Texnologiya - 3 - AZLIBNET · İnsanların telefonla ünsiyyət saxlamaları, televizora...

NATİQAXUNDOV,HÜMEYİRƏHMƏDOV,SVETLANAYAHYAYEVA,XURAMANSƏLİMOVA

TEXNOLOGİYA

Ümumtəhsilməktəblərinin3-cüsinfiüçün«Texnologiya»fənniüzrəDƏRSLİKAzərbaycanRespublikasıTəhsil

Nazirliyinin05.07.2010-cuiltarixli973№-liəmriilətəsdiqedilmişdir.

«ASPOLİQRAF»BAKI-2016

AxundovN.,ƏhmədovH.,YahyayevaS.,SəlimovaX.

A95 Texnologiya.Ümumtəhsilməktəblərinin3-cüsinfiüçün«Texnologiya»fənniüzrədərslik.Bakı,«Aspoliqraf»,2016,72səh.

Müəlliflikhüquqlarıqorunur.Xüsusiicazəolmadanbunəşrivəyaxudonunhərhansıhissəsiniyenidənçapetdirmək,surətiniçıxarmaq,elektroninformasiyavasitələriiləyaymaqqanunaziddir.

Dərslikləbağlırəy,iradvətəkliflə[email protected]ə[email protected]ünvanlaragöndərilməsixahişolunur.Əməkdaşlığınızüçünəvvəlcədəntəşəkküredirik!

©AzərbaycanRespublikasıTəhsilNazirliyi,2016

ƏZİZMƏKTƏBLİLƏR!SizIIIsinifdə«Texnologiya»fənnindənxırdaməmulatlarınhazırlanmasıüzrəbilikvəbacarıqlarınızıinkişafetdirəcəksiniz.Müəlliflərdərsliyingözəl,cəlbediciolmasınaçalışmışlarvəonunsizinüçünçoxmaraqlı,əyləncəliolacağınaümidbəsləyirlər.Düşünürükki,budərslikləişlədikdəsizemaltexnologiyalarınınmahiyyətinianlayacaqsınız.Verilənmateriallardanmüxtəlifxırdaməmulatlarhazırlayabiləcəksiniz.Texnolojimaşınlarvəvasitələrhaqqındabiliklərəldəedəcəksiniz.Məişətdəzərurihesabedilənilkinbacarıqlarayiyələnəcək,müxtəlifəşyalarıqrafiktəsviredəcəksiniz.Budərsliyinköməyiiləsizözevinizivəgeyiminizibəzəməyiöyrənəcək,doğmalarınızavədostlarınızahədiyyələrdüzəldəcək,oyuncaqlarhazırlayacaqsınız.

Birçoxtapşırıqlarsizdənçeviklik,dərrakə,fantaziyatələbedəcək.İnanmaqistərdikki,işləreləmaraqlıolacaqki,siznəinkidərsdə,həttaevdədənəisədüzəltməkistəyəcəksiniz.ÇünkiartıqIIsinifdənbilirsinizki,bununüçünbahalıvəçətinəldəedilənmateriallarlazımolmayacaq.

Müəlliflərtərəfindəndüşünülmüştapşırıqlarsayəsindəgörəcəksinizki,həttaplastilindən,təbiimateriallardan,kağızvəkartondan,sapvəparçaqırıntılarındanmüxtəlifməmulatlardüzəltməkolar.Sizözünüzdəfantaziyanızıköməyəçağıraraqdərslikdəverilməyənbaşqaməmulatlardadüzəldəbilərsiniz.

SİZƏYARADICILIQUĞURLARIARZULAYIRIQ!Aşağıdagöstərilənnişanlartapşırıqlarınyerinəyetirilməsində

yanaşmalarıifadəedir:

fikirləşin

müşahidəedin

tapşırığıyerinəyetirin

fikirlərinizimüzakirəedin

nəticəçıxarın

əldəedilmişbilikvəbacarıqlardanmüstəqilistifadəüçünyaradıcılıqtapşırığıKəsicivədeşicialətlərləişzamanıdiqqətliolun,təhlükəsizlikqaydalarınıyadasalın.

Eskizimüstəqilyerinəyetirin.

DƏRS1TEXNOLOJİVASİTƏLƏR

TEXNOLOGİYABİZİMƏHATƏMİZDƏƏtrafınızdagördüyünüznəvarsa,təbiətvəyainsantərəfindənyaradılmışdır.İnsanlaryaşayışyerləritikməyi,qidaəldəetməyi,həyatüçünlazımolanməmulatlaryaratmağıöyrənmişlər.Bütünbunlarəməknəticəsindəəldəedilir.

Bəsəməknədir?İnsanınişləməsinəüçünvacibdir?Şəkildətəsvirolunmuşpeşələritanıyırsınız?

Əmək—insanınməqsədyönlüyaradıcıfəaliyyətidir.

Ancaqəməksərfetməklənəisəyenibirşeyöyrənməkvədüzəltmək,həyatıdəyişməkvərəngarəngetməkolar.


İnsanlarınözhəyatlarınıdəyişməkvəyaxşılaşdırmaqüçünistifadəetdikləriüsulvəqaydalartexnologiyaadlanır.Kəndtəsərrüfatıtexnologiyalarınınköməyiiləbuğda,meyvəvətərəvəzbecərilir.Yeyintitexnologiyalarındanistifadəedərəkbuğdadançörək,meyvələrdənmürəbbəvəcembişirilir.

İnsanlarıntelefonlaünsiyyətsaxlamaları,televizorabaxmaları,məlumatəldəetmələrivəonuötürmələriüçüninformasiyatexnologiyalarıyaradılırvəistifadəedilir.

SUALLAR

1.Sizhansıəməknövləriiləməşğulolursunuz?2.Sizonlarınəüçünyerinəyetirirsiniz?3.Dərslərəhazırlaşmaqəməkadlanırmı?4.Nəüçün?5.Təbiətinvəinsanınyaratdıqlarınısadalayın.6.Sizdahahansıtexnologiyalarıtanıyırsınız?


ƏMƏKALƏTLƏRİHərbirişiyerinəyetirməküçünuyğunalətlərlazımdır.

Aşpazmətbəxdəhansıalətlərdənistifadəedir?Dərzipaltartikərkənnədənistifadəedir?Nəüçünhərbirpeşəyəözünəaidalətlərlazımdır?

Şəklidiqqətlənəzərdənkeçirin.

Alətlərinadınıdeyin.Onlarınhərbiriiləhansıişigörməkolar?Şəkildətəsvirolunanlardanhansıalətdeyil?Alət—materialınformasını,ölçüsünüvəşəklinidəyişənəməkvasitəsidir.Ustaalətlərsizkeçinəbilməz.Alətlərustanınköməkçisidir.Bunagörədəustahəmişəözalətlərinəqayğıiləyanaşır,onlarladüzgünrəftaredir.Alətləri,onlarınquruluşunu,istifadəqaydasınıyaxşıöyrənməklazımdır.

Alətinsanaziyanyetirəbilərmi?

Şəkillərənəzəryetirin

DƏRS1

TEXNOLOJİVASİTƏLƏR

Alətlərinadınısöyləyin.Qoşahissələriolaııalətləritapın.Evdəvədərsdəənçoxhansıalətlərdənistifadəedirsiniz?

Deşicivəkəsicialətlərhansılardır?Ölçmənihansıalətləicraetməkolar?Şəkildəkialətləridiqqətlənəzərdənkeçirin.

Bualətlərbir-birindənnəiləfərqlənir?

Onlarıneçəqrupabölməkolar?Əliləmaterialınformasını,ölçüsünüvəşəklinidəyişənalətlərəəlalətlərideyilir.Mexanizmlərdənibarətolanəlalətlərinəmexanikiəlalətlərideyilir.

Mexanizm—hərəkətiötürənvəyaonunşəklinidəyişən,bir-biriiləqarşılıqlıəlaqədəolandetallarsistemidir.Mexanizminhissələrinədetaldeyilir.Elektrikləişləyənmexanikiəlalətlərinəelektrikalətlərideyilir.

SUALLAR

1.Sizevdəvəməktəbdəhansıalətlərdənistifadəedirsiniz?2.Mexanikivəelektrikalətləribir-birindənnəiləfərqlənir?3.Şəkildəhansıalətlərtəsvirolunmuşdur?

DƏRS2TƏHLÜKƏSİZLİKQAYDALARIVƏİŞÜSULLARI

QAYÇIİLƏİŞ

Qayçınıyoldaşınızadəstəyiirəliolmaqlabağlı

şəkildəötürün.

Qayçınınağzınıyuxarıtutmayın.

Qayçınınağzınıaçıqşəkildəqoymayın.

Qayçıiləişzamanıkəsməistiqamətinidiqqətləizləyin:

Düzxəttüzrəkəsməküçünqayçınıdüzünəhərəkətetdirin.

Dairəvidetallarıkəsərkənpəstahıfırladın.

Mürəkkəbkonturludetallarırahatkəsməküçünəvvəlcəboşluqlarıümumişəkildə,

sonraisəxırdahissələrləkəsin.

Arasıkəsilməyənxəttikəsməküçünkağızıtəsvirin

istiqamətinəuyğunolaraqmüxtəliftərəflərə

döndərinvəkəsin.

Kütvəyivi(vinti)boşalmışqayçıiləişləməyin.Qayçıiləkəsərkənyeriməyin.Qayçıiləişzamanıyoldaşınızayaxınlaşmayın.Qayçınıişlədiyinizəltərəfdənmasanınkənarınaqoyun.Qayçınıxüsusiçexoldavəyaqutudasaxlayın.


BİZİLƏİŞ

Bizindəstəyindəntutun.Alətitəhlükəsizyerdəsaxlayın.

Ancaqtaxtaaltlıqüzərindəişləyin.Deşəcəyiniznöqtəninişanlayın.Dəstəyisağavəsolafırlatmaqladeşməniyerinəyetirin.

DƏFTƏRXANABIÇAĞIİLƏİŞKağızıvəkartonutaxtaaltlıqüzərindədəftərxanabıçağıvəqoruyucuxətkeşinköməyiiləkəsin.

Kağızvəkartonukəsməküçünbıçağınülgücününböyükolmayanhissəsiniirəliçəkin.

Kağızıkəsərkənbıçağımailibucaqaltındatutun.

Kartonukəsərkənbıçağışaqulivəziyyətdə

tutmaqvəonukartonamöhkəmsıxmaqlazımdır.Ancaqtaxtaaltlıqüzərindəişləyin.Bıçaqişləkvəziyyətdəolmadıqdaülgüciçərisalınmalıdır.


İYNƏİLƏİŞ

İynəniancaqiynəqabındasaxlayın.

Sapımüəyyənuzunluqdakəsin.

İynənisaplayarkənsaptaxandanistifadəedin.

İynəniheçvaxtağzınızaalmayın!İynənivəsancağıpaltarasancmayın!Paslıiynəilətikməyin:o,parçayapisgirir,onukorlayırvətikişzamanıqırılabilər.İşzamanıiynənibaşqaadamatərəfistiqamətləndirməyin!

YAPIŞQANLAİŞ

İynəniancaqsaplı,dəliyiirəliolmaqlaötürün.

Tikməzamanıiynənibaşvəşəhadətbarmaqlarıiləsaxlayın

vəoymaqtaxılmışortabarmaqla

azacıqirəliitələyin.

