TEHNIČAR VUČE CSOa/Obrazovni programi...- Osposobljavanje za provjeravanje ispravnosti kočnica. -...

OBRAZOVNI PROGRAM

TEHNIČAR VUČE

2

SADRŽAJ OPŠTI DIO ................................................................................................... 3 1. NAZIV PROGRAMA: TEHNIČAR VUČE ................................................................ 3 2. NASTAVNI PLAN ........................................................................................ 3 1. PREDMETNI PROGRAMI ................................................................................ 6 1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI ...................................................................... 6 1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI ................................................................. 7 1.2.1. OSNOVI SAOBRAĆAJA ............................................................................ 7 1.2.2. TEHNIČKA MEHANIKA........................................................................... 11 1.2.3. INFORMACIONI SISTEMI ŽELJEZNICE ......................................................... 18 1.2.4. OSNOVI ELEKTROTEHNIKE .................................................................... 23 1.2.5. TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA ........................................ 31 1.2.6. STABILNA POSTROJENJA ...................................................................... 40 1.2.7. ELEKTRIČNI UREĐAJI VUČNIH VOZILA ....................................................... 45 1.2.8. SLUŽBA VUČE .................................................................................... 55 1.2.9. MEHANIČKI UREĐAJI VUČNIH VOZILA ....................................................... 63 1.2.10. ORGANIZACIJA ŽELJEZNIČKOG SAOBRAĆAJA ............................................ 81 1.2.11. KOČNICE I KOČENJE VOZOVA ............................................................... 93 1.2.12. VUČENA VOZILA ..............................................................................105 1.2.13. VOZNA DINAMIKA .............................................................................117 1.2.14. PRAKTIČNA NASTAVA ........................................................................124 1.3. IZBORNI PREDMETI ...............................................................................152 1.3.1. STRANI JEZIK II .................................................................................152 1.3.2. ŽELJEZNIČKI SAOBRAĆAJNI SISTEMI ........................................................153 1.3.3. EKOLOGIJA I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE ..................................................164 1.3.4. SAOBRAĆAJNA KULTURA .....................................................................169 1.3.5. POSLOVNA KOMUNIKACIJA ...................................................................175 1.3.6. ZAŠTITA NA RADU ..............................................................................181 1.3.7. DIZEL VUČA .....................................................................................193 1.3.8. OSNOVI AUTOMATIKE .........................................................................199 1.3.9. TEHNOLOGIJA VUČE VOZOVA ...............................................................207 1.3.10. ELEKTRO VUČA ...............................................................................216 1.3.11. PREDUZETNIŠTVO ............................................................................222 2. STRUČNI ISPIT ........................................................................................228 2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNO - TEORIJSKI DIO ISPITA ..................................228 2.1.1. KOČNICE I KOČENJE VOZOVA ................................................................228 2.2. STRUČNI RAD ......................................................................................234 2.2.1. ISPITNI KATALOG PRAKTIČNOG DIJELA STRUČNOG ISPITA STRUČNI RAD ...........234 3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA ..................................................251 4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA .....................252 5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA .........................252 6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH ..........................252 7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA ..........................253 8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA ..............................254 9. PROFESIONALNA PRAKSA ..........................................................................256 10. SLOBODNE AKTIVNOSTI ..........................................................................256

3

OPŠTI DIO 1. Naziv programa: TEHNIČAR VUČE 2. Nastavni plan

Redni broj

Nastavni predmeti – grupe predmeta

I II III IV Ukupno

sed. god. sed. god. sed. god. sed. god. A Opšteobrazovni predmeti 1. Maternji jezik i kjiževnost 3 108 3 108 3 108 3 99 423 2. Matematika 3 108 3 108 3 108 3 99 423 3. Engleski jezik 2 72 2 72 2 72 2 66 282 4. Informatika 2 72 72 5. Fizičko vaspitanje 2 72 2 72 2 72 2 66 282 Društvena grupa predmeta

1. Istorija 2 72 72 2. Geografija 2 72 72 3. Sociologija 2 72 72 Prirodna grupa predmeta

1. Fizika 2 72 72 2. Hemija 2 72 72

UKUPNO A 16 576 14 504 12 432 10 330 1842 B Stručno- teorijski predmeti 1. Osnovi saobraćaja 2 72 72 2. Tehnička mehanika 3 108 108

3. Informacioni sistemi željeznice 2 72 72

4. Osnovi elektrotehnike 2 72 72

5. Tehničko crtanje sa mašinskim elementima 2 72 2 72 144

6. Stabilna postrojenja 2 72 72

7. Električni uređaji vučnih vozila 2 72 2 72 144

8. Služba vuče 2 72 2 72 144

9. Mehanički uređaji vučnih vozila 2 72 2 72 2 66 210

10. Organizacija željezničkog saobraćaja 3 108 2 72 2 66 246

11. Kočnice i kočenje vozova 2 72 2 66 66 12. Vučena vozila 4 132 132 13. Vozna dinamika 2 66 138

UKUPNO B 11 396 13 468 10 360 12 396 1620 C Praktična nastava 2 72 2 72 5 180 5 165 489 D Slobodne aktivnosti 1 36 1 36 1 36 1 33 141 E Izborna nastava 2 72 2 72 4 144 4 132 420 1. Drugi strani jezik 2 72 2 72 2 72 2 66 282

2. Željeznički saobraćajni sistem 2 72 2 72 2 72 216

3. Ekologija i zaštita životne sredine 2 72 72

4. Saobraćajna kultura 2 72 2 72 144 5. Poslovna komunikacija 2 72 72 6. Zaštita na radu 2 72 2 72 144 7. Dizel vuča 2 72 72 8. Osnovi automatike 2 72 2 66 144 9. Tehnologija vuče vozova 2 72 2 66 10. Elektro vuča 2 66 66

4

Redni broj

Nastavni predmeti – grupe predmeta

I II III IV Ukupno

sed. god. sed. god. sed. god. sed. god. 11. Preduzetništvo 2 66 66 F Profesionalna praksa 10 dana 10 dana 10 dana 30 dana G Sedmični broj časova 32 32 32 32 H Broj radnih sedmica 36 36 36 33 141

Ukupno (A+B+C+D+E) = 4512 3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa - Osposobljavanje za planiranje, pripremanje, organizovanje i kontrola svoga rada i

rada grupe. - Posjedovanje osnovnih znanja o propisima, normativima i standardima u

željeznici. - Poznavanje svih dopuna, izmjena, ispravki, tumačenja i obavještenja u

propisima. - Osposobljavanje za vršenje dnevnog pregleda radi provjere pouzdanosti i

funkcionisanja vučnog vozila. - Osposobljavanje za vožnju vučnog vozila od jedinice vuče do stanice za vuču

voza. - Osposobljavanje za vođenje brige o kvačenju vučnog vozila za voz. - Osposobljavanje za provjeravanje ispravnosti kočnica. - Osposobljavanje za upravljanje vučnim vozilom. - Osposobljavanje za održavanje parametara predviđenih u knjižici reda vožnje i

knjigama saopštenja pri vožnji voza. - Usvajanje osnovnih znanja o tehnološkim postupcima ručne i mašinske obrade i

izrade dijelova. - Osposobljavanje za vođenje brige o otkvačivanju vučnog vozila i smještanje istog

na kolosijek. - Osposobljavanje za pregledanje vozila, osiguravanje od samopokretanja,

zaključavanje i predaja ključeva otpravniku vozova. - Osposobljavanje za upisivanje primijećenih neispravnosti. - Osposobljavanje za preuzimanje vučnog vozila. - Osposobljavanje za pregledanje preuzetog vučnog vozila. - Osposobljavanje za vršenje probe ispravnosti kočnica kočnih uređaja na vozu. - Upravljanje vučnim vozilom pri vožnji voza. - Osposobljavanje za raspremanje vučnog vozila. - Posjedovanje sistematičnosti i odgovornosti u radu. - Poznavanje jedanog stranog jezika. - Posjedovanje informatičke pismenosti. - Osposobljavanje za racionalno korišćenje sredstava za rad, materijala, energije i

vremena. - Primjena propisa zaštite na radu i zaštite okoline. 4. Uslovi za upis, odnosno uključivanje u program za obrazovanje odraslih - U srednje stručno obrazovanje u četvorogodišnjem trajanju mogu se upisati lica

koja su: - završila osnovnu školu ili - završila dvogodišnju stručnu školu. - U redovno obrazovanje mogu se upisati i lica koja nijesu starija od 17 godina,

izuzetno lica do 18-te godine uz odobrenje nastavničkog vijeća škole. - Lica koja su napunila 18 godina uključuju se u program za obrazovanje odraslih. 5. Trajanje obrazovanja - Obrazovanje po obrazovnom programu Tehničar vuče traje četiri godine.

5

6. Prohodnost - U redovnom obrazovanju učenici napreduju u viši razred ako su iz svih predmeta

tekuće godine postigli pozitivnu ocjenu i obavili profesionalnu praksu - Lica koja su završila dvogodišnju stručnu školu mogu se upisati u drugi ili treći

razred s obzirom na vrstu programa prethodnog obrazovanja uz polaganje dopunskih i diferencijalnih ispita.

- Odrasli napreduju po programu u skladu sa planom za izvođenje obrazovnog programa za odrasle - koji donosi škola.

7. Obrazovanje koje se stiče - Završetkom obrazovnog programa učenik stiče srednje stručno obrazovanje u četvorogodišnjem trajanju – TEHNIČAR VUČE

6

POSEBNI DIO 1. PREDMETNI PROGRAMI 1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI 1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST 1.1.2. MATEMATIKA 1.1.3. STRANI JEZIK 1.1.4. INFORMATIKA 1.1.5. FIZIČKO VASPITANJE 1.1.6. ISTORIJA 1.1.7. GEOGRAFIJA 1.1.8. SOCIOLOGIJA 1.1.9. HEMIJA 1.1.10. FIZIKA Napomena: Katalozi opšteobrazovnih programa su u nadležnosti Zavoda za školstvo.

7

1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI 1.2.1. OSNOVI SAOBRAĆAJA 1. Naziv predmeta: OSNOVI SAOBRAĆAJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred Vrste nastave

Ukupno Teorija Vježbe Praktična

nastava I 48 24 72 II III IV

Ukupno 48 24 72 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa pojmom, značajem i vrstama saobraćaja. - Sticanje osnovnog znanja o istorijskom razvoju, vrstama i sredstvima svih vidova

saobraćaja. - Upoznavanje uloge i značaja svih vidova saobraćaja. - Upoznavanje sa vrstama unutrašnjeg transporta. - Podsticanje učenika na aktivno učešće u nastavi. - Razvijanje pozitivne orijentacije prema zanimanju.

8

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI

Informativni ciljevi i sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski

ciljevi Preporuke za

izvođenje nastave učenik učenik učenik

Pojam značaj i vidovi saobraćaja - Objašnjava pojam

saobraćaja - Nabraja vidove

saobraćaja

- Razlikuje vidove saobraćaja

- Razvija motivaciju

Istorijski razvoj saobraćaja - Opisuje istorijski

razvoj svih vidova saobraćaja

- Opisuje istorijski razvoj kombinovanog transporta

- Upoređuje sličnosti i razlike u razvoju pojedinih vidova saobraćaja

- Razvija motivaciju - Razvija

samopouzdanje

- Izrada seminarskog rada:

- Razvoj vidova saobraćaja

Karakteristike saobraćaja - Opisuje

karakteristike vidova saobraćaja:

- drumskog, - željezničkog, - vodnog, - vazdušnog, - PTT - Opisuje

karakteristike cijevnog transporta

- Opisuje karakteristike kombinovanog transporta

- Upoređuje sličnosti i razlike u karakteristikama pojedinih vidova saobraćaja

- Upoređuje karakteristike pojedinih vidova saobraćaja

- Uočava značaj saobraćajne djelatnosti

- Razvija samopouzdanje

- Prezentacija karakteristika vidova saobraćaja

Sredstva u saobraćaju - Nabraja sredstva

saobraćaja: - drumskog, - željezničkog, - vodnog, - vazdušnog, - PTT saobraćaja - Nabraja sredstva

cijevnog transporta - Nabraja sredstva

kombinovanog transporta

- Uočava sličnosti i razlike pojedinih sredstava saobraćaja

- Uočava prednosti i nedostatke pojedinih sredstava

- Upoređuje karakteristike sredstava svih vidova transporta


- Posjeta preduzeću po izboru u drumskom, željezničkom, vodnom ili vazdušnom saobraćaju

Elektronski saobraćaj - Objašnjava

komunikaciju putem Interneta

- Uočava značaj Interneta

- Razvija interesovanje za nova znanja

Željeznički saobraćaj

9




- Objašnjava pojam željezničkog saobraćaja

- Nabraja sredstva željezničkog putničkog saobraćaja

- Nabraja sredstva željezničkog teretnog saobraćaja

- Navodi podjelu željezničkog saobraćaja

- Razlaže pojam željezničkog saobraćaja

- Razlikuje sredstva željezničkog saobraćaja

- Pronalazi sličnosti i razlike putničkog i teretnog saobraćaja

- Upoređuje stanje željezničkog saobraćaja kod nas i u svijetu

- Analizira pruge Evrope i Balkana

- Analizira pruge u Crnoj Gori i uočava njihovu vezu sa ostalim željezničkim sistemima

- Razvija inicijativnost - Razvija pozitivnu

orijentaciju prema zanimanju

- Izrada seminarskog rad.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - L. Filković, Osnove saobraćaja i transporta, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva, Beograd,1999. - M. Adamović, Uvod u saobraćaj, Saobraćajni fakultet, Beograd, 2001. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa odgovarajućim softverom - Priključak za Internet - LCD projektomjer - Sheme 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, po jedana pismena vježba u polugodištu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena

dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani saobraćajni inženjer

10

10. Povezanost predmeta

Znanja Povezanost sa drugim predmetima

Predmet Znanja - Željeznički saobraćaj - Sredstva u saobraćaju

- Organizacija željezničkog saobraćaja

- Saobraćaj kao dio procesa proizvodnje

- Sredstva i organizacija željezničkog saobraćaja

- Sredstva u saobraćaju - Vučena vozila - Podjela kola prema namjeni

11

1.2.2. TEHNIČKA MEHANIKA 1. Naziv predmeta: TEHNIČKA MEHANIKA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 72 36 108 3. Opšti ciljevi nastave - Usvajanje osnovnih pojmova iz oblasti mehanike. - Osposobljavanje za primjenu aksioma statike. - Sticanje znanja o uticaju djelovanja sistema sila u ravni. - Osposobljavanje za primjenu zakona statike. - Sticanje znanja o pojmu težišta tijela i načina njegovog određivanja. - Osposobljavanje za razlikovanje vrsta ravanskih nosača i opterećenja nosača. - Sticanje znanja o trenju i vrstama trenja. - Poznavanje kretanja tačke i zakona trenja. - Sticanje znanja o zakonima promjene brzine i ubrzanja pri kretanju tačke i tijela. - Sticanje znanja o zakonima kretanja tačke i tijela. - Razvijanje sposobnosti primjene stečenih znanja iz mehanike. - Razvijanje odgovornosti i preciznosti u radu. - Razvijanje poštovanja i brige za očuvanje životne sredine. - Razvijanje logičkog mišljenja.

