Temat 1. Konstytucja marcowa i ustrój Rzeczypospolitej.
Transcript of Temat 1. Konstytucja marcowa i ustrój Rzeczypospolitej.
Historia kl.7c Dziesiąty tydzień (18-22.05.2020). Drodzy Siódmoklasiści. Wysyłam Wam kolejne
opracowania tematów lekcji i filmiki do obejrzenia. Życzę owocnej pracy. Trzymajcie się zdrowo.
Pozdrawiam B. Adler
Temat 1. Konstytucja marcowa i ustrój Rzeczypospolitej.
Dowiem się, jakie siły polityczne walczyły o wpływy w niepodległej Polsce. Poznam podstawowe założenia
Konstytucji marcowej oraz pierwszych dwóch prezydentów II RP.
Od pierwszych miesięcy niepodległości Polacy konsekwentnie budowali fundamenty państwowości
polskiej. W styczniu 1919r. odbyły się wybory do Sejmu Ustawodawczego. Zwycięstwo odniosła endecja
(Związek Ludowo- Narodowy) zdobywając 36% głosów. Kolejne miejsce zajęli ludowcy: PSL -
„Wyzwolenie”- 15%, PSL- „Piast”- 12% oraz PPS-9% . Resztę zdobyli posłowie centrum. Wybory wykazały,
że społeczeństwo polskie jest pod względem sympatii politycznych bardzo zróżnicowane.
10 lutego 1919 zebrał się Sejm Ustawodawczy, który 20 lutego uchwalił tzw. małą konstytucję, która
ustalała tymczasowe przepisy i zasady ustrojowe państwa. Na jej mocy Sejm powierzył dalsze sprawowanie
władzy Józefowi Piłsudskiemu, jako Naczelnikowi Państwa, do czasu uchwalenia konstytucji. Władzę
ustawodawczą sprawował Sejm Ustawodawczy, władzę wykonawczą- Naczelnik Państwa, który
powoływał rząd w porozumieniu z Sejmem. Państwo polskie było republiką parlamentarną. Sejm rozpoczął
też prace nad uchwaleniem nowej ustawy zasadniczej (konstytucji). W 1920r. Piłsudski przyjął tytuł
Marszałka Polski. Był to najwyższy stopień wojskowy.
17 marca 1921 r. Sejm Ustawodawczy uchwalił konstytucję marcową. Władzę ustawodawczą sprawował
dwuizbowy parlament, składający się z sejmu ( 444 posłów) i senatu (111 senatorów). Kadencja parlamentu
trwała 5 lat. Wybory były pięcioprzymiotnikowe: równe, tajne, bezpośrednie, powszechne i
proporcjonalne. Władza wykonawcza spoczywała w rękach prezydenta wybieranego przez Zgromadzenie
Narodowe ( połączone posiedzenie Sejmu i Senatu) na 7-letnią kadencję oraz rządu, na czele z
premierem. Prezydent mianował i odwoływał rząd, był zwierzchnikiem sił zbrojnych, reprezentował Polskę
na arenie międzynarodowej, miał prawo łaski. Wszystkie decyzje prezydenta wymagały zatwierdzenia
odpowiedniego ministra. W razie konieczności prezydenta zastępował marszałek sejmu. Bieżącą polityką
państwa kierował rząd, który był powoływany przez sejm i podlegał jego kontroli. Władza sądownicza
należała do niezależnych i niezawisłych sądów. Konstytucja gwarantowała szeroki zakres praw
obywatelskich: wolność słowa, sumienia, pracy i nauki, zrzeszania się, równość wobec prawa,
ochronę życia i praw mniejszości narodowych oraz zapewniała poszanowanie własności prywatnej.
Zakazano pracy dzieci poniżej 15 roku życia.
Konstytucja nadawała Polsce ustrój demokracji parlamentarnej. Władza zwierzchnia należała do
narodu. Konstytucja zakładała wyraźną przewagę władzy ustawodawczej (sejmu i senatu) nad
wykonawczą (prezydentem i rządem). Do jesieni 1922 roku władzę w państwie pełnił Naczelnik Józef
Piłsudski i jednoizbowy Sejm Ustawodawczy. https://www.youtube.com/watch?v=OX6YJIAGkfI
W listopadzie 1922 r. odbyły się wybory parlamentarne do sejmu i senatu I kadencji. Marszałkiem Sejmu
został Maciej Rataj. Wyniki wyborów potwierdziły duże zróżnicowanie polityczne społeczeństwa. Powstał
skomplikowany układ polityczny, w którym żadne z ugrupowań nie mogło przejąć pełni władzy. Partie
tworzyły w sejmie zmienne koalicje, te zaś powoływały kolejne rządy. W ciągu pięciu lat zmieniło się aż
dziewięć gabinetów.
