TEST 01 EDEBİYATIN DİĞER BİLİM VE GÜZEL SANATLARLA...

TEST

www.liderplus.com.tr

EDEBİYATIN DİĞER BİLİM VE GÜZEL SANATLARLA İLİŞKİSİ - 1 1.E 2.C 3.C 4.D 5.E 6.A 7.A 8.D 9.D 10.E 11.B 12.C01 7. Sarı Zeybek şu dağlara yaslanır, Yağmur yağar silahları ıslanır, Deli gönül bir gün olsun uslanır,

Yazık olsun Telli Doru şanına, Eğil bir bak mor cepkenin kanına. Bu türküde edebiyatın hangi bilim

dalıyla olan ilişkisi öne çıkmakta-dır?

A) Tarih

B) Sosyoloji

C) Psikoloji

D) Din

E) Felsefe

8. Evde kaynanası evi bezetir,

Yolda kaynatası yolu gözetir, Gelinsiz hâneyi kime benzetir.

Nettin Kızılırmak allı gelini, Gelini gelini allı gelini Bu türküde edebiyatın hangi bilimle

ilişkisi daha ağır basmaktadır?

A) Tarih

B) Felsefe

C) Psikoloji

D) Coğrafya

E) Din

9. I. Tiyatro

II. Dans

III. Sinema

IV. Edebiyat

V. Bale

Yukarıdakilerden hangisi dramatik sanatlar içerisinde değerlendirile-mez?

A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

10. Aşağıdakilerden hangisi edebî me-tinlerin özelliklerinden biri değildir?

A) Kelimeler gerçek anlamlarının yanı sıra yan ve mecaz anlamla-rıyla da kullanılır.

B) Çeşitli anlatım biçimleri ve düşün-ceyi geliştirme yollarından yararla-nılır.

C) Yazıldığı dönemin birçok özelliğini taşır.

D) Kurmaca nitelik taşır.

E) İnsanların ihtiyacına yönelik top-lumsal bir fayda amaçlanır.

11. I. Estetik güzelliğin peşindedir

II. Faydalı ve yararlı olmayı amaçlar.

III. Gerçekliğin yeniden yorumlanma-sıyla oluşur

IV. İnsanın duygu ve düşüncelerini yansıtır

V. Duygusallık ve öznellik içerir Yukarıda “sanat” ile ilgili verilenler-

den hangisinde yanlışlık yapılmış-tır?


12. Sanatsal (Edebî Metin)

Bilimsel Metin

I. İyiyi, doğruyu ve güzeli sezdirir.

Doğruyu, yanlışı, güzeli, çirkini gösterir.

II. Yoruma açıktır. Yoruma açık değildir.III. Sözcükler farklı

anlamlar kazanır.Sözcükler yan ve mecaz anlamlarıyla kullanılır.

IV. Estetik zevk amaçlanır.

Yarar amaçlanır.

V. Amaç güzelliği bulmaktır.

Amaç doğrulara ulaşmaktır.

Yukarıdaki numaralanmış eşleştir-melerden hangisi yanlıştır?


Edebî Metinlerin Özellikleri İnsanların duygu ve hayal dünyalarını

geliştirir.

Sanatsal zevk vermeyi ve okurda coşku uyandırmayı amaçlar.

Dil sanatsaldır. İşlenmiş bir dil ve an-latımla oluşur.

Dil şiirsel ve heyecana bağlı işlevde kullanılır.

Sözcükler mecaz ve yan anlamlarıyla kullanılır.

Kurmaca metinlerdir.

Yazıldıkları dönemin dil ve edebiyat zevkini yansıtır.

Ana malzemesi dildir.

Merkezinde insan vardır.

Ait oldukları toplumun sosyal ve kültü-rel özelliklerini yansıtır.

T e s t Türk Dili ve Edebiyatı


Ü n i t e 1EDEBİYATIN DİĞER BİLİM VE GÜZEL SANATLARLA İLİŞKİSİ - 2

Öğretici Metinlerin Özellikleri

Açıklamak, bilgi vermek, öğretmek amacıyla yazılır.

Açıklayıcı, örnekleyici anlatım biçim ve yöntemi kullanılır.

Duygu ve düşünceler kısa, kesin bir dil-le verilir.

Dil, göndergesel işlevdedir.

Söz sanatlarına genellikle yer verilmez.

Anlatım açık ve yalındır.

Ders kitaplarında, bilimsel yayınlarda ve ansiklopedilerde kullanılır.

Bilimsel içerikli metinler genellikle ma-kale yazı türü ile gazetelerde, dergilerde kaleme alınır.

1. ----, metinlerde açıklamak, bilgi vermek ön plandayken ---- metinlerde sezdir-mek, çağrıştırmak, hissettirmek, bunla-rın çevresinde düşündürmek ve bir gü-zellik ortaya koymak esastır.

Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıda verilenlerden hangileri sı-rasıyla getirilmelidir?

A) Sözlü - öğretici

B) Sanatsal - yazılı

C) Sanatsal - öğretici

D) Öğretici - sanatsal

E) Kurmaca - gerçekçi

2. I. Bilimsel bilgiyi iletmeyi sağlayan metinlere ---- denir.

II. Edebî metinlerde dilin ---- işlevin-den yararlanılır.

III. Belli bir konuda bir düşünceyi sa-vunmak ve okuyucuya kabul ettir-mek için yazılan yazılara ---- denir.

IV. Öğretici metinlerde dilin ---- işlevin-den yararlanılır.

Yukarıdaki numaralanmış cümleler-de boş bırakılan yerlere aşağıdaki-lerden hangisi getirilemez?

A) bilimsel metin

B) edebî metin

C) şiirsel

D) makale

E) göndergesel

3. Kelimeler, hayatımıza o kadar işlemiş, o kadar canımız, kanımız hâline gel-miştir ki insanlar artık kelimelerle du-yar, kelimelerle düşünür olmuşlardır. Bunun için dillerde duyguları seslendi-ren sözler yani duyan kelimeler ve fel-sefe terimleri hâline gelmiş düşünen kelimeler vardır.

Bu metin aşağıdakilerden hangisi-nin kapsamında yer alır?

A) Felsefi metin B) Tarihî metin

C) Edebî metin D) Sosyolojik metin

E) Coğrafi metin

4. Dilin özel nitelikte kullanılması, onunla meydana getirilen eserlere edebîlik ni-teliği kazandırmaz. Edebîlik, edebiyat-la ilgili olan her türlü kavram veya fa-aliyettir. Bir eserin edebî sayılabilmesi için edebiyatla ilgili olmasının yanında ---- ölçülere uygunluğu da esas alınır.

Bu parçada boş bırakılan bölüme aşa-ğıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) coğrafî B) tarihsel

C) estetik D) kavramsal

E) bilimsel

5. Belgeler ışığında olayların yorum-landığı metinler tarihsel

I metinlerdir.

Varlık, bilgi ve değer konularını iş-leyen metinler bilimsel metinlerdir.

IIFelsefi metinler

III ise başlık, özet, gi-

riş, asıl metin, sonuç, tartışma bö-lümlerinden oluşan metinlerdir. Gazete çevresinde gelişen metinler

IV

makale, deneme, sohbet, fıkra, eleşti-ri, röportajdır. Anı, günlük, gezi yazısı, biyografi, mektup gibi metin türleri ise kişisel hayatı konu alan metinlerdir.

V

Bu parçadaki bilgi yanlışının düzel-tilmesi için numaralanmış bölüm-lerden hangileri yer değiştirmelidir?

A) I. ve II. B) II. ve III.

C) II. ve IV. D) III. ve V. E) IV. ve V.

6. I. Değiştirilemez doğruları konu edinir. II. Gerçekliğin yeniden yorumlanmasıdır. III. Şekil özellikleri ve yöntemleri zaman

içerisinde ve topluma göre değişebi-lir.

IV. Duygusal fonksiyonları harekete geçirir.

V. Kelimeler, ifadeler kendi anlam dün-yalarının dışında da anlamlar kaza-nır.

Yukarıdakilerden hangisi sanat eserlerinin özelliklerinden değildir?


02

TEST


1.D 2.B 3.C 4.B 5.A 6.E 7.D 8.D 9.E 10.A 11.D 12.CNESİR BİLGİSİ - 103

Hikâye (Öykü):Gerçek ya da gerçekleşmesi mümkün olan olay ve durumların kişi, yer ve zaman belir-tilerek anlatıldığı yazılardır.

Dünya edebiyatında ilk öykü Boccacio’nun yazdığı Decameron adlı eserdir.

Türk edebiyatında ilk öykü Ahmet Mithat Efendi’nin Letaif-i Rivayet adlı eseridir.

Türk edebiyatında Batılı anlamda ilk öykü Sami Paşazade Sezai’nin Küçük Şeyler adlı eseridir.

Roman:Belli bir yer, zaman ve kişiler etrafında ge-lişen, geniş kapsamlı bir olay örgüsünün ak-tarıldığı yazılardır.

Şahıs kadrosu geniştir. Kişiler çevreyle bir-likte ayrıntılı olarak tanıtılır.

Roman türünün ilk örnekleri 16. yüzyılda Fransız Rabelais’in yazdığı Pantagruel ve Gargantua adlı eserleridir.

17. yüzyılda İspanyol yazar Cervantes’in Don Kişot adlı eseri ilk başarılı roman kabul edilir.

Türk edebiyatında ilk edebî roman Namık Kemal’in İntibah adlı eseridir.

7. Çapasının ağzındaki kesekler un ufak olup elleri makine gibi durmadan işli-yor. Kızgın sıcak beynine saplanıyor, her yeri toz içinde eti kavruluyor. Bu korkunç çapada Mahmut’u, her şeyi, kendini bile unutuyor. Öğleyin yemek yerken kendine usul usul geliyor, belli belirsiz gülümsüyor. Mahmut bir gel-se, diye içinden geçiriyor, ah bir gel-se... Mahmut’a ettiğinden dolayı içini tarifsiz bir keder kaplıyor, çarçabuk yemeğini bitirip hemen işine koyulu-yor. Kızgın demire dönmüş toprak, ayaklarını yakıyor.

Bu parça ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Olay hikâyesinden alınmıştır.

B) Hâkim bakış açısıyla anlatılmakta-dır.

C) Sade bir Türkçe ile kaleme alın-mıştır.

D) Hikâyenin “serim” bölümünden alınmıştır.

E) Kurallı cümlelerin ağırlıkta olduğu bir metindir.

8. Fabllar, bir olay merkezinde gelişen, öğüt verici kısa metinlerdir. Yapısında ---- bölümü vardır.

Bu cümlede boş bırakılan yere aşa-ğıdakilerden hangisi getirilemez?

A) Serim B) Düğüm

C) Çözüm D) Dilek

E) Öğüt

9. Türk edebiyatına Tanzimat Dö-nemi’nde giren roman türünün ilk örnekleri Şemsettin Sami’nin Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat,

I Namık Ke-

mal’in İntibahII

, Ahmet Mithat Efen-

di’nin Felatun Bey’le Rakım EfendiIII

Recaizade Mahmut Ekrem’in Mai veIV

Siyah, Halit Ziya’nın Araba SevdasıV

adlı eserleridir.

Bu parçadaki bilgi yanlışı, numara-lanmış roman adlarından hangi iki-sinin yer değiştirmesiyle giderilir?

A) I. ve II. B) II. ve III.

C) II. ve V. D) III. ve IV.

E) IV. ve V.