12





Osnovni pojmovi i aksiome statike - Objašnjava podjelu

mehanike - Objašnjava pojam i

vrste tijela. - Navodi i objašnjava

pojam sile i podjelu sila, reakcije veze, aksiome statike

- Razlikuje spoljašnje i unutrašnje sile

- Razlikuje pojedine vrste veza i crta reakcije veza

- Razvija logičko mišljenje

- Stiče preciznost u radu

Sistemi sučeljnih sila - Navodi grafičke i

analitičke uslove ravnoteže sistema sučeljnih sila

- Objašnjava moment sile za tačku Varinjonova teorema

- Upotrebljava grafičku metodu razlaganja sila na komponente

- Rješava grafičkom metodom rezultantu sila

- Prepoznaje i određuje statičke uslove ravnoteže

- Analizira, postavlja i određuje uslove ravnoteže sistema sučeljnih sila

- Određuje moment sile za tačku

- Razvija logičko mišljenje i povezivanje znanja

Vježbe: - Grafičko razlaganje

sile - Određivanje

momenta sile za tačku

Sistem proizvoljnih sila - Definiše spreg sila i

moment sprega - Opisuje redukciju

sistema sila na tačku, glavni vektor i glavni moment

- Definiše analitičke i grafičke uslove ravnoteže sistema proizvoljih sila

- Indentifikuje i postavlja uslove ravnoteže spregova sila

- Redukuje proizvoljni ravanski sistem sila na glavni vektor i glavni moment

- Postavlja analitičke uslove ravnoteže sistema proizvoljnih sila

- Razvija logičko mišljenje i povezivanje znanja

Vježbe: - Određivanje

momenta sprega

Težište tijela - Definiše pojam

težišta tijela - Objašnjava težište

homogene ravanske figure

- Objašnjava težište homogene linije

- Objašnjava položaj

- Uočava značaj težišta tijela

- Određuje težište ravne homogene figure

- Određuje težište homogene linije

- Određuje položaj

- Stiče navike tačnosti i sistematičnosti u radu


13




težišta nekih homogenih tijela

težišta nekih geometrijskih tijela

Trenje klizanja i kotrljanja - Objašnjava pojam i

značaj trenja - Navodi vrste trenja - Objašnjava trenje

klizanja na horizontalnoj i kosoj ravni

- Razumije otpore pri kotrljanju

- Uočava značaj trenja

- Razlikuje trenje klizanja i kotrljanja

- Određuje intezitet, pravac i smjer sile trenja

- Uočava zavisnost koeficijenta trenja od vrste materijala i stanja dodirnih površina

- Razvija logičko mišljenje.

Vježbe: - Izračunavanje sile

trenja kod klizanja i kotrljanja

Ravanski nosači - Navodi vrste

ravanskih nosača i vrste opterećenja kod njih

- Objašnjava statički određene ravanske pune nosače

- Određuje reakcije veza grafički i analitički punih ravanskih nosača, opterećenih kombinacijom različtih opterećenja

- Konstruiše statičke dijagrame grafičkom i analitičkom metodom, opterećeni kombinacijom različitih opterećenja

- Razvija preciznost u radu

Vježbe: - Na primjerima

proste grede, grede sa prepustima i konzole odrediti reakcije oslonaca i konstruisati statičke dijagrame

Napon i deformacija - Navodi pojam i

vrste opterećenja - Definiše nominalno

i računsko opterećenje

- Definiše pojam napona

- Objašnjava normalne i tangencijalne napone

- Objašnjava dozvoljeni napon i stepen sigurnosti

- Upoznaje se sa pojmom i vrstama deformacija

- Analizira spoljašnje i unutrašnje sile

- Uočava pojam napona

- Analizira i upoređuje normalne i tangencijalne napone

- Upoređuje elastične i plastične deformacije

- Crta Hukov dijagram

- Razvija odgovornost i preciznost u radu


Vježbe: - Očitavanje napona i

deformacija sa Hukovog dijagrama

14




- Navodi razliku između elastičnih i plastičnih deformacija

- Definiše Hukov zakon

Vrste naprezanja - Nabraja vrste

napona i deformacija za pojedina naprezanja na konkretnim primjerima

- Analizira i izračunava napone i deformacije( na pritisak, zatezanje, savijanje, uvijanje), za pojedina naprezanja na konkretnim primjerima

- Razvija sposobnost analiziranja i zaključivanja

Vježbe: - Odredjivanje

napona i deformacija kod pojedinih vrsta naprezanja

Uvod u kinematiku - Objašnjava u

mehanici pojam kretanja, prostora i vremena

- Definiše pojam materijalne tačke i krutog tijela

- Indentifikuje i analizira pojam materijalne tačke i krutog tijela

Kinematika tačke - Definiše elemente

kretanja tačke - Definiše

pravolinijsko kretanje tačke

- Definiše krivolinijsko kretanje tačke

- Definiše složeno kretanje tačke

- Određuje putanju, početni položaj tačke, put i zakon puta

- Određuje pređeni put, brzine i ubrzanja kod pravolinijskih kretanja

- Crta kinematske dijagrame kod pravolinijskih kretanja

- Određuje ugao rotacije, ugaonu brzinu, ugaono ubrzanje, tangencijalno, normalno i totalno ubrzanje pri kružnom kretanju

- Određivanje brzina i ubrzanja pri složenom kretanju tačke


Grafički rad - Određivanje

kinematskih veličina pri pravolinijskim kretanjima

- Crtanje

kinematskih dijagrama

15




Kinematika krutog tijela - Definiše

translatorno kretanje krutog tijela.

- Definiše rotaciono kretanje krutog tijela

- Objašnjava prenošenje snage sa jednog vratila na drugo posredstvom zupčanika, kaišnika ili lančanika

- Određuje brzine i ubrzanja pri translatornom kretanju

- Određuje broj obrtaja, ugaonu brzinu i ubrzanje pri rotacionom kretanju

- Upoređuje prenos otvorenim i ukrštenim kaišem

- Upoređuje prenos sa tri kaišnika i sa dva para kaišnika

- Određuje prenosni odnos pri prostom i složenom prenosu zupčanicima

- Razlikuje mogućnosti prenosnika sa stanovišta broja obrtaja i broja zuba zupčanika


Grafički rad - Mjenjački prenosnik

Ravansko kretanje krutog tijela - Objašnjava ravno

kretanje krutog tijela

- Razlaže ravno kretanje na translatorno i obrtno

- Određuje brzine i ubrzanja pri ravnom kretanju


Uvod u dinamiku - Objašnjava u

dinamici pojam inertnosti mase

- Definiše zakone dinamike

- Određuje uzroke kretanja ako su poznati zakoni kretanja

- Određuje težinu vozila


Dinamika materijalne tačke - Objašnjava

dinamiku pravolinijskog i krivolinijskog kretanja

- Objašnjava mehanički rad

- Grafički predstavlja rad

- Uočava pojam dinamike pravolinijskog kretanja

- Uočava pojam dinamike krivolinijskog kretanja

- Uočava pojam


16




- Objašnjava snagu - Objašnjava stepen

korisnog djejstva - Definiše

centrifugalnu i centripetalnu silu

mehaničkog rada - Izvodi grafičko

predstavljanje rada - Uočava pojam-

snage - Određuje stepen

korisnog djejstva - Određuje

centrifugalnu i centripetalnu silu

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - M. Plavšić i drugi, Mehanika I - Statika i otpornost materijala, Zavod za udžbenike

i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - S. Đurić, Mehanika, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - R. Raonić,M.Marjanović,Mirko Nikolić, Mehanika 2, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva, Beograd, 2004. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa multimedijskim paketom, softverom za simulaciju opterećenja

mašinskih profila i crtanje dijagrama napona i deformacija. - Uzorci različitih profila mašinskih materijala. - Dijaprojektor sa odgovarajućim slajdovima. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, po jedna pismena vježba u svakom klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani mašinski inženjer - Diplomirani profesor mehanike 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Sistem sila - Spregovi sila - Trenje - Ravanski nosači - Trenje - Kinematika

- Tehničko crtanje sa mašinskim elementima

- Dejstvo sila na osovini i vratilu

- Frikcioni prenosnici - Opterećenje dijelova kotla - Opterećenja vratila, spojeva

i ležaja - Vučna i vučena vozila - Kočnice i kočenje vozova - Sila

- Snaga

17


Predmet Znanja - Kinematika

- Mehanički uređaji vučnih vozila

- Vozna dinamika - Kinematika - Dinamika - Statika - Energija i rad - Trenje

- Kinematika - Osnovi automatike - Prenos snage - Mehanički sistemi

- Vučna vozila - Elektro vuča - Hidraulika - Pneumatika - Termodinamika

18

1.2.3. INFORMACIONI SISTEMI ŽELJEZNICE 1. Naziv predmeta: INFORMACIONI SISTEMI ŽELJEZNICE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I 72 72 II III IV

Ukupno 72 72 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa osnovnim elementima računarskih sistema. - Upoznavanje sa komunikacionom tehnologijom. - Razumijevanje informacionih sistema. - Razumijevanje organizovanja podataka. - Upoznavanje informacionih sistema na željeznici. - Razvijanje odgovornosti i preciznosti u radu. - Ovladavanje stručnom terminologijom neophodnom za komunikaciju u struci. - Shvatanje značaja očuvanja životne sredine.

19





Uvod u predmet - Objašnjava pojam

informacionih sistema

- Objašnjava pojam entiteta

- Analizira pojam informacionih sistema

- Upotrebljava pojam entiteta

- Razvija preciznost

Osnovni elementi računarskih sistema - Upoznaje osnovne

elemente od kojih se sastoji hardver

- Upoznaje računarski softver

- Određuje osnovne elemente od kojih se sastoji hardver

- Analizira elemente od kojih se sastoji hardver

- Analizira računarski softver

- Razvija interesovanje prema novim sazanjima

- Računarski kabinet

Komunikaciona tehnologija - Upoznaje osnove

informacione tehnologije

- Upoznaje osnove komunikacione tehnologije

- Upoznaje organizaciju komunikacije u željezničkom saobraćaju

- Opisuje razvoj komunikacione mreže željeznice

- Razlikuje osnovne informacione tehnologije

- Analizira informacione tehnologije

- Razlikuje osnovne komunikacione tehnologije

- Uočava način komunikacije u željezničkom saobraćaju

- Analizira razvoj komunikacione mreže

- Razvija pravilan odnos prema zanimanju

- Razvija smisao za preciznost

Informacioni sistemi - Objašnjava odnos

informacionog, računarskog i poslovnog sistema

- Opisuje informacioni sistem za upravljanje saobraćajem

- Objašnjava informacioni sistem voza

- Analizira računarski i poslovni sistem

- Analizira informacioni sistem za upravljanje saobraćajem

- Rukuje sa informacionim sistemom voza

- Oblikuje informacioni sistem voza

- Navikava se na rad i urednost

- Uviđa važnost očuvanja kvaliteta

Organizovanje podataka - Opisuje

organizaciju - Analizira

organizaciju - Razvija spsobnost

logičkog

20




podataka na nosiocima podataka

- Objašnjava datoteku daljinara u sistemu željeznice

podataka - Razlikuje nosioce

podataka - Upotrebljava

datoteku daljinara

zaključivanja

Informacioni sistemi na željeznici - Objašnjava ciljeve

razvoja informacionog sistema željeznice

- Opisuje informacioni sistem prodaje usluga u putničkom saobraćaju

- Opisuje računarski informacioni sistem u oblasti teretnog saobraćaja

- Opisuje informacioni sistem u oblasti vuče vozova

- Opisuje računarski informacioni sistem u oblasti održavanja voznih sredstava

- Opisuje računarski informacioni sistem u elektrotehničkoj djelatnosti

- Opisuje računarski informacioni sistem u građevinskoj djelatnosti

- Analizira ciljeve razvoja informacionog sistema željeznice

- Analizira sistem prodaje usluga u putničkom saobraćaju

- Upotrebljava sistem prodaje usluga u putničkom saobraćaju

- Analizira informacioni sistem za teretni saobraćaj

- Analizira informacioni sistem u vuči vozova

- Rukuje informacionim sistemom u vuči vozova

- Analizira računarski informacioni sistem u održavanju voznih sredstava

- Analizira informacioni sistem u građevinskoj djelatnosti

- Razvija interesovanje prema novim saznanjima


- Posjeta centru za informatiku na željezničkoj stanici

- Posjeta jedinici vuče

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - M. K. Banjanin,Informacioni sistemi Železnice ,Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva, Beograd, 2001. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se izvodi u kabinetu opremljenom sa: računarima 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje jedna ocjena u klasifikacionom periodu; - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacionom periodu.

21

- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

22

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer računarstva 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Organizacija podataka - Organizacija željezničkog

saobraćaja - Red vožnje

- Komunikacioni sistemi - Stabilna postrojenja - Daljinsko upravljanje

23

1.2.4. OSNOVI ELEKTROTEHNIKE 1. Naziv predmeta: OSNOVI ELEKTROTEHNIKE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I 72 72 II III IV

Ukupno 72 72 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje i razumijevanje osnovnih zakona elektrotehnike u jednosmjernim i

naizmjeničnim strujnim kolima. - Upoznavanje zakonitosti električnog i magnetnog polja. - Upoznavanje osnovnih pojmova, mjernog pribora, mjernih instrumenata u

električnim mjerenjima. - Usvajanje znanja o materijalima, uređajima i tipovima električnih instalacija. - Raspoznavanje elektronskih elementa i razumijevanje njihovog djelovanja u

jednostavnim vezama. - Razvijanje odgovornosti i preciznosti u radu, ovladavanje stručnom

terminologijom neophodnom za komunikaciju u struci. - Shvatanje značaja za očuvanjem životne sredine.

