Testuak kokatuz dialektologia historikoan...Testuak kokatuz dialektologia historikoan: egiteetatik...
Transcript of Testuak kokatuz dialektologia historikoan...Testuak kokatuz dialektologia historikoan: egiteetatik...
![Page 1: Testuak kokatuz dialektologia historikoan...Testuak kokatuz dialektologia historikoan: egiteetatik metodologiara Koldo Ulibarri Orueta E-mail: koldo.ulibarri@gmail.com K. Mitxelena](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022052816/60aa21015d54f030c66251fc/html5/thumbnails/1.jpg)
Testuak kokatuz dialektologia historikoan:
egiteetatik metodologiara
Koldo Ulibarri Orueta E-mail: [email protected]
K. Mitxelena Katedraren III. biltzarra
![Page 2: Testuak kokatuz dialektologia historikoan...Testuak kokatuz dialektologia historikoan: egiteetatik metodologiara Koldo Ulibarri Orueta E-mail: koldo.ulibarri@gmail.com K. Mitxelena](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022052816/60aa21015d54f030c66251fc/html5/thumbnails/2.jpg)
Zer egin jatorri ezezaguneko testu bat geografikoki kokatzeko?
1958an Mitxelenak erantzun egokia eman zigun Landuccioren hiztegiaren ikerketarekin Testu barneko argudioak konbinatu Ondoko lanen eredu: Lakarra 1996, Ulibarri 2010…
Metodologia esplizituki azaltzea eta bere inguruko gogoeta faltan botatzen dugu
![Page 3: Testuak kokatuz dialektologia historikoan...Testuak kokatuz dialektologia historikoan: egiteetatik metodologiara Koldo Ulibarri Orueta E-mail: koldo.ulibarri@gmail.com K. Mitxelena](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022052816/60aa21015d54f030c66251fc/html5/thumbnails/3.jpg)
Zer egin jatorri ezezaguneko testu bat geografikoki kokatzeko?
Jakin min hutsa ez da, testua lekukotasun giza hobeto erabili ahal izateko baino
Arabako ipar-mendebaldeko corpus-ean maiz: Mendietaren testuak Viva Jesus dotrina XVIII. mendeko sermoitegia Bula Ineffabilis-aren Arabako itzulpena Lezamari buruzko gutuna
J. P. Ulibarriren lanen hizkera
![Page 4: Testuak kokatuz dialektologia historikoan...Testuak kokatuz dialektologia historikoan: egiteetatik metodologiara Koldo Ulibarri Orueta E-mail: koldo.ulibarri@gmail.com K. Mitxelena](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022052816/60aa21015d54f030c66251fc/html5/thumbnails/4.jpg)
Dialektologia Historikoa
Diakronia eta sinkronia dikotomia Banaketa espaziala eta denborazkoa
Hizkuntzalaritza autonomoa (sinkronikoa) — Ez denbora ezta espazioa Hizkuntzalaritza historikoa — Denbora Dialektologia / Hizkuntza geografia — Espazioa Dialektologia historikoa — Denbora eta espazioa.
(Williamson 2004: 100).
Helburu orokorra: - Dialektoen muga zaharrak aztertzea Muga horien isoglosek pairaturiko aldaketa diakronikoa erakutsi gaur egungo dialektoetara nola heldu garen argitu
![Page 5: Testuak kokatuz dialektologia historikoan...Testuak kokatuz dialektologia historikoan: egiteetatik metodologiara Koldo Ulibarri Orueta E-mail: koldo.ulibarri@gmail.com K. Mitxelena](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022052816/60aa21015d54f030c66251fc/html5/thumbnails/5.jpg)
(Euskal) Dialektologia historikoaren arazoak
Corpus-aren arazoak: Berantiarra: XVI. mendean hasten da Asimetrikoa: ez ditugu garai eta leku guztiak
lekukotuak Monotematikoa: ezaugarri asko ez zaizkigu agertzen
Euskal dialekto zaharren ezagutzan gutxi aurreratu dugu
![Page 6: Testuak kokatuz dialektologia historikoan...Testuak kokatuz dialektologia historikoan: egiteetatik metodologiara Koldo Ulibarri Orueta E-mail: koldo.ulibarri@gmail.com K. Mitxelena](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022052816/60aa21015d54f030c66251fc/html5/thumbnails/6.jpg)
Metodoa (I): Filologiaren beharra
Testuak dira lekukoak: testuak interpretatzen jakin behar Euskalaritzan testu asko aztertu gabe daude
Edizioak baloratzeko gauza izateko Ediziogileak egilearen azken nahia islatzen du Interesgarriagoa izan dakiguke egileak egin zuena
Ediziogilearentzat akatsa dena Egileak berak egindako zuzenketak
![Page 7: Testuak kokatuz dialektologia historikoan...Testuak kokatuz dialektologia historikoan: egiteetatik metodologiara Koldo Ulibarri Orueta E-mail: koldo.ulibarri@gmail.com K. Mitxelena](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022052816/60aa21015d54f030c66251fc/html5/thumbnails/7.jpg)
Metodoa (I): Filologia
Basauriko idazle batek adesquidetasunera > adisquidetasunera (arg. zuzendua) Sazerdotiaeri > sazerdotiai (arg. zuzendua)
Halabaina: adeskide-ren kasuan Abandoko J. P. Ulibarrik
berresten du -iaeri Basauriko -airi atzizkiaren hastapena dateke
