Temel Düzeyde MySQL ve PHP Eğitimleri 1

MySQL ve PHP Ortamının İncelenmesi Bilgi Teknolojisi Eğitim Programları

Bu Çalışma Univerist Materyal geliştirme ekibi tarafından Bilgi Teknoloji-leri Eğitimleri için derlenmiştir. Dökümanla ilgili kaynaklar makalenin so-

nunda “Kaynakça” kısmında detaylı bir şekilde belirtilmiştir.

1

1. KURULUM

1.1. WEB SUNUCUSU

Programcılık temel olarak bir işi daha kolay ve kısa bir biçimde çözme işlemidir. Örneğin bir ismi

200 defa alt alta yazdırma işlemi sizden istendiğinde,” Bunu kolay yoldan nasıl yapabilirim?” düşün-

cesi aklımıza gelir. Normal yazma işlemine girdiğinizde 200 satır yazmanız gerekecektir. Ama bu

işlemi program yardımıyla 3-4 satırda halledebilirsiniz.

Çalışma şekli bakımından iki tür web sayfası vardır. Birincisi sadece istemci tarafından yorumlanan

sayfalar, ikincisi ise sunucu tarafından yorumlanan sayfalardır. İstemciden gelen taleplere cevap

veren bilgisayarlara sunucu denir. Web Server(Web Sunucu) istemciden gelen bu talebe bağlı ola-

rak sayfanın sunucu tarafından yorumlanıp yorumlanmayacağına karar vererek gerekli işlemleri yü-

rütür.

Günlük hayatta sürekli karşılaştığımız etkileşimli web sitelerinin arka planına bakıldığında sunucu

ve derleyicilerden faydalandığı görülmektedir.

Alışveriş sitesinde sepete eklediğiniz ürünün tutarını hesaplayan veya paylaşım sitelerinde paylaş-

tığınız bir resmi arkadaşlarınıza da gösteren internet programlarını çalıştıran, onları kullanıcının an-

layacağı şekle getiren sunucu ve derleyicidir. Yazılan program, sunucu ve derleyici olmadan hiçbir

anlam ifade etmez.

Resim: PHP’nin çalışma prensibi

2

PHP yorumlayıcısı ilgili dosya içindeki scriptleri çalıştırarak geriye döndürdüğü sonucu web sunu-

cuya tekrar gönderir. Web sunucuya ulaştırılan sonuç, istemci tarafına HTML dosyası olarak yolla-

nır.

1.2. ISS ve PHP

PHP ile etkileşimli programlar oluşturmak istiyorsak web sunucu ve yorumlayıcıya ihtiyaç vardır.

Birinin olmaması durumunda program çalışmaz.

Üye kaydı, ürün bilgisi gibi verilerin kullanılacağı bir web sayfasında ise veri tabanı sunucu gerekir.

Veri tabanı sunucusunu daha kolay kontrol etmek ve verileri düzenlemek için de yardımcı veri tabanı

programı yönetimi programları ( PhpMyAdmin vb.) kullanılabilir.

1.2.1. Apache Kurulumu

Apache bir web sunucu programdır. Bu sunucuyu kurduğunuzda 80. Portu kullanarak çalışır.

Apache güçlü, sağlam, yetenekli ve esnek bir web sunucusudur. Açık kaynak kodlu bir yazılım olup

lisansı ücretsizdir. Yazılım firmalarına, kurumlara verdikleri hizmetten (kurulum, teknik destek, vb.)

kazanç sağlarlar. Apache web sunucu programını http://www.apache.org sitesinden ücretsiz indire-

bilirsiniz.

Biz de bilgisayarımıza bir web sunucu programı yükleyeceğiz.Modülün hazırlandığı sırada sitede

(www.apache.org) bulunan apache sunucusunun son sürümü Apache Http Server 2.2.22 olması

nedeniyle modül çalışmamızda bu sürümü kullanacağız.

Apache Http Server 2.2.22 programını indiriyoruz.

3

Kurulumun ilk penceresi sürüm ve program hakkında bilgileri içerir. Kuruluma devam etmek için

karşımıza gelen “Next” butonuna tıklıyoruz.

Bir sonraki pencere lisans sözleşmesi hakkında bilgilerin verildiği penceredir. Bir- çok program ku-

rulumundan da aşina olduğunuz bu pencerede “Sözleşmeyi kabul ediyorum. (I accept the terms in

the license agreement.)” seçeneğini seçmeniz gerekmektedir. Aksi takdirde Next butonu aktif olma-

yacaktır.

Diğer penceremiz Apache nin kendini tanıttığı ve son versiyona ulaşım adresi bilgisinin verildiği

penceredir.Bu pencere bilgilendirme amaçlı olduğundan okuyup “Next” butonuna tıklıyoruz.

4

Daha sonraki kurulum sihirbazında ise sunucu bilgileri istenmektedir. Daha önceki sürümü kullanmış

arkadaşlar bu penceredeki alanları boş bıraktıkları zaman kuruluma devam edebilmekteydiler.

Önceki sürümlerde boş geçilen sunucu bilgileri default değeri olarak localhost kabul etmekteydi. Bu

sürümde bütün alanların doldurulması gerekmektedir. Aksi takdirde hata mesajı ile karşılaşılmakta-

dır.

5

Bu pencerede adı geçen alanlar şu manalara gelmektedir:

Network Domain: İnternet adresi

Server Name: Sunucu ismi

Administrator’ Email Adress : Yönetici e-mail adresi

Radio butonlarından ise “for all users, on port 80 as a service Recommend” seçeneği seçilerek

programın 80 port üzerinden çalışması istenir.

Bir sonraki aşamada, diğer program kurulumlarında olduğu gibi kurulum tipi ekranında seçim yap-

mamız istenir. Bilindiği gibi Typical(tipik), Custom(özel) kurulum manalarına gelir. Tipik kurulumda

sunucumuz standart program özelliklerini içerecek şekilde yüklenir. Özel kurulumda ise sunucuyu

kuran kişi istediği program özelliklerini seçerek yükleme yapabilir.

6

Bir sonraki aşama programın kurulacağı yerin seçilmesi işlemidir.”Change..” butonu ile dizin deği-

şikliği yapılabilir.

Resim:Kurulum dizininin seçilmesi

Dizin değişikliği işlemine gitmeden ” Next” butonuna tıklıyoruz.

Kurulacak olan dizin belirlendikten sonra “Install” butonu ile kurulum işlemini başlatıyoruz.

7

Kurulumun hangi aşamada olduğunu, hangi dosyaların yüklendiği gibi bilgileri kurulum ekranından

takip edebiliriz.

Kurulumun bitmesini bekliyoruz.

8

Son pencerede yükleme sihirbazı kurulumu tamamlamış olacaktır. “Finish” butonu ile işlemimizi

bitiriyoruz.

Kurulum tamamlandıktan sonra System Tray bölümüne Apache web sunucusunu temsil eden bir

ikon yerleşecektir.

Ayrıca başlat menüsünden programlar bölümünde Apache-Http Server kurulum dizinini seçerek

de sunucuyu çalıştırabilirsiniz.

Resim :Program files ile apache çalıştırma

9

Sunucu kontrolünde aşağıdaki hususların bilinmesinde fayda vardır.

Monitor Apache Servers :Apache web sunucusu ile ilgili pencereyi açar.

Restart: Çalışmakta olan web sunucusunu durdurur ve yeniden başlatır.

Start: Web sunucusunu başlatır.

Stop: Çalışmakta olan web sunucusunu durdurur.

Apache sunucunun çalışmasının kontrol etmek için internet tarayıcımızın adres çubuğuna http://lo-

calhost veya http://127.0.0.1 yazıldığında aşağıdaki gibi bir ekran görüntüsü aldıysak sunucu çalı-

şıyor demektir. Burada yeri gelmişken şunu da belirtmekte fayda var. Aşağıdaki ekran görüntüsü

Apache Http Server 2.2.22 sunucusu için geçerlidir.Diğer sunucularda farklı görüntüler alınabilir.

Önemli olan “Sayfa görüntülenemedi." mesajı almamaktır.

Resim:Apache kontrol edilmesi

1.2.2. Php Kurulumu

Php derleyicimiz olup apache ile uyumlu çalışması gerekmektedir. Apache’nin son çıkan versiyon-

ları ile bazen senkronize bir çalışma gerçekleştirilmeyebilir. Bir önceki konuda bahsettiğimiz gibi

bazen son versiyonlar arasında uyum problemi ortaya çıkmaktadır.

Bu nedenle bir alt sürümler tercih edilebilir. Kurulumu iki yolla yapabiliriz: Paket programı kurarak

veya sıkıştırılmış dosya halinde indirdiğimiz dosyaları PHP adında bir dizin içine açarak.

Biz, burada, farklılık olması açısından ikinci yolu tercih edeceğiz. Dosyayı edinmek için

www.php.net sitesini ziyaret edelim. Buradan indirdiğimiz PHP derleyici dosyalarını C:/>PHP dizi-

ninin içine açalım.

Resim:Php dizin içeriği

10

Resimde de işaretli bir şekilde gözüken install.txt dosyasını not defteri yardımıyla açıyoruz.Bu dosya

ayar ve kurulum bilgilerini içermektedir.

