tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ...

38
იიიიი იიიიიიიიიიიი იიიიიიიიი იიიიიიი იიიიიიიიიი იიიიიიიიიიიი იიიიიიიიიი იიიიიიი იიიიიი იიიიიიიი იიიიიიიი იიიიიიიიი იიიიიიიიიიიიიი იიიიიიიიიიიი (XX იიიიიიიი 20-90-იიი იიიიიი) იიიიიიიი იიიიიიიი (1004) იიიიიიიიიი იიიიიიიი იიიიიიიიიიიი იიიიიიიიიიიი იიიიიიიიიიი იიიიიიიიიიიი იიიიიიიიიი: იიიიიიი იიიიიი 2017 1

Transcript of tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ...

Page 1: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

იაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო უნივერსიტეტი

ხელნაწერის უფლებით

ირაკლი გიორგაძე

ეროვნული მოძრაობისთავისებურებანი საქართველოში(XX საუკუნის 20-90-იან წლებში)

ისტორიის დოქტორის (1004) აკადემიური ხარისხის მოსაპოვებლად

წარმოდგენილი დისერტაციის

ავტორეფერატი

სპეციალობა: ისტორია

თელავი 2017

ნაშრომი შესრულებულია იაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტის ისტორიის დეპარტამენტში

სამეცნიერო ხელმძღვანელი: ელგუჯა მამუკელაშვილ ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი

1

Page 2: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

შემფასებლები: დოდო ჭუმბურიძეისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი

ნიკო ჯავახიშვილიისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი

დისერტაციის დაცვა შედგება 2017 წლის ______________საათზე, იაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტის სადისერტაციო საბჭოს სხდომაზე. კორპუსი ------ აუდიტორია ------

მისამართი: საქართველო თელავი, 2200, ქართული უნივერსიტეტის ქუჩა #1.

ტელ.:+995 350 27 24 01

დისერტაციის გაცნობა შეიძლება იაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ბიბლიოთეკასა და ვებ-გვერდზე: hhtp/ tesau.edu.ge

სადისერტაციო საბჭოს სწავლული მდივანი, ფილოლოგიის დოქტორი, პროფესორი ნინო კოჭლოშვილი

სადისერტაციო ნაშრომის ზოგადი დახასიათება

საკვლევი პრობლემის აქტუალობა: პრობლემა აქტუალურია, რამდენადაც ამ ასპექტით საბჭოთა პერიოდში მიმდინარე ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობა მონოგრაფიულად აქამდე არაა შესწავლილი. საქართველოს წარსული არის ქართველი ერის მუდმივი ბრძოლის ისტორია საკუთარი იდენტობის დასაცავად, ისტორიულ-კულტურული ფასეულობების შესანარჩუნებლად. ეს ბრძოლა საუკუნეების მანძილზე მიმდინარეობდა და ყველა ეტაპზე გარკვეული თავისებურებებით გამოირჩეოდა. ერის მოწინავე შვილები, რომლებიც სათავეში ედგნენ ამ ბრძოლას, არამარტო თავდადებით, პრაგმატული მოქმედებითაც, შესაბამის ისტორიულ მომენტში საჭირო სხვადასხვა ეფექტური ხერხებით ცდილობდნენ მიზნის მიღწევას. ამ მხრივ განსაკუთრებით საბჭოთა

2

Page 3: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

ტოტალიტარული რეჟიმი გამოირჩეოდა, როდესაც ინტერნაციონალური და კოსმოპოლიტური იდეალები კანონიზირებულ ფორმას იღებდა და ყველაფერი ეროვნული იდევნებოდა. საბჭოთა რუსეთის იმპერიულ-ტოტალიტარული მიზნები დღევანდელი რუსეთისთვისაც არ არის უცხო. ქართული სახელმწიფოს წინააღმდეგ მიმართული რუსული აგრესია ქართველ ხალხს აიძულებს გაითვალისწინოს ისტორიული გამოცდილება, ღრმად გაანალიზოს ის სტრატეგია და ტაქტიკა, რაც ქართულ ეროვნულ მოძრაობას ჰქონდა საბჭოთა ტოტალიტარიზმის პირობებში.

ნაშრომის ძირითადი მიზანი. მართალია, ქართველი ხალხის ეროვნულ-განმათავისუფლებელი ბრძოლა საბჭოთა პერიოდში მრავალჯერ არის ისტორიოგრაფიის კვლევის საგნად გამხდარი, ის თავისებურებანი, რაც ამ მოვლენებს ახლდა, ჯერ კიდევ არ არის ბოლომდე შესწავლილი და მეცნიერულად დასაბუთებული. ხშირად მოვლენების შეფასებები ტენდენციური და წინააღმდეგობრივია. ნაშრომის მიზანია ეს ხარვეზები გამოვასწოროთ, არსებული ისტორიოგრაფიული მასალების გამოყენებითა და საარქივო ფონდებში მიკვლეული ახალი მასალების საშუალებით წარმოვადგინოთ მოვლენათა სრული სურათი და გავაკეთოთ ობიექტური, კონცეპტუალურად ახალი დასკვნები.

ქრონოლოგიური ჩარჩო. ჩვენ მიერ შესასწავლად აღებული მოვლენების ქრონოლოგიური ჩარჩო მოიცავს სწორედ იმ მნიშვნელოვან პერიოდს (1921-1990), როდესაც ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობა იდევნებოდა და კომუნისტური კონიუნქტურა იყო აღზევებული. მიუხედავად ამისა, მოქმედებისა და ბრძოლის ახალმა მეთოდებმა, ქართული ეროვნულ-განმათავსუფლებელი მოძრაობა ნელ-ნელა გამოიყვანა იატაკვეშიდან, აქცია ის მთელი ერის მონოლითური გაერთიანების მოტივად და დამოუკიდებელი სახელმწიფოს აღდგენის საშუალებად.

სამეცნიერო სიახლე. საკვლევი თემის სამეცნიერო სიახლე მდგომარეობს იმაში, რომ სამეცნიერო ბრუნვაში პირველად შემოვიდა ახალი წყაროები, საარქივო დოკუმენტები, ქართული და უცხოური პერიოდული პრესის მასალები, პროცესებში მონაწილე ადამიანების ჩანაწერები, ეპისტოლური მემკვიდრეობა. გაანალიზდა ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის მიმდინარეობა არა მარტო საქართველოში, არამედ ქართული ემიგრაციისა და დიასპორების ცალკეულ ცენტრებში, ევროპის ქალაქებში, აღმოსავლეთ ციმბირსა და ჩინეთში, გამოიკვეთა ის სიახლეები, რაც საბჭოთა პერიოდის ეროვნულ-განმათავსუფლებელ მოძრაობას წინანდელი მსგავსი პროცესისგან განასხვავებდა, ისტორიული ფაქტები შეფასდა თანამედროვე მოვლენებთან მიმართებაში.

კვლევის მეთოდოლოგია. ნაშრომში გამოყენებულია კონკრეტულ ისტორიულ პერიოდში მოვლენათა ურთიერთ განპირობებულობისა და ურთიერთ კავშრის დადგენის პრაგმატული მეთოდოლოგია, ასევე, ისტორიულ-შედარებითი, მეცნიერული ანალიზისა და სინთეზის უნივერსალური მეთოდები.

ნაშრომის სტრუქტურა. სადისერტაციო ნაშრომი შეიცავს კომპიუტერულად ნაბეჭდ 231 გვერდს. იგი შედგება შესავლისა და ისტორიოგრაფიის, 4 თავის, 11 პარაგრაფისა და ძირითადი დასკვნებისაგან. ნაშრომს ერთვის დამოწმებული წყაროებისა და ლიტერატურის სია.

ნაშრომის აპრობაცია. სადისერტაციო ნაშრომისათვის გათვალისწინებული ძირითადი საკითხების შესწავლა-გაანალიზების შედეგები, დასკვნები, კონცეფციები, რეკომენდაციები სისტემატურად განიხილებოდა სამეცნიერო კონფერენციებზე, სესიებზე, საერთაშორისო სიმპოზიუმებზე, რესპუბლიკურ კონფერენციებზე, ისტორიის დეპარტამენტის სხდომებზე. მოხსენებათა შინაარსი გამოიცემოდა სტატიების სახით ცალკე შრომებად. დისერტაციის მნიშვნელოვანი ნაწილი გამოქვეყნებულია 6 სამეცნიერო სტატიის სახით რეცენზირებად და რეფერირებად გამოცემებში. ნაშრომის ძირითადი ნაწილი წარდგენილი იყო თელავის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ისტორიის დეპარტამენტის გაერთიანებულ სხდომაზე.

3

Page 4: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

ნაშრომის ძირითადი შინაარსი. დისერტაციის შესავალში დასაბუთებულია საკვლევი პრობლემის აქტუალობა, განსაზღვრულია კვლევის მიზანი, ქრონოლოგიური ჩარჩო, განხილულია კვლევისთვის საჭირო წყაროთმცოდნეობითი და ისტორიოგრაფიული მასალა, ნაჩვენებია პრობლემის შესწავლაში დღემდე არსებული მდგომარეობა.

საქართველოს დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლის ისტორია გადმოცემულია XX საუკუნის ქართული ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის აქტიურ მოღვაწეთა: ალექსანდრე ასათიანის, პეტრე სურგულაძის, სერგო ქავთარაძის, გიორგი მაზნიაშვილის, ნ. ჟორდანიას ნაშრომებში.

საბჭოთა კავშირის დანგრევისა და საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ დაიბეჭდა: ნოე რამიშვილის, გიორგი კვინიტაძის, აკაკი ვასაძის, მამია ტოროშელიძის, ვალოდია გოგუაძის, სპირდონ კედიას, სოფიო ჩიჯავაძე-კედიას, კარლო ჩხეიძის, სიმონ გოგიბერიძის, დათა ვაჩნაძის, ვლასა მგელაძის, ვ. თევზაძის, ნ. მათიკაშვილის და მ. კვალიაშვილის, გრიგოლ ურატაძის, ალექსანდრე მანველიშვილის, ზურაბ ავალიშვილის და სხვათა მოგონებანი.

ემიგრანტი ქართველებისგან განსხვავებით, საბჭოთა ეპოქაში საქართველოში მოღვაწე მკვლევრების ნაშრომები ეპოქის იდეოლოგიურ გავლენას ვერ ასცდნენ. მიუხედავად ამისა, ფაქტობრივი თვალსაზრისით მნიშვნელოვან ცნობებს შეიცავენ: ა. სურგულაძის ხ. ახვლედიანის, პ. ცქვიტარიას, მ. ჯიჯეიშვილის, მ. ჩავლეიშვილის, ი. ჩულოკის და სხვათა ნაშრომები.

1990-იანიწლებიდან, საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ისტორიის ობიექტურად შესწავლამ და ახლებურად გააზრებამ ინტენსიური ხასიათი მიიღო. არაერთი მნიშვნელოვანი და საყურადღებო ნაშრომი გამოიცა საქართველოს ისტორიის ამ უაღრესად საინტერესო პერიოდზე, ასევე, ემიგრაციაში მოღვაწე ქართველ პოლიტიკოსებზე. მონოგრაფიულად იქნა შესწავლილი მრავალი საკვანძო საკითხი. რუსეთის მიერ საქართველოს ოკუპაციის შედეგებზე, საზღვარგარეთ ქართული პოლიტიკური ემიგრაციის ბრძოლაზე ქართული სახელმწიფოებრიობის აღდგენისათვის, მნიშვნელოვან ცნობებს გვაწვდის თვით საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობის არქივი, რომელიც საქართველოს იუსტიციის სამინისტროსთან არსებულ, ცენტრალურ საისტორიო არქივშია დაცული.

ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის „სამანელების“ ორგანიზაციის შესახებ გამოვიყენეთ გიორგი ცოცანიძის, ამირან არაბულის, მაყვალა ნათმელაძისა და ალექსანდრე დაუშვილის, ჟურნალ `საარქივო მოამბის“ სტატიები, საარქივო დოკუმენტები და პრესის მასალები, რომელთაც შესაბამის ადგილებზე ვუთითებთ.

70- 80-იანი წლების ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობისა და საერთაშორისო ორგანიზაცების როლის შესახებ ნაშრომში გამოვიყენეთ: ავტორთა ჯგუფის: ალ. ბენდიანიშვილი, ა. დაუშვილის, მ. სამსონაძის, ხ. ქოქრაშვილის, დ. ჭუმბურიძისა და ო. ჯანელიძის ნაშრომი _„რუსული კოლონიალიზმი საქართველოში“, ლ. სარალიძის, მ. ბასილაძის, ვ.ძაბირაძის, ლ. კერესელიძის, ნ. ყიფშიძის, უ.ბლუაშვილის, გ. მჭედლიძის, დ. შველიძისა და სხვათა ნაშრომები, 2016 წელს ორ წიგნად გამოცემული ნაშრომი _ „საქართველო-რუსეთის ურთიერთობა XIX-XXI საუკუნეებში (სამეცნიერო ლიტერატურისა და დოკუმენტების მიხედვით), რომლის ავტორები არიან დ. ჭუმბურიძე, ვ. კიკნაძე, ხ. ქოქრაშვილი და ლ .სარალიძე.