10. Akdeniz’in, kahramanlık yuvası son-suz ufuklarına bakan küçük tepe, mini mini bir çiçek ormanı gibiydi. İnce uzun dallı badem ağaçlarının alaca gölgeleri sahile inen keçiyoluna düşü-yor, ilkbaharın tatlı rüzgârıyla sarhoş olan martılar, çılgın bağrışlarıyla ha-vayı çınlatıyordu. Adam usulca yerin-den kalkıp etrafını kontrol etti.

Bu parça aşağıdaki metin türlerinin hangisine ait olabilir?

A) Hikâye

B) Deneme

C) Sohbet

D) HatıraE) Halk hikâyesi

11. Aslan toprakla oynuyormuş bir gün; Birde bakmış pençesinde fare, Aslan, aslan yürekliymiş o gün, Kıymamış canına, bırakmış yere. Boşuna gitmemiş bu iyiliği. Kimin aklına gelir, Farenin aslana iyilik edeceği? Bu parça aşağıdakilerin hangisin-

den alınmış olabilir?

A) Hikâye

B) Masal

C) Tiyatro

D) Fabl

E) Destan

12. I. Hikâye ve roman; olay, kişiler, za-man ve mekân üzerine kurulur.

II. Hikâyedeki kişi sayısı romandaki kişi sayısından daha azdır.

III. Romanda tek olay, hikâyede birbi-rine bağlı birden çok olay anlatılır.

IV. Hikâyedeki mekânlar romandaki-ne göre daha sınırlıdır.

V. Hikâyedeki olaylar romana göre daha kısa bir zamanı kapsar.

Yukarıdaki numaralanmış cümle-lerin hangisinde bilgi yanlışı yapıl-mıştır?




Ü n i t e 3

Hece Ölçüsü:

Şiiri oluşturan dizelerdeki hece sayısının eşitliğine dayanır. Millî ölçümüz olarak kabul edilen hece ölçüsü İslam öncesi Türk Edebi-yatı’ndan beri kullanılır.

Durak:

Şiir okurken nefes alınıp durulan yerlerdir.

Şiirlerimizde hecenin en çok 4 + 3 = 7’li,

4 + 4 = 8’li, 6 + 5 = 11’li, 4 + 4 + 3 = 11’li kalıp-ları kulanılmıştır.

Redif:

Dize sonlarında uyaklardan sonra gelen, an-lamları, görevleri aynı olan ek ya da sözcük-lerdir. Redif sadece ek olarak ya da sözcük olarak kullanılabileceği gibi ek ve sözcük birlikte de redif olabilir.

Bir şiirde uyak (kafiye) varsa redif uyaklar-dan sonra gelir.

1. Karac’oğlan der ki güzelin huyu

Hezeran çubuğuna benziyor boyu

Ab-ı kevser gibi lebinin suyu

Peynirdir dilleri inci dişlinin

Bu dörtlük için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Bir güzellemeden alınmıştır.

B) 11’li hece ölçüsü ile kaleme alınmıştır.

C) Ek hâlinde redife yer verilmiştir.

D) Düz kafiye örgüsü ile yazılmıştır.

E) Tam uyak çeşidi kullanılmıştır.

2. Köroğlu düşer mi yine şanından

Ayırır çoğunu er meydanından

Kırat köpüğünden düşman kanından

Çizmem dolup şalvar ıslanmalıdır


A) Dramatik bir şiirden alınmıştır.

B) Ek hâlinde redif kullanılmıştır.

C) Tam uyak çeşidi bulunmaktadır.

D) Düz kafiye örgüsüne başvurul-muştur.

E) 11’li hece ölçüsüyle yazılmıştır.

3. Sükûtun bahçesi tılsım ve pınar Yıldızdan cümlesi karanlıkların İklimler dışında ezeli bahar Mevsimler içinde tükenmez yarın Bu dörtlük için aşağıdakilerden

hangisi söylenemez?

A) 11’li hece ölçüsüyle yazılmıştır.

B) Çapraz uyak düzenine göre oluş-turulmuştur.

C) Birinci ve üçüncü dizede tam uyak vardır.

D) Redife yer verilmemiştir.

E) İkinci ve dördüncü dizeler arasın-da yarım uyak vardır.

4. Aşağıdaki dizelerden hangisinde farklı bir uyak kullanılmıştır?

A) Aşka sevk u meyelanım var idi

Yüreğimde heyecanım var idi

B) Boş sayfadır elimde kalan

Bir de söylediğin yalan

C) Uyandı bülbülüm dumanlı dağda

Vefasız geceye çimenli bağda

D) Bedenimde buzdan bir el var

Üşüyen gözümü örtüyor kar

E) Aşk ateşi beni yakar

Dünya güzelmiş kim bakar?

5. Aşağıdaki beyitlerin hangisinde re-dif vardır?

A) İşte yıldızların içine düştüm

Dağlara sarıldım aşka dönüştüm

B) Ağlasın milletin evladı da bangır bangır

Durma sen hürriyet aldık diye tür-kü çağır

C) Çok sürse ayrılık, aradan geçse çok sene

Biz sende olmasak bile, sen biz-desin gene

D) Bırak yorgun başları bu taşlarda uyusun

Tutuşmuş ruhlarına bir damla göz-yaşı sun

E) Bir hazan akşamı indimdi yeşil sa-hile ben

Vardı kumral sular üstünde beyaz bir yelken

6. Aşağıdakilerden hangisi şiirde ritim ve ahengi sağlayan unsurlardan biri değildir?

A) Kafiye B) Redif

C) Asonans D) Aliterasyon

E) Konu

ŞİİR BİLGİSİ - 108



ŞİİR BİLGİSİ - 3 Ü n i t e 310

Şiirde Zihniyet:

Bir şiirin yazıldığı dönemde hâkim olan dü-şünce sistemine zihniyet denir.

Şiirde Gelenek:

Aynı zihniyete sahip şairlerin benzer şiirler yazmalarıdır. Ortak bir medeniyet havu-zundan beslenen şairlerin şiirlerinde ben-zer kavramlar, yakın duygular, aynı sevinç ve acılar bulunması normaldir. Bu gerçeklik bizim şiirimizde de kendini gösterir. Fark-lı dönemlerde, farklı etkiler altında, farklı adlar alan şiir tarihimiz ortak bir gelenek anlayışında buluşur.

Şiirimizde “halk şiiri geleneği, divan şiiri geleneği, modern şiir geleneği” olmak üzere üç şiir geleneği vardır.

Şiirde Gerçeklik:

Şiirde gerçeklik her zaman ve her kişi için aynı değildir. Çünkü şiir dilinde gerçeklik dönüştürülerek, farklılaştırılarak verilir. Bu da okunan şiirde gerçekliğin farklı boyutlar-da algılanmasını sağlar.

1. Bir sevda masalı fısıldayan saz

Gönlünde hisseder en ince bir haz

Akşamı sularda ağlatan bir yaz

Saçlarıma artık ak düşecek der Bu dörtlük için aşağıdakilerden

hangisi söylenemez?A) Kişileştirme sanatına başvurulmuştur.B) 11’li hece ölçüsüyle yazılmıştır.C) Tam kafiye çeşidi kullanılmıştır.D) Düz uyak düzeniyle kaleme alınmıştır.E) Epik konulu bir şiirden alınmıştır.

2. Aman hey Allah’ım aman

Ne aman bilir ne zaman

Üstümüzde çayır çimen

Bitmeden bir dem sürelim


A) 8’li hece ölçüsü kullanılmıştır.

B) Yarım uyak çeşidi bulunmaktadır.

C) Düz kafiye örgüsü ile yazılmıştır.

D) Nida sanatına yer verilmiştir.

E) Satirik bir şiirden alınmıştır.

3. Aşağıdaki dizelerden hangisinde farklı bir uyak çeşidi kullanılmıştır? A) Konaklar yaptırdım yüceden yüce İçinde yatmadım üç gün üç geceB) Yol, meydan, dere, dağ, bayır, kır Vapurlar, yola çıkmaya hazırC) Şiirin, felsefenin yok değeri Adam aldatma günün tek hüneriD) Bizden evvel buraya inen üç, dört

arkadaş Kurmuştular tutuşan ocağa karşı

bağdaşE) Şu semadan kayan yıldızla Geçip gittin ömrümden o hızla

4. Ecel tuzağını açamaz mısın

Açıp da içinden kaçamaz mısın

Azad eyleseler uçamaz mısın

Kırık mı kanadın kolların hani

Bu parça için aşağıdakilerden han-gisi söylenemez?

A) 11’li hece ölçüsüyle yazılmıştır.

B) Çapraz kafiye örgüsü bulunmak-tadır.

C) İstifham sanatına yer verilmiştir.

D) Yarım uyak çeşidi kullanılmıştır.

E) Bir ağıttan alınan dörtlüktür.

5. Şair, içinde yaşadığı gerçekten yola çıkarak eserini oluşturur. Ancak yaşa-nan doğal gerçeklik olduğu gibi değil, edebiyatın kuralları içinde esere yan-sır. Yani şair doğal gerçekliği konu olarak ele alıp yeni bir gerçeklik içinde tekrar şekillendirir, kurgular, buna ---- denir.

Bu parçada boş bırakılan yere ge-tirilecek kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) doğal gerçeklik B) zihniyet

C) şiirsel gerçeklik D) gelenek

E) nesnel gerçeklik

6. Aşağıdaki dizelerden hangisi lirik bir şiirden alınmamıştır?

A) Vazgeçmededir aşkın güzelliği Boy atarkan alabildiğine gür

B) Ne büyüğümüzü sayıyor Ne de küçüğümüzü seviyoruz

C) Gezdiğin yollarda açardı çimen Her gülüş, yüzünde başka bir çiçek

D) Açmak için kendime ayak ucunda türbe

Aşındırdım bastığın toprağı öpe öpe

E) Bu sabah gözlerim açıldı derken Baktım ki ağarmış saçım gün gibi



Ü n i t e 3ŞİİR BİLGİSİ - 4 (Edebi Sanatlar - 1)

Teşhis (Kişileştirme):

İnsan dışı varlıklara insana has özelliklerin kazandırılmasıdır.

Teşhis, bir tür insandan doğaya aktarmadır.

İntak (Konuşturma):

Konuşma niteliği olmayan varlıkların konuş-turulmasıdır.

Teşbih (Benzetme):

Aralarında benzerlik ilgisi olan iki varlık ya da kavramdan nitelikçe zayıf olanın güçlü olana benzetilmesidir.

Benzetme unsurları benzeyen, benzetilen, benzetme edatı ve benzetme yönüdür. Bunla-rın içinde benzeyen ve benzetilen temel öge-lerdir ve bunlarla yapılan benzetmeye teşbihi beliğ denir.

1. Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi Kaldırımlar, içimde yaşamış bir insandır Kaldırımlar, duyulur ses kesilince sesi Kaldırımlar, içimde uzayan bir lisandır Bu dörtlükte aşağıdaki edebî sanat-

lardan hangilerine yer verilmiştir?A) Tekrir - teşbihB) Telmih - teşhisC) Mübalağa - istiareD) Cinas - hüsnitalilE) Tevriye - intak

2. Sahnedeki dram sona eriyor Kaygısız gülüyor ay akşamlara Bu beytin son dizesinde aşağıdaki

açıklamaların hangisine uygun bir söz sanatı vardır?