Gabriel Narutowicz Stanisław Wojciechowski Maciej Rataj – marszałek Sejmu
9 grudnia 1922 roku połączone w Zgromadzenie Narodowe izby Sejmu i Senatu wybrały Gabriela
Narutowicza, niewielką większością głosów, w tym mniejszości narodowych, na pierwszego prezydenta II
RP. Sprzeciwiła się temu endecja. Nowy prezydent przejął władzę z rąk Naczelnika Państwa. 16 grudnia
1922 roku Gabriel Narutowicz został zastrzelony przez fanatyka (osoba całkowicie oddana jakieś idei,
religii, nietolerancyjna wobec innych) endecji Eligiusza Niewiadomskiego, podczas otwarcia wystawy w
gmachu „Zachęty” w Warszawie. Zgodnie z konstytucją obowiązki głowy państwa przejął marszałek
Sejmu, Maciej Rataj. 20 grudnia 1922r. Zgromadzenie Narodowe nowym prezydentem wybrało Stanisława
Wojciechowskiego.
Konstytucja marcowa 1921r.
https://www.youtube.com/watch?v=Vfd84O2jPj8
https://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/1594977,Konstytucja-marcowa-Zgoda-w-trudnym-czasie
Historia 7c 2.Temat: Rządy autorytarne w Polsce 1926-1939
Dowiem się, kiedy doszło do przewrotu majowego, co zmieniła konstytucja kwietniowa i dlaczego Piłsudski stał się
legendą. Poznam postać prezydenta Ignacego Mościckiego.
W 1923 roku Józef Piłsudski ustąpił ze wszystkich funkcji wojskowych i państwowych. Osiadł w
swoim dworku w Sulejówku pod Warszawą. Stamtąd obserwował i komentował sytuację polityczną w
Polsce. Szczególnie mocno atakował sejm, istniejące w nim podziały partyjne i brak porozumienia. W
dworku, u Marszałka, często zbierali się dawni żołnierze i oficerowie, demonstrując swoje oddanie i
chęć służby pod rozkazami Komendanta. Grono zwolenników Piłsudskiego stanowił obóz belwederski,
który tworzyli weterani Legionów i politycy socjalistyczni. Kryzys rządów parlamentarnych powodował
rosnące niezadowolenie społeczne. Ugrupowania prawicowe, skupione w Chrześcijańskim Związku
Jedności Narodowej (tzw. Chjeny) doprowadziły w 1923 r. do zawarcia porozumienia z PSL- „Piast”
Wincentego Witosa. W efekcie porozumienia powstał rząd Chjeno-Piasta, na czele z premierem
Wincentym Witosem. Pogorszyła się sytuacja gospodarcza kraju ( galopująca inflacja) oraz zmieniała się
sytuacja polityczna (rozległe ruchy strajkowe, szczególnie gwałtowne w Krakowie w listopadzie 1923
r., niejednokrotnie krwawo tłumione przez władze). Rząd Witosa został zmuszony do ustąpienia.
Odnowienie koalicji Chjeno-Piast nastąpiło w maju 1926 roku, gdy po raz trzeci premierem został
Witos. Przeciwko rządowi i sejmowładztwu w Warszawie rozpoczęły się manifestacje antyrządowe,
prowadzone przez zwolenników Piłsudskiego. W sytuacji przewlekłego kryzysu politycznego i
gospodarczego Józef Piłsudski uznał, że konieczna stała się sanacja (uzdrowienie życia politycznego i
gospodarczego). Oddany Piłsudskiemu gen. Lucjan Żeligowski skoncentrował w Rembertowie, pod
Warszawą, oddziały wojskowe, które oddał w ręce Piłsudskiego.
12 maja 1926r. Józef Piłsudski z wiernymi oddziałami wkroczył do Warszawy, gdzie wybuchły walki
między oddziałami popierającymi Józefa Piłsudskiego a oddziałami wiernymi rządowi. Zbrojne przejęcie
władzy przez Józefa Piłsudskiego zostało nazwane przewrotem majowym. Marszałka poparła ludność
stolicy, PPS i niektóre jednostki wojska. Po trzech dniach walk, 14 maja 1926r. prezydent Stanisław
Wojciechowski i premier Wincenty Witos podali się do dymisji. Przewrót majowy zakończył się
zwycięstwem Piłsudskiego. W walkach zginęło 379 osób, ponad 900 zostało rannych. Ustrój
demokratyczny został obalony. https://ninateka.pl/film/przewrot-majowy-polskie-sto-lat
Wincenty Witos Marszałek Józef Piłsudski przed spotkaniem ze Ignacy Mościcki
Stanisławem Wojciechowskim na moście Poniatowskiego.