საკითხის სრულყოფილად გაცნობასა და კვლევაში დაგვეხმარა საქართველოს პარლამენტის მიერ შედგენილი და გამოცემული საკანონმდებლო აქტების კრებულები, უზენაესი საბჭოს სესიის სხდომათა სტენოგრაფიული ჩანაწერები, საქართველოს პარლამენტის არქივის მასალები, ასევე, ქართული და საქართველოს რუსულენოვანი პრესა, სადაც პერიოდულად ქვეყნდებოდა საქართველოს ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის ლიდერთა წერილები

4

Page 5: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

და კორესპონდენციები. პრობლემის კვლევისთვის საინტერესოა ნ. ჯავახიშვილის, გ. სულაძის, ე. კუპატაძის, მ. გოგიტიძის, შ. მურუსიძის, მ. ქებაძის , ვლ. მამუკელაშვილის და სხვა კვლევართა მონოგრაფიები და სტატიები. ზემოთ ჩამოთვლილ წყაროთმცოდნეობით, ისტორიოგრაფიულ და პრესის მასალებს გარდა ჩვენ ვიყენებთ სხვა წყაროებსა და ლიტერატურასაც, რასაც სათანადო ადგილებზე ვიმოწმებთ.

თავი I. ქართული ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობა 1921-1924 წლებში და მისი თავისებურებანი

XX საუკუნის 20-იანი წლების დასაწყისის (1921-1924 წ.წ.) აჯანყებათა სერია საქართველოში ერთ-ერთი შემადგენელი ნაწილია იმ მრავალსაუკუნოვანი ბრძოლისა, რომელსაც ქართველი ხალხი თავისი არსებობის მანძილზე აწარმოებდა უცხოელ დამპყრობთა წინააღმდეგ. ეს აჯანყებანი მიმართული იყო საბჭოთა რუსეთის წინააღმდეგ, რომელმაც დაარღვია საქართველოსთან დადებული 1920 წლის 7 მაისის ხელშეკრულება, რომლის მიხედვითაც სცნობდა მის დამოუკიდებლობას. 1921წლის რუსეთ-საქართველოს ომის ძირითადი მიმდინარეობა და ქართველი ხალხის თავგანწირული ბრძოლა ოკუპანტების წინააღმდეგ ასახულია ამ თავის პირველ პარაგრაფში _„საბჭოთა რუსეთის ომი დამოუკიდებელი საქართველოს წინააღმდეგ“.მეორე პარაგრაფი _ „ქართველი ხალხის ბრძოლა თავისუფლებისა და დამოუკიდებელი ეროვნული სახელმწიფოს გადასარჩენად 1921-1924 წლებში“ ასახავს სვანეთის აჯანყებას, ეროვნულ-განმათავისუფლებელ სახალხო მოძრაობასა და აჯანყებებს კახეთში, ქართლში, ფშავ-ხევსურეთსა და დასავლეთ საქართველოში. ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის ამ პერიოდის ძირითადი თავისებურება იყო მისი კონსპირაციულობა, არალეგალური სამხედრო და პოლიტიკური ორგანიზაციების ჩამოყალიბება, პარტიზანული ბრძოლების გაჩაღება რუსული საბჭოთა არმიისა და ხელისუფლების წინააღმდეგ. გამორჩეული ლიდერი ამ ბრძოლისა იყო საქართველოს ეროვნული გმირი ქაქუცა ჩოლოყაშვილი. ამ პარაგრაფში საუბარია დამოუკიდებლობის კომიტეტისა და სამხედრო ცენტრის შექმნაზე, მის ლიდერებსა და მთელი საქართველოს მასშტაბით მათ საქმიანობაზე, ვიხილავთ იმ აზრთა სხვადასხვაობას, რაც 1923-1924 წლების მოვლენების შეფასებას ეხება. აჯანყების სხვადასხვა დეტალების აღწერასთან ერთად ვაყალიბებთ 1921-1924 წლის მოვლენების მთავარ შედეგებს. საქართველოს თითქმის ყველა მხარეში წითლებმა დევნა დაუწყეს დამოუკიდებლობის მომხრე საუკეთესო მამულიშვილებს, ბევრი გადაასახლეს, ბევრი დახვრიტეს, ქვეყანა ააწიოკეს, ეკლესია-მონასტრები დაარბიეს და შებილწეს. 1923 წლის 19 მაისს დაიხვრიტა„ სამხედრო ცენტრის“ მთლიანი შემადგენლობა, ჭიათურაში აჯანყებულები ხელისუფლებამ სასტიკად დასაჯა. ისინი მატარებელში შეყარეს და დაბა ყვირილაში დახვრიტეს. ზემოაღნიშნულ ბრძოლას ჰყავდა ბევრი გმირი, ჰქონდა დიდი მორალური ზეგავლენა, რადგან ის იყო ქართველი ხალხის ეროვნული ბრძოლისა და სიმამაცის საუკეთესო მაგალითი მომავალი თაობებისთვის.

თავის მე-3პარაგრაფი _ „1921-1924 წლების მოვლენების თანადროული და შემდგომი შეფასებები საქართველოში და საზღვარგარეთ“ ეხება ყველა იმ კონცეფციას, რაც იმდროინდელმა ქართველმა პოლიტიკოსებმა წამოაყენეს აჯანყების ირგვლივ. 1924 წლის აჯანყებას ბევრი მოწინააღმდეგე და ბევრიც მომხრე ჰყავდა, სადისერტაციო ნაშრომის ამ ნაწილში შევეცადეთ წარმოგვედგინა მოწინააღმდეგეებისა თუ მომხრეების მთავარი კრიტერიუმები, ამასთან, ვაჩვენეთ თავად საბჭოთა რეჟიმის წარმომადგენელთა თვალსაზრისიც ქართველი ხალხის წინააღმდეგობრივ მოძრაობაზე, დამარცხების მიუხედავად, ბევრი მაშინდელი პოლიტიკოსი 1924 წლის აჯანყებას ქართველი ერის ეროვნულ-განმათავისუფლებელი ბრძოლის სასახელო ფურცლად თვლიდა, ასახელებდა მსოფლო ისტორიიდან დამარცხებული აჯანყებების მსგავს ფაქტებს, როდესაც

5

Page 6: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

მარცხი გამარჯვების ტოლფასი იყო. ისინი არც აჯანყების უარყოფით მხარეებს მალავდნენ და მას ტექნიკურად მოუმზადებელს უწოდებდნენ. დისერტაციის ამ ნაწილში აღვნიშნავთ იმას, თუ როგორი განსხვავებული პოზიციები ჰქონდათ ემიგრაციაში მყოფ საქართველოს ეროვნული ხელისუფლების წევრებს, მოგვაქვს პოლემიკური წერილები ჩხენკელსა და სტამბულის ემიგრაციის ერთ-ერთ ლიდერს _ კონსტანტინე გვარჯალაძეს შორის.

პირველი თავის მე-4 პარაგრაფი ეხება საქართველოს ეკლესიის როლს ქართველი ხალხის ეროვნულ-განმათავისუფლებელ ბრძოლაში საბჭოთა რეჟიმის პირობებში.სადისერტაციო შრომის ამ ნაწილში გადმოცემულია საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქის, ამბროსი ხელაიას თავდადება ქართული სახელმწიფოს დამოუკიდებლობისათვის ბრძოლაში, ასევე სხვა მღვდელმთავრების ეროვნული პოზიცია. დიდი ადგილი აქვს დათმობილი ევროპაში საქართველოს ეკლესიის წარმომადგენლის _ რაფიელ-ინგილო-ივანიცკის საქმიანობას.

სამთავრობო იდეოლოგიასა და ეროვნული პრობლემებისადმი დამოკიდებულებას საუკეთესოდ გადმოსცემს მთავარი სამთავრობო პრესის ორგანო, გაზეთი„კომუნისტი“,რომელიც 1920 წელს დააარსეს ქართველმა ბოლშევიკებმა. პირველი თავის მომდევნო, მე-5 პარაგრაფი აღწერს გაზეთ „კომუნისტის“ პოზიციას 1921-1924 წლებში საქართველოში მიმდინარე ანტი ბოლშევიკურ გამოსვლებზე.

1921 წლიდან, დამოუკიდებელი სახელმწიფოს ოკუპაციისთანავე, გააქტიურებული საქართველოს საგანგებო კომიტეტი (ჩეკა) ყველაფერს აკეთებდა ქართველ ხალხში ეროვნული სულის ჩასაკლავად. გაზეთის თითქმის ყველა ნომერში იბეჭდებოდა ცალკეული განცხადებები ყოფილი სოციალ-დემოკრატიული პარტიის წევრებისა, რომლებიც უარს ამბობდნენ პარტიულ ბილეთზე და ბოლშევიკურ-კომუნისტურ პარტიაში გადადიოდნენ. ეს გადაბარგება ხშირად მათი სურვილით არ ხდებოდა, ზეწოლით, ძალადობით, დაშინებითა და შანტაჟით აიძულებდნენ ამ ადამიანებს პოზიციის შეცვლას. თუ დამოუკიდებლობის წლებში საქართველოს კომუნისტურ-ბოლშევიკური პარტია მცირერიცხოვანი იყო სოციალ-დემოკრატიულთან შედარებით, ამჯერად ეს ვითარება საპირისპიროდ შეიცვალა. არც ის უნდა დავივიწყოთ, რომ ძალადობის გარდა, დიდი იყო კოლაბორაციონიზმის, მორალური ხრწნისა და ეროვნული ნიჰილიზმის განცდაც. იდეოლოგიური ბრძოლა, უსამართლო სოციალური შანტაჟი, მოწინააღმდეგეების მიმართ უკომპრომისობა, ბრძოლის აკრძალული ხერხების გამოყენება, რეპრესიები და ტერორი ეროვნულ მოღვაწეთა წინააღმდეგ ჩვეულებრივი სტრატეგია გახდა ბოლშევიკი კომუნისტებისთვის. მთავრობა აქეზებდა დაბალ სოციალურ ფენებს ყოფილი ხელისუფლების წარმომადგენლებისა და ეროვნული ძალების წინააღმდეგ, მოუწოდებდა მათი განადგურებისაკენ. სამოქალაქო დაპირისპირებას თავად სახელმწიფოს მხრიდან რეპრესიების გაძლიერებული მანქანის ამუშავება და შურისძიების პოლიტიკა ემატებოდა.

თავი II. ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის კერები ევროპისა და აზიის ქართულ ემიგრაციასა და დიასპორებში

$ 1. საერთაშორისო კონფერენციები და ქართველი ემიგრანტი მოღვაწეების ბრძოლა საქართველოს ეროვნული ინტერესებისათვისრუსი ბოლშევიკების მიერ საქართველოში განხორციელებული ქმედებები

დაგმეს ევროპის სახელმწიფოთა ლიდერებმა. იმდროინდელ მსოფლიო პრესაში დაიწერა საპროტესტო წერილები. ემიგრაციაში მყოფი საქართველოს ეროვნული მთავრობა ცდილობდა საკუთარი სიმართლე მიეწვდინა ყველა საერთაშორისო ორგანიზაციისათვის. 1922 წლის 6-12 იანვარს საფრანგეთის ქალაქ კანში, ანტანტის უმაღლესი საბჭოს წევრი ქვეყნების შეკრება გაიმართა, კონფერენციის გახსნის დღეს, საქართველოს ეროვნულმა მთავრობამ, უმაღლეს საბჭოს წარუდგინა ნოტა, რომელშიც ხაზგასმით იყო აღნიშნული: „საქართველოს

6

Page 7: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

დაკავების შემდეგ, ბოლშევიკების მიერ დაყენებული „საბჭოთა საქართველოს მთავრობა“, ნამდვილად წარმოადგენდა მხოლოდ სამხედრო ოკუპაციის მთავრობას, რომელსაც არაფერი ჰქონდა საერთო ქართველ ხალხთან და ემყარებოდა მხოლოდ რუსეთის საბჭოთა ჯარების ხიშტებს. თავისმხრივ, ევროპაში საქართველოს სრულუფლებიანმა ელჩმა აკაკი ჩხენკელმა, კანის კონფერენციის ეკონომიკურ კომისიას წარუდგინა სპეციალური ნოტა, რომელშიც ჩამოყალიბებული იყო საქართველოს, „როგორც პოლიტიკური, ასევე, ეკონომიკური დამოუკიდებლობის აღდგენის პირობები“. 1922 წლის იანვარ-თებერვალში საქარველოს საკითხი ვაშინგტონის საერთაშორისო კონფერენციაზეც დაისვა. ამერიკის პრეზიდენტმა უორენ ჰარდინგმა საბჭოთა რუსეთის წარმომადგენელი კონფერენციაზე არ დაუშვა. საბჭოთა რუსეთის მიერ ოკუპირებული საქართველოს საკითხი დაისვა ასევე სხვა საერთაშორისო (გენუის, რაპალოს, ლოზანის, მონტრეს) კონფერენციებზე.ამ კონფერენციებზე საქართველოს საკითხის შესახებ მსჯელობისა და გამოტანილი დადგენილებების შესახებ დეტალურადაა გადმოცემული ჩვენი ნაშრომის ამ პარაგრაფში.

$2. „ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის კერები ევროპის ქართულ ემიგრაციასა და დიასპორებში (XX ს.-ის 20-40-იანწლებში)“. პარაგრაფი გადმოსცემს ქართველ ემიგრანტ მამულიშვილთა შეურიგებელ ბრძოლას საქართველოს დაკარგული სახელმწიფოებრიობის აღდგენისათვის, კერძოდ, ეროვნულ-პატრიოტული ორგანიზაციებისა და პოლიტიკური გაერთიანებების შექმნას საზღვარგარეთ. აქ საუბარია ორგანიზაცია „თეთრი გიორგის“, ასევე, ორგანიზაციების _ „ბერგმანისა“ და „რუსული კომიტეტის“ საქმიანობაზე, ნაჩვენებია ამ ორგანიზაციების მთავარი მიზანი _ საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის პერსპექტივის ძიება, რაც ზოგჯერ აგრესიულ ძალებთან თანამშრომლობით მოიაზრებოდა, ეს კი,ხშირად უარყოფით კონტექსტში წარმოაჩენს ქართველ ემიგრანტთა მოღვაწეობას.