24

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Rared: PRVI




Osnovi elektrotehnike Uvodni dio - Upoznaje se sa

strukturom materije

- Objašnjava šta je atom i koje čestice sačinjavaju atom

- Poznaje raspored elementarnih čestica u atomu

- Razlikuje izolatore, provodnike i poluprovodnike

Elektrostatika - Objašnjava pojam

naelektrisanog tijela

- Objašnjava elektrostatičko polje, njegove karakteristike i način prikazivanja

- Navodi Kulonov zakon

- Definiše sile u električnom polju

- Zna kako se ponaša provodnik, a kako izolator u električnom polju

- Definiše električni potencijal i napon

- Definiše električni kondenzator, kapacitivnost kondenzatora

- Navodi vrste kondenzatora

- Nabraja načine povezivanja kondenzatora

- Razlikuje načine naelektrisavanja tijela

- Određuje silu koja djeluje između tačkastih naelektrisanja

- Predstavlja grafički električno polje

- Razlikuje homogeno i nehomogeno električno polje

- Izračunava

kapacitivnost pločastog kondenzatora

- Izračunava ekvivalentnu kapacitivnost

- Razvija sposobnost logičkog razmišljanja i povezivanja

- Demonstracija naelektrisavanja tijela

Jednosmjerne struje - Objašnjava pojam

jednosmjerne struje

- Definiše jačinu i gustinu električne struje

- Zna sta je električna otpornost i električna provodnost

- Analizira kako se kreće količina elektriciteta i smjer električne struje

- Izračunava električnu otpornost i električnu provodnost na primjerima

- Rješava prosto električno kolo

- Razvija analitičko mišljenje

- Koristi otpornik, kalem i kondenzator kao pokazno sredstvo

25




- Navodi osnovne elemente električnog kola

- Navodi i definiše Omov zakon

- Navodi Prvi Kirhofov zakon

- Navodi načine vezivanja otpornika

- Definiše ekvivalentnu otpornost

- Navodi Drugi Kirhofov zakon

- Navodi i definiše Džulov zakon

- Definiše električni rad i električnu snagu

- Određuje ekvivalentnu otpornost, jačinu električne struje i napon

- Rješava složeno električno kolo pomoću Kirhofovih zakona

Elektromagnetizam - Upoznaje se sa

pojmom magnetnog polja i njegovim karakteristikama

- Objašnjava magnetno polje struje u pravolinijskom provodniku i kalemu

- Objašnjava magnetnu indukciju i magnetni fluks

- Objašnjava elektromagnetnu silu

- Objašnjava elektrodinamičku silu

- Objašnjava pojavu elektromagnetne indukcije

- Zna kada se u pravolinijskom provodniku i kalemu indukuje elektromotorna sila

- Zna šta je samoindukcija

- Objašnjava pojavu međusobne

- Određuje smjer magnetne indukcije kod provodnika i kalema pravilom desne ruke

- Uočava zavisnost magnetne indukcije i fluksa

- Razlikuje elektromagnetnu od elektrodinamičke sile

- Shvata Lencov zakon

- Shvata od čega zavisi veličina indukovane elektromotorne sile i kako se određuje njen smjer

- Upoređuje pojavu samoindukcije i uzajamne indukcije

- Shvata značaj povezivanja uzroka i posljedica

- Razvija moć zapažanja

26




indukcije Naizmjenične struje - Upoznaje se sa

osnovnim pojmovima i oblicima naizmjeničnih električnih veličina

- Definiše parametre naizmjeničnih veličina

- Navodi načine prikazivanja naizmjeničnih veličina

- Upoznaje se sa faznim odnosima naizmjeničnih veličina

- Navodi osnovne elemente u kolima naizmjenične struje

- Objašnjava ponašanje otpornika u kolu naizmjenične struje

- Poznaje ponašanje

kalema u kolu naizmjenicne struje

- Objašnjava ponašanje kondenzatora u kolu naizmjenične struje

Trofazni sistemi - Zna osnovne

karakteristike trofaznih sistema

- Objašnjava simetrični i nesimetrični trofazni sistem

- Definiše snage i energije trofaznih sistema

- Upoznaje se sa potrebom trofaznih sistema u praksi

- Razlikuje jednosmjerne i naizmjenične veličine

- Određuje parametre: trenutnu vrijednost, amplitudu, periodu, frekvenciju, kružnu frekvenciju

- Određuje srednju i efektivnu vrijednost naizmjeničnih veličina

- Određuje početnu fazu, ukupnu fazu i faznu razliku

- Crta vremenski i fazorski dijagram struja i napona na otporniku

- Shvata pojam aktivne snage

- Crta vremenski i fazorski dijagram struja i napona u kolu sa kalemom, kondenzatorom

- Shvata pojam reaktivne snage kalema i kondenzatora

- Upoređuje

karakteristike trofaznih i jednofaznih sistema

- Crta vektorski dijagram struja i napona u trofaznom sistemu

- Razvija sposobnosti povezivanja stečenih znanja sa prethodno stečenim znanjima

- Razvija smisao za preciznost i odgovornost u radu

- Koristi vremenske i fazorske dijagrame naizmjeničnih veličina

- Koristi šeme

vezivanja trofaznih sistema

Proizvodnja i prenos električne energije

27




- Objašnjava princip dobijanja i proizvodnje električne energije

- Nabraja vrste elektrana

- Opisuje princip rada hidroelektrane

- Nabraja elemente razvodnih postrojenja

- Razlikuje vrste elektrana

- Razlikuje osnovne električne uređaje u elektranama

- Poznaje osnovnu funkciju elemenata razvodnih postrojenja

- Razvija sposobnost zapažanja

- Posjeta hidroelektrani

Osnovi električnih instalacija - Objašnjava svrhu

korišćenja električnih instalacija

- Objašnjava korišćenje napona u električnim instalacijama

- Navodi osnovne dijelove električnih instalacija

- Navodi ulogu i značaj postojanja standarda pri izradi električnih instalacija

- Objašnjava ulogu osnovnih elemenata u električnim instalacijama

- Uočava razliku između instalacija visokog, niskog i malog napona

- Razlikuje dijelove električnih instalacija i razumije ulogu svakog od njih

- Shvata značaj propisa pri izradi instalacija

- Uočava razliku korisćenja različitih vrsta kablova pri izradi različitih instalacija

- Razumije značaj zaštite od prekomjerne struje

- Identifikuje osnovne grafičke simbole u projektima električne instalacije

- Razvija smisao za preciznost i odgovornost u radu

Vježba: - Izrada

jednostavnog projekta kućne instalacije

Osnovi električnih mašina - Objašnjava princip

rada transformatora

- Navodi vrste transformatora

- Objašnjava obrtno magnetno polje

- Objašnjava princip rada asinhronog motora

- Objašnjava princip rada sinhronih

- Razlikuje vrste transformatora

- Shvata primjenu transformatora u praksi

- Računa odnos transformacije

- Razlikuje dijelove asinhronog motora

- Razlikuje sinhrone i asinhrone mašine

- Shvata rad mašina

- Razvija samouvjerenost i pouzdanost u radu

- Razvija odgovornost

- Koristi skice i šeme sinhronih i asinhronih mašina

28




mašina - Objašnjava princip

rada generatora i motora jednosmjerne struje

- Nabraja i objašnjava propisane načine za zaštitu od strujnog udara

jednosmjerne struje i shvata njihovu primjenu u praksi

- Analizira opasna djejstva električne struje

Osnovi elektronike Poluprovodnici - Upoznaje se sa

strukturom poluprovodnika

- Objašnjava nastajanje poluprovodnika P i N tipa

Dioda - Objašnjava

obrazovanje PN spoja

- Definiše direktno i inverzno polarisan PN spoj

Bipolarni tranzistori - Poznaje unutrašnju

strukturu tranzistora

- Navodi vrste tranzistora

- Zna simbole i elektrode tranzistora

- Objašnjava princip rada tranzistora na modelu sa zajedničkim emitorom

- Objašnjava bipolarni tranzistor kao prekidač

Fet i mosfet - Zna pojam i

funkciju unipolarnog tranzistora (FET)

- Objašnjava jednosmjerni režim

- Razlikuje provodnike, poluprovodnike i izolatore

- Uočava razliku između poluprovodnika P i N tipa

- Uočava razliku među provodnim i neprovodnim stanjem diode

- Uočava primjenu dioda u praksi

- Uočava razliku između tranzistora PNP i NPN tipa

- Crta karakteristike tranzistora

- Razlikuje stanja koja postoje kod tranzistora koji radi kao prekidač

- Prdviđa primjenu unipolarnih tranzistora u praksi

- Predviđa primjenu tiristora u praksi

- Razvija sposobnost logičkog razmišljanja i povezivanja

- Shvata važnost pridržavanja propisa

- Koristi elektronske komponente kao pokazni materijal

29




rada pojačavača sa FET-ovima

- Poznaje pojam i funkciju ostalih vrsta unipolarnih tranzistora (MOSFET i Cmos)

Tiristori - Zna konstrukciju

tiristora 5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - M. Justinijanović, Električne instalacije i osvetljenje za drugi razred, Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva, Beograd. - D. Martinović, Električna merenja, Zavod za izdavanje udžbenika i nastavnih

sredstava, Beograd, 1997. - R. Opačić, Elektronika, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003. - R. Opačić, Osnove elektrotehnike za I razred trogodišnjeg obrazovanja, Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva, Beograd. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa multimedijskim paketom, softverom za prikaz različitih vrsta skica i

šema u elektrotehnici i elektronici, uzorcima različitih elektronskih komponenti. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje jedna ocjena u klasifikacionom periodu . - Pismeno,pismene vježbe najmanje jedna u polugodištu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer elektrotehnike 10. Povezanost predmeta

Znanja Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja

- Vučna vozila - Električni uređaji vučnih vozila

- Jednosmjerna struja - Naizmjenična struja - Osnovi električnih mašina - Osnovi elektrotehnike

- Elektrotehnika - Zaštita na radu - Jednosmjerna struja - Naizmjenična struja - Električne instalacije

- Elektro-hidraulika - Osnovi automatike - Elektrostatika - Jednosmjerna struja - Naiznjenična struja - Provodnici

30

- Poluprovodnici - Pojačavači

- Vučna vozila - Elektro vuča - Jednosmjerna struja - Naizmjenična struja - Proizvodnja i prenos

električne energije

31

1.2.5. TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA 1. Naziv predmeta: TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I 48 24 72 II 48 24 72 III

IV

Ukupno 96 48 144 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa tehnologijom, pravilima, standardima i simbolima koji se

upotrebljavaju u tehničkom crtanju. - Upoznavanje sa pojmom i vrstama projekcija. - Razumijevanje smisla za tačnost, preciznost, estetiku i urednost u rješavanju

raznih zadataka i stvaranju navika za planski, organizovani i samostalni rad uopšte.

- Osposobljavanje za čitanje i razumijevanje tehničkih crteža, uputstava, propisa, tabela, dijagrama, šema i tehničke dokumentacije.

- Poštovanje standarda tehničkog crtanja. - Osposobljavanje za crtanje jednostavnih tehničkih crteža mašinskih elemenata i

manjih sklopova u skladu sa standardima. - Osposobljavanje za izradu tehničko - tehnološke dokumentacije. - Upoznavanje sa vrstama, svojstvima i primjenom mašinskih elemenata. - Uočavanje i shvatanje funkcionalne međuzavisnosti elemenata, sklopova i

mehanizama. - Razvijanje odgovornosti i preciznosti u radu. - Ovladavanje stručnom terminologijom neophodnom za komunikaciju u struci. - Shvatanje značaja za očuvanjem životne sredine.

32





Osnovi tehničkog crtanja - Upoznaje se sa

priborom za tehničko crtanje

- Upoznaje standarde, vrste tehničkih crteža, razmjere, zaglavlja i sastavnice

- Upoznaje se sa tehničkim pismom

- Rukuje priborom za tehničko crtanje

- Poznaje vrste tehničkih crteža, razmjeru, zaglavlja i sastavnice

- Ispisuje tehničko pismo

- Razvija tehničku kulturu

Vježbe: - Nacrtati jedan

crtež sa osnovnim zaglavljem (rad olovkom)

- Nacrtati tehničko pismo (rad olovkom)

Geometrijske konstrukcije - Navodi i nabraja

osnovne geometrijske konstrukcije

- Crta paralelne i normalne prave

- Crta simetrale duži i uglova

- Dijeli duži na n-jednakih dijelova

- Spaja prave linije lukom datog poluprečnika

- Konstruiše pravilne poligone (trougao, kvadrat, petougao, šestougao...)

- Konstruiše krive linije (elipsu, parabolu, hiperbolu...)

- Razvija preciznost i urednost

Vježbe: - Upotreba linija - Crtanje

geometrijskih konstrukcija

- I grafički rad

(figura).

