaygı
duumlzeyi arttıkccedila utangaccedillık duumlzeyi de duumlşmektedir Sonuccedil olarak yuumlksek
oumlzsaygı duumlzeyine sahip kişilerin daha az utangaccedil oldukları soumlylenebilir
Utangaccedillığı etkileyen ve utangaccedillıkla ortaya ccedilıkan sonuccedillardan biri de
yalnızlıktır Bu konuda yapılan araştırma sonuccedilları yalnızlık ile utangaccedillık
arasında pozitif bir ilişki olduğu youmlnuumlndedir Bireylerin utangaccedillık duumlzeyleri
arttıkccedila yalnızlık duumlzeyleri de artmaktadır (Jackson Nagasaka ve
Gunderson 2002 Crozier2001) Utangaccedil bireyler utangaccedil olmayanlara goumlre
ccedilok daha fazla yalnızdır Diğer insanlarla kurulan iletişimi buumlyuumlk oranda
olumsuz etkileyen utangaccedillık iletişim sorunları yaşayan utangaccedil bireylerin
sonuccedilta yalnız kalmalarına yol accedilmaktadır (Cheek ve Buss 1981)
Yuumlksel (2003) oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin oumlnemli
yordayıcılarından birinin yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Goumlkccedile
(2002) lise oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre
yordadığı ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygıdan
sonra yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Jackson ve diğerleri (2002)
uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık ve yalnızlık duumlzeyleri arasındaki ilişkiyi
inceledikleri araştırmalarını 255 uumlniversite oumlğrencisi uumlzerinde yapmışlardır
Emine DURMUŞ 254
Araştırma sonucunda aşağıdaki sonuccedillar elde edilmiştir Utangaccedillık ve
yalnızlık arasında oumlnemli bir ilişki vardır Bu ilişki bireylerin kendini
sunması ve sosyal destek algılarını oumlnemli oumllccediluumlde etkilemektedir ccediluumlnkuuml
yalnızlık ve utangaccedillık birbirine benzeyen oumlzelliklerdir
Araştırma sonuccedilları yalnızlığın utangaccedillığın bir sonucu olduğunu
goumlstermektedir Utangaccedillar yalnız kaldıklarından dolayı utangaccedil değil
utangaccedil oldukları iccedilin yalnızdırlar Başkaları tarafından iletişime girmeye
goumlnuumllsuumlz olarak algılanan utangaccedillar zaman zaman yalnız
kalabilmektedirler Buna karşın aslında utangaccedillar ccedilevreleri tarafından
sevilen bireylerdir
Teknoloji Kullanımı ve Utangaccedillık
Teknolojinin yoğun kullanıldığı guumlnuumlmuumlzde utangaccedil ergenlerle ilgili bir
klişe bu ergenler kendilerini kişisel ilişkilerden geri ccedilekerler ve bilgisayar
oyunları gibi tek başına yapılan uğraşılarla meşgul olurlar Son yıllarda
internet utangaccedil insanların uzak bir mesafeyle etkileşmeleri yuumlzyuumlze
goumlruumlşme gereksinimi olmaksızın diğerleriyle iletişim kurabilmeleri iccedilin
fırsatlar sunmuştur Roberts Smith ve Pollock‟un (1999) ccedilalışmasından
ortaya ccedilıkan sonuca goumlre utangaccedil insanlar on-line etkileşim kurdukları
zaman daha az utangaccediltırlar
Bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili araştırma bulguları goumlsteriyor
ki utangaccedillıkta yaşanan rahatsızlıklar buumlyuumlk oranda azalmaktadır
Utangaccedillar sanal iletişimlerde red edilme ve eleştirilme olasılıkları olmadığı
iccedilin daha rahat davranırlar Bir katılımcının belirttiği gibi ldquoaccedilıkccedilası
bilgisayar uumlzerinde birinin guumlluumlnccedil duruma duumlşmek ve dalga geccedililmek
tehlikesi yok ve başkaları sizi goumlremez dolayısıyla gerccedilek bir reddedilme
tehlikesi yokrdquo (Leary ve Dobbins 1983)
Henderson ve Zimbardo (2005) genccedillerde teknoloji kullanımı ve
utangaccedillığı belirlemeye ccedilalıştıkları araştırmalarında utangaccedil bireylerin
utangaccedil olmayanlardan daha ccedilok teknolojiyi kullandıklarını bulmuşlardır Bu
ccedilalışmada araştırmacılar bilgisayar cep telefonu ve televizyon gibi
teknolojik araccedilların kullanımının utangaccedillarda daha yuumlksek oranda olduğunu
bulmuşlardır Araştırma cinsiyet değişkeni accedilısından farklılık goumlstermiştir
Buna goumlre kızlar erkeklerden daha yoğun bir biccedilimde internet
kullanmaktadırlar Araştırmada ldquogenccedillerin yalnız kaldıkları iccedilin mi internet
kullanmaya youmlneldikleri ya da internet kullandıkları iccedilin mi yalnız
kaldıklarırdquo youmlnuumlndeki soruya yanıt verebilecek bulgular elde edilmemesine
rağmen artan teknoloji kullanımının yalnızlığı da arttırdığı youmlnuumlnde bir
bulgu elde edilmiştir Buna goumlre internet cep telefonu televizyon gibi
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255
teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha
yoğun olduğu goumlruumllmektedir
Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin
teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla
ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi
zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)
arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve
sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl
tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)
Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da
bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye
heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında
yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler
tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)
Bunlar
Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler
Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır
Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim
tarzına sahiptir
Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler
Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler
Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler
Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler
Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar
Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir
Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler
Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar
Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar
Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar
Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden
dolayı katılmazlar
Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar
Emine DURMUŞ 256
Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim
duyarlar
Amaccedil
Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip
goumlstermediğini ortaya koymaktır
YOumlNTEM
Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır
Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı
uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim
Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden
oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır
Veri Toplama Araccedilları
Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde
orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness
Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu
kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan
verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil
uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve
ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten
alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık
oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu
ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır
Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları
Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)
tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır
Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde
edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını
saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak
hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa
katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan
guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257
alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık
oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir
Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları
Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından
yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla
temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil
faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde
toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi
kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo
(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi
grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları
hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık
oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu
arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)
tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve
kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon
katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1
faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)
Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine
bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk
değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı
goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini
accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini
accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve
tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip
olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek
faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir
Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı
tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama
formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır
Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo
ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo
istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden
frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler
ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile
karşılaştırılarak analiz edilmiştir
Emine DURMUŞ 258
Verilerin Analizi
Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden
oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık
puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir
Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır
Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar
ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma
ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye
değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama
utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları
yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık
puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri
arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır
Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik
oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır
BULGULAR
Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve
analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları
puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum
puanlara goumlre dağılımı verilmiştir
TABLO-2
Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması
Maksimum ve Minumum Puanları
N sd Min Max
Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90
Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık
oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan
en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin
aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259
Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin
oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı
184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir
Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından
ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir
Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında
oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı
bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin
57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum
erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan
accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı
farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar
(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek
utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre
yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin
oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin
651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların
oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir
duumlsuumlk o rta yuksek
900 850
800 750
700 650
600 550
500 450
400 350
300 250
200
50
40
30
20
10
0
Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500
Emine DURMUŞ 260
Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir
Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile
yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları
Tablo-3‟de verilmiştir
TABLO-3
Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Algılanan
Kişilik
Oumlzellikleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
Toplam
Utangaccedillık
Puanı
2
P
Ccedilekingen N 7 80 37
124
56 649 298
486 476 000
Sabırlı N 35 111 20 166
211 669 120 651 769 021
Utangaccedil N 2 62 36 100
20 620 360 392 6243 000
Yalnız N 1 31 17 49
20 633 347 192 2110 000
Alıngan N 15 68 22 105
143 648 210 412 384 046
Girişken N 41 87 8 136
301 640 59 533 4159 000
Konuşkan N 43 101 12 156
276 647 77 612 3699 000
Heyecanlı N 38 124 39 201
189 617 194 788 676 034
(plt05)
Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan
kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu
goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261
ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına
sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların
36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk
olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade
etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i
kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip
oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı
goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si
kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık
puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak
değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken
olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği
accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan
farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık
duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu
goumlruumllmektedir (plt05)
Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve
erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız
oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu
oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler
kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar
Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran
erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini
yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek
oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek
oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya
ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek
oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin
37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız
oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla
kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı
sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu
bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler
Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri
geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo
sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları
Tablo-4‟de verilmiştir
Emine DURMUŞ 262
TABLO-4
Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Katılma
istekleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
2 P
Evet N 39 99 36
574 596 857 1075 005
Hayır N 20 67 6
426 404 143 1212 002
( plt05)
Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba
katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075
p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin
utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup
ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda
bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek
oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin
grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir
SONUCcedil ve TARTIŞMA
Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik
oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna
karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki
insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck
1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu
oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil
olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız
olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi
utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak
algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre
daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek
almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir
Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan
bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini
kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda
yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma
becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma
sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil
olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263
becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha
yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri
eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik
fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık
oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil
olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları
onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya
youmlneltmektedir
Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen
utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının
etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman
toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın
kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir
deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında
anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan
oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak
algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili
yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı
araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak
algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken
bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı
araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin
başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh
sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların
buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu
araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan
oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme
fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada
sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş
grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma
(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli
programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir
Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini
değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya
sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak
algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik
oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan
arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler
accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma
istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık
Emine DURMUŞ 264
bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza
ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken
olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin
değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu
karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde
durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu
algıların birey uumlzerindeki etkileridir
Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece
başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal
gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş
ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun
ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde
yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler
geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve
sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli
kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu
olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal
beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma
programlarından yararlanılabilir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265
KAYNAKLAR
Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness
actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction
Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610
Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic
Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http
membersaolcom cybernettrshynesshtml
Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social
relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash
1544
Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls
psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul
Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality
traits Erlbaum Hillsdale NJ
Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28
(6) 34-46
Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins
Publisher Inc New York
Caspi A (1998) Personality development across the life course In
Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social
emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp
311ndash388
Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of
Personality and Social Psychology 41 330-339
Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR
Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social
Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University
Press
Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)
İstanbul Alfa Yayınevi
Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change
Routledge
Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek
and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume
38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956
Emine DURMUŞ 266
Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi
Sage Publications
DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik
danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi
(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml)
Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi
Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol
Publishing Group
Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative
Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal
of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p
Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF
(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of
General Psychiatry 50 pp 286ndash293
GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue
1 P 28
GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık
Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6
Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum
Yayınları
Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması
Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml Ankara
Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
2 (15) 17-22
Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin
Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental
Health San Diego Academic Press
Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in
High School Student Stanford University and the Shyness Institute
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267
Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to
Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and
Therapy 41 209-221
Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between
Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage
Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270
Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith
Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality
Social Psychology 51 pp 629ndash639
KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood
Shyness Science 240 s167-171
Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45
Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social
anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of
the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -
1016
Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship
Between Shyness Social Class and Personality Variables in
Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263
LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and
Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)
94-775
Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal
as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol
18 Issue 1 s 15
Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness
httpwwwcounseling center com (kasım-2005)
Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of
Personality (45) 596-611
RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)
Shyness development consolidation and change (pp 121-138)
Boston McGraw-Hill
Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and
sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company
Emine DURMUŞ 248
Utangaccedillık diğer insanlarla iyi ilişkiler kurmada guumlccedilluumlk yaşama
durumudur Bir ccedilok insan iccedilin sosyal durumlarda duumlşuumlnduumlklerini kaygı
duymadan soumlylemek ccedilok kolay bir davranış olurken utangaccedil insanlar iccedilin bu
buumlyuumlk bir guumlccedilluumlk nedeni olabilir Genelde insanlarda guumlluumlmseme uygun
koşullarda goumlruumlşlerini soumlyleme iyi goumlz kontağı kurma rahat bir beden
duruşu sergileme gibi davranışlar doğal hali ile olur Utangaccedil insanlar
doğaları gereği bunları kolaylıkla yapamazlar Henderson ve Zimbardo
(1998) utangaccedillığın belirtilerini ldquobilişsel belirtilerrdquo ldquopsikomotor belirtilerrdquo
ldquofizyolojik belirtilerrdquo ve ldquoduygusal belirtilerrdquo olarak gruplamışlardır Geri
ccedilekilme ve pasif kalma gibi psikomotor bir belirtiye hızlı kalp atışı gibi
fizyolojik bir belirtinin ve bu farkındalığı ile ilgili acı ccedilekme gibi duygusal
belirtilerin eşlik ettiğini belirtmektedirler Utangaccedillığın belirtileri Tablo-1‟de
oumlzetlenmiştir
TABLO ndash1
Utangaccedillığın Belirtileri
Psikomotor Fizyolojik Bilişsel Duygusal
Geri ccedilekilme ve
Pasiflik Hızlı kalp artışı
Kendisiyle başkalarıyla
ya da durumla ilgili olumsuz duumlşuumlnceler geliştirme
Kendi farkındalığı
ile ilgili acı ccedilekme
Goumlz temasından
Kaccedilma Ağız kuruluğu
Değerlendirilmekten
korkma ve başkası
tarafından aptal
bulunma korkusu
Utanccedil duyma
Korku duyulan
ortamlardan kaccedilma
Soğuk terleme
ya da titreme
Endişe ve
muumlkemmeliyetccedililik Duumlşuumlk oumlzsaygı
Alccedilak sesle konuşma Karın ağrıları
Sosyal etkileşimler
sonrasında kendi kendini succedillaması
Uumlzguumln olma hali
Vuumlcut hareketinin
ya da ifadesinin ccedilok az olması ya da
abartılı biccedilimde guumllme
Baş doumlnmesi ya da baygınlık hissetme
Kendisinin zayıf
başkalarının guumlccedilluuml olduğuna dair olumsuz
inanccedillar geliştirmesi
Yalnızlık
Konuşma akıcılığında
bozukluk
Kendisini ya da durumunu gerccedilek dışı
hissetmesi
Ben yetersiz ve etkileyici değilim
duumlşuumlncesi
Depresyon
Sinirli davranışlar el ya
da yuumlzle oynama
Kontroluuml kaybetme delirme yada kalp krizi
geccedilirme korkusu
Sosyal ortamlara dair yanlış
inanccedilları Kaygı
(Henderson ve Zimbardo 1998)
Utangaccedillıkla ilgili şu an sahip olduğumuz bilgilere goumlre yeterince utangaccedil olmak ya da ne kadar utangaccedillığın uygun olduğu ile ilgili bir ccedilalışma yapılmamıştır Bu duruma goumlre utangaccedil olmak ya da olmamak avantaj ya da dezavantajlıdır demek zordur Utangaccedillık tuumlmuumlyle utangaccedil olan ya da olmayan bireylerin kişisel oumlzelliklerinde saklıdır
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 249
Utangaccedillığın Oluşmasında Biyolojik Faktoumlrler
Temel bir yaradılış olarak tanımlanan utangaccedillığın (Buss ve
Plomin1984) ifade edilmesinde farklı kavramlar kullanılmaktadır Cheess
ve Thomas (1986) utangaccedil ccedilocukları bdquoyavaş ısınan‟ ccedilocuk Caspi (1998)
bdquoccedilekingen‟ ccedilocuk gibi benzer tanım ve kavramlarla kategorize etmiştir
Utangaccedillığı temel bir yaradılış olarak goumlren ve ccedilalışmalarını (1992-1999)
ccediloğunlukla ccedilocuklar uumlzerinde gerccedilekleştiren Kagan ccedilalışmaları sonunda
elde ettiği goumlruumlşlerini esas alan biyolojik goumlruumlşuuml oluşturmuştur Bu goumlruumlş bir
ccedilok oumlnemli araştırmaya kaynaklık etmiştir Bu araştırmalar İsveccedil‟ten
Broberg Amerika Birleşik Devletleri‟nden Lamb‟ı Almanya‟dan
Schoumllmerich ve İngiltere‟den Stevenson-Hinde‟yi iccediline alan bir grubu
kapsamaktadır (Crozier 2001)
Kagan‟ın utangaccedillığın kaynağı ile ilgili yaptığı ccedilalışmalar ccedilocuklarda
aşırı derecede utangaccedillığın kaynağının ccedilocuğun mizacından yani ccedilocuğun
doğuştan getirdiği oumlzelliklerden yaratılışından kaynaklanabileceğini
goumlstermektedir Kagan‟a goumlre kendilerini utangaccedil olarak tanımlayan kişiler
bunun ccedilocukluktan beri olduğunu iddia etmektedirler (aktCrozier 2001)
Utangaccedillığın genetik geccedilişini incelemek iccedilin yapılan ikizler
uumlzerindeki ccedilalışmalarında Fyer ve diğerleri (1993) tek yumurta ikizlerinde
utangaccedil davranışı ccedilift yumurta ikizlerine goumlre birbirine daha benzer
bulmuştur Bununla birlikte genetik katkı ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml
duumlşuumlnduumlrecek biccedilimde orta duumlzeydedirOumlrneğin ldquocolorado evlat edinme
ccedilalışmasırdquonda uumlvey ana babanın utangaccedillığıyla evlatlık bebeklerin
utangaccedillık dereceleri arasında ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml destekler biccedilimde
orta duumlzeyde bir korelasyon bulunmuştur (aktTuumlrkccedilapar 1996) Bu
bulgular utangaccedillığın genetik geccedilişi olduğu biccediliminde yorumlanmaktadır
Bu goumlruumlşlere goumlre birey ccedilevresel etkilerden dolayı utangaccedil değildir
utangaccedillık onun genetik geccedilişleriyle sahip olduğu bir oumlzelliğidir
Utangaccedillığın Oluşmasında Ccedilevresel Faktoumlrler
Crozier‟e (2001) goumlre yaşamın ilk yıllarından beri varolan utangaccedillık
ccedilocukluk doumlnemindeki engellenmenin habercisidir Utangaccedillığın nedenleri
arasında aile yapısının olduğu youmlnuumlndeki goumlruumlşlerden biri de Crawfor ve
Taylor‟a aittir Bu araştırmacılara goumlre insanlar genellikle aile davranış
kalıpları tarafından yoğrulup biccedilimlendirilir Ana-baba kendini kararlılıkla
ifade edemeyen kimselerse ccedilocuğun buumlyuumlyuumlnce silik bir insan olma olasılığı
yuumlksektir Aynı biccedilimde ana-baba aşırı eleştirici bir tavır sergileyerek
ccedilocuğu suumlrekli eleştiriyorlarsa ccedilocukta kendini muumlkemmel goumlrememe ve iyi
şeylere layık olmadığı duumlşuumlncesini yerleştirecektir Utangaccedil davranmayı
utangaccedil ana-babalardan kolayca oumlğrenebiliriz Ccedilok utangaccedil ccedilok gergin ve
Emine DURMUŞ 250
ccedilok sinirli insanlar genelde bu davranış kalıbını ailenin diğer uumlyelerine de
aşılarlar Duumlnyaya oumlzguumlveni olan bireyler olarak gelsek bile oumlzguumlveni
olmayan kendini değerli ve sevilmeye layık bulmayan ana-babaların
yetiştirme youmlntemi ile bu guumlven yok edilebilir (Crawford ve Taylor 2001)
Utangaccedillık duygusunda buumlyuumlk oranda oumlğrenmenin ccedilağrışımı olsa da
yasaklanma duumlşuumlncesi bireyin ilk yıllarında kişilik gelişimi bakımından
oumlnemlidir Oumlzellikle yaşamın ilk yıllarında goumlsterilen engelleyici tepkiler ve
yeniliklere karşı korku gibi karakteristik oumlzellikler bireyin yaşamının ilk
yıllarında karşı karşıya kaldığı engelleyici tepkilere bağlanabilir Bu sonuccedillar
yaşamın ilk yıllarında oumlzellikle anneye oumlzguuml nedenlerin ne kadar oumlnemli
olduğunu goumlstermektedir (Asendorpf ve Wilpers1998)
Psikoanalitik Yaklaşımda Utangaccedillık
Psikonalitik yaklaşıma goumlre kişilik it (alt-benlik) ego (benlik) ve
suumlperego (uumlst-benlik) olarak ayrılmaktadır Pek ccedilok psikolojik bozukluk bu
kişilik oumlğeleri arasındaki uyumsuzluk ve dengesizlikten kaynaklanmaktadır
Psikoanalitik yaklaşım sosyal fobinin uumlccedil temel etkeni uumlzerinde durmaktadır
Bunlar utanccedil yaşantıları succedilluluk duyguları ve ayrılma anksiyetesidir
Utanccedil yaşantıları Bireyler bilinccedildışı olarak dikkat ccedilekme ve ccedilevrelerinden
onaylayıcı tepkiler alma isteği yaşarlar Bu tepki onaylayıcı olmayan ana-
babalar tarafından utandırılma ya da eleştirilme duygusunun doğmasına
neden olmaktadır Birey utandırılmadan başkalarından onay goumlrmeyeceği
riskinin olduğunu duumlşuumlnduumlğuuml durumlardan ve ortamlardan kaccedilınır Succedilluluk
duyguları Sosyal fobik olan birey bilinccedil dışı olarak diğerleriyle olan
ilişkilerinde karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi iccedilin saldırgan bir talepkarlık
sergiler Bu talebe tuumlm rakipleri korkutarak kaccedilırmak ya da yok etme arzusu
eşlik eder Succedilluluk duyguları sıklıkla rakiplerin yerini alabilmek iccedilin
kapasitesindeki yetersizlikten kaynaklanan utanccedilla birbirine karışmış
durumdadır Ayrılma anksiyetesi Sosyal fobik pek ccedilok birey bağımsız olma
ve yeni insanlarla kaynaşmanın ana-baba ya da yakınlarının sevgisini yitirme
anlamına gelmesinden korkar Anne-bebek ccedilalışmalarında anne hiccedil bir
harekette bulunmamasına rağmen ccedilocukta annenin onu terk edeceği korkusu
ile anksiyete tepkileri yaşadıkları goumlruumllmektedir(Tuumlrkccedilapar 1999)
Sosyal kaygı sosyal fobi ve utangaccedillığın temel nedeni olarak
değerlendirilme korkusu goumlsterilse de psikoanalitik yaklaşıma goumlre birey
aslında dikkat ccedilekmeyi ve ccedilevresinden de onaylayıcı tepkiler almayı ister
Karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi bekler Ama bu tepkiler kabul goumlrmeyen
ana-baba tutumları ile karşılaşırsa birey toplumda kendini goumlsterme riski
almaktan korkabilir Yine ayrılma aksiyetesi ve gerccedilek benlik ile ideal benlik
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 251
arasındaki farkın bireyde kaygı yarattığı ve bu kaygının utangaccedil olmaya
neden olduğunun da altı ccedilizilmektedir
Psikososyal Gelişim Kuramı
İnsan gelişimini psikososyal gelişim kuramı ile accedilıklayan Erikson‟a
goumlre benliğin birinci işlevi bir kimlik duygusu oluşturmak ve bunu
korumaktır Psikososyal gelişim kuramına goumlre 1-3 yaş arası oumlzerklik
doumlnemi bağımsızlık isteğinin belirgin olduğu doumlnemdir Bu doumlnemde ccedilocuk
birbirine karşı duygu ve eğilimler arasında bir denge kurmaya ccedilalışır
Oumlzsaygısını yitirmeden kendi kendini denetleyebilme duygusundan iyi niyet
ve onur duygusunu oluşturur Ccedilocuğun kendini denetleme becerisinin eksik
bulunup dışarıdan aşırı denetleme isteği ccedilocukta kuşku ve utanccedil duygularını
yerleştirecektir Bu doumlnemde ccedilevre ve ana-babanın yoğun baskısı ve
engellemeleri ile ccedilocuk kendini suumlrekli succedillu hisseder bu sonuccedil bireyde
utanccedil duygusunun yerleşmesine neden olacaktır (Ekşi 1990)
Ccedilocukların ccediloğu bu doumlnemi bir oumlzerklik duygusuyla tamamlar Oumlzerk
insanlar engeller ve zorluklarla dolu bir duumlnyada kendi yolunu
bulabileceklerine emin bireylerdir Bu doumlnemde Erikson aşırı korumacı ana-
babalığa youmlnelik oumlnemli uyarılarda bulunmaktadır Erikson‟a goumlre eğer ana-
babalar ccedilocuklarını aşırı bir biccedilimde korursa gelişimlerini engelleyebilirler
Ccedilevrelerindeki nesneleri ve olayları keşfetme ve etkileme izni verilmeyen
ccedilocuklar utanccedil ve şuumlphe duyguları geliştirirler ve kendilerinden emin
olmayan başka insanlara bağlımlı yaşayan insanlar olurlar (Burger 2006)
Oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemini girişkenliğe karşı
succedilluluk duygusunun yaşandığı erken ccedilocukluk doumlneminde ccedilocuk sorunları
ile başa ccedilıkabilmek iccedilin daha bağımsız davranmaya başlar Sonuccedilta bireyin
kişilik gelişimi farklı doumlnemlerden geccedilerek oluşmaktadır Bu doumlnemlerin
belirli evrelerinde yaşanan aksaklıklar bireyin sonraki aşamasında sorunlar
yaşamasına neden olabilmektedir Buna goumlre engelleyici ana-baba tutumları
ccedilocuğa yaşamının ilk yıllarında kazanılması gereken beceriler yetirince
oumlğretilmemişse kaccedilınan utangaccedil bireyler olma olasılıkları yuumlksektir
Oumlzellikle oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemi ile girişkenliğe karşı
succedilluluk doumlnemi dediğimiz doumlnemleri kapsayan ikinci yılın sonu ile altı
yaşın sonu bu accedilıdan buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Girişkenliğe karşı succedilluluk
karmaşısının yaşandığı uumlccedil ile altı yaşını kapsayan bu evrenin bireyin
utangaccedillığının gelişmesinde buumlyuumlk oumlneme sahip olduğu vurgulanmaktadır
Bilişsel-Davranışccedilı Yaklaşım
Bilişsel terapiyi ilk savunanlardan biri olan Ellis‟e goumlre insanlar yanlış
akıl yuumlruumltme ve akılcı olmayan inanccedillarından dolayı depresif kaygılı
Emine DURMUŞ 252
sıkıntılı olurlar ve benzeri sorunlar yaşarlar Ellis‟e (1994) goumlre kişi dilediği
değişikliği gerccedilekleştirmek guumlcuumlne sahiptir Yine birey kendi
rahatsızlıklarını oluşturma ve değiştirme guumlcuumlne de sahiptir ve birey bunu
bilir Buna goumlre birey sorunların temelinde daha ccedilok irrasyonel inanccedillarının
olduğunu irrasyonel inanccedilların rasyonel inanccedillarla değiştirilebilir
oluduğunu ve bireyin uygun youmlntemlerle bunu gerccedilekleştirebileceğini de
bilmelidir
Bilişsel terapi bir kişinin inanccedillarını değiştirmeye dayanır Eğer bir kişi
sevimsiz ya da istenmeyen biri olduğuna inanıyorsa bu duumlşuumlnce onun diğer
insanlarla olan iletişimlerindeki tutumlarını etkileyecektir Bilişsel terapi bu
bireyleri yanlış algıları ile yuumlzyuumlze getirerek yanlış inanccedillarına yeniden
biccedilim verir ve boumlylece kaygılarının azalmasına fırsat verir (Duck1986)
Bilişsel Terapi danışana ccedilarpık ve yetersiz bilişleri değerlendirme işlemi
aracılığıyla nasıl yeniden yapılanmaya gideceğini oumlğretir İşbirliği yapan
terapist ve danışan bu suumlreccedilte danışana kendisinde var olan olumsuz
duumlşuumlncelerle gerccedilekleri ayırt etmeyi oumlğretir Danışanlar bilişsel kodlamanın
hem kendisi hem de ccedilevresini algılamakta ne kadar oumlnemli olduğunu
oumlğrenirler Danışanlara kendi duumlşuumlncelerini varsayımlarını ve oumlzellikle
olumsuz otomatik duumlşuumlncelerini tanıma ve keşfetme becerisi
oumlğretirlerBilişsel yaklaşım utangaccedil bireylerin ccediloğunlukla kendileri ve
ccedilevrelerinden gelen geribildirimlerle ilgili ccedilarpık ve yetersiz bilişlerinin
olduğunu savunmaktadır
Utangaccedillık ve İlişkili Kişilik Oumlzellikleri
Utangaccedillıkla ilgili yapılan araştırma sonuccedilları (Simith ve Betz 2002
Jackson ve diğerleri 2002 Walsh 2002 Heiser ve diğerleri 2003 Yuumlksel
2003 Netro ve Mullet 2004) utangaccedil bireylerin diğer bireylerden daha
fazla yalnızlık yaşadıklarını ve daha duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip
olduklarını goumlstermektedir Yalnızlık ve duumlşuumlk oumlzsaygı yaşayan utangaccedil
kişilerin yeni arkadaşlık ilişkileri kurmaları guumlccedilleşmekte ve bu sonuccedil
utangaccedilların yaşadığı toplumsal sorunları daha yoğun yaşamalarına neden
olmaktadır Kendi iccedillerinde yoğun olarak sıkıntı yaşayan utangaccedil bireyler
yaşadıkları bu sıkıntılı tavırlarına başkaları tarafından saygı duyulduğunda
ise bunu yanlış anlama eğiliminde olurlar Utangaccedillık yaşayan bireyler bir
yandan başkaları yanında fark edilen ve oumlnemsenen insanlar olmayı arzu
ederken oumlte yandan da toplumda fark edilmemenin getirdiği sıkıntılar ile baş
etmek zorunda kalmaya bağlı olan ccedilift youmlnluuml korkularla baş etmeye
ccedilalışırlar (Cardduci ve Zimbardo1995)
Utangaccedillıktan etkilenen ya da utangaccedillığın oluşma nedenleri arasında
sayılan oumlzelliklerden en oumlnemlisi oumlzsaygıdır Yapılan araştırmalar duumlşuumlk
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 253
oumlzsaygı ile utangaccedillık arasında anlamlı ancak negatif youmlnde bir ilişki olduğu
youmlnuumlndedir (Cheek ve Buss 1981 Lawrence ve Bennett 1992 Yuumlksel
2003) Ergenlerle yapılan araştırma bulguları goumlstermektedir ki duumlşuumlk
oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek yuumlksek
oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde ise utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlktuumlr Buna
karşın yetişkinlerle yapılan araştırmalarda duumlşuumlk oumlzsaygı ile utangaccedillık
duumlzeyleri arasında yuumlksek duumlzeyde ilişkiler bulunmamıştır (Cheek ve
Buss1981 Lawrence ve Bennett1992) Cheek ve Buss(1981) utangaccedillık ile
sosyalleşebilme arasındaki ilişkiyi inceledikleri ilk ccedilalışmalarında duumlşuumlk
oumlzsaygı ile yuumlksek duumlzeyde utangaccedillık arasında olumlu bir ilişki olduğunu
ortaya koymuşlardır
Lawrence ve Bennett (1992) araştırmasında ergenlerin oumlzsaygı
duumlzeyleri accedilısından da utangaccedil bireylerin utangaccedil olmayanlara goumlre daha
duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip olduklarını bulmuşlardır Goumlkccedile (2002) lise
oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre yordadığı
ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğunu
bulmuştur Yuumlksel (2003) tarafından yapılan araştırmada oumlğrencilerin
utangaccedillık duumlzeylerinin en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğu ortaya
ccedilıkmıştır
Sayılan araştırma bulguları da goumlstermektedir ki oumlzsaygı utangaccedillığı
yordayan oumlnemli bir değişkendir Yani bireyin utangaccedillık duumlzeyi
yuumlkseldikccedile oumlzsaygı duumlzeyi de duumlşmektedir Bunun tersi olarak oumlzsaygı
duumlzeyi arttıkccedila utangaccedillık duumlzeyi de duumlşmektedir Sonuccedil olarak yuumlksek
oumlzsaygı duumlzeyine sahip kişilerin daha az utangaccedil oldukları soumlylenebilir
Utangaccedillığı etkileyen ve utangaccedillıkla ortaya ccedilıkan sonuccedillardan biri de
yalnızlıktır Bu konuda yapılan araştırma sonuccedilları yalnızlık ile utangaccedillık
arasında pozitif bir ilişki olduğu youmlnuumlndedir Bireylerin utangaccedillık duumlzeyleri
arttıkccedila yalnızlık duumlzeyleri de artmaktadır (Jackson Nagasaka ve
Gunderson 2002 Crozier2001) Utangaccedil bireyler utangaccedil olmayanlara goumlre
ccedilok daha fazla yalnızdır Diğer insanlarla kurulan iletişimi buumlyuumlk oranda
olumsuz etkileyen utangaccedillık iletişim sorunları yaşayan utangaccedil bireylerin
sonuccedilta yalnız kalmalarına yol accedilmaktadır (Cheek ve Buss 1981)
Yuumlksel (2003) oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin oumlnemli
yordayıcılarından birinin yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Goumlkccedile
(2002) lise oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre
yordadığı ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygıdan
sonra yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Jackson ve diğerleri (2002)
uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık ve yalnızlık duumlzeyleri arasındaki ilişkiyi
inceledikleri araştırmalarını 255 uumlniversite oumlğrencisi uumlzerinde yapmışlardır
Emine DURMUŞ 254
Araştırma sonucunda aşağıdaki sonuccedillar elde edilmiştir Utangaccedillık ve
yalnızlık arasında oumlnemli bir ilişki vardır Bu ilişki bireylerin kendini
sunması ve sosyal destek algılarını oumlnemli oumllccediluumlde etkilemektedir ccediluumlnkuuml
yalnızlık ve utangaccedillık birbirine benzeyen oumlzelliklerdir
Araştırma sonuccedilları yalnızlığın utangaccedillığın bir sonucu olduğunu
goumlstermektedir Utangaccedillar yalnız kaldıklarından dolayı utangaccedil değil
utangaccedil oldukları iccedilin yalnızdırlar Başkaları tarafından iletişime girmeye
goumlnuumllsuumlz olarak algılanan utangaccedillar zaman zaman yalnız
kalabilmektedirler Buna karşın aslında utangaccedillar ccedilevreleri tarafından
sevilen bireylerdir
Teknoloji Kullanımı ve Utangaccedillık
Teknolojinin yoğun kullanıldığı guumlnuumlmuumlzde utangaccedil ergenlerle ilgili bir
klişe bu ergenler kendilerini kişisel ilişkilerden geri ccedilekerler ve bilgisayar
oyunları gibi tek başına yapılan uğraşılarla meşgul olurlar Son yıllarda
internet utangaccedil insanların uzak bir mesafeyle etkileşmeleri yuumlzyuumlze
goumlruumlşme gereksinimi olmaksızın diğerleriyle iletişim kurabilmeleri iccedilin
fırsatlar sunmuştur Roberts Smith ve Pollock‟un (1999) ccedilalışmasından
ortaya ccedilıkan sonuca goumlre utangaccedil insanlar on-line etkileşim kurdukları
zaman daha az utangaccediltırlar
Bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili araştırma bulguları goumlsteriyor
ki utangaccedillıkta yaşanan rahatsızlıklar buumlyuumlk oranda azalmaktadır
Utangaccedillar sanal iletişimlerde red edilme ve eleştirilme olasılıkları olmadığı
iccedilin daha rahat davranırlar Bir katılımcının belirttiği gibi ldquoaccedilıkccedilası
bilgisayar uumlzerinde birinin guumlluumlnccedil duruma duumlşmek ve dalga geccedililmek
tehlikesi yok ve başkaları sizi goumlremez dolayısıyla gerccedilek bir reddedilme
tehlikesi yokrdquo (Leary ve Dobbins 1983)
Henderson ve Zimbardo (2005) genccedillerde teknoloji kullanımı ve
utangaccedillığı belirlemeye ccedilalıştıkları araştırmalarında utangaccedil bireylerin
utangaccedil olmayanlardan daha ccedilok teknolojiyi kullandıklarını bulmuşlardır Bu
ccedilalışmada araştırmacılar bilgisayar cep telefonu ve televizyon gibi
teknolojik araccedilların kullanımının utangaccedillarda daha yuumlksek oranda olduğunu
bulmuşlardır Araştırma cinsiyet değişkeni accedilısından farklılık goumlstermiştir
Buna goumlre kızlar erkeklerden daha yoğun bir biccedilimde internet
kullanmaktadırlar Araştırmada ldquogenccedillerin yalnız kaldıkları iccedilin mi internet
kullanmaya youmlneldikleri ya da internet kullandıkları iccedilin mi yalnız
kaldıklarırdquo youmlnuumlndeki soruya yanıt verebilecek bulgular elde edilmemesine
rağmen artan teknoloji kullanımının yalnızlığı da arttırdığı youmlnuumlnde bir
bulgu elde edilmiştir Buna goumlre internet cep telefonu televizyon gibi
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255
teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha
yoğun olduğu goumlruumllmektedir
Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin
teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla
ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi
zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)
arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve
sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl
tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)
Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da
bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye
heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında
yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler
tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)
Bunlar
Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler
Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır
Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim
tarzına sahiptir
Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler
Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler
Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler
Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler
Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar
Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir
Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler
Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar
Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar
Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar
Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden
dolayı katılmazlar
Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar
Emine DURMUŞ 256
Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim
duyarlar
Amaccedil
Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip
goumlstermediğini ortaya koymaktır
YOumlNTEM
Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır
Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı
uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim
Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden
oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır
Veri Toplama Araccedilları
Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde
orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness
Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu
kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan
verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil
uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve
ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten
alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık
oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu
ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır
Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları
Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)
tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır
Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde
edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını
saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak
hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa
katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan
guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257
alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık
oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir
Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları
Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından
yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla
temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil
faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde
toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi
kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo
(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi
grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları
hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık
oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu
arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)
tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve
kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon
katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1
faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)
Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine
bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk
değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı
goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini
accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini
accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve
tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip
olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek
faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir
Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı
tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama
formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır
Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo
ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo
istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden
frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler
ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile
karşılaştırılarak analiz edilmiştir
Emine DURMUŞ 258
Verilerin Analizi
Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden
oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık
puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir
Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır
Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar
ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma
ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye
değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama
utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları
yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık
puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri
arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır
Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik
oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır
BULGULAR
Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve
analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları
puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum
puanlara goumlre dağılımı verilmiştir
TABLO-2
Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması
Maksimum ve Minumum Puanları
N sd Min Max
Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90
Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık
oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan
en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin
aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259
Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin
oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı
184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir
Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından
ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir
Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında
oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı
bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin
57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum
erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan
accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı
farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar
(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek
utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre
yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin
oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin
651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların
oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir
duumlsuumlk o rta yuksek
900 850
800 750
700 650
600 550
500 450
400 350
300 250
200
50
40
30
20
10
0
Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500
Emine DURMUŞ 260
Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir
Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile
yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları
Tablo-3‟de verilmiştir
TABLO-3
Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Algılanan
Kişilik
Oumlzellikleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
Toplam
Utangaccedillık
Puanı
2
P
Ccedilekingen N 7 80 37
124
56 649 298
486 476 000
Sabırlı N 35 111 20 166
211 669 120 651 769 021
Utangaccedil N 2 62 36 100
20 620 360 392 6243 000
Yalnız N 1 31 17 49
20 633 347 192 2110 000
Alıngan N 15 68 22 105
143 648 210 412 384 046
Girişken N 41 87 8 136
301 640 59 533 4159 000
Konuşkan N 43 101 12 156
276 647 77 612 3699 000
Heyecanlı N 38 124 39 201
189 617 194 788 676 034
(plt05)
Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan
kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu
goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261
ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına
sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların
36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk
olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade
etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i
kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip
oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı
goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si
kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık
puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak
değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken
olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği
accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan
farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık
duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu
goumlruumllmektedir (plt05)
Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve
erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız
oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu
oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler
kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar
Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran
erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini
yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek
oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek
oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya
ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek
oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin
37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız
oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla
kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı
sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu
bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler
Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri
geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo
sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları
Tablo-4‟de verilmiştir
Emine DURMUŞ 262
TABLO-4
Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Katılma
istekleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
2 P
Evet N 39 99 36
574 596 857 1075 005
Hayır N 20 67 6
426 404 143 1212 002
( plt05)
Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba
katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075
p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin
utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup
ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda
bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek
oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin
grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir
SONUCcedil ve TARTIŞMA
Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik
oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna
karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki
insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck
1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu
oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil
olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız
olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi
utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak
algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre
daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek
almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir
Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan
bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini
kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda
yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma
becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma
sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil
olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263
becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha
yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri
eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik
fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık
oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil
olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları
onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya
youmlneltmektedir
Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen
utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının
etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman
toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın
kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir
deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında
anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan
oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak
algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili
yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı
araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak
algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken
bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı
araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin
başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh
sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların
buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu
araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan
oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme
fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada
sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş
grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma
(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli
programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir
Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini
değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya
sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak
algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik
oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan
arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler
accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma
istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık
Emine DURMUŞ 264
bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza
ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken
olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin
değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu
karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde
durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu
algıların birey uumlzerindeki etkileridir
Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece
başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal
gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş
ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun
ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde
yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler
geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve
sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli
kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu
olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal
beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma
programlarından yararlanılabilir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265
KAYNAKLAR
Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness
actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction
Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610
Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic
Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http
membersaolcom cybernettrshynesshtml
Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social
relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash
1544
Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls
psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul
Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality
traits Erlbaum Hillsdale NJ
Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28
(6) 34-46
Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins
Publisher Inc New York
Caspi A (1998) Personality development across the life course In
Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social
emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp
311ndash388
Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of
Personality and Social Psychology 41 330-339
Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR
Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social
Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University
Press
Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)
İstanbul Alfa Yayınevi
Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change
Routledge
Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek
and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume
38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956
Emine DURMUŞ 266
Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi
Sage Publications
DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik
danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi
(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml)
Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi
Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol
Publishing Group
Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative
Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal
of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p
Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF
(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of
General Psychiatry 50 pp 286ndash293
GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue
1 P 28
GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık
Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6
Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum
Yayınları
Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması
Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml Ankara
Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
2 (15) 17-22
Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin
Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental
Health San Diego Academic Press
Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in
High School Student Stanford University and the Shyness Institute
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267
Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to
Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and
Therapy 41 209-221
Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between
Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage
Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270
Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith
Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality
Social Psychology 51 pp 629ndash639
KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood
Shyness Science 240 s167-171
Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45
Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social
anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of
the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -
1016
Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship
Between Shyness Social Class and Personality Variables in
Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263
LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and
Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)
94-775
Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal
as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol
18 Issue 1 s 15
Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness
httpwwwcounseling center com (kasım-2005)
Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of
Personality (45) 596-611
RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)
Shyness development consolidation and change (pp 121-138)
Boston McGraw-Hill
Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and
sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 249
Utangaccedillığın Oluşmasında Biyolojik Faktoumlrler
Temel bir yaradılış olarak tanımlanan utangaccedillığın (Buss ve
Plomin1984) ifade edilmesinde farklı kavramlar kullanılmaktadır Cheess
ve Thomas (1986) utangaccedil ccedilocukları bdquoyavaş ısınan‟ ccedilocuk Caspi (1998)
bdquoccedilekingen‟ ccedilocuk gibi benzer tanım ve kavramlarla kategorize etmiştir
Utangaccedillığı temel bir yaradılış olarak goumlren ve ccedilalışmalarını (1992-1999)
ccediloğunlukla ccedilocuklar uumlzerinde gerccedilekleştiren Kagan ccedilalışmaları sonunda
elde ettiği goumlruumlşlerini esas alan biyolojik goumlruumlşuuml oluşturmuştur Bu goumlruumlş bir
ccedilok oumlnemli araştırmaya kaynaklık etmiştir Bu araştırmalar İsveccedil‟ten
Broberg Amerika Birleşik Devletleri‟nden Lamb‟ı Almanya‟dan
Schoumllmerich ve İngiltere‟den Stevenson-Hinde‟yi iccediline alan bir grubu
kapsamaktadır (Crozier 2001)
Kagan‟ın utangaccedillığın kaynağı ile ilgili yaptığı ccedilalışmalar ccedilocuklarda
aşırı derecede utangaccedillığın kaynağının ccedilocuğun mizacından yani ccedilocuğun
doğuştan getirdiği oumlzelliklerden yaratılışından kaynaklanabileceğini
goumlstermektedir Kagan‟a goumlre kendilerini utangaccedil olarak tanımlayan kişiler
bunun ccedilocukluktan beri olduğunu iddia etmektedirler (aktCrozier 2001)
Utangaccedillığın genetik geccedilişini incelemek iccedilin yapılan ikizler
uumlzerindeki ccedilalışmalarında Fyer ve diğerleri (1993) tek yumurta ikizlerinde
utangaccedil davranışı ccedilift yumurta ikizlerine goumlre birbirine daha benzer
bulmuştur Bununla birlikte genetik katkı ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml
duumlşuumlnduumlrecek biccedilimde orta duumlzeydedirOumlrneğin ldquocolorado evlat edinme
ccedilalışmasırdquonda uumlvey ana babanın utangaccedillığıyla evlatlık bebeklerin
utangaccedillık dereceleri arasında ccedilevresel etkenlerin roluumlnuuml destekler biccedilimde
orta duumlzeyde bir korelasyon bulunmuştur (aktTuumlrkccedilapar 1996) Bu
bulgular utangaccedillığın genetik geccedilişi olduğu biccediliminde yorumlanmaktadır
Bu goumlruumlşlere goumlre birey ccedilevresel etkilerden dolayı utangaccedil değildir
utangaccedillık onun genetik geccedilişleriyle sahip olduğu bir oumlzelliğidir
Utangaccedillığın Oluşmasında Ccedilevresel Faktoumlrler
Crozier‟e (2001) goumlre yaşamın ilk yıllarından beri varolan utangaccedillık
ccedilocukluk doumlnemindeki engellenmenin habercisidir Utangaccedillığın nedenleri
arasında aile yapısının olduğu youmlnuumlndeki goumlruumlşlerden biri de Crawfor ve
Taylor‟a aittir Bu araştırmacılara goumlre insanlar genellikle aile davranış
kalıpları tarafından yoğrulup biccedilimlendirilir Ana-baba kendini kararlılıkla
ifade edemeyen kimselerse ccedilocuğun buumlyuumlyuumlnce silik bir insan olma olasılığı
yuumlksektir Aynı biccedilimde ana-baba aşırı eleştirici bir tavır sergileyerek
ccedilocuğu suumlrekli eleştiriyorlarsa ccedilocukta kendini muumlkemmel goumlrememe ve iyi
şeylere layık olmadığı duumlşuumlncesini yerleştirecektir Utangaccedil davranmayı
utangaccedil ana-babalardan kolayca oumlğrenebiliriz Ccedilok utangaccedil ccedilok gergin ve
Emine DURMUŞ 250
ccedilok sinirli insanlar genelde bu davranış kalıbını ailenin diğer uumlyelerine de
aşılarlar Duumlnyaya oumlzguumlveni olan bireyler olarak gelsek bile oumlzguumlveni
olmayan kendini değerli ve sevilmeye layık bulmayan ana-babaların
yetiştirme youmlntemi ile bu guumlven yok edilebilir (Crawford ve Taylor 2001)
Utangaccedillık duygusunda buumlyuumlk oranda oumlğrenmenin ccedilağrışımı olsa da
yasaklanma duumlşuumlncesi bireyin ilk yıllarında kişilik gelişimi bakımından
oumlnemlidir Oumlzellikle yaşamın ilk yıllarında goumlsterilen engelleyici tepkiler ve
yeniliklere karşı korku gibi karakteristik oumlzellikler bireyin yaşamının ilk
yıllarında karşı karşıya kaldığı engelleyici tepkilere bağlanabilir Bu sonuccedillar
yaşamın ilk yıllarında oumlzellikle anneye oumlzguuml nedenlerin ne kadar oumlnemli
olduğunu goumlstermektedir (Asendorpf ve Wilpers1998)
Psikoanalitik Yaklaşımda Utangaccedillık
Psikonalitik yaklaşıma goumlre kişilik it (alt-benlik) ego (benlik) ve
suumlperego (uumlst-benlik) olarak ayrılmaktadır Pek ccedilok psikolojik bozukluk bu
kişilik oumlğeleri arasındaki uyumsuzluk ve dengesizlikten kaynaklanmaktadır
Psikoanalitik yaklaşım sosyal fobinin uumlccedil temel etkeni uumlzerinde durmaktadır
Bunlar utanccedil yaşantıları succedilluluk duyguları ve ayrılma anksiyetesidir
Utanccedil yaşantıları Bireyler bilinccedildışı olarak dikkat ccedilekme ve ccedilevrelerinden
onaylayıcı tepkiler alma isteği yaşarlar Bu tepki onaylayıcı olmayan ana-
babalar tarafından utandırılma ya da eleştirilme duygusunun doğmasına
neden olmaktadır Birey utandırılmadan başkalarından onay goumlrmeyeceği
riskinin olduğunu duumlşuumlnduumlğuuml durumlardan ve ortamlardan kaccedilınır Succedilluluk
duyguları Sosyal fobik olan birey bilinccedil dışı olarak diğerleriyle olan
ilişkilerinde karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi iccedilin saldırgan bir talepkarlık
sergiler Bu talebe tuumlm rakipleri korkutarak kaccedilırmak ya da yok etme arzusu
eşlik eder Succedilluluk duyguları sıklıkla rakiplerin yerini alabilmek iccedilin
kapasitesindeki yetersizlikten kaynaklanan utanccedilla birbirine karışmış
durumdadır Ayrılma anksiyetesi Sosyal fobik pek ccedilok birey bağımsız olma
ve yeni insanlarla kaynaşmanın ana-baba ya da yakınlarının sevgisini yitirme
anlamına gelmesinden korkar Anne-bebek ccedilalışmalarında anne hiccedil bir
harekette bulunmamasına rağmen ccedilocukta annenin onu terk edeceği korkusu
ile anksiyete tepkileri yaşadıkları goumlruumllmektedir(Tuumlrkccedilapar 1999)
Sosyal kaygı sosyal fobi ve utangaccedillığın temel nedeni olarak
değerlendirilme korkusu goumlsterilse de psikoanalitik yaklaşıma goumlre birey
aslında dikkat ccedilekmeyi ve ccedilevresinden de onaylayıcı tepkiler almayı ister
Karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi bekler Ama bu tepkiler kabul goumlrmeyen
ana-baba tutumları ile karşılaşırsa birey toplumda kendini goumlsterme riski
almaktan korkabilir Yine ayrılma aksiyetesi ve gerccedilek benlik ile ideal benlik
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 251
arasındaki farkın bireyde kaygı yarattığı ve bu kaygının utangaccedil olmaya
neden olduğunun da altı ccedilizilmektedir
Psikososyal Gelişim Kuramı
İnsan gelişimini psikososyal gelişim kuramı ile accedilıklayan Erikson‟a
goumlre benliğin birinci işlevi bir kimlik duygusu oluşturmak ve bunu
korumaktır Psikososyal gelişim kuramına goumlre 1-3 yaş arası oumlzerklik
doumlnemi bağımsızlık isteğinin belirgin olduğu doumlnemdir Bu doumlnemde ccedilocuk
birbirine karşı duygu ve eğilimler arasında bir denge kurmaya ccedilalışır
Oumlzsaygısını yitirmeden kendi kendini denetleyebilme duygusundan iyi niyet
ve onur duygusunu oluşturur Ccedilocuğun kendini denetleme becerisinin eksik
bulunup dışarıdan aşırı denetleme isteği ccedilocukta kuşku ve utanccedil duygularını
yerleştirecektir Bu doumlnemde ccedilevre ve ana-babanın yoğun baskısı ve
engellemeleri ile ccedilocuk kendini suumlrekli succedillu hisseder bu sonuccedil bireyde
utanccedil duygusunun yerleşmesine neden olacaktır (Ekşi 1990)
Ccedilocukların ccediloğu bu doumlnemi bir oumlzerklik duygusuyla tamamlar Oumlzerk
insanlar engeller ve zorluklarla dolu bir duumlnyada kendi yolunu
bulabileceklerine emin bireylerdir Bu doumlnemde Erikson aşırı korumacı ana-
babalığa youmlnelik oumlnemli uyarılarda bulunmaktadır Erikson‟a goumlre eğer ana-
babalar ccedilocuklarını aşırı bir biccedilimde korursa gelişimlerini engelleyebilirler
Ccedilevrelerindeki nesneleri ve olayları keşfetme ve etkileme izni verilmeyen
ccedilocuklar utanccedil ve şuumlphe duyguları geliştirirler ve kendilerinden emin
olmayan başka insanlara bağlımlı yaşayan insanlar olurlar (Burger 2006)
Oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemini girişkenliğe karşı
succedilluluk duygusunun yaşandığı erken ccedilocukluk doumlneminde ccedilocuk sorunları
ile başa ccedilıkabilmek iccedilin daha bağımsız davranmaya başlar Sonuccedilta bireyin
kişilik gelişimi farklı doumlnemlerden geccedilerek oluşmaktadır Bu doumlnemlerin
belirli evrelerinde yaşanan aksaklıklar bireyin sonraki aşamasında sorunlar
yaşamasına neden olabilmektedir Buna goumlre engelleyici ana-baba tutumları
ccedilocuğa yaşamının ilk yıllarında kazanılması gereken beceriler yetirince
oumlğretilmemişse kaccedilınan utangaccedil bireyler olma olasılıkları yuumlksektir
Oumlzellikle oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemi ile girişkenliğe karşı
succedilluluk doumlnemi dediğimiz doumlnemleri kapsayan ikinci yılın sonu ile altı
yaşın sonu bu accedilıdan buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Girişkenliğe karşı succedilluluk
karmaşısının yaşandığı uumlccedil ile altı yaşını kapsayan bu evrenin bireyin
utangaccedillığının gelişmesinde buumlyuumlk oumlneme sahip olduğu vurgulanmaktadır
Bilişsel-Davranışccedilı Yaklaşım
Bilişsel terapiyi ilk savunanlardan biri olan Ellis‟e goumlre insanlar yanlış
akıl yuumlruumltme ve akılcı olmayan inanccedillarından dolayı depresif kaygılı
Emine DURMUŞ 252
sıkıntılı olurlar ve benzeri sorunlar yaşarlar Ellis‟e (1994) goumlre kişi dilediği
değişikliği gerccedilekleştirmek guumlcuumlne sahiptir Yine birey kendi
rahatsızlıklarını oluşturma ve değiştirme guumlcuumlne de sahiptir ve birey bunu
bilir Buna goumlre birey sorunların temelinde daha ccedilok irrasyonel inanccedillarının
olduğunu irrasyonel inanccedilların rasyonel inanccedillarla değiştirilebilir
oluduğunu ve bireyin uygun youmlntemlerle bunu gerccedilekleştirebileceğini de
bilmelidir
Bilişsel terapi bir kişinin inanccedillarını değiştirmeye dayanır Eğer bir kişi
sevimsiz ya da istenmeyen biri olduğuna inanıyorsa bu duumlşuumlnce onun diğer
insanlarla olan iletişimlerindeki tutumlarını etkileyecektir Bilişsel terapi bu
bireyleri yanlış algıları ile yuumlzyuumlze getirerek yanlış inanccedillarına yeniden
biccedilim verir ve boumlylece kaygılarının azalmasına fırsat verir (Duck1986)
Bilişsel Terapi danışana ccedilarpık ve yetersiz bilişleri değerlendirme işlemi
aracılığıyla nasıl yeniden yapılanmaya gideceğini oumlğretir İşbirliği yapan
terapist ve danışan bu suumlreccedilte danışana kendisinde var olan olumsuz
duumlşuumlncelerle gerccedilekleri ayırt etmeyi oumlğretir Danışanlar bilişsel kodlamanın
hem kendisi hem de ccedilevresini algılamakta ne kadar oumlnemli olduğunu
oumlğrenirler Danışanlara kendi duumlşuumlncelerini varsayımlarını ve oumlzellikle
olumsuz otomatik duumlşuumlncelerini tanıma ve keşfetme becerisi
oumlğretirlerBilişsel yaklaşım utangaccedil bireylerin ccediloğunlukla kendileri ve
ccedilevrelerinden gelen geribildirimlerle ilgili ccedilarpık ve yetersiz bilişlerinin
olduğunu savunmaktadır
Utangaccedillık ve İlişkili Kişilik Oumlzellikleri
Utangaccedillıkla ilgili yapılan araştırma sonuccedilları (Simith ve Betz 2002
Jackson ve diğerleri 2002 Walsh 2002 Heiser ve diğerleri 2003 Yuumlksel
2003 Netro ve Mullet 2004) utangaccedil bireylerin diğer bireylerden daha
fazla yalnızlık yaşadıklarını ve daha duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip
olduklarını goumlstermektedir Yalnızlık ve duumlşuumlk oumlzsaygı yaşayan utangaccedil
kişilerin yeni arkadaşlık ilişkileri kurmaları guumlccedilleşmekte ve bu sonuccedil
utangaccedilların yaşadığı toplumsal sorunları daha yoğun yaşamalarına neden
olmaktadır Kendi iccedillerinde yoğun olarak sıkıntı yaşayan utangaccedil bireyler
yaşadıkları bu sıkıntılı tavırlarına başkaları tarafından saygı duyulduğunda
ise bunu yanlış anlama eğiliminde olurlar Utangaccedillık yaşayan bireyler bir
yandan başkaları yanında fark edilen ve oumlnemsenen insanlar olmayı arzu
ederken oumlte yandan da toplumda fark edilmemenin getirdiği sıkıntılar ile baş
etmek zorunda kalmaya bağlı olan ccedilift youmlnluuml korkularla baş etmeye
ccedilalışırlar (Cardduci ve Zimbardo1995)
Utangaccedillıktan etkilenen ya da utangaccedillığın oluşma nedenleri arasında
sayılan oumlzelliklerden en oumlnemlisi oumlzsaygıdır Yapılan araştırmalar duumlşuumlk
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 253
oumlzsaygı ile utangaccedillık arasında anlamlı ancak negatif youmlnde bir ilişki olduğu
youmlnuumlndedir (Cheek ve Buss 1981 Lawrence ve Bennett 1992 Yuumlksel
2003) Ergenlerle yapılan araştırma bulguları goumlstermektedir ki duumlşuumlk
oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek yuumlksek
oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde ise utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlktuumlr Buna
karşın yetişkinlerle yapılan araştırmalarda duumlşuumlk oumlzsaygı ile utangaccedillık
duumlzeyleri arasında yuumlksek duumlzeyde ilişkiler bulunmamıştır (Cheek ve
Buss1981 Lawrence ve Bennett1992) Cheek ve Buss(1981) utangaccedillık ile
sosyalleşebilme arasındaki ilişkiyi inceledikleri ilk ccedilalışmalarında duumlşuumlk
oumlzsaygı ile yuumlksek duumlzeyde utangaccedillık arasında olumlu bir ilişki olduğunu
ortaya koymuşlardır
Lawrence ve Bennett (1992) araştırmasında ergenlerin oumlzsaygı
duumlzeyleri accedilısından da utangaccedil bireylerin utangaccedil olmayanlara goumlre daha
duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip olduklarını bulmuşlardır Goumlkccedile (2002) lise
oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre yordadığı
ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğunu
bulmuştur Yuumlksel (2003) tarafından yapılan araştırmada oumlğrencilerin
utangaccedillık duumlzeylerinin en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğu ortaya
ccedilıkmıştır
Sayılan araştırma bulguları da goumlstermektedir ki oumlzsaygı utangaccedillığı
yordayan oumlnemli bir değişkendir Yani bireyin utangaccedillık duumlzeyi
yuumlkseldikccedile oumlzsaygı duumlzeyi de duumlşmektedir Bunun tersi olarak oumlzsaygı
duumlzeyi arttıkccedila utangaccedillık duumlzeyi de duumlşmektedir Sonuccedil olarak yuumlksek
oumlzsaygı duumlzeyine sahip kişilerin daha az utangaccedil oldukları soumlylenebilir
Utangaccedillığı etkileyen ve utangaccedillıkla ortaya ccedilıkan sonuccedillardan biri de
yalnızlıktır Bu konuda yapılan araştırma sonuccedilları yalnızlık ile utangaccedillık
arasında pozitif bir ilişki olduğu youmlnuumlndedir Bireylerin utangaccedillık duumlzeyleri
arttıkccedila yalnızlık duumlzeyleri de artmaktadır (Jackson Nagasaka ve
Gunderson 2002 Crozier2001) Utangaccedil bireyler utangaccedil olmayanlara goumlre
ccedilok daha fazla yalnızdır Diğer insanlarla kurulan iletişimi buumlyuumlk oranda
olumsuz etkileyen utangaccedillık iletişim sorunları yaşayan utangaccedil bireylerin
sonuccedilta yalnız kalmalarına yol accedilmaktadır (Cheek ve Buss 1981)
Yuumlksel (2003) oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin oumlnemli
yordayıcılarından birinin yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Goumlkccedile
(2002) lise oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre
yordadığı ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygıdan
sonra yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Jackson ve diğerleri (2002)
uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık ve yalnızlık duumlzeyleri arasındaki ilişkiyi
inceledikleri araştırmalarını 255 uumlniversite oumlğrencisi uumlzerinde yapmışlardır
Emine DURMUŞ 254
Araştırma sonucunda aşağıdaki sonuccedillar elde edilmiştir Utangaccedillık ve
yalnızlık arasında oumlnemli bir ilişki vardır Bu ilişki bireylerin kendini
sunması ve sosyal destek algılarını oumlnemli oumllccediluumlde etkilemektedir ccediluumlnkuuml
yalnızlık ve utangaccedillık birbirine benzeyen oumlzelliklerdir
Araştırma sonuccedilları yalnızlığın utangaccedillığın bir sonucu olduğunu
goumlstermektedir Utangaccedillar yalnız kaldıklarından dolayı utangaccedil değil
utangaccedil oldukları iccedilin yalnızdırlar Başkaları tarafından iletişime girmeye
goumlnuumllsuumlz olarak algılanan utangaccedillar zaman zaman yalnız
kalabilmektedirler Buna karşın aslında utangaccedillar ccedilevreleri tarafından
sevilen bireylerdir
Teknoloji Kullanımı ve Utangaccedillık
Teknolojinin yoğun kullanıldığı guumlnuumlmuumlzde utangaccedil ergenlerle ilgili bir
klişe bu ergenler kendilerini kişisel ilişkilerden geri ccedilekerler ve bilgisayar
oyunları gibi tek başına yapılan uğraşılarla meşgul olurlar Son yıllarda
internet utangaccedil insanların uzak bir mesafeyle etkileşmeleri yuumlzyuumlze
goumlruumlşme gereksinimi olmaksızın diğerleriyle iletişim kurabilmeleri iccedilin
fırsatlar sunmuştur Roberts Smith ve Pollock‟un (1999) ccedilalışmasından
ortaya ccedilıkan sonuca goumlre utangaccedil insanlar on-line etkileşim kurdukları
zaman daha az utangaccediltırlar
Bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili araştırma bulguları goumlsteriyor
ki utangaccedillıkta yaşanan rahatsızlıklar buumlyuumlk oranda azalmaktadır
Utangaccedillar sanal iletişimlerde red edilme ve eleştirilme olasılıkları olmadığı
iccedilin daha rahat davranırlar Bir katılımcının belirttiği gibi ldquoaccedilıkccedilası
bilgisayar uumlzerinde birinin guumlluumlnccedil duruma duumlşmek ve dalga geccedililmek
tehlikesi yok ve başkaları sizi goumlremez dolayısıyla gerccedilek bir reddedilme
tehlikesi yokrdquo (Leary ve Dobbins 1983)
Henderson ve Zimbardo (2005) genccedillerde teknoloji kullanımı ve
utangaccedillığı belirlemeye ccedilalıştıkları araştırmalarında utangaccedil bireylerin
utangaccedil olmayanlardan daha ccedilok teknolojiyi kullandıklarını bulmuşlardır Bu
ccedilalışmada araştırmacılar bilgisayar cep telefonu ve televizyon gibi
teknolojik araccedilların kullanımının utangaccedillarda daha yuumlksek oranda olduğunu
bulmuşlardır Araştırma cinsiyet değişkeni accedilısından farklılık goumlstermiştir
Buna goumlre kızlar erkeklerden daha yoğun bir biccedilimde internet
kullanmaktadırlar Araştırmada ldquogenccedillerin yalnız kaldıkları iccedilin mi internet
kullanmaya youmlneldikleri ya da internet kullandıkları iccedilin mi yalnız
kaldıklarırdquo youmlnuumlndeki soruya yanıt verebilecek bulgular elde edilmemesine
rağmen artan teknoloji kullanımının yalnızlığı da arttırdığı youmlnuumlnde bir
bulgu elde edilmiştir Buna goumlre internet cep telefonu televizyon gibi
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255
teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha
yoğun olduğu goumlruumllmektedir
Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin
teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla
ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi
zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)
arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve
sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl
tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)
Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da
bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye
heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında
yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler
tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)
Bunlar
Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler
Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır
Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim
tarzına sahiptir
Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler
Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler
Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler
Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler
Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar
Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir
Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler
Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar
Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar
Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar
Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden
dolayı katılmazlar
Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar
Emine DURMUŞ 256
Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim
duyarlar
Amaccedil
Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip
goumlstermediğini ortaya koymaktır
YOumlNTEM
Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır
Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı
uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim
Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden
oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır
Veri Toplama Araccedilları
Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde
orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness
Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu
kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan
verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil
uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve
ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten
alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık
oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu
ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır
Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları
Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)
tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır
Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde
edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını
saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak
hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa
katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan
guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257
alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık
oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir
Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları
Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından
yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla
temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil
faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde
toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi
kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo
(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi
grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları
hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık
oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu
arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)
tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve
kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon
katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1
faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)
Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine
bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk
değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı
goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini
accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini
accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve
tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip
olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek
faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir
Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı
tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama
formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır
Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo
ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo
istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden
frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler
ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile
karşılaştırılarak analiz edilmiştir
Emine DURMUŞ 258
Verilerin Analizi
Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden
oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık
puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir
Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır
Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar
ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma
ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye
değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama
utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları
yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık
puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri
arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır
Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik
oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır
BULGULAR
Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve
analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları
puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum
puanlara goumlre dağılımı verilmiştir
TABLO-2
Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması
Maksimum ve Minumum Puanları
N sd Min Max
Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90
Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık
oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan
en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin
aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259
Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin
oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı
184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir
Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından
ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir
Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında
oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı
bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin
57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum
erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan
accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı
farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar
(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek
utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre
yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin
oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin
651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların
oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir
duumlsuumlk o rta yuksek
900 850
800 750
700 650
600 550
500 450
400 350
300 250
200
50
40
30
20
10
0
Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500
Emine DURMUŞ 260
Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir
Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile
yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları
Tablo-3‟de verilmiştir
TABLO-3
Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Algılanan
Kişilik
Oumlzellikleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
Toplam
Utangaccedillık
Puanı
2
P
Ccedilekingen N 7 80 37
124
56 649 298
486 476 000
Sabırlı N 35 111 20 166
211 669 120 651 769 021
Utangaccedil N 2 62 36 100
20 620 360 392 6243 000
Yalnız N 1 31 17 49
20 633 347 192 2110 000
Alıngan N 15 68 22 105
143 648 210 412 384 046
Girişken N 41 87 8 136
301 640 59 533 4159 000
Konuşkan N 43 101 12 156
276 647 77 612 3699 000
Heyecanlı N 38 124 39 201
189 617 194 788 676 034
(plt05)
Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan
kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu
goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261
ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına
sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların
36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk
olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade
etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i
kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip
oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı
goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si
kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık
puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak
değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken
olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği
accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan
farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık
duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu
goumlruumllmektedir (plt05)
Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve
erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız
oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu
oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler
kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar
Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran
erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini
yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek
oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek
oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya
ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek
oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin
37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız
oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla
kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı
sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu
bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler
Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri
geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo
sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları
Tablo-4‟de verilmiştir
Emine DURMUŞ 262
TABLO-4
Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Katılma
istekleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
2 P
Evet N 39 99 36
574 596 857 1075 005
Hayır N 20 67 6
426 404 143 1212 002
( plt05)
Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba
katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075
p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin
utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup
ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda
bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek
oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin
grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir
SONUCcedil ve TARTIŞMA
Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik
oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna
karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki
insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck
1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu
oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil
olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız
olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi
utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak
algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre
daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek
almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir
Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan
bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini
kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda
yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma
becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma
sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil
olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263
becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha
yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri
eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik
fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık
oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil
olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları
onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya
youmlneltmektedir
Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen
utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının
etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman
toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın
kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir
deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında
anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan
oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak
algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili
yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı
araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak
algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken
bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı
araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin
başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh
sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların
buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu
araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan
oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme
fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada
sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş
grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma
(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli
programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir
Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini
değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya
sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak
algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik
oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan
arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler
accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma
istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık
Emine DURMUŞ 264
bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza
ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken
olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin
değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu
karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde
durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu
algıların birey uumlzerindeki etkileridir
Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece
başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal
gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş
ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun
ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde
yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler
geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve
sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli
kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu
olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal
beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma
programlarından yararlanılabilir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265
KAYNAKLAR
Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness
actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction
Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610
Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic
Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http
membersaolcom cybernettrshynesshtml
Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social
relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash
1544
Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls
psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul
Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality
traits Erlbaum Hillsdale NJ
Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28
(6) 34-46
Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins
Publisher Inc New York
Caspi A (1998) Personality development across the life course In
Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social
emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp
311ndash388
Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of
Personality and Social Psychology 41 330-339
Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR
Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social
Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University
Press
Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)
İstanbul Alfa Yayınevi
Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change
Routledge
Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek
and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume
38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956
Emine DURMUŞ 266
Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi
Sage Publications
DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik
danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi
(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml)
Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi
Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol
Publishing Group
Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative
Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal
of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p
Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF
(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of
General Psychiatry 50 pp 286ndash293
GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue
1 P 28
GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık
Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6
Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum
Yayınları
Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması
Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml Ankara
Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
2 (15) 17-22
Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin
Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental
Health San Diego Academic Press
Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in
High School Student Stanford University and the Shyness Institute
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267
Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to
Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and
Therapy 41 209-221
Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between
Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage
Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270
Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith
Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality
Social Psychology 51 pp 629ndash639
KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood
Shyness Science 240 s167-171
Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45
Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social
anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of
the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -
1016
Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship
Between Shyness Social Class and Personality Variables in
Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263
LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and
Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)
94-775
Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal
as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol
18 Issue 1 s 15
Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness
httpwwwcounseling center com (kasım-2005)
Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of
Personality (45) 596-611
RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)
Shyness development consolidation and change (pp 121-138)
Boston McGraw-Hill
Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and
sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company
Emine DURMUŞ 250
ccedilok sinirli insanlar genelde bu davranış kalıbını ailenin diğer uumlyelerine de
aşılarlar Duumlnyaya oumlzguumlveni olan bireyler olarak gelsek bile oumlzguumlveni
olmayan kendini değerli ve sevilmeye layık bulmayan ana-babaların
yetiştirme youmlntemi ile bu guumlven yok edilebilir (Crawford ve Taylor 2001)
Utangaccedillık duygusunda buumlyuumlk oranda oumlğrenmenin ccedilağrışımı olsa da
yasaklanma duumlşuumlncesi bireyin ilk yıllarında kişilik gelişimi bakımından
oumlnemlidir Oumlzellikle yaşamın ilk yıllarında goumlsterilen engelleyici tepkiler ve
yeniliklere karşı korku gibi karakteristik oumlzellikler bireyin yaşamının ilk
yıllarında karşı karşıya kaldığı engelleyici tepkilere bağlanabilir Bu sonuccedillar
yaşamın ilk yıllarında oumlzellikle anneye oumlzguuml nedenlerin ne kadar oumlnemli
olduğunu goumlstermektedir (Asendorpf ve Wilpers1998)
Psikoanalitik Yaklaşımda Utangaccedillık
Psikonalitik yaklaşıma goumlre kişilik it (alt-benlik) ego (benlik) ve
suumlperego (uumlst-benlik) olarak ayrılmaktadır Pek ccedilok psikolojik bozukluk bu
kişilik oumlğeleri arasındaki uyumsuzluk ve dengesizlikten kaynaklanmaktadır
Psikoanalitik yaklaşım sosyal fobinin uumlccedil temel etkeni uumlzerinde durmaktadır
Bunlar utanccedil yaşantıları succedilluluk duyguları ve ayrılma anksiyetesidir
Utanccedil yaşantıları Bireyler bilinccedildışı olarak dikkat ccedilekme ve ccedilevrelerinden
onaylayıcı tepkiler alma isteği yaşarlar Bu tepki onaylayıcı olmayan ana-
babalar tarafından utandırılma ya da eleştirilme duygusunun doğmasına
neden olmaktadır Birey utandırılmadan başkalarından onay goumlrmeyeceği
riskinin olduğunu duumlşuumlnduumlğuuml durumlardan ve ortamlardan kaccedilınır Succedilluluk
duyguları Sosyal fobik olan birey bilinccedil dışı olarak diğerleriyle olan
ilişkilerinde karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi iccedilin saldırgan bir talepkarlık
sergiler Bu talebe tuumlm rakipleri korkutarak kaccedilırmak ya da yok etme arzusu
eşlik eder Succedilluluk duyguları sıklıkla rakiplerin yerini alabilmek iccedilin
kapasitesindeki yetersizlikten kaynaklanan utanccedilla birbirine karışmış
durumdadır Ayrılma anksiyetesi Sosyal fobik pek ccedilok birey bağımsız olma
ve yeni insanlarla kaynaşmanın ana-baba ya da yakınlarının sevgisini yitirme
anlamına gelmesinden korkar Anne-bebek ccedilalışmalarında anne hiccedil bir
harekette bulunmamasına rağmen ccedilocukta annenin onu terk edeceği korkusu
ile anksiyete tepkileri yaşadıkları goumlruumllmektedir(Tuumlrkccedilapar 1999)
Sosyal kaygı sosyal fobi ve utangaccedillığın temel nedeni olarak
değerlendirilme korkusu goumlsterilse de psikoanalitik yaklaşıma goumlre birey
aslında dikkat ccedilekmeyi ve ccedilevresinden de onaylayıcı tepkiler almayı ister
Karşıdan tam ve muumlkemmel bir ilgi bekler Ama bu tepkiler kabul goumlrmeyen
ana-baba tutumları ile karşılaşırsa birey toplumda kendini goumlsterme riski
almaktan korkabilir Yine ayrılma aksiyetesi ve gerccedilek benlik ile ideal benlik
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 251
arasındaki farkın bireyde kaygı yarattığı ve bu kaygının utangaccedil olmaya
neden olduğunun da altı ccedilizilmektedir
Psikososyal Gelişim Kuramı
İnsan gelişimini psikososyal gelişim kuramı ile accedilıklayan Erikson‟a
goumlre benliğin birinci işlevi bir kimlik duygusu oluşturmak ve bunu
korumaktır Psikososyal gelişim kuramına goumlre 1-3 yaş arası oumlzerklik
doumlnemi bağımsızlık isteğinin belirgin olduğu doumlnemdir Bu doumlnemde ccedilocuk
birbirine karşı duygu ve eğilimler arasında bir denge kurmaya ccedilalışır
Oumlzsaygısını yitirmeden kendi kendini denetleyebilme duygusundan iyi niyet
ve onur duygusunu oluşturur Ccedilocuğun kendini denetleme becerisinin eksik
bulunup dışarıdan aşırı denetleme isteği ccedilocukta kuşku ve utanccedil duygularını
yerleştirecektir Bu doumlnemde ccedilevre ve ana-babanın yoğun baskısı ve
engellemeleri ile ccedilocuk kendini suumlrekli succedillu hisseder bu sonuccedil bireyde
utanccedil duygusunun yerleşmesine neden olacaktır (Ekşi 1990)
Ccedilocukların ccediloğu bu doumlnemi bir oumlzerklik duygusuyla tamamlar Oumlzerk
insanlar engeller ve zorluklarla dolu bir duumlnyada kendi yolunu
bulabileceklerine emin bireylerdir Bu doumlnemde Erikson aşırı korumacı ana-
babalığa youmlnelik oumlnemli uyarılarda bulunmaktadır Erikson‟a goumlre eğer ana-
babalar ccedilocuklarını aşırı bir biccedilimde korursa gelişimlerini engelleyebilirler
Ccedilevrelerindeki nesneleri ve olayları keşfetme ve etkileme izni verilmeyen
ccedilocuklar utanccedil ve şuumlphe duyguları geliştirirler ve kendilerinden emin
olmayan başka insanlara bağlımlı yaşayan insanlar olurlar (Burger 2006)
Oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemini girişkenliğe karşı
succedilluluk duygusunun yaşandığı erken ccedilocukluk doumlneminde ccedilocuk sorunları
ile başa ccedilıkabilmek iccedilin daha bağımsız davranmaya başlar Sonuccedilta bireyin
kişilik gelişimi farklı doumlnemlerden geccedilerek oluşmaktadır Bu doumlnemlerin
belirli evrelerinde yaşanan aksaklıklar bireyin sonraki aşamasında sorunlar
yaşamasına neden olabilmektedir Buna goumlre engelleyici ana-baba tutumları
ccedilocuğa yaşamının ilk yıllarında kazanılması gereken beceriler yetirince
oumlğretilmemişse kaccedilınan utangaccedil bireyler olma olasılıkları yuumlksektir
Oumlzellikle oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemi ile girişkenliğe karşı
succedilluluk doumlnemi dediğimiz doumlnemleri kapsayan ikinci yılın sonu ile altı
yaşın sonu bu accedilıdan buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Girişkenliğe karşı succedilluluk
karmaşısının yaşandığı uumlccedil ile altı yaşını kapsayan bu evrenin bireyin
utangaccedillığının gelişmesinde buumlyuumlk oumlneme sahip olduğu vurgulanmaktadır
Bilişsel-Davranışccedilı Yaklaşım
Bilişsel terapiyi ilk savunanlardan biri olan Ellis‟e goumlre insanlar yanlış
akıl yuumlruumltme ve akılcı olmayan inanccedillarından dolayı depresif kaygılı
Emine DURMUŞ 252
sıkıntılı olurlar ve benzeri sorunlar yaşarlar Ellis‟e (1994) goumlre kişi dilediği
değişikliği gerccedilekleştirmek guumlcuumlne sahiptir Yine birey kendi
rahatsızlıklarını oluşturma ve değiştirme guumlcuumlne de sahiptir ve birey bunu
bilir Buna goumlre birey sorunların temelinde daha ccedilok irrasyonel inanccedillarının
olduğunu irrasyonel inanccedilların rasyonel inanccedillarla değiştirilebilir
oluduğunu ve bireyin uygun youmlntemlerle bunu gerccedilekleştirebileceğini de
bilmelidir
Bilişsel terapi bir kişinin inanccedillarını değiştirmeye dayanır Eğer bir kişi
sevimsiz ya da istenmeyen biri olduğuna inanıyorsa bu duumlşuumlnce onun diğer
insanlarla olan iletişimlerindeki tutumlarını etkileyecektir Bilişsel terapi bu
bireyleri yanlış algıları ile yuumlzyuumlze getirerek yanlış inanccedillarına yeniden
biccedilim verir ve boumlylece kaygılarının azalmasına fırsat verir (Duck1986)
Bilişsel Terapi danışana ccedilarpık ve yetersiz bilişleri değerlendirme işlemi
aracılığıyla nasıl yeniden yapılanmaya gideceğini oumlğretir İşbirliği yapan
terapist ve danışan bu suumlreccedilte danışana kendisinde var olan olumsuz
duumlşuumlncelerle gerccedilekleri ayırt etmeyi oumlğretir Danışanlar bilişsel kodlamanın
hem kendisi hem de ccedilevresini algılamakta ne kadar oumlnemli olduğunu
oumlğrenirler Danışanlara kendi duumlşuumlncelerini varsayımlarını ve oumlzellikle
olumsuz otomatik duumlşuumlncelerini tanıma ve keşfetme becerisi
oumlğretirlerBilişsel yaklaşım utangaccedil bireylerin ccediloğunlukla kendileri ve
ccedilevrelerinden gelen geribildirimlerle ilgili ccedilarpık ve yetersiz bilişlerinin
olduğunu savunmaktadır
Utangaccedillık ve İlişkili Kişilik Oumlzellikleri
Utangaccedillıkla ilgili yapılan araştırma sonuccedilları (Simith ve Betz 2002
Jackson ve diğerleri 2002 Walsh 2002 Heiser ve diğerleri 2003 Yuumlksel
2003 Netro ve Mullet 2004) utangaccedil bireylerin diğer bireylerden daha
fazla yalnızlık yaşadıklarını ve daha duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip
olduklarını goumlstermektedir Yalnızlık ve duumlşuumlk oumlzsaygı yaşayan utangaccedil
kişilerin yeni arkadaşlık ilişkileri kurmaları guumlccedilleşmekte ve bu sonuccedil
utangaccedilların yaşadığı toplumsal sorunları daha yoğun yaşamalarına neden
olmaktadır Kendi iccedillerinde yoğun olarak sıkıntı yaşayan utangaccedil bireyler
yaşadıkları bu sıkıntılı tavırlarına başkaları tarafından saygı duyulduğunda
ise bunu yanlış anlama eğiliminde olurlar Utangaccedillık yaşayan bireyler bir
yandan başkaları yanında fark edilen ve oumlnemsenen insanlar olmayı arzu
ederken oumlte yandan da toplumda fark edilmemenin getirdiği sıkıntılar ile baş
etmek zorunda kalmaya bağlı olan ccedilift youmlnluuml korkularla baş etmeye
ccedilalışırlar (Cardduci ve Zimbardo1995)
Utangaccedillıktan etkilenen ya da utangaccedillığın oluşma nedenleri arasında
sayılan oumlzelliklerden en oumlnemlisi oumlzsaygıdır Yapılan araştırmalar duumlşuumlk
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 253
oumlzsaygı ile utangaccedillık arasında anlamlı ancak negatif youmlnde bir ilişki olduğu
youmlnuumlndedir (Cheek ve Buss 1981 Lawrence ve Bennett 1992 Yuumlksel
2003) Ergenlerle yapılan araştırma bulguları goumlstermektedir ki duumlşuumlk
oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek yuumlksek
oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde ise utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlktuumlr Buna
karşın yetişkinlerle yapılan araştırmalarda duumlşuumlk oumlzsaygı ile utangaccedillık
duumlzeyleri arasında yuumlksek duumlzeyde ilişkiler bulunmamıştır (Cheek ve
Buss1981 Lawrence ve Bennett1992) Cheek ve Buss(1981) utangaccedillık ile
sosyalleşebilme arasındaki ilişkiyi inceledikleri ilk ccedilalışmalarında duumlşuumlk
oumlzsaygı ile yuumlksek duumlzeyde utangaccedillık arasında olumlu bir ilişki olduğunu
ortaya koymuşlardır
Lawrence ve Bennett (1992) araştırmasında ergenlerin oumlzsaygı
duumlzeyleri accedilısından da utangaccedil bireylerin utangaccedil olmayanlara goumlre daha
duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip olduklarını bulmuşlardır Goumlkccedile (2002) lise
oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre yordadığı
ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğunu
bulmuştur Yuumlksel (2003) tarafından yapılan araştırmada oumlğrencilerin
utangaccedillık duumlzeylerinin en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğu ortaya
ccedilıkmıştır
Sayılan araştırma bulguları da goumlstermektedir ki oumlzsaygı utangaccedillığı
yordayan oumlnemli bir değişkendir Yani bireyin utangaccedillık duumlzeyi
yuumlkseldikccedile oumlzsaygı duumlzeyi de duumlşmektedir Bunun tersi olarak oumlzsaygı
duumlzeyi arttıkccedila utangaccedillık duumlzeyi de duumlşmektedir Sonuccedil olarak yuumlksek
oumlzsaygı duumlzeyine sahip kişilerin daha az utangaccedil oldukları soumlylenebilir
Utangaccedillığı etkileyen ve utangaccedillıkla ortaya ccedilıkan sonuccedillardan biri de
yalnızlıktır Bu konuda yapılan araştırma sonuccedilları yalnızlık ile utangaccedillık
arasında pozitif bir ilişki olduğu youmlnuumlndedir Bireylerin utangaccedillık duumlzeyleri
arttıkccedila yalnızlık duumlzeyleri de artmaktadır (Jackson Nagasaka ve
Gunderson 2002 Crozier2001) Utangaccedil bireyler utangaccedil olmayanlara goumlre
ccedilok daha fazla yalnızdır Diğer insanlarla kurulan iletişimi buumlyuumlk oranda
olumsuz etkileyen utangaccedillık iletişim sorunları yaşayan utangaccedil bireylerin
sonuccedilta yalnız kalmalarına yol accedilmaktadır (Cheek ve Buss 1981)
Yuumlksel (2003) oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin oumlnemli
yordayıcılarından birinin yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Goumlkccedile
(2002) lise oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre
yordadığı ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygıdan
sonra yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Jackson ve diğerleri (2002)
uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık ve yalnızlık duumlzeyleri arasındaki ilişkiyi
inceledikleri araştırmalarını 255 uumlniversite oumlğrencisi uumlzerinde yapmışlardır
Emine DURMUŞ 254
Araştırma sonucunda aşağıdaki sonuccedillar elde edilmiştir Utangaccedillık ve
yalnızlık arasında oumlnemli bir ilişki vardır Bu ilişki bireylerin kendini
sunması ve sosyal destek algılarını oumlnemli oumllccediluumlde etkilemektedir ccediluumlnkuuml
yalnızlık ve utangaccedillık birbirine benzeyen oumlzelliklerdir
Araştırma sonuccedilları yalnızlığın utangaccedillığın bir sonucu olduğunu
goumlstermektedir Utangaccedillar yalnız kaldıklarından dolayı utangaccedil değil
utangaccedil oldukları iccedilin yalnızdırlar Başkaları tarafından iletişime girmeye
goumlnuumllsuumlz olarak algılanan utangaccedillar zaman zaman yalnız
kalabilmektedirler Buna karşın aslında utangaccedillar ccedilevreleri tarafından
sevilen bireylerdir
Teknoloji Kullanımı ve Utangaccedillık
Teknolojinin yoğun kullanıldığı guumlnuumlmuumlzde utangaccedil ergenlerle ilgili bir
klişe bu ergenler kendilerini kişisel ilişkilerden geri ccedilekerler ve bilgisayar
oyunları gibi tek başına yapılan uğraşılarla meşgul olurlar Son yıllarda
internet utangaccedil insanların uzak bir mesafeyle etkileşmeleri yuumlzyuumlze
goumlruumlşme gereksinimi olmaksızın diğerleriyle iletişim kurabilmeleri iccedilin
fırsatlar sunmuştur Roberts Smith ve Pollock‟un (1999) ccedilalışmasından
ortaya ccedilıkan sonuca goumlre utangaccedil insanlar on-line etkileşim kurdukları
zaman daha az utangaccediltırlar
Bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili araştırma bulguları goumlsteriyor
ki utangaccedillıkta yaşanan rahatsızlıklar buumlyuumlk oranda azalmaktadır
Utangaccedillar sanal iletişimlerde red edilme ve eleştirilme olasılıkları olmadığı
iccedilin daha rahat davranırlar Bir katılımcının belirttiği gibi ldquoaccedilıkccedilası
bilgisayar uumlzerinde birinin guumlluumlnccedil duruma duumlşmek ve dalga geccedililmek
tehlikesi yok ve başkaları sizi goumlremez dolayısıyla gerccedilek bir reddedilme
tehlikesi yokrdquo (Leary ve Dobbins 1983)
Henderson ve Zimbardo (2005) genccedillerde teknoloji kullanımı ve
utangaccedillığı belirlemeye ccedilalıştıkları araştırmalarında utangaccedil bireylerin
utangaccedil olmayanlardan daha ccedilok teknolojiyi kullandıklarını bulmuşlardır Bu
ccedilalışmada araştırmacılar bilgisayar cep telefonu ve televizyon gibi
teknolojik araccedilların kullanımının utangaccedillarda daha yuumlksek oranda olduğunu
bulmuşlardır Araştırma cinsiyet değişkeni accedilısından farklılık goumlstermiştir
Buna goumlre kızlar erkeklerden daha yoğun bir biccedilimde internet
kullanmaktadırlar Araştırmada ldquogenccedillerin yalnız kaldıkları iccedilin mi internet
kullanmaya youmlneldikleri ya da internet kullandıkları iccedilin mi yalnız
kaldıklarırdquo youmlnuumlndeki soruya yanıt verebilecek bulgular elde edilmemesine
rağmen artan teknoloji kullanımının yalnızlığı da arttırdığı youmlnuumlnde bir
bulgu elde edilmiştir Buna goumlre internet cep telefonu televizyon gibi
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255
teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha
yoğun olduğu goumlruumllmektedir
Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin
teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla
ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi
zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)
arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve
sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl
tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)
Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da
bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye
heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında
yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler
tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)
Bunlar
Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler
Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır
Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim
tarzına sahiptir
Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler
Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler
Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler
Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler
Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar
Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir
Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler
Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar
Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar
Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar
Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden
dolayı katılmazlar
Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar
Emine DURMUŞ 256
Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim
duyarlar
Amaccedil
Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip
goumlstermediğini ortaya koymaktır
YOumlNTEM
Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır
Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı
uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim
Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden
oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır
Veri Toplama Araccedilları
Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde
orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness
Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu
kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan
verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil
uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve
ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten
alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık
oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu
ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır
Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları
Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)
tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır
Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde
edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını
saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak
hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa
katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan
guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257
alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık
oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir
Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları
Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından
yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla
temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil
faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde
toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi
kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo
(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi
grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları
hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık
oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu
arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)
tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve
kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon
katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1
faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)
Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine
bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk
değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı
goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini
accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini
accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve
tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip
olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek
faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir
Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı
tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama
formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır
Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo
ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo
istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden
frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler
ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile
karşılaştırılarak analiz edilmiştir
Emine DURMUŞ 258
Verilerin Analizi
Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden
oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık
puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir
Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır
Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar
ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma
ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye
değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama
utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları
yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık
puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri
arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır
Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik
oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır
BULGULAR
Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve
analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları
puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum
puanlara goumlre dağılımı verilmiştir
TABLO-2
Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması
Maksimum ve Minumum Puanları
N sd Min Max
Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90
Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık
oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan
en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin
aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259
Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin
oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı
184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir
Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından
ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir
Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında
oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı
bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin
57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum
erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan
accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı
farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar
(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek
utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre
yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin
oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin
651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların
oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir
duumlsuumlk o rta yuksek
900 850
800 750
700 650
600 550
500 450
400 350
300 250
200
50
40
30
20
10
0
Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500
Emine DURMUŞ 260
Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir
Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile
yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları
Tablo-3‟de verilmiştir
TABLO-3
Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Algılanan
Kişilik
Oumlzellikleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
Toplam
Utangaccedillık
Puanı
2
P
Ccedilekingen N 7 80 37
124
56 649 298
486 476 000
Sabırlı N 35 111 20 166
211 669 120 651 769 021
Utangaccedil N 2 62 36 100
20 620 360 392 6243 000
Yalnız N 1 31 17 49
20 633 347 192 2110 000
Alıngan N 15 68 22 105
143 648 210 412 384 046
Girişken N 41 87 8 136
301 640 59 533 4159 000
Konuşkan N 43 101 12 156
276 647 77 612 3699 000
Heyecanlı N 38 124 39 201
189 617 194 788 676 034
(plt05)
Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan
kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu
goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261
ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına
sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların
36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk
olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade
etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i
kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip
oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı
goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si
kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık
puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak
değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken
olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği
accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan
farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık
duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu
goumlruumllmektedir (plt05)
Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve
erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız
oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu
oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler
kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar
Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran
erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini
yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek
oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek
oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya
ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek
oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin
37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız
oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla
kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı
sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu
bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler
Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri
geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo
sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları
Tablo-4‟de verilmiştir
Emine DURMUŞ 262
TABLO-4
Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Katılma
istekleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
2 P
Evet N 39 99 36
574 596 857 1075 005
Hayır N 20 67 6
426 404 143 1212 002
( plt05)
Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba
katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075
p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin
utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup
ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda
bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek
oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin
grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir
SONUCcedil ve TARTIŞMA
Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik
oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna
karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki
insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck
1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu
oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil
olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız
olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi
utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak
algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre
daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek
almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir
Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan
bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini
kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda
yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma
becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma
sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil
olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263
becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha
yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri
eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik
fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık
oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil
olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları
onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya
youmlneltmektedir
Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen
utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının
etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman
toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın
kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir
deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında
anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan
oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak
algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili
yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı
araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak
algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken
bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı
araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin
başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh
sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların
buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu
araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan
oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme
fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada
sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş
grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma
(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli
programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir
Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini
değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya
sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak
algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik
oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan
arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler
accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma
istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık
Emine DURMUŞ 264
bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza
ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken
olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin
değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu
karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde
durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu
algıların birey uumlzerindeki etkileridir
Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece
başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal
gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş
ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun
ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde
yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler
geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve
sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli
kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu
olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal
beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma
programlarından yararlanılabilir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265
KAYNAKLAR
Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness
actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction
Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610
Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic
Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http
membersaolcom cybernettrshynesshtml
Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social
relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash
1544
Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls
psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul
Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality
traits Erlbaum Hillsdale NJ
Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28
(6) 34-46
Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins
Publisher Inc New York
Caspi A (1998) Personality development across the life course In
Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social
emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp
311ndash388
Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of
Personality and Social Psychology 41 330-339
Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR
Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social
Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University
Press
Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)
İstanbul Alfa Yayınevi
Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change
Routledge
Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek
and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume
38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956
Emine DURMUŞ 266
Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi
Sage Publications
DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik
danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi
(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml)
Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi
Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol
Publishing Group
Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative
Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal
of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p
Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF
(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of
General Psychiatry 50 pp 286ndash293
GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue
1 P 28
GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık
Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6
Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum
Yayınları
Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması
Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml Ankara
Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
2 (15) 17-22
Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin
Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental
Health San Diego Academic Press
Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in
High School Student Stanford University and the Shyness Institute
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267
Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to
Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and
Therapy 41 209-221
Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between
Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage
Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270
Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith
Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality
Social Psychology 51 pp 629ndash639
KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood
Shyness Science 240 s167-171
Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45
Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social
anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of
the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -
1016
Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship
Between Shyness Social Class and Personality Variables in
Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263
LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and
Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)
94-775
Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal
as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol
18 Issue 1 s 15
Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness
httpwwwcounseling center com (kasım-2005)
Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of
Personality (45) 596-611
RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)
Shyness development consolidation and change (pp 121-138)
Boston McGraw-Hill
Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and
sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 251
arasındaki farkın bireyde kaygı yarattığı ve bu kaygının utangaccedil olmaya
neden olduğunun da altı ccedilizilmektedir
Psikososyal Gelişim Kuramı
İnsan gelişimini psikososyal gelişim kuramı ile accedilıklayan Erikson‟a
goumlre benliğin birinci işlevi bir kimlik duygusu oluşturmak ve bunu
korumaktır Psikososyal gelişim kuramına goumlre 1-3 yaş arası oumlzerklik
doumlnemi bağımsızlık isteğinin belirgin olduğu doumlnemdir Bu doumlnemde ccedilocuk
birbirine karşı duygu ve eğilimler arasında bir denge kurmaya ccedilalışır
Oumlzsaygısını yitirmeden kendi kendini denetleyebilme duygusundan iyi niyet
ve onur duygusunu oluşturur Ccedilocuğun kendini denetleme becerisinin eksik
bulunup dışarıdan aşırı denetleme isteği ccedilocukta kuşku ve utanccedil duygularını
yerleştirecektir Bu doumlnemde ccedilevre ve ana-babanın yoğun baskısı ve
engellemeleri ile ccedilocuk kendini suumlrekli succedillu hisseder bu sonuccedil bireyde
utanccedil duygusunun yerleşmesine neden olacaktır (Ekşi 1990)
Ccedilocukların ccediloğu bu doumlnemi bir oumlzerklik duygusuyla tamamlar Oumlzerk
insanlar engeller ve zorluklarla dolu bir duumlnyada kendi yolunu
bulabileceklerine emin bireylerdir Bu doumlnemde Erikson aşırı korumacı ana-
babalığa youmlnelik oumlnemli uyarılarda bulunmaktadır Erikson‟a goumlre eğer ana-
babalar ccedilocuklarını aşırı bir biccedilimde korursa gelişimlerini engelleyebilirler
Ccedilevrelerindeki nesneleri ve olayları keşfetme ve etkileme izni verilmeyen
ccedilocuklar utanccedil ve şuumlphe duyguları geliştirirler ve kendilerinden emin
olmayan başka insanlara bağlımlı yaşayan insanlar olurlar (Burger 2006)
Oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemini girişkenliğe karşı
succedilluluk duygusunun yaşandığı erken ccedilocukluk doumlneminde ccedilocuk sorunları
ile başa ccedilıkabilmek iccedilin daha bağımsız davranmaya başlar Sonuccedilta bireyin
kişilik gelişimi farklı doumlnemlerden geccedilerek oluşmaktadır Bu doumlnemlerin
belirli evrelerinde yaşanan aksaklıklar bireyin sonraki aşamasında sorunlar
yaşamasına neden olabilmektedir Buna goumlre engelleyici ana-baba tutumları
ccedilocuğa yaşamının ilk yıllarında kazanılması gereken beceriler yetirince
oumlğretilmemişse kaccedilınan utangaccedil bireyler olma olasılıkları yuumlksektir
Oumlzellikle oumlzerkliğe karşı utanma ve şuumlphecilik doumlnemi ile girişkenliğe karşı
succedilluluk doumlnemi dediğimiz doumlnemleri kapsayan ikinci yılın sonu ile altı
yaşın sonu bu accedilıdan buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Girişkenliğe karşı succedilluluk
karmaşısının yaşandığı uumlccedil ile altı yaşını kapsayan bu evrenin bireyin
utangaccedillığının gelişmesinde buumlyuumlk oumlneme sahip olduğu vurgulanmaktadır
Bilişsel-Davranışccedilı Yaklaşım
Bilişsel terapiyi ilk savunanlardan biri olan Ellis‟e goumlre insanlar yanlış
akıl yuumlruumltme ve akılcı olmayan inanccedillarından dolayı depresif kaygılı
Emine DURMUŞ 252
sıkıntılı olurlar ve benzeri sorunlar yaşarlar Ellis‟e (1994) goumlre kişi dilediği
değişikliği gerccedilekleştirmek guumlcuumlne sahiptir Yine birey kendi
rahatsızlıklarını oluşturma ve değiştirme guumlcuumlne de sahiptir ve birey bunu
bilir Buna goumlre birey sorunların temelinde daha ccedilok irrasyonel inanccedillarının
olduğunu irrasyonel inanccedilların rasyonel inanccedillarla değiştirilebilir
oluduğunu ve bireyin uygun youmlntemlerle bunu gerccedilekleştirebileceğini de
bilmelidir
Bilişsel terapi bir kişinin inanccedillarını değiştirmeye dayanır Eğer bir kişi
sevimsiz ya da istenmeyen biri olduğuna inanıyorsa bu duumlşuumlnce onun diğer
insanlarla olan iletişimlerindeki tutumlarını etkileyecektir Bilişsel terapi bu
bireyleri yanlış algıları ile yuumlzyuumlze getirerek yanlış inanccedillarına yeniden
biccedilim verir ve boumlylece kaygılarının azalmasına fırsat verir (Duck1986)
Bilişsel Terapi danışana ccedilarpık ve yetersiz bilişleri değerlendirme işlemi
aracılığıyla nasıl yeniden yapılanmaya gideceğini oumlğretir İşbirliği yapan
terapist ve danışan bu suumlreccedilte danışana kendisinde var olan olumsuz
duumlşuumlncelerle gerccedilekleri ayırt etmeyi oumlğretir Danışanlar bilişsel kodlamanın
hem kendisi hem de ccedilevresini algılamakta ne kadar oumlnemli olduğunu
oumlğrenirler Danışanlara kendi duumlşuumlncelerini varsayımlarını ve oumlzellikle
olumsuz otomatik duumlşuumlncelerini tanıma ve keşfetme becerisi
oumlğretirlerBilişsel yaklaşım utangaccedil bireylerin ccediloğunlukla kendileri ve
ccedilevrelerinden gelen geribildirimlerle ilgili ccedilarpık ve yetersiz bilişlerinin
olduğunu savunmaktadır
Utangaccedillık ve İlişkili Kişilik Oumlzellikleri
Utangaccedillıkla ilgili yapılan araştırma sonuccedilları (Simith ve Betz 2002
Jackson ve diğerleri 2002 Walsh 2002 Heiser ve diğerleri 2003 Yuumlksel
2003 Netro ve Mullet 2004) utangaccedil bireylerin diğer bireylerden daha
fazla yalnızlık yaşadıklarını ve daha duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip
olduklarını goumlstermektedir Yalnızlık ve duumlşuumlk oumlzsaygı yaşayan utangaccedil
kişilerin yeni arkadaşlık ilişkileri kurmaları guumlccedilleşmekte ve bu sonuccedil
utangaccedilların yaşadığı toplumsal sorunları daha yoğun yaşamalarına neden
olmaktadır Kendi iccedillerinde yoğun olarak sıkıntı yaşayan utangaccedil bireyler
yaşadıkları bu sıkıntılı tavırlarına başkaları tarafından saygı duyulduğunda
ise bunu yanlış anlama eğiliminde olurlar Utangaccedillık yaşayan bireyler bir
yandan başkaları yanında fark edilen ve oumlnemsenen insanlar olmayı arzu
ederken oumlte yandan da toplumda fark edilmemenin getirdiği sıkıntılar ile baş
etmek zorunda kalmaya bağlı olan ccedilift youmlnluuml korkularla baş etmeye
ccedilalışırlar (Cardduci ve Zimbardo1995)
Utangaccedillıktan etkilenen ya da utangaccedillığın oluşma nedenleri arasında
sayılan oumlzelliklerden en oumlnemlisi oumlzsaygıdır Yapılan araştırmalar duumlşuumlk
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 253
oumlzsaygı ile utangaccedillık arasında anlamlı ancak negatif youmlnde bir ilişki olduğu
youmlnuumlndedir (Cheek ve Buss 1981 Lawrence ve Bennett 1992 Yuumlksel
2003) Ergenlerle yapılan araştırma bulguları goumlstermektedir ki duumlşuumlk
oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek yuumlksek
oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde ise utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlktuumlr Buna
karşın yetişkinlerle yapılan araştırmalarda duumlşuumlk oumlzsaygı ile utangaccedillık
duumlzeyleri arasında yuumlksek duumlzeyde ilişkiler bulunmamıştır (Cheek ve
Buss1981 Lawrence ve Bennett1992) Cheek ve Buss(1981) utangaccedillık ile
sosyalleşebilme arasındaki ilişkiyi inceledikleri ilk ccedilalışmalarında duumlşuumlk
oumlzsaygı ile yuumlksek duumlzeyde utangaccedillık arasında olumlu bir ilişki olduğunu
ortaya koymuşlardır
Lawrence ve Bennett (1992) araştırmasında ergenlerin oumlzsaygı
duumlzeyleri accedilısından da utangaccedil bireylerin utangaccedil olmayanlara goumlre daha
duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip olduklarını bulmuşlardır Goumlkccedile (2002) lise
oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre yordadığı
ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğunu
bulmuştur Yuumlksel (2003) tarafından yapılan araştırmada oumlğrencilerin
utangaccedillık duumlzeylerinin en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğu ortaya
ccedilıkmıştır
Sayılan araştırma bulguları da goumlstermektedir ki oumlzsaygı utangaccedillığı
yordayan oumlnemli bir değişkendir Yani bireyin utangaccedillık duumlzeyi
yuumlkseldikccedile oumlzsaygı duumlzeyi de duumlşmektedir Bunun tersi olarak oumlzsaygı
duumlzeyi arttıkccedila utangaccedillık duumlzeyi de duumlşmektedir Sonuccedil olarak yuumlksek
oumlzsaygı duumlzeyine sahip kişilerin daha az utangaccedil oldukları soumlylenebilir
Utangaccedillığı etkileyen ve utangaccedillıkla ortaya ccedilıkan sonuccedillardan biri de
yalnızlıktır Bu konuda yapılan araştırma sonuccedilları yalnızlık ile utangaccedillık
arasında pozitif bir ilişki olduğu youmlnuumlndedir Bireylerin utangaccedillık duumlzeyleri
arttıkccedila yalnızlık duumlzeyleri de artmaktadır (Jackson Nagasaka ve
Gunderson 2002 Crozier2001) Utangaccedil bireyler utangaccedil olmayanlara goumlre
ccedilok daha fazla yalnızdır Diğer insanlarla kurulan iletişimi buumlyuumlk oranda
olumsuz etkileyen utangaccedillık iletişim sorunları yaşayan utangaccedil bireylerin
sonuccedilta yalnız kalmalarına yol accedilmaktadır (Cheek ve Buss 1981)
Yuumlksel (2003) oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin oumlnemli
yordayıcılarından birinin yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Goumlkccedile
(2002) lise oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre
yordadığı ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygıdan
sonra yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Jackson ve diğerleri (2002)
uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık ve yalnızlık duumlzeyleri arasındaki ilişkiyi
inceledikleri araştırmalarını 255 uumlniversite oumlğrencisi uumlzerinde yapmışlardır
Emine DURMUŞ 254
Araştırma sonucunda aşağıdaki sonuccedillar elde edilmiştir Utangaccedillık ve
yalnızlık arasında oumlnemli bir ilişki vardır Bu ilişki bireylerin kendini
sunması ve sosyal destek algılarını oumlnemli oumllccediluumlde etkilemektedir ccediluumlnkuuml
yalnızlık ve utangaccedillık birbirine benzeyen oumlzelliklerdir
Araştırma sonuccedilları yalnızlığın utangaccedillığın bir sonucu olduğunu
goumlstermektedir Utangaccedillar yalnız kaldıklarından dolayı utangaccedil değil
utangaccedil oldukları iccedilin yalnızdırlar Başkaları tarafından iletişime girmeye
goumlnuumllsuumlz olarak algılanan utangaccedillar zaman zaman yalnız
kalabilmektedirler Buna karşın aslında utangaccedillar ccedilevreleri tarafından
sevilen bireylerdir
Teknoloji Kullanımı ve Utangaccedillık
Teknolojinin yoğun kullanıldığı guumlnuumlmuumlzde utangaccedil ergenlerle ilgili bir
klişe bu ergenler kendilerini kişisel ilişkilerden geri ccedilekerler ve bilgisayar
oyunları gibi tek başına yapılan uğraşılarla meşgul olurlar Son yıllarda
internet utangaccedil insanların uzak bir mesafeyle etkileşmeleri yuumlzyuumlze
goumlruumlşme gereksinimi olmaksızın diğerleriyle iletişim kurabilmeleri iccedilin
fırsatlar sunmuştur Roberts Smith ve Pollock‟un (1999) ccedilalışmasından
ortaya ccedilıkan sonuca goumlre utangaccedil insanlar on-line etkileşim kurdukları
zaman daha az utangaccediltırlar
Bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili araştırma bulguları goumlsteriyor
ki utangaccedillıkta yaşanan rahatsızlıklar buumlyuumlk oranda azalmaktadır
Utangaccedillar sanal iletişimlerde red edilme ve eleştirilme olasılıkları olmadığı
iccedilin daha rahat davranırlar Bir katılımcının belirttiği gibi ldquoaccedilıkccedilası
bilgisayar uumlzerinde birinin guumlluumlnccedil duruma duumlşmek ve dalga geccedililmek
tehlikesi yok ve başkaları sizi goumlremez dolayısıyla gerccedilek bir reddedilme
tehlikesi yokrdquo (Leary ve Dobbins 1983)
Henderson ve Zimbardo (2005) genccedillerde teknoloji kullanımı ve
utangaccedillığı belirlemeye ccedilalıştıkları araştırmalarında utangaccedil bireylerin
utangaccedil olmayanlardan daha ccedilok teknolojiyi kullandıklarını bulmuşlardır Bu
ccedilalışmada araştırmacılar bilgisayar cep telefonu ve televizyon gibi
teknolojik araccedilların kullanımının utangaccedillarda daha yuumlksek oranda olduğunu
bulmuşlardır Araştırma cinsiyet değişkeni accedilısından farklılık goumlstermiştir
Buna goumlre kızlar erkeklerden daha yoğun bir biccedilimde internet
kullanmaktadırlar Araştırmada ldquogenccedillerin yalnız kaldıkları iccedilin mi internet
kullanmaya youmlneldikleri ya da internet kullandıkları iccedilin mi yalnız
kaldıklarırdquo youmlnuumlndeki soruya yanıt verebilecek bulgular elde edilmemesine
rağmen artan teknoloji kullanımının yalnızlığı da arttırdığı youmlnuumlnde bir