$3. ქართული პოლიტიკური ემიგრაცია მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ. ქართული პოლიტიკური ემიგრაცია მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ კვლავ აქტიურად აგრძელებდა ბრძოლას საქართველოს დამოუკიდებლობის აღსადგენად. 1949 წლის 1 მარტს, გერმანიის ქ. მიუნხენში, ქართული პოლიტიკური ემიგრაციის მონაწილეობით შემდგარმა კრებამ ერთხმად მიიღო გადაწყვეტილება ქ. მიუნხენში „ქართული პოლიტიკური კომიტეტი“ დაეარსებინა. კომიტეტი წმინდა პოლიტიკური ხასიათის იყო და საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენას ისახავდა მიზნად. ორგანიზაცია რუსულ ემიგრაციასთან კავშირის მომხრე იყო, რადგან მისი წევრები თვლიდნენ, რომ ისინი უნდა აეძულებინათ, რათა ერთა თავისუფლება ეღიარებინათ.

მიუნხენში მოღვაწე ქართველი ემიგრანტების ერთმა ნაწილმა დააფუძნა ორგანიზაცია „ქართველ მხედართა დარაზმულობა“, რომლის დამფუძნებელი კრება, 1954 წლის 26 იანვარს ჩატარდა. 1954 წელს „ქართველ მხედართა დარაზმულობის“ თავმჯდომარე შალვა მაღლაკელიძე, საბჭოთა კავშირის უშიშროებამ დასავლეთ ბერლინიდან აღმოსავლეთ ბერლინში, შემდეგ საქართველოში იძულებით ჩამოიყვანა. მიუხედავად ამისა, ორგანიზაცია ფუნქციონირებას მაინც განაგრძობდა. მეორე მსოფლიო ომის დასრულების შემდეგ, სულმალე წარმოიშვა - აღმოსავლეთსა და დასავლეთ სშორის ახალი მსოფლიო ომის საშიშროება. 1949 წლის 4 აპრილს, ამერიკის შეერთებულ შტატებთან ატლანტიკური პაქტის ხელმოწერით, დასავლეთ ევროპის ქვეყნებმა საფუძველი ჩაუყარეს თავიანთ კოლექტიურ უსაფრთხოებას. 1950 წელს ნიუ-იორკში „ქართულ-ამერიკული ლიგა“ დაარსდა, რომლის თავმჯდომარე თეიმურაზ ბაგრატიონ-მუხრანელი, მოადგილე-პავლე კვარაცხელია, მდივანი-გივი კობახიძე იყო. ლიგის მიზანს სრული თავისუფლება და საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენა წარმოადგენდა. ლიგის წევრებმა გაერო-ს მემორანდუმი გაუგზავნა და

7

Page 8: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

პრესკონფერენცია მოაწყო, რომელსაც ამერიკაში მოღვაწე ქართველები ესწრებოდნენ. ლიგამ არსებობა მალევე შეწყვიტა.

1951 წლის 8 თებერვალს, აშშ-სდელავერის შტატში, ევგენი ლაიონსის ინიციატივით, „სსრკ ხალხების განმათავისუფლებელი ამერიკული კომიტეტი“ დაარსდა, რომლის მიზანი ჯერ რუსებთან, შემდეგ სხვა ერებთან დაახლოვება იყო. „ამერიკული კომიტეტის“ საქმიანობას ევროპაში მისი აქტიური წევრი - ისააკ დონ-ლევინი წარმართავდა. გაერთიანებას 1953 წლიდან „ბოლშევიზმის წინააღმდეგ მებრძოლი ამერიკული კომიტეტი“ ეწოდა .ქართველი ემიგრანტები, საქართველოს დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლას, აქტიურად აგრძელებდნენ.

$4.„ქართული ემიგრაცია შორეულ აღმოსავლეთსა და მანჯურიაში და მისი ბრძოლა საქართველოს დამოუკიდებელი სახელმწიფოს აღდგენისათვის“.პარაგრაფში სრულიად ახალი საარქივო მასალების მონაცემებით შესწავლილია დასახელებულ რეგიონში მე-19 საუკუნის ბოლოდან მცხოვრები ქართველების ყოფის დეტალები, მათი პოლიტიკური და ეროვნული ინტერესები. ქ. ხარბინი რუსეთმა ააგო აღმოსავლეთ რკინიგზის მშენებლობისას. ხარბინში ცხოვრობდნენ და საქმიანობდნენ მრავალრიცხოვანი ქართველები. ესენი იყვნენ 1898 წლიდან რუსეთის რკინიგზაზე მომსახურე ადამიანები, 1905 წლის რევოლუციის შემდეგ გადასახლებულები, შემდეგ მათ დაემატათ 1921 წელს ქვეყნიდან წასულები. შექმნილი იყო ქართული კოლონია, რომელიც ერთ-ერთი ძლიერი გაერთიანება იყო მთელს ქართულ ემიგრანტულ დიასპორებში.

ხარბინში მეფის რუსეთის არმიის ყოფილი ოფიცრების ნიკოლოზ წულუკიძისა და ივლიანე ხაინდრავას მიერ 1908 წელს შეიქმნა ,,ქართველთა ნაციონალური საზოგადოება“, რომელსაც წლების მანძილზე ხელმძღვანელობდა ივლიანე ხაინდრავა. ნაშრომის ამ პარაგრაფში ნაჩვენებია ხარბინის ქართველთა საზოგადოების წვლილი დაკარგული სახელმწიფოებრიობის აღდგენისათვის ბრძოლაში, ქართული საკონსულოს საქმიანობა ხარბინსა, ვლადივოსტოკსა და მანჯურიაში, ფრანსუა თუმანოვის, ექიმ ნიკიფორე ჯიშკარიანისა და ივლიანე ხაინდრავას მიმოწერა აკაკი ჩხენკელთან, საქართველოს ყოფილი მთავრობის სხვა წევრებთან, მათ მიერ ფინანსური და სხვა დახმარებების გაწევა.გარდა ქართველთა სათვისტომო ეროვნული გაერთიანებისა, ხარბინში ჩამოყალიბდა ,,რუსეთის ემიგრანტთა საქმეების მთავარი ბიურო“ სსრკ-ს წინააღმდეგ საბრძოლველად (1934). მას ჰქონდა ექვსი განყოფილება. ბიურო ეწეოდა ანტისაბჭოთა საქმიანობას. გამოსცემდა გაზეთს ,,ემიგრანტთა ხმა“, ჟურნალს ,,აზიის სხივი“ და სხვა.აღნიშნული ბიუროს შემადგენლობაში ქართველებიც შედიოდნენ.

თავი III . ქართული ეროვნულ-განმათავსუფლებელი მოძრაობა და მისი თავისებურება XX საუკუნის 40-70-იანწლებში

თავში განხილულია რამდენიმე საკითხი, კერძოდ: მეორე მსოფლიო ომი და ქართული ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობა, _ ანტისაბჭოთა ორგანიზაცია „სამანი“; იდეოლოგიური რეპრესიები საქართველოში; მეგრელთასაქმე; ახალგაზრდული იატაკქვეშა ორგანიზაცია „გორგასლიანი“; „სიღნაღის ახალგაზრდა გვარდია“;ეროვნულ-პოლიტიკური ორგანიზაცია _ „სამშობლოს თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვი სბრძოლი სკავშირი“;1956 წლის 9 მარტი; ეროვნული მოძრაობა 70-იანი წლების საქართველოში, _ ბრძოლა ქართული ენის სახელმწიფო სტატუსისათვის; ჰელსინკის დეკლარაცია და ბრძოლა ადამიანის უფლებათა დაცვისათვის... ყველა ეს მოვლენა დაწვრილებითაა განხილული ნაშრომის მე-3 თავში.

საბჭოთა ხელისუფლების წარმომადგენელთა დამოკიდებულება ომგამოვლილი გამარჯვებული ხალხის მიმარ თცინიკური იყო. სადამსჯელო ღონისძიებები ომის მონაწილეთა, ტყვედნამყოფთა და მათი ოჯახის წევრების მიმართაც განხორციელდა. გერმანელთა საკონცენტრაციო ბანაკებში სასწაულით გადარჩენილი საბჭოთა ჯარისკაცები, 1945 წლის 18 აგვისტოს დადგენილების

8

Page 9: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

საფუძველზე, აიძულეს მკაცრი სახელმწიფო შემოწმება გაევლოთ. ყველა მათგანი, როგორც სამშობლოს მოღალატე ან სხვ ამძიმე დანაშაულში ეჭვმიტანილი,სამხედრო ტრიბუნალს გადასცეს. ყოფილი ტყვეები ყოველგვარი სამართლებრივი პროცედურების დაცვის გარეშე, 6 წლით საბჭოთა კავშირის შორეულ რაიონებში მძიმე სამუშაოზე გაგზავნეს, ან კიდევ მოქმედ სამხედრო ნაწილებში დააბრუნეს. მასობრივი რეპრესიები ტყვეთა ბანაკებიდან გაქცეულ პატიმრებსაც შეეხო, რომლებიც ევროპის წინააღმდეგობის რაზმებში მონაწილეობდნენ. სტალინის ბრძანებით ქართველ ტყვეთა ოჯახები შუააზიაში გადაასახლეს. საქართველოდან შუააზიაში გადაასახლეს, 1950 წელს – 1273 ოჯახი, 4716 სული, ხოლო 1951 წელს – 2581 ოჯახი, 11458 სული, სულ 16174 სული. ეს იყო ყოვლადუმართებულო და მიუტევებელი რეპრესიები, რომელმაც მრავალი ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა. სტალინის უშუალო ბრძანებით, ქართველი პოლიტიკური მოღვაწეების და ინტელიგენციის განადგურების მიზნით, „მეგრელთა საქმე“ შეითითხნა. თანამდებობაზე მყოფ მეგრელებს საბჭოთა კავშირისათვის საქართველოს ჩამოცილებასა და თურქეთთან შეერთების სურვილში დასდეს ბრალი. „მეგრელთა საქმე“, სათავეს 1949 წლიდან იღებს. იმ პერიოდში საპასუხისმგებლო თანამდებობები მეგრელებს ეკავათ. „მეგრელთა საქმის“ გამომძიებლები: ცეპკოვი, ბოლხოვიტინი, შევრიტინი, ჟარკოვი, დეგტიარევი არაადამიანური წამების საშუალებით, ბრალდებულთაგან სასურველ ჩვენებებს იღებდნენ. სტალინს მეგრელების გადასახლება ჰქონდა გადაწყვეტილი. მისი გადარწმუნება ლ. ბერიას გაუჭირდა. ბერიამ მას აზერბაიჯანის ცენტრალური კომიტეტის პირველი მდივანი მირჯაფარ ბაგიროვიცკი მიუგზავნა, რათა სტალინი განაჩენის შერბილებაზე დაეთანხმებინა, თუმცა, ამაოდ. „მეგრელთა საქმე“ მას შემდეგ დაიხურა, რაც 1953 წლის 5 მარტს, სტალინი გარდაიცვალა. ამას დაპატიმრებულთა რეაბილიტაცია მოჰყვა.

1954 წელს, საქართველოს ახალგაზრდული იატაკქვეშა ორგანიზაცია „გორგასლიანი“ შეიქმნა. სწორედ, აქედან დაიწყო საქართველოს ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის ახალი ეტაპი. ორგანიზაცია „გორგასლიანი“-ს წევრები საბჭოთა იმპერიის საწინააღმდეგო, ეროვნული შინაარსის პროკლამაციებს ავრცელებდნენ. ორგანიზაცია განსაკუთრებით 1956 წელს გააქტიურდა. იმავე წელს ზვიად გამსახურდია, მერაბ კოსტავა და „გორგასლიანი“-ს რამდენიმე წარმომადგენელი საბჭოთა უშიშროების მეთაურებმა დააპატიმრეს. დისიდენტური ორგანიზაციებიდნ აღსანიშნავია „სიღნაღის ახალგაზრდა გვარდია“, რომელიც 1956 წლის 10 მარტს ჩამოყალიბდა. ასევე, 1961-1964 წლებში, თბილისში, მოქმედი, ეროვნულ-პოლიტიკური ორგანიზაცია _ „სამშობლოს თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვის ბრძოლის კავშირი“, რომლის პროგრამა, დასაწყისში, საბჭოთა იმპერიის წინააღმდეგ ბრძოლის რეგიონალურ კონსოლიდაციას და დამოუკიდებელი და ნეიტრალური სამხრეთკავკასიის სახელმწიფოს შექმნას მოითხოვდა, შემდეგ კი საქართველოს სახელმწიფოებრიობის აღდგენას.

საბჭოური პროპაგანდის წყალობით, ათწლეულების განმავლობაში სტალინისა და სამშობლოს თაყვანისცემა ქართველი ახალგაზრდობის ცნობიერებაში ერთმანეთს დაუკავშირდა, საბჭოთა ბელადის სახელი ეროვნული სიამაყის სიმბოლოდ აღიქმებოდა. სტალინის კრიტიკა და ქართველი ერის ლანძღვა ახალგაზრდობამ საქართველოში ეროვნული თავმოყვარეობისა და ღირსების შეურაცხყოფად მიიღო. 1956 წლის 3 მარტს თბილისის უმაღლეს სასწავლებლებში მანიფესტაციები დაიწყო. 5 მარტს სტუდენტები ქუჩაში გამოვიდნენ. მათ მოსახლეობის დიდი ნაწილი შეუერთდა. საპროტესტო გამოსვლები მთელ საქართველოს მოედო. ახალგაზრდების ერთი ნაწილი საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის მოთხოვნითაც გამოვიდა. ეს იყო აშკარა გამოსვლა და დაუფარავი პროტესტი კომპარტიისა და საბჭოთა მთავრობის წინააღმდეგ. ხრუშჩოვის ბრძანებით, თბილისში სამხედრო ნაწილი და

9

Page 10: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

ჯავშანტექნიკა შემოიყვანეს. 1956 წლის 9 მარტს, ღამის 10:30 სთ-ზე, ხალხი რუსთაველის გამზირზე მდებარე კავშირგაბმულობის შენობისაკენ დაიძრა, საბჭოთა არმიის ნაწილებმა ტანკების გამოყენებით მომიტინგეებზე იერიში მიიტანეს, უამრავი მშვიდობიანი მომიტინგე დაიღუპა, დაიჭრა და დასახიჩრდა.