Yapışqanzəhərlidir!Onunlaehtiyatlıdavranın.Yapışqanıməmulatınsəthinəyalnızfırçailəsürtün.Yapışqanınüzə,xüsusəndəgözlərədüşməsitəhlükəlidir.Gözədüşənyapışqanıçoxlusuiləyuyun.Yapışqanlaişqurtardıqdansonramütləqəllərinizivəfırçanıyuyun.Yapışqanlaişlədikdənəmsalfetdənistifadəedin.

DƏRS3ÖLÇMƏVƏNİŞANLAMA

DETALLARINİŞANLAMAQAYDALARI

Qatlamaqlanişanlama

Düzbucaqlıdetallarınnişanlanması

Gözlənişanlama

Trafaretüzrənişanlama

Ülgüüzrənişanlama

İşığagörənişanlama Köçürməkağızıilənişanlama

DƏRS3ÖLÇMƏVƏNİŞANLAMA

PƏRGARVASİTƏSİLƏNİŞANLAMA

Birçoxməmulatınhazırlanmasındaçevrəçəkməklazımgəlir.Çevrənədir?Çevrədairəniməhdudlaşdıranxətdir.Məsələn,şəkildəmavidairətəsviredilmişdir.Qaraxətləonunsərhədi—çevrəsinişanlanmışdır.

Çevrəninölçülərininişanlamaqüçünonunradiusugöstərilir.Radiusnədir?Yaddasaxlayın:Dairəninmərkəzindənçevrəyəqədərolanməsafəradiusadlanır.

Çertyojlardaradiusbeləgöstərilir:R30.Deməli,dairəninradiusu30mm-əvəya3sm-əbərabərdir.Çertyojdadairəsəliqəlivədəqiqçəkilməlidir.Buişdəbizəçoxmaraqlıalət—pərgarköməkedəcək.

Bualətlətanışolaq.Pərgarıəlinizəgötürünvəonudiqqətlənəzərdənkeçirin.

Fikirləşin,nəüçünbualətləehtiyatlıdavranmaqlazımdır?!

Aşağıdapərgardanistifadəedərəkçevrəninmüxtəlifhissələrəbölünməsigöstərilmişdir.Onlarıardıcılicraedin.

DƏRS3

ÖLÇMƏVƏNİŞANLAMALazımiölçüdədairəçəkilir,xətkeşinvəpərgarınköməyiiləhissələrəbölünür.

Dairə2və4hissəyəbölünür

Dairə6hissəyəbölünür.

Dairə8hissəyəbölünür.

Dairə12hissəyəbölünür

DƏRS4MƏİŞƏTMƏDƏNİYYƏTİ

ÖZÜMÜZƏXİDMƏTEDƏK

Sizözünüzəxidmətedirsinizmi?Özünüzəxidmətedərkənhansıişlərigörürsünüz?

Gəlinsanitariya-gigiyenavəözünəxidmətqaydalarınaəməletməküçünşəkillərdətəsvirolunanişlərihərgüngörək.

Yatağımızıyığışdıraq.

Gimnastikaedək. Geyinək.

Yüngülsəhəryeməyihazırlayaq.

Özümüzəçaysüzək.

Ayaqqabımızıgeyinək.


SUALLAR

1.Sizdahahansıözünəxidmətqaydalarınaəməl

edirsiniz?

Düzgünqidalanaq.

Əldəsmalımızıvəcorablarımızı

yuyaq.

Otağımızdatəmizlikişləriaparaq.

Ayaqqabımızıtəmizləyək.

Özümüzəməxsusəşyalarınxırdatəmirişləriniyerinəyetirək.

2.Özünəxidmətqaydalarınınəhəmiyyətinədənibarətdir?

Özünəxidmətqaydalarınaəməledin.


SANİTARİYA-GIGİYENAQAYDALARI

Sanitariya-gigiyenaqaydalarıhaqqındanəbilirsiniz?Onlarnəüçünlazımdır?Sanitariya-gigiyenaqaydalarınaəməletməkinsanınsağlamlığıüçünçoxvacibdir.Buqaydalaraşağıdakılardanibarətdir:

Hərsəhəryuxudandurandaəlləri,üzü,boyunuvəqulaqlarısoyuqsuiləyumaqlazımdır.

Dişlərisəhərvəyatmazdanəvvəlfırçalamaq,həryeməkdənsonraağızıyaxalamaqvacibdir.Dişləriüçdəqiqədənazolmayaraqfırçavədişməcunuiləyumaqlazımdır.Fırçaçoxyumşaqolmamalıdır.

Əllərihəmişəyeməkdənəvvəlvəsonra,məktəbdənvəgəzintidənqayıdandansonrasabunlayumaqlazımdır.

Həftədəbirdəfədənazolmayaraq,yaydaisəgündəikidəfəduşqəbuletməkfaydalıdır.

Yuyunduqdansonrayataqdəstinidəyişməklazımdır.Altpaltarlarınıvəcorablarıisəgündəlikdəyişməklazımdır.


Yatmazdanəvvəlayaqlarısoyuqsu(qışdailıqsu)vəsabunlayumaqlazımdır.

Həftədəbirdəfədırnaqlartutulmalıdır.Hərgünsaçlarıdaramaqlazımdır.

Üstpaltarlarıvəayaqqabılartez-tezşotkailətəmizlənməlidir.Həmişətəmizcibdəsmalıvəyabirdəfəliknəmsalfetgəzdirməklazımdır.

Otağınızıvəsinifdəpartanızıtəmiz,kitabları,dəftərlərisəliqəlisaxlamaqvəonlarınüzünüvaxtaşırıdəyişməklazımdır.Buqaydalaraəməlolunmasa,insanbədənimikrobların*hücumunaməruzqalar,buisəinsanınsağlamlığınamənfitəsirgöstərərvənəticədəinsanxəstələnər.

SUALLAR

1. Sizhansısanitariya-gigiyenaqaydalarınaəməledirsiniz?2. Buqaydalaraəməletməsək,nəbaşverər?

Sanitariya-gigiyenaqaydalarınaəməledin.

*Mikrob—sağlamlıqüçüntəhlükəliolanmikroorqanizmdir.


BİTKİLƏRVƏONLARINİNSANSAĞLAMLIĞINDAROLU

Şəkillərədiqqətlənəzəryetirin.

«Yerinyaşılgeyimi»nədir?Bitkilərhaqqındanəbilirsiniz?İnsanlarbitkilərinəüçünbecərir?Gündəlikqidamızdahansıbitkilərdənistifadəedirik?Bitkilərininsanvəheyvanlarınhəyatındarolunədir?BitkilərYerkürəsindəbütüncanlıorqanizmlərinmövcudolmasıüçünşəraityaradır.İnsanınhəyatındadabitkilərçoxböyükroloynayır.Onlarkarbonqazınıudurvəinsanınnəfəsalmasıüçünzəruriolanoksigenburaxır.Bitkilərbütüncanlılar,ocümlədəninsanüçünqida

mənbəyidir.Bitkilərşəhərmühitindətozuvəsəsiudaraqinsanınrahatyaşamasınaşəraityaradır.İnsanbitkilərdənmüxtəlifdərmanlarhazırlayır.

Bitkilərdəntikintimateriallarıalınır.

Bitkilərözgözəlliyiiləinsanıözünəcəlbedir,ondayaxşıəhvali-ruhiyyəyaradır.İnsanözsevdiklərinədəgülbağışlayır.Bitkilərinsanınqidasınınəsashissəsinitəşkiledir.Bitkilərdənparçatoxumaqüçünsapdaalınır.

Həyatımızıbitkilərsiztəsəvvüretməkolmaz.Bitkilərnəinkitəbiətəvəevlərimizəgözəllikverir,eləcədəbaşqavacibvəfaydalıvəzifələriyerinəyetirir.Çiçəkləklərinin,güllüklərinyaradılmasıvəparklarınbəzədilməsiüçünbecərilənbitkilərdekorativbitkiləradlanır.Dekorativbitkilərinömrümüxtəlifolur.Odurkionlarıüçqrupabölürlər:birillik,ikiillikvəçoxillikdekorativbitkilər.

Bitkilərinhansınövlərinitanıyırsınız?


Sizcə,ikiillikbitkilərçoxillikbitkilərdənnəiləfərqlənir?Meyvəçilik—kəndtəsərrüfatınınbirsahəsiolubmeyvəvəgiləmeyvələrinbecərilməsiiləməşğulolur.

Şəkildəhansıbitkilərtəsvirolunub?Meyvəlibitkilərihansıəlamətlərinəgörə3qrupaayırırlar?Meyvəlibitkilərdənnəhazırlanır?

Meyvəvətərəvəzdənhazırlananməmulatlar

Tərəvəzbitkiləri—birillikbitkilərdir.Onlarınşirəlihissələrindən(təzəvəyaemalolunmuşhalda)qidalanmadaistifadəolunur.

Şəkildəkitərəvəzlərinadlarınıdeyin.

SUALLAR

1. Gündəlikqidamızadaxilolanbitkilərhansılardır?2. İnsanınhəyatındabitkilərhansıroluoynayır?3. Tərəvəzlərdənhansıxörəklərinhazırlanmasında

istifadəedilir?


SƏHƏRSÜFRƏSİ

Bizsəhərləryeməkyeyirik.

Səhərsüfrəsinecəolmalıdır?Səhərsüfrəsinənədaxilolur?

Səhəryeməyibütüngünərzindəyaxşıəhvali-ruhiyyəninqorunmasınaimkanverir.

Səhərsüfrəsinihazırlayarkənmasayakətanvəyapambıqparçadansalfetqoyulur.Salfetinüstünəkiçiknimçəyerləşdirilir.Nimçəninsolunaağzıyuxarıbaxançəngəl,sağınaisəitibıçaqqoyulur.Bıçağınağzınimçəyətərəfqoyulmalıdır.Bıçağındəstəyininyanındanəlbəkivəfincanqoyulur.Fincanındəstəyisoldavənəlbəkidəkiçayqaşığısağdaolmalıdır.Beləolduqdaonlardanistifadəetməkasanlaşır.Masayapendir,yağvəxamaayrıcaqablardaqoyulur.Səhəryeməyinəilıqbişirilmişyumurtaxüsusiqabdaverilir.Qabıxırdanimçəyəqoymaqlazımdır.Yumurtanınyanındamütləqçayqaşığıolmalıdır.

Bərkbişirilmişyumurtanısüfrəyəsoyulmuşhaldaverməklazımdır.

Qayğanaqsüfrəyəçoxzamantavadaverilir.Masayaçörəkqabı,cemvəyabalnimçəsi,içərisindəşəkərtozuolanqab,duzvəistiotqoyulur.

Səhərsüfrəsinəətməmulatları(sosiskavəkolbasa),düyüvəmannasıyıqlarıveriləbilər.

SUALLAR

1.Səhərsüfrəsininatributlarıhansılardır?2.Səhərsüfrəsindəhansıqidanövlərindənistifadəedilir?


NAHARSÜFRƏSİ

Masanınnaharahazırlanmasınədeməkdir?Naharsüfrəsinihazırlayandanədənbaşlamaqlazımdır?

Naharmasasınaqab-qacağınecədüzməklazımdır?