Bu dosyada ilk önce Apache’nin hangi sürümünün kurulumunu yapmışsak onun Windows için olan

ayar bölümünü buluyoruz. Örneğin Apache 2.0. kurulmuşsa;

Daha sonra bu satırın biraz altında işaretlenmiş üç satırı seçip kurduğumuz Apache programının

kurulu olduğu dizinin altında bulunan conf klasörünün altındaki httpd.conf dosyasını not defteri ile

açıp en altına kaydediyoruz.

Httpd.conf dosyası kaydetme esnasında Windows 7 ‘de hata mesajı verirse yönetici olarak

çalıştırabilir veya masaüstüne aynı isimde farklı kaydedip sonra conf klasörünün içindeki dosyanın

üzerine yazdırabilirsiniz.

For PHP 5’in altındaki satırı seçmemizin sebebi sıkıştırılmış olarak indirdiğimiz kurulum dosyalarının

PHP5 versiyonu olması.

Yukarıda üstü ilk çizilen satırda bulunan “C:/php/” kısmını PHP klasörlerini açtığınız dizine göre

değiştirmemiz gerekmektedir.

Derleyici kurulumu işlemimiz bitmiştir.

Apache>conf> httpd.conf dosyasında bilinmesi gereken bazı özelliklerin olduğunu söylemeden

geçemeyeceğiz.

DocumentRoot: Dosyaların sunulacağı dizini belirtir.

ServerRoot: Apache’nin ana dizinini belirtir.

11

Port: Tek başına (standalone) sunucunun dinlediği 'port'. Servis verilecek port/portlar belirtir.

Ayrıca Apache’nin bazı özelliklerini aktif hale getirmek için satırın başında bulunan noktalı virgül(;)

kaldırılmalıdır.

Özellik Pasif Özellik Aktif

;extension=php_imap.dll

;extension=php_sockets.dll

;extension=php_zip.dll

extension=php_imap.dll

extension=php_sockets.dll

extension=php_zip.dll

1.3.VERİ TABANI SUNUCUSUNUN KURULMASI

Veri tabanı, içinde bilgiler saklayan, birbiriyle ilişkili tablolar topluluğudur. Bilgiler belli gruplara göre

saklanır ve istenildiğinde belli kriterlere göre çağrılır.

Günümüzde kullanılan etkileşimli web sayfalarının çoğunda veri tabanları kullanılmıştır.

Üyelerine satış yapan bir alışveriş sitesinde üye adı, üye adresi, üye telefon numarası vb. bir tab-

loda, ürünlere ait bilgiler, fiyatı, rengi, boyutu vb. gibi özellikler başka bir tabloda tutulup hepsine

birden veri tabanı denilmektedir.

Veri tabanı kullanmadan etkileşimli sayfalar olmazdı.Forum sayfaları, sosyal paylaşım siteleri, alış-

veriş vb.. gibi sitelerin alt yapısı veri tabanlarında saklıdır.

Resim:Veri tabanı sunucuları

Günümüzde kullanılan birçok veri tabanı sunucu yazılımları vardır. Biz bunlardan PHP ile uyumlu

çalışan MySQL sunucusunun kurulumundan bahsedeceğiz.

1.3.1 MySQL Kurulumu

Mysql sunucusu kurulumu için bilgisayarımıza www.mysql.com adresinden kurulum

dosyasını indiriyoruz.

12

Siz güncel sürümleri takip edebilirsiniz. Kurulum programı çalıştırdığımızda karşımıza gelen ilk ek-

ran, kurulum ekranıdır.”Next” butonu ile kuruluma devam ediyoruz.

İkinci kurulum sihirbazı penceremiz, sözleşmeyi kabul ve onay penceresidir.

Bildiğiniz gibi sözleşmeyi onaylamadan devam edemezsiniz. Biz de sözleşmeyi onaylayıp “Next”

butonuna tıklıyoruz.

Sözleşme onayından sonra bizden kurulum tipini belirlememiz istenecektir.

13

Kurulumu yapmak için 3 seçenek bulunmaktadır. Bunlar:

Typical(tipik): Genel kullanım için önerilen yükleme türüdür. Bu seçenekle ortak program

özellikleri yüklenir.

Custom(isteğe bağlı): İstenilen belli özellikler kuruluma dahil edilip çıkarılabilir.

Complete(tamamen): Bu seçenekte programın tüm özellikleri yüklenir. Bilgisayarımızda

daha fazla disk alanı kaplar.

Biz bu kurulumda “Typical” olanı seçiyor ve devam ediyoruz.

“Install “ butonuna tıklayıp kurulum işlemini başlatıyoruz

14

Kurulumun tamamlanmasını bekliyoruz.

Bundan sonra gelen pencere tamamen bilgilendirme penceresi olup MySQL hakkında bilgi vermek-

tedir.

Özetle “MySQL Enterprise; Sunucu, Monitör ve 7x24 Ürün Desteğinden oluşur.” vurgusu yapılmak-

tadır. Bu aşamadan sonrada “Next” butonuyla bir sonraki pencereye geçiyoruz.

15

“Finish” butonu ile kurulumu başarılı bir şekilde tamamlıyoruz. İşlemimiz henüz bitmiş değil. Konfi-

girasyon (yapılandırma) ayarları bölümüne sihirbazımız otomatik geçiş yapacaktır.

Yapılacak olan yapılandırma işleminde iki seçeneğimiz bulunmaktadır. Bunlardan ilki detaylı yapı-

landırma, diğeri standart yapılandırmadır.

16

Resim:Yapılandırma tercihleri seçim penceresi

Detaylı yapılandırma isteğe bağlı özelliklerin eklenmesi veya çıkarılması ve bazı ayarlamaların ya-

pıldığı bölümdür. Biz burada Standart Configuration(Yapılandırma)’u tercih edip devam ediyoruz.

Resim:Servis ayarları yapılması

Burada bulunan üç tane check box kutusundan:

(Install As Windows Service), Windows’un altında çalışacak service ismini seçmek için

(Launch the Mysql Server automatically), sunucunun Windows açılır açılmaz başlamasını

onaylamak için kullanılır.

17

(Include Bin Directory in Windows PATH) ise komut penceresini kuruluma dahil etme iş-

lemi için kullanılır.

Bütün checkboxları onayladıktan sonra servis ismini(service name) MySQL5 olarak belirleyip

“Next” butonu ile kuruluma devam ediyoruz.

Daha önceki sürümlerde default olarak “root” şifre olarak tanımlanmaktaydı. Biz burada klavyeden

şifremizi kendimiz belirleyip “Next” butonuna tıklıyoruz.

Gerekli yapılandırmayı gerçekleştirmek için Execute (çalıştır) butonuna tıklıyoruz. Bir sonraki sihir-

baz gerekli yapılandırmaların yapılacağı pencere olacak.

18

Yapılandırma hazırlandı, yapılandırma dosyası oluşturuldu ve MySQL Windows servisi başlatıldı.

Finish butonuna bastıktan sonra System Tray bölümünde MsSQL Server’in çalışmasını görürüz.

MySQL server kullanım ekranına geçmek için programı kurduğumuz dizini program files altından

bulup çalıştırıyoruz.

Resim:Program files ile sunucuyu çalıştırma

Veri tabanındaki verilere erişmek ve veri tabanını yönetmek için SQL komutlarını bilmek gerekir.

Aradığımız veriyi listelemek, silmek, tekrar veri oluşturmak hep komutlar yardımıyla gerçekleşir. Bu-

nun için DOS ekranına benzer MySQL’ın bir kullanım ekranı mevcuttur.

19

Resim:Mysql sunucunun çalıştırılması

Bu pencerenin açılabilmesi için yukarıda “Enter password:” yazan alana kurulumda kullandığımız

şifreyi yazmamız gerekmektedir.

MySQL kullanımı Veri Tabanı Yönetimi dersinin konusu olup biz bu dersin ilerleyen modüllerinde

MySQL sunucuyu dinamik site yapımı için kullanacağız. Örneğin üyelik sistemi, ziyaretçi defteri vb…

MySQL kullanmak ve bu sunucunun ara yüzünü daha anlaşılır bir şekilde kullanmak için yardımcı

programlardan da faydalanılabilir. Bunlardan en bilineni ve kullanılanı PhpMyAdmin programıdır.

PhpMyAdmin kurulumu için herhangi bir kurulum (setup) dosyasına ihtiyaç yoktur.

Sıkıştırılmış klasör içinde bulunan dosyaları açarak web sunucusu klasörüne (apache web sunucusu

için htdocs klasörü) kaydetmek yeterlidir.

Sunucu localhost dosya klasörü, bazı sunucular için “htdocs”, bazıları içinse “www” dizini

olarak değişmektedir.

1.4.HAZIR PAKETLER

Sevgili öğrenciler belki de buraya kadar anlatılanlar size biraz karışık gelmiş olabilir. “Bu işi daha

kolay yapmanın bir yolu yok mu?” sorusunu duyar gibiyim. Aslına bakarsanız yukarıda anlattıkla-

rımızın hepsini tek bir program yardımıyla yapabilir, bütün programları tek bir paket programa yap-

tırabiliriz.

Daha önceki konularda da gördüğünüz gibi php yorumlayıcı, server ve veri tabanı kurmak zahmetli

bir iş. Bu zahmeti ortadan kaldırmayı düşünen ve tek bir pakette sunucu, derleyici ve veri tabanını

içinde barındıran paketler piyasaya sunulmuştur.