ეროვნული მოძრაობა გაძლიერდა მომდევნო ათწლეულებში. საბჭოთა ხელისუფლება დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა მასებში იდეოლოგიურ მუშაობას. 1974 წელს საქართველოს საბჭოთა რესპუბლიკაში ჩატარდა ღონისძიება: „ლექტორის სიტყვა თითოეულ სოფელს“, რომლის დროსაც 1335 ლექცია ჩატარდა, რაც საზოგადოებრივი აზრის შესწავლას ისახავდა მიზნად. ეროვნული მოძრაობის დისიდენტური ეტაპის თავისებური გვირგვინი იყო ზვიად გამსახურდიას და მერაბ კოსტავას ანტისაბჭოთა მოღვაწეობა. ამ ბრძოლამ, საქართველოს საერთო-ისტორიული განვითარების კონტექსტში, ეროვნული იდეის რეალიზაციისთვის ბრძოლის მთელი ეპოქა შექმნა. 1974 წელს საქართველოში ჩამოყალიბდა ადამიანის უფლებათა დაცვის საინიციატივო ჯგუფი. ჯგუფი მიზნად ისახავდა, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის დეკლარაციაში ჩამოყალიბებულ ადამიანის უფლებათა და ძირეულ თავისუფლებათა განხორციელების სხვადასხვა ასპექტების შესწავლას. მისი მიზანი იყო ბრძოლა ამ უფლებათა დარღვევის და დაკნინების ყოველგვარი ფორმის წინააღმდეგ. ჯგუფის წევრები იყვნენ: ზვიად გამსახურდია, მერაბ კოსტავა, ვიქტორ რცხილაძე და სხვები. 1975 წლის 1 აგვისტოს, ფინეთის დედაქალაქ ჰელსინკში, 35 სახელმწიფოს _ ევროპის ქვეყნების, ასევე, ამერიკის შეერთებული შტატების და კანადის წარმომადგენლებმა, ხელი მოაწერეს უსაფრთხოებისა და თანამშრომლობის შესახებ შეთანხმებას, რომელმაც საერთაშორისო ცხოვრებაში ახალ ერას ჩაუყარა საფუძველი. ჰელსინკის დეკლარაციას საბჭოთა კავშირიც შეუერთდა. ჰელსინკის ჯგუფის მოღვაწეობა, საქართველოში ადამიანის უფლებათა დაცვის საინიციატივო ჯგუფის საქმიანობის გაგრძელებას წარმოადგენდა. პირველი დოკუმენტი, რომელიც ჯგუფმა 1976 წელს გამოსცა, მიზნად ისახავდა ქართველი პატრიოტის – ვლადიმერ ჟვანიას დაცვას. 1976 წელს, საქართველოს ჰელსინკის ჯგუფმა, საინფორმაციო ჟურნალი: „საქართველოს მოამბე“ გამოსცა, რომლის რედაქტორი ზ. გამსახურდია იყო. ჟურნალი ადამიანის უფლებათა და ეროვნული კულტურის დაცვის სფეროში ჰელსინკის ჯგუფის წინაშე წამოჭრილ პრობლემებს აშუქებდა. იმავე პერიოდში გამოიცემოდა ჟურნალი „ოქროს საწმისი“. 1975 წლის ივლის-აგვისტოში, ევროპის უშიშროების და თანამშრომლობის ორგანიზაციის – ჰელსინკის ცნობილი აქტის ხელმოწერის შემდეგ, 30-ზე მეტი ქართველი დისიდენტი და სინდისის პატიმარი, საბჭოთა კავშირის შორეულ კოლონიებსა და მკაცრი რეჟიმის სატუსაღოებში იხდიდა სასჯელს. კომუნისტური რეჟიმი სიმართლის მთქმელ, რეჟიმისთვის არა სასურველ ადამიანებს, სულით ავადმყოფებად აცხადებდა და ფსიქიატრიულ საავადმყოფოში ამწყვდევდა. ფსიქიატრთა საერთაშორისო ასოციაციის მიერ, საბჭოთა ფსიქიატრიული დაწესებულებები აღიარებული იყო, როგორც სადამსჯელო დაწესებულება. ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის ლიდერები მნიშვნელოვან ზეგავლენას ახდენდნენ ქართველი ინტელიგენციის და სტუდენტი-ახალგაზრდობის ეროვნულ-პოლიტიკურ შეხედულებებზე. ქართველ ერში პატრიოტული განწყობილების გამომხატველი იყო 1978 წლის აპრილის მოვლენები. საქართველოს ახალი კონსტიტუციის პროექტიდან ქართული ენის, როგორც სახელმწიფო ენის სტატუსის აღმნიშვნელი მუხლი ამოიღეს. პროექტის 75-ე მუხლი ქართული ენისადმი ზრუნვის საჭიროებას მხოლოდ ფორმალურად სცნობდა. ეს ფაქტიურად, საფრთხეს უქმნიდა არამარტო ქართულ ენას, არამედ ქვეყნის ტერიტორიულ მთლიანობას. იგი ეროვნული უმცირესობებით კომპაქტურად დასახლებულ რაიონებში უმცირესობების ენას ქართული ენის თანაბარუფლებებს ანიჭებდა და მათ სრულ თანასწორუფლებიანობას აღიარებდა. ქართული ენის სახელმწიფოებრივი სტატუსის შესანარჩუნებლად ქართველი სტუდენტები და

10

Page 11: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

ინტელიგენციის პატრიოტულად განწყობილი ნაწილი გამოვიდა. 1978 წლის 12 აპრილიდან თბილისში საპროტესტო დემონსტრაციები დაიწყო. მასში დედაქალაქის უმაღლესი სასწავლებლების სტუდენტები და საშუალო სკოლის უფროსკლასელები მონაწილეობდნენ. 14 აპრილს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის წინ თავი მოიყარა ათასობით სტუდენტმა, პროფესორ-მასწავლებლებმა, ინტელიგენციის წარმომადგენლებმა. ამ დღეს საქართველოს უმაღლეს საბჭოს ახალი კონსტიტუცია უნდა მიეღო. ენის დაცვის ლოზუნგმა ქართველი საზოგადოების სხვადასხვა ფენები გააერთიანა. ამჯერად, სამჭოთა კავშირის პოლიტიკურმა ხელმძღვანელობამ დათმობა ამჯობინა. საქართველოს კონსტიტუციის 75-ე მუხლი შეიცვალა და ახალ კონსტიტუციაში ქართული ენის სახელმწიფოებრივი სტატუსი აღდგა. ეს ეროვნული ძალების დიდი გამარჯვება იყო.

თავი IV . ქართული ეროვნულ-განმათავსუფლებელი მოძრაობა და მისი თავისებურება XX საუკუნის 80-იანწლებში

XX საუკუნის 80-იან წლებში სოციალისტური სისტემის კრიზისმა საბოლოოდ იჩინა თავი და სისტემის შეცვლის აუცილებლობა ცხადყო. საბჭოთა კავშირის იმ დროინდელმა მეთაურმა მიხეილ გორბაჩოვმა სოციალისტური სისტემის გადასარჩენად რადიკალური რეფორმების გატარება დაიწყო. გარდაქმნებმა ქვეყანაში დემოკრატიული პროცესების დაწყება და ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის აღმავლობა გამოიწვია, შეიქმნა ახალი პარტიები, რაც ერთპარტიული, დიქტატორული სახელმწიფოსთვის უჩვეულო და ნამდვილი რევოლუციური სიახლე იყო. 1987 წელს დაარსდა საზოგადოებრივ-პოლიტიკური გაერთიანება „ილია ჭავჭავაძის საზოგადოება“. ორგანიზაციამ დაიწყო ქართველი ერისთვის საჭირბოროტო საკითხების განხილვა, საბჭოთა რეჟიმის მიერ ქართული კულტურული მემკვიდრეობის ხელყოფის წინააღმდეგ ბრძოლა, ეროვნული თვითშეგნების გამოცოხლება და განმტკიცება.

1988-1989 წლებში პოლიტიკური ცხოვრების ასპარეზზე გამოვიდნენ: ეროვნული დამოუკიდებლობის პარტია, სახალხო ფრონტი, წმინდა ილია მართლის საზოგადოება, შოთა რუსთაველის საზოგადოება და სხვა. ლეგალური მუშაობის საშუალება მიეცათ ადრე დაარსებულ რესპუბლიკურ და ეროვნულ-დემოკრატიულ პარტიას. ეროვნული მოძრაობის დიდ ძალას სტუდენტობა წარმოადგენდა. მათ დაარსეს „პრეს-კლუბი“, რომელმაც 1937 წელს უსამართლოდ დახვრეტილ პატიმართა ხსოვნის უკვდავსაყოფად პირველი აქცია დიდუბის მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა პანთეონში მოაწყო. აქცია სახელმწიფო უშიშროების კომიტეტისა და მილიციის თანამშრომლებმა დაარბიეს. ამ სტუდენტურმა გაერთიანებამ, 1988 წლის თებერვალში, დავით გარეჯის უძველესი სამონასტრო კომპლექსის მიმდებარე ტერიტორიიდან საარტილერიო პოლიგონის გადატანა მოითხოვა. ქართული ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის წევრებმა საზოგადოების ყურადღება მიმართეს ახალი ტრანსკავკასიური რკინიგზის მშენებლობის პროექტისადმი, რომლის განხორციელებაც საქართველოსთვის ახალი უბედურების მომტანი იქნებოდა. სამართალდამცველმა ორგანოებმა მიტინგის ხელმძღვანელები, მათ შორის ზვიად გამსახურდია და მერაბ კოსტავა დააპატიმრეს.

მასობრივი დემონსტრაციები 1988 წლის ნოემბერ-დეკემბერში დაიწყო. იგი მიმართული იყო სსრკავშირის გენერალური მდივნის, საბჭოთა სახელმწიფოს მეთაურის უკანონო გადაწყვეტილების წინააღმდეგ. მისი ინიციატივით, საბჭოთა კონსტიტუციაში უნდა მომხდარიყო სათანადო ცვლილებები, რაც მოკავშირე რესპუბლიკების უფლებას კავშირიდან გასვლაზე ფორმალურადაც აუქმებდა. ამისგამო, 1988 წლის 23 ნოემბერს თბილისში, რუსთაველის გამზირზე, შიმშილობის საპროტესტო აქცია დაიწყო. მასში მრავალი პარტია და საზოგადო ორგანიზაცია მონაწილეობდა, შემდეგში კი აქციის მსვლელობაში მოსახლეობის ფართომასები

11

Page 12: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

ჩაებნენ. აქციები 29 ნოემბრამდე გაგრძელდა. ნოემბრის შიმშილობამ საბჭოთა კავშირში მანამდე არნახული მასშტაბი შეიძინა.