Masanınaharahazırlamaq—süfrəninnaharüçüntərtibedilməsi,bəzədilməsidir.Naharmasasınaharedənlərinsayınəzərəalınmaqlabəzədilir.Nimçələrihərbirstulunqarşısınamasanınkənarından5—10smməsafədəyerləşdirməkqəbuledilmişdir.

Süfrəyəəvvəlcədayaznimçələrdüzülür,nimçələrinüzərinəsalfetqoyulurvəonlarınüzərinədərinnaharnimçəsiyerləşdirilir.Salfetnimçələrinsürüşməməsiüçünqoyulur.Böyüknaharnimçələrindənsoldakiçiknimçəqoyulur.Naharləvazimatlarınınsayınaharaveriləcəkxörəklərdənasılıdır.Sağdaitiağzınimçəyəyönəlmişyeməkbıçağıvəxörəkqaşığıqoyulur.Nimçəninqarşısınadesert*qaşığıqoyulur.Çəngəllərağzıyuxarıhaldanimçəninsolundaqoyulur.İçkilərüçünşüşəvəyabüllurqrafinlərdənistifadəedilir.Əgərmenyudamineralsuvəyameyvəşirəsivarsa,ondanimçəninarxasınasustəkanıdaqoyulur.Bərkyeməkləryeməkbıçağıiləkəsilir.Əgərnaharçoxsaydayeməkdənibarətdirsə(məsələn,salat,suluxörək,balıqvəyaətyeməkləri,desert),ondamasayauyğunnaharləvazimatlarıdüzülməlidir.

Salfetlərihansımateriallardanhazırlayırlar?

Hansıhaldakağızsalfetdən,hansıhaldaparçasalfetdənistifadəedirlər?Paltarıləkələrdənqorumaqüçünsalfetdənistifadəedirlər.Yeməkdənqabaqparçasalfetiqatlayıbqatyeriözünətərəfolmaqladizinüstünəsərirlər.

*Desert—çərəz(xörəkdənsonraverilənmeyvə,şirniyyatvəs.)

DƏRS6MƏİŞƏTMƏDƏNİYYƏTİƏlləri,çoxbulaşmamışsa,salfetinyuxarıyarısınasilməkolar.Əllərivədodaqlarıkağızsalfetləsilməkdahayaxşıdır.Kağızsalfetlərmasaüzərinəxüsusialtlıqlardaqoyulur.Yeməyinsonundaparçasalfetisəliqəlişəkildənimçəninsağınaqoymaqlazımdır.İstifadəedilmişkağızsalfetnimçəyəqoyulur.

Kağızsalfetinmüxtəlifüsullarlaqatlanması

SUALLAR

1.Salfetlərnəüçündür?2.Sizmüxtəlifüsullarlasalfetqatlayabilirsinizmi?3.Parçasalfetinecəqatlamaqolar?

1.Səhərvənaharsüfrəsitərtibedin.2.Yuxarıdaverilmişşəkillərəəsasənsalfetqatlamağıöyrənin.


ŞAMSÜFRƏSİ

Şamsüfrəsinecətərtibolunmalıdır?Şəklədiqqətyetirin.

Şamsüfrəsisəhərsüfrəsindənnəiləfərqlənir?

Şamsüfrəsinintərtibindədəsəhərvənaharsüfrələrindəkiqab-qacaqdanistifadəedilir.Əgərşamsüfrəsindəqatıq,süd,meyvəşirəsiverilirsə,ondamasayastəkanlarqoyulur.Şamsüfrəsinə,adətən,desertnimçəsidüzülür.Yeməklərinnövündənasılıolaraq,şamsüfrəsininləvazimatlarınaəlavələretməkolar.Buhərkəsinözzövqündənasılıdır.Şamyeməyiolduqcayüngülolmalıdır.Çünkişametdikdənsonrahərəkətfəallığıazalır.Yeməyiyatmazdaniki-üçsaatəvvəlqəbuletməklazımdırki,rahathəzmolunsun.Şamyeməyindəmüxtəlifsalatlar,tərəvəzləhazırlanmışətvəbalıqxörəkləri,meyvəşirələrivəs.istifadəediləbilər.Şamedərkənyağlıvəqızardılmışyeməklərdənazistifadəetməkməsləhətdir.

SUALLAR

1.Şamsüfrəsininəsasatributlarınədir?2.Şamyeməyininəüçünyatmazdaniki-üçsaatqabaqqəbuletməklazımdır?3.Şamsüfrəsindəhansıyeməknövlərindənistifadəetməkməsləhətdir?


YEMƏKMASASIARXASINDADAVRANIŞQAYDALARI

Yeməkmasasıarxasındahansıdavranışqaydalarınaəməletməklazımdır?Yeməkmasasıarxasındadavranışqaydalarınaəməletməyinəhəmiyyətinədir?

Hərbirinsanyeməkmasasıətrafındaaşağıdakıqaydalaraəməletməlidir:1.Yeməkyeyərkənbirdəfəyəböyüktikədişləməyin.2.Yeməkyeyərkəndanışmayın.Əgərsizəsualveriblərsə,əvvəlcəyeməyiudun,sonracavabverin.3.Suiçənzamanqurtuldatmayın,çoxistixörəyiüfürməyin,qaşıqlanimçənitaqqıldatmayın.Səssizyeməyəçalışın.4.Ətiböyükolmayantikələrədoğrayın.Birtikəniyedikdənsonranövbətitikənikəsin.Bütünpayıhissələrədoğramayın:ondasizinnimçənizsəliqəsizgörünər,yeməkisətezsoyuyar.5.Qızardılmışquşətiniböyükolmayantikələrəkəsməkləçəngəlvasitəsiləgötürməklazımdır.Kəsməkçətinləşəndətikəniəlləayırıbyeməkolar.6.Balığınqılçıqlarınıçəngəlləvəəlləçıxarmaqolar.Lakinbuzamanbarmaqlarıyalamır,salfetləsilirlər.7.Çəngəllərahatgötürüləbilənyeməyiqaşıqlagötürməyin.8.Bıçaqlayeməyin—bu,yaxşıdeyil,ağzınızıyaralayabilərsiniz.9.Kompotdançıxançəyirdəklərinəlbəkiyətüpürübatmayın.Qaşığıağızayaxınlaşdırıbçəyirdəyiçıxarınvənəlbəkiyəqoyun.10.Əgərsizənəisəgötürməklazımdırsa,masaboyuncadartınmayın,nəzakətləonuötürməyixahişedin.

11.Ümumiqabdansizətərəfolantikənigötürün.Çünkiümumiqabdanözüüçünyaxşıtikəseçməkədəbsizlikdir.

DƏRS7MƏİŞƏTMƏDƏNİYYƏTİ12.Hərhansıbiryeməyikəsməklazımdırsa,çəngəlisol,bıçağıisəsağəldətutun.Yeyibqurtardıqdansonraqaşığıyalamayın.Bulaşıqbıçağıvəçəngəlimasanınüzərinəqoymayın.

13.Bulaşıqqablarınızıqonşutərəfəitələməyin.14.Çayiçəndəçayqaşığınıstəkandasaxlamayın—oçevriləbilər.15.Çayıqarışdırıbqaşığınəlbəkiyəqoyun.16.Masaarxasındaayağıayağınüzərinəaşırıboturmayın—bu,ədəbsizlikdir.17.Yeməkyeyərkənkitaboxumayın—bu,ətrafınızdakılaraqarşıhörmətsizlikolmaqdanbaşqa(guyakitabsizəonlardanmaraqlıdır),həmdəzərərlidir.18.Çörəklərəftarınızdadiqqətliolun,dişləyibartığınıatmayın.Buğdanınbecərilməsi,yığılması,üyüdülməsivəçörəyinbişirilməsindənəqədərinsanəməyiolduğunuhəmişəyadınızdasaxlayın.Həmçininyaddançıxarmayınki,Yerkürəsindəmilyonlarlaaclıqçəkənuşaqüçünçörəkqırıntısıçoxqiymətlidir!Eləcədəhərbirimizbütünərzaqməhsullarınıqənaətləişlətməli,israfçılığayolverməməliyik.

SUALLAR

1.Yeməkmasasıətrafındahansıdavranışqaydalarınaəməledilir?2.Çörəyənəüçünqənaətetməklazımdır?

1. Şamsüfrəsinitərtibedinvəparçasalfeti

«üçbucaq»formasındaqatlayın.2. Yeməkmasasıarxasındadavranışqaydalarına

əməletməyəçalışın.

DƏRS8PLASTİLİNLƏYAPMAİŞLƏRİ

YAYMAÜSULUİLƏALINMIŞNAXIŞLIPLASTİLİN

Plastilininaxışlarlabəzəməkolar.Əvvəlcəxəmirinecəyaymağıyadınızasalın:xəmirinyapışmamasıüçünmasa(vəyataxta)üzərinəunsəpilir,sonraxəmiroxloviləyayılır.Sizisəplastilinyayacaqsınız.Unəvəzinəmasanınvəplastilininüzərinəhamarkağızvərəqlər

(dəftərvərəqidəolar)qoymaqlazımdır.

Oxlov(vərdənə)kimisilindrikformalıistənilənböyükolmayanhamarəşyadan,məsələn,yapışqanlıqələmdənistifadəedəbilərsiniz.

Kağızvərəqlərarasındaplastilinlövhəniyayaraqtəməlhazırlayın(1,2,3).

İndinaxışlarıhazırlamağıöyrənin.

«Dairələr»:kürəciyiyayılmıştəməlüzərinəqoyun,barmaqlaonuyüngülcəsıxın,üzərinəkağızqoyunvəoxloviləyayın(1).«Üzüklər»:bir-birininüzərinəqoyulmuşmüxtəlifölçülükürəciklərioxlovlayastılayın(2).

«Xətlər»:çoxnazikbağlardandüzvədalğalıxətləralınır(3).

Bəsbunaxışlarınecəalmaqolar?

Mənimsədiyiniznaxışelementlərindənbəzəkdüşünün.


GƏLİNCİK

Sizartıqbugəlinciyinplastilindənolangeyimininnecəbəzədildiyinibaşadüşmüşünüz.Ətəküçünnaxışseçin.

Ətəküçünkarkas*hazırlayın.Buməqsədləbir-birinəplastilinləbirləşdirilmişikiplastikbutulkaqapağıgötürəbilərsiniz.

Ətəyinözünühazırlamaqüçünkağızüzərindəyarımdairəçəkin.Yarımdairəninradiusunutəyinetməküçünkarkasınhündürlüyünü

üçəvurmaqlazımdır.

Qırçınüçünkağızvərəqlərarasında

uzunbağlaryayınvəonlarışəkildəgöstərildiyikimiqatlayın.

Yaxalıqdüzəltməküçündairəşəkillitəməlvəonunkənarınıhaşiyələməküçünbaşqarəngdəbağyayın.Sonrakənarlarıheykəltəraşbıçağıiləbərabərləşdirinvəbarmaqlarlayaxalığadalğavarıformaverin.

*Karkas—birşeyinskeleti,gövdəsi,əsasıdeməkdir.


Yaxalığanaxışdasalabilərsiniz.Karkasınüzərinəplastilinyapışdırın.Məmulatındigərhissələrininhamarolmasıüçünonlarıkağızüzərindədiyirlədinvəyakağızüzərindəhamarlayın.

Sifətindetallarınıkiçikkürəciklərdənhazırlamağaçalışın.