A) Bir durumu gerçekte olduğundan daha üstün gösterme

B) Bir sözü hem gerçek hem de me-caz anlama gelecek şekilde kul-lanma

C) Bir sözü benzetme amacı gütme-den, başka bir söz yerine kullanma

D) İnsan dışı bir varlığa insan özelliği verme

E) Aynı varlığın iki zıt durumunu bir arada verme

3. Yıldızlar göz kırptı ardı ardına “Kal” diye fısıldadı gece, kulağıma Bu dizelerde görülen edebî sanat,

aşağıdakilerin hangisinde vardır?

A) Yolcu ölmüş, işte ayaklar hür,

Yolcu ölmüş, ayaklar düşünür.

B) Akıl ersin ermesin sevdama

Senden yanayım dedi yeşeren dal senden yana

C) Dağlara, denizlere, ovalara

Uzansaydık yağarak iplik iplik

D) Ne yapsam, gün doğmuyor gönlümce

Sudur akar kendi bildiğince

E) Senin saçların olmalıydı dalga dalga

Dağılmalıydı yüzüme usulca

4. Nasıl desem sana bilmem

Baba çocuğunu eğitemez

Meşhur mesel bilirsin

Mum dibine ışık vermez Bu dizedeki söz sanatı aşağıdaki-

lerden hangisidir?

A) İrsal-i mesel

B) Telmih

C) Cinas

D) Tevriye

E) Tenasüp

5. Gecemize gülümsüyor yıldızlar İpekten fistanını giymiş gene dut Bu dizelerde kişileştirilen varlıklar

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Gece - ipek

B) Fistan - dut

C) Yıldız - ipek

D) Dut - ipek

E) Yıldız - dut

6. Rüzgârda garip iniltiler çıkaran tahtalar Evin saçaklarıydı bir zamanlar Bu dizelerde var olan sanatla özdeş

olan bir kullanım aşağıdakilerden hangisinde vardır?

A) Bütün sevgileri atıp içimden

Varlığımı yalnız ona verdim ben

B) Bir resim çizdim düşlerimde

Ve resimde sen vardın

C) Bendeki yara gelip geçer bugün, yarın

Sen bilme açtığın yarayı

D) Sen benim için inan

Sayfaları hiç tükenmeyen kitapsın

E) Bu bir güz akşamı

Gökte üşüyen yıldızlara bak

11



Ü n i t e 4İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK EDEBİYATI (Yazılı Edebiyat)

Yazılı edebiyatı ilk ürünleri Orhun Yazıt-ları’dır.

Tonyukuk Yazıtı (720)

Vezir Tonyukuk tarafından 720 yılında dik-tirilmiştir. Anıttaki yazılar

Kül Tigin Yazıtı (732)

Kül Tigin’in ölümünden sonra Bilge Kağan ta-rafından diktirilmiştir. Anıtındaki yazıları Tonyukuk Tigin yazmıştır.

Bilge Kağan Yazıtı (735)

Bilge Kağan’ın ölümü üzerine oğlu Tanrı Ka-ğan tarafından diktirilmiştir.

Kültigin ve Bilge Kağan Yazıtlarını yazan “Yolluğ Tigin”dir.

Göktürk Yazıtları, 1893 yılında Thomsen tarafından okunmuştur.

Göktürk alfabesi ile kaleme alınan bu ya-zıtlar söylev biçiminde yazılmıştır.

1. Aşağıdakilerden hangisi Orhun Abidelerinin özelliklerinden biri değildir?

A) Yazıtlarda kullanılan dil dış etkile-re açıktır.

B) Türkçenin incelenmesi açısından önemli bir kaynaktır.

C) Devlet yönetimi, toplumsal yaşa-yış konusunda bilgi verilmektedir.

D) Söylev niteliği taşıyan bir anlatıma sahiptir.

E) 1893’te, Wilhelm Thomsen adlı Da-nimarkalı bir bilgin tarafından okun-muştur.

2. Ben Bilge Tonyukuk, Çin’de doğdum. O zaman Türk ulusu Çin’e bağlıydı. Türk ulusu bağımsız olunca Çin’den ayrıldı. “Kağan”lanınca da kağanını bırakıp Çinlilere teslim oldu. Bundan dolayı Tanrı Türk ulusunu cezalan-dırdı. Türk ulusu mahvoldu, yok oldu. Ağaçta, kıyıda bucakta kalanlar top-landı; yedi yüz kişi oldular. Bunların üçte ikisi atlı, üçe biri yayandı. Bunlara komut veren büyük şad idi.

Bu parça aşağıdaki yapıtların han-gisinden alınmış olabilir?

A) Yenisey Yazıtları

B) Orhun Yazıtları

C) Oğuz Kağan Destanı

D) Manas Destanı

E) Alp Er Tunga Destanı

3. Orhun Yazıtları ile ilgili olarak aşa-ğıdaki ifadelerden hangisi yanlış-tır?

A) Bilinen en eski Türk yazıtlarıdır.

B) Tonyukuk, Kül Tigin ve Bilge Ka-ğan adlarına dikilmiştir.

C) İslamiyet öncesi döneme aittir.

D) Bu yazıtların önemli bir bölümünü Yollug Tigin yazmıştır.

E) Yazıtların tamamı Çince kaleme alınmıştır.

4. “Göktürk Yazıtları” ile ilgili aşağıdaki-lerden hangisi söylenemez?

A) Yazıtlar tamamen inançsal nitelik-ler taşımaktadır.

B) Türk edebiyatının ilk yazılı metin-leridir.

C) Göktürk İmparatorluğu’nun ünlü hükümdarı Bilge Kağan devrinden kalma dikili taşlardır.

D) Yazıtlarda kullanılan dil, yabancı tesirlerden uzak, sade bir dildir.

E) Hitabet üslubu taşıyan bu yazıtlar Orhun Irmağı kenarına dikilmiştir.

5. I. Göçebe hayatın sonucu olarak disip-liner bir eğitim sistemi olmadığı için yazılı edebiyat çok gelişmemiştir.

II. Yazınsal eserler, daha çok sözlü gelenekte yaşamış ve belli tören-lerde kullanılmıştır.

III. Başka milletlerle iletişimin azlığı sonucunda dil sade ve öz niteliğini korumuştur.

IV. Doğal benzetmeler dönemin man-zum metinlerinde ön plana çıkmıştır.

V. Bu dönemdeki eserlerde sadece didaktik konular işlenmiştir.

Yukarıda verilen cümlelerin hangi-sinde İslam öncesi edebiyatımıza ait bilgi yanlışlığı yapılmıştır?


6. (I) MS 732’de Kül Tigin, MS 735’te Bilge Kağan adına dikilen Gök-türk Yazıtları Yolluğ Tigin tarafından yazılmıştır. (II) Bu yazıtlarda anlatım sanatlı ve cümleler uzundur. (III) Olay-lar Bilge Kağan’ın ağzından anlatılır. (IV) Söylev biçimindedir. (V) Yazıtlar-da bilimsel konular ele alınmıştır.

Yukarıdaki numaralanmış cümlele-rin hangisinde bilgi yanlışı vardır?A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

14



Ü n i t e 5

Mani Hecenin 7’li kalıbıyla söylenir.

Uyaklanışı = aaxa

Tek dörtlükten oluşur.

Konusu aşk, güzellik, doğa, sevgidir.

Anonim halk edebiyatı ürünüdür.

Anlam son iki dizededir.

Koşma Hecenin 11’li kalıbıyla söylenir.

Uyaklanışı: abab / cccb / dddb / şek-lindedir.

3 - 5 dörtlük arasındadır.

Konusu aşk, özlem, ayrılık acısı, doğa sevgisidir.

Son dörtlükte şairin mahlası vardır.

Âşık edebiyatı ürünüdür.

Semai 8’li hece kalıbıyla söylenir.

3 - 5 dörtlükten oluşur.

Koşma biçinde uyaklanır.

Konusu: Sevgi aşk ve güzelliktir.

Aruzla söylenenleri de vardır.

Âşık edebiyatı ürünüdür.

1. Girdim aşk kalburunaGel gözüm derdim ele

Ben yürekten yanarım

Söylemem derdim ele

Bu dizeler için aşağıdakilerden han-gisi söylenemez?A) 7’li hece ölçüsüyle söylenmiştir.B) Nazım şekli olarak “mani”dir.C) “derdim ele” sözcükleri cinaslı

uyaktır.D) II ve IV. dizeler arasında tam uyak

vardır.E) I ve III. dizelerde uyak yoktur.

2. Emir Sultan der ne hoş pazar imişÂşıklar meydan edip gezer imiş

Cümlenin maksudu ol didar imiş

Hakk’a karşı duran divanı buldum

Bu dizelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?A) Halk edebiyatından alınmış bir şii-

rin ilk dörtlüğüdür.B) Koşma tipi kafiye örgüsü kullanıl-

mıştır.C) 11’li hece ölçüsüyle kaleme alın-

mıştır.D) Yarım uyak kullanılmıştır.E) Ek redifi (–imiş) yer almaktadır.

3. Siyah ebrûlerin duruben çatmaGamzen oklarını âşıka atma

Sana gönül verdim beni ağlatma

Benim gözüm nûru gönlüm sürûru

Yukarıdaki dörtlüğün nazım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?

A) KoşmaB) ManiC) SemaiD) ŞathiyyeE) İlahi

4. Türkü nazım şekli ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylene-mez?A) Türkülerin kendilerine özgü ezgile-

ri bulunmaktadır.B) Âşık edebiyatının en yaygın nazım

şekillerinden biridir.C) Bent ve kavuştak denen bölümler-

den oluşur.D) Düzenleyicilerinin, derleyicilerinin

veya yörelerinin adıyla anılır.E) Aşk, ayrılık, hasret, hüzün gibi ko-

nuları ağırlıklı olarak ele alan eser-lerdir.

5. – Âşık tarzı halk şiirinin en uzun na-zım biçimidir.

– Genellikle 11’li hece ölçüsüyle söylenir.

– baba – ccca – ddda... şeklinde uyaklanır.

– Savaş, deprem, yaygın, salgın hastalıklar gibi konularda söylenir.

Bu özellikleri verilen nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?

A) KoşmaB) VarsağıC) SemaiD) ManiE) Destan

6. Bugün ben bir güzel gördümYeşiller giymiş ağ üzre

Aklımı başımdan aldı

Durabilmem ayağ üzre

Bu dörtlüğün nazım şekli aşağıda-kilerden hangisidir?

A) KıtaB) DestanC) SemaiD) İlahiE) Devriye

İSLAMİYET ETKİSİNDEKİ TÜRK EDEBİYATI (Halk Edebiyatı - 1)16



Ü n i t e 5

TASAVVUF (TEKKE) EDEBİYATI ÖZELLİKLERİ

Şairlerin çoğu tekkelerde yetişmiş şeyh ve dervişlerdir.

Kurucusu Ahmet Yesevi’dir. Dili, âşık edebiyatından ağır, divan ede-biyatından sadedir.

Hem hece hem aruz kullanılmıştır. Şiirler özel bir ezgiyle söylenir. Nazım birimi genellikle dörtlük olup be-yit de kullanılmıştır.

İlahî, nefes, deme, devriye, nutuk, şat-hiyye nazım türleridir.

YUNUS EMRE (13.yy.) Şiirlerinde ilahi aşkla beşeri aşk iç içedir. Edebiyatımıza ilahi nazım türünü kazan-dırmıştır.

Hem heceyi hem aruzu kullanmıştır. Divanı ve Risaletü’n-Nushiyye adlı eser-leri vardır.