Osnovi nacrtne geometrije - Upoznaje pojam i

vrste projiciranja - Upoznaje se sa

pojmom kosog i ortogonalnog projiciranja

- Razlikuje centralno i paralelno projiciranje

- Razlikuje koso i ortogonalno projiciranje

- Crta projekcije tačke na jednu, dvije i tri ravni

- Crta projekcije duži u opštem i specijalnom položaju

- Crta projekcije osnovnih geometrijskih likova (kvadrat, trougao, krug) u opštem i


Vježbe: - Projekcija tijela i

crtanje tijela u izometriji na osnovu projekcija

- Crtanje projekcija na osnovu izometrijskog izgleda i dopunjavanje pogleda

- Crtanje presjeka geometrijskih tijela i mreže tijela

33




specijalnom položaju

- Crta projekcije geometrijskih tijela u opštem i specijalnom položaju

- Crta u izometriji jednostavne elemente na osnovu ortogonalnih projekcija

- Crta jednostavne elemente u ortogonalnoj projekciji i aksonometriji

Tehničko crtanje - Objašnjava

pravouglo (ortogonalno) projiciranje, poglede, izglede i njihov raspored

- Upoznaje se sa crtanjem predmeta na tehničkim crtežima

- Upoznaje osnovna načela kotiranja i elemente kotiranja

- Upoznaje se sa presjecima i razrezima, vrstama presjeka, razreza i detalja, šrafiranju i uprošćenjima pri crtanju

- Određuje postupak crtanja izgleda

- Određuje potreban broj izgleda

- Crta kotne i pomoćne kotne linije i označava vrijednosti kota na crtežu

- Razvija smisao za preciznost

- Razvija svijest o potrebi kvalitetnog rada

Vježbe: - Dopuna

nedovršenih izgleda

- Crtanje trećeg izgleda na osnovu dva data

- Crtanje izometrijskog izgleda predmeta na osnovu ortogonalnih izgleda

Tolerancije i nalijeganja - Upoznaje osnovne

pojmove o tolerancijama dužinskih mjera

- Obašnjava veličine i položaj tolerancijskih polja

- Upoznaje se sa osnovnim vrstama nalijeganja

- Upoznaje se sa

- Sa crteža čita i određuje tolerancije

- Iz tabele čita vrijednosti odstupanja za zadate tolerancije i izračunava veličinu tolerancijskog polja

- Za pojedine vrste

- Razvija sposobnost ocjenjivanja i vrednovanja sopstvenog rada


tolerancija iz tabela

- Određivanje nalijeganja

- Unošenje tolerancijskih mjera

34




izborom tolerancija i nalijeganja

- Upoznaje se sa tolerancijama oblika i položaja

- Upoznaje toerancije kvaliteta površine

nalijeganja određuje preklop ili zazor

Presjeci mašinskih djelova - Upoznaje se sa

vrstama presjeka i šrafiranjem presjeka

- Crta razne vrste presjeka

- Crta poseban i djelimičan izgled predmeta

Vježbe: - Nacrtati potreban

presjek koji crtež predmeta čini jasnijim

Izrada i razrada crteža - Upoznaje se sa

postupkom izrade skice

- Navodi mjerne instrumente i pribor za snimanje mašinskih dijelova

- Vrši skiciranje mašinskih dijelova,izrada skice

- Upotrebljava

mjerne instrumente i pribor za snimanje mašinskih dijelova

Vježbe: - Nacrtati crtež na

osnovu skice mašinskog dijela

- Izrada crteža sklopa

- II grafički rad (model mašinskog dijela koga treba snimiti i nacrtati crtež).

35

Razred: DRUGI Informativni ciljevi i

sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi

Preporuke za izvođenje nastave

učenik učenik učenik Osnove proračuna mašinskih elemenata - Definiše i navodi

pojam i vrste opterećenja

- Navodi vrste naprezanja

- Definiše pojam napona

- Upoznaje uticaj promjene napona na dinamičku izdržljivost materijala

- Objašnjava izdržljivost mašinskih dijelova

- Objašnjava dozvoljeni napon i stepen sigurnosti

- Objašnjava radni i kritični napon na dodirnim površinama

- Pronalazi primjere mašinskih dijelova koji su izloženi naprezanjima

- Shvata razliku između normalnih i tangencijalnih napona

- Prepoznaje vrste naprezanja na: istezanje, pritisak, smicanje, uvijanje, savijanje

- Izračunava napone i deformacije za pojedina naprezanja na konkretnim primjerima

- Dimenzioniše poprečne presjeke na osnovu oblika, opterećenja i vrste materijala

- Navikava se na odgovornost u radu


napona i deformacija kod pojedinih vrsta naprezanja

Nerazdvojivi spojevi - Navodi podjelu i

vrste nerazdvojivih spojeva i njihovu primjenu

- Objašnjava vrste zakivaka, način zakivanja i primjenu

- Objašnjava vrste zakovanih spojeva i dimenzionisanje zakovanih spojeva

- Upoznaje osnovna svojstva zavarenih spojeva

- Navodi vrste zavarenih spojeva i šavova i način označavanja na crtežima

- Upoznaje se sa oblikovanjem i

- Pronalazi primjere primjene nerazdvojivih spojeva

- Definiše način pripreme pozicija za primjenu odgovarajuće veze

- Uprošćeno crta različite vrste spojeva

- Vrši proračun za različite vrste spojeva

- Shvata značaj postizanja odgovarajućeg kvaliteta urađenog posla

Vježbe: - Crtanje zakovanih

spojeva - Dimenzionisanje

zakovanog spoja kao i izbor zakovica iz tablica

- Crtanje zavarenih spojeva

- Izračunavanje stepena sigurnosti zavarenog spoja

- Crtanje pripremljenih dijelova za lemljenje

- Izračunavanje stepena sigurnosti lemljenog spoja

- Izračunavanje stepena sigurnosti lijepljenog spoja

36




dimenzionisanjem zavarenih spojeva

- Upoznaje se sa oblikovanjem i proračunom lemljivih spojeva

- Upoznaje se sa oblikovanjem i proračunom lijepljivih spojeva

Razdvojivi spojevi - Navodi vrste,

svojstva i primjenu razdvojivih spojeva

- Objašnjava vrste, podjelu i primjenu navojnih spojeva

- Upoznaje se sa proračunom navojnih spojeva

- Upoznaje veze s glavčinama

- Upoznaje se sa spojevima pomoću klinova

- Upoznaje veze čivijama

- Pronalazi primjere primjene razdvojivih spojeva

- Bira odgovarajuću vezu u zavisnosti od uslova

- Iz tablica bira vijke i navrtke

- Odabira način osiguranja navojnih veza od odvrtanja

- Na osnovu zadatih uslova odabira klinove i dimenzioniše ih koristeći tablice

- Navikava se na samostalni rad i rad u grupi

Vježbe: - Crtanje navojnih

spojeva - Očitavanje

dimenzija vijka i navrtke iz tablica

- Crtanje uzdužnih i poprečnih klinova

- Očitavanje dimenzija za klinove i žljebove iz tablica

Elastične veze - Upoznaje se sa

primjenom, vrstama i karakteristikama opruga

- Navodi materijal za opruge

- Objašnjava opterećenja, deformacije kod pojedinih vrsta opruga

- Upoznaje se sa gumenim elastičnim elementima

- Pronalazi primjere elastičnog vezivanja elemenata

- Razlikuje fleksione, torzione i prstenaste opruge

Vježbe: - Skiciranje opruga - Provjera stepena

sigurnosti

Elementi obrtnog kretanja - Upoznaje se sa

konstruktivnim oblicima osovinica, osovina, vratila, navodi njihovu

- Razlikuje osovinice, osovine i vratila.

- Bira materijal za osovine i vratila

- Stiče sigurnost i samopouzdanje u radu

Vježbe: - Skiciranje

osovinica, osovina i vratila

- Izbor materijala za

37




primjenu i karakteristike

- Objašnjava postupak dimenzionisanja osovina i vratila

- Dimenzioniše osovine i vratila

osovine i vratila

Ležajevi i ležišta - Upoznaje se sa

vrstama i svojstvima ležaja

- Navodi način označavanja i prikazivanja ležaja na crtežu

- Upoznaje se sa podjelom i vrstama ležišta

- Bira materijal za ležišne čaure i posteljice

- Analizira načine podmazivanja ležišta i razlikuje naprave za dovod i podmazivanje ležišta

- Uočava kriterijum izbora i primjene pojedinih vrsta ležajeva

- Koristi tablice prilikom izbora ležaja

- Shvata važnost preciznosti u radu

Vježbe: - Izbor ležaja iz

kataloga

Spojnice - Razumije ulogu

spojnica i svojstva pojedinih vrsta spojnica

- Određuje kriterijum izbora i primjene pojedinih vrsta spojnica

Elementi za prenos snage - Upoznaje se sa

podjelom, vrstama i primjenom elemenata za prenos snage

- Razumije osnovne pojmove kod cilindričnih zupčastih parova, konusnih zupčastih parova i pužnih parova

- Navodi materijal za izradu zupčanika

- Razumije osnovne pojmove kod lančanih parova

- Navodi način označavanja lanaca

- Razumije način prenosa snage, svojstva i podjelu

- Računa prenosni odnos

- Crta standardni profil zupca

- Crta cilindrični zupčanik

- Analizira elemente koji utiču na nosivost zupčastih parova

- Bira odgovarajuću vrstu prenosa u zavisnosti od zadatih uslova

- Uočava moguće greške

- Iz kataloga bira dijelove

- Crta lančanike - Crta kaišnik i

remenicu

- Razvija sigurnosti i samopouzdanja u radu

Vježbe: - Cilindrični zupčasti

par, proračun, konstrukcija, crtež

- Proračun, konstrukcija, crtež lančanog, kaišnog ili remenog prenosnika

38




kaišnih i remenih parova

39

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - D. Đorđević, Ž. Papić, Tehničko crtanje sa nacrtnom geometrijom za sve profile,

Zavod za udžbenike, Beograd, 2003. - S. Drapić, Mašinski elementi za drugi razred mašinske škole, Zavod za udžbenike i

nastavna sredstva, Beograd, 2005. - S. Drapić, D. Gačić, Tehničko crtanje sa mašinskim elementima, za I i II razred

stručnih škola, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se izvodi u kabinetu opremljenom stolovima za crtanje, - računarom sa multimedijskim paketom, softverom za crtanje i konstruisanje. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje jedna ocjena u klasifikacionom periodu. - Pismeno, ocjena crtanih radova,grafičkih radova, radova na vježbama. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer mašinstva 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Vučna i vučena vozila - Kočnice i kočenje vozova - Materijali na željeznici

- Standardi i standardizacija - Opruge - Elementi za prenos snage

- Modelovanje dijelova - Modelovanje sklopova - Osnovi nacrtne geometrije - Tehničko crtanje - Presjeci mašinskih dijelova - Izrada tehničkih crteža uz

pomoć računara - Mašinski materijali - Mehanika - Opterećenje, naprezanje,

naponi i deformacije

- Praktična nastava - Parametarsko skiciranje - Konstruisanje 3D modela, 3D

sklopova - Izrada tehnološke

dokumentacije

40

1.2.6. STABILNA POSTROJENJA 1. Naziv predmeta: STABILNA POSTROJENJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II 72 72 III IV

Ukupno 72 72 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje istorijskog razvoja gradnje željezničkih pruga. - Sticanje znanja o osnovnim karakteristikama željezničkih pruga. - Upoznavnje sa projektovanjem i gradnjom željezničkih pruga. - Sticanje znanja o tehničkim elementima željezničkih pruga. - Sticanje znanja o elektrificiranim prugama i elektrovuči. - Razvijanje tačnosti i efikasnosti u radu. - Razvijanje tehničke kulture.

41

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI




Osnovni elementi projektovanja željezničkih pruga - Objašnjava pojam

trase željezničkih pruga i geometrijske karakteristike trase

- Ilustruje situacioni plan, uzdužni profil i poprečni profil

- Opisuje projektovanje željezničkih pruga

- Navodi ekonomske studije

- Nabraja faze projektovanja željezničkih pruga

- Određuje pojam trase željezničke pruge

- Uočava geometrijske karakteristike trase

- Crta i analizira situacioni plan,uzdužni profil i poprečni profil

- Analizira ekonomske studije urađene o opravdanosti izgradnje pruge

- Razlikuje faze projektovanja željezničih pruga

- Razvija logično zaključivanje


- Makete različitih terena,uzdužnog profila i poprečnih profila

Donji stroj pruge - Definiše donji stroj

pruge - Nabraja elemente

donjeg stroja pruge - Ilustruje elemente

zemljanog trupa pruge i njihove dimenzije

- Opisuje planum i njegovu širinu

- Opisuje vještačke objekte na trupu pruge

- Nabraja vrste i namjenu vještačkih objekata

- Uočava donji stroj pruge

- Određuje elemente donjeg stroja pruge

- Crta elemente zemljanog trupa pruge i navodi nihove dijelove i dimenzije

- Uočava planum i njegovu širinu

- Razlikuje vještačke objekte na trupu pruge

- Određuje vrste i namjenu vještačkih objekata

- Razumije odnos tehnike i prirode

- Shvata značaj zaštite životne sredine

- Makete usjeka,zasjeka,nasipa i vještačkih objekata na trupu pruge

Gornji stroj pruge - Nabraja elemente

gornjeg stroja pruge - Objašnjava kolosijek

kao posebnu cjelinu gornjeg stroja pruge

- Upoznaje : zastor,pragove,šine i kolosiječni pribor

- Razlikuje elemente gornjeg stroja pruge

- Analizira kolosijek kao posebnu cjelinu gornjeg stroja pruge

- Analizira zastor i navodi njegovu ulogu

- Razlikuje vrste pragova

- Određuje šine koje se koriste na našim prugama

- Uočava kolosiječni

- Razvija odgovornost - Shvata značaj

očuvanja životne sredine

- Posjeta željezničkoj stanici

- Katalog sa tehničkim elementima gornjeg stroja pruge

- Poprečni presjeci elemenata gornjeg stroja pruge

42




pribor - Analizira skretnice i

ukrštaje - Uočava međusobno

vezivanje kolosijeka - Određuje uređenje i

održavanje gornjeg stroja pruge

- Uočava načine gradnje gornjeg stroja pruge

Sistemi električne vuče - Nabraja sisteme i

opšte pojmove o električnoj vuči

- Razlikuje opšte pojmove i sisteme električne vuče

Elektro vučna postrojenja - Opisuje podjelu

stabilnih postrojenja električne vuče

- Nabraja opšte pojmove o električnoj vuči

- Poznaje napojni dalekovod i električnu podstanicu

- Razlikuje opšte pojmove i sisteme električne vuče

- Određuje stabilna postrojenja električne vuče

- Analizira napojni dalekovod

- Crta šemu vezivanja napojnog dalekovoda

- Identifikuje elektrovučnu podstanicu

- Razvija odgovornost u ispunjavanju radnih obaveza

- Preuzima odgovornost za sopstveno zdravlje


Kontaktna mreža - Nabraja osnovne

dijelove i podjelu kontaktne mreže

- Opisuje noseću konstrukciju i opremu za vješanje

- Opisuje vozni vod i elemente iz kojih se sastoji

- Objašnjava zatezanje voznog voda

- Objašnjava preklope u voznom vodu

- Opisuje neutralnu sekciju

- Objašnjava sekcionisanje

- Razlikuje osnovne dijelove i podjele kontaktne mreže

- Uočava noseću konstrukciju i opremu za vješanje

- Određuje elemente i svrhu voznog voda

- Interpretira svrhu i način zatezanja voznog voda

- Uočava preklope u voznom vodu

- Određuje zadatak i pojam neutralne sekcije

- Razlikuje vrste sekcionisanja

- Razvija odgovornost u ispunjavanju radnih obaveza


- Šeme i skice - Posjeta željezničkoj

stanici

43




kontaktne mreže - Opisuje napajanje

kontaktne mreže - Definiše povratni

vod - Objašnjava svrhu

uzemljenja

- Crta šeme sekcionisanja na jednokolosiječnim i dvokolosiječnim prugama i šeme postrojenja sekcionisanja

- Analizira napajanje kontaktne mreže

- Upoređuje povratni vod elektrovučne podstanice i povratni vod kontaktne mreže

- Uočava mjere zaštite koje se sprovode u procesu projektovanja,izgradnje i održavanja željezničkih postrojenja na elektrificiranim prugama

Daljinsko upravljanje - Objašnjava pojam

daljinskog upravljanja

- Opisuje centar daljinskog upravljanja

- Objašnjava princip rada centra daljinskog upravljanja

- Analizira centar daljinskog upravljanja

- Uočava ulogu komandne table u sistemu daljinskog upravljanja

- Uočava način prenosa signala do upravnih mjesta

- Uočava važnost nauke u svakodnevnom životu

- Posjeta CDU željezničke stanice

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - B. Milošević,Železničke pruge,Saobraćajni fakultet univerziteta u

Beogradu,Beograd, 1988. - M. Ivić,T. Milojković,S. Stanković,D. Kostić,N. Vučinić,Železnička postrojenja za

I,II i III razred železničke tehničke škole,Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,Beograd, 1977.