1989 წლის 18 მარტს აფხაზეთში, სოფელ ლიხნში ჩატარდა აფხაზთა მრავალათასიანი მიტინგი. მიტინგის მონაწილეებმა მოსკოვში მიმდინარე XIX პარტიული კონფერენციისა და სსრკ კომპარტიის ცენტრალური კომიტეტის სახელზე პეტიცია გაგზავნეს და აფხაზეთისთვის მოკავშირე რესპუბლიკის სტატუსის მინიჭება, ასევე, რუსეთის ფედერაციაში შესვლა მოითხოვეს. 3 აპრილს სოხუმში ჩატარდა აფხაზეთის ქართული მოსახლეობის საპროტესტო აქცია. 4 აპრილიდან მასობრივი გამოსვლები თბილისში დაიწყო. მომიტინგეების ლოზუნგი თავდაპირველად აფხაზეთის ავტონომიის გაუქმების მოთხოვნა იყო, შემდეგში კი, კონსტიტუციური გზით საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის მოთხოვნაში გადაიზარდა. ამ დროს შიდაქართლშიც ძლიერდებოდა რუსების მიერ წაქეზებული ოსი სეპარატისტების ანტიქართული გამოსვლები. საბჭოთა კავშირის პოლიტიკური ხელმძღვანელობა შეაშფოთა საქართველოში ეროვნული მოძრაობის აღმავლობამ, რომელმაც სულ უფრო გამოკვეთილი ანტი საბჭოთა ხასიათი მიიღო. თბილისში მიმდინარე მოვლენებს შეეძლო გავლენა მოეხდინა სხვა რესპუბლიკებზე, სადაც ეროვნული მოძრაობა ასევე ძლიერდებოდა. 8 აპრილს, სამხედრო ძალის დემონსტრაციით, მიტინგის მონაწილეებზე ფსიქოლოგიური ზემოქმედების მოხდენა სცადეს, რასაც ინიციატორთა აზრით, მიტინგის მონაწილეების შემცირება უნდა მოჰყოლოდა. შედეგი საპირისპირო მიიღეს _ მიტინგს ახალი მონაწილეები დაემატნენ. სისხლიანი 9 აპრილის ორგანიზებაში დიდი წვლილი შეიტანეს აქციამდე ცოტახნით ადრე თბილისში ჩამოსულმა სკკპც კ-ის პასუხისმგებელ პირთა ჯგუფმა. მათ შორისი ყვნენ: ივანოვი, ლობკო, ბაკლანოვი, ბუიანოვი, მიხაილოვი და სხვები. მათ თანერთად იმყოფებოდნენ ცენტრალური პრესის, სამხედროების, შინაგანსაქმეთა სამინისტროს, პროკურატურის თანამშრომლები. ისინი საქართველოს კომპარტიის ცკ-ის მეორე მდივნის ბორის ნიკოლსკის გარშემო იყვნენ შემოკრებილნი და ზემოქმედებას ახდენდნენ საქართველოს რესპუბლიკის ხელმძღვანელობაზე. მშვიდობიანი მიტინგის დარბევაში მონაწილეობდნენ სპეციალური ტიპის საჯარისო დანაყოფები, სასტიკი რუსული სამხედრო რეჟიმის პირობებში გაწვრთნილ-გამობრძმედილი ეს უზარმაზარი ძალა უიარაღო, სამშობლოს ინტერესებით ანთებული ადამიანების წინააღმდეგ მოემართებოდა. მიტინგის დარბევა 1989 წლის 9 აპრილს, დილის 4 საათზედაიწყო. ოპერაციას გენერალ-პოლკოვნიკი იგორ როდიონოვი ხელმძღვანელობდა. მის დაქვემდებარებაში იყო ყველა სახეობის საჯარისო ფორმირება. საქართველოს შინაგანსაქმეთა მინისტრს შ. გორგოძეს და მის დაქვემდებარებულ საქართველოს მილიციას ფაქტობრივად უნდობლობა გამოუცხადეს და იგი თავად იქცა საჯარისო ნაწილების დარბევის ობიექტად. დარბევის შედეგად 19 ადამიანი დაიღუპა, მათ შორის 16 ქალი იყო, მათგან ორი არასრულწლოვანი. ათასობით ადამიანი მოიწამლა. 1989 წლის 25 მაისს, საბჭოთა კავშირის სახალხო დეპუტატთა ყრილობაზე, საქართველოს დეპუტაციამ თბილისის ტრაგიკულ მოვლენებზე პასუხისმგებლობის საკითხის ყრილობის დღის წესრიგში შეტანა მოითხოვა. მათი მამხილებელი გამოსვლები ხელს უწყობდა მომხდარზე ობიექტური ინფორმაციის გავრცელებას. 1989 წლის 9 აპრილს რუსულმა იმპერიამ ისტორიაში კიდევ ერთი სისხლიანი ფურცელი ჩაწერა. ქართული ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობა ამგვარმა წინააღმდეგობრივმა სახელმწიფო პოლიტიკამ არათუ შეაშინა და დაასუსტა, არამედ გააძლიერა, რამაც მოიტანა 1990 წლის 28 ოქტომბრის მრავალპარტიულ არჩევნებში ეროვნული ძალების გამარჯვება და საქართველოს დამოუკიდებელი სახელმწიფოებრიობის აღდგენა.

კვლევის შედეგად მიღებული დასკვნები მკვეთრად გამოარჩევს ქართველი ხალხის ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის თავისებურებებსა და ძირითად მახასიათებლებს 1921-1990 წლებში:

12

Page 13: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

1. ქართული ეროვნულ-განმათავსუფლებელი მოძრაობის მთავარი თავისებურება 1921-1990 წლებში იყო მისი გაფანტულობა (მიმდინარეობდა როგორც საქართველოში, ასევე საზღვარგარეთ, იმ ქვეყნებში, სადაც ქართული ემიგრაცია ან დიასპორები იყვნენ);

2. ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის ამ პერიოდის ძირითადი თავისებურება იყო, ასევე, კონსპირაციულობა, დისიდენტური წრეების, არალეგალური სამხედრო და პოლიტიკური ორგანიზაციების ჩამოყალიბება, პარტიზანული ბრძოლების გაჩაღება რუსული საბჭოთა არმიისა და ხელისუფლების წინააღმდეგ.

3. მოძრაობა ტოტალიტარიზმის რეჟიმთან მკაცრი დაპირისპირების ვითარებაში ირჩევდა კონსპირაციულობისა და შენიღბვის სხვადასხვა მეთოდს, საჭირო სტრატეგიასა და ტაქტიკას, მოწყვეტილი იყო ერთიანი მოქმედების საშუალებას;

4. ეროვნულ-განმათავისუფლებელმა მოძრაობამ, განსაკუთრებით შესასწავლად აღებული პერიოდის პირველ ხანებსა (1921-1924) და ბოლო წლებში (1985-1990), გააერთიანა სხვადასხვა სოციალური ფენა, ასაკობრივი ჯგუფები, ეროვნული და კონფესიური კუთვნილებები, პარტიები და საზოგადოებები, დარაზმა ისინი ქართული ეროვნული იდეის გარშემო, რამაც უდიდესი როლი ითამაშა გამარჯვებასა და საქართველოს დამოუკიდებელი სახელმწიფოს აღდგენის საქმეში;

5. ქართული ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის ურთულეს ვითარებაში გამოიკვეთა კავკასიური ერთობის იდეა და მისი პრაქტიკული განხორციელების გზები, რასაც ყოველთვის ჰქონდა გამორჩეული მნიშვნელობა ქართველი ხალხის განმათავისუფლებელი ბრძოლის წარმატებისათვის. ანტი ბოლშევიკური ფრონტის ჩამოყალიბებაში დიდი როლი შეასრულეს ემიგრაციაში არსებულმა საერთო კავკასიურმა ორგანიზაციებმა („კავკასიის განმათავისუფლებელი კომიტეტი“, „ოთხთას აბჭო“, „კავკასიის დამოუკიდებლობის კომიტეტი“ და სხვა).

6. საბჭოთა პერიოდის ქართული ეროვნულ-განმათავსუფლებელი მოძრაობის ეტაპები ერთმანეთისგან განსხვავდებოდა: პირველი ეტაპი (1921-1924), რომელიც შეიარაღებული გამოსვლით, საყოველთაო აჯანყების მოწყობით დაიგეგმა, მართალია დამარცხდა, მაგრამ ის იქცა ქართველი ხალხის სიმამაცისა და მონობასთან შეურიგებლობის მკაფიო მაგალითად, მომავალი თაობებისათვის გაკვეთილად. საიდუმლო ორგანიზაციამ (საქართველოს დამოუკიდებლობის კომიტეტმა და სამხედრო ცენტრმა) შესძლო ფართო მასების ჩაბმა მოძრაობაში, „ჩეკას“ სადამსჯელო ღონისძიებების მიუხედავად, მოაწყო მასიური აჯანყება საქართველოს სხვადასხვა რაიონში;

7. ეროვნულ-განმათავისუფლებელ მოძრაობაში გამორჩეული იყო ახალი სამხედრო ინტელიგენცია (ალექსანდრე ანდრონიკაშვილი, ვარდენ წულუკიძე, კოტე აფხაზი; როსტომ მუსხელიშვილი, გიორგი ხიმშიაშვილი, ალექსანდრე მაჭავარიანი, ელიზბარ გულისაშვილი, დიმიტრი ჩრდილელი, ფარნაოზ ყარალაშვილი, სიმონ ბაგრატიონ-მუხრანელი...), რომელმაც თავგანწირული ერთგულებით დაიცვა სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის იდეა;

8. ეროვნულ-განმათავისუფლებელმა მოძრაობამ აჩვენა კოლაბორაციონიზმისა და ეროვნული ნიჰილიზმის მოჭარბებული არსებობაც საქართველოში, პრორუსული გავლენების გარკვეული მასშტაბი, რაც აზიანებდა და ასუსტებდა ქართული დამოუკიდებელი სახელმწიფოს აღდგენის იდეას, ხელს უშლიდა დამოუკიდებლობის მოპოვებასა და ანტისაბოთა ბრძოლის გაღრმავებას.

9. ქართული ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობა ცდილობდა ურთულეს პირობებში საერთაშორისო ორგანიზაციებისა და ადამიანის უფლებათა დამცველი ინსტიტუტების ყურადღების მიქცევას, მათთან კავშირის დამყარებას. ეს იყო ერთა ლიგის, საერთაშორისო კონფერენციების, დიდი სახელმწიფოების

13

Page 14: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

მეთაურების ჩართვა საქართველოს პრობლემების საერთაშორისო ასპარეზზე გატანაში, მათი მხარდაჭერის მოპოვება ბოლშევიკური რუსეთის წინააღმდეგ ბრძოლაში;

10. ქართულ ეროვნულ-განმათავისუფლებელ მოძრაობაში ჩაბმული როგორც ევროპის, ასევე რუსეთისა და აზიის ქართველთა ემიგრანტული წრეები ეხმარებოდნენ ფულით, იარაღით, უცხოეთის პოლიტიკურ წრეებთან დაკავშირებით და სხვა საჭირო საშუალებებით საქართველოს განმათავისუფლებელი მოძრაობის ლიდერებს, რაც ამ ძალებს გამარჯვების მეტ იმედს უნერგავდა საბჭოთა ტოტალიტარული რეჟიმის წინააღმდეგ უთანასწორო ბრძოლაში;

11. სამოქალაქო საზოგადოებას გვერდით ედგა და სახელმწიფოებრიობის იდეის დაცვის საქმეში შეურიგებელ ბრძოლას აწარმოებდნენ საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის ღირსეული წარმომადგენლები, რომელთაც სასტიკად დევნიდნენ, ეკლესიაში შეჰქონდათ განხეთქილება, დაპირისპირება, მართლმადიდებლური საეკლესიო წესებისა და რიტუალების უგულვებელყოფა, იდევნებოდა ჭეშარიტი სარწმუნოება, ინერგებოდა ათეიზმი და უღმერთობა, რაც ერის სულიერ-მორალურ გადაგვარებასა და სახელმწიფოებრივი ტრადიციის დევალვაციას იწვევდა. დაინგრა უამრავი ეკლესია, გადარჩენილთა უმრავლესობას იყენებდნენ არადანიშნულებისამებრ: საწყობებად, პირუტყვის სადგომად და სხვ. იკრძალებოდა საეკლესიო დღესასწაულების აღნიშვნა, ჯვრისწერა და სხვა რელიგიური რიტუალები;

12. დამოუკიდებელი საქართველოს მთავრობის წევრებმა კონსტანტინოპოლშივე შეადგინეს ვრცელი მიმართვა ევროპის სოციალისტური და მუშათა პარტიებისადმი რუსულ და ფრანგულ ენებზე. მიმართვაში აღნიშნული იყო, თუ რა ვითარებაში მოუხდა საქართველოს მთავრობის წევრებს სამშობლოს დატოვება და ემიგრაციაში გამგზავრება. თავისმხრივ, საბჭოთა რუსეთის მთავრობა ცდილობდა საერთაშორისო საზოგადოებისათვის დაემტკიცებინა საკუთარი პოლიტიკის „სიმართლე“ და რუსული იარაღის ძალით საქართველოს დაპყრობა. რუსეთის ხელისუფლება ისწრაფვოდა, რათა საბჭოთა რუსეთის სამართლებრივი აღიარება წამყვანი სახელმწიფოების მხრიდან დროულად მომხდარიყო. თავისმხრივ, ემიგრაციაში მყოფი საქართველოს ეროვნული მთავრობა ყოველ ღონეს ხმარობდა, რათა გაებათილებინა რუსეთის ხელისუფალთა ცრუ განცხადებები საქართველოში არსებულ მდგომარეობაზე.

13. საბჭოთა კავშირის დაზვერვა ცდილობდა ქართული ემიგრაციის რიგებში არსებული პოლიტიკური უთანხმოება გაეღრმავებინა,მოეხდინა მისი დაქსაქსვა და პატრიოტი ემიგრანტების ლიკვიდაცია. საბჭოთა მთავრობა აქტიურად ადევნებდა თვალ-ყურს ემიგრაციაში მყოფი ქართველი პოლიტიკოსების მოღვაწეობას. საბჭოთა ხელისუფლებისთვის მათი გადაადგილების თითოეული ნაბიჯი ცნობილი იყო. მან ემიგრანტებთან მოსარიგებლად ცნობილი ქართველი ეროვნულ-დემოკრატის ნიკო ნიკოლაძის გამოყენება სცადა. ამ მიზნით, 1922 წელს, ნ. ნიკოლაძე ემიგრაციაში მყოფ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობის თავმჯდომარეს, ნოე ჟორდანიას შეხვდა. ქართველი ემიგრანტები ბოლშევიკებთან მოლაპარაკების მთავარ პირობად - საქართველოს დეოკუპაციას აყენებდნენ, რაზეც, საბჭოთა მთავრობა, ბუნებრივია არ დათანხმდებოდა. ემიგრანტებთან საქმის მოსაგვარებლად, იოსებ სტალინმა თავისი ყოფილი ცოლის ძმა ალექსანდრე სვანიძეც გაგზავნა გერმანიაში. 1924 წელს, ა. სვანიძე ბერლინში მყოფ, გერმანიაში საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობის ყოფილ ელჩს - ვლადიმერ ახმეტელაშვილს შეხვდა. ა. სვანიძე არწმუნებდა ქართველ დიპლომატს, რომ მოსკოვის მთავრობა თანახმა იყო საქართველოს საკითხში გარკვეულ დათმობებზე წასულიყო, რაც ტყუილი იყო და გარკვეული ჩანაფიქრის განხორციელებას ემსახურებოდა. საბჭოთა ხელისუფლება მეორე მსოფლიო ომის დროსა და შემდეგაც ცდილობდა ქართველ ემიგრანტთა მოსყიდვას, მათ ჩამოტყუებას სამშობლოში, მოტაცებასაც კი, შემდეგ კი მათზე

14

Page 15: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

შურისძებას, რათა საბოლოოდ ჩაეხშო ეროვნული მუხტი, რასაც ეს ადამიანები აძლიერებდნენ;