Hazır paketleri kullanmak istiyorsanız elinizde birkaç seçenek var. Bunlardan en çok bilinenleri

XAMPP, WAMP ve EasyPHP. Hepsi aynı işi görüyor olmasına rağmen paketin içeriklerindeki ekst-

ralar değişebiliyor.

20

Örnek olarak aşağıdaki tabloda bu programların isimleri ve içeriklerinden bir kesit verilmiştir.

EasyPHP WAMP XAMPP

www.easyphp.org www.wampserver.com www.apachefri-

ends.org/en/xampp.html

PHP

Apache

VC

MySQL

PhpMyAdmin

Xdebug

Apache

Php

Mysql

XDebug

XDC

PhpMyAdmin

SQLBuddy

webGrind

Apache

MySQL

PHP

phpMyAdmin

FileZilla FTP Server

Tomcat

Bu paket yazılımlardan en sık kullanılan EasyPHP paket yazılımının kurulumu anlatılacaktır.

İşe EasyPHP paketinin www.easyphp.org sitesinden indirilmesi ile başlayalım. Burada indirilen sü-

rüm EasyPHP-5.3.9 ‘dur.

Kurulum paket programını çalıştırdığımızda karşımıza kurulum ekranı gelecektir. Next

butonu ile bir sonraki adıma geçiyoruz.

Bir sonraki pencere lisans onay ekranı olup kabulden sonra Next butonu ile devam ediyoruz.

21

Bir sonraki pencere easyphp hakkında kısa bir bilgi verir.Bu pencereyi Next butonu ile geçiyoruz.

Karşımıza kurulumun nereye yapılacağını belirten diğer pencere gelecektir.

Browse butonu ile istenirse kurulum dizinimiz değiştirilebilir. Fakat biz burada değiştirmeden Next

butonu ile bir sonraki adıma geçiyoruz.

22

Bu pencerede de programlar altındaki isim istenirse değiştirilebilir. Fakat biz burada değişiklik yap-

madan “Next” butonu ile bir sonraki adıma geçiyoruz.

Kurulum yerini ve ismini onaylıyorsak “Install” butonu ile kurulum işlemini ilgili klasöre gerçekleştiri-

yoruz. Aksi takdirde “Back” butonu ile kurulum yerini ve ismini değiştirebiliriz.

23

Gerekli dosyalar yüklenerek program kurulumu devam etmektedir. Dosya yükleme işlemi bittiğinde

ise kurulum tamamlanmış olacaktır.

Kurulumu “Finish” butonu ile başarılı bir şekilde tamamlamış oluyoruz.

24

EasyPHP programımızı kurduğumuz dizinde bulup çalıştırdığımızda ekrandaki görüntüyü elde ede-

riz. EasyPHP’nin baş harfi olan “e” simgesi programımızın simgesidir. Üzerine çift tıkladığımızda ise

paket içinde bulunan “Apache” ve “MySQL” programlarına erişebilir ve kontrol edebiliriz. Ayrıca dil

değişikliği de yine buradan yapılabilir.

2.TEMEL İŞLEMLER

2.1. PROGRAMLARIN KAYDEDİLMESİ

PHP'yi kısaca, HTML kodları arasına gömülmüş server tabanlı script dili olarak tanımlayabiliriz. Bu

tanımda dikkat etmemiz gereken üç önemli nokta vardır:

HTML kodları arasına gömülmüş olması.

Server tabanlı olması

Script dili olması. Şimdi bu üç unsurun ne anlama geldiğine bakalım:

Daha önceden basic veya daha farklı bir dilde program yazmış arkadaşlar bilirler. Yazdığımız prog-

ramın çalıştırılabilmesi için o program diline özgü derleyici tarafından derlenerek exe veya com

uzantılı dosya oluşturulması gerekmektedir. Derleme sonucu oluşan exe veya com uzantılı bu dos-

yaları bir metin editörü ile açtığımızda birçok anlamsız karakterden oluştuğunu görürüz. Bunun se-

bebi yazdığımız kodların derlenerek makine diline çevrilmiş olmasıdır. Programcılar arasında bu tarz

programlama dillerine gerçek program adı verilmektedir.

Gerçek program dillerinde derleme işlemi bir kez yapılır ve bundan sonra derlenen program derle-

yiciden bağımsız olarak çalışır. Oysa script dili tarzında yazılmış bir program açık koda sahip ol-

makla birlikte(encode edilmiş php dosyaları hariç, metin editörü ile baktığımızda kodu her zaman

görebiliriz ) derleme işlemi programın her çalıştırılmasında yeniden yapılır.

Bu nedenle script dili ile yazılmış bir program derleyicisi olmadan hiçbir işe yaramayacaktır.

Bu da bize şunu gösteriyor ki uygulamalarımıza başlamadan önce PHP derleyicisine sahip olmalı-

yız.

25

Resim 1:Dosya doğru isimlendirme Resim 2:Dosya yanlış isimlendirme

2.2. KODLARIN YAZILIŞI

PHP' nin bu kadar kolay kullanılabilir bir dil olmasındaki en önemli unsurlardan biri de HTML kodları

arasına gömülebilir olmasıdır. PHP kodları <? PHP?> ayraçları arasında yer alır. Frontpage veya

başka bir editör kullanarak oluşturduğumuz web sayfamızın HTML kodları arasına PHP kodlarını

kolaylıkla ekleyebiliriz. Bir browser php uzantılı dosyamızı görüntülemek istediğinde server bunun

PHP derleyicisi tarafından derlenmesi gerektiğini anlayarak bu dosyayı PHP derleyicisine gönderir.

Yukarıdaki örnekte, soldaki sunucu ve derleyici olmadan çalışmaz. Sağdaki program ise direk inter-

net tarayıcı ile çağrıldığı zaman çalışır.

Php uzantılı dosya yorumlayıcı tarafından okunarak. <? PHP?> ayraçları arasındaki kodlar değer-

lendirilir ve bir sonuca bağlanır. Ayraçlar dışında kalan kısımlar hiçbir şekilde işlem görmeden

browser’a yollanır.

Yukarıdaki örnekte, sağdaki program yorumlayıcı tarafından okunarak sağdaki gibi değerlendirilir.

26

PHP kodu, HTML kodlarının içine 4 farklı şekilde yazılabilir.

Kısa Stil <? Buraya PHP kodu yazılacak ?>

XML Stil <?php Buraya PHP kodu yazılacak?>

Script Stil <script language='php'> Buraya PHP kodu

yazılacak </script>

Asp Stil <%Buraya PHP kodu yazılacak%>

Biz çalışmalarımızda çoğunlukla XML sitilini kullanacağız.

2.3. YORUM SATIRI

Uzun programlar yazarken belli yerlerde ne yaptığımızı sonradan hatırlamak için kısa açıklamalar

yazmak isteyebiliriz. Sunucu tarafından yorumlanmayan bu kodlara yorum satırı denir.PHP’de iki

çeşit yorum satırı vardır. Bunlar:

“//” : Tek satır kullanılarak yapılan açıklamalar için kullanılır.

“/* yorum alana */” : Birden çok satır kullanılarak yapılan açıklamalarda kullanılır.

Aşağıdaki programda php kullanımını yeni öğrenen birisi için kod sonlarına “//” işareti ile açıklamada

bulunduk.

Aynı anda birden fazla yorum satırı bırakmak istiyorsak yorum satırını "/*" ve "*/" kodları arasına

almamız yeterli olacaktır.

27

2.4. EDİTÖR KULLANARAK HIZLI KOD YAZMA VE ÇALIŞTIRMA

Php programı yazmak için editör programlarından herhangi birini kullanabiliriz. Bu, not defteri,

wordpad veya kelime işlemci yazılımı olabilir. Ama kullanım kolaylığı bakımından Web Tasarım Edi-

törü kullanmak daha avantajlıdır.

Özel amaçlı hazırlanmış bu editör programları kodları, değişkenleri, fonksiyonları farklı renkte verip

size kullanım kolaylığı sağlar. Ayrıca kod kütüphanesi sayesinde kodların ilk harfini yazar yazmaz

geri kalanını size tamamlamanızda yardımcı olur.

Resim :Not defteri ile kod yazma Resim :Yazılım editörü ile kod yazma

Yukarıdaki örnekte de görüldüğü gibi program yazılım editörlerinden faydalanmak yazım kolaylığı

açısından daha avantajlıdır.

Buraya kadar öğrendiklerimizin ışığında biz de ilk programımızı yazalım. Program yazmaktaki ama-

cın bir sorunu çözmek olduğunu da unutmayalım.

Örnek: Kısa ve uzun kenarı verilen dikdörtgenin alanını bulan bir program yazalım:

a=5

b=10

Alan=a*b

Alan=5*10

Alan=50

Bu programı not defteri yardımıyla yazalım:

Yazdığımız programı deneme.php uzantısı ile kaydediyoruz.

28

Program yazarken atama ve komutlardan sonraki satır sonlarına noktalı virgül (;) konulmak-

tadır. Ayrıca çarpma işlemi php dilinde yıldız(*) işareti ile yapılmaktadır.

Dosya uzantımızın php olmasına dikkat ediyoruz.

Şu an bu bilgisayarda hazır paket olduğu için C>Appserv>www klasörü altına atılan php program-

ları çalıştırılacaktır. Farklı yerlere kaydettiğiniz programlarımızı çalıştıramayacağız.

Kayıt yapacağınız klasör, kurulu olan sunucu programlarına göre ufak farklılıklar gösterebi-

lir.Örneğin klasör ismi “www” yerine “htdocs” olabilir.