- N. Lemez,Železnička građevinska infrastruktura,Beograd, 1983. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se izvodi u učionici opremljenoj računarom,projektorom,maketama i

materijalom za izradu maketa za potrebe predmeta. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu.

44

- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer saobraćaja - Diplomirani inženjer građevine,niskogradnja 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Gornji stroj pruge


- Postrojenja za obavljanje željezničkog saobraćaja

- Elektrovučna postrojenja - Električni uređaji vučnih vozila

- Sistem električnih željeznica

- Daljinsko upravljanje - Informacioni sistemi željeznice

- Komunikaciona tehnologija

- Profili pruge - Vučena vozila - Donji i gornji stroj pruge

- Kontaktna mreža - Zaštita na radu - Električna postrojenja - Pruge i pružna postrojenja

45

1.2.7. ELEKTRIČNI UREĐAJI VUČNIH VOZILA 1. Naziv predmeta: ELEKTRIČNI UREĐAJI VUČNIH VOZILA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II 72 72 III 72 72 IV

Ukupno 144 144 3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje znanja o radu električnih uređaja na vučnim vozilima. - Podsticanje da se koristi različita literatura predviđena za ovaj predmet. - Sticanje znanja za otklanjanje kvarova na uređajima. - Sticanje znanja o načinu rukovanja električnim uređajima i vučnim vozilima.

46





Uvod i tehnološki razvoj električne opreme na vučnim vozilima - Upoznaje sa

razvojem vučnih vozila

- Obrazlaže zavisnost eksploatacionih karakteristika od opreme ugrađene u vučna vozila

- Objašnjava razvoj električnih mašina i uređaja visokog napona vučnih vozila

- Obrazlaže razvoj električnih mašina niskog napona

- Obrazlaže razvoj električnog prenosnika snage na vučnim vozilima

- Opisuje razvoj ostale opreme na vučnim vozilima

- Upoznaje sa razvojem vučnih vozila

- Objašnjava razvoj električne mašine visokog napona

- Objašnjava razvoj električne mašine niskog napona

- Objašnjava da tehničko – tehnološke osobine opreme utiču na eksploatacione karakteristike vučnih vozila

- Objašnjava razvoj pomoćnih električnih urešaja

- Analizira tehnološki razvoj električne opreme vučnih vozila



- Razvija pozitivnu orijentaciju prema zanimanju

- Katalozi električne opreme i stručna literatura

Podjela opreme na dizel vučnim vozilima - Obrazlaže podjelu

električne opreme prema vrsti napona

- Objašnjava električnu opremu i uređaje visokog napona

- Objašnjava električnu opremu i uređaje niskog napona

- Obrazlaže ostalu opremu na vučnim vozilima

- Uočava podjelu električne opreme

- Određuje namjenu uređaja visokog napona

- Određuje namjenu uređaja niskog napona

- Razlikuje opremu visokog i niskog napona

- Razvija interesovanje za novim saznanjima iz svoje struke


Obrtne električne mašine na dizel vučnim vozilima - Nabraja obrtne

mašine - Opisuje glavni

generator jednosmjerne struje

- Opisuje vučne motore za jednosmjernu struju

- Razlikuje obrtne električne mašine

- Uočava da glavni generator pretvara mehaničku u električnu energiju

- Uočava da vučni motori električnu

- Razvija sposobnost opažanja

- Razvija logičko zaključivanje


- Posebni sklopovi oblikovani kao učilo sa električne mašine na dizel vučnom vozilu

47




- Obrazlaže električne mašine niskog napona

pretvaraju u mehaničku energiju na pogonskim osovinskim sklopovima

Ostali električni uređaji visokog napona na dizel vučnim vozilima - Obrazlaže

kontaktore snage - Objašnjava mjenjače

smjera vožnje

- Uočava namjenu kontaktora u strujnom kolu

- Rukuje mjenjačima smjera vožnje



Dizel električna lokomotiva serije 642/643 - Obrazlaže dispoziciju

električne opreme - Obrazlaže tehnički

opis glavnog generatora

- Objašnjava tehnički opis vučnih motora

- Obrazlaže pomoćne električne uređaje

- Obrazlaže električni uređaj za kontrolu i komandne uređaje

- Obrazlaže strujna kola za puštanje u rad pumpe za gorivo

- Obrazlaže strujno kolo za start i zaustavljanje dizel motora

- Obrazlaže strujno kolo za punjenje akumulatorskih baterija

- Obrazlaže strujno kolo za promjenu broja obrtaja dizel motora

- Obrazlaže stujna - kola za promjenu

smjera vožnje - Obrazlaže stujna

kola pobude glavnog generatora

- Obrazlaže strujno kolo šentiranja vučnih motora

- Obrazlaže rukovanje

- Određuje princip rada električnih uređaja

- Razlikuje električne uređaje

- Određuje osobine električnih uređaja

- Analizira rad prenosnika snage

- Određuje slabljenje (šentiranje) vučnih motora, a povećanje broja obrtaja vučnog motora

- Bira odgovarajuće postupke u obrazloženju strujnih kola u funkciji električnih uređaja za pouzdan rad lokomotive

- Rukuje lokomotivom


- Razvija odgovornost u radu

- Povezuje uzroke i posljedice

- Navikava se na tačnost



48




lokomotivom Dizel električna lokomotiva serije 644 - Obrazlaže dispoziciju




- Obrazlaže pomoćne električne uređaje

- Obrazlaže električni uređaj za kontrolu i komandne uređaje





- Obrazlaže stujna - kola za promjenu

smjera vožnje - Obrazlaže stujna

kola pobude glavnog generatora

- Obrazlaže strujno kolo šentiranja vučnih motora

- Obrazlaže rukovanje lokomotivom




- Analizira rad prenosnika snage

- Određuje slabljenje (šentiranje) vučnih motora, a povećanje broja obrtaja vučnog motora








Dizel električna lokomotiva serije 661 - Obrazlaže dispoziciju




- Obrazlaže pomoćne




- Analizira rad






49




električne uređaje - Obrazlaže električni

uređaj za kontrolu i komandne uređaje

- Opisuje regulator broja obrtaja motora

- Opisuje regulator opterećenja pobude glavnog generatora

- Obrazlaže komandne stolove kontrolne table i razvodni ormar





- Obrazlaže stujna kola za promjenu smjera vožnje

- Obrazlaže stujna kola pobude glavnog generatora

- Obrazlaže strujno kolo automatskog prespajanja vučnih motora i šentiranja vučnih motora

- Obrazlaže strujno kolo zaštite od klizanja osovinskih sklopova u serijskoj i paralelnoj vezi

- Obrazlaže strujno kolo zaštite od niskog pritiska ulja i pregrijanosti motora


prenosnika snage - Određuje slabljenje

(šentiranje) vučnih motora, a povećanje broja obrtaja vučnog motora



50

Razred: TREĆI Informativni ciljevi i



učenik učenik učenik Razvoj električnih vučnih vozila - Opisuje razvoj

elektrovučnih vozila - Opisuje tipove

elektrovučnih vozila i njihove eksploatacione karakteristike

- Obrazlaže električna vozila naizmjenične struje

- Uočava razvoj električnih vozila

- Prepoznaje vrste električnih vozila



- Katalozi i stručna literatura o električnim vozilima

Električna oprema visokog napona - Nabraja električne

uređaje visokog napona

- Objašnjava ulogu opreme visokog napona na električnim vozilima

- Opisuje pantograf - Obrazlaže glavni

prekidač - Opisuje

transformator - Opisuje prigušnice - Obrazlaže opremu za

grijanje voza

- Razlikuje električnu opremu

- Određuje osobine električne opreme

- Crta električnu opremu

- Razvija interesovanje za nova saznanja iz svoje struke


- Posebni sklopovi oblikovani kao učilo

Pomoćni pogoni - Obrazlaže ulogu

pomoćnih pogona - Nabraja pomoćne

pogone - Obrazlaže regulaciju

trofaznog sistema - Objašnjava hlađenje

električne opreme - Obrazlaže

kondenzatore i otpornike

- Određuje osobine pomoćnih pogona

- Određuje pouzdanost i funkcionalnost pomoćnih uređaja

- Razlikuje pomoćne pogone

- Razvija pozitivan stav prema novim saznanjima


- Stiče samopouzdanje i sigurnost

- Pomoćni pogoni - Posebni sklopovi

oblikovani kao učilo

Niskonaponska i upravljačka oprema - Obrazlaže ulogu

niskonaponske i upravljačke opreme

- Nabraja niskonaponsku i upravljačku opremu

- Obrazlaže ulogu upravljačke opreme

- Uočava niskonaponsku i upravljačku opremu

- Određuje osobine niskonaponske i upravljačke opreme

- Analizira rad niskonaponske i


- Razvija pozitivan odnos prema novim saznanjima

- Niskonaponska i upravljačka oprema

51




- Obrazlaže ulogu niskonaponske opreme

upravljačke opreme

Elektrodinamička kočnica - Određuje ulogu

elektrodinamičke kočnice u regulisanju brzine voza

- Opisuje rad elektrodinamičke kočnice

- Određuje osobine elektrodinamičke kočnice

- Uočava primjere upotrebe elektrodinamičke kočnice


- Elektrodinamička kočnica

Električna oprema za grijanje voza - Objašnjava ulogu

električne opreme u grijanju voza

- Obrazlaže električnu opremu za grijanja voza

- Upoznaje sa vrstama napona na električnim vozilima

- Određuje osobine električnog grijanja voza

- Razlikuje vrste napona za grijanje voza

- Analizira rad električnog grijanja voza



- Električno grijanje voza

Električna lokomotiva serije 461 - Opisuje dispoziciju

električne opreme na lokomotivi

- Opisuje ulogu i rad pantografa

- Opisuje električnu opremu na krovu lokomotive

- Objašnjava ulogu i rad glavnog prekidača

- Obrazlaže rad vučnih motora

- Obrazlaže ispravljač - Opisuje lokomotivski

transformator - Obrazlaže rad

elektrodinamičke kočnice

- Opisuje rad električnog grijanja voza

- Objašnjava strujno kolo punjenja akumulatorskih baterija

- Objašnjava strujno

- Uočava dispoziciju električne opreme

- Određuje ulogu pantografa i glavnog prekidača pri radu električne lokomotive

- Određuje osobine električne lokomotive

- Pronalazi primjere provjere funkcionalnosti

- Crta pantograf - Uočava svrhu


- Uočava svrhu električnog grijanja voza

- Procjenjuje logičnost postupka strujnih krugova električnih uređaja

- Rukuje električnom lokomotivom

- Analizira rad

- Shvata važnost očuvanja kvaliteta



- Shvata važnost poštovanja propisa


- Posjeta električnim lokomotivama u jedinici vuče

52




kolo uključivanja pantografa i glavnog prekidača

- Objašnjava strujna kola pokretanja pomoćnih pogona

- Obrazlaže regulaciju napona u trofaznoj mreži

- Objašnjava strujno kolo za uključivanje glavnog kompresora

- Objašnjava strujno kolo promjene smjera vožnje

- Obrazlaže rad stepenastog prekidača

- Objašnjava elektrodinamičku kočnicu

- Objašnjava slabljenje vučnog polja ( šentiranje) vučnih motora


- Obrazlaže postupak stavljanje lokomotive pod napon

- Objašnjava provjeru funkcionalnosti uređaja

- Obrazlaže smetnje i kvarove

električne lokomotive

Elektromotorni voz serije 412/416 - Opisuje dispoziciju

električne opreme na elektromotornom vozu

- Opisuje ulogu i rad pantografa

- Opisuje električnu opremu na krovu elektromotornog voza

- Objašnjava ulogu i rad glavnog prekidača

- Uočava dispoziciju električne opreme

- Određuje ulogu pantografa i glavnog prekidača u obezbjeđenju električne energije pri radu elektromotornog voza

