TELEKOMÜNİKASYON YOLUYLA YAPILAN İLETİŞİMİN …

GİZLİ SORUŞTURMACI GÖREVLENDİRİLMESİ

MARMARA ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ

CEZA MUHAKEMESİ HUKUKU

1. GENEL AÇIKLAMALAR VE TEDBİRİN HUKUKİNİTELİĞİ

• Organize suçların giderek arttığı günümüzde bu suçları aydınlatmak,faillerini ortaya çıkarmak amacıyla kamu görevlileri kullanılmaktadır.Gizli soruşturmacı, örgüt içine sızmak, gözetlemek izlemek, örgüteilişkin her türlü araştırmada bulunmak ve örgütün işlediği suçlarlailgili iz, eser, emare ve delilleri toplamak ve muhafaza altına almaklagörevlendirilen kamu görevlisidir. Soruşturma evresinde, değiştirilmişbir kimlikle soruşturma faaliyetlerini yürüten kamu görevlisidir.

1. GENEL AÇIKLAMALAR VE TEDBİRİN HUKUKİNİTELİĞİ

• Gizli soruşturmacı, faaliyetlerini izlemekle görevlendirildiği örgüte ilişkinher türlü araştırmada bulunmak ve bu örgütün faaliyetleri çerçevesindeişlenen suçlarla ilgili delilleri toplamakla görevlidir (CMK m.139/4).

• Soruşturmacı, görevini yerine getirirken suç işleyemez vegörevlendirildiği örgütün işlemekte olduğu suçlardan sorumlututulamaz (CMK m.139/5).

• Gizli ve özel nitelikli olan bu koruma tedbiri, delillere ulaşma vasıtasıolarak kullanılmalıdır.

2. KIŞKIRTICI AJAN KAVRAMI

• Üst bir kavram olan kışkırtıcı ajana uygulamada haber elemanı, istihbaratelemanı, muhbir vb. isimler verilmektedir.

• Kışkırtıcı ajan, kendisine herhangi bir çıkar sağlamak maksadıyla suçişlediğinden şüphelenilen ancak hakkında yeterli delil bulunmayan birkimseyle ilişki kurup suçun işlenmesine katkıda bulunduktan sonra onu eleveren kişidir. Kışkırtıcı ajanın işlenen fiilden dolayı ceza sorumluluğukonusunda özel bir düzenleme bulunmadığı için bu kişiler hakkındaTCK’nın genel hükümleri uygulanabilir.

2. KIŞKIRTICI AJAN KAVRAMI

• Kışkırtıcı ajanın fiiline rağmen, suça sevk edilmek istenen kişi hareketegeçmemişse, cezalandırılabilen bir eylem bulunmadığı için tahrikçinin sorumluluğudoğmaz.

• Suç işlemek konusunda herhangi bir fikri olmayan kimseye suç işleme kararıverdirilmişse, kışkırtıcı ajan azmettirmeden sorumlu olur. Buna karşılık aklında suçişleme düşüncesi bulunan bir kimsenin suça yöneltilmesi hâlinde suça teşvikvardır; kışkırtıcı ajan yardım eden olarak (TCK m.39/2) sorumlu olur.

• Sonuç olarak, gizli soruşturmacı (CMK m.139) kışkırtıcı ajan değildir; kişiyi suçişlemeye yöneltemez, sadece delilleri ve bilgileri toplar.

3. TEDBİRİN UYGULANMA ŞARTLARI

• Gizli soruşturmacı görevlendirilebilmesi için öncelikle soruşturma konusu suçunişlendiği hususunda somut delillere dayanan kuvvetli şüphe sebepleri bulunmalıdır.Ayrıca başka suretle delil elde edilememesi de gerekir. Bundan tedbirin son çareolması anlaşılmalıdır.

• Gizli soruşturmacı tedbirinde, CMK m.135’te düzenlenen iletişimindenetlenmesinden farklı olarak ‘başka suretle delil elde edilmesi imkânınınbulunmaması’ndan değil, ‘başka suretle delil elde edilememesi’nden sözedilmektedir. Bundan hareketle, koruma tedbirlerinde öncelik-sonralık ilişkisibulunduğu söylenebilir. Ancak zorunlu olması durumunda gizli nitelikli tedbirlerinbirden fazlasına veya tamamına birlikte başvurulabilir.