Resim :Kayıt dizininin seçilmesi

29

Kaydettiğimiz programı çalıştırmadan önce Apache Server’i çalıştırmamız gerekmektedir.

Resim : Apache sunucusunun programının çalıştırılması

Programınızı çalıştırmak için tarayıcınızın adres çubuğuna http://localhost/dosyaadi.php yazmanız

gerekmektedir. Ya da local hostunuzu temsil eden ip numarasını (127.0.0.1) yazabilirsiniz.

Resim :Tarayıcıdan programın adresini yazıp çalıştırılması

Bu işlemleri yaptığınız takdirde programınızın çalıştığını göreceksiniz. Apache server kapatılıp prog-

ram çalıştırılmak istenirse bağlantı hatası verdiğini göreceksiniz. Dolaysıyla programınız çalışmaya-

caktır.

Aynı programı Web Tasarım Editörü kullanarak yazdığımızda aşağıdaki gibi renkli bir görüntü elde

ederiz. Bu tür editörlerle çalışmak program yazımı ve takibi açısından kolaylık sağlar.

Resim:Yazılım editörü ile program yazma

30

Yazdığımız programı File>Save menüsü yardımıyla localhost’ un çalıştığı dizine kaydedebiliriz.

Resim:Kayıt dizininin seçilmesi

Bu program da apache server açıkken tarayıcının adres çubuğuna http://localhost/dosyaadi.php

adresine girerek çalıştırılabilir.

3.TEMEL PROGRAMLAMA UYGULAMALARI

PHP ve MySQL kullanmayı öğrenebilmek için öncelikle, bahsedilen ürünlerin kaynak kodlarının ve

Apache Web Server‘ın bilgisayarınızda olması gerekmektedir. Bu kaynak kodlar sayesinde.php

uzantılı dosyalarınızın çalıştırılabildiğini daha önceki konularımızdan öğrenmiştik. Bu bölümde prog-

ram temelleri hakkında bilgiler edinip ufak programlar yazacağız. Öncelikle bilinmesi gereken bazı

kavramalara değinelim.

3.1. DEĞİŞKENLER

Değişken, kabaca içi boş bir bardak gibi düşünülebilir. Bardak, içine su koyarsan suyu; civa koyar-

san civayı tutmuş olur. Bardakta ne olduğu sorusuna içindekine göre farklı cevaplar verilir. Değiş-

kenler, program içerisinde değer atanmak için kullanılan ifadelerdir. Bir karenin alanını hesaplat-

mada kullanılan ALAN, bir öğrencinin aldığı notları gösteren NOT, kişinin yaşadığı MEMLEKET birer

değişken olarak tanımlanabilir. Her seferinde alan, not, memleket değişebilir.

Değişken tanımlarken aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir. Aksi takdirde programın çalışması es-

nasında hata oluşur.

31

3.2.SABİTLER VE KULLANIMI

Sabit tanımlarken define komutu kullanılır. Bu komut değişken tanımlamadan farklı olup adı üs-

tünde, değişmeyen, yani sabit, içeriği değişmeyen bir bilgi için kullanılır.

Örneğin geometride kullanılan pi sayısı bir sabittir.

Sabit tanımlaması aşağıdaki şekilde yapılır:

define (“Sabit_Adi”,”Sabitin_Değeri”);

Sabit tanımlarken değişkenlerde olduğu gibi ön ek olarak dolar($) işareti kullanılmaz.

Sabitler programda çalıştırıldığında her zaman ilk değerini korur, ikinci bir değer almaz.

32

<?php

define ("metin", "Merhaba Sabit"); define ("metin", "Merhaba Osman"); echo metin;

?>

Burada “metin” değişkeni ilkinde “Merhaba Sabit” ikincisinde ise "Merhaba Osman" olarak tanımlan-

mıştır. Ekrana yazdırılacağı zaman ikinciyi değil ilk aldığı değeri “Merhaba Sabit” değerini yazdırır.

Aynı işlemi değişken kullanarak yapalım:

<?php

$metin="Merhaba Sabit";

$metin="Merhaba Osman";

echo $metin;

?>

Bu örnekte ise "Merhaba Osman" yazar. Çünkü değişkenin değeri ikinci satırda değişmiştir.

3.3.VERİ TÜRLERİ

PHP’de değişkenler bizim için programın akış sırasına göre veri taşır. Bütün programlama dillerinde

veri türleri sınıflandırılmıştır. Bir değişkene atanan bir verinin türü önemlidir. Yine bütün program-

lama dillerinde olduğu gibi PHP, tuttuğu veri türüne göre bilgisayarın belleğinde bunlara yer açar ve

orada kullanılmak üzere hazır tutar.

PHP’de değişken tipleri, oluşturduğunuz değişkenlere uyguladığınız değişikliliklere göre otomatik

olarak belirlenir. Yani bir değişkene ilk tanımlamasında bir sayısal değer verdiyseniz tipi otomatik

olarak tamsayı ya da duruma göre çift olur.

Veri Türü Açıklama Örnek

Integer Tam sayı 23,002, 5315 gibi bir sayı

Double Ondalık 6,9999 ondalık bir sayı gibi

String Alfa nümerik “MEGEP” gibi bir cümle.

İçinde sayı ve semboller olabi-

lir.

Boolean Mantıksal doğru (true) / yanlış (false) gibi

bir karşılaştırma

Object Nesne Nesne ve sınıfların tanımlan-

dığı değişkenler. $web->();

gibi

Array Dizi $dizi=array(1,2,3,4); gibi

33

Değer, değişkene tırnak işareti kullanılarak verildiyse değişken alfa numerik bir değer alır.

3.4.OPERATÖRLER

Değişkenin ne olduğuna daha önceki konuda değinmiştik. Operatörler ise değer atamak, karşılaş-

tırma yapmak ve mantıksal sınama yapmak için kullanılır. PHP dilinde kullanılan operatörleri aşağı-

daki şekilde gruplandırabiliriz:

Matematiksel operatörler

Matematikte kullanılan dört işlem ve mod işlemleri için kullanılan operatörlerin kullanım şekli aşağı-

daki gibidir:

Açıklama Operatör Örnek Kullanımı

Toplama + $toplam = $a + 5

Çıkarma - $fark=$a - 10

Bölme / $bolum = $a / 3

Çarpma * $carpim = $a * 2

Mod % $ kalan = $a % 2

Örnek üzerinde operatörün nasıl kullanıldığını inceleyelim:

Program çalıştırıldığı zaman ekran çıktısı aşağıdaki gibi olacaktır:

34

Kıyas ve koşul operatörleri

Şartlı ifadeler ve döngüler içinde koşul belirtmek ya da kıyaslamak amaçlı kullanılır.

Açıklama Operatör Kullanım Şekli

Eşittir = = $sayi1 = = $sayi2

Eşit Değil != $sayi != $sayi2

Büyük > $sayi > $sayi2

Küçük < $sayi < $sayi2

Büyük Eşit >= $sayi >= $sayi2

Küçük Eşit <= $sayi <= $sayi2

Mantıksal işlem operatörleri:

Php dilinde kullanılan mantıksal iki ifade vardır. Bunlar ve(AND), veya(OR) olarak kullanılır.

Açıklama Operatör Kullanım Şekli

Ve And ($A AND $B)

Veya Or ($A OR $B)

Ve && ($A && $B)

Veya || ($A || $B)

Değil ! (!$sayi1)

Birleştirme operatörleri

Metin işlemlerinde kullanılan bu operatör birden fazla metni veya içine metin atanmış değişkeni bir-

leştirmek için kullanılır.

35

Örnek üzerinde operatörün nasıl kullanıldığını inceleyelim:

Program çalıştırıldığı zaman ekran çıktısı aşağıdaki gibi olacaktır.

İki metni birleştirirken arada boşluk olması için iki çift tırnak (“ “) kullanılır.

Atama operatörü

Değişkenlere değer atamak içi kullanılır.

Açıklama Operatör Kullanım Şekli

Atama = $sayi=10

Azaltma ve artırma operatörleri

Bu operatör değişkenin değerini bir artırmak veya azaltmak için kullanır.

Açıklama Operatör Örnek Kullanımı

Sayı değişkeninin değerini

1 artırır

++ $sayi++ veya ++$a

Sayı değişkeninin değerini

1 azaltır

-- $a-- veya --$a

Artırma ve azaltma operatörleri değişkenden önce kullanılıyorsa:

Önce değer artırılır veya azaltılır,

Sonra işlem yapılır.

Açıklama

Operatör

Kullanım Şekli

Sonuç

Birleştirme . “Ankara” .”Başkenti-

miz”

AnkaraBaşkentimiz

36

Örnek:

$a=5;

Printf $a++;

Ekran Çıktısı: 5

Artırma ve azaltma operatörleri değişkenden sonra kullanılıyorsa:

Önce işlem yapılır,

Sonra değer artırılır veya azaltılır.

Örnek

$a=5;

Printf ++$a;

Ekran çıktısı: 6

3.5. PROGRAM DENETİMİ

Belli bir koşula göre programın işleyişinin değiştirilmesi işlemini denetim komutlarıyla yaparız.