- Određuje osobine elektromotornog voza



- Shvata važnost očuvanja životne sredine


- Posjeta električnim lokomotivama u jedinici vuče

53




- Obrazlaže ispravljač - Opisuje

transformator - Opisuje glavnu

prigušnicu - Objašnjava trofazne

motore - Obrazlaže

kontaktore,releje,otporničke blokove i prekidače

- Objašnjava strujno kolo naizmjenične struje

- Opisuje rad električnog grijanja voza

- Objašnjava strujno kolo punjenja akumulatorskih baterija

- Objašnjava strujno kolo uključivanja pantografa i glavnog prekidača

- Objašnjava strujno kolo za uključivanje glavnog kompresora

- Objašnjava strujno kolo upravljanja vučnim vozilom

- Opisuje strujno kolo električne kočnice

- Obrazlaže strujno kolo pretvarača faza i električnih mašina pomoćnih pogona

- Obrazlaže strujno kolo osvjetljenja i upravljanje vratima

- Obrazlaže stavljanje voza pod napon

- Objašnjava provjeru funkcionalnosti uređaja

- Obrazlaže smetnje i kvarove

- Pronalazi primjere provjere funkcionalnosti

- Crta pantograf - Uočava svrhu


- Uočava svrhu električnog grijanja voza

- Procjenjuje logičnost postupka strujnih krugova električnih uređaja

- Rukuje električnom lokomotivom

- Analizira rad elektromotornog voza

54

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Z. Miličević ,D. Aranđelović ,V. Marojević,Električna lokomotiva JŽ 461,Zavod za

novinsko izdavačku i propagandnu delatnost JŽ Beograd,1990. - Z. Milićević,Elektromotorni voz JŽ 412/416,Zavod za novinsko izdavačku i

propagandnu delatnost JŽ Beograd,1990. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se izvodi u učionici opremljenoj računarom i projektorom, - uzorcima, dijelovima i uređajima elektrovučnih vozila. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer elektrotehnike 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Jednosmjerna struja - Naizmjenična struja - Osnovi električnih mašina - Osnovi elektrotehnike

- Osnovi elektrotehnike - Vučna vozila

- Sistem električnih željeznica

- Stabilna postrojenja - Elektrovučna postrojenja

- Vučna vozila - Služba vuče - Pomoćni pogoni - Karakteristike vučnih vozila

- Električna vučna vozila - Mehanički uređaji vučnih vozila

- Osnovi elektrotehnike - Jednosmjerna struja - Naizmjenične struje - Proizvodnja i prenos električne

energije - Vučna vozila - Vozna dinamika - Glavni generator

- Lokomotivski transformator - Pantograf

- Vučna vozila - Praktična nastava - Prenosnik snage - Lokomotivski transformator - Pantograf

- Vučna vozila - Zaštita na radu - Pantograf - Glavni prekidač - Sistem uzemljenje

električnih vozila - Dizel vozila - Dizel vuča - Dizel vozila

- Vučna vozila - Tehnologija vuče vozova - Elektrouređaji

55

1.2.8. SLUŽBA VUČE 1. Naziv predmeta: SLUŽBA VUČE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 144 144 3. Opšti ciljevi nastave - Razumijevanje organizacije rada službe vuče i kapaciteta jedinice vuče. - Upoznavanje sa opremom jedinice vuče. - Upoznavanje sa postrojenjima za pijesak, gorivo i mazivo. - Osposobljavanje za čitanje i razumijevanje propisa službe vuče. - Upoznavanje sa vrstama pregleda vučnih vozila. - Razumijevanje organizacije službe vuče. - Upoznavanje sa obrtom lokomotiva sa određivanjem i izračunavanjem pojedinih

elemenata. - Upoznavanje sa posjedanjem vučnog vozila. - Upoznavanje sa lokomotivskim parkovima. - Upoznavanje sa troškovima vuče i uticajem na potrošnju energije. - Razvijanje odgovornosti i preciznosti u radu. - Ovladavanje stručnom terminologijom neophodnom za komunikaciju u struci. - Razvijanje poštovanja i brige za očuvanje životne sredine.

56





Djelatnost i organizacija vuče vozova - Definiše djelatnost

vuče vozova - Objašnjava

organizaciju vuče vozova

- Nabraja organizaciona mjesta vuče

- Nabraja službena mjesta vuče vozova

- Određuje djelatnost vuče vozova

- Analizira djelatnost vuče vozova

- Planira organizaciju vuče vozova

- Analizira organizaciona mjesta vuče

- Identifikuje službena mjesta vuče




Sredstva vuče - Upoznaje se sa

vučnim vozilima - Upoznaje se sa

odžavanjem i opravkom vučnih vozila

- Upoznaje se sa objektima,postrojenjima, opremom, materijalom i rezervnim dijelovima

- Analizira vučna vozila

- Uočava vrste održavanja

- Analizira opravke vučnih vozila

- Uočava vrste objekata

- Razlikuje postrojenja

- Analizira opremu

- Razvija preciznost - Razvija sposobnost

logičkog zaključivanja


Postrojenja objekti i oprema jedinice vuče i održavanje vučnih vozila - Upoznaje se sa

postrojenjima za njegu vozila

- Obrazlaže kolosiječnu mrežu

- Upoznaje se sa lokomotivskim halama

- Upoznaje se sa okretnicom, prenosnicom,

trijanglom - Nabraja

postrojenja za snabdijevanje gorivom i mazivom

- Upoznaje se sa postrojenjima za smještaj,pripremu i snabdijevanje

- Analizira postrojenja za njegu vozilu

- Razlikuje kolosiječnu mrežu

- Razlikuje lokomotivske hale

- Analizira lokomotivske hale

- Razlikuje okretnice - Upoređuje

prenosnice - Analizira

postrojenja za snabdijevanje gorivom i mazivom

- Upoređuje postrojenja za smještaj pijeska


- Razvija pozitivan odnos prema zanimanju

- Posjeta depou i servisu

57




lokomotiva pijeskom

Dokumentacija vučnih vozila i osoblja vuče - Definiše svrhu

evidencije vuče vozova

- Upoznaje se sa organizacijom, prikupljanjem i obradom podataka

- Upoznaje se sa listom osoblja vučnog vozila

- Upoznaje se sa knjigom upoznavanja pruge

- Upoznaje se sa obrascem za naprezanje osoblja vuče

- Upoznaje se sa dnevnikom rada nadzornika vuče

- Analizira evidenciju vuče

- Analizira prikupljanje i obradu podataka

- Razlikuje načine obrade podataka

- Upotrebljav list osoblja vučnog vozila

- Upotrebljava knjigu upoznavanja pruge

- Upotrebljava obrazac za naprezanje osoblja vuče

- Upotrebljava dnevnik rada nadzornika vuče



Obavljanje vuče - Definiše rad u

smjenama - Opisuje raspored

rada - Opisuje

posijedanje vučnih vozila

- Objašnajva pripremu i izdavanje vučnih vozila

- Objašnjava vožnju i smještaj ispravnih vučnih vozila

- Upoznaje se sa postupkom u slučaju kvara na vučnom vozilu

- Analizira rad u smjenama

- Izrađuje raspored rada

- Razlikuje posijedanje vučnih vozila

- Planira pripremu i izdavanje vučnih vozila

- Određuje vožnju i smještaj ispravnih vučnih vozila

- Određuje postupak u slučaju kvara na vučnom vozilu

- Analizira postupak u slučaju kvara na vučnom vozilu




Dokumentacija održavanja vučnih vozila - Upoznaje se sa

dokumentacijom za održavanje vučnih vozila

- Obrazlaže zahtjev za izvšenje radova

- Analizira dokumentaciju za održavanje vučnih vozila

- Izrađuje dokumentaciju



- Posjeta depou

58




održavanja - Upoznaje se sa

dnevnim izvještajem o vučnim vozilima na održavanju u radionici

- Upoznaje se sa obrascem za kontrolu dimenzija obruča točkova vučnih vozila

- Izrađuje zahtjev za izvršenje radova

- Izrađuje dnevni izvještaj o vučnim vozilima

- Izrađuje obrazac za kontrolu dimenzija obruča točkova vučnih vozila

59




učenik učenik učenik Dokumentacija vučnih vozila i osoblja vuče - Upoznaje se sa

dokumentacijom i evidencijom vuče vozova

- Opisuje norme pokazatelja eksploatacije vučnih vozila

- Opisuje plan i izvšenje kontrolnih pregleda

- Opisuje dnevni i mjesečni raspored rada osoblja vuče

- Upoznaje se sa knjigom saopštenja osoblja vuče

- opisuje izvještaj o kvaru vučnog vozila

- Upoznaje se sa zapisnikom o primopredaji vučnog vozila

- Analizira dokumentaciju i evidenciju vuče vozova

- Izrađuje norne pokazatelja eksploatacije

- Pravi plan izvršenja kontrolnih pregleda

- Pravi dnevni i mjesečni raspored rada osoblja vuče

- Upotrebljava knjigu saopštenja osoblja vuče

- Analizira knjigu saopštenja osoblja vuče

- Pravi izvještaj o kvaru vučnog vozila

- Izrađuje zapisnik o primopredaji vučnog vozila




Dokumentacija održavanja vučnih vozila - Upoznaje se sa

dokumentacijom za održavanje vučnih vozila

- Upoznaje se sa ulaznim radioničkim dokumentom za opravku i analizu kvarova

- Upoznaje se sa zapisnikom o utvrđenom obimu oštećenja vučnog vozila

- Upoznaje se sa zapisnikom o kvaru na vučnom vozilu

- Upoznaje se sa zapisnikom o izvršenoj probnoj vožnji

- Analizira dokumentaciju za održavanje vučnih vozila

- Izrađuje ulazni radionički dokument

- Analizira ulazni radionički dokument

- Izrađuje zapisnik o utvrđenom obimu oštećenja vučnog vozila

- Izrađuje zapisnik o kvaru na vučnom vozilu

- Izrađuje zapisnik o izvršenoj probnoj vožnji



- Posjeta depou i servisu

Pokazatelji iskorišćenja (eksploatacije) vučnih vozila - Upoznavanje sa

obrtom lokomotiva - Analizira obrt

lokomotiva - Navikava se na

pridržavanje - Posjeta jedinici

vuče

60




i izračunavanjem pojedinih elemenata

- Objašnjava procenat neispravnih vučnih vozila

- Upoznaje se sa kilometražom vučnih vozila

- Upoznaje se sa koeficijentima potrebe vučnih vozila

- Određuje elemente obrta

- Izrađuje elemente obrta

- Analizira procenat neispravnih vučnih vozila

- Razlikuje kilometražu vučnih vozila

- Izrađuje koeficijente potrebe vučnih vozila

propisa - Shvata važnost

očuvanja kvaliteta

Nadzor nad vučnim vozilom - Upoznaje se sa

vrstama održavanja željezničkih vozila

- Upoznaje se sa redovnim održavanjem , vanrednim održavanjem, stalnim nadzorom

- Opisuje kontrolne preglede

- Upoređuje vrste održavanja

- Analizira vrste održavanja

- Analizira redovno održavanje

- Analizira vanredno održavanje

- Identifikuje stalni nadzor

- Izrađuje kontrolne preglede




- Posjeta depou

Ostali pojmovi u organizaciji i održavanju vučnih vozila - Upoznaje se sa

pravom na upravljanje vučnim vozilom

- Upoznaje se sa vanrednim događajima

- Upoznaje se sa mjerama opreznosti protiv požara

- Analizira pravo na upravljanje vučnim vozilom

- Analizira vanredne događaje

- Identifikuje vanredne događaje

- Planira mjere opreznosti protiv požara



-

Troškovi vuče - Upoznaje se sa

troškovima vuče - Upoznaje se sa

potrošnjom pogonske energije

- Objašnjava postupak za obračun tročkova vuče

- Poznaje proračun troškova vuče

- Na osnovu zadatih parametara vrši određivanje i proračun troškova vuče

- Na osnovu zadatih uslova vrši



61




- Objašnjava potrošnju maziva i vode

- Objašnjava sile koje djeluju na voz i otpor kretanju voza

određivanje potrošnje goriva,maziva i vode na vučnim vozilima

- Poznaje proračun sila koje djeluju na voz i otpor kretanju voza

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Pravilnik 243,Zavod za novinsko izdavačku delatnost, Beograd ,1991. - Uputstvo 248,Pravilnik o jednoposedu vučnih vozila,Zavod za novinsko izdavačku

delatnost, Beograd ,1991. - Uputstvo 236 ,Uputstvo o vođenju EV- evidencije osoblja vuče i vučnih vozila,

Zavod za novinsko izdavačku propagandu, Beograd, 1981. - Pravilnik 241 ,Pravilnik o održavanju železničkih vozila,Zavod za novinsko

izdavačku delatnost, Beograd, 1995. - Uputstvo 246, Uputstvo za rad osoblja vuče vozova,Zavod za novinsko izdavačku

propagandu, Beograd, 1981. - Uputstvo 333, Uputstvo za obezbeđenje saobraćaja u zimskom periodu, Zavod za

novinsko izdavačku propagandu, Beograd, 1981. - D. N.Durković,Eksploatacija vučnih vozila,Viša železnička škola, Beograd ,1991. - Đ. Bosić ,Vozna sredsta i vuča vozova,Viša železnička škola, Beograd, 1965. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se izvodi u u učionici opremljenoj računarom sa odgovarajućim

programima i projektorom ,u jedinici vuče i u opremljenom kabinetu za potrebe željezničkog saobraćaja.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje jedna ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani mašinski inženjer 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Dnevni pregled - Priprema vučnih vozila - Vožnja - Rukovanje kočnicom u


- Vučna vozila

62


Predmet Znanja kočionim uređajima

- Pomoćni pogoni - Karakteristike vučnih

vozila

- Eletrični uređaji vučnih vozila - Vučna vozila

- Kočni uređaji - Sistem sabijenog vazduha

- Kočnice i kočenje vozova - Vučna vozila

- Sila - Otpori - Profil pruge - Masa voza

- Vozna dinamika - Vučna sila - Adheziona vučna sila - Otpori voza - Uzdužni profil pruge - Opterećenje voza

- Vožnja voza - Organizacija željezničkog saobraćaja

- Željeznička signalizacija - Obezbjeđenje puta vožnje

voza - Evidencija - Praktična nastava

- Evidencija osoblja vuče i

vučnih vozila

63

1.2.9. MEHANIČKI UREĐAJI VUČNIH VOZILA 1. Naziv predmeta: MEHANIČKI UREĐAJI VUČNIH VOZILA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II 72 72 III 72 72 IV 66 66

Ukupno 210 210 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje osnovnih pojmova iz hidraulike, pneumatike i termodinamike. - Ovladavanje stručnom terminologijom. - Sticanje znanja o motorima sa unutrašnjim sagorijevanjem. - Upoznavanje sa prenosnicima snage. - Razumijevanje rada uređaja za bezbjednost saobraćaja. - Upoznavanje sa održavanjem vučnih vozila. - Upoznavanje vučnih vozila i njihovih konstruktivnih elemenata. - Upoznavanje dijelova i uređaja vučnih vozila i njihovih osnovnih karakteristika. - Osposobljavanje za pravilno opsluživanje vučnih vozila.