3. TEDBİRİN UYGULANMA ŞARTLARI

• Tedbirin uygulanabilmesi için CMK m. 139’da sayılan katalog suçlardan birihakkında yürütülen bir soruşturmanın bulunması şarttır. Tedbirin kovuşturmaevresinde uygulanması mümkün değildir.

• Tedbire başvurulabilmesi için örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenip işlenmediğinebakılmaksızın uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (m.188), suç işlemekamacıyla örgüt kurma (iki, yedi ve sekizinci fıkralar hariç, m.220) veya buörgütlere silah sağlama (m.315), Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer AletlerHakkında Kanunda tanımlanan silah kaçakçılığı (m.12) veya Kültür TabiatVarlıklarını Koruma Kanunu m.68 ve 74’teki suçlardan birinin işlenmesi gerekir.

4. GİZLİ SORUŞTURMACININ GÖREV VE YETKİLERİ

• Faaliyet alanları benzer olsa da ‘güvenilir kimse ve alıcı kılığında faaliyetgösteren kimse’ ile gizli soruşturmacı birbirine karıştırılmamalıdır.

• Kamu görevlilerinin bilgi toplamak için başvurduğu kimselere ‘muhbir’denir. CMK’da bu kişiler hakkında bir hüküm yoktur.

• Kolluk görevlisinin faili belirlemek ve suçla ilgili delil toplamak için alıcırolüne girmesi mümkündür. Bu tip durumlarda, adli kolluk görevlisi, CMKm.139 gereğince değil, 160 vd. maddelerince görevlendirilebilir.


• Gizli soruşturmacının kimliği değiştirilebilir. Bu kimlikle hukuki işlemler yapılabilir. Kimliğinoluşturulması ve devam ettirilmesi için zorunlu olması durumunda gerekli belgelerhazırlanabilir, değiştirilebilir ve kullanılabilir (m.139/2).

• Gizli soruşturmacı, faaliyetlerini izlemekle görevlendirildiği örgüte ilişkin her türlüaraştırmada bulunmak ve bu örgütün faaliyetleri çerçevesinde işlenen suçlarla ilgili delilleritoplamakla yükümlüdür (m.139/4).

• Soruşturmacının kimliği görevin sona ermesinden sonra da gizli tutulur (m.139/3).Soruşturmacı, kovuşturma evresinde tanık olarak dinlenmesinin zorunlu olması hâlinde,duruşmada hazır bulunma hakkına sahip bulunanlar olmadan veya ses yada görüntüsüdeğiştirilerek özel ortamda dinlenir. Bu durumda 5726 s.lı Tanık Koruma Kanunu m.9hükmü kıyasen uygulanır.


• Gizli soruşturmacı, görevini yerine getirirken suç işleyemez vegörevlendirildiği örgütün işlemekte olduğu suçlardan sorumlu tutulamaz(m.139/5).

• Gizli soruşturmacı görevlendirilmesi suretiyle elde edilen kişisel bilgiler,görevlendirildiği ceza soruşturması ve kovuşturması dışında kullanılamaz.Suçla bağlantılı olmayan kişisel bilgiler derhâl yok edilir (m.139/6). Kişiselbilgiler, mümkün olan ilk fırsatta yok edilmezse, verileri yok etmemesuçunun nitelikli hâlinden sorumluluk söz konusu olabilir.

5. TEDBİRE KARAR VERECEK MERCİVE TEDBİRİN SÜRESİ

• Gizli soruşturmacı görevlendirilmesine hâkim karar verir. Değişikliktenönce ağır ceza mahkemesi tarafından oybirliğiyle karar verilmekteydi.Tedbirin uygulanması soruşturma evresini yürüten Cumhuriyet savcısıtarafından talep edilir.

• Tedbir, daha çok örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarda uygulamaalanı bulduğu için CMK’da herhangi bir süre öngörülmemiştir. Tanzimedilen iddianamenin görevli mahkemece kabulüne kadar bu tedbirebaşvurulabilir.

TEKNİK ARAÇLARLA İZLEME TEDBİRİ



1. GENEL AÇIKLAMALAR

• Gizli nitelikli koruma tedbirlerinden biri de teknik araçlarla izlemedir (CMK m.140). Şüpheliveya sanığın kamuya açık yerlerdeki faaliyetleri ve işyeri teknik araçlarla izlenebilir, ses veyagörüntü kaydı alınabilir.