![Page 8: Testuak kokatuz dialektologia historikoan...Testuak kokatuz dialektologia historikoan: egiteetatik metodologiara Koldo Ulibarri Orueta E-mail: koldo.ulibarri@gmail.com K. Mitxelena](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022052816/60aa21015d54f030c66251fc/html5/thumbnails/8.jpg)
Metodoa (II) Teknika
Testuen arteko konparaketa: ‘fit’-technique “Aingura testuak”: datu estralinguistikoen bidez
kokatutako testuak Garaiko testuak, denbora-urkila zenbat eta hertsiago hobe Inguruko hizkeretako testuak Testu zaharragoak eta (batez ere) berriagoak
Garaiko testuek utzitako hutsuneak betetzeko Beste maila batean, estrapolazioa kontuz erabiliz
Adibidez: Capanagaren amagaña vs. amagana (egungo Durangon)
![Page 9: Testuak kokatuz dialektologia historikoan...Testuak kokatuz dialektologia historikoan: egiteetatik metodologiara Koldo Ulibarri Orueta E-mail: koldo.ulibarri@gmail.com K. Mitxelena](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022052816/60aa21015d54f030c66251fc/html5/thumbnails/9.jpg)
Metodoa (III): Materialen erabilera
Hizkera testuan hasi eta bukatzen da Testuan duguna bakarrik lekukotu dezakegu ziurtasunez Ezaugarria zenbaki bidez kontrolatzeko aukera
Adb: VJ-ren txistukarien neutraltzea
-z # testuingurua -z + V testuingurua
z s z s
3 9 21 2
![Page 10: Testuak kokatuz dialektologia historikoan...Testuak kokatuz dialektologia historikoan: egiteetatik metodologiara Koldo Ulibarri Orueta E-mail: koldo.ulibarri@gmail.com K. Mitxelena](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022052816/60aa21015d54f030c66251fc/html5/thumbnails/10.jpg)
Metodoa (III): Materialen erabilera
Berrikuntzak, arkaismoak eta hautuak Berrikuntzak
Berrikuntza konpartituak biderik seguruena testuak lotzeko
Arkaismoak Berrikuntzekin duten lehia ikusi
Hautuak Gure ezagutzaren araberako datuak
Orduko hiztunen ikuspegitik baloratu behar ditugu ezaugarriok
![Page 11: Testuak kokatuz dialektologia historikoan...Testuak kokatuz dialektologia historikoan: egiteetatik metodologiara Koldo Ulibarri Orueta E-mail: koldo.ulibarri@gmail.com K. Mitxelena](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022052816/60aa21015d54f030c66251fc/html5/thumbnails/11.jpg)
Metodoa (IV): Pausuak
Kokapen historikoa Testuaren kronologia erlatiboa inporta zaigu
Datu zaharragoen eta berriagoen erabilera ziurtatzeko Egoera diakronikoa baliagarri kokapen geografikorako
Kokapen geografikoa Ikuspegi sinkronikoa: garai horretako egoera definitzen gaude Arkaismoen egoera, berrikuntzak konpartituak...
Realia eta generoaren soziologia Ez dute balio erabakigarririk, aurreko hipotesiak sendotzeko
![Page 12: Testuak kokatuz dialektologia historikoan...Testuak kokatuz dialektologia historikoan: egiteetatik metodologiara Koldo Ulibarri Orueta E-mail: koldo.ulibarri@gmail.com K. Mitxelena](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022052816/60aa21015d54f030c66251fc/html5/thumbnails/12.jpg)
Arazoak: literatur hizkuntza
Hiru ataletan bana ditzakegu testuak Testu xume fidagarriak Testu ez hain fidagarriak Testu erlatiboki diatopikoak
Testuari eta egileari buruzko daturik gehien bildu erlatibotasuna kontrolatzeko
Garai edota hizkera guztietan literatur eragina ez da bera
![Page 13: Testuak kokatuz dialektologia historikoan...Testuak kokatuz dialektologia historikoan: egiteetatik metodologiara Koldo Ulibarri Orueta E-mail: koldo.ulibarri@gmail.com K. Mitxelena](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022052816/60aa21015d54f030c66251fc/html5/thumbnails/13.jpg)
Arazoak: literatur hizkuntza
Arazoa “konpontzeko” bide posibleak Lan filologikoa:
Testuak darabilen grafia sistemaren azterketa Egileak egindako zuzenketak
‘fit’-teknika-ren aldaera bat: Testuaren “literaturtasuna” aztertzeko
“Angura testuak”: testu xume fidagarriak eta orduko literatur lanak
![Page 14: Testuak kokatuz dialektologia historikoan...Testuak kokatuz dialektologia historikoan: egiteetatik metodologiara Koldo Ulibarri Orueta E-mail: koldo.ulibarri@gmail.com K. Mitxelena](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022052816/60aa21015d54f030c66251fc/html5/thumbnails/14.jpg)
Amaitzeko
Gure eskarmentuaren emaitza baino ez Pairatu ditugun arazo eta duden agerpena Findu beharreko lana da
Lan gehiago eginez Erronka berrietara zabaldu behar
Testu-sare geroz eta estuagoa lor dezakegu Testigantza berriak hobeto kokatzeko lagungarri Dialekto zaharren ezagutza aberastu
![Page 15: Testuak kokatuz dialektologia historikoan...Testuak kokatuz dialektologia historikoan: egiteetatik metodologiara Koldo Ulibarri Orueta E-mail: koldo.ulibarri@gmail.com K. Mitxelena](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022052816/60aa21015d54f030c66251fc/html5/thumbnails/15.jpg)
ESKERRIK ASKO
Mitxelena Katedraren III. Biltzarra (2012-X-09)