bulgu elde edilmiştir Buna goumlre internet cep telefonu televizyon gibi
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255
teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha
yoğun olduğu goumlruumllmektedir
Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin
teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla
ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi
zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)
arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve
sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl
tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)
Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da
bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye
heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında
yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler
tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)
Bunlar
Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler
Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır
Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim
tarzına sahiptir
Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler
Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler
Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler
Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler
Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar
Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir
Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler
Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar
Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar
Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar
Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden
dolayı katılmazlar
Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar
Emine DURMUŞ 256
Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim
duyarlar
Amaccedil
Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip
goumlstermediğini ortaya koymaktır
YOumlNTEM
Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır
Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı
uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim
Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden
oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır
Veri Toplama Araccedilları
Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde
orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness
Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu
kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan
verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil
uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve
ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten
alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık
oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu
ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır
Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları
Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)
tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır
Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde
edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını
saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak
hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa
katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan
guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257
alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık
oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir
Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları
Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından
yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla
temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil
faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde
toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi
kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo
(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi
grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları
hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık
oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu
arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)
tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve
kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon
katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1
faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)
Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine
bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk
değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı
goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini
accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini
accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve
tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip
olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek
faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir
Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı
tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama
formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır
Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo
ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo
istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden
frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler
ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile
karşılaştırılarak analiz edilmiştir
Emine DURMUŞ 258
Verilerin Analizi
Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden
oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık
puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir
Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır
Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar
ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma
ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye
değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama
utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları
yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık
puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri
arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır
Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik
oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır
BULGULAR
Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve
analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları
puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum
puanlara goumlre dağılımı verilmiştir
TABLO-2
Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması
Maksimum ve Minumum Puanları
N sd Min Max
Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90
Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık
oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan
en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin
aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259
Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin
oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı
184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir
Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından
ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir
Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında
oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı
bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin
57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum
erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan
accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı
farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar
(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek
utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre
yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin
oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin
651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların
oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir
duumlsuumlk o rta yuksek
900 850
800 750
700 650
600 550
500 450
400 350
300 250
200
50
40
30
20
10
0
Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500
Emine DURMUŞ 260
Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir
Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile
yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları
Tablo-3‟de verilmiştir
TABLO-3
Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Algılanan
Kişilik
Oumlzellikleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
Toplam
Utangaccedillık
Puanı
2
P
Ccedilekingen N 7 80 37
124
56 649 298
486 476 000
Sabırlı N 35 111 20 166
211 669 120 651 769 021
Utangaccedil N 2 62 36 100
20 620 360 392 6243 000
Yalnız N 1 31 17 49
20 633 347 192 2110 000
Alıngan N 15 68 22 105
143 648 210 412 384 046
Girişken N 41 87 8 136
301 640 59 533 4159 000
Konuşkan N 43 101 12 156
276 647 77 612 3699 000
Heyecanlı N 38 124 39 201
189 617 194 788 676 034
(plt05)
Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan
kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu
goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261
ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına
sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların
36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk
olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade
etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i
kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip
oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı
goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si
kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık
puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak
değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken
olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği
accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan
farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık
duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu
goumlruumllmektedir (plt05)
Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve
erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız
oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu
oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler
kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar
Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran
erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini
yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek
oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek
oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya
ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek
oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin
37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız
oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla
kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı
sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu
bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler
Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri
geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo
sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları
Tablo-4‟de verilmiştir
Emine DURMUŞ 262
TABLO-4
Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Katılma
istekleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
2 P
Evet N 39 99 36
574 596 857 1075 005
Hayır N 20 67 6
426 404 143 1212 002
( plt05)
Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba
katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075
p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin
utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup
ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda
bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek
oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin
grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir
SONUCcedil ve TARTIŞMA
Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik
oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna
karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki
insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck
1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu
oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil
olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız
olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi
utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak
algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre
daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek
almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir
Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan
bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini
kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda
yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma
becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma
sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil
olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263
becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha
yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri
eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik
fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık
oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil
olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları
onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya
youmlneltmektedir
Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen
utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının
etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman
toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın
kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir
deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında
anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan
oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak
algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili
yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı
araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak
algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken
bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı
araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin
başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh
sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların
buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu
araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan
oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme
fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada
sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş
grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma
(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli
programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir
Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini
değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya
sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak
algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik
oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan
arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler
accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma
istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık
Emine DURMUŞ 264
bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza
ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken
olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin
değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu
karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde
durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu
algıların birey uumlzerindeki etkileridir
Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece
başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal
gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş
ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun
ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde
yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler
geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve
sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli
kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu
olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal
beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma
programlarından yararlanılabilir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265
KAYNAKLAR
Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness
actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction
Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610
Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic
Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http
membersaolcom cybernettrshynesshtml
Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social
relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash
1544
Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls
psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul
Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality
traits Erlbaum Hillsdale NJ
Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28
(6) 34-46
Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins
Publisher Inc New York
Caspi A (1998) Personality development across the life course In
Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social
emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp
311ndash388
Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of
Personality and Social Psychology 41 330-339
Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR
Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social
Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University
Press
Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)
İstanbul Alfa Yayınevi
Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change
Routledge
Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek
and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume
38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956
Emine DURMUŞ 266
Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi
Sage Publications
DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik
danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi
(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml)
Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi
Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol
Publishing Group
Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative
Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal
of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p
Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF
(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of
General Psychiatry 50 pp 286ndash293
GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue
1 P 28
GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık
Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6
Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum
Yayınları
Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması
Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml Ankara
Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
2 (15) 17-22
Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin
Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental
Health San Diego Academic Press
Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in
High School Student Stanford University and the Shyness Institute
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267
Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to
Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and
Therapy 41 209-221
Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between
Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage
Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270
Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith
Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality
Social Psychology 51 pp 629ndash639
KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood
Shyness Science 240 s167-171
Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45
Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social
anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of
the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -
1016
Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship
Between Shyness Social Class and Personality Variables in
Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263
LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and
Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)
94-775
Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal
as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol
18 Issue 1 s 15
Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness
httpwwwcounseling center com (kasım-2005)
Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of
Personality (45) 596-611
RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)
Shyness development consolidation and change (pp 121-138)
Boston McGraw-Hill
Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and
sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company
Emine DURMUŞ 252
sıkıntılı olurlar ve benzeri sorunlar yaşarlar Ellis‟e (1994) goumlre kişi dilediği
değişikliği gerccedilekleştirmek guumlcuumlne sahiptir Yine birey kendi
rahatsızlıklarını oluşturma ve değiştirme guumlcuumlne de sahiptir ve birey bunu
bilir Buna goumlre birey sorunların temelinde daha ccedilok irrasyonel inanccedillarının
olduğunu irrasyonel inanccedilların rasyonel inanccedillarla değiştirilebilir
oluduğunu ve bireyin uygun youmlntemlerle bunu gerccedilekleştirebileceğini de
bilmelidir
Bilişsel terapi bir kişinin inanccedillarını değiştirmeye dayanır Eğer bir kişi
sevimsiz ya da istenmeyen biri olduğuna inanıyorsa bu duumlşuumlnce onun diğer
insanlarla olan iletişimlerindeki tutumlarını etkileyecektir Bilişsel terapi bu
bireyleri yanlış algıları ile yuumlzyuumlze getirerek yanlış inanccedillarına yeniden
biccedilim verir ve boumlylece kaygılarının azalmasına fırsat verir (Duck1986)
Bilişsel Terapi danışana ccedilarpık ve yetersiz bilişleri değerlendirme işlemi
aracılığıyla nasıl yeniden yapılanmaya gideceğini oumlğretir İşbirliği yapan
terapist ve danışan bu suumlreccedilte danışana kendisinde var olan olumsuz
duumlşuumlncelerle gerccedilekleri ayırt etmeyi oumlğretir Danışanlar bilişsel kodlamanın
hem kendisi hem de ccedilevresini algılamakta ne kadar oumlnemli olduğunu
oumlğrenirler Danışanlara kendi duumlşuumlncelerini varsayımlarını ve oumlzellikle
olumsuz otomatik duumlşuumlncelerini tanıma ve keşfetme becerisi
oumlğretirlerBilişsel yaklaşım utangaccedil bireylerin ccediloğunlukla kendileri ve
ccedilevrelerinden gelen geribildirimlerle ilgili ccedilarpık ve yetersiz bilişlerinin
olduğunu savunmaktadır
Utangaccedillık ve İlişkili Kişilik Oumlzellikleri
Utangaccedillıkla ilgili yapılan araştırma sonuccedilları (Simith ve Betz 2002
Jackson ve diğerleri 2002 Walsh 2002 Heiser ve diğerleri 2003 Yuumlksel
2003 Netro ve Mullet 2004) utangaccedil bireylerin diğer bireylerden daha
fazla yalnızlık yaşadıklarını ve daha duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip
olduklarını goumlstermektedir Yalnızlık ve duumlşuumlk oumlzsaygı yaşayan utangaccedil
kişilerin yeni arkadaşlık ilişkileri kurmaları guumlccedilleşmekte ve bu sonuccedil
utangaccedilların yaşadığı toplumsal sorunları daha yoğun yaşamalarına neden
olmaktadır Kendi iccedillerinde yoğun olarak sıkıntı yaşayan utangaccedil bireyler
yaşadıkları bu sıkıntılı tavırlarına başkaları tarafından saygı duyulduğunda
ise bunu yanlış anlama eğiliminde olurlar Utangaccedillık yaşayan bireyler bir
yandan başkaları yanında fark edilen ve oumlnemsenen insanlar olmayı arzu
ederken oumlte yandan da toplumda fark edilmemenin getirdiği sıkıntılar ile baş
etmek zorunda kalmaya bağlı olan ccedilift youmlnluuml korkularla baş etmeye
ccedilalışırlar (Cardduci ve Zimbardo1995)
Utangaccedillıktan etkilenen ya da utangaccedillığın oluşma nedenleri arasında
sayılan oumlzelliklerden en oumlnemlisi oumlzsaygıdır Yapılan araştırmalar duumlşuumlk
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 253
oumlzsaygı ile utangaccedillık arasında anlamlı ancak negatif youmlnde bir ilişki olduğu
youmlnuumlndedir (Cheek ve Buss 1981 Lawrence ve Bennett 1992 Yuumlksel
2003) Ergenlerle yapılan araştırma bulguları goumlstermektedir ki duumlşuumlk
oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek yuumlksek
oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde ise utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlktuumlr Buna
karşın yetişkinlerle yapılan araştırmalarda duumlşuumlk oumlzsaygı ile utangaccedillık
duumlzeyleri arasında yuumlksek duumlzeyde ilişkiler bulunmamıştır (Cheek ve
Buss1981 Lawrence ve Bennett1992) Cheek ve Buss(1981) utangaccedillık ile
sosyalleşebilme arasındaki ilişkiyi inceledikleri ilk ccedilalışmalarında duumlşuumlk
oumlzsaygı ile yuumlksek duumlzeyde utangaccedillık arasında olumlu bir ilişki olduğunu
ortaya koymuşlardır
Lawrence ve Bennett (1992) araştırmasında ergenlerin oumlzsaygı
duumlzeyleri accedilısından da utangaccedil bireylerin utangaccedil olmayanlara goumlre daha
duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip olduklarını bulmuşlardır Goumlkccedile (2002) lise
oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre yordadığı
ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğunu
bulmuştur Yuumlksel (2003) tarafından yapılan araştırmada oumlğrencilerin
utangaccedillık duumlzeylerinin en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğu ortaya
ccedilıkmıştır
Sayılan araştırma bulguları da goumlstermektedir ki oumlzsaygı utangaccedillığı
yordayan oumlnemli bir değişkendir Yani bireyin utangaccedillık duumlzeyi
yuumlkseldikccedile oumlzsaygı duumlzeyi de duumlşmektedir Bunun tersi olarak oumlzsaygı
duumlzeyi arttıkccedila utangaccedillık duumlzeyi de duumlşmektedir Sonuccedil olarak yuumlksek
oumlzsaygı duumlzeyine sahip kişilerin daha az utangaccedil oldukları soumlylenebilir
Utangaccedillığı etkileyen ve utangaccedillıkla ortaya ccedilıkan sonuccedillardan biri de
yalnızlıktır Bu konuda yapılan araştırma sonuccedilları yalnızlık ile utangaccedillık
arasında pozitif bir ilişki olduğu youmlnuumlndedir Bireylerin utangaccedillık duumlzeyleri
arttıkccedila yalnızlık duumlzeyleri de artmaktadır (Jackson Nagasaka ve
Gunderson 2002 Crozier2001) Utangaccedil bireyler utangaccedil olmayanlara goumlre
ccedilok daha fazla yalnızdır Diğer insanlarla kurulan iletişimi buumlyuumlk oranda
olumsuz etkileyen utangaccedillık iletişim sorunları yaşayan utangaccedil bireylerin
sonuccedilta yalnız kalmalarına yol accedilmaktadır (Cheek ve Buss 1981)
Yuumlksel (2003) oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin oumlnemli
yordayıcılarından birinin yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Goumlkccedile
(2002) lise oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre
yordadığı ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygıdan
sonra yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Jackson ve diğerleri (2002)
uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık ve yalnızlık duumlzeyleri arasındaki ilişkiyi
inceledikleri araştırmalarını 255 uumlniversite oumlğrencisi uumlzerinde yapmışlardır
Emine DURMUŞ 254
Araştırma sonucunda aşağıdaki sonuccedillar elde edilmiştir Utangaccedillık ve
yalnızlık arasında oumlnemli bir ilişki vardır Bu ilişki bireylerin kendini
sunması ve sosyal destek algılarını oumlnemli oumllccediluumlde etkilemektedir ccediluumlnkuuml
yalnızlık ve utangaccedillık birbirine benzeyen oumlzelliklerdir
Araştırma sonuccedilları yalnızlığın utangaccedillığın bir sonucu olduğunu
goumlstermektedir Utangaccedillar yalnız kaldıklarından dolayı utangaccedil değil
utangaccedil oldukları iccedilin yalnızdırlar Başkaları tarafından iletişime girmeye
goumlnuumllsuumlz olarak algılanan utangaccedillar zaman zaman yalnız
kalabilmektedirler Buna karşın aslında utangaccedillar ccedilevreleri tarafından
sevilen bireylerdir
Teknoloji Kullanımı ve Utangaccedillık
Teknolojinin yoğun kullanıldığı guumlnuumlmuumlzde utangaccedil ergenlerle ilgili bir
klişe bu ergenler kendilerini kişisel ilişkilerden geri ccedilekerler ve bilgisayar
oyunları gibi tek başına yapılan uğraşılarla meşgul olurlar Son yıllarda
internet utangaccedil insanların uzak bir mesafeyle etkileşmeleri yuumlzyuumlze
goumlruumlşme gereksinimi olmaksızın diğerleriyle iletişim kurabilmeleri iccedilin
fırsatlar sunmuştur Roberts Smith ve Pollock‟un (1999) ccedilalışmasından
ortaya ccedilıkan sonuca goumlre utangaccedil insanlar on-line etkileşim kurdukları
zaman daha az utangaccediltırlar
Bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili araştırma bulguları goumlsteriyor
ki utangaccedillıkta yaşanan rahatsızlıklar buumlyuumlk oranda azalmaktadır
Utangaccedillar sanal iletişimlerde red edilme ve eleştirilme olasılıkları olmadığı
iccedilin daha rahat davranırlar Bir katılımcının belirttiği gibi ldquoaccedilıkccedilası
bilgisayar uumlzerinde birinin guumlluumlnccedil duruma duumlşmek ve dalga geccedililmek
tehlikesi yok ve başkaları sizi goumlremez dolayısıyla gerccedilek bir reddedilme
tehlikesi yokrdquo (Leary ve Dobbins 1983)
Henderson ve Zimbardo (2005) genccedillerde teknoloji kullanımı ve
utangaccedillığı belirlemeye ccedilalıştıkları araştırmalarında utangaccedil bireylerin
utangaccedil olmayanlardan daha ccedilok teknolojiyi kullandıklarını bulmuşlardır Bu
ccedilalışmada araştırmacılar bilgisayar cep telefonu ve televizyon gibi
teknolojik araccedilların kullanımının utangaccedillarda daha yuumlksek oranda olduğunu
bulmuşlardır Araştırma cinsiyet değişkeni accedilısından farklılık goumlstermiştir
Buna goumlre kızlar erkeklerden daha yoğun bir biccedilimde internet
kullanmaktadırlar Araştırmada ldquogenccedillerin yalnız kaldıkları iccedilin mi internet
kullanmaya youmlneldikleri ya da internet kullandıkları iccedilin mi yalnız
kaldıklarırdquo youmlnuumlndeki soruya yanıt verebilecek bulgular elde edilmemesine
rağmen artan teknoloji kullanımının yalnızlığı da arttırdığı youmlnuumlnde bir
bulgu elde edilmiştir Buna goumlre internet cep telefonu televizyon gibi
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255
teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha
yoğun olduğu goumlruumllmektedir
Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin
teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla
ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi
zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)
arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve
sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl
tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)
Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da
bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye
heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında
yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler
tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)
Bunlar
Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler
Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır
Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim
tarzına sahiptir
Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler
Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler
Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler
Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler
Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar
Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir
Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler
Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar
Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar
Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar
Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden
dolayı katılmazlar
Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar
Emine DURMUŞ 256
Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim
duyarlar
Amaccedil
Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip
goumlstermediğini ortaya koymaktır
YOumlNTEM
Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır
Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı
uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim
Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden
oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır
Veri Toplama Araccedilları
Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde
orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness
Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu
kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan
verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil
uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve
ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten
alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık
oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu
ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır
Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları
Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)
tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır
Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde
edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını
saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak
hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa
katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan
guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257
alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık
oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir
Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları
Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından
yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla
temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil
faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde
toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi
kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo
(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi
grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları
hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık
oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu
arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)
tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve
kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon
katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1
faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)
Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine
bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk
değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı
goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini
accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini
accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve
tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip
olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek
faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir
Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı
tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama
formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır
Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo
ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo
istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden
frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler
ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile
karşılaştırılarak analiz edilmiştir
Emine DURMUŞ 258
Verilerin Analizi
Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden
oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık
puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir
Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır
Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar
ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma
ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye
değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama
utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları
yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık
puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri
arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır
Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik
oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır
BULGULAR
Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve
analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları
puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum
puanlara goumlre dağılımı verilmiştir
TABLO-2
Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması
Maksimum ve Minumum Puanları
N sd Min Max
Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90
Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık
oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan
en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin
aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259
Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin
oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı
184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir
Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından
ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir
Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında
oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı
bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin
57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum
erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan
accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı
farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar
(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek
utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre
yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin
oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin
651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların
oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir
duumlsuumlk o rta yuksek
900 850
800 750
700 650
600 550
500 450
400 350
300 250
200
50
40
30
20
10
0
Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500
Emine DURMUŞ 260
Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir
Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile
yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları
Tablo-3‟de verilmiştir
TABLO-3
Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Algılanan
Kişilik
Oumlzellikleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
Toplam
Utangaccedillık
Puanı
2
P
Ccedilekingen N 7 80 37
124
56 649 298
486 476 000
Sabırlı N 35 111 20 166
211 669 120 651 769 021
Utangaccedil N 2 62 36 100
20 620 360 392 6243 000
Yalnız N 1 31 17 49
20 633 347 192 2110 000
Alıngan N 15 68 22 105
143 648 210 412 384 046
Girişken N 41 87 8 136
301 640 59 533 4159 000
Konuşkan N 43 101 12 156
276 647 77 612 3699 000
Heyecanlı N 38 124 39 201
189 617 194 788 676 034
(plt05)
Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan
kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu
goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261
ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına
sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların
36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk
olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade
etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i
kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip
oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı
goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si
kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık
puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak
değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken
olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği
accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan
farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık
duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu
goumlruumllmektedir (plt05)
Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve
erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız
oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu
oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler
kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar
Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran
erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini
yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek
oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek
oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya
ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek
oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin
37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız
oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla
kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı
sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu
bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler
Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri
geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo
sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları
Tablo-4‟de verilmiştir
Emine DURMUŞ 262
TABLO-4
Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Katılma
istekleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
2 P
Evet N 39 99 36
574 596 857 1075 005
Hayır N 20 67 6
426 404 143 1212 002
( plt05)
Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba
katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075
p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin
utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup
ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda
bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek
oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin
grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir
SONUCcedil ve TARTIŞMA
Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik
oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna
karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki
insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck
1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu
oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil
olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız
olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi
utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak
algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre
daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek
almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir
Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan
bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini
kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda
yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma
becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma
sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil
olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263
becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha
yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri
eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik
fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık
oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil
olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları
onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya
youmlneltmektedir
Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen
utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının
etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman
toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın
kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir
deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında
anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan
oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak
algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili
yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı
araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak
algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken
bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı
araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin
başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh
sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların
buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu
araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan
oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme
fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada
sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş
grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma
(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli
programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir
Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini
değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya
sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak
algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik
oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan
arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler
accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma
istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık
Emine DURMUŞ 264
bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza
ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken
olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin
değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu
karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde
durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu
algıların birey uumlzerindeki etkileridir
Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece
başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal
gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş
ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun
ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde
yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler
geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve
sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli
kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu
olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal
beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma
programlarından yararlanılabilir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265
KAYNAKLAR
Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness
actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction
Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610
Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic
Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http
membersaolcom cybernettrshynesshtml
Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social
relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash
1544
Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls
psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul
Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality
traits Erlbaum Hillsdale NJ
Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28
(6) 34-46
Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins
Publisher Inc New York
Caspi A (1998) Personality development across the life course In
Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social
emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp
311ndash388
Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of
Personality and Social Psychology 41 330-339
Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR
Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social
Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University
Press
Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)
İstanbul Alfa Yayınevi
Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change
Routledge
Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek
and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume
38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956
Emine DURMUŞ 266
Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi
Sage Publications
DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik
danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi
(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml)
Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi
Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol
Publishing Group
Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative
Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal
of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p
Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF
(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of
General Psychiatry 50 pp 286ndash293
GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue
1 P 28
GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık
Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6
Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum
Yayınları
Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması
Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml Ankara
Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
2 (15) 17-22
Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin
Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental
Health San Diego Academic Press
Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in
High School Student Stanford University and the Shyness Institute
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267
Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to
Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and
Therapy 41 209-221
Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between
Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage
Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270
Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith
Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality
Social Psychology 51 pp 629ndash639
KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood
Shyness Science 240 s167-171
Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45
Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social
anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of
the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -
1016
Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship
Between Shyness Social Class and Personality Variables in
Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263
LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and
Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)
94-775
Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal
as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol
18 Issue 1 s 15
Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness
httpwwwcounseling center com (kasım-2005)
Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of
Personality (45) 596-611
RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)
Shyness development consolidation and change (pp 121-138)
Boston McGraw-Hill
Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and
sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 253
oumlzsaygı ile utangaccedillık arasında anlamlı ancak negatif youmlnde bir ilişki olduğu
youmlnuumlndedir (Cheek ve Buss 1981 Lawrence ve Bennett 1992 Yuumlksel
2003) Ergenlerle yapılan araştırma bulguları goumlstermektedir ki duumlşuumlk
oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek yuumlksek