• Teknik araç ifadesinden insanın algılama yeteneğinin sınırlarını aşmaya yardım eden her türlüteknik tertibat anlaşılmalıdır. Hiçbir vasıta kullanmaksızın kolluğun çıplak gözle takip yapması,kişileri izlemesi veya notlar alması bu kapsamda değildir.

• İdarenin tasarrufunda bulunan ve önleme amaçlı kullanılan MOBESE’ler, CMK m.140’ınkapsamına girmez. Doktrinde bu yolla elde edilen delillerin ceza muhakemesindekullanılabilmesi için mevzuatta düzenleme bulunması gerektiği savunulmaktadır. Ancak Yargıtay,MOBESE kayıtlarının çözümünü delil olarak kabul etmektedir.

2. TEDBİRİN UYGULANMA ŞARTLARIVE KAPSAMI

• Tedbire karar verilebilmesi için somut delillere dayanan kuvvetli şüphe sebepleri bulunmalıve başka suretle delil elde edilememelidir. Kuvvetli şüphe sebepleri, katalogda sayılansuçlar bakımından mevcut olmalıdır (CMK m.140/1). Tedbire son çare olarakbaşvurulmalıdır. İletişimin denetlenmesi ile bu tedbir arasında öncelik-sonralık ilişkisivardır.

• Tedbire hem soruşturma hem de kovuşturma aşamasında başvurulabilir. Ancak gizlinitelikli olduğu için kovuşturmada uygulanması mümkün gözükmemektedir.

• Teknik araçlarla izleme sonucu elde edilen deliller, ilgili soruşturma ve kovuşturma dışındakullanılamaz; ceza kovuşturması bakımından gerekli değilse Cumhuriyet savcısınıngözetiminde derhâl yok edilir (CMK m.140/4).

3. TEDBİRE KARAR VERECEK MERCİVE TEDBİRİN SÜRESİ

• Tedbire, hâkim veya gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Cumhuriyet savcısıtarafından karar verilir. Cumhuriyet savcısı tarafından verilen kararlar, yirmi dörtsaat içinde hâkim onayına sunulur. Hâkim kararını en geç yirmi dört saat içindeverir. Öngörülen süre içerisinde karar verilmemesi veya hâkim tarafından aksinekarar verilmesi durumunda izlemeye ilişkin kayıtlar derhal yok edilir (m.140/2).

• Teknik araçlarla izleme kararı en çok üç haftalık süre için verilebilir. Bu süregerekirse, bir hafta daha uzatılabilir. Ancak örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenensuçlarla ilgili olarak gerekli görülmesi durumunda, hâkim yukarıdaki sürelere ekolarak her defasında bir haftadan fazla olmamak ve toplam dört haftayıgeçmemek üzere sürenin uzatılmasına karar verebilir (m.140/3).

KORUMA TEDBİRLERİ NEDENİYLE TAZMİNAT



1. GENEL AÇIKLAMALAR

• 5271 s.lı CMK’nın yedinci bölümünde ‘Koruma Tedbirleri NedeniyleTazminat’ ana başlığı altında 141 ila 144’üncü maddelerinde, tazminatisteme koşulları ve sonuçları kapsamlı bir şekilde düzenlenmiştir.

• CMK’ya göre, yakalama, gözaltı, tutuklama arama ve elkoyma tedbirlerindehukuka aykırı uygulamalar yapılmışsa tazminata hükmedilebilir. Ancak özelnitelikli olan ve uygulama alanı katalog suçlarla sınırlandırılmış olantedbirlerle ilgili bir düzenlemeye yer verilmemesi eksiklik olarakdeğerlendirilebilir.

2. TAZMİNAT NEDENLERİ

• Hangi hallerde tazminata karar verileceği tahdidi şekilde sayılmıştır (CMKm.141/1).

• Kanunlarda belirtilen koşullar dışında yakalanan, tutuklanan veyatutukluluğunun devamına karar verilenler tazminat isteyebilir (m.141/1-a).Ceza muhakemesinde yakalamanın koşulları, CMK’nın 90 vd. maddelerindegösterilmiştir. Ancak herkes tarafından yapılan yakalama işleminde birhukuka aykırılık varsa, devlete kusur izafe etmek doğru olmayacağından,vatandaşın şahsi sorumluluğuna gitmek gerekir.