14. ქართველ ემიგრანტთა ეროვნული მოღვაწეობა არა მარტო იმდროინდელ პრობლემებს ეხებოდა, არამედ მათ მიერ საერთაშორისო კონფერენციებზე დაყენებული საკითხები ეხმიანება თანამედროვე საქართველოს ინტერესებსაც. მიუხედავად იმისა, რომ დიდი სახელმწიფოები ერთგავარად იმყოფებოდნენ საბჭოთა რუსეთის გავლენაში, ქართველი პოლიტიკოსები არაპირდაპირ ( მათი მხარდამჭერი დიდი სახელმწიფოების პოლიტიკოსთა საშუალებით) მაინც აყენებდნენ ქვეყნისთვის მნიშვნელოვან საკითხებს, ამხელდნენ საბჭოთა რუსეთის ანტიჰუმანურ, აგრესიულ საშინაო და საერთაშორისო პოლიტიკას, რაც არა მარტო დაპყრობილი საქართველოს, არამედ მშვიდობისმოყვარე კულტურული კაცობრიობის წინააღმდეგ იყო მიმართული;

15. ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის, სიტყვის თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობის იდეის ჩასახშობად იყო გამიზნული ის დიდი რეპრესიები, რომელიც ქვეყანაში მიმდინარეობდა 20-30-იან წლებში: დაიხვრიტა ბევრი ლიდერი, ნიჭიერი და ტოტალიტარულ რეჟიმთან შეურიგებელი ადამიანი, ყველაფერი ეს მიმართული იყო ეროვნული იდეის სრული დისკრედიტაციის, ხალხის საბოლოო დაშინებისა და არსებულ რეჟიმთან შეგუებისათვის;

16. ემიგრაციაში მოღვაწე ქართული ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის ერთი ნაწილი მე-20 საუკუნის 30-იანი წლებიდან ძალაუნებურად აღმოჩნდა მსოფლიოს ყველაზე რეგრესული ძალების მხარეს. ქართული ორგანიზაციების _ „თეთრიგიორგის“ და „ქართული ფაშისტური დარაზმულობის“ წევრებმა, მეორე მსოფლიო ომში, ინდივიდუალურად მიიღეს მონაწილეობა. გერმანიის მხარეს იბრძოდნენ „ბერგმანი“, „ბრანდერბურგის დივიზია“ და სხვა, ქართველების მონაწილეობით შექმნილი დივიზიები. ისინი ბრძოლაში გერმანიის მხარეს ჩაერთნენ, რაც საქართველოს გათავისუფლების სურვილით იყო გამოწვეული. მეორე მსოფლიო ომში, საბჭოთა კავშირის მხარეზე დაახლოებით, 700 ათასი ქართველი იბრძოდა, გერმანელების მხარეს კი 32 ათასი, მათ შორის 500 ემიგრანტი (უმრავლესობა ტყვედჩავარდნილი ქართველები იყვნენ). ორივე მხარე საკუთარი თავგანწირვით საქართველოს გადარჩენას ფიქრობდა;

17. XX საუკუნის II ნახევრიდან დაიწყო კომუნისტური დიქტატურისა და მარქსისტული მსოფლმხედველობის ბატონობის ვითარებაში მიძინებული ეროვნული თვითშეგნების აღდგენისკენ სწრაფვა, ასევე, დაკარგული ეროვნული სახელმწიფოებრიობის რესტავრაციის ტენდენციების ჩამოყალიბება. აღნიშნულ პერიოდში, ეროვნული მოძრაობის მთავარ ძალას - დისიდენტები, ეროვნულ-პატრიოტული, არალეგალური ჯგუფები და ორგანიზაციები წარმოადგენენ. მიუხედავად კომუნისტური რეჟიმისა და განსხვავებული აზრის სასტიკი დევნისა, ქართველ ხალხში, სტუდენტობაში ეროვნული თავისუფლების სულისკვეთება კვლავ ცოცხლობდა. ფარულად არსებობდნენ ორგანიზაციები („გორგასლიანი“, „სიღნაღის ახალგაზრდა გვარდია“, „სამშობლოს თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვის ბრძოლის კავშირი“), რომელთა შემადგენლობა თავიდან, მართალია, დიდი არ იყო, თუმცა ისინი საბჭოთა რეჟიმის წინააღმდეგ არალეგალურ საქმიანობას მაინც ეწეოდნენ;18. საბჭოური იდეოლოგიური მანქანა ახალგაზრდობაში ეროვნულ გრძნობებს ახშობდა. კომუნისტური პროპაგანდის წყალობით, ათწლეულების განმავლობაში სტალინისა და სამშობლოს თაყვანისცემა ქართველი ახალგაზრდობის ცნობიერებაში ერთმანეთს დაუკავშირდა, საბჭოთა ბელადის სახელი ეროვნული სიამაყის სიმბოლოდ აღიქმებოდა. მე-20 ყრილობაზე სტალინის კრიტიკა ახალგაზრდობამ საქართველოში ეროვნული თავმოყვარეობისა და ღირსების შეურაცხყოფად მიიღო, რამაც 1956 წლის 9 მარტის ტრაგედია მოიტანა. ამ ტრაგედიამ ბიძგი მისცა ეროვნულ პროცესებს, ტოტალიტარული რეჟიმის

15

Page 16: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

დაგმობას, საბჭოთა ღირებულებების კრიტიკულ გააზრებას და გადასინჯვას. დაიწყო ეროვნული მოძრაობის ახალი ეტაპი, რომლის უმთავრესი მიზანი საქართველოს განთავისუფლება და სახელმწიფოებრიობის აღდგენა იყო;

19. ქართველი ერის საუკეთესო შვილები, ერის უმცირესობა, რომელმაც განსაზღვრა ქვეყნის სამომავლო ბედი, ცდილობდა საქართველოს ეროვნული ინტერესების ფართო საერთაშორისო არენაზე გატანას. ამის შედეგი იყო საქართველოში „ჰელსინკის კავშირის“ დაარსება ზვიად გამსახურდიასა და მერაბ კოსტავას მიერ, 1976 წელს. ჰელსინკის დეკლარაციამ საბჭოთა ბლოკში სამოქალაქო საზოგადოების განვითარებას, ასევე, საბჭოთა კავშირსა და აღმოსავლეთ ევროპაში ერთპარტიული მმართველობის დასრულებას შეუწყო ხელი. ეროვნულ-განმათავისუფლებელ მოძრაობაში დიდი როლი ითამაშა დისიდენტურმა არალეგალურმა პრესამ, ჟურნალებმა: „საქართველოს მოამბე“ და „ოქროს საწმისი“ და სხვა იატაკქვეშა გამოცემებმა.

20. ეროვნულმა მოძრაობამ პირველი სერიოზული გამარჯვება მოიპოვა 1978 წლის აპრილის მოვლენებისას, როდესაც ბრძოლა ქართული ენის უფლების დასაცავად წარმატებით დაგვირგვინდა. მომდევნო წლებში მოძრაობის მასშტაბი კიდევ უფრო გაიზარდა. ის თანდათან გამოვიდა კონსპირაციული რეჟიმიდან და საყოველთაო, სახალხო ბრძოლის ფორმა მიიღო; 1985 წლიდან, „გარდაქმნის“ პოლიტიკამ ეროვნულ-განმათავისუფლებელ მოძაობას მეტი გასაქანი შესძინა: შეიქმნა ახალი პარტიები, რაც ერთპარტიული, დიქტატორული სახელმწიფოსთვის უჩვეულო და ნამდვილი რევოლუციური სიახლე იყო. 1987 წელს დაარსდა საზოგადოებრივ-პოლიტიკური გაერთიანება „ილია ჭავჭავაძის საზოგადოება“. 1988-1989 წლებში ასპარეზზე გამოვიდნენ: ეროვნული დამოუკიდებლობის პარტია, სახალხო ფრონტი, წმინდა ილია მართლის საზოგადოება, შოთა რუსთაველის საზოგადოება და სხვა. ეროვნული ძალები შეებრძოლენ ანტიქართული მიზნებით სახელმწიფოს მიერ შექმნილ პროექტებს, მთელ მსოფლიოს დაანახეს რუსული აგრესიის სახიფათო დამოკიდებულება პატარა ერებისადმი, რაც ნათლად გამოვლინდა 1989 წლის 9 აპრილს. საერთაშორისო ასპარეზზე ფართო საინფორმაციო პოლიტიკისა და საზოგადოების მასშტაბური ჩართვით ანტისაბჭოთა მოძრაობაში, მრავალპარტიული, დემოკრატიული ღირებულებების მქონე სისტემის დანერგვით, ეროვნულმა ძალებმა სრული გამარჯვება მოიპოვეს და 1990 წლის 28 ოქტომბერს აიძულეს კომუნისტური პარტია არჩევნების გზით დაეტოვებინა პოლიტიკური ასპარეზზე ლიდერობა. საქართველომ მე-20 საუკუნეში მეორედ აღიდგინა დაკარგული სახელმწიფოებრიობა.

სადისერტაციო ნაშრომის შინაარსი ასახულია შემდეგ გამოცემებში: 1. ტრაპიზონისა და ბათუმის კონფერენციების მნიშვნელობა. III

საერთაშორისო სიმპოზიუმის მასალები. 2014 გვ. 95-100;2. ქართული ეროვნული მოძრაობის თავისებურებანი. 2015. ჟ. ,,ინტელექტი“,

N1 (151) გვ. 130;3. ანტისაბჭოთა გამოსვლების წინამძღვრები (XX ს-ის 20-იან წლებში). 2015.

ჟ. ,,განათლება“, N1. (12) გვ. 213-217.4. ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობა საქართველოში (მე-20

საუკუნის 20-იანი წლების დასაწყისში). 2015წ. ჟურნალი ,,ინტელექტი“ N2 (52) გვ. 105;

5. ანტისაბჭოთა ქართული მენშევიკური (ციმბირის ცენტრი) 2015წ. ჟურნალი ,,განათლება“ N3 (14) გვ. 111-116

6. 1989 წლის 9 აპრილი - ახალი თავისებურება ეროვნულ განმათავისუფლებელ მოძრაობაში. 2016წ. ჟურნალი ,,განათლება“. N1 (15) გვ. 161.

7. ,,ქართული ემიგრაცია შორეულ აღმოსავლეთსა და მანჯურიაში და მისი მონაწილეობა საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენისათვის ბრძოლაში’’. (პროფესორ სარგის კაკაბაძის დაბადების 130

16

Page 17: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

წლისთავისადმი მიძღვნილი სამეცნიერო კონფერენციის მასალები. ივანე ჯავახიშვილის სახელობის ისტორიისა და ეთნოგრაფიის ინსტიტუტი 2016 წელი).

Telavi State University of Iakob Gogebashvili with the right of manuscript

Irakli Giorgadze

National MovementPeculiarities in Georgia

(in 20-90 years of XX century)

In order to gain the academic degreeof Doctor of History (1004) of the presented dissertation

Autoreferat

Specialty: History

17

Page 18: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

Telavi 2017 year

The work is performed in Telavi State University of Iakob Gogebashvili, Faculty of Humanities, and Department of History

Scientific HeadElguja MamukelashviliDoctor of Historical Sciences, Professor

Assessors: Dodo TchumburidzeDoctor of Historical Sciences, Professor

Niko javakhishviliDoctor of Historical Sciences, Professor

The protection of dissertation will be ----- o’clock of 2017 year, at the Dissertation Council Meet-ing, Faculty of Humanities, Telavi State University of Iakob Gogebashvili. Building----- Audience-----

Address: Georgia, Telavi, 2200Georgian University Street N1

Tel: +995 350 27 24 01

18

Page 19: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

The dissertation is available on the web page of a library of Telavi State University of Iakob Gogebashvili: http://tesau.edu.ge

Scientific Secretary of the Dissertation Council,Doctor of Philology, Associate Professor:

Nino Kochloshvili

General characterization of the dissertation work

Actuality of the investigational problem : The problem is actual, because the national liberation movement in the Soviet era by this aspect monografically have not been researched. The past of Georgia is a constant struggle of the nation in the history to protect their own identity, to preserve the historical and cultural values.This battle was going on for centuries and in all stages it stood out with certain features. The nation's leading children, who stood at the head of a war, most of them were devoting their life to achieve the ideals of the national implementation of the case, not only devotely, but with pragmatic action, in the relevant historical moments they tried different effective ways to accomplish this. The situation is particularly marked by the Soviet totalitarian regime, when international and cosmopolitan ideals canonized forms in all the national and perse-cuted. Soviet Russia's imperial totalitarian goals are not strange even for modern Russia. Russian aggression against the Georgian state will force the people to take into account historical experi -ence, deeply analyze the strategy and tactics, which had the Georgian national movement in the Soviet totalitarian circumstances.

The main purpose of the work: It is true that the people's national liberation struggle in the Soviet period became the subject of many researches of historiography, those features, which ac-companied these developments, has not yet been defined, studied until the end and scientifically justified. Assessments of the events often are biased and contradictory. Many events remain as the object of ambiguous assessment; the public attitude is often ambiguous, not justified in terms of scientific and the historical events are measured by only the emotion. Despite conflicting opinions, all of these concerns are interesting and should be the subject of scientific discussion, such as the collation of opinions is possible to establish the objective reality.This work aims to rectify the shortcomings, to use the factual material and archives for new materials, to present a complete pic-ture of events and do objective, conceptually new findings.

Chronological framework: We took the events in chronological framework, which in-cludes the very important period (1921-1990), when the national liberation movement and the com-

19

Page 20: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

munist persecution situation were elevated. Nevertheless, actions and new methods of fighting, Georgian National Movement slowly brought from the action, transformed it into the entire nation's monolithic union motive and means to restore the independent state.