PİR SULTAN ABDAL (16.yy.) Alevi-Bektaşi tarikatına bağlıdır. İnançlarını, doğayı ve aşkı konu almıştır. Dili yalın ve sadedir. İnançlarını savunmada kararlıdır. Dönemin Sivas Valisi Hızır Paşa tarafın-dan idam ettirilmiştir.

1. Asıl adı Numan’dır. Medrese hoca-lığı yaparken Kayseri’de Somuncu Baba’nın yanında kendini tasavvu-fa vermiştir. Kayseri’den Ankara’ya döndükten sonra kendi adıyla anı-lan tarikatı kurmuştur. Akşemseddin, Eşrefoğlu Rumi gibi mutasavvıfların yetişmesinde etkili olmuştur. Eşre-foğlu Rumî ve Fatih Sultan Mehmet en meşhur öğrencilerindendir. Yunus Emre etkisinde ve halk diliyle söyledi-ği ilahilerin birkaçı günümüze kalabil-miştir.Bu parçada sözü edilen mutasavvıf aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yunus EmreB) Kaygusuz AbdalC) Pir Sultan AbdalD) Hacı Bayram-ı Veli

E) Hacı Bektaş-ı Veli

2. I. Şiir ölçüsüII. Nazım birimi

III. Ana duygu (Tema)

IV. Söyleyenin belli olması

V. Sazla sözün birlikteliği

Yukarıdakilerden hangisi tekke edebiyatı ile aşık edebiyatının ortak özelliği değildir?


3. XVI. yüzyıl dinî - tasavvufi halk şairleri-mizdendir. Din dışı konularda da (aşk, tabiat) coşkulu ürünler vermiştir. Şiir-lerinde çoğunlukla tarikat inançlarını, inançları uğruna verdiği uğraşları an-latmıştır. Yönetime karşı girişilen ha-reketlere katıldığı için Sivas Valisi Hı-zır Paşa tarafından idam edilmiştir.Bu parçada sözü edilen halk şairi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Pir Sultan Abdal

B) Karacaoğlan

C) Dadaloğlu

D) Âşık Veysel

E) Erzurumlu Emrah

4. (I) Yunus Emre, Anadolu Türkçesinin en büyük şairi olarak bilinir. (II) Hal-kın ruhu ve dili ile halka seslenmiş, tasavvufu ulusal unsurlarla kaynaş-tırmıştır. (III) Şiirlerinin tümünü hece ölçüsüyle kaleme almıştır. (IV) Şiirle-rinde Tanrı ve insan sevgisini zengin bir lirizmle işlemiştir. (V) Divan ve Ri-saletü’n-Nushiyye Yunus Emre’nin en önemli eserleridir.Yukarıdaki numaralanmış cümlele-rin hangisinde bilgi yanlışı vardır?


5. l. Yunus Emre ll. Kaygusuz Abdal lll. Kazak Abdal lV. Karacaoğlan V. Abdal Musa Yukarıdakilerden hangisi tasavvuf

edebiyatı şairlerinden değildir?A) l B) ll C) lll D) lV E) V

6. Horasan’dan gelen Ahmet Yesevi mensupları arasında olduğu söylen-mektedir. Ahmet Yesevi ya da onun halifesi Lokman Perende’nin müridi-dir. Anadolu’nun Türkleşmesi ve İs-lamlaşmasında çok büyük rolü olan ünlü bir Türk mutasavvıfıdır. Tasav-vufun yollarını öğrettiği Makalat adlı eseri oldukça önemlidir.Bu parçada sözü edilen Türk halk edebiyatı mutasavvıfı aşağıdakiler-den hangisidir?

A) Yunus Emre

B) Hacı Bayram-ı Veli

C) Hacı Bektaş-ı Veli

D) Kaygusuz Abdal

E) Eşrefoğlu Rumi

İSLAMİYET ETKİSİNDEKİ TÜRK EDEBİYATI (Halk Edebiyatı - 5)20



Ü n i t e 5

Divan Şiirinin Genel Özellikleri

Dili Arapça, Farsça ve Türkçenin karışı-mı olan Osmanlıcadır.

Konular soyut ve hayalîdir.

Kalıplaşmış benzetmeler ve söz sanat-ları vardır.

Dili süslü ve ağırdır.

“Sanat için sanat” anlayışı benimsenmiş-tir.

Konu bütünlüğü yoktur.

Konudan çok söyleyiş güzelliği önemlidir.

Nazım birimi beyit ve benttir.

Göz kafiyesi savunulmuştur.

Arap ve Fars edebiyatından alınan nazım biçimleri kullanılmıştır.

Beşeri aşkın yanı sıra ilahi aşk da işlen-miştir.

HOCA DEHHÂNİ (13. yüzyıl)

Divan şiirinin kurucusu sayılır.

Din dışı konularda yazan ilk şairimizdir.

Selçuklu Şehnamesi Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubat’ın emriyle yazdığı Farsça eseridir ancak günümüze ulaşmamıştır.

1. Aşağıdakilerden hangisi divan şiiri-nin genel özelliklerinden biri değil-dir?

A) Toplumsal konulardan daha çok bireysel konular ele alınmıştır.

B) Göz için kafiye anlayışıyla şiirler yazılmıştır.

C) Arap ve Fars edebiyatı etkisinde şiirler oluşturulmuştur.

D) Parça güzelliğinden çok bütün gü-zelliğine önem verilmiştir.

E) Soyut bir edebiyat olarak nitelen-dirilebilir.

2. Divan şiiri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Konudan çok, konunun işleniş bi-çimine önem verildiğinden, aynı konu değişik sanatçılar tarafından tekrar tekrar işlenebilir.

B) Bütün güzelliğine değil, parça gü-zelliğine önem verilir; en güzel di-zeyi bulmak için uğraşılır.

C) Gerçek yaşam, olduğu gibi de-ğil, idealize edilerek verilir; anlam mazmunlar arkasına gizlenir.

D) Gazel, kaside mesnevi, rubai gibi nazım şekilleri kullanılmıştır.

E) Aşk, ayrılık, doğa gibi konular işle-nir; dinî, mistik konulara yer veril-mez.

3. İran şiirinin edebî sanatlarını, maz-munlarını, duygu yanı ağır basan şiir dünyasının bazı motiflerini Türk şiirin-de kullanarak divan şiirinin ilk örnekle-rini veren ve divan şiirinin Anadolu’da-ki kurucusu kabul edilen şair, ----’dir. Bu parçada boş bırakılan yere aşa-ğıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Seyyid Nesimi

B) Ahmet Yesevî

C) Yunus Emre

D) Hoca Dehhâni

E) Mevlâna Celâleddîn-i Rûmî

4. XIV. yüzyıl sanatçısıdır. Hem aruz hem heceyle şiirler yazmıştır. Türkçe-nin Anadolu’da bir edebiyat dili olarak yerleşmesinde etkili olmuştur. Bağım-sız eserleri dışında, nazire mecmua-larında şiirlerine de rastlanmaktadır. Şiirlerinde Yunus Emre etkisi hissedil-mekle birlikte sanat gücü bakımından onun gerisindedir. En ünlü eseri Ga-ribname’dir. Bu parçada söz edilen sanatçı aşa-ğıdakilerden hangisidir?

A) Şeyyad Hamza

B) Ahmet Yesevî

C) Ahmet Fakîh

D) Hoca Dehhâni

E) Âşık Paşa

5. Aşağıdakilerden hangisi divan ede-biyatının sanat anlayışını yansıt-maktadır?

A) Saray ve çevresinin yaşamını konu almıştır.

B) Mesnevi, gazel, kaside gibi nazım şekilleri kullanılmıştır.

C) Önemli olan konu değil, konunun söyleniş biçimidir.

D) Şiirler “divan” adı verilen eserlerde toplanmıştır.

E) Fuzulî, Bakî, Nedim en önemli temsilcileridir.

6. Çağatay edebiyatının en büyük şai-ridir. Türk dilinin gelişmesi için büyük çaba harcamıştır. Farsça şiir yazma modasına karşı koymuş, Türkçenin şiir dili olması için çalışmıştır. Türkçe-nin Farsçadan üstün olduğunu ispatla-mıştır. Leyla vü Mecnun, Ferhad u Şi-rin, Hayretü’l-Ebrâr, Sedd-i İskenderi, Seb’a-i Seyyâre mesnevilerinden do-layı hamse sahibidir.Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ahmet PaşaB) Ali Şir NevaîC) Bağdatlı RuhiD) Seyyid NesimiE) Sinan Paşa

İSLAMİYET ETKİSİNDEKİ TÜRK EDEBİYATI (Divan Edebiyatı - 1)21



Ü n i t e 5

DİVAN NESRİNİN ÖZELLİKLERİ Divan nesrine inşa, nesir yazana münşi, nesir eserlerine de münşeat denir.

Dil ağır, cümleler uzundur. Noktalama işaretleri kullanılmamıştır. Secilere yer verilmiştir. 15. yüzyıldan sonra Arapça sözcük ve tamlamalar artmıştır.

Sade, orta ve süslü nesir olmak üzere üçe ayrılır.

Tarih, münşeat, tezkire, seyahatname, ahlaki ve felsefi konularda ürünler veril-miştir.

KÂTİP ÇELEBİ (17.yy.) Çeşitli devlet görevlerinde bulunmuştur. Birçok alanda 20’den fazla eser yazmış-tır. (Orta ve süslü nesir)

ESERLERİ Cihannüma (coğrafya), Fezleke (tarih), Keşfü’z-Zünun (bibliyografya) Tuhfetü’l Kibâr Mizanü’l-Hak Fi İhtiyari’l-Ahlak (din-ahlak-yönetim)-Takimü’t-Tevarih (dünya tarihi), Düsturu’l-Amel (İmpara-torluk kurumlarındaki çürümeler)

1. Asıl amacı bir düşünceyi ifade etmek, bir bilgiyi aktarmak olan metinlerde kullanılan nesirdir. Dinî, tasavvufi, ta-rihî, kültürel, ilmî ve edebî eserlerde; açık ve kısa cümlelerle oluşturulan, halkın konuşma dilini esas alan, didak-tik metinlerde kullanılmıştır. Mercimek Ahmet’in Kâbusnâme Tercümesi, Er-zurumlu Kadı Mustafa Darir’in Kitâb-ı Siyer-i Nebi’si, Eşrefoğlu Rûmî’nin Müzekki’n-Nüfus’u bu nesir türü ile ya-zılmıştır.Bu parçada söz edilen divan nesri türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Secili nesirB) Orta nesirC) Tarihî nesirD) Süslü nesirE) Sade nesir

2. Divan edebiyatı nesir türleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Öğretici eserlerde genellikle sade nesir kullanılmıştır.

B) Halkı aydınlatmak ve bilgilendir-mek için yazılan metinlerde sanat-kârane nesir kullanılmıştır.

C) Süslü (sanatlı) nesir, sanat yap-mak ve hüner göstermek amacıyla yazılan metinlerde kullanılmıştır.

D) Şiirin yanında hep ikinci planda kalmıştır.

E) Sinan Paşa, Nergisi, Veysi süslü nesrin önemli sanatçılarıdır.

3. Fuzûlî’nin ---- adlı eseri orta ne-sirle yazılan eserler arasın-da yer alır. Bu eserde divan ede-biyatında az rastlanan eleştirel bakış açısına şahit oluruz. Fuzuli, bu eseri doğrudan yaşadıkları ve gözlem-lediği durumlardan sonra kaleme alır. Bu cümlede boş bırakılan yere aşa-ğıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) ŞikâyetnameB) Beng ü BadeC) Sohbetü’l-EsmarD) Rind ü ZahidE) Sıhhat ü Maraz

4. • Dünyaca tanınmış bir bibliyograf-ya yazarımızdır.