oumlzsaygı duumlzeyine sahip olan bireylerde ise utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlktuumlr Buna
karşın yetişkinlerle yapılan araştırmalarda duumlşuumlk oumlzsaygı ile utangaccedillık
duumlzeyleri arasında yuumlksek duumlzeyde ilişkiler bulunmamıştır (Cheek ve
Buss1981 Lawrence ve Bennett1992) Cheek ve Buss(1981) utangaccedillık ile
sosyalleşebilme arasındaki ilişkiyi inceledikleri ilk ccedilalışmalarında duumlşuumlk
oumlzsaygı ile yuumlksek duumlzeyde utangaccedillık arasında olumlu bir ilişki olduğunu
ortaya koymuşlardır
Lawrence ve Bennett (1992) araştırmasında ergenlerin oumlzsaygı
duumlzeyleri accedilısından da utangaccedil bireylerin utangaccedil olmayanlara goumlre daha
duumlşuumlk oumlzsaygı duumlzeyine sahip olduklarını bulmuşlardır Goumlkccedile (2002) lise
oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre yordadığı
ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğunu
bulmuştur Yuumlksel (2003) tarafından yapılan araştırmada oumlğrencilerin
utangaccedillık duumlzeylerinin en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygı olduğu ortaya
ccedilıkmıştır
Sayılan araştırma bulguları da goumlstermektedir ki oumlzsaygı utangaccedillığı
yordayan oumlnemli bir değişkendir Yani bireyin utangaccedillık duumlzeyi
yuumlkseldikccedile oumlzsaygı duumlzeyi de duumlşmektedir Bunun tersi olarak oumlzsaygı
duumlzeyi arttıkccedila utangaccedillık duumlzeyi de duumlşmektedir Sonuccedil olarak yuumlksek
oumlzsaygı duumlzeyine sahip kişilerin daha az utangaccedil oldukları soumlylenebilir
Utangaccedillığı etkileyen ve utangaccedillıkla ortaya ccedilıkan sonuccedillardan biri de
yalnızlıktır Bu konuda yapılan araştırma sonuccedilları yalnızlık ile utangaccedillık
arasında pozitif bir ilişki olduğu youmlnuumlndedir Bireylerin utangaccedillık duumlzeyleri
arttıkccedila yalnızlık duumlzeyleri de artmaktadır (Jackson Nagasaka ve
Gunderson 2002 Crozier2001) Utangaccedil bireyler utangaccedil olmayanlara goumlre
ccedilok daha fazla yalnızdır Diğer insanlarla kurulan iletişimi buumlyuumlk oranda
olumsuz etkileyen utangaccedillık iletişim sorunları yaşayan utangaccedil bireylerin
sonuccedilta yalnız kalmalarına yol accedilmaktadır (Cheek ve Buss 1981)
Yuumlksel (2003) oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin oumlnemli
yordayıcılarından birinin yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Goumlkccedile
(2002) lise oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeylerini bazı değişkenlere goumlre
yordadığı ccedilalışmasında utangaccedillığın en oumlnemli yordayıcısının oumlzsaygıdan
sonra yalnızlık olduğunu ortaya koymuştur Jackson ve diğerleri (2002)
uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık ve yalnızlık duumlzeyleri arasındaki ilişkiyi
inceledikleri araştırmalarını 255 uumlniversite oumlğrencisi uumlzerinde yapmışlardır
Emine DURMUŞ 254
Araştırma sonucunda aşağıdaki sonuccedillar elde edilmiştir Utangaccedillık ve
yalnızlık arasında oumlnemli bir ilişki vardır Bu ilişki bireylerin kendini
sunması ve sosyal destek algılarını oumlnemli oumllccediluumlde etkilemektedir ccediluumlnkuuml
yalnızlık ve utangaccedillık birbirine benzeyen oumlzelliklerdir
Araştırma sonuccedilları yalnızlığın utangaccedillığın bir sonucu olduğunu
goumlstermektedir Utangaccedillar yalnız kaldıklarından dolayı utangaccedil değil
utangaccedil oldukları iccedilin yalnızdırlar Başkaları tarafından iletişime girmeye
goumlnuumllsuumlz olarak algılanan utangaccedillar zaman zaman yalnız
kalabilmektedirler Buna karşın aslında utangaccedillar ccedilevreleri tarafından
sevilen bireylerdir
Teknoloji Kullanımı ve Utangaccedillık
Teknolojinin yoğun kullanıldığı guumlnuumlmuumlzde utangaccedil ergenlerle ilgili bir
klişe bu ergenler kendilerini kişisel ilişkilerden geri ccedilekerler ve bilgisayar
oyunları gibi tek başına yapılan uğraşılarla meşgul olurlar Son yıllarda
internet utangaccedil insanların uzak bir mesafeyle etkileşmeleri yuumlzyuumlze
goumlruumlşme gereksinimi olmaksızın diğerleriyle iletişim kurabilmeleri iccedilin
fırsatlar sunmuştur Roberts Smith ve Pollock‟un (1999) ccedilalışmasından
ortaya ccedilıkan sonuca goumlre utangaccedil insanlar on-line etkileşim kurdukları
zaman daha az utangaccediltırlar
Bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili araştırma bulguları goumlsteriyor
ki utangaccedillıkta yaşanan rahatsızlıklar buumlyuumlk oranda azalmaktadır
Utangaccedillar sanal iletişimlerde red edilme ve eleştirilme olasılıkları olmadığı
iccedilin daha rahat davranırlar Bir katılımcının belirttiği gibi ldquoaccedilıkccedilası
bilgisayar uumlzerinde birinin guumlluumlnccedil duruma duumlşmek ve dalga geccedililmek
tehlikesi yok ve başkaları sizi goumlremez dolayısıyla gerccedilek bir reddedilme
tehlikesi yokrdquo (Leary ve Dobbins 1983)
Henderson ve Zimbardo (2005) genccedillerde teknoloji kullanımı ve
utangaccedillığı belirlemeye ccedilalıştıkları araştırmalarında utangaccedil bireylerin
utangaccedil olmayanlardan daha ccedilok teknolojiyi kullandıklarını bulmuşlardır Bu
ccedilalışmada araştırmacılar bilgisayar cep telefonu ve televizyon gibi
teknolojik araccedilların kullanımının utangaccedillarda daha yuumlksek oranda olduğunu
bulmuşlardır Araştırma cinsiyet değişkeni accedilısından farklılık goumlstermiştir
Buna goumlre kızlar erkeklerden daha yoğun bir biccedilimde internet
kullanmaktadırlar Araştırmada ldquogenccedillerin yalnız kaldıkları iccedilin mi internet
kullanmaya youmlneldikleri ya da internet kullandıkları iccedilin mi yalnız
kaldıklarırdquo youmlnuumlndeki soruya yanıt verebilecek bulgular elde edilmemesine
rağmen artan teknoloji kullanımının yalnızlığı da arttırdığı youmlnuumlnde bir
bulgu elde edilmiştir Buna goumlre internet cep telefonu televizyon gibi
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255
teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha
yoğun olduğu goumlruumllmektedir
Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin
teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla
ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi
zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)
arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve
sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl
tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)
Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da
bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye
heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında
yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler
tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)
Bunlar
Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler
Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır
Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim
tarzına sahiptir
Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler
Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler
Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler
Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler
Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar
Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir
Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler
Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar
Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar
Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar
Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden
dolayı katılmazlar
Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar
Emine DURMUŞ 256
Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim
duyarlar
Amaccedil
Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip
goumlstermediğini ortaya koymaktır
YOumlNTEM
Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır
Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı
uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim
Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden
oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır
Veri Toplama Araccedilları
Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde
orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness
Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu
kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan
verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil
uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve
ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten
alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık
oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu
ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır
Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları
Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)
tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır
Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde
edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını
saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak
hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa
katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan
guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257
alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık
oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir
Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları
Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından
yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla
temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil
faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde
toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi
kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo
(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi
grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları
hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık
oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu
arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)
tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve
kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon
katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1
faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)
Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine
bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk
değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı
goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini
accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini
accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve
tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip
olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek
faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir
Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı
tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama
formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır
Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo
ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo
istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden
frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler
ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile
karşılaştırılarak analiz edilmiştir
Emine DURMUŞ 258
Verilerin Analizi
Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden
oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık
puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir
Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır
Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar
ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma
ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye
değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama
utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları
yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık
puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri
arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır
Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik
oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır
BULGULAR
Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve
analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları
puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum
puanlara goumlre dağılımı verilmiştir
TABLO-2
Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması
Maksimum ve Minumum Puanları
N sd Min Max
Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90
Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık
oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan
en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin
aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259
Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin
oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı
184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir
Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından
ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir
Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında
oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı
bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin
57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum
erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan
accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı
farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar
(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek
utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre
yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin
oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin
651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların
oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir
duumlsuumlk o rta yuksek
900 850
800 750
700 650
600 550
500 450
400 350
300 250
200
50
40
30
20
10
0
Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500
Emine DURMUŞ 260
Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir
Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile
yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları
Tablo-3‟de verilmiştir
TABLO-3
Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Algılanan
Kişilik
Oumlzellikleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
Toplam
Utangaccedillık
Puanı
2
P
Ccedilekingen N 7 80 37
124
56 649 298
486 476 000
Sabırlı N 35 111 20 166
211 669 120 651 769 021
Utangaccedil N 2 62 36 100
20 620 360 392 6243 000
Yalnız N 1 31 17 49
20 633 347 192 2110 000
Alıngan N 15 68 22 105
143 648 210 412 384 046
Girişken N 41 87 8 136
301 640 59 533 4159 000
Konuşkan N 43 101 12 156
276 647 77 612 3699 000
Heyecanlı N 38 124 39 201
189 617 194 788 676 034
(plt05)
Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan
kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu
goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261
ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına
sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların
36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk
olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade
etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i
kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip
oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı
goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si
kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık
puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak
değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken
olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği
accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan
farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık
duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu
goumlruumllmektedir (plt05)
Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve
erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız
oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu
oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler
kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar
Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran
erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini
yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek
oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek
oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya
ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek
oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin
37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız
oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla
kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı
sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu
bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler
Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri
geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo
sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları
Tablo-4‟de verilmiştir
Emine DURMUŞ 262
TABLO-4
Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Katılma
istekleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
2 P
Evet N 39 99 36
574 596 857 1075 005
Hayır N 20 67 6
426 404 143 1212 002
( plt05)
Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba
katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075
p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin
utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup
ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda
bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek
oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin
grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir
SONUCcedil ve TARTIŞMA
Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik
oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna
karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki
insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck
1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu
oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil
olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız
olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi
utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak
algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre
daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek
almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir
Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan
bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini
kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda
yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma
becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma
sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil
olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263
becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha
yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri
eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik
fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık
oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil
olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları
onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya
youmlneltmektedir
Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen
utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının
etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman
toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın
kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir
deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında
anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan
oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak
algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili
yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı
araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak
algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken
bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı
araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin
başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh
sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların
buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu
araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan
oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme
fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada
sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş
grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma
(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli
programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir
Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini
değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya
sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak
algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik
oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan
arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler
accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma
istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık
Emine DURMUŞ 264
bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza
ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken
olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin
değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu
karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde
durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu
algıların birey uumlzerindeki etkileridir
Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece
başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal
gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş
ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun
ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde
yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler
geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve
sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli
kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu
olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal
beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma
programlarından yararlanılabilir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265
KAYNAKLAR
Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness
actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction
Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610
Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic
Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http
membersaolcom cybernettrshynesshtml
Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social
relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash
1544
Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls
psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul
Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality
traits Erlbaum Hillsdale NJ
Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28
(6) 34-46
Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins
Publisher Inc New York
Caspi A (1998) Personality development across the life course In
Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social
emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp
311ndash388
Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of
Personality and Social Psychology 41 330-339
Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR
Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social
Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University
Press
Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)
İstanbul Alfa Yayınevi
Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change
Routledge
Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek
and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume
38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956
Emine DURMUŞ 266
Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi
Sage Publications
DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik
danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi
(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml)
Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi
Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol
Publishing Group
Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative
Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal
of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p
Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF
(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of
General Psychiatry 50 pp 286ndash293
GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue
1 P 28
GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık
Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6
Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum
Yayınları
Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması
Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml Ankara
Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
2 (15) 17-22
Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin
Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental
Health San Diego Academic Press
Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in
High School Student Stanford University and the Shyness Institute
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267
Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to
Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and
Therapy 41 209-221
Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between
Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage
Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270
Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith
Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality
Social Psychology 51 pp 629ndash639
KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood
Shyness Science 240 s167-171
Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45
Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social
anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of
the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -
1016
Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship
Between Shyness Social Class and Personality Variables in
Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263
LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and
Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)
94-775
Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal
as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol
18 Issue 1 s 15
Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness
httpwwwcounseling center com (kasım-2005)
Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of
Personality (45) 596-611
RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)
Shyness development consolidation and change (pp 121-138)
Boston McGraw-Hill
Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and
sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company
Emine DURMUŞ 254
Araştırma sonucunda aşağıdaki sonuccedillar elde edilmiştir Utangaccedillık ve
yalnızlık arasında oumlnemli bir ilişki vardır Bu ilişki bireylerin kendini
sunması ve sosyal destek algılarını oumlnemli oumllccediluumlde etkilemektedir ccediluumlnkuuml
yalnızlık ve utangaccedillık birbirine benzeyen oumlzelliklerdir
Araştırma sonuccedilları yalnızlığın utangaccedillığın bir sonucu olduğunu
goumlstermektedir Utangaccedillar yalnız kaldıklarından dolayı utangaccedil değil
utangaccedil oldukları iccedilin yalnızdırlar Başkaları tarafından iletişime girmeye
goumlnuumllsuumlz olarak algılanan utangaccedillar zaman zaman yalnız
kalabilmektedirler Buna karşın aslında utangaccedillar ccedilevreleri tarafından
sevilen bireylerdir
Teknoloji Kullanımı ve Utangaccedillık
Teknolojinin yoğun kullanıldığı guumlnuumlmuumlzde utangaccedil ergenlerle ilgili bir
klişe bu ergenler kendilerini kişisel ilişkilerden geri ccedilekerler ve bilgisayar
oyunları gibi tek başına yapılan uğraşılarla meşgul olurlar Son yıllarda
internet utangaccedil insanların uzak bir mesafeyle etkileşmeleri yuumlzyuumlze
goumlruumlşme gereksinimi olmaksızın diğerleriyle iletişim kurabilmeleri iccedilin
fırsatlar sunmuştur Roberts Smith ve Pollock‟un (1999) ccedilalışmasından
ortaya ccedilıkan sonuca goumlre utangaccedil insanlar on-line etkileşim kurdukları
zaman daha az utangaccediltırlar
Bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili araştırma bulguları goumlsteriyor
ki utangaccedillıkta yaşanan rahatsızlıklar buumlyuumlk oranda azalmaktadır
Utangaccedillar sanal iletişimlerde red edilme ve eleştirilme olasılıkları olmadığı
iccedilin daha rahat davranırlar Bir katılımcının belirttiği gibi ldquoaccedilıkccedilası
bilgisayar uumlzerinde birinin guumlluumlnccedil duruma duumlşmek ve dalga geccedililmek
tehlikesi yok ve başkaları sizi goumlremez dolayısıyla gerccedilek bir reddedilme
tehlikesi yokrdquo (Leary ve Dobbins 1983)
Henderson ve Zimbardo (2005) genccedillerde teknoloji kullanımı ve
utangaccedillığı belirlemeye ccedilalıştıkları araştırmalarında utangaccedil bireylerin
utangaccedil olmayanlardan daha ccedilok teknolojiyi kullandıklarını bulmuşlardır Bu
ccedilalışmada araştırmacılar bilgisayar cep telefonu ve televizyon gibi
teknolojik araccedilların kullanımının utangaccedillarda daha yuumlksek oranda olduğunu
bulmuşlardır Araştırma cinsiyet değişkeni accedilısından farklılık goumlstermiştir
Buna goumlre kızlar erkeklerden daha yoğun bir biccedilimde internet
kullanmaktadırlar Araştırmada ldquogenccedillerin yalnız kaldıkları iccedilin mi internet
kullanmaya youmlneldikleri ya da internet kullandıkları iccedilin mi yalnız
kaldıklarırdquo youmlnuumlndeki soruya yanıt verebilecek bulgular elde edilmemesine
rağmen artan teknoloji kullanımının yalnızlığı da arttırdığı youmlnuumlnde bir
bulgu elde edilmiştir Buna goumlre internet cep telefonu televizyon gibi
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255
teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha
yoğun olduğu goumlruumllmektedir
Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin
teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla
ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi
zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)
arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve
sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl
tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)
Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da
bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye
heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında
yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler
tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)
Bunlar
Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler
Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır
Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim
tarzına sahiptir
Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler
Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler
Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler
Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler
Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar
Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir
Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler
Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar
Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar
Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar
Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden
dolayı katılmazlar
Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar
Emine DURMUŞ 256
Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim
duyarlar
Amaccedil
Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip
goumlstermediğini ortaya koymaktır
YOumlNTEM
Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır
Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı
uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim
Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden
oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır
Veri Toplama Araccedilları
Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde
orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness
Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu
kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan
verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil
uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve
ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten
alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık
oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu
ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır
Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları
Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)
tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır
Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde
edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını
saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak
hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa
katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan
guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257
alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık
oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir
Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları
Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından
yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla
temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil
faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde
toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi
kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo
(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi
grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları
hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık
oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu
arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)
tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve
kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon
katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1
faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)
Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine
bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk
değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı
goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini
accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini
accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve
tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip
olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek
faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir
Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı
tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama
formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır
Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo
ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo
istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden
frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler
ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile
karşılaştırılarak analiz edilmiştir
Emine DURMUŞ 258
Verilerin Analizi
Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden
oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık
puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir
Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır
Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar
ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma
ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye
değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama
utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları
yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık
puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri
arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır
Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik
oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır
BULGULAR
Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve
analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları
puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum
puanlara goumlre dağılımı verilmiştir
TABLO-2
Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması
Maksimum ve Minumum Puanları
N sd Min Max
Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90
Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık
oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan
en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin
aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259
Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin
oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı
184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir
Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından
ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir
Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında
oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı
bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin
57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum
erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan
accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı
farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar
(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek
utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre
yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin
oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin
651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların
oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir
duumlsuumlk o rta yuksek
900 850
800 750
700 650
600 550
500 450
400 350
300 250
200
50
40
30
20
10
0
Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500
Emine DURMUŞ 260
Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir
Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile
yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları
Tablo-3‟de verilmiştir
TABLO-3
Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Algılanan
Kişilik
Oumlzellikleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
Toplam
Utangaccedillık
Puanı
2
P
Ccedilekingen N 7 80 37
124
56 649 298
486 476 000
Sabırlı N 35 111 20 166
211 669 120 651 769 021
Utangaccedil N 2 62 36 100
20 620 360 392 6243 000
Yalnız N 1 31 17 49
20 633 347 192 2110 000
Alıngan N 15 68 22 105
143 648 210 412 384 046
Girişken N 41 87 8 136
301 640 59 533 4159 000
Konuşkan N 43 101 12 156
276 647 77 612 3699 000
Heyecanlı N 38 124 39 201
189 617 194 788 676 034
(plt05)
Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan
kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu
goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261
ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına
sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların
36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk
olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade
etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i
kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip
oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı
goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si
kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık
puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak
değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken
olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği
accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan
farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık
duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu
goumlruumllmektedir (plt05)
Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve
erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız
oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu
oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler
kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar
Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran
erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini
yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek
oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek
oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya
ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek
oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin
37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız
oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla
kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı
sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu
bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler
Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri
geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo
sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları
Tablo-4‟de verilmiştir
Emine DURMUŞ 262
TABLO-4
Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Katılma
istekleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
2 P
Evet N 39 99 36
574 596 857 1075 005
Hayır N 20 67 6
426 404 143 1212 002
( plt05)
Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba
katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075
p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin
utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup
ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda
bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek
oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin
grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir
SONUCcedil ve TARTIŞMA
Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik
oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna
karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki
insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck
1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu
oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil
olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız
olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi
utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak
algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre
daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek
almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir
Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan
bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini
kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda
yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma
becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma
sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil
olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263
becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha
yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri
eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik
fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık
oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil
olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları
onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya
youmlneltmektedir
Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen
utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının
etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman
toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın
kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir
deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında
anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan
oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak
algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili
yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı
araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak
algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken
bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı
araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin
başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh
sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların
buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu
araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan
oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme
fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada
sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş
grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma
(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli
programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir
Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini
değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya
sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak
algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik
oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan
arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler
accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma
istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık
Emine DURMUŞ 264
bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza
ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken
olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin
değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu
karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde
durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu
algıların birey uumlzerindeki etkileridir
Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece
başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal
gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş
ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun
ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde
yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler
geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve
sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli
kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu
olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal
beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma
programlarından yararlanılabilir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265
KAYNAKLAR
Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness
actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction
Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610
Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic
Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http
membersaolcom cybernettrshynesshtml
Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social
relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash
1544
Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls
psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul
Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality
traits Erlbaum Hillsdale NJ
Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28
(6) 34-46
Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins
Publisher Inc New York
Caspi A (1998) Personality development across the life course In
Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social
emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp
311ndash388
Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of
Personality and Social Psychology 41 330-339
Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR
Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social
Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University
Press
Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)
İstanbul Alfa Yayınevi
Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change
Routledge
Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek
and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume
38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956
Emine DURMUŞ 266
Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi
Sage Publications
DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik
danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi
(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml)
Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi
Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol
Publishing Group
Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative
Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal
of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p
Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF
(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of
General Psychiatry 50 pp 286ndash293
GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue
1 P 28
GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık
Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6
Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum
Yayınları
Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması
Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml Ankara
Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
2 (15) 17-22
Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin
Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental
Health San Diego Academic Press
Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in
High School Student Stanford University and the Shyness Institute
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267
Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to
Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and
Therapy 41 209-221
Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between
Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage
Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270
Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith
Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality
Social Psychology 51 pp 629ndash639
KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood
Shyness Science 240 s167-171
Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45
Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social
anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of
the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -
1016
Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship
Between Shyness Social Class and Personality Variables in
Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263
LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and
Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)
94-775
Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal
as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol
18 Issue 1 s 15
Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness
httpwwwcounseling center com (kasım-2005)
Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of
Personality (45) 596-611
RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)
Shyness development consolidation and change (pp 121-138)
Boston McGraw-Hill
Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and
sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 255
teknoloji kullanımının suumlre ve yoğunluk olarak utangaccedil oumlğrencilerde daha
yoğun olduğu goumlruumllmektedir
Teknoloji ve teknoloji kullanımıyla ilgili araştırmalar genccedil yetişkinlerin
teknolojinin nimetlerinden daha ccedilok yararlandığını ve bu yuumlzden insanla
ilişkilere daha az bağlı kaldıklarını goumlsteriyor Bir ccedilok uumlniversite oumlğrencisi
zamanını video oyunlarıyla bilgisayarla internetle elektronik posta (e-mail)
arkadaşlığı ile harcamaktadır Bazı utangaccedil insanlar elekronik posta ve
sohbet (chat) odalarında takma isimler kullanmaktan yararlanırken asıl
tehlike daha sonra bunun onların yerini alabileceğidir (Payne 2005)
Utangaccedillığın tuumlm dezavantajlarına karşın bazı olası avantajlarından da
bahsedilebilir Oumlrneğin utangaccedil bir ccedilocuk ya da yetişkin daima dinlemeye