Scientific novelty: Research theme scientific novelty lies in the fact that in the scientific cir-culation for the first time entered new sources, archival documents, Georgian and foreign printed materials, processes and people involved with records, epistolary legacy. There was analyzed na-tional liberation movement process not only in Georgia, but in Georgian emigration and diaspora’s some centers, European cities, eastern Siberia and China, there were revealed the news that na-tional liberation movement differed from the former process, the historical facts are evaluated to -wards modern developments.

Research Methodology: In the work is used a pragmatic methodology of mutual determi-nants and connectivity, as well as there are the historical and comparative, scientific analysis and synthesis universal methods. Modern state approach to the facts and processes provides a full re-view of the last century, the prevailing ideology of evaluation, critical analysis, and a new aware-ness of historical events.

Structure of the work: The thesis contains of computer-printed 207 pages. It consists of an introduction and historiography, 4chapters, 11 paragraphs, and the main conclusions. To the Paper is attached the certified list of sources and literature.

Approbation of the work: The basic issues of the study and analysis of results, conclusions, concepts, recommendations were systematically discussed at scientific conferences, sessions, inter-national symposiums, republican conferences, meetings of the Department of History. The content of the report was published as articles in a separate labor. 6 scientific articles were published in peer-reviewed and it was an important part of the thesis in the form of peer-reviewed publications of Telavi State University of Joint Meeting of History Department.

The main content of the dissertation work: The dissertation is grounded in the introduc-tion to the study of the problem, thre is defined the purpose of the research, the chronological framework of the survey for the source study of history and the material, which is shown in the study of the present situation.

Georgia's fight for independence is set out in the history of XX century together with active figures of Georgian national liberation movement: in the works of Alexandre Asatiani, Petre Sur-guladze, Sergo Kavtaradze, George Mazniashvili, N. Jordania.

After the destroy of Soviet Union and the restoration of independence of Georgia there were printed the recollections of Noe Ramishvili, Giorgi Kvinitadze, Akaki Vasadze, Mamia Toroshe-lidze, Volodia Goguadze, Spirdon Kedia, Sophio-Chijavadze Kedia, Karlo Chkheidze, Simon Gogiberidze, Data Vachnadze, Vlasa Mgeladze, V. Tevzadze, N. Matikashvili and M. Kvaliashvili, Grigol Uratadze, Alexandre Manvelishvili, Zurab Avalishvili and others. Opposed to Georgian im-migrants in the Soviet-era Georgia researchers did not avoid the impact of the ideological era in their working papers. It should be noted that during the Soviet period, researchers’ documents had a lot of taboo, and they were virtually inaccessible. Accordingly, the 1920-1980-ies written papers are biased in nature. Moreover, in many cases, the described events are superficial and falsified. Moreover, often, however, the actual terms of the important data include the works of A. Surgu-ladze, Kh. Akhvlediani, P. Tskvitaria, M. Jijeishvili, M. Chavleishvili, I. Chuloki and others.

Since the 1990s, study of the history of the Democratic Republic of Georgia objectively had a new understanding and intense character. A number of important and interesting works were pub-lished in the history of this period, it is extremely interesting, as well as the emigration of Georgian politicians. It was monographically studied in many key issues. In April of 1991 year, after the restoration of state independence of Georgia, scientific circulation was kept in the archives of se-cret funds, as well as memoirs of Georgian immigrants, immigrant historians’ papers. Among them

20

Page 21: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

should be noted the works of Levan Toidze and G. Jvania, as well as collections of documents [ „Окупация и фактическая анексия Грузии (Документы и материалы)“, Тб., 1990; „Документы внешней политики СССР“, т. III, М., 1959; founders of the meeting report 2006]. Democratic Republic State Archive of Georgia provides us with the important informtion about occupied results of Russian forces, political emigration fight on abroad for the restoration of Geor-gian statehood, which is protected in the central historical archive, the Ministry of Justice of Geor -gia. From Harvard and Levil documents (there are 27 foundations are revealed).

For organization of the National liberation movement ,,Samanelebi’’ we use the articles of ,, Archival Bulletin’’ of Giorgi Tsotsanidze, Amiran Arabuli, Makvala Natmeladze and Aleksandre Daushvili, as well as the archival documents and press materials, which are the appropriate places for ordering.

In the work of 70- to 80-years of the national liberation movement and for the role of inter -national organizations we used: the team of authors: Al. Bendianishvili, A. Daushvili, M. Samson-adze, Kh. Kokrashvili, D. Chumburidze and O. Janelidze, for the work - ,,Russian colonialism in Georgia", L. Saralidze, M. Basiladze, V. Dzabiradze, L. Kerteselidze, N. Kipshidze, U. Bluashvili, G. Mchedlidze, D. Shvelidze and other works.

It introduces us to study the issue thoroughly, and compiled and published by the Parliament of the legislative acts, the Supreme Council for the session verbatim records the sessions of the ar-chives, as well as Georgian and Russian language press, which published periodically the national liberation movement leaders, letters and correspondence. On the archival documents is based Gela Suladze’s book: the Georgian anti-Soviet emigration and security services', as well as the problem of the research is interesting for N. Javakhishvili, E. Kupatadze, M. Gogitidze, Sh. Murusidze, M. Kebadze, Vl. Mamukelashvili and other researchers monographs and articles. According to the above mentioned source, historiography and press materials we use in addition other sources and literature, which we certify on the relevant places.

Chapter I. Georgian national liberation movement in the 1921-1924 years and its pe-culiarities

In the beginning of 20-ies (1921-1924 years) of XX century, the series of rebellions in Geor-gia is one component of the centuries-old struggle of the people, who waged against foreign in-vaders. This time it's an uprising was directed against the Soviet Russia, which had violated the agreement concluded with the May 7, 1920, which recognized its independence. It was terrible and it was a hard blow for the Georgian people. The main course of the war and the people's struggle against the occupiers is reflected in its first paragraph - "Soviet Russia War against indepen-dent Georgia." The second paragraph - "The Georgian people's struggle for freedom and survival of independent nation-state in the years 1921-1924", it reflects Svaneti rebellion, the National Liberation Movement and the people's revolts in Kakheti, Kartli, Mtskheta-Khevsureti and western Georgia. The national liberation movement of the period was a key feature of its confi-dential nature, clandestine military and political organizations to establish the outbreak of the Rus-sian Soviet army and guerrilla warfare against the government. A prominent leader of this struggle was the national hero Kakutsa Cholokashvili. This paragraph discusses the creation of indepen-dence of the Committee, and military center, its leaders and their activities across Georgia, to see the difference, which in the 1923-1924 estimates the events. Together with the description of vari-ous uprising details of the events of 1921-1924 year, we establish the main results of the events. Reds persecuted the pro-independence patriots, many of them were deported and executed, country was looted, and churches were vandalized and dishonored.

21

Page 22: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

On May 19 of 1923 year, there were shot all the composition of "military center" . Chiatura rebel’s authorities were severely punished. They were kept into the train and shoot in Daba Kvirila. The fight had a lot of heroes; they had a great moral influence, because of the people's national struggle and courage, which is best example for future generations.

Third paragraph of the chapter - contemporaneous and subsequent evaluations of the 1921-1924 events in Georgia and abroad", it refers to the concept, which is the impression of Georgian politicians have raised around the uprising. Many opponents and supporters had the up-rising in 1924, many were former members of the government of the Republic, members of parlia-ment and public figures, and they have advanced different appreciation of the people in an unequal struggle against the Russian aggression, while it did not support the outcome of the fight in ad-vance. It shows archival materials and memorial literature, which went abroad during the Soviet period and the post-Soviet era in independent Georgia. In this part of the dissertation we tried to present main criteria of the opposers and supporters, however, we have shown point of view of the representatives of the Soviet regime against Georgian people, for this we used the main body of the Soviet government, the newspaper "Communist" publications of that time. Despite the defeat, many of the politicians at the time was considering the uprising of 1924 as the national liberation struggle, the sheets felt glorious, referring to the history of the World defeated rebellions such cases, when the victory was tantamount to failure. They do not hide their negative aspects of rebel -lion and called it technically unprepared.

In this part of the dissertation work we note what kind of different views had the members of government of Georgia being in the emmigration, we deliver the polemical writings, between Chkhenkeli from Istanbul and emigration leader Constantine Gvarjaladze.

4th paragraph of the first chapter concerns the role of the hurch in the national libera-tion struggle against the Soviet regime.

In this part of the dissertation work there is set out the commitment of Catholicos-Patriarch of the Georgian state Ambrose Khelaia to the struggle for independence, as well as other leaders’ national position. A great place is given to the representative of the Church in Europe 'Rapiel In -gilo-Ivanitski activities. Ideology and the national government's attitude to the problems in the best way the government press agency, the newspaper "Communist", which was founded in 1920 by the Bolsheviks. 5th paragraph of the first chapter describes the newspaper "Communist"’s posi-tion in 1921-1924 years, Georgia's anti-Bolshevik speeches.

Since 1921 year, after the occupation of an independent state, there was activated the Extra-ordinary Committee (Cheka) of Georgia, which was doing everything with the people, to delete the national spirit. Almost every issue of the paper published in the separate statements of former members of the Social Democratic Party, who refused the party ticket and the stayed in Bolshevik-Communist Party stages. This move will not happen often, under oppression, violence, intimida-tion, blackmail and forcing these people had to change their position. The party "Mensheviks" since 1918 no longer officially was called, but only in terms of the Cheka of Georgia, especially against the party and their member was used. They needed to repent the past and, in addition, to enter the ranks of the Communist. If in the years of independence the Communist-Bolshevik Party were small in comparison with the social-democratic, the situation was reversed now. One should also remember that in addition to violence, there was a great collaboration, moral decay and a sense of national nihilism. The newspaper "Communist" represented the developments in its own way, with its habitual false information, mocking tone, the reader's imagination hyperbolic events. Gov-ernment encouragedthe lower social strata and the former government forces, it was calling them destructive. Civil war itself from the state of repression and retaliation policy was added.

22

Page 23: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

Chapter II. The national liberation movement idols in the Georgian emigration cen-ters of Europe and Asia, and the Diaspora

$ 1. International conferences and the Georgian immigrant workers fighting for the national interests

Russian Bolshevik actions in Georgia were condemned by the European leaders. Then the world press was written protest letters. Emigrants from the national government of Georgia were trying to reach its own truth in all international organizations. On January 6-12 of 1922 year, in Cannes, the Supreme Council of the Entente member states meeting was held on the opening day of the conference, the National Government of Georgia, the Council submitted a note, signed by Noe Jordania.

The note emphasized: "The arrest of the Bolsheviks by the" Soviet Government ", clearly resulted a military occupation government, which had nothing to do with the Georgian people, and based only on the Russian Soviet bayonets. For its part, Ambassador of Georgia Akaki Chkhenkeli in Europe, the conference's Economic Commission presented a special note, which formed for Georgia "political and economic conditions for the restoration of independence." In January-Febru-ary of 1922 year the issue of Georgia was raised on Washington's international conference. US President Warren Harding did not allow Soviet Russia's representative at the conference. The issue of Soviet Russia's occupation against Georgia was raised on another international (Genoa, Rapalas, Lausanne, Montreux) conferences. Conferences discussions in details and decisions about our work are presented in this paragraph.

$2. "National liberation movement idols in the Georgian emigration and the diasporas (20-40-ies of XX century)". Paragraph conveys the relentless struggle, because of immigrant pa-triots about lost statehood, in particular, the establishment of national-patriotic organizations and political parties on abroad. We are talking about the "White George", as well as organizations "bergmanisa" and "Russian Committee" activities, which are showing the main goal of organiza-tions for the Independence prospect searches, it sometimes has aggressive forces in cooperation with the project; it is often negative stories of Georgian immigrants’ noble and Patriotic intention.

$3. Georgian political emigration after World War II. Georgian political emigration after World War II, is still active in the fight for the restoration of independence. On 1 March of 1949 year, in Munich, Germany, the meeting was held with the participation of Georgian political emi-gration. The meeting unanimously decided in c. Munich to establish "the Georgian political com-mittee". The Committee had a purely political nature and its goal was the restoration of Georgia state independence. Organization was in favor with Russia emmigration connection; because its members believed that they would be forced to recognize the freedom of nations. In Munich, one part of the Georgian immigrants established the organization "Georgian riders’ cohesion", the founder meeting of which was held on 26 January, 1954 year. In 1954 year, the chairman of "Geor-gian riders’ cohesion", Shalva Maglakelidze, Soviet security forces from West Berlin in East Berlin, then forcibly brought to Georgia. In spite of this, the organization was still functioning. After the ending of World War II, there was created threat between east and west of a new world war. On 4 April of 1949 year, Atlantic pact with the United States, Western European countries have laid the foundation of their collective security. In 1950, New York, there was established “Georgian-American League", chaired by Teimuraz Bagrationi Mukhraneli, deputy-Paul Kvaratskhelia, Secretary-Givi Kobakhidze. Goal of the league was to complete freedom and restoration of independence in Georgia. Members of the League sent a memorandum to the United Nations and it held a press conference, which was attended by Georgians working in America. The League soon was closed down. On 8 February, 1951 year, in the US state of Delaware, by the Ion Evgenila initiative, there was established the ,,USSR, American Committee for liberation of the people", the purpose of which was the establishment of close relations with the Russians and than

23

Page 24: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

other nations. The activities of "American Committee" in Europe was conducting its active member Isaac Don- Levine. Don-levini, announced on behalf of the American Committee of the Georgian emigrants and gave them a proposal with others, to participate in the creation of the anti-Bolshevik front. Community Since 1953 year was called "American Committee against Bolshe-vism". Georgian immigrants actively continued to fight for independence,.

$4. "Georgian emigration in the Far East and Manjuria, the fight for the restoration of an independent state."