• Tarih, coğrafya, maliye, askerlik, denizcilik alanlarıyla ilgili eserleri vardır.

• Ünlü eserleri arasında Keşfü’z - Zünün, Cihannüma sayılabilir.

Özellikleri verilen sanatçımız aşağı-dakilerden hangisidir?

A) Evliya Çelebi B) Âşık PaşaC) Kâtip Çelebi D) Sinan Paşa E) Kemal Paşazâde

5. Divan edebiyatında bu tür yazılar us-talık göstermek amacıyla yazılır. Ba-zen onun karşılığında “sanatkârane nesir” kavramı da kullanılır. Dil yönüy-le halktan kopuktur. Yabancı kelime ve tamlamalarla, iç kafiyeler kullanılır.Söz ve anlam sanatlarının yoğun ol-duğu bu nesir türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Süslü nesir B) Sade nesirC) Orta nesir D) MünşeatE) Tezkire

6. I. Evliya Çelebi - Seyahatname

II. Şeyhi - Harname

III. Mercimek Ahmet - KabusnâmeIV. Veysî - Dürretü’l TâcV. Fuzulî - ŞikâyetnameYukarıda numaralanmış eserlerden hangisi “süslü nesir”e örnek olarak gösterilebilir?



TEST


MesneviBeyit Sayısı: Belli bir sınırlama yoktur.

Uyaklanışı: aa / bb / cc

Konusu: Dinî, tasavvufi, öğretici ve ahlaki konular; savaş hikâyeleri, aşk hikâyeleri, kahramanlık hikâyeleri gibi uzun konular iş-lenir.

Hamse: Aynı şair tarafından yazılan beş mesneviye “hamse” adı verilir.

Müstezat

Gazelin uzun dizelerine bir kısa dize eklene-rek oluşturulur. Eklenen kısa dizeye ziyade denir.

Uyaklanışı ___________ a _________ a ___________ a _________a

___________ b _________ b ___________ a _________a

Kıt’aİki beyitlik bir nazım şeklidir. Bu nedenle tek dörtlük gibi algılanır “xa xa” şeklinde uyaklıdır. Beyitleri arasında anlam bütünlü-ğü vardır.

1.A 2.C 3.A 4.C 5.B 6.C 7.C 8.D 9.A 10.B 11.D 12.B

7. Uzun aşk hikayeleri, dinî eserler gibi konularda yazılır. Bugünkü anlamda roman ve hikâyenin divan edebiyatın-daki karşılığıdır. Beş nazım biriminden oluşan birliğine hamse denir. Leyla vü Mecnun, Harname, Mevlid, Risa-letü’n-Nushiyye gibi eserler bu nazım biçimiyle yazılmıştır.Bu parçada özellikleri verilen divan edebiyatı nazım biçimi aşağıdaki-lerden hangisidir?

A) Şarkı B) MurabbaC) Mesnevi D) Kaside E) Tuyuğ

8. ---- kurulan nazım biçimlerinden olan ----, bir kişiyi ya da durumu övmek veya yermek için söylenir. Nesib ve gi-rizgâh bölümlerinden sonra gelen bö-lümlerden biri de şairin kendini övdü-ğü ---- . Bu nazım biçimiyle yazılan şiirler, işledikleri konulara göre tev-hit, münacaat, naat gibi isimler alabilir. Önde gelen ve sevilen bir kişinin ölü-mü üzerine yazılanlarına ise ---- denir.

Bu parçada bırakılan yerlere aşa-ğıdakilerden hangisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?

A) Dörtlüklerle - kaside - methiyedir - hicviye

B) Beyitlerle - mesnevi - sebebi-i - te-liftir - mersiye

C) Bentlerle - terci-i bend - vasıtadır - ağıt

D) Beyitlerle - kaside - fahriyedir - mersiye

E) Beyitlerle - gazel - maktadır - hi-kemî

9. Yazar Yüzyıl Eser

I 17. yüzyıl Hayriyye

Sinan Paşa II Tazarrunâme

Mercimek Ahmet

15. yüzyıl lll

Bu tabloda numaralanmış yerlere aşağıdakilerden hangisi getirilmeli-dir?

I II III

A) Nabi 15. yüzyıl Kabusnâme

B) Nefi 17. yüzyıl Fütüvvetnâme

C) Şeyhî 14. yüzyıl Hârnâme

D) Ahmedi 16. yüzyıl İskendernâme

E) Fuzulî 18. yüzyıl Şikâyetnâme

10. Ey şûh-ı kerem-pîşe dil-i zâr senindirYok minnetin aslâ

Ey kân-ı güher anda ne kim var senindir

Pinhân u hüveydâ

Bu dizelerde olduğu gibi, uzun di-zelere kısa dizeler eklenerek aruzun özel kalıplarıyla yazılan divan şiiri nazım biçimi aşağıdakilerden han-gisidir?

A) Terkib-i bendB) MüstezatC) Terci-i bendD) MesneviE) Murabba

11. Aşağıdakilerin hangisi bir gazelin makta beytidir?

A) Kul imiş bir oyu âzâde efendi sevdim Korkaram Yusuf-ı Mısrî gibi paza-

ra düşeB) Mahabbet-nâmelerdir kim sana ir-

sâl eder canım Ben öldükde seg-i kûyun götürse

üstühânımdanC) Bezlini evvel baharın kûha sor

hâmûna sor Mal–ı dünyadan ne alıp gittiğin

Kârûn’a sorD) Ten likasırın Hayâlî nice hıfz eyle-

yeyin Ecele kapu açan rahne-i dendâ-

numdurE) Dildârımın benimle işiden hikâyetin Gûş etmez oldu Leylî vü Mecnûn

rivâyetin

12. Başında kar saçağı sarık arkada sadeNice gezer bu soğuklarda bilmezem arar

Bu beyit kasidenin girişi ve tasvir yönü ağır basan bölümü olan ---- den alınmıştır.

Bu bilgilere göre boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilebi-lir?

A) Fahriye B) NesibC) Tegazzül D) Methiye E) Nazire


TEST


Terkibibent

5 - 10 bend arasında yazılır.

Bendlerin arasındaki beyitlere vasıta beyiti denir.

Mersiyeler bu nazım biçimiyle yazılır.

Uyaklanışı: aa / xa / xa / xa / xa / bb cc/ xc / xc / xc / xc / dd ... şeklindedir.

Konusu: Tarihten, hayattan şikâyet, dinî, felsefi düşünceler ve toplumsal yergidir.

Bağdatlı Ruhî ve Ziya Paşa bu alanda ünlüdür.

Terciibent

Terkib-i bendten farkı, bendlerini bağ-layan vasıta beyitlerinin nakarat oluşudur.

Uyaklanışı: “aa / xa / xa / xa / xa / bb / cc / xc / xc / xc/ xc / bb” şeklindedir.

Konusu: Tanrı’nın gücü, evrenin sonsuzluğu, doğa ve yaşamın karşıtlıklarıdır.

Nazire

Ünlü bir şairin şiirine aynı ölçü, uyak ve redifle şiir yazmadır.

1.E 2.A 3.C 4.A 5.B 6.D 7.D 8.E 9.B 10.A 11.C 12.D İSLAMİYET ETKİSİNDEKİ TÜRK EDEBİYATI (Divan Edebiyatı - 7)

7. ---- bölümü bütün mesnevilerde bulu-nur ve şair bu bölümde, eseri niçin ka-leme aldığını açıklar.Bu cümlede boş bırakılan yere aşa-ğıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) MirâciyeB) Medh-i Çehar-yâr-ı GüzînC) MethiyeD) Sebeb-i Nazm-ı KitabE) Hatime

8. Divan edebiyatında iki beyitlik nazım biçimine denir. Dörtlük adıyla da anı-lır. Uyak düzeni “xa xa” şeklindedir. Beyitler arasında anlam birliği bulu-nur ve beyitler birbirini tamamlar nite-liktedir. Bu nazım biçiminde genellikle mahlas kullanılmaz ancak mahlas kul-lanılanları da vardır. Felsefi bir düşün-ce, bir hayat görüşü, bir kişiyi övme ya da yerme, bir olaya tarih düşürme, hik-met, nükte, tasavvuf gibi çok değişik konular bu nazım biçimiyle işlenebilir.Bu parçada söz edilen nazım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?

A) ŞarkıB) TuyuğC) RubaiD) MesneviE) Kıt’a

9. “Murabba”nın bestelenmiş şeklidir. Klasik Türk sanat musikisinin gelişme-sine bağlı olarak edebiyatımızda bü-yük sanatçılar tarafından icra edilmiş-tir. Aşk, güzellik, hayattan zevk almak bu türün belli başlı konularıdır. Lale Devri şairi Nedim ile Yahya Kemal, bu nazım şeklinin üstadları sayılır. Türk-lerin divan şiirine kattığı bir nazım şek-lidir.Bu parçada sözü edilen nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?

A) Türkü B) ŞarkıC) Tuyuğ D) RubaiE) Mesnevi

10. Yazar Yüzyıl Eser

I 16. yüzyıl Şah u Geda

Latifi II Tezkiretü’ş Şuara

Bâki 16. yüzyıl III

Bu tabloda numaralanmış yerlere aşağıdakilerden hangisi getirilme-lidir?

I II III

A) Taşlıcalı Yahya

16. yüzyıl Kanuni Mersiyesi

B) Zati 16. yüzyıl Leyla ile Mecnun

C) Hayali 17. yüzyıl Gül ü Bülbül

D) Naili 18. yüzyıl Kerem Kasidesi

E) Nefi 15. yüzyıl Sözüm Kasidesi

11. Kasidelerin türleriyle ilgili olarak aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır?A) Tevhid ve Münacaat; Allah’ın birli-

ğinin, bütünlüğünün, Allah’a yalva-rışın anlatıldığı şiirlerdir.

B) Na’t; Hz. Peygamber’i anlatan ve O’nu öven şiirlerdir.

C) Methiye; bir kimsenin ölümü üzeri-ne duyulan acıyı anlatan şiirlerdir.

D) Fahriye; şairlerin kendilerini övmek için yazdıkları bölümlere denir.

E) Hicviye; bir kimseyi yermek, küçük düşürmek, karalamak için yazılan şiirlerdir.

12. Felsefi ve toplumsal düşünceler bend-lerle oluşturulan bu tür ile dile getiril-miştir. Bendlerdeki dizeler gazelde-ki gibi uyaklanır. Bu türe örnek olarak Baki’nin Kanuni Mersiyesi verilebilir.Bu parçada sözü edilen nazım biçi-mi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Şarkı B) Terci-i bendC) Kaside D) Terkib-i bendE) Mesnevi

27



Ü n i t e 6

HALİT ZİYA UŞAKLIGİL (1866-1945) Batı standartlarında romanlar yazan ilk yazardır.

Realizmin ve natüralizmin etkisinde kal-mıştır.

Romanlarının konusu İstanbul ve aydın çevresi yaşamıdır.

Hikâyelerinin konusu halkın yaşayışı ve gelenekleridir.

Romanlarında ağır olan dili hikâyelerinde daha sadedir.

Edebiyatımızın ilk mensur şiir örneğini vermiştir (Mezardan Sesler, Mensur Şiirler).

ESERLERİ Roman: Mai ve Siyah, Aşk-ı Memnu, Kı-rık Hayatlar, Nemide, Bir Ölünün Defte-ri, Ferdi ve Şürekası.