64

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Rared: DRUGI




Vučna vozila - Objašnjava

istorijski razvoj vučnih vozila

- Prati istorijski razvoj vučnih vozila


Osnovni pojmovi iz hidraulike i pneumatike - Upoznaje pojmove

hidrauličkih i pneumatskih sistema

- Navodi elemente i uređaje hidrauličkih i pneumatskih sistema

- Definiše osnovne pojmove hidrauličkih sistema(pritisak,protok,stepen korisnosti)

- Razlikuje hidrauličke i pneumatske sisteme

- Razlikuje parametre sistema

- Upoređuje procese sistema

- Razvija

samopouzdanje - Razvija

interesovanje prema novim saznanjima


- Šema hidrauličkih I pneumatskih instalacija

Osnovni pojmovi iz termodinamike - Objašnjava osnovne

termičke veličine stanja (pritisak,temperature,specifična zapremina)

- Objašnjava pojam rada

- Objašnjava količinu toplote

- Definiše I i II princip termodinamike

- Objašnjava energiju i osnovne principe pretvaranja energije

- Objašnjava pretvaranje toplote u mehanički rad

- Razlikuje termičke veličine

- Analizira rad - Analizira toplotu - Dokazuje

pretvaranje energije

- Razvija

samopouzdanje - Razvija



- Termodinamičke veličine

Pogonski materijal - Objašnjava

namjenu pogonskih materijala kod dizel vučnih vozila

- Nabraja vrste pogonskih

- Prepoznaje pogonske materijale

- Analizira vrste pogonskih goriva

- Prepoznaje fizičke

- Razvija ekološku svijest


- Shvata važnost očuvanja životne

- Standardi pogonskih materijala

65




materijala - Opisuje osobine i

klasifikaciju tečnih goriva

- Objašnjava osobinu viskoznosti kod dizel goriva

- Objašnjava postanak vode

- Nabraja vrste vode - Nabraja fizičke i

hemijske osobine vode

- Definiše kvalitet vode sa tehničkog gledišta(bistrinu,količinu rastvorene soli,tvrdoću,količinu rastvorenih gasova)

- Objašnjava zadatak maziva između tarućih površina

- Objašnjava osobine i klasifikaciju maziva

- Objašnjava svojstva maziva za podmazivanje tarućih dijelova dizel motora (viskozitet,tačka sitnjavanja, tačka zapaljivosti)

osobine - Analizira hemijske

osobine pogonskih materijala

- Procjenjuje kvalitet pogonskih materijala

- određuje primjenu pogonskih materijala

sredine - Usvaja načela

zdravog života - Razvija sposobnost

za logično rasuđivanje

Motori sa unutrašnjim sagorijevanjem - Objašnjava

istorijski razvoj motora SUS

- Navodi podjelu motora prema načinu stvaranja smješe

- Navodi podjelu motora prema broju taktova

- Navodi podjelu motora prema načinu hlađenja

- Navodi podjelu motora prema načinu

- Prepoznaje istorijski razvoj motora SUS

- Razlikuje motore SUS prema načinu smješe

- Razlikuje motor prema eksploatacionim i konstruktivnim osobinama

- Skicira princip rada motora

- Raščlanjuje dijelove motora

- Upoređuje sistem

- Stiče radne navike - Razvija pozitivan

stav prema zaštiti životne sredine


- Uočava važnost očuvanja kvaliteta rada

- Model motora

66




podmazivanja - Navodi podjelu

motora na broj,položaj osi i smještaj cilindara

- Objašnjava realizaciju radnog ciklusa četvorotaktnog i dvotaktnog OTO motora

- Objašnjava realizaciju ciklusa dvotaktnog dizel motora

- Objašnjava sastav i konstrukciju motora

- Nabraja nepokretne dijelove motora

- Objašnjava zadatak, konstruktivne osobine i materiju izrade nepokretnih dijelova motora

- Nabraja pokretne dijelove motora

- Objašnjava zadatak konstruktivne osobine i materijal za izradu pokretnih dijelova motora

za rad motora - Crta sistem za rad

motora - Pronalazi

parametre za održavanje radnih uslova motora

Prenosnici snage - Objašnjava ulogu

prenosnika snage kod vučnih vozila

- Nabraja vrste prenosnika snage

- Objašnjava sastav i konstrukciju mehaničkog prenosnika,hidrauličnog prenosnika,električnog prenosnika

- Objašnjava princip rada :

- mehaničkog prenosnika snage

- hidrauličkih

- Upoređuje vrste prenosnika snage kod vučnih vozila

- Analizira namjenu prenosnika snage kod vučnih vozila

- Crta prenosnike snage

- Stiče sigurnost u radu

- Razvija inicijativnost


- Dijelovi prenosnika snage

67




prenosnika snage - električnih

prenosnika snage Uređaji za bezbjednost saobraćaja - Objašnjava pojam

bezbjednosti željezničkog saobraćaja

- Opisuje ulogu čovjeka na vučnom vozilu kao faktora u odvijanju željezničkog saobraćaja

- Definiše faktore koji utiču na bezbjednost saobraćaja

- Nabraja uređaje za bezjednost saobraćaja na vučnom vozilu

- Opisuje sastav i konstrukciju brzinomjera

- Objašnjava princip rada brzinomjera

- Opisuje sastav i konstrukciju uređaja kontrole budnosti

- Objašnjava princip rada uređaja kontrole budnosti

- Opisuje sastav i konstrukciju autostop uređaja

- Uočava značaj bezbjednosti saobraćaja

- Uočava značaj čovjeka kao faktora u bezbjednosti saobraćaja

- Predviđa zašto služe uređaji za bezbjednost saobraćaja koji su ugrađeni na vučnom vozilu

- Crta uređaje bezbjednosti

- Procjenjuje zajednički rad uređaja za bezbjednost i čovjeka

- Ispituje odgovarajućim metodama rad uređaja za bezbjednost saobraćaja



- Razvija preciznost - Razvija analitičnost

i logičko mišljenje

- Uređaji za bezbjednost saobraćaja na vučnim vozilima

Uređaj za grijanje - Objašnjava

namjenu uređaja za grijanje vozova

- Nabraja vrste uređaja za grijanje vozova

- Opisuje sastav i konstrukciju uređaja za parno grijanje

- Opisuje princip rada uređaja za parno grijanje

- Uočava značaj grijanja vozova

- Analizira kakve su posljedice ako grijanje ne radi

- Raščlanjuje vrste grijanja

- Crta sisteme grijanja

- Shvata značaj

povezivanja uzroka i posljedica

- Uređaji za grijanje na putničkim kolima

68




- Opisuje sastav i konstrukciju električnog grijanja

- Opisuje princip rada električnog grijanja

Vučna vozila - Objašnjava

istorijski razvoj vučnih vozila

- Nabraja vrste vučnih vozila

- Objašnjava princip rada vučnih vozila

- Definiše način obilježavanja vučnih vozila

- Objašnjava namjenu vučnih vozila

- Prepoznaje istorijski razvoj vučnih vozila

- Razlikuje vrste vučnih vozila

- Određuje osobine vučnih vozila

- Shvata potrebu povezivanja teorije i prakse


Održavanje vučnih vozila - Objašnjava zadatak

održavanja vučnih vozila u ispravnom stanju za bezbjedan,uredan,ekonomičan rad u eksploataciji

- Nabraja vrste održavanja vučnih vozila

- Definiše pojedine vrste održavanja vučnih vozila

- Navodi cikluse i rokove održavanja vučnih vozila

- Definiše kriterijume rokova održavanja vučnih vozila

- Prepoznaje zadatak održavanja po pitanju funkcionalnosti i pouzdanosti vučnih vozila u eksploataciji

- Prosuđuje odgovornost za nepoštovanje rokova i kriterijuma za održavanje vučnih vozila

- Izvodi cikluse održavanja na osnovu kriterijuma

- Uočava važnost očuvanja kvaliteta

- Razvija rad i urednost

- Pravilnici održavanja vučnih vozila

Priprema vučnih vozila za sezonu grijanja vozova - Objašnjava zadatak

pripreme vučnih vozila za sezonu grijanja vozova

- Navodi period početka i završetka pripreme za grijanje

- Definiše obim radova na pripremi

- Organizuje pripreme vučnih vozila za sezonu grijanja

- Kritički procjenjuje posljedice ako se ne izvrši priprema za sezonu grijanja

- Razvija inicijativnost



69




vučnih vozila - Navodi obaveze

osoblja vuče u pripremi i sezoni grijanja

Rared: TREĆI




Dizel vučna vozila na željeznici - Objašnjava razvoj

dizel vuče na željeznici

- Nabraja vrste dizel vučnih vozila

- Navodi namjenu dizel vučnih vozila

- Prepoznaje razvoj dizel vučnih vozila

- Razlikuje vrste dizel vučnih vozila

- Razvija pozitivan stav prema zanimanju

- Katalozi i simulatori rada dizel vozila

Sastavni djelovi dizel vučnih vozila - Nabraja sastavne

dijelove dizel vučnih vozila

- Ojašnjava namjenu lokomotivskog sanduka

- Opisuje sastav i konstrukciju lokomotivskog sanduka

- Objašnjava namjenu obrtnih postolja

- Opisuje sastav i konstrukciju obrtnih postolja

- Opisuje osovinske sklopove i osovinska ležišta

- Opisuje kočni mehanizam

- Objašnjava vrste prenosnika snage na dizel vučnim vozilima

- Opisuje prenos obrtnog momenta na pogonske

- Razlikuje sastavne dijelove dizel vučnih vozila

- Analizira namjenu sastavnih dijelova dizel vučnih vozila

- Određuje osobine prenosnika snage

- Određuje osobine kompresora

- Upoređuje dijelove i sklopove

- Crta dijelove i sklopove


- Razvija pozitivan odnos prema kvalitetu rada i ispunjava radne obaveze



- Dijelovi dizel vučnih vozila

-

70




osovinske sklopove - Objašnjava

kompresor kao izvor sabijenog vazduha na dizel vučnom vozilu

Dizel električna lokomotiva serije 642/643 Dizel lokomotiva - Objašnjava

namjenu dizel lokomotive

- Nabraja tehničke karakteristike

- Opisuje dispoziciju lokomotive

- Nabraja sastavne dijelove lokomotive

- Prepoznaje lokomotivu

- Određuje raspored dijelova i uređaja na lokomotivi

- Razvija pozitivan odnos prema kvalitetu rada



Dizel motor - Opisuje dizel motor

koji je ugrađen u lokomotivu


- Nabraja pokretne i nepokretne dijelove

- Objašnjava sistem za hlađenje motora

- Objašnjava sistem za podmazivanje motora

- Objašnjava sistem za dovod goriva

- Objašnjava prethranjenje motora

- Objašnjava princip regulacije snage dizel motora

- Opisuje regulator snage

- Objašnjava sistem sabijenog vazduha za rad pomoćnih uređaja

- Definiše konstruktivne i eksploatacione karakteristike dizel serije 643 u odnosu

- Uočava koji je dizel motor ugrađen na lokomotivi

- Prepoznaje njegove dijelove i sklopove

- Analizira sisteme za rad motora

- Procjenjuje logičan postupak povećanja snage motora

- Prepoznaje regulisanje snage motora

- Uočava potrebu sabijenog vazduha

- Analizira eksploatacione karakteristike dizel lokomotive






- Dizel motor

71




na seriju 642 Rukovanje lokomotivom - Objašnjava vršenje

dnevnog pregleda - Opisuje pripremu

za startovanje dizel motora

- Opisuje start dizel motora

- Objašnjava provjeru funkcionisanja pomoćnih uređaja

- Objašnjava pokretanje lokomotive

- Objašnjava vožnju lokomotive pri vršenju manevarskih poslova

- Opisuje način predaje lokomotive po završetku službe

- Procjenjuje logičnost postupaka vršenja pregleda lokomotive

- Izvodi radnje za puštanje lokomotive u rad

- Demonstrira vožnju lokomotive

- Demonstrira vršenje manevarskih poslova lokomotivom

- Vrednuje postupak predaje lokomotive


- Razvijaju pozitivnu orijentaciju prema zanimanju


- Razvija osjećaj o potrebi zaštite na radu


- Sve poslove koje učenik izvodi su pod nadzorom nastavnika ili mašinovođe

Dizel električna lokomotiva serije 644 Dizel lokomotiva - Objašnjava namjenu lokomotive - Nabraja tehničke karakteristike lokomotive - Opisuje dispoziciju lokomotive - Nabraja sastavne dijelove lokomotive








- Nabraja nepokretne i pokretne dijelove motora

- Objašnjava konstrukciju i način izrade dijelova motora



- Prepoznaje dijelove i sklopove motora





- Shvata značaj bezbjednosti saobraćaja

- Razvija odgovornost - Uviđa važnost

očuvanja kvaliteta - Razvija sposobnost

zapažanja - Stiče

samopouzdanje i sigurnost


72






- Objašnjava prethranjivanje motora

- Objašnjava princip rada regulatora snage motora


- Objašnjava sistem sabijanja vazduha za rad pomoćnih uređaja



-

Rukovanje lokomotivom - Objašnjava način

vršenja dnevnog pregleda

- Opisuje pripremu za startovanje dizel motora


- Objašnjava provjeru funkcionisanja pomoćnih uređaja




- Prepoznaje logičan postupak vršenja pregleda



- Demonstrira vršenje manevarskih poslova lokomotivom

- Procjenjuje rad elektrodinamičke kočnice


- Razvija preciznost u radu i usavršavanje


- Shvata značaj poštovanja propisa

- Shvata značaj zaštite na radu


Dizel električna lokomotiva serije 661 Dizel lokomotiva - Objašnjava

namjenu lokomotive

- Nabraja tehničke karakteristike


- Uočava raspored dijelova i uređaja na lokomotivi

- Razvija pozitivan odnos prema kvalitetu rada kroz ispunjavanje radnih obaveza


73




lokomotive - Opisuje dispoziciju

lokomotive - Nabraja sastavne

dijelove lokomotive





- Nabraja nepokretne i pokretne dijelove motora

- Objašnjava konstrukciju i način izrade dijelova motora




- Objašnjava prethranjivanje motora

- Objašnjava princip rada regulatora snage motora


- Objašnjava sistem sabijanja vazduha za rad pomoćnih uređaja



- Prepoznaje dijelove i sklopove motora






- Razvija odgovornost - Razvija pozitivnu






- Dizel motor

Rukovanje lokomotivom - Objašnjava način

vršenja dnevnog pregleda

- Opisuje pripremu za startovanje dizel motora


- Objašnjava

- Prepoznaje logičan postupak vršenja pregleda



- Demonstrira

- Razvija preciznost u radu i usavršavanje



- Razvija osjećaj o


74




provjeru funkcionisanja pomoćnih uređaja




vršenje manevarskih poslova lokomotivom

- Procjenjuje rad elektrodinamičke kočnice


potrebi zaštite na radu

75

Rared: ČETVRTI




Električna vuča na željeznici - Objašnjava razvoj

električne vuče na željeznici .