In the paragraph are given completely new archival materials, according to which there are mentioned the living details of Georgians in the 19th century, their political and national interests. C. Kharabini was built by Russia during the construction of Eastern Railway. In Kharbin lived and worked many Georgians.These were people serving at Russia railway from 1898 year, the settlers after the revolution of 1905 year, in 1921 year there were added some people, who were gone from the country. Georgian colony was created, which was one of the strongest union in the whole Geor-gian immigrant life.

In Kharbin, in 1908 year, the former army officers of Russia, Nikoloz Tsulukidze and Ivliane Khaindrava created ,, Nacional Society of Georgians’’, the head of which for many years was Ivliane Khaindrava. In this paragraph are shown the public contribution in the struggle for the restoration of the lost statehood in Kharbin, Georgian consulate activity in Kharbin, Vladivostok and Manjuria, the correspondence between Fransua Tumanovi, Doctor Nikifore Jishkariani, Ivliane Khaindrava and Akaki Chkhenkeli, the former state members of Georgia, their financial and other assistance. Except of Georgian Community National Unification, in Kharbin there was created ,, Russia Emigrants Affairs General Bureau’’ against the Soviet Union (1934). It had six depart -ments. Bureau was engaged in anti-Soviet activities. It published the newspapers ,, Voice of immi-grants ", the magazine,, Asia beam" and more. In the bureau were involved Georgians.

Chapter I II . Georgian National Liberation Movement and its peculiarity in 40-70-ies of the XX century

Chapter discusses some of the issues, namely: the Second World War and the Georgian na-tional liberation movement, an anti-Soviet organization "Samani"; Ideological repression in Geor-gia; Megrelian case; Youth underground organization "Gorgasliani"; " Young Guard of Signagi"; National political organization "fighting for freedom and independence of the Fatherland Union"; March 9, 1956; The National Movement of the 70s in Georgia, the Georgian language battle 'status; Declaration of Helsinki and the struggle for human rights .

Chapter IV . Georgian National Liberation Movement and its peculiarities in 80-ies of XX century

This section describes the XX century 80s liberation movement in history, the peculiarities of the Soviet government in the fight against new ways and methods by which the leaders of the movement in recent years have developed. In the 80s of XX century, the socialist system crisis has finally emerged and showed the need to improve the system. That time head of the Soviet Union, Mikhail Gorbachev began to save the socialist system with the radical reforms. Changes caused democratic process in the coun-try; it led to the rise of the national liberation movement, the establishment of new parties, which was one-party of dictatorship, the unusual true revolutionary. National forces had a victory in the 28 October of 1990 year and they forced to leave the political arena through the ballot by the Communist Party leadership. Georgia regained the lost statehood for the second time in the 20th

24

Page 25: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

century. The obtained conclusions sharply distinguish the features of national liberation move-ment of Georgian people and the main features in the 1921-1990 years: 1. Georgian National Liberation Movement main features in 1921-1990 year, and its disorder (it held in Georgia as well as on abroad, in countries where were the Georgian emigration or dias-pora);2. The main feature of this period was a national liberation movement, as well as the confidential nature, dissident circles, illegal military formation of political organizations, the outbreak of the Russian Soviet army and guerrilla warfare against the government.3. Movement totalitarian regime in harsh confrontation and the situation chose disguise a variety of methods, strategies and necessary tactics, which were cut off from the means of action;4. National liberation movement, especially in the first period of the study (1921-1924), and in re-cent years (1985-1990), brought together different social class, age, national or religious affiliation, political parties and societies, they were marshaling around Georgian national idea, which played a great role in the victory of the restoration of an independent state of Georgia;5. In the Georgian national liberation movement the most difficult circumstances were Caucasian unity idea and its practical implementation, which has always had a special importance of the peo-ple's liberation struggle for the success of (Ali Mitaev and Kakutsa Cholokashvili, Zviad Gam-sakhurdia and Dzhokhar Dudayev ties to anti-Russian, Caucasian battles in the new stage of the 20 ies and 90-ies of XX century). In forming of Anti-Bolshevik front a large role played the Cau -casian organizations being in the emigration ("Caucasus Committee of Liberation", "four board", "Committee for the Independence of the Caucasus" and others).6. Georgian National Liberation Movement in the Soviet-era had stages, which differed from each other: the first stage (1921-1924), who is armed with a speech by the general uprising was planned, although defeated, but it was a great moral victory, as it became the people's courage and a clear example of slavery with disobedience, a lesson for future generations. The secret organization (the Independence Committee of Georgia and the Military Centre) managed to involve the masses in motion, "Cheka" Despite the crackdown, organized a massive rebellion in different regions;7. The national liberation movement was featured in the new military intelligence (Alexandre An-dronikashvili, Varden Tsulukidze, Kote Apkhazi; Rostom Muskhelishvili, Giorgi Khimshiashvili, Alexandre Machavariani, Elizbar Gulisashvili, Dmitry Chrdileli, Parnaoz Karalashvili, Simon Bagration-Mukhraneli ...), the self-sacrificing faithfully follow the idea of national independence;8. The national liberation movement and national nihilism collaborationism showed overwhelming presence in Georgia, pro-Russian influence certain scale, which damaged the Georgian and weak-ening the idea of an independent state, prevented the independence and the construction of state institutions;9. Georgian national liberation movement tried under very difficult conditions in the international organizations and human rights institutions to pay attention to them, to establish a connection. This was the involment of League of Nations, international conferences, the great powers of heads of the circuit of the problems in the international arena, against Bolshevik Russia (the independence Committee of Georgia on the 25th of May, in 1923 was involved in the protection of human rights together with the League of Nations, Helsink Committee, Zviad Gamsakhurdia, Merab Kostava and other leaders of the international organizations about developments in Georgia in 60-80-ies);10. Georgian National Liberation Movement was involved in both Europe as well as Russia and Asia Georgian emigrant circles, which helped with money, weapons, foreign political circles and other necessary means of liberation movement leaders, all right parties were winning more than the hope of the Soviet totalitarian regime against the unequal struggle;11. Civil society supported the statehood idea of protecting the relentless struggle waged in the church of honorable members, who were subjected to persecution, the church brought a division,

25

Page 26: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

confrontation, orthodox church rules and neglected rites, persecuted truly faith, inspired atheism and godless, which was the nation's spiritual pervert, the moral and national traditions led to deval-uation. Many churches were destroyed, the majority of survivors were used improperly: as ware-houses, animal shelters and so forth. Religious holidays were prohibited, weddings and other reli-gious rituals;12. Independent government memebers of Georgia in Constantinopole made up a report for Euro-pean Socialist and Labor parties in Russian and French languages. In the report there was indicated in what circumstances had to leave Georgians government members the Georgia and how they went in emmigration. On the one hand, Soviet Russian government has sought to prove to the inter-national community for its policy of "truth" and the force of arms of the Russian conquest. The Russian government sought to Soviet Russia's legal recognition of the leading states of the time. In turn, the emigration of the national government continued trying to refute Russian authorities in false statements about the condition of Georgia.13. Soviet intelligence was trying to Georgian emigration seemed to deepen the existing political differences, to exert its fragmentation and patriotic immigrants liquidation. The Soviet government was actively watched emigration politicians pursuits. Soviet authorities knew all each step. For im-migrants conciliation was used Niko Nikoladze, the famous Georgian National Democrat. To this end, in 1922 year, Niko Nikoladze met to Noe Jordania, who was a chairman of Democratic Re-public of Georgia in emmigration. Georgian immigrants belived that the main condition for the negotiations with Bolsheviks was the occupation of Georgia, on which, the Soviet Government, naturally did not agree. In order to settle the immigrants’ case, Ioseb Stalin sent his former wife’s brother, Aleksandre Svanidze to Germany. In 1924 year, in Berlin, A. Svanidze met to the former ambasador of Democtratic Republic of Georgia – Vladimer Akhmetelashvili. A. Svanidze was persuading the Georgian diplomat, that Moscow government was agree on concessions in the issue of Georgia, it was a lie. Soviet authori-ties during World War II and later tried to bribe the Georgian immigrants, they tried to take them to homeland deceptively, even kidnapping (General Shalva Maglakelidze), then finally suppress the charge, what these people were nurtured;14. The work involved not only the problems of immigrants, but also the issues about the contem-porary needs on the international conferences. While the great powers were somewhat under the Soviet influence, the Georgian politicians indirectly (for their support of the great powers of the politicians) represented still the subjects of important questions, denouncing Soviet Russia's inhu-man, aggressive domestic and international policies, which was against not only for conquered Georgia, but also against the peace of humanity;15. Repressions were intended forthe national liberation movement, freedom of speech and putting down the independence of the idea, that were going in the country in 20-30-ies: many of the lead-ers, talented and totalitarian regime irreconcilable people were shot, all of it directed to the dis-credit, the final frightening and adapt to the existing regime; 16. One part of the Georgian national liberation movement in the emigration from 30-ies of 20th century appeared to be the world's most regressive forces. Members of Georgian organizations ,,White Giorgi’’ and "Georgian fascist Readiness", in the Second World War, took part individually. On the side of Germany fought, "Bergman", "Brandenburg Division," and so forth, the divisions, which were created by participation of Georgia. They were involved in a fight on the side of Germany, which was caused by the desire of the release of Georgia. In the World War II, on the side of the Soviet Union approximately 700 thousand Georgians fought, on the side of Germans - 32 thousand, including 500 immigrants (most of them were Georgians captives). Both of sides thought to survive Georgia;

26

Page 27: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

17. In the XX century and a half of the II, the National Movement took place in the first stage of the communist dictatorship and the domination of Marxist ideology in the national self-restoring dormant aspirations, lost national statehood restoration of trends. During this period, the main na-tional powers were dissidents, the national-patriotic, illegal groups and organizations. Despite the communist regime and the brutal repression of dissent, the people, the students and the freedom of the spirit were still alive. Secretly existed organizations ("Gorgasliani", "Signagi Young Guard", "fighting for freedom and independence of the Fatherland Union"), which were composed from the beginning, though, were not large, but they were still engaged in illegal activities against the Soviet regime; 18. The Soviet ideological machine strangled national feelings in youth people. Thanks to commu-nist propaganda, decades of Stalin's birthplace and the worship of youth consciousness was in touch with each other, the leader's name became a symbol of national pride. On the 20th meeting, dignity of Stalin insulted youth in Georgia, which led to the tragedy of 9 March, 1956 year. This tragedy has driven the national processes, the condemnation of the totalitarian regime, Soviet val -ues of critical analysis and revision. There began a new phase of the national movement, whose ultimate goal was the liberation and the restoration of the statehood;19. The nation's best sons, a minority of the nation, which determined the fate of the country's fu-ture, sought the removal of the national interests on the wider international arena. The result was in Georgia, the establishment of "Helsink Committee" by Zviad Gamsakhurdia and Merab Kostava, in 1976 year. Helsink Declaration in the Soviet bloc provided the development of civil society, as well as the completion of one-party rule in Soviet Union and Eastern Europe. After signing the Helsink Final Act, the Soviet Union had to stop the annexation and occupation troops withdraw from the country. From the beginning Helsink Group was on the grounds of nationality and it was denounced the anti-national processes taking place in Georgia. The founding of the organization and activities deepened and strengthened the national liberation movement in Georgia;20. The national liberation movement played a major role in the illegal dissident press, magazines: "The Georgian Bulletin" and "Golden Fleece". Dissident journals published letters demanding from the church to improve religious rights restoration, to stop prosecution of the young people, unwor-thy priests in church, punishment of KGB officers, which, in 1972, robbed the patriarchate, at -tempting to stop the Russification in the higher institutions, to recover the teaching of history of Georgia at schools, to enlist this marks in the certificate and so on. The list of problems indicates the urgency of the publications, the significance of their role;21. Strengthened national movement won the first major events on April of 1978 year, when the battle was to protect the right of the Georgian language, which crowned with success. In subse-quent years, the scale has grown. It gradually withdrew from the conspiracy mode and general pub-lic on the form; since 1985, the "transform" policy of the National Liberation Movement gained more firepower: there were created new partes, as one party, dictatorial state or unusually this was definitely revolutionary. In 1987 was founded, the social-political union "Ilia Chavchavadze soci -ety". In 1988-1989 year there come out: the National Independence Party, the Popular Front, the Society of St. Ilia Chavchavadze, Shota Rustaveli Society and others. Republic and National-Democratic parties were able to work legally. National anti-Georgian forces fought the purposes established by the projects, it has shown the world a dangerous dependence on Russian aggression in small nations, which clearly revealed on 9 April of 1989. National forces had a victory in the 28 October of 1990 year and they forced to leave the political arena through the ballot by the Commu-nist Party leadership. Georgia regained the lost statehood for the second time in the 20th century.

Content of the dissertation work is published in the following publications:

27

Page 28: tesau.edu.getesau.edu.ge/files/uploads/2/Irakli_Giorgadze.docx · Web viewიაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო

1. Trabzon and Batumi Conference. III International Symposium materials. 2014, p. 95-100;2. The Georgian National Movement features. 2015. J. ,, Intellect ", N1 (151) p. 130;3. Anti-Soviet prerequisites (20-ies of XX century). 2015. j. ,, Education ", N1. (12) p. 213-

217.4. The national liberation movement in Georgia (the 20-ies of 20th). 2015. Journal,, Intellect

"N2 (52), p. 105;5. The anti-Soviet Georgian Menshevik (Siberian Center) 2015. Journal of Education,, "N3

(14) p. 111-1166. 9 April of 1989 year - The new features of the national liberation movement. 2016. Jour-

nal,, Education ". N1 (15) p. 161.7. ,, Georgian emigration in the Far East and Manchuria, and his participation in the struggle

for the restoration of independence of Georgia''. (Research conference materials dedicated to the 130 birthday anniversary of a professor Sargis Kakabadze. History and Ethnography Institute of Ivane Javakhishvili 2016 year).

28