Programın çalışması esnasında birkaç farklı alternatif durum arasından seçim yapmamız, bazı ko-

mutları birden fazla tekrarlatmamız, mantıksal kararlar vermemiz ya da istenmeyen hataları önlemek

amacıyla programımıza müdahale etmemiz gerekebilir. Bu gibi durumları kontrol altına almak ama-

cıyla kontrol yapılarını ve döngüleri kullanıyoruz. Şarta bağlı olarak işlem yapmak için if ve switch

ifadelerini, döngüler için ise for ve while ifadelerini kullanıyoruz. Şimdi bunları sırayla ve örneklerle

inceleyelim.

3.5.1. If – Else Kullanımı

Bu deyimin kullanımı aşağıdaki şekildedir:

if ( koşullar )

{

koşullar doğru ise yapılacak işlere ilişkin komutlar

}

else

{

koşul sağlanmamışsa yapılacak işlere ilişkin komutlar

}

37

Şimdi yukarıda anlatılanları bir programda uygulayalım:

Bu program çalıştırıldığında sayı1 ile sayı2 eşit olmadığı için sizin de tahmin edeceğiniz gibi ekran

çıktısı aşağıdaki gibi olacaktır:

Else, kelime manası olarak değilse manasına gelmektedir. If komutu ile else komutu birlikte kullanı-

lır. Eğer şart oluşmamışsa else’den sonraki işlem yürütülür.

Şimdi if else kullanarak daha önce öğrendiğimiz mantıksal AND(&&) parametresini de içeren bir

örnek yapalım.

Yukarıdaki programda sifre=1453 , uye =Fatih değerini almıştır. 4. satırda sifre ve uye değerleri

kontrol edilip her ikisinin de doğru olması durumunda ekrana “Doğru Giriş Yaptınız” yazmaktadır.

Programda her iki değer de doğru olduğu için giriş doğru olacaktır.Fakat siz iki ve üçüncü satırdaki

sifreyi veya uye değerini değiştirerek “Giriş Hatalı” mesajı verdirebilirsiniz.

3.5.2. Else if

İkiden fazla koşulun olduğu durumlarda Else if kullanılır. “Eğer değilse” manasına gelen bu ikili bütün

şartları kontrol ettikten sonra kalan son şartı “Else” deyip icra eder.

38

Bu programda üç ihtimâl vardır: Ali büyük, Osman büyük veya yaşlar eşit. Birinci if deyimi ile (5.satır)

Ali’nin büyük olma durumunu, ikinci if deyimiyle (9.satır) Osman’ın büyük olma durumunu sorgulat-

tık. İkisi de değilse (13. Satır) son ihtimâli yazdırdık. Yukarıdaki program çalıştırıldığı zaman birinci

şart değil, ikinci şart gerçekleştiği için ekrana “Osman Büyük” ifadesi yazdırılır.

Sizler de 2. satırda bulunan $Ali_yas değişkenine farklı değerler vererek diğer iki ihtimale göre

ekran çıktısının değişimini uygulayınız.

Şimdi örneğimizdeki ihtimâl sayısını artırarak farklı bir örnek daha çözelim:

Bu örnekte öğrencinin aldığı puana göre ekrana notunu yazdıran programı yapalım. Puan-Not tab-

losu aşağıda verilmiştir.

PUAN NOT

0-24 SIFIR

25-44 BİR

45-54 İKİ

55-69 ÜÇ

70-84 DÖRT

85-100 BEŞ

39

Yukarıdaki programımız çalıştığı zaman ekran çıktısı aşağıdaki şekilde olmaktadır:

Sizler programımızın 2. satırında bulunan $PUAN değişkenine puan-not tablosundan faydalanarak

değişik değerler atayarak puana göre notun değişip değişmediğini kontrol edin.

$PUAN>85 ibaresi ile $PUAN>=84 ibaresi aynı koşulu ifade etmektedir.

Else if komutunun pekişmesi açısından son bir örnek olarak sayı bulma programı yazalım.

Kişinin tuttuğu sayıyı “Daha Büyük Sayı” veya “Daha Küçük Sayı” gibi yönlendirme mesajlarıyla

bulmaya çalışan ve tutulan sayı tahmin edilen sayıya eşit olduğunda da “TEBRİKLER” mesajıyla

tahmin edilen sayıyı ekrana yazdıran programı yazalım.

40

Yukarıdaki örneği, bir sonraki modülün konusu olan form yardımıyla yaparsanız daha kullanışlı bir

uygulama olacaktır. Bu örnekte 3.satırdaki tahmin değerine sayı değerinden düşük ve yüksek de-

ğerler atayarak programın çalışmasını kontrol edebilirsiniz.

Bu haliyle program çalıştığında ekrana aşağıdaki gibi bir görüntü gelecektir.

Ekran çıktısını incelediğimizde –TEBRİKLER—SAYI ibaresinden sonra birleştirme operatörü (.) kul-

lanılıp boşluk bırakılıp sonra tekrar birleştirme operatörü (.) kullanılıp tutulan sayı yazılmıştır.

Kare içine alınmış iki noktanın arasında bulunan çift tırnaklar boşluk bırakmak amaçlı kullanılmıştır.

3.5.3. if Deyimi İle Kullanılan Komutlar

Bazı zamanlar if deyimiyle bazı komutlar kullanırız. Bu komutlar yeri geldiğinde formdan gelen bil-

gilerin derlenmesinde işe yarayabileceği gibi değişkeni kontrol etmek için de kullanılırlar.

Bu komutların görevlerinin anlaşılması belki tanımdan biraz zor olabilir. Ancak örnek uygulamalarla

ne söylemek istenildiği anlaşılacaktır.

Konuyu fazla uzatmamak için bu komutları görevleri ile birlikte aşağıda yazıp sonra örnek uygula-

maya geçelim.

isset() : Bu komut bir değişken tanımının içerisinde değer olup olmadığını rapor eder.

41

empty() : Buda isset ile aynı işi görür esasında. Ancak sınamayı tersten yapar. isset()te dö-

nen değer true ise emty() de aynı değer false olarak döner.

Yukarıdaki örnekte $sifre değişkeni tanımlanmamış. Dolaysıyla böyle bir değişken ve içeriği de yok.

If komutuyla 5. satırda bu kontrolü yaptığımızda değer olmadığı için ekrana “Değişkenin değeri

yok.” yazdı.

Esasen burada yapılan işlem değişkenin olup olmadığı değil, değişkenin içinde değer olup olmadı-

ğıdır.

Şimdi de aynı örneği değişken tanımlaması yaparak yazalım.

Program çalıştırıldığında ekran görüntümüz, değişken tanımlaması yaptığımız için “Değişken değeri

var.” şeklinde değişmiştir.

42

Php dilinde ünlem(!) işareti tersi manasına gelir. Aşağıda gösterildiği gibi biri diğerinin yerine kulla-

nılabilir.

if(!is-

set($sifre))==if(empty($sifr))

if(!empty($sifre))==if(is-

set($sifr))

Siz yukarıdaki örnekleri empty komutu ve ünlem(!) işaretini kullanarak farklı kombinasyonlarda de-

neyebilirsiniz.

is_integer() : Bu komut değişkenin tamsayı olup olmadığını sınar ve “ True” veya “False” değeri

döndürür.

Örnek uygulama:

Yukarıdaki örnekte iki sayıyı toplayıp ortalamasını aldırdıktan sonra ortalamanın tamsayı olup olma-

dığını kontrol ettiriyoruz. Örneğimizde ortalama 17/2=8,5 çıkıyor. Dolaysıyla tamsayı değil. Bu ne-

denle program çalıştığında ekran görüntüsü aşağıdaki gibi olacaktır.

43

3.5.4. Switch Kullanımı

Türçe karşılığı “anahtar” olan switch deyimi if deyimi gibi görev yapar. Switch, seçilmiş bir değişkenin

belli şartlardan hangisine uygun olduğuna bakıp o şart için belirlenmiş işlemleri gerçekleştirir.

Switch ile yaptıklarımızın hepsini if ile yaparız ama if ile yaptığımız her şeyi switch deyimi ile yapa-

mayız.

Örnek bir uygulama ile switch deyiminin kullanımını inceleyelim:

Seçim 1 2 3 4 5 6 7

Günler Pazartesi Salı Çarşamba Perşembe Cuma Cumartesi Pazar

Yukarıdaki tabloda hangi sıra numarasını seçersek o numaraya karşılık gelen günü ekrana yazdıran

programı yazalım.

44

Secim=5 olduğu için ekrana “Cuma” yazacaktır.

Siz $secim değişkenine atanan numarayı değiştirerek) ekranda (2. Satırda) farklı günlerin çıkmasını

sağlayabilirsiniz. Seçim aralığı [1-7] dışında bir sayı seçildiğinde böyle bir gün olmadığı için default

değer olarak “YANLIŞ SEÇİM” gözükecektir.

Örnek: İki farklı değişkene atılmış sayıları seçime göre toplama, çıkarma, çarpma veya bölme işle-

mine tabi tutan sonucu ekrana yazdıran programı yazalım.

Bu işlem olarak çarpmayı seçtiğimiz (5.satır) için program 18.satır ile 21. Satır arası çalışıp sonlan-

mıştır.21.satırda bulunan break komutu switch ten çıkmayı sağlar.

Programın çalışmasından sonraki ekran görüntüsü aşağıdaki gibidir.

45

3.5.5. Döngüler

Bir işlemin birden fazla tekrarlanması durumunda döngüler kullanılır. Döngüdeki mantık başlangıç

ve bitiş değeri belli olan işlemin istenilen aralıklarda tekrarlanmasıdır.