• Tutuklama, kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren somut delillere vetutuklama nedenlerinden birinin varlığına bağlıdır. İşin önemi, verilmesibeklenen ceza veya güvenlik tedbiri ile ölçülü değilse tutuklama kararıverilemez. Ayrıca, sadece adli para cezasını gerektiren suçlarda veya vücutdokunulmazlığına karşı kasten işlenenler hariç olmak üzere hapis cezasınınüst sınırı iki yıldan fazla olmayan suçlarda tutuklama kararı verilemez(m.100/4). Tutuklama istenildiğinde, şüpheli veya sanığın kendisinin seçeceğiveya baro tarafından görevlendirilecek bir müdafiin yardımındanyararlandırılması gerekir (m.101/3). Bu kuralların ihlali ve tutukluluktageçen sürenin aşılması durumlarında tazminat istenebilir.


• Gözaltı süresi, yakalama yerine en yakın hakim veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu sürehariç, yakalama anından itibaren yirmi dört saati geçemez. Toplu olarak işlenen suçlarda,delillerin toplanmasındaki güçlük veya şüpheli sayısının çokluğu nedeniyle; Cumhuriyet savcısıgözaltı süresinin her defasında bir günü geçmemek üzere, üç gün süreyle uzatılmasına yazılıolarak emir verebilir. Kişinin kanuni gözaltı süresi içinde hakim önüne çıkarılmaması, tazminatıgerektirir (m.141/1-b).

• Yakalanan kişiye kanuni hakları derhal bildirilir (m.90). Şüphelinin veya sanığın ifadesininalınmasında veya sorguya çekilmesinde kendisine yüklenen suç anlatılır. Müdafi seçme hakkınınbulunduğu ve onun hukuki yardımından yararlanabileceği, müdafi seçecek durumda değilse,talep etmesi halinde kendisine baro tarafından bir müdafi görevlendirileceği hususlarıhatırlatılır (m.147). İşte kanuni hakları hatırlatmama veya hatırlatılan haklardan yararlanmaisteği yerine getirilmeden kişinin tutuklanması, tazminat sebebidir (m.141/1-c).


• Kanuna uygun olarak yakalanan veya tutuklanan kişi hakkında soruşturma evresindekovuşturmaya yer olmadığı; kovuşturma evresi sonunda da beraat kararı verilmesidurumunda yakalanıp gözaltına alınma ve/veya tutuklanma nedeniyle uğranılan zararıntazmini gerekir (m.141/1-e). Kovuşturmaya yer olmadığı ve beraat kararının kesinleşmesigerekmektedir. CMK m.223’te belirtilen karar ve hüküm çeşitlerinden; ceza verilmesineyer olmadığı, davanın reddi, düşmesi gibi hâller tazminatı gerektirmez.

• Yakalanan veya tutuklanan kişinin neyle suçlandığını ve hangi nedenlerle yakalandığını veyatutuklandığını bilmesi, yapılan işlemlere itiraz edilmesi açısından zorunludur. Yakalama veyatutuklama nedenleri ve haklarındaki suçlamalar kendilerine, yazıyla veya bunun hemenolanaklı bulunmadığı durumlarda sözle açıklanmayan kimseler tazminat talep edebilir(m.141/1-g).

2. TUTUKLAMA NEDENLERİ

• Şüpheli veya sanık yakalandığında, gözaltına alındığında veya gözaltı süresiuzatıldığında, bir yakınına veya belirlediği bir kişiye gecikmeksizin haber verilir(m.95/1). Tutuklamadan ve tutuklamanın uzatılmasına ilişkin her karardantutuklunun bir yakınına veya belirlediği bir kişiye, hakimin kararıyla gecikmeksizinhaber verilir. Yakalamayı veya tutuklamayı yakınlara bildirmeme de tazminatnedenidir (m.141/1-h).

• Arama kararının ölçüsüz şekilde gerçekleştirilmesi de tazminatı gerektirir(m.141/1-i). Arama süresinin gereğinden fazla olması, şartları oluşmamasınarağmen gece arama yapılması veya arama esnasında eşyaya zarar verilmesi,ölçüsüz şekilde gerçekleştirilen aramaya örnektir.

TELEKOMÜNİKASYON YOLUYLA YAPILAN İLETİŞİMİN …

Documents

Transcript of TELEKOMÜNİKASYON YOLUYLA YAPILAN İLETİŞİMİN …