Hikâye: Solgun Demet, Bir Yazın Tarihi, Aşka Dair, Hepsinden Acı, Kadın Pençe-si, İzmir Hikâyeleri, Sepette Bulunmuş

Anı: Kırk Yıl, Saray ve Ötesi, Bir Acı Hikâye

Tiyatro: Kâbus, Füruzan, Fare Deneme-Makale: Sanata Dair

1. ---- Servet-i Fünun edebiyatında hatıra türünde bazı eserler vermiştir. Servet-i Fünun’a kadar yazınımızda anı, yazın-sal değerde bir tür değildi. İlk kez, ya-zınsal değerde anılar yazılmıştır. Hem yazınsal hem siyasal nitelikte olan bu anılarını dokuz ciltte toplamış ve kırk yılı kapsayan ilk beş cildine “Kırk Yıl” adını vermiştir.Bu parçada boş bırakılan yere aşa-ğıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Ahmet ŞuaypB) Hüseyin Cahit YalçınC) Halit Ziya UşaklıgilD) Hüseyin Siret

E) Cenap Şahabettin

2. Servet-i Fünun dergisi etrafında top-lanan ve bu derginin adıyla edebiya-tımızda yeni bir dönem başlatan sa-natçılar, edebiyatımızın Batılılaşması için çalışmışlardır. Bu anlayış doğrul-tusunda divan şiirini sona erdirmişler, roman ve öyküde Batılı anlamda ör-nekler vermişlerdir. Eylül, Mai ve Si-yah, Doksan Beşe Doğru, Evrak-ı Ey-yam, Batarya ile Ateş bu dönemde verilmiş önemli eserlerdir.Bu parçada eseri söylenmeyen sa-natçı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Hüseyin Cahit YalçınB) Mehmet RaufC) Halit Ziya UşaklıgilD) Tevfik Fikret

E) Cenap Şahabettin

3. ---- Servet-i Fünun Dönemi’nde gezi yazısı türünde dikkati çeken sanat-çı olmuştur. Sanatçının Hac Yolunda, Avrupa Mektupları, Suriye Mektupla-rı ve Afak-ı Irak adlı eserleri bu türün önemli örnekleridir.Bu parçada boş bırakılan yere aşa-ğıdaki isimlerden hangisi getirilme-lidir?

A) Ahmet ŞuaypB) Hüseyin Cahit YalçınC) Cenap ŞahabettinD) Halit Ziya UşaklıgilE) Mehmet Rauf

4. I. Hüseyin Cahit Yalçın, Servet-i Fü-nun devrindeki tartışmalarını Kav-galarım adıyla yayımlamıştır.

II. Mehmet Rauf, mensur şiirlerini Si-yah İnciler adlı kitapta toplamıştır.

III. Körebe, Cenap Şahabettin’in iki perdelik oyunudur.

IV. Ahmet Haşim, sembolist Fransız şairlerin etkisinde kalarak duygu-sal, gizli, kapalı şiirler yazmıştır.

V. Ahmet Rasim, makalelerinin bir kısmını Tiryaki Sözleri adlı kitapta toplamıştır.

Yukarıdaki numaralanmış cümlele-rin hangisinde bir bilgi yanlışı var-dır?


5. Kitap olarak yayımlanmamıştır. Ha-lit Ziya’nın ilk roman denemesidir. 1885’te İzmir’de Hizmet gazetesinde tefrika edilmeye başlanmış, ahlaka ay-kırı olduğu gerekçesiyle tefrikası dur-durulmuştur. Roman, masum bir genç kızın aldatılışını ve çektiği acıları anla-tır.Bu parçada sözü edilen eser aşağı-dakilerden hangisidir?

A) NemideB) Bir Ölünün DefteriC) SefileD) Ferdi ve ŞürekâsıE) Kırık Hayatlar

6. Aşağıdakilerin hangisi Servet-i Fü-nun edebiyatını başlatan gençler için söylenemez?

A) Hemen hemen hepsi yabancı okullarda okumuşlardır ve birkaç yabancı dil bilmektedirler.

B) Batı eserlerini asıllarından okuma fırsatı bulmuşlardır, bu da edebi-yata bakışlarını değiştirmiştir.

C) Toplumsal sorunlar peşinde koş-mayan; sembolizm, parnasizm gibi akımlara yönelen gençlerdir.

D) Edebiyatımızın Batılı bir görünüm kazanmasında oldukça etkili ol-muşlardır.

E) Divan edebiyatı nazım şekillerini kullanmaya devam etmişlerdir.

BATI ETKİSİNDEKİ TÜRK EDEBİYATI (Servet-i Fünun Edebiyatı - 2)31



Ü n i t e 7

ZİYA GÖKALP (1876-1924) Genç Kalemler dergisinin kurucuların-dandır.

İlk Türk sosyoloğudur. Türkçülük akımını bir sisteme bağlamıştır. Dilde, sanatta, ahlakta, felsefede, din-de, her alanda Türkleşmek gerektiğini savunmuştur.

Şiir: Kızıl Elma, Yeni Hayat, Altın Işık Deneme-Makale: Türkçülüğün Esasları,

Türkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmak, Türk Medeniyeti Tarihi

Mektup: Limni ve Malta Mektupları

MEHMET EMİN YURDAKUL (1869-1944)

Şiir: Türkçe Şiirler, Türk Sazı, Ey Türk Uyan, Ordunun Destanı, Turana Doğru, Zafer Yolunda, Aydın Kızları, Tan Sesle-ri, Mustafa Kemal, Ankara.

AHMET HİKMET MÜFTÜOĞLU (1870-1927)

Hikâye: Haristan ve Gülistan, Çağlayanlar Roman: Gönül Hanım

RIZA TEVFİK BÖLÜKBAŞI (1869-1949)

Şiir: Serâb-ı Ömrüm

1. Şiir yazmaya Kurtuluş Savaşı yılla-rında başlamış, savaşın etkisi ve he-yecanıyla Millî edebiyat akımına katılmıştır. Millî duygularını içine yer-leştirdiği, kadın duyarlılığıyla ve hece ölçüsüyle yazdığı Git Bahar adlı şiiriy-le ünlenmiştir. Millî edebiyat zevki ve anlayışını cumhuriyet sonrası edebi-yatta da sürdürmüştür. Şiirlerinin yanı sıra hikâye, roman, anı türlerinde de eserler vermiştir. Küller, Sisli Geceler, Aşk ve Zafer, Gülün Babası Kim, Ay-dınlık Kapı romanlarından bazılarıdır.Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Aka Gündüz Kutbay

B) Hamdullah Suphi Tanrıöver

C) Halide Nusret Zorlutuna

D) Halide Edip Adıvar

E) Ahmet Hikmet Müftüoğlu

2. Başlangıçta Ahmet Celal için köylüler yalnızca ilkel insanlardır; onlar içinse Ahmet Celal garip davranışları olan bir yabancıdır. Sürmekte olan Kurtuluş Savaşı haberleri geldikten sonra ise Ahmet Celal için onlar haindir, onlar için Ahmet Celal bir hâlife düşmanıdır.Yukarıda içeriğinden söz edilen ro-man aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yorgun Savaşçı

B) Vurun Kahpeye

C) Ateşten Gömlek

D) Küçük Ağa

E) Yaban

3. Millî Edebiyat Dönemi şairleri hece ölçüsünü kullanırken yine o dönem-de şiir yazmış olan ---- ve ---- şiirle-rini aruz vezni ile yazmayı tercih et-mişlerdir.Bu cümlede boş bırakılan yerlere, aşağıdakilerin hangisinde verilen-ler getirilmelidir?

A) Halide Nusret Zorlutuna - Ziya Gö-kalp

B) Mehmet Akif Ersoy - Yahya Kemal Beyatlı

C) Ziya Gökalp - Mehmet Akif Ersoy

D) Faruk Nafiz Çamlıbel - Ziya Gö-kalp

E) Mehmet Emin Yurdakul - Yahya Kemal Beyatlı

4. Bir töre romanıdır. Romanda II. Meş-rutiyet öncesinde, İstanbul’da bir sem-ti ve semtin çevresinde II. Abdülhamit Dönemi’nin toplumsal özellikleri anla-tılır. Doğu ve Batı düşünceleri işlen-miştir. Ayrıca Jön Türklerin düşünsel ve eylemsel yanı anlatılmıştır.Yukarıda sözü edilen roman aşağı-dakilerden hangisidir?

A) Kiralık Konak

B) Sinekli Bakkal

C) Yaban

D) Handan

E) Yeşil Gece

5. Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Kiralık Konak’ta II. Abdülhamit Dönemi’ni; ISodom ve Gomore’de işgal yıllarının IIİstanbul’undaki ahlaksal çöküntüyü; Ankara’da Cumhuriyet’in ilk yıllarını; IIIYaban’da Kurtuluş Savaşı ve aydın - IVhalk karşıtlığını; Panorama’da 1940’lı Vyıllardan 1950’li yıllara uzanan döne-mi anlatır.

Bu cümlede numaralanmış bilgiler-den hangisi yanlıştır?


6. İlk önceleri aşk konusunu ve kadın psikolojisini işlemiş, daha sonra Türk-çülük, milliyetçilik ve memleketçilik ko-nularına yönelmiştir. Duygu ve özen-tiden yani romantizmden kaçınan, realizmi ön planda tutan romanlar yaz-mıştır. Anlatımı pek akıcı değildir an-cak dili sadedir.Aşağıdakilerden hangisi bu parça-da sözü edilen yazarın eserlerinden biri değildir?

A) TatarcıkB) HandanC) DamgaD) Yolpalas CinayetiE) Sinekli Bakkal

MILLÎ EDEBiYAT DÖNEMİ - 234



Ü n i t e 8

Garip Akımının Özellikleri Her türlü kurala karşıdırlar. Şairane söyleyişe karşıdırlar. Ölçü ve uyağa karşıdırlar. Her şeyi şiire konu alırlar. Sokağı, gündelik hayatı ve dili şiire so-karlar.

İroni ve mizah öne çıkar.

Öz (Saf) Şiirin Özellikleri Amaç iyi ve güzel şiir yazmaktır. Biçimi önemserler. Şiirde didaktik ögelerden ve hikâye an-latmaktan uzak dururlar.

Sözcüklerin anlamından çok duygu değe-rine önem verirler.

Söz sanatları, uyak ve kafiyeden yarar-lanırlar.

Sanat için sanat anlayışını savunurlar. “Şiir soylu bir sanattır, en değerli şey, dizedir.” görüşünden hareket ederler.

Musikiye önem verirler. Sembolizmden etkilenirler. Öncüleri Yahya Kemal ve Ahmet Ha-şim’dir.

1. Şiirlerinde Yahya Kemal’in ve P. Va-lery’nin etkisi vardır. Dizelerinde dış öge olarak ahenk, iç öge olarak za-man ve bilinçaltı ağır basar. Hece öl-çüsünü kullanmış, şiir diliyle nesir di-lini birbirine yaklaştırmıştır. “Bursa’da Zaman” şiiriyle özdeşleşmiştir. Huzur, Mahur Beste romanlarının önemlileri-dir.Bu parçada hakkında bilgi verilen şair aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mehmet Fuat Köprülü

B) Cahit Sıtkı Tarancı

C) Fazıl Hüsnü Dağlarca

D) Ahmet Hamdi Tanpınar

E) Ahmet Muhip Dıranas

2. Türk tarihi ile ilgili şiirleri, destan şairi olarak anılmasını sağlamıştır. Ölçülü, uyaklı şiirler yazarken Garip Hareke-ti’nin etkisiyle serbest şiirler de yaz-mıştır. “Havaya Çizilen Dünya, Ço-cuk ve Allah, Çakırın Destanı, Kubilay Destanı, 19 Mayıs Destan” şiirlerinden bazılarıdır.Bu parçada hakkında bilgi verilen şair aşağıdakilerden hangisidir?