heveslidir Atılgan değildir Utangaccedil ccedilocuklara sahip ana-babalar arasında
yapılan ccedilalışmalarda utangaccedil ccedilocuğa sahip olmanın bazı avantajları aileler
tarafından da sıralanmıştır (Schmidt 1999)
Bunlar
Utangaccedil ccedilocuklar ccediloğunlukla ccedilalışkan olabilirler
Utangaccedil ccedilocuklar her zaman uslu ccedilocuklardır
Utangaccedil insanlar genellikle geleneksel olan aşırı olmayan bir giyim
tarzına sahiptir
Utangaccedil insanlar itici olmadan uysal olmayı becerebilirler
Utangaccedillar nazikccedile zorbalığa itiraz edebilirler
Utangaccedillar mesafeli goumlruumlnmeyi başarabilirler
Utangaccedil insanlar kaprisli olarak algılansalar da olmayabilirler
Utangaccedil insanlar başkalarına sataşmazlar
Okulda oumlğretmenleri tarafından sevilen oumlğrencilerdir
Okulu diğer oumlğrencilerden daha ccedilok severler
Bu ccedilocuklar okulda başarılıdırlar
Utangaccedil bireyler yalnız olduklarında rahattırlar
Utangaccedil insanlar ccedilok fazla arkadaş edinmekten hoşlanmazlar
Grup ccedilalışmalarına genellikle kendilerini yalnız hissettiklerinden
dolayı katılmazlar
Zamanının buumlyuumlk ccediloğunluğunu ailesi ile geccedilirmekten hoşlanırlar
Emine DURMUŞ 256
Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim
duyarlar
Amaccedil
Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip
goumlstermediğini ortaya koymaktır
YOumlNTEM
Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır
Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı
uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim
Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden
oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır
Veri Toplama Araccedilları
Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde
orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness
Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu
kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan
verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil
uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve
ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten
alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık
oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu
ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır
Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları
Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)
tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır
Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde
edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını
saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak
hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa
katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan
guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257
alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık
oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir
Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları
Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından
yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla
temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil
faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde
toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi
kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo
(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi
grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları
hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık
oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu
arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)
tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve
kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon
katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1
faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)
Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine
bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk
değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı
goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini
accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini
accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve
tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip
olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek
faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir
Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı
tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama
formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır
Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo
ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo
istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden
frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler
ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile
karşılaştırılarak analiz edilmiştir
Emine DURMUŞ 258
Verilerin Analizi
Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden
oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık
puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir
Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır
Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar
ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma
ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye
değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama
utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları
yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık
puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri
arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır
Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik
oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır
BULGULAR
Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve
analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları
puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum
puanlara goumlre dağılımı verilmiştir
TABLO-2
Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması
Maksimum ve Minumum Puanları
N sd Min Max
Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90
Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık
oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan
en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin
aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259
Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin
oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı
184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir
Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından
ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir
Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında
oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı
bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin
57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum
erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan
accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı
farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar
(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek
utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre
yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin
oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin
651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların
oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir
duumlsuumlk o rta yuksek
900 850
800 750
700 650
600 550
500 450
400 350
300 250
200
50
40
30
20
10
0
Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500
Emine DURMUŞ 260
Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir
Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile
yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları
Tablo-3‟de verilmiştir
TABLO-3
Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Algılanan
Kişilik
Oumlzellikleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
Toplam
Utangaccedillık
Puanı
2
P
Ccedilekingen N 7 80 37
124
56 649 298
486 476 000
Sabırlı N 35 111 20 166
211 669 120 651 769 021
Utangaccedil N 2 62 36 100
20 620 360 392 6243 000
Yalnız N 1 31 17 49
20 633 347 192 2110 000
Alıngan N 15 68 22 105
143 648 210 412 384 046
Girişken N 41 87 8 136
301 640 59 533 4159 000
Konuşkan N 43 101 12 156
276 647 77 612 3699 000
Heyecanlı N 38 124 39 201
189 617 194 788 676 034
(plt05)
Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan
kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu
goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261
ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına
sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların
36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk
olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade
etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i
kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip
oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı
goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si
kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık
puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak
değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken
olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği
accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan
farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık
duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu
goumlruumllmektedir (plt05)
Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve
erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız
oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu
oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler
kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar
Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran
erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini
yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek
oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek
oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya
ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek
oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin
37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız
oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla
kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı
sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu
bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler
Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri
geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo
sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları
Tablo-4‟de verilmiştir
Emine DURMUŞ 262
TABLO-4
Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Katılma
istekleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
2 P
Evet N 39 99 36
574 596 857 1075 005
Hayır N 20 67 6
426 404 143 1212 002
( plt05)
Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba
katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075
p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin
utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup
ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda
bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek
oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin
grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir
SONUCcedil ve TARTIŞMA
Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik
oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna
karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki
insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck
1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu
oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil
olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız
olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi
utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak
algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre
daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek
almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir
Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan
bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini
kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda
yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma
becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma
sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil
olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263
becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha
yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri
eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik
fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık
oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil
olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları
onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya
youmlneltmektedir
Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen
utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının
etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman
toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın
kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir
deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında
anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan
oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak
algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili
yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı
araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak
algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken
bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı
araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin
başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh
sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların
buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu
araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan
oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme
fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada
sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş
grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma
(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli
programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir
Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini
değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya
sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak
algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik
oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan
arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler
accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma
istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık
Emine DURMUŞ 264
bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza
ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken
olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin
değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu
karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde
durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu
algıların birey uumlzerindeki etkileridir
Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece
başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal
gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş
ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun
ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde
yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler
geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve
sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli
kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu
olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal
beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma
programlarından yararlanılabilir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265
KAYNAKLAR
Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness
actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction
Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610
Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic
Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http
membersaolcom cybernettrshynesshtml
Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social
relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash
1544
Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls
psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul
Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality
traits Erlbaum Hillsdale NJ
Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28
(6) 34-46
Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins
Publisher Inc New York
Caspi A (1998) Personality development across the life course In
Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social
emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp
311ndash388
Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of
Personality and Social Psychology 41 330-339
Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR
Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social
Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University
Press
Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)
İstanbul Alfa Yayınevi
Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change
Routledge
Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek
and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume
38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956
Emine DURMUŞ 266
Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi
Sage Publications
DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik
danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi
(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml)
Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi
Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol
Publishing Group
Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative
Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal
of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p
Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF
(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of
General Psychiatry 50 pp 286ndash293
GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue
1 P 28
GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık
Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6
Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum
Yayınları
Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması
Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml Ankara
Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
2 (15) 17-22
Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin
Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental
Health San Diego Academic Press
Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in
High School Student Stanford University and the Shyness Institute
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267
Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to
Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and
Therapy 41 209-221
Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between
Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage
Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270
Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith
Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality
Social Psychology 51 pp 629ndash639
KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood
Shyness Science 240 s167-171
Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45
Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social
anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of
the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -
1016
Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship
Between Shyness Social Class and Personality Variables in
Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263
LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and
Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)
94-775
Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal
as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol
18 Issue 1 s 15
Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness
httpwwwcounseling center com (kasım-2005)
Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of
Personality (45) 596-611
RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)
Shyness development consolidation and change (pp 121-138)
Boston McGraw-Hill
Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and
sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company
Emine DURMUŞ 256
Utangaccedil ccedilocuklar ailelerine diğer ccedilocuklardan daha ccedilok gereksinim
duyarlar
Amaccedil
Bu araştırmanın amacı utangaccedil olan ve olmayan oumlğrencilerin
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemektir Algılarının utangaccedil olup olmamalarına goumlre farklılık goumlsterip
goumlstermediğini ortaya koymaktır
YOumlNTEM
Araştırma uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyleri ile
algıladıkları kişilik oumlzellikleri accedilısından kendilerini nasıl değerlendirdiklerini
belirlemeyi amaccedillayan betimsel bir ccedilalışmadır
Araştırma Ankara ilinde uumlniversite oumlğrenimi goumlren ve farklı
uumlniversitelerin (Ankara Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi) Eğitim
Bilimleri ve Eğitim Fakuumlltelerinin farklı boumlluumlmlerine devam eden
oumlğrenciler uumlzerinde yapılmıştır Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır
Veri Toplama Araccedilları
Araştırmada oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeylerinin belirlenmesinde
orijinali Cheek (1990) tarafından 13 madde olarak geliştirilen Shyness
Scala‟nın Guumlngoumlr (2001) tarafından Tuumlrkccedile‟ye uyarlaması yapılmış formu
kullanılmıştır Oumllccedilekte her maddeye verilen yanıtlara 1 ile 5 arasında puan
verilerek toplam bir puan elde edilmektedir Maddelere verilen ldquobana hiccedil
uygun değilrdquo (1) ldquouygun değilrdquo (2) ldquokararsızımrdquo(3) ldquobana uygunrdquo (4) ve
ldquobana ccedilok uygunrdquo (5) seccedilenekleri belirtilen puanlar verilmektedir Oumllccedilekten
alınabilecek en duumlşuumlk puan 20 en yuumlksek puan 100‟duumlr Utangaccedillık
oumllccedileğinden alınan yuumlksek puan bireyin utangaccedillık duumlzeyinin yuumlksek olduğu
ve kendisini ldquoutangaccedilrdquo olarak algıladığı biccediliminde yorumlanmaktadır
Oumllccedileğin Guumlvenirlik Ccedilalışmaları
Tuumlrkiye‟de utangaccedillık oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması Guumlngoumlr (2001)
tarafından iccedil tutarlılık ve test tekrar test youmlntemi kullanılarak yapılmıştır
Oumllccedileğin 78 oumlğrenciye uumlccedil hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda elde
edilen korelasyon katsayısı 83 olarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin iccedil tutarlılığını
saptamak amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı 91 olarak
hesaplanmıştır Goumlkccedile‟nin (2002) ccedilalışmasında oumllccedileğin Cronbach Alfa
katsayısı 87 olarak bulunmuştur Bu araştırma kapsamında yapılan
guumlvenirlik ccedilalışmasında oumllccedilek Ankara uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Fakuumlltesinde oumlğrenim goumlren toplam 255 oumlğrenciye uygulanmıştır Cronbach
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257
alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık
oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir
Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları
Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından
yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla
temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil
faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde
toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi
kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo
(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi
grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları
hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık
oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu
arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)
tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve
kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon
katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1
faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)
Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine
bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk
değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı
goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini
accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini
accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve
tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip
olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek
faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir
Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı
tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama
formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır
Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo
ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo
istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden
frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler
ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile
karşılaştırılarak analiz edilmiştir
Emine DURMUŞ 258
Verilerin Analizi
Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden
oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık
puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir
Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır
Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar
ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma
ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye
değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama
utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları
yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık
puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri
arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır
Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik
oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır
BULGULAR
Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve
analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları
puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum
puanlara goumlre dağılımı verilmiştir
TABLO-2
Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması
Maksimum ve Minumum Puanları
N sd Min Max
Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90
Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık
oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan
en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin
aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259
Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin
oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı
184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir
Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından
ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir
Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında
oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı
bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin
57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum
erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan
accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı
farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar
(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek
utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre
yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin
oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin
651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların
oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir
duumlsuumlk o rta yuksek
900 850
800 750
700 650
600 550
500 450
400 350
300 250
200
50
40
30
20
10
0
Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500
Emine DURMUŞ 260
Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir
Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile
yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları
Tablo-3‟de verilmiştir
TABLO-3
Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Algılanan
Kişilik
Oumlzellikleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
Toplam
Utangaccedillık
Puanı
2
P
Ccedilekingen N 7 80 37
124
56 649 298
486 476 000
Sabırlı N 35 111 20 166
211 669 120 651 769 021
Utangaccedil N 2 62 36 100
20 620 360 392 6243 000
Yalnız N 1 31 17 49
20 633 347 192 2110 000
Alıngan N 15 68 22 105
143 648 210 412 384 046
Girişken N 41 87 8 136
301 640 59 533 4159 000
Konuşkan N 43 101 12 156
276 647 77 612 3699 000
Heyecanlı N 38 124 39 201
189 617 194 788 676 034
(plt05)
Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan
kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu
goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261
ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına
sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların
36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk
olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade
etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i
kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip
oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı
goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si
kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık
puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak
değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken
olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği
accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan
farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık
duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu
goumlruumllmektedir (plt05)
Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve
erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız
oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu
oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler
kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar
Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran
erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini
yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek
oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek
oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya
ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek
oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin
37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız
oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla
kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı
sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu
bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler
Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri
geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo
sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları
Tablo-4‟de verilmiştir
Emine DURMUŞ 262
TABLO-4
Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Katılma
istekleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
2 P
Evet N 39 99 36
574 596 857 1075 005
Hayır N 20 67 6
426 404 143 1212 002
( plt05)
Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba
katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075
p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin
utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup
ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda
bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek
oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin
grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir
SONUCcedil ve TARTIŞMA
Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik
oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna
karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki
insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck
1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu
oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil
olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız
olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi
utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak
algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre
daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek
almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir
Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan
bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini
kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda
yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma
becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma
sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil
olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263
becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha
yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri
eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik
fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık
oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil
olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları
onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya
youmlneltmektedir
Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen
utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının
etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman
toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın
kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir
deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında
anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan
oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak
algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili
yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı
araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak
algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken
bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı
araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin
başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh
sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların
buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu
araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan
oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme
fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada
sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş
grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma
(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli
programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir
Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini
değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya
sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak
algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik
oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan
arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler
accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma
istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık
Emine DURMUŞ 264
bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza
ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken
olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin
değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu
karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde
durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu
algıların birey uumlzerindeki etkileridir
Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece
başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal
gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş
ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun
ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde
yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler
geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve
sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli
kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu
olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal
beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma
programlarından yararlanılabilir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265
KAYNAKLAR
Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness
actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction
Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610
Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic
Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http
membersaolcom cybernettrshynesshtml
Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social
relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash
1544
Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls
psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul
Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality
traits Erlbaum Hillsdale NJ
Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28
(6) 34-46
Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins
Publisher Inc New York
Caspi A (1998) Personality development across the life course In
Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social
emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp
311ndash388
Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of
Personality and Social Psychology 41 330-339
Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR
Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social
Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University
Press
Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)
İstanbul Alfa Yayınevi
Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change
Routledge
Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek
and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume
38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956
Emine DURMUŞ 266
Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi
Sage Publications
DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik
danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi
(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml)
Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi
Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol
Publishing Group
Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative
Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal
of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p
Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF
(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of
General Psychiatry 50 pp 286ndash293
GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue
1 P 28
GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık
Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6
Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum
Yayınları
Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması
Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml Ankara
Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
2 (15) 17-22
Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin
Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental
Health San Diego Academic Press
Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in
High School Student Stanford University and the Shyness Institute
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267
Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to
Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and
Therapy 41 209-221
Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between
Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage
Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270
Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith
Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality
Social Psychology 51 pp 629ndash639
KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood
Shyness Science 240 s167-171
Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45
Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social
anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of
the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -
1016
Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship
Between Shyness Social Class and Personality Variables in
Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263
LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and
Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)
94-775
Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal
as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol
18 Issue 1 s 15
Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness
httpwwwcounseling center com (kasım-2005)
Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of
Personality (45) 596-611
RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)
Shyness development consolidation and change (pp 121-138)
Boston McGraw-Hill
Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and
sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 257
alfa guumlvenirlik katsayısı 89 olarak hesaplanmıştır Bu sonuccedil utangaccedillık
oumllccedileğinin iccedil tutarlılığı yuumlksek bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir
Oumllccedileğin Geccedilerlik Ccedilalışmaları
Utangaccedillık oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları Guumlngoumlr (2001) tarafından
yapılmıştır Oumllccedileğin maddelerinin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla
temel bileşenler analizi yapılmıştır Analiz sonunda 20 maddenin toplam uumlccedil
faktoumlrde toplandığı goumlruumllse de maddelerin tamamının birinci faktoumlrde
toplandığı goumlruumllmuumlştuumlr Geccedilerlik ccedilalışması iccedilin benzer oumllccedilekler youmlntemi
kullanılmış ldquoSosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanterirdquo
(SDKDE) uygulanmıştır Her iki oumllccedilek 84 kişilik bir uumlniversite oumlğrencisi
grubuna uygulanmış ve iki oumllccedilek arasındaki korelasyon katsayıları
hesaplanmıştır Oumllccedileğin ldquokaccedilınmardquo ve ldquososyal kaygırdquo boyutları ile utangaccedillık
oumllccedileği puanı arasındaki korelasyon 71 utangaccedillık ile kaccedilınma boyutu
arasındaki ilişki ise 78 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileğin lise oumlğrencileri formu iccedilin geccedilerlik ccedilalışması Goumlkccedile (2002)
tarafından yapılmıştır Utangaccedillık oumllccedileği puanları ile SDKDE‟nin kaygı
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 75 kaccedilınma
boyutundan aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 72 ve kaygı ve
kaccedilınma boyutlarından aldıkları toplam puanlar arasındaki korelasyon
katsayısı 75 olarak hesaplanmıştır Faktoumlr Analiz sonucunda oumllccedileğin 1
faktoumlruumlnuumln varyansın 2918‟ini accedilıkladığını hesaplamıştır (Goumlkccedile2002)
Bu araştırmada oumllccedileğin doumlnduumlruumllmuumlş temel bileşenler analizine
bakıldığında 20 maddenin tamamının 1 faktoumlrde 350 ile 765 arasında yuumlk
değerlerine sahip oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Oumllccedilek doumlrt faktoumlrluuml bir yapı
goumlstermektedir Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln toplam varyansın 3727‟sini
accedilıkladığı goumlruumllmektedir Faktoumlrler toplam varyansın 5592‟sini
accedilıklamaktadır Oumllccedileğin birinci faktoumlruumlnuumln yuumlk değerinin yuumlksek olması ve
tek başına accedilıkladığı varyansın yuumlksek olması oumllccedileğin genel bir faktoumlre sahip
olduğu şeklinde yorumlanmaktadır Bu nedenle oumllccedileğin bu ccedilalışmada da tek
faktoumlrluuml olarak kullanılmasına karar verilmiştir
Araştırmada oumlğrencilere utangaccedillık oumllccedileği ile birlikte araştırmacı
tarafından hazırlanın bilgi toplama formu kullanılmıştır Bilgi toplama
formunda oumlğrencilerin araştırmada kullanılan kişisel bilgileri alınmıştır
Ayrıca yine aynı bilgi formunda oumlğrencilere ldquoalgıladıkları kişilik oumlzelliklerirdquo
ve sosyal becerileri geliştirmek amacıyla ldquososyal etkinliklere katılmardquo
istekleri sorulmuştur Oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerinden
frekansları yuumlksek olanlar değerlendirmeye alınmıştır Algılanan oumlzellikler
ile utangaccedillık puanları arasındaki ilişkilere bakılmış ve verilen yanıtlar ile
karşılaştırılarak analiz edilmiştir
Emine DURMUŞ 258
Verilerin Analizi
Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden
oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık
puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir
Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır
Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar
ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma
ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye
değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama
utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları
yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık
puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri
arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır
Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik
oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır
BULGULAR
Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve
analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları
puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum
puanlara goumlre dağılımı verilmiştir
TABLO-2
Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması
Maksimum ve Minumum Puanları
N sd Min Max
Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90
Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık
oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan
en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin
aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259
Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin
oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı
184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir
Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından
ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir
Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında
oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı
bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin
57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum
erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan
accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı
farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar
(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek
utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre
yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin
oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin
651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların
oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir
duumlsuumlk o rta yuksek
900 850
800 750
700 650
600 550
500 450
400 350
300 250
200
50
40
30
20
10
0
Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500
Emine DURMUŞ 260
Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir
Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile
yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları
Tablo-3‟de verilmiştir
TABLO-3
Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Algılanan
Kişilik
Oumlzellikleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
Toplam
Utangaccedillık
Puanı
2
P
Ccedilekingen N 7 80 37
124
56 649 298
486 476 000
Sabırlı N 35 111 20 166
211 669 120 651 769 021
Utangaccedil N 2 62 36 100
20 620 360 392 6243 000
Yalnız N 1 31 17 49
20 633 347 192 2110 000
Alıngan N 15 68 22 105
143 648 210 412 384 046
Girişken N 41 87 8 136
301 640 59 533 4159 000
Konuşkan N 43 101 12 156
276 647 77 612 3699 000
Heyecanlı N 38 124 39 201
189 617 194 788 676 034
(plt05)
Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan
kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu
goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261
ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına
sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların
36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk
olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade
etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i
kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip
oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı
goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si
kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık
puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak
değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken
olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği
accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan
farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık
duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu
goumlruumllmektedir (plt05)
Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve
erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız
oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu
oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler
kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar
Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran
erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini
yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek
oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek
oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya
ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek
oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin
37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız
oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla
kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı
sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu
bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler
Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri
geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo
sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları
Tablo-4‟de verilmiştir
Emine DURMUŞ 262
TABLO-4
Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Katılma
istekleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
2 P
Evet N 39 99 36
574 596 857 1075 005
Hayır N 20 67 6
426 404 143 1212 002
( plt05)
Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba
katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075
p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin
utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup
ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda
bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek
oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin
grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir
SONUCcedil ve TARTIŞMA
Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik
oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna
karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki
insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck
1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu
oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil
olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız
olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi
utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak
algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre
daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek
almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir
Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan
bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini
kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda
yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma
becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma
sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil
olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263
becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha
yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri
eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik
fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık
oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil
olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları
onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya
youmlneltmektedir
Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen
utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının
etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman
toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın
kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir
deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında
anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan
oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak
algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili
yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı
araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak
algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken
bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı
araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin
başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh
sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların
buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu
araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan
oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme
fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada
sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş
grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma
(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli
programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir
Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini
değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya
sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak
algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik
oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan
arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler
accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma
istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık
Emine DURMUŞ 264
bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza
ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken
olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin
değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu
karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde
durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu
algıların birey uumlzerindeki etkileridir
Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece
başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal
gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş
ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun
ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde
yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler
geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve
sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli
kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu
olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal
beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma
programlarından yararlanılabilir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265
KAYNAKLAR
Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness
actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction
Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610
Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic
Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http
membersaolcom cybernettrshynesshtml
Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social
relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash
1544
Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls
psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul
Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality
traits Erlbaum Hillsdale NJ
Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28
(6) 34-46
Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins
Publisher Inc New York
Caspi A (1998) Personality development across the life course In
Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social
emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp
311ndash388
Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of
Personality and Social Psychology 41 330-339
Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR
Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social
Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University
Press
Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)
İstanbul Alfa Yayınevi
Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change
Routledge
Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek
and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume
38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956
Emine DURMUŞ 266
Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi
Sage Publications
DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik
danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi
(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml)
Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi
Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol
Publishing Group
Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative
Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal
of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p
Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF
(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of
General Psychiatry 50 pp 286ndash293
GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue
1 P 28
GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık
Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6
Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum
Yayınları
Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması
Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml Ankara
Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
2 (15) 17-22
Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin
Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental
Health San Diego Academic Press
Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in
High School Student Stanford University and the Shyness Institute
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267
Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to
Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and
Therapy 41 209-221
Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between
Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage
Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270
Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith
Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality
Social Psychology 51 pp 629ndash639
KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood
Shyness Science 240 s167-171
Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45
Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social
anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of
the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -
1016
Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship
Between Shyness Social Class and Personality Variables in
Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263
LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and
Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)
94-775
Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal
as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol
18 Issue 1 s 15
Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness
httpwwwcounseling center com (kasım-2005)
Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of
Personality (45) 596-611
RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)
Shyness development consolidation and change (pp 121-138)
Boston McGraw-Hill
Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and
sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company
Emine DURMUŞ 258
Verilerin Analizi
Araştırmaya toplam 255 oumlğrenci katılmıştır Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin 573‟uuml kız oumlğrencilerden 427‟si erkek oumlğrencilerden
oluşmaktadır Oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları utangaccedillık
puanları hesaplanmış ve accedilık uccedillu soruya verdikleri yanıtlar belirlenmiştir
Oumllccedilek puanlarına ait aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanmıştır
Aritmetik ortamaya standart sapma eklenerek bu puanın uumlzerinde olanlar
ldquoutangaccedilrdquo olarak değerlendirilmiş aritmetik ortalamdan bir standart sapma
ccedilıkartılarak elde edilen puandan duumlşuumlk olanlar ldquoutangaccedil değilrdquo diye
değerlendirilmiştir Bu puanlar arasında yeralan puanlar ldquoortalama
utangaccedillık duumlzeyirdquo olarak yorumlanmıştır Oumlğrencilerin utangaccedillık puanları
yuumlksek duumlşuumlk ve orta duumlzey diye ayrımları yapıldıktan sonra utangaccedillık
puanları ile ifade edilen ve yuumlksek frekansa sahip olan kişilik oumlzellikleri
arasındaki farklılıklara Kay-Kare (Chi-Square Tests) testi ile bakılmıştır
Utangaccedillık duumlzeyleri ile ifade edilen ve frekansları yuumlksek olan kişilik
oumlzellikleri arasındaki farka ve bu farkın anlamlı olup olmadığına bakılmıştır
BULGULAR
Ccedilalışmaya katılan 255 oumlğrencinin utangaccedillık puanları hesaplanmış ve
analiz edilmiştir Tablo-2‟de oumlğrencilerin Utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları
puanlarının standart sapması aritmetik ortalamaları maksimum ve minimum
puanlara goumlre dağılımı verilmiştir
TABLO-2
Utangaccedillık Puanlarının Standart Sapması Aritmetik Ortalaması
Maksimum ve Minumum Puanları
N sd Min Max
Utangaccedillık Puanı 255 5185 1412 21 90
Tablo- 2‟de goumlruumllduumlğuuml gibi araştırmaya katılan oumlğrencilerin utangaccedillık
oumllccedileğinden aldıkları punlardan hesaplanan standart sapma 1412‟dir Alınan
en yuumlksek utangaccedillık puanı 90 ve en duumlşuumlk puan 21 olmuştur Oumlğrencilerin
aldıkları utangaccedillık puanlarının ortalaması da 5185‟ dir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259
Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin
oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı
184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir
Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından
ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir
Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında
oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı
bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin
57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum
erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan
accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı
farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar
(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek
utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre
yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin
oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin
651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların
oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir
duumlsuumlk o rta yuksek
900 850
800 750
700 650
600 550
500 450
400 350
300 250
200
50
40
30
20
10
0
Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500
Emine DURMUŞ 260
Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir
Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile
yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları
Tablo-3‟de verilmiştir
TABLO-3
Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Algılanan
Kişilik
Oumlzellikleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
Toplam
Utangaccedillık
Puanı
2
P
Ccedilekingen N 7 80 37
124
56 649 298
486 476 000
Sabırlı N 35 111 20 166
211 669 120 651 769 021
Utangaccedil N 2 62 36 100
20 620 360 392 6243 000
Yalnız N 1 31 17 49
20 633 347 192 2110 000
Alıngan N 15 68 22 105
143 648 210 412 384 046
Girişken N 41 87 8 136
301 640 59 533 4159 000
Konuşkan N 43 101 12 156
276 647 77 612 3699 000
Heyecanlı N 38 124 39 201
189 617 194 788 676 034
(plt05)
Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan
kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu
goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261
ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına
sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların
36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk
olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade
etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i
kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip
oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı
goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si
kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık
puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak
değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken
olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği
accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan
farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık
duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu
goumlruumllmektedir (plt05)
Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve
erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız
oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu
oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler
kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar
Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran
erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini
yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek
oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek
oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya
ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek
oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin
37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız
oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla
kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı
sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu
bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler
Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri
geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo
sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları
Tablo-4‟de verilmiştir
Emine DURMUŞ 262
TABLO-4
Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Katılma
istekleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
2 P
Evet N 39 99 36
574 596 857 1075 005
Hayır N 20 67 6
426 404 143 1212 002
( plt05)
Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba
katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075
p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin
utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup
ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda
bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek
oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin
grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir
SONUCcedil ve TARTIŞMA
Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik
oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna
karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki
insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck
1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu
oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil
olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız
olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi
utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak
algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre
daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek
almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir
Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan
bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini
kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda
yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma
becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma
sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil
olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263
becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha
yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri
eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik
fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık
oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil
olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları
onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya
youmlneltmektedir
Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen
utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının
etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman
toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın
kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir
deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında
anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan
oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak
algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili
yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı
araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak
algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken
bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı
araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin
başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh
sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların
buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu
araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan
oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme
fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada
sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş
grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma
(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli
programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir
Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini
değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya
sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak
algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik
oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan
arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler
accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma
istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık
Emine DURMUŞ 264
bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza
ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken
olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin
değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu
karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde
durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu
algıların birey uumlzerindeki etkileridir
Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece
başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal
gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş
ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun
ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde
yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler
geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve
sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli
kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu
olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal
beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma
programlarından yararlanılabilir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265
KAYNAKLAR
Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness
actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction
Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610
Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic
Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http
membersaolcom cybernettrshynesshtml
Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social
relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash
1544
Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls
psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul
Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality
traits Erlbaum Hillsdale NJ
Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28
(6) 34-46
Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins
Publisher Inc New York
Caspi A (1998) Personality development across the life course In
Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social
emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp
311ndash388
Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of
Personality and Social Psychology 41 330-339
Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR
Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social
Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University
Press
Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)
İstanbul Alfa Yayınevi
Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change
Routledge
Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek
and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume
38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956
Emine DURMUŞ 266
Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi
Sage Publications
DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik
danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi
(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml)
Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi
Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol
Publishing Group
Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative
Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal
of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p
Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF
(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of
General Psychiatry 50 pp 286ndash293
GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue
1 P 28
GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık
Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6
Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum
Yayınları
Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması
Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml Ankara
Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
2 (15) 17-22
Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin
Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental
Health San Diego Academic Press
Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in
High School Student Stanford University and the Shyness Institute
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267
Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to
Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and
Therapy 41 209-221
Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between
Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage
Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270
Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith
Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality
Social Psychology 51 pp 629ndash639
KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood
Shyness Science 240 s167-171
Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45
Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social
anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of
the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -
1016
Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship
Between Shyness Social Class and Personality Variables in
Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263
LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and
Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)
94-775
Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal
as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol
18 Issue 1 s 15
Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness
httpwwwcounseling center com (kasım-2005)
Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of
Personality (45) 596-611
RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)
Shyness development consolidation and change (pp 121-138)
Boston McGraw-Hill
Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and
sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 259
Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin
oranı 165 iken duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin oranı
184‟dir Bu iki puan aralığı dışında kalanların oranı ise 65‟dir
Dağılımın buumlyuumlk oranda yuumlksek ve duumlşuumlk utangaccedillık puan aralıklarından
ccedilok bu iki puan aralığı dışında kalanlarda yoğunlaştığı goumlruumllmektedir
Utangaccedillık puanlarına ilişkin dağılım cinsiyete goumlre bakıldığında
oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre utangaccedillık toplam puanları arasında anlamlı
bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir[x2(2)=482 p=01] Kız oumlğrencilerin
57‟1‟nin puanı utangaccedillık puanı ortalamasının uumlzerinde iken bu durum
erkeklerde 429 bulunmuştur Başka bir deyişle utangaccedillık toplam puan
accedilısından bakıldığında kız ya da erkek olmalarına goumlre utangaccedillık puanı
farklılık goumlstermektedir Utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar gruplar
(yuumlksek-orta-duumlşuumlk utangaccedillık puanı) accedilısından bakıldığında yuumlksek
utangaccedillık puanı alan erkek oumlğrencilerin oranı 221 iken yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip kız oumlğrencilerin oranı 123‟dir Bu sonuca goumlre
yuumlksek utangaccedillık puanına sahip oumlğrenciler iccedilerisinde erkek oumlğrencilerin
oranı kız oumlğrencilerin oranından daha buumlyuumlktuumlr Araştırmaya katılan
oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzelliklerine bakıldığında oumlğrencilerin
651‟i kendilerini sabırlı olarak algılarken kendilerini yalnız algılayanların
oranı 192‟ heyecanlı olarak algılayanların oranı ise 788‟dir
duumlsuumlk o rta yuksek
900 850
800 750
700 650
600 550
500 450
400 350
300 250
200
50
40
30
20
10
0
Std Dev = 1413 M ean = 519 N = 25500
Emine DURMUŞ 260
Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir
Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile
yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları
Tablo-3‟de verilmiştir
TABLO-3
Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Algılanan
Kişilik
Oumlzellikleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
Toplam
Utangaccedillık
Puanı
2
P
Ccedilekingen N 7 80 37
124
56 649 298
486 476 000
Sabırlı N 35 111 20 166
211 669 120 651 769 021
Utangaccedil N 2 62 36 100
20 620 360 392 6243 000
Yalnız N 1 31 17 49
20 633 347 192 2110 000
Alıngan N 15 68 22 105
143 648 210 412 384 046
Girişken N 41 87 8 136
301 640 59 533 4159 000
Konuşkan N 43 101 12 156
276 647 77 612 3699 000
Heyecanlı N 38 124 39 201
189 617 194 788 676 034
(plt05)
Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan
kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu
goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261
ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına
sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların
36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk
olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade
etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i
kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip
oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı
goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si
kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık
puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak
değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken
olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği
accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan
farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık
duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu
goumlruumllmektedir (plt05)
Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve
erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız
oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu
oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler
kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar
Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran
erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini
yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek
oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek
oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya
ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek
oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin
37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız
oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla
kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı
sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu
bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler
Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri
geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo
sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları
Tablo-4‟de verilmiştir
Emine DURMUŞ 262
TABLO-4
Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Katılma
istekleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
2 P
Evet N 39 99 36
574 596 857 1075 005
Hayır N 20 67 6
426 404 143 1212 002
( plt05)
Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba
katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075
p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin
utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup
ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda
bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek
oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin
grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir
SONUCcedil ve TARTIŞMA
Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik
oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna
karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki
insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck
1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu
oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil
olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız
olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi
utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak
algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre
daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek
almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir
Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan
bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini
kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda
yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma
becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma
sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil
olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263
becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha
yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri
eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik
fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık
oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil
olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları
onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya
youmlneltmektedir
Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen
utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının
etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman
toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın
kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir
deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında
anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan
oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak
algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili
yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı
araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak
algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken
bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı
araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin
başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh
sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların
buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu
araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan
oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme
fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada
sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş
grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma
(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli
programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir
Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini
değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya
sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak
algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik
oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan
arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler
accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma
istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık
Emine DURMUŞ 264
bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza
ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken
olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin
değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu
karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde
durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu
algıların birey uumlzerindeki etkileridir
Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece
başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal
gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş
ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun
ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde
yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler
geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve
sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli
kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu
olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal
beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma
programlarından yararlanılabilir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265
KAYNAKLAR
Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness
actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction
Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610
Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic
Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http
membersaolcom cybernettrshynesshtml
Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social
relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash
1544
Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls
psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul
Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality
traits Erlbaum Hillsdale NJ
Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28
(6) 34-46
Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins
Publisher Inc New York
Caspi A (1998) Personality development across the life course In
Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social
emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp
311ndash388
Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of
Personality and Social Psychology 41 330-339
Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR
Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social
Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University
Press
Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)
İstanbul Alfa Yayınevi
Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change
Routledge
Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek
and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume
38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956
Emine DURMUŞ 266
Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi
Sage Publications
DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik
danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi
(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml)
Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi
Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol
Publishing Group
Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative
Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal
of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p
Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF
(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of
General Psychiatry 50 pp 286ndash293
GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue
1 P 28
GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık
Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6
Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum
Yayınları
Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması
Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml Ankara
Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
2 (15) 17-22
Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin
Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental
Health San Diego Academic Press
Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in
High School Student Stanford University and the Shyness Institute
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267
Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to
Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and
Therapy 41 209-221
Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between
Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage
Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270
Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith
Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality
Social Psychology 51 pp 629ndash639
KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood
Shyness Science 240 s167-171
Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45
Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social
anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of
the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -
1016
Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship
Between Shyness Social Class and Personality Variables in
Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263
LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and
Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)
94-775
Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal
as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol
18 Issue 1 s 15
Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness
httpwwwcounseling center com (kasım-2005)
Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of
Personality (45) 596-611
RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)
Shyness development consolidation and change (pp 121-138)
Boston McGraw-Hill
Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and
sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company
Emine DURMUŞ 260
Kendilerini utangaccedil olarak algılayanların oranı 392 iken bu oran yuumlksek
utangaccedillık puanına sahip olanlar arasında 425‟dir
Araştırmaya katılan oumlğrencilerin algıladıkları kişilik oumlzellikleri ile
yuumlksek orta ve duumlşuumlk utangaccedillık puanlarına ilişkin kay-kare testi sonuccedilları
Tablo-3‟de verilmiştir
TABLO-3
Utangaccedillık Puanları ile Algılanan Kişilik Oumlzelliklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Algılanan
Kişilik
Oumlzellikleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
Toplam
Utangaccedillık
Puanı
2
P
Ccedilekingen N 7 80 37
124
56 649 298
486 476 000
Sabırlı N 35 111 20 166
211 669 120 651 769 021
Utangaccedil N 2 62 36 100
20 620 360 392 6243 000
Yalnız N 1 31 17 49
20 633 347 192 2110 000
Alıngan N 15 68 22 105
143 648 210 412 384 046
Girişken N 41 87 8 136
301 640 59 533 4159 000
Konuşkan N 43 101 12 156
276 647 77 612 3699 000
Heyecanlı N 38 124 39 201
189 617 194 788 676 034
(plt05)
Tablo-3 incelendiğinde oumlğrencilerin utangaccedillık duumlzeyleri ile algılanan
kişilik oumlzelliklerinin tuumlmuuml accedilısından anlamlı biri farklılık olduğu
goumlruumllmektedir (plt05) Utangaccedillık puanı yuumlksek olanların kendilerini
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261
ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına
sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların
36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk
olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade
etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i
kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip
oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı
goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si
kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık
puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak
değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken
olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği
accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan
farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık
duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu
goumlruumllmektedir (plt05)
Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve
erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız
oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu
oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler
kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar
Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran
erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini
yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek
oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek
oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya
ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek
oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin
37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız
oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla
kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı
sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu
bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler
Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri
geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo
sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları
Tablo-4‟de verilmiştir
Emine DURMUŞ 262
TABLO-4
Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Katılma
istekleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
2 P
Evet N 39 99 36
574 596 857 1075 005
Hayır N 20 67 6
426 404 143 1212 002
( plt05)
Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba
katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075
p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin
utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup
ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda
bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek
oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin
grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir
SONUCcedil ve TARTIŞMA
Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik
oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna
karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki
insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck
1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu
oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil
olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız
olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi
utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak
algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre
daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek
almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir
Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan
bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini
kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda
yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma
becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma
sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil
olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263
becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha
yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri
eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik
fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık
oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil
olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları
onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya
youmlneltmektedir
Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen
utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının
etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman
toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın
kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir
deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında
anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan
oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak
algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili
yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı
araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak
algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken
bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı
araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin
başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh
sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların
buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu
araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan
oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme
fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada
sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş
grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma
(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli
programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir
Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini
değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya
sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak
algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik
oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan
arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler
accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma
istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık
Emine DURMUŞ 264
bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza
ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken
olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin
değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu
karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde
durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu
algıların birey uumlzerindeki etkileridir
Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece
başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal
gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş
ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun
ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde
yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler
geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve
sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli
kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu
olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal
beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma
programlarından yararlanılabilir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265
KAYNAKLAR
Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness
actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction
Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610
Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic
Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http
membersaolcom cybernettrshynesshtml
Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social
relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash
1544
Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls
psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul
Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality
traits Erlbaum Hillsdale NJ
Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28
(6) 34-46
Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins
Publisher Inc New York
Caspi A (1998) Personality development across the life course In
Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social
emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp
311ndash388
Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of
Personality and Social Psychology 41 330-339
Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR
Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social
Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University
Press
Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)
İstanbul Alfa Yayınevi
Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change
Routledge
Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek
and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume
38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956
Emine DURMUŞ 266
Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi
Sage Publications
DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik
danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi
(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml)
Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi
Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol
Publishing Group
Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative
Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal
of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p
Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF
(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of
General Psychiatry 50 pp 286ndash293
GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue
1 P 28
GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık
Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6
Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum
Yayınları
Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması
Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml Ankara
Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
2 (15) 17-22
Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin
Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental
Health San Diego Academic Press
Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in
High School Student Stanford University and the Shyness Institute
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267
Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to
Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and
Therapy 41 209-221
Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between
Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage
Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270
Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith
Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality
Social Psychology 51 pp 629ndash639
KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood
Shyness Science 240 s167-171
Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45
Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social
anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of
the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -
1016
Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship
Between Shyness Social Class and Personality Variables in
Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263
LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and
Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)
94-775
Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal
as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol
18 Issue 1 s 15
Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness
httpwwwcounseling center com (kasım-2005)
Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of
Personality (45) 596-611
RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)
Shyness development consolidation and change (pp 121-138)
Boston McGraw-Hill
Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and
sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 261
ldquoccedilekingenrdquo algılama oranları 298 iken bu oran duumlşuumlk utangaccedillık puanına
sahip olanlarda 56‟dır Utangaccedillık oumllccedileğinden yuumlksek puan alanların
36‟sı kendilerini ldquoutangaccedilrdquo olarak algılarken utangaccedillık puanı duumlşuumlk
olanların ancak 2‟si kendilerini utangaccedil olarak algıladıklarını ifade
etmektedirler Bununla birlikte utangaccedillık puanı duumlşuumlk olanların 301‟i
kendilerini ldquogirişkenrdquo olarak algılarken yuumlksek utangaccedillık puanına sahip
oumlğrencilerin ancak 59‟unun kendisini girişken olarak algıladığı
goumlruumllmektedir Duumlşuumlk utangaccedillık puanına sahip oumlğrencilerin yalnızca 2‟si
kendilerinin ldquoyalnızrdquo olduklarını duumlşuumlnuumlrken bu oran yuumlksek utangaccedillık
puanına sahip oumlğrencilerde 347‟dir Kendilerini ldquoalınganrdquo olarak
değerlendirenlerin oranına bakıldığında bu oranın utangaccedillarda 21 iken
olmayanlarda 143 olduğu goumlruumllmektedir ldquoHeyecanlırdquo olma oumlzelliği
accedilısından utangaccedil olan ve olmayan oumlğrenciler accedilısından oumlnemli bir puan
farkı olmadığı ama algılanan kişilik oumlzellikleri accedilısından utangaccedillık
duumlzeyinin her uumlccediluuml (duumlşuumlk-orta-yuumlksek) accedilısından da anlamlı bir fark olduğu
goumlruumllmektedir (plt05)
Cinsiyet accedilısından bakıldığında ldquokonuşkanrdquo olmak oumlzelliğinde kız ve
erkek oumlğrenciler arasında farklılık olduğu goumlruumllmektedir Buna goumlre kız
oumlğrencilerin yaklaşık 60‟ı kendilerini konuşkan olarak algılıyorken bu
oran erkek oumlğrencilerde 40‟dır Bu sonuca goumlre erkek oumlğrenciler
kendilerini kız oumlğrencilerden daha az konuşkan olarak algılamaktadırlar
Yine kız oumlğrenciler 60 oranında alıngan olduklarını ifade ederken bu oran
erkek oumlğrencilerde 40 oranında kalmaktadır Buna karşın kendilerini
yalnız olarak algılama accedilısından kız oumlğrencilerin oranı 45 iken erkek
oumlğrencilerde bu oran 55‟dir Buna goumlre kız oumlğrencilerin erkek
oumlğrencilerden daha az bir oranda kendilerini yalnız algıladıkları ortaya
ccedilıkmaktadır Kendilerini utangaccedil olarak algılama accedilısından kız ve erkek
oumlğrenciler accedilısından goumlze ccedilarpan oumlnemli bir farklılık da erkek oumlğrencilerin
37 oranında utangaccedil olmadıklarını ifade etmelerine karşın bu oranın kız
oumlğrencilerde 63 olmasıdır Kız oumlğrenciler erkek oumlğrencilere kıyasla
kendilerini daha az utangaccedil olarak algılamaktadırlar Yine kızların 66‟sı
sabırlı olmadıklarını ifade ederken bu oran erkeklerde 34 bulunmuştur Bu
bulgulara goumlre erkekler kızlardan daha sabırlı olduklarını duumlşuumlnmektedirler
Araştırmada kapalı uccedillu olarak sorulan ldquokişilerarası ilişkileri
geliştirmek amacıyla yapılan grup ccedilalışmasına katılmak ister misinizrdquo
sorusuna verilen yanıtların utangaccedillık duumlzeyleri accedilısından kay-kare sonuccedilları
Tablo-4‟de verilmiştir
Emine DURMUŞ 262
TABLO-4
Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Katılma
istekleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
2 P
Evet N 39 99 36
574 596 857 1075 005
Hayır N 20 67 6
426 404 143 1212 002
( plt05)
Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba
katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075
p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin
utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup
ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda
bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek
oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin
grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir
SONUCcedil ve TARTIŞMA
Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik
oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna
karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki
insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck
1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu
oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil
olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız
olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi
utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak
algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre
daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek
almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir
Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan
bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini
kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda
yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma
becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma
sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil
olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263
becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha
yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri
eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik
fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık
oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil
olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları
onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya
youmlneltmektedir
Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen
utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının
etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman
toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın
kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir
deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında
anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan
oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak
algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili
yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı
araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak
algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken
bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı
araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin
başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh
sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların
buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu
araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan
oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme
fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada
sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş
grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma
(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli
programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir
Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini
değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya
sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak
algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik
oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan
arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler
accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma
istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık
Emine DURMUŞ 264
bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza
ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken
olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin
değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu
karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde
durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu
algıların birey uumlzerindeki etkileridir
Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece
başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal
gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş
ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun
ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde
yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler
geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve
sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli
kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu
olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal
beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma
programlarından yararlanılabilir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265
KAYNAKLAR
Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness
actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction
Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610
Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic
Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http
membersaolcom cybernettrshynesshtml
Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social
relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash
1544
Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls
psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul
Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality
traits Erlbaum Hillsdale NJ
Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28
(6) 34-46
Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins
Publisher Inc New York
Caspi A (1998) Personality development across the life course In
Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social
emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp
311ndash388
Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of
Personality and Social Psychology 41 330-339
Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR
Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social
Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University
Press
Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)
İstanbul Alfa Yayınevi
Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change
Routledge
Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek
and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume
38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956
Emine DURMUŞ 266
Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi
Sage Publications
DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik
danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi
(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml)
Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi
Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol
Publishing Group
Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative
Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal
of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p
Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF
(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of
General Psychiatry 50 pp 286ndash293
GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue
1 P 28
GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık
Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6
Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum
Yayınları
Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması
Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml Ankara
Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
2 (15) 17-22
Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin
Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental
Health San Diego Academic Press
Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in
High School Student Stanford University and the Shyness Institute
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267
Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to
Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and
Therapy 41 209-221
Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between
Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage
Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270
Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith
Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality
Social Psychology 51 pp 629ndash639
KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood
Shyness Science 240 s167-171
Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45
Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social
anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of
the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -
1016
Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship
Between Shyness Social Class and Personality Variables in
Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263
LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and
Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)
94-775
Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal
as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol
18 Issue 1 s 15
Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness
httpwwwcounseling center com (kasım-2005)
Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of
Personality (45) 596-611
RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)
Shyness development consolidation and change (pp 121-138)
Boston McGraw-Hill
Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and
sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company
Emine DURMUŞ 262
TABLO-4
Utangaccedillık Puanları ile Katılım İsteklerine İlişkin
Kay-Kare Testi Sonuccedilları
Katılma
istekleri
Duumlşuumlk
Utangaccedillık
Puanı
Ortalama
Utangaccedillık
Puanı
Yuumlksek
Utangaccedillık
Puanı
2 P
Evet N 39 99 36
574 596 857 1075 005
Hayır N 20 67 6
426 404 143 1212 002
( plt05)
Tablo-4 incelendiğinde utangaccedillık duumlzeyleri ile oumlğrencilerin gruba
katılım istekleri arasında bir ilişki olduğu goumlruumllmektedir (x2(2)=1075
p=05) Buna goumlre utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin 857‟sinin
utangaccedillık duumlzeyi duumlşuumlk olan oumlğrencilerin ise 574‟uumlnuumln grup
ccedilalışmalarına katılmak iccedilin goumlnuumllluuml oldukları bir grup ccedilalışması olduğunda
bu ccedilalışmaya katılmayı istedikleri goumlruumllmektedir Utangaccedillık puanı yuumlksek
oumlğrencilerin yalnızca 143‟uumlnuumln kişilerarası ilişkilerini geliştirmek iccedilin
grup ccedilalışmalarına katılmayı istemedikleri goumlruumllmektedir
SONUCcedil ve TARTIŞMA
Araştırma bulguları incelendiğinde utangaccedil olmayanların kişilik
oumlzellikleri bakımından kendilerini daha olumlu olarak algıladıkları buna
karşın utangaccedil olanların daha olumsuz algıladıkları goumlruumllmektedir Oumlteki
insanlara goumlre utangaccedillar kendilerini olumsuz olarak değerlendirirler (Duck
1986) Bu araştırmada ortaya ccedilıkan sonuca goumlre de utangaccedil oumlğrenciler bu
oumlzelliklerinin farkındadırlar Yani utangaccedil oumlğrenciler utangaccedil
olmayanlardan daha buumlyuumlk oranda kendilerini ccedilekingen utangaccedil yalnız
olarak algılıyorlar Buna karşın girişkenlik ve konuşkan olma gibi
utangaccedillıkla zıt ilişkisi olan oumlzellikler accedilısından ise daha yetersiz olarak
algılamaktadırlar Utangaccedil oumlğrencilerin kendilerini utangaccedil olmayanlara goumlre
daha ccedilok utangaccedil daha az girişken ve kişilerarası ilişkiler konusunda destek
almaya daha ccedilok istekli olmaları accedilısından bu sonuccedilları desteklemektedir
Amico ve diğerleri‟nın (2003) yaptığı araştırmada utangaccedil olan
bireylerin utangaccedil olmayan bireylerden daha az sosyal becerilerini
kullandıklarını ortaya koymuştur Bu araştırmaya goumlre bireylerin toplumda
yaşadıkları huzursuzluk duygusu azaltıldığında ve bu bireylerin konuşma
becerileri geliştirildiğinde utangaccedillıklarında azalma olmaktadır Bu araştırma
sonunda da elde edilen benzer bulgular doğrultusunda kendilerini utangaccedil
olarak algılayan ve utangaccedillık puanı yuumlksek olan oumlğrencilerin sosyal
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263
becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha
yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri
eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik
fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık
oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil
olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları
onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya
youmlneltmektedir
Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen
utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının
etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman
toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın
kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir
deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında
anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan
oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak
algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili
yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı
araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak
algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken
bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı
araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin
başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh
sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların
buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu
araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan
oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme
fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada
sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş
grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma
(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli
programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir
Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini
değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya
sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak
algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik
oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan
arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler
accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma
istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık
Emine DURMUŞ 264
bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza
ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken
olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin
değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu
karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde
durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu
algıların birey uumlzerindeki etkileridir
Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece
başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal
gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş
ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun
ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde
yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler
geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve
sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli
kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu
olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal
beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma
programlarından yararlanılabilir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265
KAYNAKLAR
Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness
actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction
Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610
Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic
Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http
membersaolcom cybernettrshynesshtml
Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social
relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash
1544
Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls
psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul
Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality
traits Erlbaum Hillsdale NJ
Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28
(6) 34-46
Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins
Publisher Inc New York
Caspi A (1998) Personality development across the life course In
Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social
emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp
311ndash388
Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of
Personality and Social Psychology 41 330-339
Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR
Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social
Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University
Press
Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)
İstanbul Alfa Yayınevi
Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change
Routledge
Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek
and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume
38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956
Emine DURMUŞ 266
Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi
Sage Publications
DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik
danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi
(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml)
Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi
Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol
Publishing Group
Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative
Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal
of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p
Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF
(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of
General Psychiatry 50 pp 286ndash293
GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue
1 P 28
GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık
Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6
Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum
Yayınları
Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması
Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml Ankara
Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
2 (15) 17-22
Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin
Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental
Health San Diego Academic Press
Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in
High School Student Stanford University and the Shyness Institute
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267
Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to
Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and
Therapy 41 209-221
Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between
Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage
Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270
Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith
Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality
Social Psychology 51 pp 629ndash639
KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood
Shyness Science 240 s167-171
Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45
Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social
anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of
the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -
1016
Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship
Between Shyness Social Class and Personality Variables in
Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263
LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and
Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)
94-775
Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal
as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol
18 Issue 1 s 15
Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness
httpwwwcounseling center com (kasım-2005)
Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of
Personality (45) 596-611
RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)
Shyness development consolidation and change (pp 121-138)
Boston McGraw-Hill
Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and
sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 263
becerilerini geliştirme youmlnuumlndeki istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha
yoğundur Bulgular goumlstermektedir ki utangaccedillar sosyal beceri
eksikliklerinin farkındadırlar ve bu youmlnde kendilerini geliştirmeye youmlnelik
fırsatları değerlendirmeye de goumlnuumllluumllerdir Sonuccedil olarak utangaccedillık
oumllccedileğinden yuumlksek puan alan oumlğrenciler kendilerini buumlyuumlk oranda utangaccedil
olarak da algılamakta ve bu oumlğrencilerin utangaccedillıklarına dair farkındalıkları
onları utangaccedillıklarıyla başedebilmek iccedilin sunulan fırsatlardan yararlanmaya
youmlneltmektedir
Sosyal durumlardaki huzursuzluk ve endişe olarak da bilinen
utangaccedillık toplumsal bir rahatsızlıktan ccedilok toplumla buumltuumlnleşme ccedilabalarının
etkisinde kalma davranışı olarak da yorumlanabilmektedir Zaman zaman
toplumsal beceri eksikliğinin bir yansıması olarak da algılanan utangaccedillığın
kendini yetersiz olarak algılamaktan kaynaklandığı soumlylenebilir Başka bir
deyişle utangaccedillık oumllccedileğinden alınan puanlar ile kendini algılama arasında
anlamlı bir ilişki bulunmuştur Buna goumlre kendini utangaccedil olarak algılayan
oumlğrencilerin utangaccedillık oumllccedileğinden aldıkları puan utangaccedil olarak
algılamayanlardan daha yuumlksektir Bu sonuccedil alanda utangaccedillıkla ilgili
yapılan ccedilalışmalarca da desteklenmektedir Pilkonis (1977) yaptığı
araştırmalar sonucunda insanların 41‟inin kendini utangaccedil olarak
algıladığını ve bu 41‟in 24‟uumlnuumln ise utangaccedillığın ccediloumlzuumllmesi gereken
bir problem olduğunu duumlşuumlnduumlklerini ortaya koymuştur Yine aynı
araştırmada utangaccedil bireylerin profesyonel yardım almak iccedilin
başvurduklarını goumlstermektedir Crozier‟e (2001) goumlre Amerika‟da ruh
sağlığı uzmanlarının karşılaştığı uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk sorun olması utangaccedilların
buumlyuumlk oranda yardım almak iccedilin başvurdukları sonucunu goumlstermekterir Bu
araştırmanın sonuccedillarından biri de utangaccedillık duumlzeyi yuumlksek olan
oumlğrencilerin sosyal becerilerini arttırarak kişilerarası ilişkilerini geliştirme
fırsatlarından yararlanmayı istedikleri youmlnuumlndedir Utangaccedillığı azaltmada
sosyal beceri eğitimleri yaratıcı drama ve yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş
grupla psikolojik danışma programlarının etkili olduğu youmlnuumlndeki araştırma
(Genccedil2004 Hasdemir2005 Durmuş2006) bulguları da utangaccedillığın gerekli
programlarla azaltılabileceğini desteklemektedir
Sonuccedil olarak denilebilir ki utangaccedil bireyler kendilerini
değerlendirirken utangaccedil olmayanlara goumlre daha olumsuz bir algıya
sahiplerdir Kendilerini daha ccedilok utangaccedil ccedilekingen yalnız ve alıngan olarak
algılamaktadırlar Konuşkan olmak girişken olmak gibi olumlu kişilik
oumlzellikleri accedilısından da utangaccedillar kendilerini utangaccedil olmayan
arkadaşlarına kıyasla daha yetersiz olarak algılamaktadırlar Sosyal beceriler
accedilısından destelenmeleri gerektiği ve bu konuda grup ccedilalışmalarına katılma
istekleri utangaccedil olmayanlara goumlre daha yuumlksek bir orandadır Utangaccedillık
Emine DURMUŞ 264
bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza
ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken
olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin
değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu
karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde
durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu
algıların birey uumlzerindeki etkileridir
Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece
başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal
gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş
ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun
ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde
yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler
geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve
sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli
kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu
olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal
beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma
programlarından yararlanılabilir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265
KAYNAKLAR
Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness
actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction
Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610
Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic
Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http
membersaolcom cybernettrshynesshtml
Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social
relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash
1544
Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls
psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul
Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality
traits Erlbaum Hillsdale NJ
Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28
(6) 34-46
Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins
Publisher Inc New York
Caspi A (1998) Personality development across the life course In
Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social
emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp
311ndash388
Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of
Personality and Social Psychology 41 330-339
Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR
Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social
Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University
Press
Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)
İstanbul Alfa Yayınevi
Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change
Routledge
Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek
and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume
38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956
Emine DURMUŞ 266
Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi
Sage Publications
DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik
danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi
(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml)
Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi
Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol
Publishing Group
Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative
Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal
of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p
Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF
(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of
General Psychiatry 50 pp 286ndash293
GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue
1 P 28
GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık
Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6
Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum
Yayınları
Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması
Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml Ankara
Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
2 (15) 17-22
Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin
Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental
Health San Diego Academic Press
Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in
High School Student Stanford University and the Shyness Institute
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267
Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to
Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and
Therapy 41 209-221
Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between
Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage
Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270
Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith
Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality
Social Psychology 51 pp 629ndash639
KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood
Shyness Science 240 s167-171
Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45
Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social
anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of
the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -
1016
Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship
Between Shyness Social Class and Personality Variables in
Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263
LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and
Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)
94-775
Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal
as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol
18 Issue 1 s 15
Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness
httpwwwcounseling center com (kasım-2005)
Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of
Personality (45) 596-611
RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)
Shyness development consolidation and change (pp 121-138)
Boston McGraw-Hill
Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and
sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company
Emine DURMUŞ 264
bireyin farkında olduğu ve değiştirebileceği bir oumlzellik olarak karşımıza
ccedilıkmaktadır Birey yeterli beceriler kazandığında kolaylıkla girişken
olabilmektedir Ayrıca utangaccedillığın temelinde yalnızca beceri eksikliğinin
değil kendileri ile ilgili olumsuz algılarının da oumlnemli bir roluuml olduğu
karşımıza ccedilıkmaktadır Utangaccedillıkla başetmek iccedilin oumlncelikle uumlzerinde
durulacak noktalardan biri de bireyin kendine ilişkin olumsuz algıları ve bu
algıların birey uumlzerindeki etkileridir
Araştırmanın bulgularından hareketle denilebilir ki okulların sadece
başarıya odaklanmaları ccedilocukların sosyal davranışsal ve duygusal
gelişimlerinin desteklenmesini guumlccedilleştirmektedir Okul ccedilağına gelmiş
ccedilocuklar ccedileşitli sosyal durumlardan da etkilenmektedir Televizyonun
ccedilocuklarda saldırgan davranışları teşvik etmesi geleneksel olmayan ailelerde
yaşayan ccedilocukların bireysel değeri hissetmek ve yeterli sosyal beceriler
geliştirmekte buumlyuumlk zorluklar yaşamaları bu ccedilocukların duygusal gelişim ve
sosyal becerilerinin geliştirilmesini amaccedillayan programları gerekli
kılmaktadır Hata yapma korkusu taşıyan ve kendi ile ilgili algıları olumlu
olmayan utangaccedil bireylere destek ccedilalışmalarında yaratıcı drama sosyal
beceri eğitimleri psikodrama etkileşim grupları gibi utangaccedillığı azaltma
programlarından yararlanılabilir
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265
KAYNAKLAR
Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness
actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction
Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610
Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic
Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http
membersaolcom cybernettrshynesshtml
Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social
relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash
1544
Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls
psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul
Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality
traits Erlbaum Hillsdale NJ
Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28
(6) 34-46
Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins
Publisher Inc New York
Caspi A (1998) Personality development across the life course In
Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social
emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp
311ndash388
Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of
Personality and Social Psychology 41 330-339
Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR
Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social
Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University
Press
Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)
İstanbul Alfa Yayınevi
Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change
Routledge
Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek
and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume
38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956
Emine DURMUŞ 266
Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi
Sage Publications
DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik
danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi
(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml)
Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi
Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol
Publishing Group
Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative
Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal
of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p
Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF
(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of
General Psychiatry 50 pp 286ndash293
GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue
1 P 28
GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık
Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6
Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum
Yayınları
Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması
Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml Ankara
Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
2 (15) 17-22
Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin
Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental
Health San Diego Academic Press
Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in
High School Student Stanford University and the Shyness Institute
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267
Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to
Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and
Therapy 41 209-221
Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between
Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage
Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270
Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith
Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality
Social Psychology 51 pp 629ndash639
KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood
Shyness Science 240 s167-171
Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45
Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social
anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of
the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -
1016
Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship
Between Shyness Social Class and Personality Variables in
Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263
LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and
Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)
94-775
Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal
as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol
18 Issue 1 s 15
Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness
httpwwwcounseling center com (kasım-2005)
Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of
Personality (45) 596-611
RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)
Shyness development consolidation and change (pp 121-138)
Boston McGraw-Hill
Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and
sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 265
KAYNAKLAR
Amico KRBruch MAHaeseRampSturmerPJ(2003)Trait shyness
actual-ought self-discrepancy and discomfort in social interaction
Personality and Individual Differences 36(7) 1597-1610
Arends T (2000) Understanding Shyness Araneum Nostrum Panic
Anxiety Ring Retrieved May 2000 Web www http
membersaolcom cybernettrshynesshtml
Asendorpf JB and Wilpers S(1998) Personality effects on social
relationships Journal of Personality and Social Psychology 74 1531ndash
1544
Burger J M (2006) Kişilik (ccedileviren İnan DESarıoğlu) Kaknuumls
psikolojisi kaknuumls yayınlarıİstanbul
Buss AH amp Plomin R(1984)Temperament Early developing personality
traits Erlbaum Hillsdale NJ
Carducci JB amp Zimbardo GF(1995) Are You Shy Psychology Today 28
(6) 34-46
Carducci BJ (1999) Shyness A bold new approach HarperCollins
Publisher Inc New York
Caspi A (1998) Personality development across the life course In
Eisenberg N Editor 1998 Handbook of child psychology Social
emotional and personality development vol 3 Wiley New York pp
311ndash388
Cheek JM amp Buss AH (1981) Shyness and sociability Journal of
Personality and Social Psychology 41 330-339
Cheek JM amp Briggs SR (1990) Shyness as a personality trait In WR
Crozier (Ed)Shyness and Embarrassment Perspectives from Social
Psychology (pp 315 - 337) Cambridge UK Cambridge University
Press
Crawford LampTaylor L (2001) Ccedilekingenlik (Ccedileviri Murat Sağlam)
İstanbul Alfa Yayınevi
Crozier WR (2001) Shyness Development Consolidation amp Change
Routledge
Crozier W Ray (2005) Measuring shyness analysis of the Revised Cheek
and Buss Shyness scale Personality and Individual Differences Volume
38 Issue 8 June 2005 Pages 1947-1956
Emine DURMUŞ 266
Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi
Sage Publications
DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik
danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi
(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml)
Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi
Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol
Publishing Group
Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative
Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal
of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p
Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF
(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of
General Psychiatry 50 pp 286ndash293
GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue
1 P 28
GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık
Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6
Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum
Yayınları
Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması
Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml Ankara
Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
2 (15) 17-22
Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin
Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental
Health San Diego Academic Press
Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in
High School Student Stanford University and the Shyness Institute
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267
Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to
Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and
Therapy 41 209-221
Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between
Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage
Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270
Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith
Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality
Social Psychology 51 pp 629ndash639
KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood
Shyness Science 240 s167-171
Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45
Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social
anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of
the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -
1016
Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship
Between Shyness Social Class and Personality Variables in
Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263
LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and
Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)
94-775
Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal
as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol
18 Issue 1 s 15
Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness
httpwwwcounseling center com (kasım-2005)
Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of
Personality (45) 596-611
RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)
Shyness development consolidation and change (pp 121-138)
Boston McGraw-Hill
Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and
sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company
Emine DURMUŞ 266
Duck S(1986) Human Relationships LondanBeverly HillsNew Delhi
Sage Publications
DurmuşE(2006)Yaratıcı dramayla buumltuumlnleştirilmiş grupla psikolojik
danışmanın uumlniversite oumlğrencilerinin utangaccedillık duumlzeyine etkisi
(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml)
Ekşi A (1990) Ccedilocuk Genccedil ve Ana-Babalar Ankara Bilgi Yayınevi
Ellis A (1994) Reason and Emotion in Psychotherapy New York Carol
Publishing Group
Freeman GD Sullivan Kamp Fulton C R (2003) Effects of Creative
Drama on Self-Concept Social Skills and Problem Behavior Journal
of Educational Research JanFeb2003 Vol 96 Issue 3 p131 8p
Fyer AJ Mannuzza S Chapman TF Martin LY and Klein DF
(1993) A Direct Interview Family Study of Scial Phobia Archives of
General Psychiatry 50 pp 286ndash293
GardC(2000) How to Overcomes Shyness Current Health2Vol27Issue
1 P 28
GenccedilN(2004) Drama Dersinin Uumlniversite Oumlğrencilerinin Utangaccedillık
Duumlzeylerine Etkisi Drama Liderliği (Editoumlr Naci Aslan) Tuumlrkiye 6
Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri Ankara Oluşum
Yayınları
Goumlkccedile S (2002) Lise Oumlğrencilerinin Utangaccedillık Duumlzeylerinin Yordanması
Yayımlanmamış yuumlksek lisans tezi Gazi Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstituumlsuuml Ankara
Guumlngoumlr A (2001) Utangaccedillık Oumllccedileğinin Geliştirilmesi Geccedilerlik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışmaları Tuumlrk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
2 (15) 17-22
Hasdemir A(2005) Sosyal Beceri Eğitiminin Lise Oumlğrencilerinin
Utangaccedillık Duumlzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
Ankara Uumlniversitesi Eğitim Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
Henderson L amp Zimbardo FG (1998) Shyness Encyclopedia of Mental
Health San Diego Academic Press
Henderson L amp Zimbardo FG (2005) Shyness and Technology Use in
High School Student Stanford University and the Shyness Institute
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267
Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to
Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and
Therapy 41 209-221
Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between
Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage
Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270
Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith
Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality
Social Psychology 51 pp 629ndash639
KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood
Shyness Science 240 s167-171
Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45
Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social
anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of
the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -
1016
Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship
Between Shyness Social Class and Personality Variables in
Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263
LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and
Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)
94-775
Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal
as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol
18 Issue 1 s 15
Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness
httpwwwcounseling center com (kasım-2005)
Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of
Personality (45) 596-611
RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)
Shyness development consolidation and change (pp 121-138)
Boston McGraw-Hill
Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and
sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company
Utangaccedil Olan ve Olmayan Oumlğrencilerin Algıları 267
Heiser NA Turner SM and BeidelDC (2003) Shyness Relationship to
Social Phobia and Other Psychiatric Disorder Behaviour Research and
Therapy 41 209-221
Jackson ve diğerleri (2002) Towards Explaning The Association Between
Shyness and Lonelliness A Path Analaysis With American Collage
Students Social Behavior And Personality 30(3) 263-270
Jones Briggs and Smith (1986) WH Jones SR Briggs and TG Smith
Shyness conceptualization and measurement Journal of Personality
Social Psychology 51 pp 629ndash639
KaganJ amp Reznick JSampSnidmanN(1988) Biological Bases of Childhood
Shyness Science 240 s167-171
Kagan J (1992) The nature of shyness Harvard Mag 9441ndash45
Kagan J amp Schwartz C Eamp Snidman Namp (1999) Adolescent social
anxiety as an outcome of inhibited treatment in childhood Journal of
the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 1008 -
1016
Lawrence Bamp Bennett S(1992) Shyness And Education The Relationship
Between Shyness Social Class and Personality Variables in
Adolescent British Journal of Educational Psychology 62 257-263
LearyMRampDobbinsSE (1983) Social Anxiety Sexual Behavior and
Contraceptive Use Journal of Personality and Social Psychology (47)
94-775
Netro F amp Mullet E (2004) Personality Self-Esteem and Self-Construal
as Correlates of Forgivingness European Journal of Personality Vol
18 Issue 1 s 15
Payne K(2005)Understandıng And Overcomıng Shyness
httpwwwcounseling center com (kasım-2005)
Pilkonis PA (1977)The Behavioral Consequences of Shyness Journal of
Personality (45) 596-611
RobertsLDSmithLMampPollockCM (1999) In R Crozier (Ed)
Shyness development consolidation and change (pp 121-138)
Boston McGraw-Hill
Schmidt LA(1999) Frontal brain electrical activity in shyness and
sociability Psychological Science 10 (1999) pp 316ndash320
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company
Emine DURMUŞ 268
Smith HM amp Betz NE (2002) An Examination of Efficacy and Esteem
Pathways to Depression in Young Adulthood Journal of Counseling
psychology Vol 49 İssue 4 438
Stein W amp Walker JR (2001) Triumph Over Shyness Conquering
Shyness amp Social Anxiety McGraw-Hill Education Group
Tuumlrkccedilapar MH (1996) Sosyal Fobinin Biyolojisi 3P Dergisi19964 (ek1)
Tuumlrkccedilapar MH(1999)sosyal fobinin psikolojik kuramı Klinik psikyatri
dergisi2(4)247-253
Walsh J (2002) Shyness and Social Phobia HealthampSocial Work Vol 27
Issue 2 s 137
Yuumlksel G (2003) Uumlniversite OumlğrencilerininUtangaccedillık Duumlzeylerini
Etkileyen Faktoumlrler Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi Ankara GEF
yayını
Zimbardo et al (1975) PG Zimbardo PA Pilkonis and RM Norwood
The social disease called shyness Psychology Today 8 (1975) pp 68ndash
72
Zimbardo GP (1977) Shyness What is it and what to do about it Reading
MA Addison-Wesley Publishing Company