Nowym premierem, wskazanym przez Marszałka, został Kazimierz Bartel. Dwa tygodnie później
Zgromadzenie Narodowe wybrało Piłsudskiego na prezydenta, ale odmówił przyjęcia urzędu ( konstytucja
marcowa dawała zbyt małe uprawnienia prezydentowi) i ostatecznie nowym prezydentem został Ignacy
Mościcki. 2 sierpnia 1926r. Sejm uchwalił poprawkę do konstytucji marcowej, zwana nowelą
sierpniową. Konstytucja wzmacniała pozycję prezydenta, który uzyskał prawo wydawania dekretów z
mocą ustawy. Ograniczono znacznie kompetencje sejmu. Prezydent uzyskał prawo rozwiązania sejmu i
senatu przed upływem kadencji. W Polsce zakończył się okres rządów parlamentarnych, a rozpoczął się
okres rządów autorytarnych, nazywanych sanacją, czyli rządów Józefa Piłsudskiego i jego zwolenników.
Piłsudski objął stanowisko ministra spraw wojskowych i generalnego inspektora sił zbrojnych.
Autorytaryzm polegał na rządach silnej ręki, skonsolidowaniu władzy wokół kultu wybitnej osobowości
(Józefa Piłsudskiego). Rządy takie charakteryzuje niechęć do demokracji, prześladowanie opozycji i
ograniczanie swobód obywatelskich. Przywódcy autorytarni nie posługują się terrorem na masową skalę,
czasem tolerują istnienie opozycji, od obywateli wymagają posłuszeństwa, ale nie ślepej wiary w głoszoną
przez siebie ideologię. Opierają się na elitach, np. wojsku i podkreślają szacunek dla tradycyjnych
wartości. https://www.youtube.com/watch?v=8cgoBUavFls
Roman Dmowski, po zamachu majowym powołał organizację polityczną Obóz Wielkiej Polski, który miał
być przeciwwagą dla Piłsudskiego. Organizacja miała wychowywać i przygotowywać do walki politycznej
młode pokolenie narodowców. Sanacja wobec działaczy OWP rozpoczęła aresztowania i procesy
polityczne, co doprowadziło do jego rozwiązania w 1933r.
Józef Piłsudski i Ignacy Jan Józef Piłsudski na Kasztance przyjmuje defiladę Ignacy Daszyński I Józef Piłsudski
Paderewski (styczeń 1919) Wojska Polskiego na placu Saskim 11.XI.1926 w kwietniu 1928r.
Po zamachu majowym Józef Piłsudski wywierał decydujący wpływ na rządy, ale nie sprawował
najwyższych stanowisk państwowych. Aby odnieść zwycięstwo w wyborach parlamentarnych w 1928 roku
obóz rządowy doprowadził do powstania BBWR- Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. Jego twórcą
był oddany Piłsudskiemu Walery Sławek. BBWR odniósł zwycięstwo w wyborach parlamentarnych, ale wynik
nie gwarantował samodzielnych rządów, ani możliwości zmiany konstytucji. Wówczas stopniowo następowało
jednoczenie się sił politycznych, które pozostawały w opozycji do rządów piłsudczyków. W 1929 r.
partie lewicowe i centrowe utworzyły wspólny blok opozycyjny- Centolew. Zwolennicy marszałka
przystąpili do rozprawy z opozycją. W 1930r. prezydent rozwiązał sejm, a przywódcy Centrolewu oraz
opozycji prawicowej zostali aresztowani i osadzeni w twierdzy w Brześciu na Bugiem. W tym samym roku
odbyły się wybory, nazwane „brzeskimi”, w których BBWR uzyskał większość. Wygrane wybory
otworzyły sanacji zabiegi dotyczące zmiany konstytucji w kierunku państwa autorytarnego. 23 kwietnia 1935
roku, na sejmie IV kadencji uchwalono nową ustawę zasadniczą, zwaną konstytucją kwietniową.
Konstytucja ograniczała władzę parlamentu, zwiększając władzę prezydenta, który nie ponosił
odpowiedzialności konstytucyjnej i politycznej, sprawował zwierzchnictwo nad prawie wszystkimi
instytucjami państwowymi ( sejmem, rządem, siłami zbrojnymi, sądami). Prezydent miał też prawo
wskazywania kandydata do fotela prezydenckiego i wyznaczał na czas wojny swego następcę. Mógł
wydawać dekrety z mocą ustawy, rozwiązać parlament przed końcem kadencji, posiadał też prawo łaski.
Sejm został pozbawiony większości uprawnień, ograniczono także prawa i wolności obywatelskie.
Konstytucja była zwieńczeniem kariery Piłsudskiego, który zmarł 12 maja 1935 r. Po jego śmierci, gdy zabrakło
autorytetu Marszałka, obóz sanacji uległ podziałom. Ukształtowały się 3 grupy: zamkowa z prezydentem Ignacym
Mościckim, grupa GISZ- z Edwardem Rydzem -Śmigłym i grupa skupiona wokół Józefa Becka, ministra spraw
zagranicznych. W 1935 r. BBWR został rozwiązany, a w 1937 r. politycy sanacyjni utworzyli OZN- Obóz Zjednoczenia
Narodowego. Ozon nie uzyskał szerokiego poparcia społecznego. W 1936r. w Szwajcarii w miejscowości Morges
działacze prawicowi (Sikorski, Paderewski, Haller) utworzyli Front Morges, którego celem było obalenie rządów sanacji.