A) Necip Fazıl Kısakürek

B) Ahmet Muhip Dıranas

C) Ahmet Hamdi Tanpınar

D) Fazıl Hüsnü Dağlarca

E) Cahit Sıtkı Tarancı

3. I. Kızılçullu Yolu - Necati Cumalı II. Evler - Cahit Külebi III. Destan Gibi - Orhan Veli Kanık IV. Çakır’ın Destanı - Fazıl Hüsnü

Dağlarca V. Güneşi Yakanların Selamı - İlhan

Berk Yukarıdakilerin hangisinde şiir -

şair eşleştirmesinde yanlışlık yapıl-mıştır? A) I B) II C) III D) IV E) V

4. Eli değnek tutar tutmaz.

Çoban oldu.

Sardılar sırtına bazlamayı.

On altı yıl koyun güttü, kavalsız.

İnsanlardan ağayı tanır,

Adını bilmez sorarsan,

Hayvanlardan Karabaş’ı

Günü yetti, bıyığı bitti,

Okundu künyesi,

Gitti davulsuz zurnasız.

Bu dizeler aşağıdaki edebî anlayış-lardan hangisine aittir?

A) Beş Hececiler

B) Yedi Meşaleciler

C) Garipçiler

D) Hisarcılar

E) İkinci Yeniciler

5. Garip akımına tepki olarak ---- dergi-si etrafında toplanan Atilla İlhan, Or-han Duru ve Ferit Edgü gibi sanatçılar şairâne bir sanat anlayışını temsil et-mişlerdir. Bu dergi 1952 yılında Atilla İlhan’ın öncülüğünde çıkmaya başlar. Daha sonra Özdemir Nutku yönetimi devralır ve Atilla İlhan’ın savunduğu şiir anlayışını sürdürür. 32 sayı çıkan dergi 1956 yılında kapanır.

Bu parçada boş bırakılan bölüme aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yaprak B) Dergâh C) Hisar D) Varlık E) Mavi

6. I. Sanatkârane bir üslup benimsen-miş, şiirlerde kullanılmıştır.

II. Bu akımın en önemli temsilcisi Or-han Veli olmuştur.

III. Şiirde gelenekçi yerleşmiş kuralla-ra karşı çıktılar.

IV. Ölçü ve kafiye bağımlılığından kurtulmak gerektiği belirtilmiştir.

V. Sıradan insanları ve sokağı şiire sokmuşlardır.

Garipçilerle ilgili yukarıda verilen bil-gilerden hangisinde, yanlışlık yapıl-mıştır?


CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI (ŞİİR - 2)36



Ü n i t e 8

H. RAHMİ GÜRPINAR (1864-1944) Servet-i Fünuncularla aynı dönemde ya-şamasına rağmen sanat anlayışı onlardan farklıdır.

“Toplum için sanat” ilkesiyle yazmıştır. Natüralizm akımından etkilenmiştir. Romanlarının konusu İstanbul’da geçer. Sokağı romana taşıyan sanatçıdır.

Romanları: Şık, Şıpsevdi, Gulyabani, Mutallaka, Ben Deli miyim, Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç...

PEYAMİ SAFA (1899-1961) Psikolojik roman türünün önemli temsil-cisidir.

Romanlarında Doğu-Batı çatışmasını iş-lemiştir.

Romanları: Sözde Kızlar, Fatih Har-biye, Attila, Dokuzuncu Hariciye Ko-ğuşu, Matmazel Noraliya’nın Koltuğu, Yalnızız, Canan, Şimşek...

ŞEVKET SÜREYYA AYDEMİR Tek Adam: Atatürk’ü birçok yönüyle an-lattığı kitaptır.

İkinci Adam: İsmet İnönü’yü birçok yö-nüyle anlattığı kitaptır.

1. • Bu dönemdeki eserlerde yalın, an-laşılır bir dil kullanılmıştır.

• Millî Mücadele ruhu ve yeni devlet kurmanın heyecanı eserlere yan-sımış, Atatürk ve çağdaşlık konu-ları işlenmiştir.

• Saf Şiir, Mistik Akım, Yedi Meşale-ciler gibi bazı yönelişler ve gruplar ortaya çıkmıştır.

Yukarıda özellikleri verilen edebiyat dönemi aşağıdakilerden hangisi-dir?

A) Tanzimat EdebiyatıB) Servet-i Fünun EdebiyatıC) Fecriati EdebiyatıD) Cumhuriyet EdebiyatıE) Millî Edebiyat

2. Eser, basit bir olay üzerine kuruludur. Olayın anlatımından çok, olayların in-sanın üzerinde yaptığı etkiye önem verilmiştir. Romanda başarılı ruh tah-lilleri yapılmıştır. Roman kahramanı annesiyle yaşamaktadır. Bacağında-ki kemik hastalığı yüzünden bunalıma girmiştir. Akrabası olan paşanın kızı Nüzhet’i içten içe sever.Bu parçada bahsedilen roman aşa-ğıdakilerden hangisidir?

A) Eski HastalıkB) Dokuzuncu Hariciye KoğuşuC) Mavi SürgünD) Sözde KızlarE) Sokaktaki Adam

3. Kendi yaşam öyküsünü anlattığı Suyu Arayan Adam’dan sonra asıl ününü Atatürk’ün yaşamını, komutan ve dev-let adamı kişiliğiyle Kemalist ilkelerini geniş ölçüde incelediği Tek Adam adlı eserini yayımlamasıyla kazandı. Daha sonra da İsmet İnönü’nün yaşamını analatan İkinci Adam’ı yazdı.Bu parçada kısaca tanıtılan yazar, aşağıdakilerden hangisidir?

A) Fazıl Hüsnü DağlarcaB) Reşat Nuri GüntekinC) Şevket Süreyya AydemirD) Halide Edip AdıvarE) Ahmet Hamdi Tanpınar

4. Toplumcu gerekçi yazarlarımızdandır. Köy ve kasaba sorunlarını, köyden kente göç edenlerin ve fabrika işçile-rinin sorunlarını konu almıştır. Ekmek Kavgası, Sarhoşlar, Çamaşırcının Kızı, Mahalle Kavgası hikâyelerinden; Baba Evi, Avare Yıllar, Murtaza, Ce-mile, Devlet Kuşu, Dünya Evi, Hanı-mın Çiftliği romanlarından bazılarıdır.Bu parçada tanıtılan Cumhuriyet Dönemi’nin toplumcu gerçekçi ya-zarı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yaşar Kemal B) Kemal TahirC) Abbas SayarD) Orhan KemalE) Yusuf Atılgan

5. Eski İstanbul’un her katından insanlar, onun eserlerinde kendi çevreleri, kılık-ları, görenek ve gelenekleri, inançla-rı ve her türlü özellikleriyle yaşamak-tadır. O, tıpkı Ahmet Mithat gibi halkı eğitmeye ve halkın bilgisini genişlet-meye çalışır. Fakat Ahmet Mithat’tan ayrıldığı nokta, öğretmek istediği şey-leri kendi ağzından değil, kahraman-larından birinin ağzından vermesi-dir. Örneğin, Mürebbiye’de, bir yerde mantarlar hakkında bilgi verilir.Bu parçada, hakkında bilgi verilen yazar aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ahmet RasimB) Memduh Şevket EsendalC) Reşat Nuri GüntekinD) Refik Halit KarayE) Hüseyin Rahmi Gürpınar

6. l. Ayaşlı ve Kiracılarıll. Son Kuşlar

lll. Şahmerdan

lV. Alemdağ’da Var Bir Yılan

V. Mahalle Kahvesi

Yukarıdakilerden hangisi Sait Fa-ik’in hikâyelerinden biri değildir?

A) l B)ll C)lll D)lV E)V

CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI (NESİR - 1)39



Ü n i t e 8

MEHMET KAPLAN (1915 - 1986) Yeni Türk edebiyatı profesörüdür. İnceleme ve araştırmalar yapmıştır. Deneme: edebiyatı Büyük Türkiye Rü-

yası İnceleme, Araştırma: Şiir Tahlilleri

I-II, Cumhuriyet Devri Türk şiiri, Hikâye Tahlilleri, Edebiyatımızın İçinden

FALİH RIFKI ATAY (1894 - 1971) Makale, fıkra ve gezi yazarıdır.

Anı = Ateş ve Güneş, Zeytindağı, Çankaya, Atatürk’ün Bana Anlattıkları, Atatürk’ün Hatıraları.Fıkra: Eski Saat, Bayrak

ŞEVKET RADO (1913 - 1988) Fıkra ve sohbetleriyle tanınmıştır.

Eserleri: Eşref Saat, Hayat Böyledir, Tat-lı Dil, Aile Sohbetleri, Saadet Yolu, Ümit Dünyası,Toplum İçinde Yalnız Kalmak, Sö-zün GelişiGezi: Ellinci Yılında Sovyet Rusya

CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI (NESİR - 5)

1. Aşağıda verilen eser - yazar - tür eş-leştirmelerinden hangisi yanlıştır?

A) Bize Göre - Ahmet Haşim - Dene-me

B) Gezerek Gördüklerim - Falih Rıfkı Atay - Gezi

C) Mor Salkımlı Ev - Halide Edip Adı-var - Anı

D) Zoraki Diplomat - Yakup Kadri Ka-raosmanoğlu - Anı

E) Mağaradakiler - Cemil Meriç - Roman

2. Deneme, makale, eleştiri ve incele-me yazılarıyla tanınan sanatçı, aynı zamanda “Yeni Türk Edebiyatı” pro-fesörüdür. Batı’yı tanıyan ama ken-di kültüründen kopmayan gençler ye-tiştirmeyi amaçlamıştır. Şiir, hikâye ve tipler üzerindeki tahlil çalışmalarıyla birçok sanatçıya örnek teşkil etmiştir. “Büyük Türkiye Rüyası, Edebiyatımı-zın İçinden Hikâye Tahlilleri, Şiir Tah-lilleri I - II, Tip Tahlilleri” önemli eserle-rindendir.Bu parçada tanıtılan sanatçı, aşağı-dakilerden hangisidir?

A) Salah Birsel

B) Mehmet Kaplan

C) Nurullah Ataç

D) Suut Kemal Yetkin

E) Mehmet Fuat Köprülü

3. Şair olarak önce Ahmet Haşim’in, son-ra da Yahya Kemal’in etkisinde kalır. Eserlerinde kendine özgü bir estetiği olan müzikli bir anlatım yaratır. Şiirle-rinde kendisini anlatır. Hikâyelerinde ve romanlarında ise başka insanla-ra da uzanır. İnsanın psikolojisine, iç dünyasına, bilinçaltına, rüyaya yöne-lir. Deneme türünde “Beş Şehir” adlı bir eseri vardır.Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ahmet Hamdi Tanpınar

B) Necip Fazıl Kısakürek

C) Sait Faik Abasıyanık

D) Ahmet Kutsi Tecer

E) Salah Birsel

4. Cumhuriyet Dönemi’nin en ünlü söy-levcilerindendir. İstanbul’daki işgalci güçlere karşı düzenlenen mitinglerde ve daha sonra Kurtuluş Savaşı yılla-rında TBMM’de hitabet türünün çok etkileyici örneklerini vermiştir. Söy-levleri Dağ Yolu, makaleleri ise Güne-bakan adlı kitaplarda toplanmıştır. Bu eserleriyle, dönemin öğretici metin ve-ren sanatçıları arasına girmiştir.Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mehmet Fuat Köprülü

B) Falih Rıfkı Atay

C) Ahmet Hikmet Müftüoğlu

D) Hamdullah Suphi Tanrıöver

E) Şevket Süreyya Aydemir

5. Cumhuriyet’ten sonra Türk gezi ede-biyatında bir çığır açmıştır. Gezi ya-zılarında dış ülkelerde gördüklerini anlatırken yer yer Türkiye ile ilgili kar-şılaştırmalar da yapar. Siyasi konular-da yazılmış fıkraları da vardır. Bunlar; Eski Saat, Çile, İnanç, Pazar Konuş-maları, Niçin Kurtulamamak adlı eser-lerdir. ---- adlı eserleri ise anı türünde-dir.Bu parçada boş bırakılan yere aşa-ğıdakilerden hangisi getirilemez?