İlköğretimde yaptığımız gibi defterimize adımızı 100 kez yazmak, 1’den başlayarak ikişer ikişer

200’e kadar yazmak veya 100’den geriye doğru beşer beşer yazmak birer basit döngü örnekleri

olarak verilebilir.

Döngü sayısı için başlangıç-bitiş ve artış değerleri önemlidir.1 den 100’e kadar olan bir iş-

lemde artış miktarı 2 olarak ayarlanırsa döngü içindeki komutlar 50 defa çalıştırılacaktır.

Döngü işlemleri for ve while komutlarıyla yapılır.

3.5.5.1. for Döngüsü

For döngüsünün kalıbı aşağıdaki gibidir: for (döngü

değişkeni=başlangıç değeri; şart; değişim mik-

tarı)

{

yapılacak işlemler

}

46

Örnek: Ekrana 8 defa “MERHABA PHP” yazan programı yazalım.

Bu programda $i değişkeni sayaç değişkenidir. Programın 2.satırında gördüğünüz gibi $i değeri

1’den başlamış, küçük eşit 8 oluncaya kadar değerini birer birer artırmıştır.

Her artırma işleminde ise süslü parantez arasındaki komutu çalıştırmıştır. Bu işlemi toplam 8 defa

yapmıştır. Dolayısıyla programın çalışmasından sonraki ekran görüntüsü aşağıdaki gibi olmuştur.

Örnek: 1’den başlayarak 10’ a kadar ekrana alt alta yazdırmak istiyoruz.

Döngü işlemlerinde bir tane sayaç olmak zorundadır. Bu sayacın görevi her seferinde döngünün

kaçıncı defa işlendiğini tutmaktır. Bu örnekte kullanılan $i sayacı aynı zamanda 4. Satırda ekrana

yazılmaktadır.

47

Şimdi yukarıdaki iki örneği birleştirip bir örnekte gösterelim.

Örnek: Ekrana 1’den başlayıp sıra numarası vererek ekrana 10 defa “ MERHABA PHP ” yazdıralım.

1.MERAHABA PHP

2.MERAHABA PHP

.

.

.

.

.

10.MERAHABA PHP gibi

Programın 5. satırında hem sayaç hem de metin birleştirme operatörü kullanılarak döngüye girmiş

ve ekrana yazılmıştır.

Programın çalışması aşağıdaki şekilde olmaktadır:

48

Biz döngülerin içine aynı zamanda html etiketlerini de ekleyebilir, onları döngülerle beraber kullana-

rak çok değişik örnekler yapabiliriz.

Örnek: Ekrana 900 pix uzunluğunda alt alta 10 tane çizgiyi döngü yardımıyla çizdirelim.

Yukarıdaki programı çalıştırdığımız zaman ekrana alt alta 10 tane 900 pixel genişliğinde kırmızı

renkte çizgi çizer. Programın çalışma görüntüsü aşağıdaki gibi olmaktadır.

49

Örnek: İstenilen satır ve sütun sayısı kadar tablo oluşturan ve her bir hücreye top resmi ekleyen

programı yazınız.(Top.jpg resmini programı çalıştırdığınız dizine ekleyiniz, resmin boyutlarını

100x100 pixel olarak ayarlayınız.)

Yukarıdaki örnekte satır sayı değerini 4, sütun sayı değerini 3 verelim. Tek tablo oluşacağı için 4.

Satırdaki tablo başlangıç etiketi döngü dışında kalıyor.

Burada iç içe iki tane döngü kullandık. Dıştaki döngü satır, içteki döngü sütun oluşturmak için kulla-

nılacaktır. Önce, dıştaki döngü ile satır oluşturulmakta, daha sonra her satırda kaç tane sütun varsa

içteki döngü yardımıyla o kadar sütun oluşturulmaktadır. Her satırdaki sütün oluşturma işlemi bitince

dıştaki döngü devreye girip bir sonraki satırı oluşturmaktadır. İşlem bu şekilde satır sayısı bitinceye

kadar devam etmektedir. Döngüler bittiğinde tablo kapatılmakta ve program tamamlanmaktadır.

Program çalıştırıldığında aşağıdaki şekilde bir görüntü elde edilmektedir:

50

3.5.5.2. While Döngüsü

While döngüsü for döngüsü ile aynı işlemi yapmaktadır. While Döngüsü, tanımlanan koşul sağlan-

dığı sürece döngü içerisine yazılan komut ifadesinin veya komut ifadelerinin çalıştırılmasını sağlar.

Şart ifadesinin doğruluğu her döngünün başında kontrol edilir, buna göre döngünün içerisindeki ko-

mut ifadeleri çalıştırılmaya devam eder ya da döngü sona erer. Eğer şart sağlanmıyorsa döngü hiç

çalışmaz.

51

While döngüsünün kalıbı aşağıdaki gibidir:

while(şart)

{

Yapılacak işlemler

}

Örnek bir program üzerinde while döngüsünü inceleyelim. Daha önce for döngüsü ile yaptığımız 1’

den 10’ a kadar olan sayıları yazdıran programı while döngüsü ile yazalım. Böylece hem while dön-

güsünün kullanımını hem de iki döngü arasındaki farkları görmüş olacağız.

Yukarıdaki programda ilk olarak tanımlanan bir "i" değişkenine 1 değeri atanmaktadır. While dön-

güsü, "i", 10’ dan küçük olduğu sürece çalışacak şekilde kurulmuştur.

Programın 5. ve 6. satırlarında i'nin değeri ekrana yazdırılmakta ve bir satır alta inilmektedir. $i++;

komutu önemlidir, çünkü "i" değeri bu komutla değiştirilmektedir.

Döngümüz i değerine bağlı olarak kurulmuştur. i değerinin sabit kalması durumunda ($i<=10) ifadesi

(1<=10) olarak kalacağından sürekli true sonucunu döndürecektir.

While (True): Döngüye gir,

While (False): Döngüye girme,

anlamına gelmektedir.

Dikkat edilmesi gereken bir başka nokta ise $i++ ifadesi (Bu değer değişikliği komutunu farklı artış

ve azalmalar sağlayacak şekilde de yazabilirsiniz.) döngümüzün sonunda olduğu için döngümüzün

son çalıştığı seferde (i=10 durumunda) son bir kez daha bir artırılarak 11’e eşit olacaktır. 11<=10

ifadesi false sonucu döndürdüğünden döngü

çalışmayacaktır.

52

Örnek: Bu uygulamada alfa numerik karakterleri (Türkçe karaktersiz) yan yana aralarına tire(-) işa-

reti koyarak while döngüsü yardımıyla yazdıralım.

Bu program çalıştırıldığı zaman ekranda aşağıdaki gibi bir görüntü verir:

Bu programın, diğer uygulamalardan farklı olarak sadece numerik(sayısal) karakterde değil alfa nu-

merik(alfabetik) karakterlerde de artırma ve azaltma işlemi yapabildiğini gördük.

3.6. DİZİLER (ARRAY)

Diziler grup halindeki değişkenler olarak tanımlanabilir. Dizi içerisinde yüzlerce değişken olabilir. Dizi

elemanları indis adı verilen sıra numarası ile çağrılır. Sıra numarası 0 (sıfır) ile başlar.

Dizilerin, tek boyutlu ve çok boyutlu olmak üzere iki çeşidi vardır.

Tek Boyutlu Dizi

Tek boyutlu diziler, sadece aynı özellikteki bir değer grubunu barındırmak için kullanılırlar. Aşağıdaki

örnek dizi haftanın günlerini göstermektedir.

Bu örnekte günler, tek boyutlu bir dizi olup içerisinde 7 tane gün vardır.

İndis 0 1 2 3 4 5 6

Gunler Pazartesi Salı Çar-

şamba

Per-

şembe

Cuma Cumar-

tesi

Pazar

Dizi tanımlarken array deyimi kullanılır.

Yukarıdaki örnekte $gunler dizi değişkeni içine haftanın günlerini atadık. Haftanın günleri $gunler

dizi değişkeninin elamanlarıdır.

53

Her elemanın dizi içerisinde bir index numarası vardır. Dizi tanımlarken index numarası vermediği-

mizde otomatik olarak index numarası 0’dan başlar. Dizi içindeki herhangi bir elemana ulaşmak için

index numarası kullanılır.

Örnek: Üye isimlerini üyeler adındaki bir dizi değişkeni içine atıp 2 numaralı dizi elemanını çağıra-

lım.

$uyeler [0]= Yusuf

$uyeler [1]= Ahmet

$uyeler [2]= Hamza

$uyeler [3]= Mehmet

$uyeler [4]= Ömer

Örneğimizin 2. satırında uyeler adında kişilerin isimlerini tutan bir diziyi array deyimi yardımıyla oluş-

turduk. 3. satırındaki echo $uyeler[2] satırı, 2 numaralı dizi elemanını ekrana yazdırır.

Aynı örnekte bütün dizi elemanlarını ekrana yazdırmak istersek:

şeklinde yazmamız gerekecektir. Dizi eleman sayısı çoğaldığında kodları uzunca yazmak yerine bir

önceki konuda öğrendiğimiz döngü deyimlerini kullanabiliriz.

Örnek: Yukarıdaki dizi elemanlarının hepsini döngü deyimi kullanarak ekrana yazdıralım.