Sifətindetallarınıkiçikkürəciklərdənhazırlamağaçalışın.

1.Gəlinciyişəkildəkiardıcıllıqlayığın.2.Gəlinciyinhazırlanmasıardıcıllığınıbirdahanəzərdənkeçirin.Şəkillərdəkitülkü

Şəkillərdəkitülküoyuncaqlarıbir-birindənnəiləfərqlənir?

Şəkillərdəkitülküoyuncaqlarınıhazırlayın.


KƏSMƏÜSULUİLƏALINMIŞNAXIŞLIPLASTİLİN

Kəsmə—plastilininemaledilməsininorijinalüsuludur.Buüsulsizəplastilindənçoxgözəlməmulatlardüzəltməyəimkanverəcək.İşləməküçünkəsicialət—çoxnazikməftilvəbirazməşqetməklazımolacaq.

Pəstahıhazırlayın.

Plastilindənbağyayın,onueyniuzunluqdaplastilinlövhəyəbükün.Artıqplastilinlərikəsibməmulataborucuqformasınıverin.

1-ciüsul

Pəstahıbaşvəortabarmaqlarlagötürün,məftililgəyionayaxınlaşdırın(1).

Məftiliplastilininkənarındaneyniməsafədəyerləşdirinvəonuplastilininiçərisindənyüngülcəçəkin(2).Əldəediləndairəşəkillilövhənipəstahdanayırın.Eyniqalınlıqdalövhələrkəsməkdədavamedin(3).

2-ciüsulKəsmənibaşqaüsulladayerinəyetirməkolar.Məftilinuclarınıiki

dayağa(qutucuqlara,makaralaravəs.)bağlayıbkəsicialətdüzəldin.Birəlinizləkəsicialətinməftilinidartın.Digərəlinizinbaşvəşəhadətbarmaqlarıiləborucuğunucunututubonuməftiləyaxınlaşdırın.Borucuğaelətəzyiqedinki,məftilplastilininiçərisindənkeçərəkbaşbarmağatoxunsun.Dairəciyiborucuqdanayırınvəeyniölçülüdisklərikəsməyədavamedin.


TOYUQOYUNCAĞI

Toyuqoyuncağınadiqqətlənəzəryetirin.Buoyuncağınhazırlanmasındaneçənövplastilinnaxışındanistifadəedilmişdir?

Toyuğungövdəsinikarkasüzərindədüzəltməkolar.Toyuğunbaşını,ayaqlarınıvəquyruğunuyaparaqhazırlayınvəgövdəyəsığallayaraqbirləşdirin.Birləşməyerlərinikağızüzərindənbarmaqlarlasıxın.

Lələklərüçünaşağıdakıpəstahlarıyapın.

Plastilinbağdaikibarmaqlanazikşanadüzəldin.Başqarəngliplastilindəndüzbucaqlılövhəhazırlayın.Silindrvəyaboruformasıdüzəldinvəüsthissədənbarmaqlasıxaraqonudamcışəklinəgətirin.

Lələklərikəsicialətiləkəsinvəonadamcıformasıverərəkbarmaqlarınızlahamarlayın.

Sizartıqikirənglidisklərivələləklərinecəhazırlamağıbilirsiniz.İndiisəüçvədahaartıqrəngdədetallarhazırlayın.

Sizşəkillərdətəsvirolunankəpənəyivəgüllərinecəbəzəyərdiniz?


QARIŞDIRMAÜSULUİLƏALINANNAXIŞLIPLASTİLİN

Rənghaqqındanəyibilirik?Qarışdırmaüsuluilənaxışlıplastilinialmazdanəvvəl,«Rənghaqqındanəyibilməliyik»sualınacavabverin.

Qeydetməklazımdırki,yaradıcılıqişlərininbütünnövlərindəəsasrolukolorit—rənglərinvəonlarınçalarlarınınharmonik*uyğunluğuoynayır.Bütünrənglərinmühitdəahənguyğunluqlarındanxəbərdarolmaqüçünrəngkarlıqqanunlarınıöyrənməklazımdır.

Buşəkillərqırmızı,göy,sarı,yaşılvəbənövşəyirənglərinhansırənglərlədahaəlverişliuyğunlaşmasınıgöstərir.

*Harmonik-həmahəng**Xromatikrənglər-göyqurşağırəngləri***Axromatikrənglər-qara,bozvəağrənglər


İkimüxtəlifrəngliplastilinparçalarınıeləqarışdırınki,aşağıdagöstərildiyikimiyenirəngləralınsın.

İndibirrəngəmüxtəlifmiqdardaağplastilinqarışdırmaqlaonunmüxtəlifçalarlarınıəldəetməyəçalışın.

Şəklədiqqətyetirin.

Buşəkilheçdəyağlıboyailəçəkilibvətaxtaçərçivəyəsalınmayıb.

«Plastilinrəssamlığı»texnikasıiləişlənilib.Butexnikayayiyələnməyəçalışaq.

Əvvəlcətəməldə—qalınkağızdavəyakartondafonüçünplastilin

yayın.

Ağacvəyarpaqlarıntəsviredilməsiüçünistirənglərinçalarlarındanpalitranı*yaradın.Əgərsizdəçalarlarazdırsa,onlarıqarışdırmaqladigərrəngləriəldəedəbilərsiniz.Ağacıngövdəsiüçünnisbətənböyükbağlar,budaqlarıüçünisəkiçikbağlaryapıb,fonutəşkiledənplastilininüzərinəyapışdırın.Qarışdırılmışmüxtəlifrəngliplastilintopalarındanhamarolmayankiçikhissəciklərqoparıbyarpaqlarhazırlayın.Rəssamlıqeffektiüçünsonuncusəciyyəvicəhət:yarpaqlarınaziktaxtailəyüngülcəyaxaraq,onlarıdağıtmaqlazımdır.Bundansonraüzərinəkağızqoyunvəyayın.Təməlinartıqkağızlarınıkəsin.Taxtayaoxşayançərçivədüzəldin.

*Palitra-rəssamlarınşəkilçəkdiklərizamanüzərindəboyaqarışdırdıqlarıtaxtaparçasıdır.


TƏBİƏTDƏNÖYRƏNİRİK

Təbiətdaşlardavəminerallardaqeyri-adigözəlliyəmaliknaxışlaryaratmışdır.

Sizəhansıxırdabəzəküçünistifadəediləndaşlarvəonlardan

düzələnməmulatlarməlumdur?Malaxitnaxışlarınıneffektiniəldəetməküçünyaşılrəngliplastiliniag,qaravəgöyplastilinlərləqarışdırmaqlayaşılçalarlılövhələrhazırlamaqlazımdır.

Malaxit(mineral) Yəşəmdaşı Kalsit(mineral)

Kibritqutusundansandıqçahazırlayaq.

Kibritqutusununxaricihissəsinikəsin.Yapışqanvəyaplastilininköməyiiləonudaxilihissəyəbirləşdirin.Sonraisəsandıqçayamüxtəlifçalarlıplastilinyaxın.

Sandıqçanıbəzəyəcəkbaşqadaşıözünüzseçin.Qarışıqplastilindənqızılgüllərhazırlayın.


RELYEF.RELYEFİNTARİXİNDƏN.BARELYEF

Heykəltəraşlıqyunansözüolub,mənası«kəsmək»,«yonmaq»deməkdir.Heykəltəraşınyaratdığıəsərheykəladlanır.Heykəltəraşlıqəsərləriplastikvəbərkmateriallardanhazırlanantəsviriincəsənətnövüdür.

Relyeffransızsözüolub,«müstəvisəthdəqabarıqtəsvir»deməkdir.Bu,heykəltəraşlığınbirnövüdür.Fiquruntəsvirininfona*nisbətənqabarmasındanasılıolaraq,relyefinmüxtəlifnövlərimövcuddur.Əgərqabartıazacıqdırsa,bu,alçaqrelyefdir,onabarelyefdeyilir.

Əgərqabartıfiquruntutumununyarısındançoxçıxırsa,bu,yüksəkrelyefdir,onaqorelyefdeyilir.

*Fon—şəklinarxaplanıdır.

Skif**qabı(barelyef)

Daşüzərindəaslanfiquru(barelyef)

Makedoniyalıİsgəndərin

təsviriolangümüşpul(barelyef)

**Skif—qədimxalqadıdır.


Faktura(latınsözüolub«emal»,«quruluş»deməkdir)—hərməmulatınsəthininquruluşuvəyaemalxüsusiyyətləridir.Plastilinüzərinəmüxtəlifəşyalarınizinisalaraqənmüxtəliffakturalısəthləryaratmaqolar.

İşinyerinəyetirilməsinidiqqətlənəzərdənkeçirin.

Barelyefdədaşqırıntılarınınfakturasınınecəhazırlamaqolar?Şərqmədəniyyətindərelyefqədimzamanlardanməlumdur.Hazırdarelyefləbinalarındivarlarını,abidələrinpostamentini*,memoriallövhələri,pulları,medallarıbəzəyirlər.İstəniləndəmirpulugötürünvəonubarmaqlarınızlayoxlayın.Səthdənazacıqyuxarıçıxanqabarıqlıqhissedəcəksiniz.Bu,barelyefdir.

Şəkildəkiaslanbarelyefinidüzəltməyəçalışın.Qədimdaşınrənginialmaqüçünhansırəngdəplastilinləriqarışdırmaqlazımdır?

Təməlüçünböyükolmayanyastıqutu(vəyaikikibritqutusu)götürünvəonunüzərinəplastilinyapışdırın.Aslanınşəkliniqutununüzərinəköçürün.

SUALLAR

1.Şəkillərdəkiheykəl,barelyefvəqorelyefləritəyinedin.2.Barelyef,qorelyefvəheykəllərdətəsvirolunmuşməşhurinsanlarınadınısöyləyin.

Şəkildəgördüyünüzbarelyefihazırlayın.

*Postament-heykəlaltıtəməl


MÜŞAHİDƏƏSASINDAYAPMA.KİÇİKHEYKƏL

Siztəbiətiöyrənəbilirsinizmi?Özünüzüyoxlayın.Yaddaşəsasındatanıdığınızheyvanlarıyapmağaçalışın.Yapmazamanıonlarınənxarakterikcəhətlərinədiqqətyetirin.

Qabaqcadanheykəliniyapacağınızheyvanıdiqqətləmüşahidəedin.Onunxarakterikpozalarınıyaddasaxlayın.Detallaranəzəryetirin.

Şəkildəngöründüyükimi,pişikfiqurunuayrı-ayrıhissələrdənyox,bütövplastilinhissəsindənyapmaqlazımdır.Buişixüsusitaxtalövhəüzərindəyerinəyetirin.Göstərilənnümunənitəkrarlamaqvacibdeyil.Pişiyiözfikrinizdətutduğunuzkimiyapmağaçalışın.

Yatmışpişiyinfiqurunadiqqətyetirin.Əvvəlcəümumioxşarlığınolmasınaçalışın.Buradafiqurunayrı-ayrıhissələrinifərqləndirməkmümkünolmasada,pəstahdanartıqgörünürki,yumrulanmışpişikalınacaq.