A) Ateş ve Güneş

B) Zeytindağı

C) Yolcu Defteri

D) Çankaya

E) Atatürk’ün Bana Anlattıkları

6. I. Edebiyatımızın fıkra ve sohbet ya-zarlarındandır.

II. Radyo sohbetleriyle ün yapmıştır.III. Çeşitli eğitici yayınlar ve çocuk ki-

tapları yazmıştır.IV. Genç Kalemler dergisini çıkarmış

ve bu dergide her hafta fıkra yazı-ları yazmıştır.

V. Eşref Saati, en çok bilinen eserle-rindendir.

Yukarıdaki numaralanmış bilgiler-den hangisi Şevket Rado için yan-lıştır?

A) I B) II C) III D) IV E) V

43



Ü n i t e 9

KLASİSİZM Akıl, irade, mantık, sağduyu Üstün insan, eğitimli insan Konudan çok konunun işleniş biçimi önemlidir.

Üslup önem kazanır. Sanatçılar kişiliklerini gizler. Trajedi ve komedi türleri İnsanın değişmeyen duygu ve düşüncele-ri işlenir.

ROMANTİZM Duygu - hayal - coşku Sıradan insan Ulusal kaynaklara dönülür. Karşıtlıklara yer verilir. Sanatçılar kişiliklerini gizlemez. Dram türü gelişir. Kapalı, süslü, ağır dil Toplum için sanat anlayışı benimsenmiş-tir.

REALİZM Gözlem ve bilgi Her türden insan Konular gerçek yaşamdan alınır. Anlatım kusursuzdur. Sanat için sanat anlayışı benimsenmiştir. Roman ve tiyatro gelişimini sürdürür. Sanatçılar kişiliklerini gizler.

1. Klasisizmle ilgili olarak aşağıdaki-lerden hangisi söylenemez?

A) Duygu ihmal edilmiş, akla ve sağ-duyuya önem verilmiştir.

B) Eski Yunan ve Latin edebiyatının yerine ulusal hikâyeler örnek alın-mıştır.

C) “Doğa” insanın iç dünyası olarak kabul edilmiş; insan dışında her şey ihmal edilmiştir.

D) Biçime önem verilmiş, kusursuz, açık bir anlatım geliştirilmiştir.

E) Ahlaksal bir amaç güdülmüş, seç-kin bireylerin yetiştirilmesi amaç-lanmıştır.

2. Bu akımın ilkelerini iyice anlamak için onun kuramcısı olan Boileau’ya baş-vurmak gerekir. Gerekten bu akım için Epitres’ten ve Şiir Sanatı’ndan daha mühim iki kaynak gösterilemez. Bu iki kitabın sayfalarını çevirirken tabiat, akıl, sağduyu kelimelerinin ısrarla tek-rar edildiğini görürüz.Bu parçada sözü edilen edebiyat akımı aşağıdakilerden hangisidir?

A) KlasisizmB) RomantizmC) RealizmD) SürrealizmE) Natüralizm

3. Bari ben gideyim, sevgilimin matem acıları saçan siyah toprağını göreyim. Ve üzerine kanlı gözyaşımdan kızıl kı-zıl güller dikeyim! Ve ta ki kabir arka-daşı olmak için oracıkta başımı feda edeyim.Parçanın dil ve anlatım özellikleri, konusu aşağıdaki sanat akımların-dan hangisiyle ilgili olabilir?

A) KlasisizmB) NatüralizmC) RomantizmD) RealizmE) Sembolizm

4. Bizler yaşamın acı dilimini öğretir, ger-çeğin yüksek değerini veririz. “İşte olan bu!” deriz. Bir kez daha söylüyo-rum: Bizler bilimle uğraşan, çözümle-me yapan, her şeyin içini, dışını didik didik eden kişileriz; yapıtlarımızda da bilim kitaplarındaki kesinliği, sağlamlı-ğı ve uygulamaları bulursunuz.Bu parçada anlatılan görüşler aşa-ğıdaki edebiyat akımlarının hangi-siyle ilgilidir?

A) RomantizmB) NatüralizmC) SembolizmD) KlasisizmE) Realizm

5. Yazar, toplum ve okuyucu arasında bir elçidir. Anlattıklarına kendi duygu ve düşüncelerini katmaz. Hayalin bu akımda yeri yoktur. Çünkü onlara göre hayal gerçeğin düşmanıdır. Yazar, günlük hayatın içine girmeli ve ora-da ne varsa ortaya gerçekçi bir biçim-de çıkarmalıdır. Çünkü her şey gerçek yönüyle değerlendirilir.Bu parçada söz edilen edebî akım aşağıdakilerden hangisidir?

A) Natüralizm B) KlasisizmC) Realizm D) EmpresyonizmE) Sürrealizm

6. 20. yüzyılın başlarında Fransa’da Tris-tan Tzara, Breton ve arkadaşları ta-rafından uygulanmıştır. Sözcükleri anlam esirliğinden kurtarıp ona şiir ko-nusu olarak değer vermek isteyen bu akımda, dil ve estetik kuralları göz ardı edilir. Anlatımda başıboş bir yol tutu-lur, sanat bile ortadan kaldırılır.Fransa’da 1917 yılından sonra orta-ya çıkan şiirdeki bu edebiyat akımı aşağıdakilerden hangisidir?

A) EmpresyonizmB) DadaizmC) LetrizmD) FütürizmE) Ekspresyonizm

EDEBÎ AKIMLAR - I44



Ü n i t e 9

CENGİZ AYTMATOV (20.yy.) Kırgızistan Türk edebiyatının ünlü ya-zarlarındandır. “Cemile” adlı romanıyla özdeşleşmiştir.

Eserleri Cemile, Beyaz Gemi, Toprak Ana, İlk Öğretmenim, Yüz Yüze, Selvi Boylum Al Yazmalım, Gün Olur Asra Bedel...

BAHTİYAR VAHAPZADE (20.yy.)

Azerbaycan Türk edebiyatının önemli ismidir. Şiirlerinde düşünce unsuru ağır basar.

Eserleri Şiirleri: Benim Dostlarım, Dostluk Nağmesi, Şehitler ...

HÜSEYİN ŞEHRİYAR (20.yy.) Azerbaycan Türk edebiyatının önemli yazarlarındandır. “Haydar Baba’ya Se-lam” adlı 125 kıtalık ünlü şiiriyle özdeş-leşmiştir.

OSMAN TÜRKAY (20.yy.) Kıbrıs Türk edebiyatının önemli isimle-rindendir.

Şiirlerinde Türk folkloru ve Türk kültü-rünün izleri vardır.

Eserleri Şiirleri: Yedi Telli, Uyurgezer, Ev-renin Düşünde Gezgin, Kıyamet Günü Gözlemleri, Cosmorama (İngilizce seç-me şiirler)

1. Realizm akımından etkilenmiş, Kırgı-zistan Türk edebiyatının dünyaca ta-nınmış ve en çok okunan yazarları arasındadır. Cemile adlı romanı bütün zamanların en çok okunan aşk romanı seçilmiştir. Sovyetler Birliği Dönemi’n-de en değerli edebiyat ödülü olan “Le-nin Edebiyat Ödülü’nü almıştır. Gün Olur Asra Bedel adlı yapıtı Fransa’da yayımlandıktan sonra yılın kitabı seçil-miştir.Bu parçada tanıtılan yazar aşağıda-kilerden hangisidir?

A) Cengiz DağcıB) Bahtiyar VahapzadeC) Cengiz AytmatovD) Ata TerzibaşıE) İsmail Gaspıralı

2. Rus toplumundaki adalet anlayışının bir eleştirisi sayılan ---- edebiyat tari-hinin önemli eserlerinden biridir. Ro-manın ana kahramanı olan Raskolni-kov’un hayatı etrafında dönen eserde sağlam kurgu göze çarpmaktadır.Bu parçada boş bırakılan yer aşağı-dakilerden hangisidir?

A) SefillerB) Suç ve CezaC) Madam BowaryD) BudalaE) Delikanlı

3. Çağdaş Azerbaycan Türk edebiyatı-nın ünlü bir şairidir. Şiirlerinde toplum-sal ve ulusal konuları işlemiştir. Ölçü ve uyağı önemsemiştir. Benim Dost-larım, Dostluk Nağmesi, Şehitler bazı şiir kitaplarıdır.Bu parçada tanıtılan şair, hikâyeci ve tiyatro yazarı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bahtiyar VahapzadeB) Celil Mehmet KulizadeC) Ata TerzibaşıD) Hüseyin ŞehriyarE) İsmail Gaspıralı

4. Realist bir yazardır. Kahramanlarını bütün boyutlarıyla tanıtmaya çalışır. Psikolojik çözümlemelerde elinden geldiğince gerçekçi olmaya özen gös-terir. Önemli romanlarından biri Parma Manastırı’dır.Parçada sözü edilen romancı, aşa-ğıdakilerden hangisidir?

A) StendhalB) BalzacC) TolstoyD) Emile ZolaE) Mark Twain

5. Azerbaycan Türk edebiyatının çağ-daş sanatçılarındandır. 1941’de kuru-lan “Şairler Derneği”nin kurucusudur. “Haydar Baba’ya Selam” adlı manzu-mesiyle Türk dünyasının sesi olmuş-tur. Yok edilmeye çalışılan bir dil ve edebiyatı canlı tutmuştur. Duygu ve düşüncelerini bir lirizm içinde coşkulu bir söyleyişle dile getirmiştir.Bu parçada tanıtılan şair, aşağıda-kilerden hangisidir?

A) Recep KüpçüB) Osman TürkayC) Cengiz AytmatovD) Hüseyin ŞehriyarE) Ata Terzibaşı

6. Türkiye dışındaki Türk devletlerinde de nitelikli edebî faaliyetler bütün yet-kinliğiyle kendini göstermektedir. O coğrafyalarda da önemli isimler göze çarpmaktadır.Aşağıdakilerden hangisi Türkiye dı-şında eser veren Türk yazarlardan biri değildir?

A) İsmail GaspıralıB) Cengiz DağcıC) Osman TürkayD) Recep KüpçüE) Pertev Naili Boratav

BATI EDEBİYATI VE TÜRK CUMHURİYETLERİ EDEBİYATI - II47

TEST 01 EDEBİYATIN DİĞER BİLİM VE GÜZEL SANATLARLA...

Documents

Transcript of TEST 01 EDEBİYATIN DİĞER BİLİM VE GÜZEL SANATLARLA...