Bu örneğimizde:

3.satırında kullanılan count deyimi dizideki eleman sayısını bulur.

54

$i döngü değişkeni 0’dan başlayarak dizi eleman sayısı kadar 1’er artmaktadır.

5.satırda ise dizinin 0. elemanından başlayarak dizinin n. elemanına kadar ekrana yazılmak-

tadır.

Bu programın çalışması sonucu ekran görüntüsü aşağıdaki şekilde olmaktadır:

Çok Boyutlu Dizi

Çok boyutlu dizilerin kullanım amacı, farklı özellikteki değer gruplarını tek dizide, yani tek kapta

barındırmaktır. Dizilerin çok boyutlu olması sizi yanıltmasın, bilgisayar hafızası tek boyutludur. İster

tek boyutlu bir dizi, ister iki boyutlu ya da isterseniz 10 boyutlu bir dizi içerisinde bulunan elemanlar,

birbiri peşi sıra gelen bellek hücrelerinde tutulur. İki boyutlu bir dizide bulunan elemanların hafızada

nasıl yerleştirildiğini aşağıdaki grafikte görebilirsiniz:

55

Genellikle çok boyutlu dizilerde elemanlara değer vermek amacıyla ise “=>” operatörü kullanılır.

Örnek1: Tek boyutlu dizide kullandığımız elemanlara aşağıdaki tabloyu kullanarak yaş ve memleket

bilgilerini ekleyelim. Bu sayede dizimiz çok boyutlu (isim, yaş, memleket) hâle gelmiş olacak.

Oluşturduğumuz bu dizinin elemanlarını daha sonra ekrana döngü deyimi kullanarak yazdıralım.

56

Örnek2:Aşağıdaki tabloyu inceleyelim:

Bu tablonun elemanlarını bir dizi şeklinde tanımlayacak olursak bu dizinin kodları aşağıdaki şekilde

olacaktır:

En son tanımlanan dizinin sonunda (5.satırın sonu) virgül (,) yoktur. Çünkü virgül dizi ele-

manlarını ayırır. En son elemandan sonra eleman olmadığından virgül konmaz.

Yukarıdaki diziyi aşağıdaki şekilde de tanımlayabiliriz:

3.7. FONKSİYONLAR

Bir programda işlemleri kolaylaştıran ifadeler fonksiyonlardır. Fonksiyonlar, bir kere tanımlanır ve

defalarca, ihtiyaç olduğu noktada hizmete çağrılır. Fonksiyonlar genellikle bir iş veya hesaplama

yapar ve bunun sonucu olarak ortaya yeni bir değer çıkartır. Bu değere "fonksiyondan dönen değer"

denir.

57

İnternet üzerinde çalışan hesap makinesi yapmak istiyoruz. Topla, çıkar, çarp ve böl isimli 4 tane

fonksiyonumuz olduğunu varsayalım. Kullanıcı tek tıklama ile istediği sayıların aritmetiksel işlemle-

rini yapabilmektedir.

Her işlemin kendine ait fonksiyonu bulunmakta ve kullanıcı hangi işlemi seçtiyse o

fonksiyon çağrılmaktadır. Fonksiyon bir kere çağrıldıktan sonra geriye değer döndürür ve bir

sonraki çağrılmasına kadar program içinde görevi biter.

PHP’nin kullanıma hazır birçok fonksiyonu bulunmaktadır. echo() , print() veya printf bunların başlı-

calarıdır. Bu fonksiyonların aldıkları parametre ile ekrana string yazdırmaktadır. Fonksiyonları yap-

tıkları işe göre iki gruba ayırabiliriz:

Geriye değer döndürmeyen fonksiyonlar

Örnek üzerinde inceleyelim. Geriye değer döndürmeyen fonksiyonları bu örnekle hemen anlayacak-

sınız. Fonksiyon çağrıldığında program içine herhangi bir değer döndürmeyecek, ekrana bir mesaj

yazdırdıktan sonra işlemi tamamlayacaktır. Ekrana yazdırma işlemi için “print” kullanıyoruz. Fonk-

siyon adını “yaz” olarak belirliyoruz.

Bu fonksiyonu kullanırken istediğimiz yazıyı parantez içinde yazmamız yeterlidir.

Örnek:

58

Fonksiyon kullanılırken sayfanın başında bir kez tanımlanması yeterlidir. Daha sonra sayfa-

nın altında tekrar tekrar onu kullanmak mümkündür.

Bu şekilde bir fonksiyon pratikte pek iş görmez ama anlamanız açısından faydalı olacaktır. Fonksi-

yon çalıştığında sonucu direkt olarak ekrana yazdırmaktadır.

Geriye değer döndüren fonksiyonlar

Bu tip fonksiyonlarda, bulunan sonuç başka bir işlemde kullanılmak üzere çağrıldığı program içine

değer gönderir.

Fonksiyon içinde herhangi bir yazdırma işlemi yapmıyoruz. Evet, bir sonuç bulunuyor ama bu sonuç

nereye gidiyor? Kullanımı için aynı sayfada aşağıdaki şekilde bir kod yazıyoruz:

Bu satır çalıştığında kare bulma işlemi bulduğu sonucu $sonuc isimli değişkene aktaracaktır. Daha

sonra biz bu $sonuc değişkenini ister yazdırır ister başka bir işlemde kullanabiliriz.

Örnek: Verilen sayının karesini bulan fonksiyonu yazın.

59

Örnek: Bir kenarı verilen karenin çevresini ve alanını hesaplatan fonksiyon yazalım:

Tanımladığımız fonksiyonun çalışmasını görmek için fonksiyonun altına bir kenarı 6 verilen karenin

çevre ve alanını doğru bir şekilde hesaplattık.

3.7.1. Zaman Fonksiyonları

Zamanı gösteren fonksiyonlardır. Kendi içlerinde gruplara ayrılır:

time()

Şu anki zaman bilgisini (tarih, saat, dakika ve saniye) unix epoch biçiminde bir tamsayı değerine

döndürür.

Bu program ekrana aşağıdaki gibi bir değer yazdırır. Bu değer unix epoch biçiminde bir tamsayı

değeridir.

60

Yukarıda da bahsettiğimiz gibi bu fonksiyon tek başına kullanılmaz. Kullanıldığı takdirde her çalıştı-

rılmasında değişen bir tamsayı değeri ortaya çıkar.

time() fonksiyonuna saniye cinsinden değer ekleyip çıkartarak geçmiş ve gelecek tarihlere ait Unix

Epoch biçiminde değer elde edebilir. Bu değeri date(), getdate() gibi fonksiyonlarda kullanabilir. Bu-

rada 24*60*60 ‘ın esprisi tahmin ettiğiniz gibi 24 saat, 60 dakika, 60 saniye.

mktime ($saat, $dakika, $saniye, $ay, $gun, $yil)

Tam olarak belirtilen zamana gitmeyi sağlar. Başka bir ifadeyle belirtilen zamanı unix epoch biçimine

dönüştürür. Eğer zaman belirtilmezse şimdiki zaman bilgisini unix epoch biçiminde verir. Bir başka

deyişle zaman belirtilmemişse time() fonksiyonu gibi davranır. Buradaki sıralamaya dikkat ediniz.

(saat, dakika, saniye, ay, gün, yıl)

Örnek: 20 Mart 1980 doğumlu birisi kaç gündür yaşamaktadır?

3.satırda kullandığımız mktime fonksiyonununda 20-03-1980 tarihini unix epoch biçiminde bize ve-

rir.Biz bu değeri time() fonksiyonundan çıkardığımız zaman aradaki gün farkının unix epoch biçi-

minde karşılığını buluruz.

Program çalıştırıldığında aşağıdaki şekilde bir çıktı elde ederiz:

getdate f($zaman)

Unix epoch biçiminde verilen zamanın bilgisini bir dizi şeklinde gönderir. Zaman verilmezse şimdiki

zaman bilgisini bir dizi olarak gönderir. Dönen dizinin indisleri ve değerleri şöyledir:

seconds => saniye

minutes => dakika

61

hours => saat

mday => ayın kaçıncı günü olduğu bilgisi (1,2,3, ... 31)

wday => haftanın kaçıncı günü olduğu bilgisi (Pazar: 0, Pazartesi: 1,Cumartesi: 6 )

mon => ay (1,2,...12)

year => yıl (2001,2002,...)

yday => yılın kaçıncı günü olduğu bilgisi (1,2,3, ...365)

weekday => haftanın hangi günü olduğu bilgisi (Sunday, Monday, …,Saturday)

month => ay (January,February,...,December)

Örnek: Şimdiki zamanın tüm bilgilerini getdate ( ) ile ekrana yazdıralım:

Programın çalışmasından sonra aşağıdaki görüntüyü elde ederiz. Dizi kavramının anlaşılması ba-

kımından önce dizideki bütün değerler print_r deyimiyle yazılmıştır. Daha sonra ise teker teker indis

ve değerleri alt alta yazılmıştır.

62

date ($bicim, $zaman)

Unix epoch biçimindeki zaman bilgisini ekranda istenilen biçimde göstermek için kullanılır. Zaman

belirtilmezse şimdiki zaman ile çalışır. Kullanılan parametreler şunlardır:

a - 12 saat esasına dayanan Anglo-Sakson sistemlerinde öğleden önce ("am") veya öğleden

sonra ("pm") işaretini sağlar.