Formanıtədricəndəqiqləşdiririk:barmaqlarladüzəldirik,lazımihissələridartırıq.Fiquruəllərimizdəvəyataxtaaltlıqiləbirlikdədaimiolaraqdöndəririk.Plastilinkütləsiningetdikcədahaçoxpişiyəbənzədiyinigörürsünüz!Şəkildəngöründüyükimi,pişikyumrulanıbyatmışdır.Detallarıheykəltəraşbıçağıvəyadişçöpüiləişləyirik.

SUALLAR

1.Sizingördüyünüzpişiktəsviribarelyefdir,heykəldir,yoxsaqorelyef?2.Pişiyinkiçikheykəlinidüzəltməküçün,əsasən,nəyəfikirverməklazımdır?

Oynayanvəyahərəkətedənpişiyinkiçikheykəlinidüzəldin.


MÜXTƏLİFHİSSƏLƏRDƏNQURAŞDIRMAÜSULUİLƏYAPMA

Buheyvanlarıvəquşutanıyırsınızmı?

Buheyvanlarınadınısöyləyin.

Onlarharadayaşayır?

Gördüyünüzheyvanlarhaqqındanəbilirsiniz?Buşəkillərdəgördüyünüzheyvanvəquşfiqurlarınımüxtəlifrəngdəplastilinlərdənyapmaqmümkündür.

Plastilindənhazırlanmışfiqurlaranəzəryetirin.


ZEBR*OYUNCAĞI

Şəkildətəsvirolunanzebroyuncağınınhazırlanmasıtexnologiyasınanəzəryetirək.

1.Ağvəyaçəhrayırəngliplastilindənzehrinuzununadartılmışgövdəsiniyuvarlayın.

2.Hazırladığınızgövdəniqövsvarıəyin.Ayaqlarınınalınmasıüçünheykəltəraşbıçağıiləkəsikləredin,fiqurundayanıqlıolmasıüçünayaqlarıaralayınvəonlarıaşağıyadoğrunazikləşdirin.3.Plastilindənboğazüçün«sütun»diyirləndirin.Sütununbirucunuyüngülcəəyərəkzebrinbaşınıformalaşdırınvəonubədənəbərkidin.4.Zebroyuncağınınhissələrinitamamlayıbbirləşdirin.Qararəngliplastilindənzebrinyalınıdüzəldin,onubaşabirləşdirərəkyüngülcəçimdikləyin,yarpaqşəkilliqulaqları,kürəşəkilliburnunuvəifadəligözlərinibərkidin.

5.Quyruğuyapınvəbərkidin.Zebroyuncağınıqararəngdəplastilinxətlərləbəzəyin.

SUALLAR

1.Buoyuncağınhazırlanmasındahansıtexnolojiüsullardanistifadəedilmişdir?3.İşihansıardıcıllıqlayerinəyetirdiniz?

Şəkillərdəkiheyvanlarıplastilindənhazırlayın.

*Zebr—qarazolaqlıağat

DƏRS14APLİKASİYAİŞLƏRİ

NAXIŞKƏSMƏQAYÇININTARİXİNDƏN

Sizqayçıhaqqındanəbilirsiniz?Qayçıdanhansıpeşəsahibləriistifadəedirlər?İlkqayçınınyaradılmasındanminildənartıqvaxtkeçib.Bu,qoyunlarıqırxmaqüçünnəzərdətutulmuşqayçıidi.Onlarıntiyələri*mərkəzətrafındadönmürdü,yaylılövhəiləbirləşdirilərək,sadəcə,əliləsıxılırdı.

Sonralarsənətkarlarikibıçağımismarınköməyiiləbirləşdirib,onlarındəstəyiniisəüzükformasındaəydilər.Qayçıbeləyarandı.Qayçınıdəmirdən,poladdan,gümüşdənhazırlayırdılar,qiymətlimetallabəzəyirdilər.Bəzənhəddənartıqolanbəzəklərbualətdənistifadəetməyəmaneçiliktörədirdi.

SUALLAR

1.Şəkildəkiqayçılaradiqqətyetirin.2.Sizcə,onlardanhansıməqsədlərüçünistifadəetməkolar?3.Qayçılardahansıfərqlərimüşahidəetdiniz?4.Dahahansınövqayçılarıtanıyırsınız?

Kitablarda,ensiklopediyalardaqayçınıntarixindənmaraqlıməlumatlarıaxtarınvədəftərinizdəqeydedin.

*Tiyə—qayçınınağzı,kəsənhissəsi


KAĞIZZOLAQLARINDANQABARIQAPLİAKSİYA

Müxtəlifuzunluqdakəsilmişkağızzolaqlarındanqardənəciyifiqurlarıdüzəltməkolarmı?

Şəkildətəsvirolunanqardənəciyifiqurunukağızzolaqlarındannecəhazırlamaqolar?Yolkanıbəzəməküçünbeləbəzəkləriadikağızdançoxsadəüsullahazırlamaqolar.Beləbirfiqurhazırlamaqüçünonədədeyniölçülükağızzolağıkəsməklazımdır.Sonraisəonlarıortadanbərkidin.Dahasonrahərbirzolağımərkəzədoğruqatlayınvəyapışqanlabərkidin.

Beləliklə,qardənəciyihazırdır.

Kağızzolaqlarındanmüxtəlifformalıelementlər(detallar)hazırlayıbonlarıbirləşdirməkləmüxtəliftəsvirləryaratmaqolar.

Kağızzolaqlardanhazırlananelementlər


XORUZAPLİKASİYASI

Xoruztəsvirinənəzəryetirin.

Butəsvirdəhansıelementlərdənistifadəolunub?

Xoruztəsvirininhazırlanmasınabaşlayaq.Əsasolaraqboşkonfetqutusu,zolaqlarüçünisəadinazikkağızgötürməkolar.Kağızvərəqininuzuntərəfinəeni2—3sm(yaxşıolardıki,zolağıneniqutunundərinliyinəbərabərolsun)zolaqlarcızınvəkəsin.

Verilmişuzunluqdazolaqdanonun1/4,1/2,3/4hissəsiqədəruzunluqdadigərlərinikəsin.Müxtəlifzolaqlardanxoruzunşəkildəgöstəriləndetallarınıhazırlayınvəonlarışəkildəkiardıcıllıqlayapışqanlabərkidin.Fonüçünqutunundaxilinərənglikağızvəyakartonyapışdırın.

Xoruzfiqurununqutuyanecəbərkidilməsinəfikirverinvənəticəçıxarın.

SUALLAR

1.Sizbudərsdəhansımaterialdanistifadəetdiniz?2.Aplikasiyanınhazırlanmasındahansıelementlərdənistifadəolunmuşdur?

Kağızzolaqlarındanistifadəedərəkarışanı,tülküvəqardənəciyiaplikasiyalarınıhazırlayın.


HEYVANSİLUETLƏRİPANDA

Şəklədiqqətləbaxın.Siznecəfikirləşirsiniz,buradanətəsvirolunub?Bunəyinsiluetidir*?Elədirkivar,busizinqarakağızdankəsdiyinizpandanınqalıqlarıdır.Ancaqkəsmənifasiləsizbirxəttüzrədəqiqaparmaqlazımdır.

İşiyerinəyetirməküçünmateriallarıvəalətlərimüstəqilolaraqseçin.Pandanınhazırlanmatexnologiyasıbelədir:pandanınsiluetiköçürməkağızınınköməyiiləağkağızaköçürülür.Kəsməninazikkartondandəftərxanabıçağıilə,rənglikağızdanisəqayçıiləaparmaqyaxşıolar.Ağkağızdankəsilmişpandanıqarakağızayapışdırın,burnunuvəgözləriniqeydedin.

Böyükpanda—Çinincənubundayaşayançoxnadirheyvanıbeləadlandırırlar.

Yerkürəsindəcəmibirneçəyüzpandaqalmışdır.Bunagörədəonlartəbiətinmühafizəsiüzrə«Qırmızıkitab»adaxiledilmişlər.Butəşkilatpandanınəsasqidamənbəyiolanbambukmeşələrininmühafizəsinənəzarətedir.Onlarıovlamaqqətiqadağandır.Ağkağızdanvəyakartondanaşağıdakıheyvanvəquş(dovşanvəqaz)siluetlərinikəsibaplikasiyasınıhazırlayın.Başlıcasıodurki,heyvanlarəlamətlərinəgörətanınsın.

SUALLAR

1. Sizcə,hərhansıfiqurukəsdikdənəyəfikirverməklazımdır?2. Siluetdedikdənəbaşadüşürsünüz?

Dəvə,ayıvəqurbağanınsiluetinikağızaköçürərəkkəsin,onlarınaplikasiyasınıhazırlayın.

*Siluet—fransızsözüolub,mənasıfərqliçalarlıfondafiqurvəyaəşyanınbirrənglitəsvirideməkdir.


SİMMETRİKNAXIŞKƏSMƏ

Hərhansıbirhəşəratıntəsvirinəbaxın.O,simmetriyaoxunamalikdir.Əgərbutəsviritəsəvvürümüzdəyarıdanqatlasaq,ondaonunikihissəsiüst-üstədüşəcək.Buqatxəttitəsvirinsimmetriyaoxuadlanır.Buxassədənkağızınnaxışlıkəsilməsindəistifadəetsəniznəalınar?Bizkağızıtəsəvvürdəyox,həqiqətənqatlayacağıq.

Hazıraplikasiyalaradiqqətyetirin.

Kəpənəkvəhörümçəktoruüzərindəkihörümçəktəsvirlərindəhansısimmetriyaoxlarınıgörürsünüz?Sizonlarıhansıkəsməüsuluiləkəsəcəksiniz?Buməmulatlarınhazırlanmasıüçünkağıznəüçünməhzbeləqatlanır?

SUALLAR

1.Simmetrikkəsmədəəsasnəyəfikirverməklazımdır?2.Sizbufiqurlarıhazırlayarkənhansıkəsməüsulundanistifadəetdiniz?

CizgifilmininqəhrəmanıolanÇe-buraşkanınvəkəpənəyinkəsilməsitexnologiyasınadiqqətyetirin.Onlarınülgülərinirənglivərəqəköçürün,kəsinvəkağızayapışdıraraqaplikasiyalarınıhazırlayın.


QARDƏNƏCİKLƏRİ

Siznəvaxtsaəslqardənəciklərinəfikirvermisiniz?Onlarnecəgörünür?Qeydetməklazımdırki,qardənəciklərinazikbuziynəciklərdənibarətdirvəaltıbucaqlıdır.Buziynəciklərbirləşibsaysız-hesabsıznaxışlaryaradır.

Şəkildəkiqardənəciklərindənhansıəslinəoxşayır?Sizonlarınfərqininədəgörürsünüz?

Qardənəciyinikəsməküçünnazikkağızgötürün.

Bu,kalka,kağızsalfet,folqaolabilər.

Kağıznəüçünnazikolmalıdır?Qardənəciyinəqədərzərifnaxışlıolsa,oqədərincəgörünər.Onagörədəqardənəciyikəsdiyimizkağıznazikolmalıdır.

Altıbucaqlıqardənəciyinikəsməküçünnişanlamaardıcıllığıbeləyerinəyetirilir:

Nişanlamanısoltərəfdənedirik.Qardənəciyinecəalınır?Əgərşəkilsağtərəfdənçəkilərəkkəsilərsə,qardənəciyialınar?Əgərşəklihərikitərəfdənçəkərəkkəssəniz,nəalınar?


QARDƏNƏCİYİNİNNİŞANLANMASI

SUALLAR

1.Qardənəciyikəsdikdəhansıqayçıdanistifadəetməklazımdır?Nəüçün?2.Kağızdanqardənəciklərikəsərkənəsasnəyəfikirverməklazımdır?

Kağızsalfetdənzərifqardənəcikləriningöstərilənsadəvariantlarınıkəsməyəçalışın.


HƏNDƏSİFİQURLARDANAPLİKASİYAMƏZƏLİKÖPƏK

Şəkildəkiköpəyinkağızdanhazırlanmışaplikasiyasındahansıhəndəsifiqurlardanistifadəedilmişdir?İfadəligözləriolanbubalaca,qısaayaqlı,dəbdəbəlikürklüköpəyiəsrlərboyuÇindəçoxaldıblar.

Aplikasiyanıhazırlamaqüçün2-3rəngdə(açıqqəhvəyivənarıncı)kağızgötürün.Müxtəlifdiametrlidairələrkəsin.

Kiçikdairələrbaş,qulaqlarvəqısatüklərüçündür.Böyükdairəninyarısıgövdəüçündür.Böyükdairəninikinciyarısınıbərabərsektorlarabölərəkkəsin.Bu,uzuntüklərolacaq.

Dairələrdənvəyarımdairələrdəngövdənivəbaşışəkildəgöstərilənqaydadayapışdırın.Qulaqlaravəquyruğakiçikdairədənkəsilmiştükləri,gövdəyəisəböyükdairəhissələrindənkəsilmiştükləriyapışdırın.Uzuntüklərin

üzərinənisbətənqısatükləryapışdırmaqolar.Buaplikasiyadadairəninkiçiksektorlarıkimi,böyüksektorlarındandaistifadəedilir(dairənin1/4,1/3və1/8hissələrindən).

SUALLAR

1.Hazırladığınızaplikasiyadahansırəngdəmaterialdanistifadəedilmişdir?2.Aplikasiyanmhissələrihansıhəndəsifiqurlarşəklindəkəsilmişdir?

Konfetkağızlarındanistifadəedərəkşəkildəkiavtomobilihazırlayın.Avtomobilaplikasiyasınınbaşqavariantınıfikirləşinvəhazırlayın.


QIRIŞIQPARÇADANAPLİKASİYAGÖBƏLƏKLƏR

Şəkildənətəsviredilmişdir?Aplikasiyadahansımateriallardanistifadəolunmuşdur?

Buaplikasiyanıhazırlamağaçalışaq.Tərəfləri10—12smolankvadratşəklindənazikparçaqırıntıları(rəngbərəngvəyabirrəngli)götürün.Albomkağızınınböyükolmayansahəsinə(təqribən7x7sm)qatıPVAyapışqanıyaxın(1).Parçanıhamarşəkildəonunüzərinəqoyun(2).Barmaqlarınızlaparçanımərkəzədoğrueləyığınki,o,səliqəsizkiçikqatlarşəklindəqırışsın(3).

Alınmışqırışıqsəthiəliniziniçiiləsıxınvəyaonu3—5dəqiqəağırəşyanınaltınaqoyun.Qayçınınköməyiilədetalalazımiformanıverin(4).

SUALLAR

1.Busəthsizənəyixatırladır?2.Aplikasiyanınecəhazırladınız?3.5-cişəkildəağaclarıngövdəsinədiqqətyetirin.Onlarbirazfərqligörünür.Fərqnədədir?

Şəkildəkiitaplikasiyalarınıqırışıqparçadanistifadəetməkləhazırlayın.

DƏRS21MOZAİKAİŞLƏRİ

MÜXTƏLİFMATERİALLARDANMOZAİKA

YELKƏNLİGƏMİ

Şəkildəkitəsvirədiqqətyetirin.Bukompozisiyanınmozaikatexnikasıiləyerinəyetirildiyinideməkolarmı?

Kompozisiyanınyaradılmasıüçünmüxtəlifmateriallardan:rənglikağız,yumurtaqabığı,plastilinvəs.istifadəetməkolar.

Sizcə,şəkildəkiyelkənligəmimozaikasıhansımateriallardanhazırlanıb?Yuyulmuşvəqurudulmuşyumurtaqabıqlarınıxırdalamaqlazımdır.

Bumateriallarıtəmələnecəbirləşdirməkolar?Sizartıqbirneçəüsulbilirsiniz:PVA*yapışqanıiləyapışdırmaqvəyaplastilinisıxmaq.Şəkildəkimozaikadaistifadəolunanyumurtaqabıqlarıözülənecəbirləşdirilib?Yelkənligəmimozaikasınınhazırlanmasındahansımateriallardanistifadəedilməsininəlverişliolmasınıyoxlayın.

Müxtəlifmateriallardanyelkənligəmimozaikasıhazırlayın.

SUALLAR

1.Mozaikadedikdənə"başadüşülür?2.Mozaikaişləriniyerinəyetirərkənnəyəfikirverməklazımdır?

Şəkillərdətəsvirolunmuşzənbil,keçivəçanaqlıbağamozaikalarınımüxtəlifmateriallardan(rənglikağız,yumurtaqabığıvəbalqabaqtumları)istifadəetməkləyerinəyetirin.

*PVAyapışqanı—kağızvəkartonməmulatlarıyapışdırmaqüçüntətbiqedilir.


MUNCUQDANVƏPLASTİLİNKÜRƏCİKLƏRDƏNMOZAİKA

TOVUZQUŞU

Şəklədiqqətyetirin.Şəkildəkihansıquşunmozaikasıdır?Bumozaikahansımaterialdanhazırlanmışdır?

Tovuzquşununmuncuqdanmozaikasınıhazırlamazdanəvvəlonuntəsvirininkonturukartonaköçürülməlidir.

Muncuqlarıdüzməişinəbaşlamazdanəvvəlhazırlıqgörülməlidir.BeləkiuyğunrəngdəplastilinvəyaPVAyapışqanıkonturayaxılırvəmüxtəlifrənglimuncuqlarmərkəzdənbaşlayaraqplastilininüzərinəbərkidilir.Seçilənhissətamşəkildəmuncuqlarladoldurulur.

Sondalələklərinarasınızərləbəzəməklazımdır.

SUALLAR

1.Bumozaikaişində,əsasən,nəyəfikirverməklazımdır?2.Muncuqlarkartonanecəbərkidilir?

Plastilinkürəciklərdənvəyamuncuqlardanavtomobilmozaikasıhazırlayın.


PAMBIQKÜRƏCİKLƏRDƏNMOZAİKA

PUDEL

Şəkildətəsvirolunmuşköpəyəhəyatdarastgəlmisinizmi?

Pudelhaqqındanəbilirsiniz?

Onunmozaikasınınhazırlanmasındahansımateriallardanistifadə

edilmişdir?

Pudelköpəkcinsininadıdır.Onunəcdadlarıqalıntüklüçobanitivəsuquşlarınıovlamaqdamahirolanovitidir.

Buköpəkcinsininadıhəminitlərinsuyaolansevgisindənxəbərverir.Pudelqədimalmansözüolub,«gölməçə»,«nohur»deməkdir.

1.Pudelinsiluetinikartonaköçürünvəonukəsin.

2. Pambıqdannoxuddənəciyiölçüsündəkürəcikləryumrulayın.3. Pambıqyapışdırılacaqhissələrəyapışqansürtünvəkürəcikləri

düzün.4. Pudelinqulağınıkürəciklərləörtünvəonunancaqyuxarıdaxili

hissəsinəyapışqansürtərəkayrıcayapışdırın.

SUALLAR

1.Pambıqdanhazırlananmozaikada,əsasən,nəyəfikirverməklazımdır?2.Mozaikanınhazırlanmasıardıcıllığınecədir?3.Pambıqhansıformadakonturayapışdırılır?

Pudelmozaikasınınyerinəyetirilmətexnologiyasınıizahedinvəqardanhazırlanmışadammozaikasıdüzəldin.

DƏRS24KAĞIZQATLAMA

KAĞIZMODULLARDANBƏDİİKONSTRUKSİYALAR

KAĞIZFIRFIRA

Sizfırfıragörmüsünüz,onukağızdannecəhazırlamaqolar?Bufırfırakağızmodullardan*hazırlanmışdır.Buoyuncaqüçüntərəfləriuyğunolaraq9—3smvəya12—4smolanikidüzbucaqlıkağızgötürməklazımdır.

Qatlamanınyerinəyetirilməsitexnologiyasınadiqqətyetirin.

A,B,Cküncləriniardıcılolaraqqatlayın.Qatlamaişiniapararkəndiqqətliolmaqlazımdır.

SUALLAR

1.Fırfıranıhazırlamaqüçünhansıkağızdanistifadəetdiniz?2.Qatlamadanəyəfikirverməklazımdır?

Mərkəzdədəlikaçın,dəliyəkibritçöpüvəyadiştəmizləyənçöptaxın.Çöpünucunufırfıradaolduğukimifırladın.

Şəkildəgördüyünüzrəngbərəngkubumüstəqilhazırlayın.

*Modul—latınsözüolub«ölçü»deməkdir.


FOTOŞƏKİLÜÇÜNULDUZŞƏKİLLİÇƏRÇİVƏ

Fotoşəkilçərçivəsinintəsvirinədiqqətyetirin.Çərçivənədənhazırlanmışdır?

Buçərçivəkağızmodullardan*hazırlanmışdır.Sizəhərbirininölçüsü8—12smolan10ədədkvadratkağızlazımolacaq.Kağızları1-ci,2-ci,3-cüsxemlərüzrəqatlasanız,fəsəli**formasındafiquralacaqsınız.Ulduzşəkilliçərçivənikollektivşəkildəhazırlamaqolar.Buzamanmüxtəlifrənglikağızlardanistifadəetməklazımdır.

Fotoşəkilüçünçərçivəniaşağıdakıardıcıllıqlayerinəyetirin:

Kvadratıyarıdanqatlayın.

Kvadratınküncləriniqatlayın.

«Fəsəlişəkilli»bazaformasınıqatlayın.

Solküncüyuxarıqaldırın.Qatlamaxəttinidüzbucaqlınınkünclərinintənortasındankeçirin.

*Kağızmodul—kağızqatlama(oriqami)üsuluiləəldəolunanişmaterialıdır.**Fəsəli—sacdabişirilənqat-qatkökə

Çevirinvəsağküncüyuxarıqatlayın. Modulhazırdır.

DƏRS24KAĞIZQATLAMA10ədədmüxtəlifrəngdəbeləmodulhazırlayın.Ardıcılolaraqbirmodulunikiküncünüdigərmodulunikicibliyinəöndənvəarxadangeydirin.

Bütünmodullarıdairəşəklindəqapayın.Əgərçərçivəözüləyapışdırılacaqsa,ondadairəniyapışqansızyığmaqolar.Əgərfotoşəkilçərçivəsiasılacaqsa,ondayığılmazamanımodulunkünclərinəyapışqanlıkarandaşsürtün.

Dairənikənarlardaazcasıxmaqla(yapışdırmazdanəvvəl)çərçivəyəovalformaverməkolar.Sondaarxadanşəkilliözülyapışdırılır.

SUALLAR

1.Çərçivənihansıüsullahazırladınız?2.Çərçivənədənibarətdir?3.Modulunəsasınıhansıfiqurtəşkiledir?