A - Aynı işaretlerinin büyük harfle yazılmasını sağlar.

d - İki haneli gün sayısı, tek haneli günlerin önüne sıfır konur: "01"-"31"

D - Üç haneli gün adı kısaltması: "Sun","Mon", ..

F - Uzun ay adı: "January","February", ..

h - 12 saatlik sistemde saat: "01"-"12"

H - 24 saatlik sistemde saat: "00"-"23"

g - 12 saatlik sistemde tek haneli saatlerin önüne sıfır konmadan saat: "1"-"12"

G - 24 saatlik sistemde tek haneli saatlerin önüne sıfır konmadan saat: "0"-"23"

i - Dakika: "00-59"

j - Tek haneli sayıların önüne sıfır konmadan gün sayısı: "1"-"31"

l - (Küçük L harfi) Uzun gün adı: "Sunday", "Monday", ..

L - Artık yıl olup olmadığına ilişkin Boolean (doğru/yanlış) değişken. Artık yıl ise 1, değilse 0

döndürür.

m - Tek haneli sayıların önüne sıfır konarak ay sayısı: "01"-"12"

n - Tek haneli sayıların önüne sıfır konmadan ay sayısı: "1"-"12"

M - Kısaltılmış ay adı: "Jan","Feb", ..

63

s - Saniye: "00"-"59"

S - İngilizce "'nci" anlamında 2 karakter ek: "th","nd"

t - Belirtilen ayın toplam gün sayısı: "28"-"31"

w - Haftanın kaçıncı günü olduğu bilgisi: "0" Pazar, "6" Cumartesi

Y - Dört haneli yıl: "2000"

y - İki haneli yıl "02"

z - Yılın kaçıncı günü olduğu bilgisi: "0"-"365"

Örnek: Şimdiki tarihi ekranda 05/06/2010 şeklinde gösterelim.

<?php

echo date(“d/m/y);

?>

Örnek: Yarını 26 April 2010 Monday biçiminde ekrana yazdıralım.

<?php

echo date("d F Y l",time()+24*60*60);

?>

Örnek: 18.06.2010 tarihini ekrana 18 June 2010, Friday biçiminde yazdıralım.

<?php

echo date("d F Y, l",mktime(0,0,0,6,18,2010));

?>

Örnek: Tanımlı olan tarihi ekrana Türkçe olarak 1 Mart 1996 Cuma biçiminde yazdıralım.(Tarihimiz

2012-02-24 olsun.)

Yukarıdaki işlem gerçekleştiğinde ekrana aşağıdaki şekilde bir tarih gelecektir.

64

3.7.2. Mail ( ) Fonksiyonu

Php’de mail göndermemize yarayan bir fonksiyondur. Mail fonksiyonunu Kullanabilmek için sistemi-

nizde SMTP server kurulu olması gerekmektedir.

SMTP: Elektronik posta gönderme protokolü (Simple Mail Transfer Protocol), bir e-posta gönder-

mek için sunucu ile istemci arasındaki iletişim şeklini belirleyen protokoldür.

E-posta almak için ise POP3 ya da IMAP protokolü kullanılır.

Localhost ortamında mail gönderme işlemi yapamayız. Web sitesi yaparken alacağınız hostta bu

özelliklerin olması gerekir ki bu fonksiyon çalışsın.

Fonksiyonun kullanım şekli şu şekildedir

<?php

Mail (alıcı, konu, mesaj);

?>

Örnek: mtegm@meb.gov.tr adresine konusu “Bayram Mesajı”, içeriği “Bayramınız kutlu olsun.” şek-

linde bir mesaj gönderelim.

Yukarıdaki örnekte daha önce kullanmadığımız die ( ) komutunun Türkçe karşılığı “ölmek” olup “

işlem gerçekleşmezse” manasına gelir. Programdaki görevi mail gönderilememişse parantez için-

deki ifadeyi (“Mesaj Gönderilemedi.”) ekrana yazmaktır.

3.8. DOSYA VE DİZİN İŞLEMLERİ

Web sayfamıza dosya ve dizin oluşturmak için değişik komutlar kullanılır. Örneğin bir resim albümü

scripti yazılacaksa; albüm isimleri dizin, içerisindeki resimler ise dosya işlemleri konusuna girer.

3.8.1. file_exists ( )

Bir dosya veya klasörün var olup olmadığını kontrol eder. Dosya varsa true, yoksa false değerini

döndürür.

65

Bu örneği uygularken local hostunuzun içerisinde “resimler” adında bir tane klasör oluşturun. Bu

programla oluşturduğunuz klasörün aynı dizinde olmasına dikkat edin. İlk çalıştırdığınızda “Dizin

Var.” mesajı ekrana gelecektir. Oluşturduğunuz resimler klasörünü silip tekrar çalıştırdığınızda ise

“Dizin yok.” mesajını alacaksınız.

3.8.2. is_file ( ) / is_dir ( )

Bazen dosyalar uzantısız şekilde klasör gibi adlandırılabilir. Bu gibi durumlarda sorguladığımız nes-

nenin klasör mü yoksa dosya mı olduğunu is_file ( ) ve is_dir ( ) fonksiyonları ile anlarız.

is_file ( ):Dosya ise true değerini döndürür.

is_dir ( ):Klasör ise true değerini döndürür.

3.8.3. mkdir ( )

Klasör oluşturmak için mkdir ( ) fonksiyonu kullanılır. Oluşturulan klasörün izin yetkisi parametre

kısmında belirtilir. Varsayılan değer 0700‘dür.

66

Yukarıdaki örnekte öncelikle klasörün var olup olmadığı file_exists ( ) ile kontrol edilir. Aynı isimde

klasör varsa exit ( ) fonksiyonu ile işlem durdurulur. Klasör daha önce oluşturulmuşsa program ek-

rana “Klasör zaten var!” mesajını yazdırır. Eğer klasör yoksa mkdir() fonksiyonu ile oluşturmasını

sağlar ve klasörün oluşturulma durumunu ekrana yazdırır. Klasör silmek için ise rmdir(“siline-

cek_klasor”) fonksiyonu kullanılır.

67

3.8.4. Touch ( )

Yeni bir dosya oluşturmak için Php’nin touch ( ) fonksiyonu kullanılır.

Her dosyanın bir uzantısı vardır. Klasörlerin bir uzantısı yoktur. Touch ( ) komutu ile mkdir( ) komut-

ları birbirinden tamamen farklıdır. Birisi dosya diğeri klasör oluşturmaktadır.Bu nedenle touch ( )

komutu ile oluşturduğumuz dosyayayı tanımlarken bir uzantı eklemek gerekir.

3.8.5. Fwrite ( )

68

Dosyaya veri yazdırmak için kullanılan fonksiyondur. Bir dosyaya veri yazdırmadan önce bilinmesi

gereken hususlar vardır. Bunlar dosyanın hazır hale getirilmesi, yani dosyanın açılması ve işimiz

bittiği zaman dosyanın kapatılması işlemleridir.

Dosyayı açmak için fopen(),

Veri yazdırma işlemi için fwrite(),

Dosya ile işimiz bittiğinde kapatma işlemi için fclose() fonksiyonu kullanılır.

Yukarıdaki örnekte 3.satırda dosya.txt dosyasını içine bilgi girişi yapmak için açıyoruz. Burada şuna

dikkat edilmelidir:

Bizim daha önceden dosya.txt dosyamızı oluşturmuş olmamız gerekir.Var olmayan bir dosya açıla-

maz.

Örneğimizin 5.satırında fwrite() deyiminin ilk parametresinde dosya ad, ikinci parametresinde ise

dosya veri yazılmıştır

3.8.6. Fget ( )

Dosyadan veri okumak için kullanılan fonksiyondur. Okuma işlemine başlamadan önce fopen( )

fonksiyonu ile dosyamızı açarız. fopen( ) fonksiyonunda ilk parametrede dosya yolu, ikinci paramet-

rede dosyaya erişim izni belirtilir. Son olarak while döngüsü yardımı ile txt dosyasındaki veriler ek-

rana yazdırılır.

69

Dosya işlemleri, dosya silme ve dosya listeleme olarak devam etmektedir. Fakat modül ders saati

dikkate alınarak bu kadarla iktifa edip detaylı bilgi isteyen arkadaşlarımızı değişik kaynaklara yön-

lendirebiliriz.

70

Kaynakçahttp://web.adu.edu.tr/panel/lesson/PHP.pdf

http://zafer.co/files/phpileoop.pdf

http://webguvenligi.org/dergi/PHPKodGuvenligiVeYanlisBilinenler-Aralik2010-CanberkBolat.pdf

http://www.sahinbeyoglu.com/Uploads/1274188635-php.pdf

http://www.serkanaksu.net/dersler/bpr253/ip02_php_degiskenler.pdf

http://80.251.40.59/ankara.edu.tr/demircan/apache_php_mysql_YDMA.pdf

http://suhagokalp.com/wp-content/uploads/2015/03/PHPWebSiteYapimi.pdf

http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/A%C3%A7%C4%B1k%20Kaynak%20Kodla%20Temel%20Uygulamalar.pdf

http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/A%C3%A7%C4%B1k%20Kaynak%20Kodla%20Form%20%C4%B0%C5%9Flemleri%20Ve%20Oturum%20Y%C3%B6netimi.pdf

http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/A%C3%A7%C4%B1k%20Kaynak%20Kodla%20Veri%20Taban%C4%B1%20%C4%B0%C5%9Flemleri.pdf