Şəkildətəsvirolunmuşulduzfiqurlarınıhazırlayın.Qatlamatexnologiyasınaxüsusidiqqətyetirin.


KAĞIZIQATLAYIRIQVƏKƏSİRİKMAMONT*FİQURU

Şəklidiqqətlənəzərdənkeçirin.Buhansıheyvanınfiqurudur?

Texnolojixəritəvəişinyerinəyetirilməplanıəsasındamamontfiqurunuhazırlayaq.Məmulatınhazırlanmasıardıcıllığınadiqqətyetirin.

Mamontundişlərininalınmasıüçünxortumunbirhissəsini,quyruğunun

alınmasıüçünarxaayaqlarınınbirhissəsinikəsin.

Sondaflomasterləmamontungözünüqeydedin.

1.Şəkildəkifiqurlarınadınıəlamətlərinəgörətəyinedinvəonlarımüstəqilhazırlayın.2.Fiqurlarınhazırlanmatexnologiyalarıarasındakıfərqimüəyyənləşdirin.

*Mamont—filcinsindənolannəslikəsilmişqədimheyvan

DƏRS25NAXIŞSALMAVƏTİKMƏ

SAPVASİTƏSİLƏQRAFİKTƏSVİR

Şəkillərdəkinaxışlaradiqqətyetirin.Müxtəlifşəkillərinəbirləşdirir?

Butexnikailətəsvirbahalımateriallartələbetmir.Belətəsvirlərin

hazırlanmasıüçünkartonvəyaməxmərkağız,eləcədəmüxtəlifsaplar(aditikişsapı,nazikyun,rəngliipəksaplar,muline*vəs.)lazımdır.

Kartonvəyaməxmərkağızüzərindəsaplayerinəyetirilənqrafiktəsvirizonitvəyasaplıdizaynadlanır.Bunaçoxvaxtizoqrafikavəyakartonüzərindənaxışsalmadadeyilir.

Mailibucağıbelənişanlamaqvəsapladoldurmaqlazımdır.Nişanlamaastartərəfdəaparılır,saplarıntoxunuşuisəüztərəfdəalınır.

A.Bucağıntərəflərinibərabərsaydahissələrəbölün(hərbiri5mmvəya1sm).Hərnöqtədədeşikaçın.B.Saplanmışiynəniastartərəfdən1nöqtəsinəsalınvə7nöqtəsindənkeçirərəkdartın.Sonranəetməklazımdır?

İynə-sapınhərəkətlərinənəzarətedin.Xətkeşvəqələminköməyiiləbubucaqlarınişanlayınvədoldurun.Bəsdairədəsaplarınecəhörməkolar?Bununüçündairəni12bərabərhissəyəbölün.Hərbirnöqtədədəlikaçaraqçevrənixorda**ilədoldurun.

*Muline—sapşəklindəeşilmişipəkiplik**Xorda—əyrixəttinikinöqtəsinibirləşdirəndüzxətt


A.Saplıiynəniastartərəfdən1nöqtəsindənsalınvə5nöqtəsindənxordanıçəkin.Astartərəfdəniynəni6nöqtəsindənkeçirinvəonuüzhissəyəçıxarın.B.İynə6nöqtəsindənharagetdi?Xordalarıçəkməkdədavamedin.Doldurulmanınsaatəqrəbiistiqamətindəgetməsinənəzarətedin.C.Bütündairədolduqdansonranaxışüztərəfdənbeləgörünəcək.D.Əkstərəfbeləgörünür.

Qanunauyğunluğutəyinedin:xordanınuzunluğundanasılıolaraq,naxışınortasınınölçüsünecədəyişir?

SUALLAR

1.Mamontdaolanəlamətlərbaşqahansıheyvandavardır?2.İzonitnədir?

3.Nişanlamaharadaaparılır?4.Sapdannaxışlarhansıtərəfdəalınır?

Kartinüzərindəbutəsvirlərimüstəqilyerinəyetirin.


«KƏNAR»VƏ«İLGƏKLİ»TİKİŞLƏR

Şəkildəkitikişlərəbaxınvəonlarınnecəyerinəyetirildiyinidanışın.Astartərəfdənbutikişlıaıısıgörünüşəmalikdir?(1).

Kənartikiş

İkiqatkənartikiş

İlgəklitikişNəüçün2-cişəkildəkitikiş«ilgəkli»tikişadlanır?Paltarlardailgəkləri«ilgəkli»tikişlətikirlər.Özpaltarınızdailgəyitapın.Sizbutikişlərdəhansıümumicəhətigörürsünüz?Tikişlərinfərqinədədir?Onlarıəkstərəfəyerinəyetirməkolarmı?Yoxlayın.

Butikişlərləsalfetin,gəlinciküçündəsmalınqıraqlarınıtikmək,parçadanolanoyuncaqlarındetallarınıbirləşdirmək,parçadanaplikasiyatikməkolur.«İlgəkli»tikişlərlə,həttanaxışsalmaqdaolar.«Kənar»və«ilgəkli»tikişləritikişmaşınıilədəyerinəyetirməkolar.

Dahahansı«ilgəkli»tikişvariantlarıfikirləşməkolar?«İlgəkli»tikişvəonunvariantları

Şəkildəkiparçaaplikasiya«ilgəkli»tikişlətikilmişdir.

SUALLAR

1.Dahahansınövtikişlərtanıyırsınız?2.Butikişlərdənharadaistifadəetməkolar?

«Kənar»və«ilgəkli»tikişlərdənistifadəedərəkşəkildəkiparçayanaxışsalın.


TOXUCULUQMATERİAL-LARINDANMƏMULATLAR

«ŞƏNASLAN»OYUNCAĞI

Şəkildəkiaslanoyuncağınadiqqətyetirin.

1.Sizheyvanlarınzəhmlipadşahınıxeyirxah,yumşaqvəzəriftəsəvvüredirsinizmi?2.Buoyuncaqhansımateriallardanhazırlanıb?Şəkildəngöründüyükimi,bufiqurunhazırlanmasındayuniplikdənistifadəolunmuşdur.

«Şənaslan»oyuncağınıhazırlamağaçalışaq.

1.Qırmızırəngliyumşaqipliyiəlinizindördbarmağınadolayın.Dolaqlarınsayı80—100olsa,dahayaxşıdır(1).

Alınanyumağıəlinizdənçıxarın,yuxarıdançoxolmamaqla(15mm)məsafəburaxınvəeynirənglisaplamöhkəmbağlayın(2).

3.İplikdəstəsiniyuxarıdanvəaşağıdankəsin(3).

4.Tərəfləri10smolanqırmızıkartondanürəkfiqurukəsin(4).

5.İplikdəstəsininböyükhissəsinimüxtəliftərəflərəbərabərayıraraqhamarlayın.Kiçikdəstənisəliqəliolaraqkənarlarüzrədüzəldin.KartonürəkciyəPVAyapışqanısürtün.Düzəldilmişdəstənionunüzərinəqoyun(5).6.Saplarıürəkşəklindəeləkəsinki,onlar5mmolmaqlakənaraçıxsın(6).

DƏRS27NAXIŞSALMAVƏTİKMƏ7.Sifətivəqulaqlarıçəkinvəkəsin(7).8.Onlarıeləyapışdırınki,kiçikdəstəaslanınteliniyaratsın(8).

9.Aslanıngövdəsinirənglikartondaçəkinvəkəsin.Quyruqüçünhəminrəngdəkartongötürünvəkəsin.Quyruğunfırçasınıdaürəkformasındadüzəldibüzərinəiplikyapışdırmaqolar(9).

Oyuncaqhazırdır.

«Şənaslan»oyuncağınınarxadangörünüşü10-cuşəkildəgöstərilmişdir.

SUALLAR

1.Aslanharadayaşayırvəonahansıcizgifilmlərindəvənağıllardarastgəlmisiniz?2.«Şənaslan»oyuncağınınhazırlanmasıtexnologiyasınışərhedin.

«Afrikadaxması»mövzusundaməmulatıhəmintexnologiyailəhazırlayın.

DƏRS28TEXNOLOJİMAŞINLARVƏNƏQLİYYATVASİTƏLƏRİ

TEXNOLOJİMAŞINLAR

Maşındedikdənəbaşadüşürsünüz?Hansımaşınlarıtanıyırsınız?

Enerjini,materiallarıvəinformasiyalarıdəyişəntexnikiqurğuyamaşındeyilir.

Maşıninsanınəməyiniyüngülləşdirir.

Şəkildəkimaşınlaradiqqətyetirin.Sizonlarıtanıyırsınızmı?

Bumaşınlarnəüçünlazımdır?

Onlarnecəadlanır?Sizhəmişəəliləmüxtəlifməmulatlarıhazırlamalıolurdunuz.Məsələn,qayçı,bizvədigəralətlərinköməyiiləpəstahlarıkəsir,detallarıemaledirvədəlikaçırsınız.İstehsalatdabuəməliyyatlarıxüsusitexnolojimaşınlar—dəzgahlaryerinəyetirir.Pəstahlarda*dəliklərburğudəzgahıvasitəsiləburğulanır(1).Fiqurludetallartokardəzgahlarındayonulur(2).

Boltlarda,vintlərdə,qaykalardayivlərvintkəsəndəzgahlardayerinəyetirilir(3).

Dəzgahlardaişlərioperatorlarvəyainsantərəfindəntərtibolunmuşproqramauyğunkompüterləridarəedir.

SUALLAR

1.Maşınnəyədeyilir?2.Hansıtexnolojimaşınlarıtanıyırsınız?3.Texnolojimaşınlarhansıəməliyyatlarıyerinəyetirir?

*Pəstah—sonradanemalyoluiləhazırməmulatalmaqüçünnəzərdətutulanyarımməhsul


YERÜSTÜVƏYERALTINƏQLİYYATVASİTƏLƏRİ

Keçmişdəinsanbiryaşayışməntəqəsindəndigərinəgetməküçünatdanistifadəedirdi.Əgərbazaraərzaqmallarıdaşımaqlazımgəlirdisə,ondanecə?Biratbunlarınhamısınıaparabilməzdi.Beləolanhalda,insanbiryerdənbaşqayerəgetməkvəyükaparmaqüçünnəqliyyatvasitələriniyaratdı.Torpaqda,sudavəhavadainsanınhərəkətetməsinəköməkgöstərənvasitələrnəqliyyatvasitələriadlanır.Bunlarınəqliyyatmaşınlarıdaadlandırmaqolar.Çünkionlardaenerjinidəyişəntexnikiqurğulardır.

Şəklədiqqətyetirin.Yerüstüvəyeraltınəqliyyatvasitələrininadlarınısöyləyin.

Nəqliyyatmaşınlarımüxtəlifölkələri,şəhərləri,qəsəbəvəkəndləriəlaqələndirir,şəhərinbirtərəfindəndigərtərəfinəgetməyə,səyahətetməyə,dünyanıgörməyə,müxtəlifyükləridaşımağaimkanverir.Bununüçün,ilknövbədə,dəmiryoluiləavtomobilyollarınıinkişafetdirərəknəqliyyatvasitələrininmüntəzəmvədaimihərəkətinəçalışmaqlazımdır.

Bütünbunlarbirlikdəinfrastrukturadlanır.Müasirzamandahərhansıbirərazidəhəyatınnormalinkişafıinfrastrukturuninkişafındanasılıdır.Bunagörədəmühümnəqliyyatyollarınıntikintisinəböyükmiqdardavəsaitsərfedilir.

SUALLAR

1.Yerüstüvəyeraltınəqliyyatvasitələrinəhansımaşınlardaxildir?2.Yerüstüvəyeraltınəqliyyatvasitələrindənhansıməqsədlərüçünistifadəedilir?


NƏQLEDİCİMAŞINLARUzaqkeçmişdəinsanəşyalarımüxtəlifhündürlüyəqaldırırdı.Misirpiramidalarınıtikərkənağırdaşlarınmüəyyənhündürlüyənecəqaldırılmasıhələdəsirrolaraqqalır.

İnsanbuişiasanlaşdırmaqüçünnəfikirləşdi?Şəkildəkimaşınlaradiqqətyetirin.

Bumaşınlarhansıişlərigörür?Onlardanharadaistifadəolunur?Şəkillərdətəsvirolunmuşmaşınlarnəqledicimaşınlaradlanır.Bumaşınlaratikintimeydançalarındadahaçoxrastgəlinir.Çünkionlardanmüxtəlifyüklərinqaldırılmasındavənəqledilməsindəistifadəedilir.Qaldırıcıkranvəyükqaldıranmaşınyükümüxtəlifhündürlüyəqaldırır.Betonnasosubetonqarışdırıcıdanmayebetonutikilənbinanınmüxtəlifhündürlüyünənəqledir.

Ekskavator,buldozer,qreydertorpağınvəyadaşınyerinidəyişir.Eskalatormetrodasərnişinləriendirib-qaldırır.

SUALLAR

1.Nəqledicimaşınlarahansımaşınlaraiddir?2.Nəqledicimaşınlardanhansıməqsədləistifadəolunur?


HAVANƏQLİYYATIƏsrlərləinsandağları,çayları,dənizvəokeanlarıtezvəmaneəsizqətetməyiarzulayıb.Uçmaqarzusuonunüçünhəmişəəlçatmazolub.İnsanuçmaqüçünənmüxtəlifvasitələrdənistifadəedib.Uğursuzluqlanəticələnəncəhdlərinsonunda,nəhayətki,havanəqliyyatıvasitələriniyaradabilib.

Şəkillərədiqqətyetirin.Şəkildəgördüklərinizinadlarınısöyləyin.

Bütünuçannəqliyyatvasitələri(maşınlar)havanəqliyyatınaaiddir.Kosmikgəmilər,təyyarələr,vertolyotlar,havaşarları,planerlər,drijabllar*sərnişinlərivədeltaplanlarmüxtəlifyükləridaşımaqüçünnəzərdətutulmuşdur.

Havaşarlarıqızdırılmışhavanın,drijablyüngülqaz(hidrogenqazı)vəmühərrikinköməyiiləuçur.Kosmikgəmilər,təyyarələrvəvertolyotlarisəyalnızmühərrikhesabınauçur.

SUALLAR

1.Şəkildəkinəqliyyatvasitələrindənhansıəvvəlvəhansısonrakəşfedilmişdir?2.Hansımaşınlarhavanəqliyyatınaaiddir?Hansımaşınlarhavanəqliyyatınaaiddir?3.Onlardanhansıməqsədləistifadəolunur?

Paraşütmodelihazırlayın.

*Drijabl—fransızsözüolub,mənası«idarəedilən»deməkdir.


SUNƏQLİYYATIİnsanınəsrlərboyuokeanvədənizləri,sürətliçaylarıfəthetməkehtiyacıolub.

Buehtiyacdanyollaraxtaraninsanəvvəlcəbirneçətiriasanlıqlaəyiləbilənağacbudaqlarıiləbağlayaraqsaldüzəltdi.Sonradaşalətləağacıngövdəsinioyaraqilkqayığıdüzəltdi.Dahasonrayelkənlivəmüasirgəmilərmeydanagəldi.

Şəkildəkinəqliyyatvasitələrinədiqqətyetirin.Sudaüzənnəqliyyatvasitələrihansılardırvəonlarnəüçünlazımdır?

Bütünsudaüzənmaşınlarsunəqliyyatıvasitələridir.Gəmilər,mühərrikliqayıqlar,teploxodlar*,tankerlər**vədigərüzənnəqliyyatvasitələriçaylarda,dənizvəokeanlardasərnişinvəyükdaşımaqüçünnəzərdətutulmuşdur.

Üzənmaşınlaruzunsovşəkildəolub,balıqların,delfinləringövdəsinixatırladır.Bunagörədəonlarsudaasanlıqlavəcəldhərəkətedirlər.Müasirgəmiləriqalınpoladtəbəqələrdənhazırlayırlar.

SUALLAR

1.Hansımaşınlarsunəqliyyatınaaiddir?2.Sunəqliyyatındanhansıməqsədlərüçünistifadəedilir?

*Teploxod—daxiliyanmamühərrikiiləhərəkətedəngəmi**Tanker—neftvədigərduruyüklərdaşıyangəmi


MƏİŞƏTAVADANLIĞIGəlinbundanikiyüziləvvəlinsanlarınnecəyaşadığınıtəsəvvüredək.Ozamanməişəttexnikasıolmadaninsannecəyaşayırdı?

Şəkildəkimaşınlaradiqqətyetirin.

Onlararastgəlmisinizmi?Bumaşınlarhansıişlərigörür?Şəkildətəsvirolunmuşmaşınlarməişətdəgenişistifadəolunur.Təyinatınagörəonlarmüxtəlifişləriyerinəyetirir.Soyuducuərzaqlarıuzunmüddətkorlanmaqdanqoruyur.Paltaryuyanvəqabyuyanmaşınuyğunolaraqpaltarlarıvəqablarıyumaqdainsanaköməkedir.Elektrikətçəkənmaşınmexanikiətçəkənmaşınıəvəzedərəkinsanınişiniyüngülləşdirir.Kondisioneryaydaotaqdakıhavanısoyudur,qışdaisəisidir.

Şirəçəkənmaşınisəmüxtəlifmeyvələrinşirəsiniçıxarır.Qəhvəüyüdənmüxtəlifdənlibitkiləriüyüdübtozhalınasalır.Beləliklədə,məişətmaşınlarıinsanınhəyatındaəvəzolunmazroloynayır.

SUALLAR

1.Məişətdəhansımaşınlardanistifadəolunur?2.Onlarhansıməqsədlərəxidmətedir?


ELEKTRONMAŞINLAR

Elektronmaşınlarınəsasınıelektronika—elektrikkontaktları*haqqındaelmtəşkiledir.

Şəkildəhansımaşınlartəsvirolunmuşdur?

Bumaşınlarıntəyinatıhaqqındanədeyəbilərsiniz?Kompütersözününmənası«elektronhesablayıcımaşın»deməkdir.İlksadəhesablayıcımaşınlar—mexanikiarifmometrlər1920-ciildəkəşfolunmuşdur.

Sizcə,müasirkompüterhansıfunksiyalarıyerinəyetirəbilər?O,insanınəvəzolunmazköməkçisiolub,ənmürəkkəbəməliyyatlarıyerinəyetirir.Kompüterinkəşfinitəyyarəninkəşfiiləbirsırayaqoymaqolar.Çünkionunköməyiiləbirçoxməlumatları(vizual,fotoqrafik,mətnliməlumatları)internetvasitəsiləötürmək,eləcədəçertyojtərtibetmək,şəkilvəcizgifilmiçəkmək,səsyazmaqvədinləmək,mətnləriyazmaq,redaktəetmək,kitablarıvərəqləmək,müxtəlifoyunlaroynamaq,musiqiyəqulaqasmaq,kinofilməbaxmaqvəs.mümkündür.İnsanınmüxtəlifinformasiyalarəldəetməsində

kompüterinroluəvəzolunmazdır.

SUALLAR

1.Elektronmaşınlarınəsasınınətəşkiledir?2.Elektronmaşınlarısadalayın.3.Onlarhansıəməliyyatlarıyerinəyetirir?

*Kontakt—toxunma,birləşmə,əlaqə,təmasdeməkdir.

DƏRS31

HƏRƏKƏTLİDETALLARIOLANOYUNCAQLAR

XORUZOYUNCAĞI

Şəkildəkixoruzoyuncağınadiqqətyetirin.1.Sizcə,ohansımaterialdanhazırlanmışdır?2.Oyuncaqdaneçəiridetalgörürsünüz?

3.Onlardanhansıhərəkətlidir?4.Detallarıhərəkətetməyənəvadaredir?Buparlaqxoruzhərəkətedənkartondetallardanhazırlanmışdır.Şəkildəonunyantərəfdəntəsvirigöstərilmişdir.

Sizcə,onunüztərəfdəngörünüşünecədir?Detallarınhərəkətetməsiüçünonlarnecəbirləşdirilməlidir?

1.Xoruzoyuncağınıhazırlamaqüçünonundetallarıülgüvasitəsiləkartonaköçürülürvəkəsilir.Sonrahərəkətedənvəetməyəndetallarındəliklərinəməftilkeçirilirvəo,önvəarxatərəfdənspiralvarıburulur.

Oyuncağıbaşqaüsulladadüzəltməkolar:düyməvəməftilgötürün(sonranəedəcəyinizişəkillərüzrətapın).2,a—üztərəfdəngörünüş2,b—arxatərəfdəngörünüşBəlkədə,birləşməninbaşqaüsuludavar.Özünüzfikirləşinvəyaböyüklərləməsləhətləşin.Sapımüxtəlifüsullarlabağlamaqolar.

DƏRS31

HƏRƏKƏTLİDETALLARDANOLANOYUNCAQLAR

SUALLAR

1.Detallarınhansıhaldadahahərəkətliolmasınıyoxlayın.2.Fikirləşin,xoruzunbaşınınvəquyruğununayrılıqdahərəkətetməsininecəəldəetməkolar?

Şəkillərdətəsvirolunmuşhərəkətlioyuncaqlarıhazırlayın.Ülgüdədetallarınməftilləbirləşməyerləriulduzla,saplabirləşməyerlərinöqtəiləqeydolunmuşdur.

NatiqLütviqoğluAxundovHümeyirHüseynoğluƏhmədovSvetlanaİslamqızıYahyayevaXuramanRəcəbqızıSəlimova

TEXNOLOGİYA(Ümumtəhsilməktəblərinin3-cüsinfiüçün

«Texnologiya»fənniüzrədərslik)Bakı,«Aspoliqraf»,2016.

RedaktoruSevincNuruqızıBədiivətexnikiredaktoruAbdullaƏləkbərovRəssamlarıNailəZülfüqarova,GündüzAğayevKompütertərtibatçılarıAqilƏmrahov,TəhmasibMehdiyevKorrektoruÜlkərŞahmuradova

Kağızformatı57x82 / .Ofsetçapı.Ofsetkağızı.Məktəbqarnituru.Fizikiçapvərəqi9,0.Uçotnəşrvərəqi8,3.

Sifariş10.Tiraj62300.Pulsuz.«AspoliqrafLTD»MMC

Bakı,AZ1052,F.Xoyskiküç.,121

18

B

Texnologiya - 3 - AZLIBNET · İnsanların telefonla ünsiyyət saxlamaları, televizora...

Documents

Transcript of Texnologiya - 3 - AZLIBNET · İnsanların telefonla ünsiyyət saxlamaları, televizora...