- Opisuje princip električne vuče na željeznici

- Prati razvoj - elektrovučnih

vozila

Sistem električne vuče na željeznici - Opisuje sistem

električnih željeznica

- Nabraja sistem električnih željeznica

- Objašnjava sistem jednosmjerne struje

- Objašnjava sistem monofazne struje

- Razlikuje sisteme električnih željeznica

- Određuje osobine električnih sistema

- Razvija inetresovanje prema novim saznanjima

- Posjeta elektrificiranim prugama

Vrste električnih vučnih vozila - Nabraja elektro

vučna vozila - Objašnjava

električne lokomotive jednosmjerne struje

- Objašnjava električne lokomotive monofazne struje

- Razlikuje elektrovučna vozila

- Određuje osobine električnih vozila

- Razvija inetresovanje prema novim saznanjima


Sastavni dijelovi električnih lokomotiva - Nabraja sastavne

dijelove elektrovučnih vozila

- Objašnjava namjenu lokomotivskog sanduka

- Opisuje sastav i konstrukciju lokomotivskog sanduka

- Objašnjava namjenu obrtnog postolja

- Opisuje sastav i konstrukciju

- Razlikuje sastavne dijelove elektrovučnih vozila

- Analizira sastavne dijelove elektrovučnih vozila

- Određuje osobine prenosnika snage

- Određuje osobine kompresora

- Interpretira način rada kočnih sistema

- Demonstrira način pokretanja lokomotive



- Električna lokomotiva

76




obrtnog postolja - Opisuje kočni

mehanizam - Objašnjava

prenosnik snage kod električnih vučnih vozila

- Opisuje prenos obrtnog momenta na pogonske, osovinske sklopove

- Objašnjava kompresor kao izvor sabijenog vazduha na elektrovučnom vozilu

Električna lokomotiva serije461 - Objašnjava

namjenu električnih lokomotiva

- Nabraja tehničke karakteristike lokomotive

- Opisuje dispoziciju opreme na lokomotivi

- Nabraja sastavne dijelove elektro lokomotive

- Objašnjava princip ogibljenja i amortizacije lokomotive

- Objašnjava pantograf,namjenu, sastavne dijelove i princip rada

- Objašnjava glavni prekidač,namjenu, sastavne dijelove i princip rada

- Objašnjava elektro dinamičku kočnicu, namjenu, sastavne dijelove i princip rada

- Opisuje sistem sabijenog vazduha za rad pomoćnih

- Prepoznaje električnu lokomotivu serije 461


- Uočava ulogu ogibljenja i amortizacije na lokomotivi

- Uočava mirnoću kretanja lokomotive

- Procjenjuje logičan postupak dovođenja električne energije u lokomotivu

- Analizira rad elektrodinamičke kočnice

- Uočava potrebu sabijenog vazduha na elektro lokomotivi

- Prosuđuje potrebu hlađenja električne opreme

- Rješava problematiku blokiranja točkova na lokomotivi

- Razvija pozitivan odnos prema kvalitetu rada

- Razvija pozitivan odnos prema zaštiti okoline


- Razvija odgovornost - Shvata važnost

poštovanja propisa

- Električna lokomotiva

77




uređaja - Nabraja vrste

hlađenja električne opreme

- Objašnjava princip hlađenja vučnih motora

- Objašnjava hlađenje ulja u lokomotivskom transformatoru

- Objašnjava hlađenje elektrodinamičke kočnice

- Objašnjava princip rada protivklizne zaštite

- Objašnjava sistem za podmazivanje bandaža

Rukovanje električnom lokomotivom - Objašnjava vršenje

dnevnog pregleda lokomotive

- Objašnjava stavljanje lokomotive pod napon

- Objašnjava provjeru funkcionalnosti uređaja na lokomotivi


- Objašnjava vožnju lokomotive na voz

- Objašnjava predaju elektro lokomotive po završetku službe

- Navodi opasnosti pri radu elektro lokomotive

- Procjenjuje logičan postupak vršenja pregleda

- Izvodi radnje puštanja elektromotornog voza u rad

- Demonstrira vožnju elektromotornog voza

- Procjenjuje uzajamni rad sistema kočenja elektromotornog voza

- Vrednuje postupak predaje elektromotornog voza

- Razvija odgovornost - Razvija pozitivnu


- Razvija smisao za tačnost



Elektromotorni voz serije412/416 - Objašnjava

namjenu elektromotornog voza

- Nabraja tehničke

- Prepoznaje elektromotorni voz

- Određuje raspored dijelova i uređaja na

- Razvija pozitivan odnos prema zaštiti životne sredine


- Elektromotorni voz

78




karakteristike elektromotornog voza

- Opisuje dispoziciju opreme elektromotornog voza

- Nabraja sastavne dijelove elektromotornog voza

- Objašnjava princip ogibljenja i amortizacije elektromotornog voza

- Objašnjava pantograf, namjenu, sastavne dijelove i princip rada

- Objašnjava glavni prekidač namjenu sastavne dijelove i princip rada

- Objašnjava elektrodinamičke kočnice, namjenu, sastavne dijelove i princip rada

- Opisuje sistem sabijenog vazduha za rad pomoćnih uređaja

- Nabraja hlađenje električne opreme

- Objašnjava hlađenje vučnih motora

- Obašnjava hlađenje ulja u transformatoru

- Objašnjava hlađenje elektrodinamičke kočnice

- Objašnjava rad protivklizne zaštite

- Objašnjava sistem za podmazivanje bandaža

elektromotornom vozu

- Uočava ulogu mirnoće kretanja elektromotornog voza

- Prepoznaje postupak dovođenja električne energije u elektromotorni voz

- Uočava potrebu sabijenog vazduha elektromotornom vozu


- Prosuđuje potrebu hlađenja električne opreme

- Rješava problematiku blokiranja točkova na elektromotornom vozu


- Razvija odgovornost - Shvata važnost

poštovanja propisa

79




Rukovanje elektromotornim vozom - Objašnjava vršenje

dnevnog pregleda elektromotornog voza

- Objašnjava stavljanje elektromotornog voza pod napon

- Objšnjava provjeru funkcionalnosti uređaja na elektromotornom vozu

- Objašnjava pokretanje elektromotornog voza

- Objašnjava vožnju elektromotornog voza

- Objašnjava predaju elektromotornog voza po završetku službe

- Navodi opasnosti pri radu elektromotornog voza

- Procjenjuje logičan postupak vršenja pregleda

- Izvodi radnje puštanja elektromotornog voza u rad

- Demonstrira vožnju elektromotornog voza

- Procjenjuje uzajamni rad sistema kočenja elektromotornog voza

- Vrednuje postupak predaje elektromotornog voza

-



- Razvija smisao za tačnost



5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - D. Popović ,Dizel vučna vozila,Zavod za novinsko – izdavačku i propagandnu

delatnost JŽ Beograd,1988. - Z. Milićević,D. Aranđelović,V. Marjanović,Električna lokomotiva JŽ 461,Zavod za

novinsko – izdavačku i propagandnu delatnost JŽ Beograd,1990. - Z. Milićević,Elektromotorni vozovi JŽ 412/416, Zavod za novinsko - izdavačku i

propagandnu delatnost JŽBeograd, 1990. - Pravilnik 241 o održavanju željezničkih vozila,Preduzeće za železničku izdavačko

- novinsku delatnost DOO,Beograd ,1995. - Uputstvo333 za obezbeđenje saobraćaja u toku zime,Zavod za novinsko -

izdavačku i propagandnu delatnost JŽ Beograd,1977. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se izvodi u kabinetu opremljenom sa računarom i multimedijskim

paketom, softverom za prikaz različitih vrsta skica i šema,uzorcima dijelova i uređaja vučnog vozila.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje jedna ocjena u klasifikacionom periodu. - Pismeno,pismene vježbe najmanje jedna u polugodištu.

80

- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu.


8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer mašinstva 10. Povezanost predmeta


- Vučna vozila - Praktična nastava - Dizel motor - Prenosnik snage - Energetska grupa

- Osnovi elektrotehnike - Jednosmjerna struja - Naizmjenične struje - Proizvodnja i prenos


- Električni uređaji na vučnim vozilima

- Električna vučna vozila

- Vučna vozila - Služba vuče - Dnevni pregled - Priprema vučnih vozila - Vožnja - Rukovanje kočnicom i

kočionim uređajima - Vožnja voza - Organizacija željezničkog

saobraćaja


voza - Vučna vozila - Vozna dinamika - Prenosnici snage

- Energetska grupa - Energija

- Dizel vozila - Dizel vuča - Dizel vozila - Vučna vozila - Tehnologija vuče vozova - Mehanički uređaji

81

1.2.10. ORGANIZACIJA ŽELJEZNIČKOG SAOBRAĆAJA 1. Naziv predmeta: ORGANIZACIJA ŽELJEZNIČKOG SAOBRAĆAJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II 108 108 III 72 72 IV 66 66

Ukupno 246 246 3. Opšti ciljevi nastave - Razvijanje ličnosti učenika u pogledu kompletne organizacije željezničkog

saobraćaja u zemljama jugoistočne Evrope. - Osposobljavanje učenika za samostalno organizovanje i regulisanje željezničkog

saobraćaja na sistemima koji se koriste na prugama Crne Gore i susjednih željezničkih uprava.

- Upoznavanje sa dostignućima i tehnikama koje se koriste u organizaciji željezničkog saobraćaja na novim prugama.

- Detaljno upoznavanje i savladavanje svih poslova i aktivnosti koje se tiču organizacije željezničkog saobraćaja, kako u dispečerskim centrima, tako i u stanicama i ostalim službenim mjestima na pruzi.

- Usvajanje stručnih kompetencija za samostalno vršenje poslova: otpravnika vozova, vozovođe, rukovaoca manevre, saobraćajno-transportnog radnika i skretničara.

82





Saobraćaj kao dio procesa proizvodnje - Definiše vrste

saobraćaja - Objašnjava ulogu

željezničkog saobraćaja u saobraćajnom sistemu

- Navodi osnovne prednosti svih vidova saobraćaja

- Razlikuje prednosti željezničkog transportnog sistema

- Upoređuje željeznički transportni sistem sa ostalim vidovima saobraćaja

- Vrši komparaciju i drugih vidova saobraćaja


Sredstva i organizacija željezničkog saobraćaja - Nabraja sredstva

željezničkog saobraćaja

- Objašnjava organizaciju željezničkog saobraćaja

- Objašnjava princip organizacije rada

- Objašnjava princip izvršenaja posla

- Razlikuje sredstva željezničkog saobraćaja

- Razlikuje principe organizacije saobraćaja i transporta

- Planira tehnološki proces rada na željeznici u cilju postizanja optimalnog rješenja

- Uočava značaj pripreme za optimalno izvršenje transportnog procesa

- Razvija preciznost i efikasnost

- Razvija preciznost i tačnost u radu


Postrojenja za izvršenje željezničkog saobraćaja - Opisuje postrojenja

koja služe sa regulisanje saobraćaja

- Objašnjava namjenu uređaja, naročito signalno sigurnosnih koji se koriste za izvršenje saobraćaja

- Obrazlaže različite vrste postrojenja koja se koriste za izvršenje saobraćaja u Crnoj Gori i zemljama jugoistočne Evrope

- Uočava postrojenja i tehnike koja se koriste za izvršenje saobraćaja u Crnoj Gori (stanice, čvorovi, stabilna postrojenja itd.)

- Upoređuje različite vrste postrojenja koje se koriste za izvršenje saobraćaja

- Uočava način rada uređaja u Crnoj Gori koja se koriste za regulisanje saobraćaja

- Izražava

- Shvata značaj pridržavanja propisa


83




funkcionisanje i namjenu staničnih postrojenja za izvršenje saobraćaja (kolosiječni parkovi, način regulisanja saobraćaja, postupci u slučaju kvara postrojenja itd.)

- Rukuje postrojenjima za izvršenje saobraćaja

Skretnice kao posebna postrojenja - Definiše pojam

skretnica - Opisuje namjenu

skretnica - Nabraja podjele

skretnica - Opisuje položaj

skretnica - Objašnjava

osiguranje skretnica - Navodi rukovanje

skretnicama

- Uočava namjenu skretnica

- Razlikuje podjele skretnica

- Analizira položaj skretnica

- Određuje osiguranje skretnica

- Razlikuje rukovanje skretnicama



Sastavljanje vozova - Opisuje i objašnjava

kako se sastavljaju vozovi u željezničkom saobraćaju

- Objašnjava kriterijume po kojima se sastavljaju vozovi

- Poznaje sisteme kočenja i kočnice na željezničkim vozilima

- Određuje samostalno pravilno sastavljanje vozova prema kriterijumima određenim Pravilnikom 2 i Uputstvom 233

- Uočava poslove vozovođe u pogledu sastavljanja vozova

- Planira probe kočnica

- Određuje sastav voza po saobraćajno tehničkim kriterijumima

- Uočava značaj i svrsishodnost pravilnog sastavljanja vozova

- Formira znanja o kočnicama željezničkih vozila


- Softver sa simulacijom sastavljanja vozova

- Posjeta ranžirnoj stanici

84




Željeznička signalizacija - Opisuje osnovne

osobine željezničke signalizacije

- Nabraja osobine sistema željezničke signalizacije koji se koriste u Crnoj Gori

- Objašnjava značaj raličitih sistema željezničke signalizacije

- Razlikuje detaljno osobine sistema željezničke signalizacije koji se koriste u Crnoj Gori

- Uočava podjele i namjenu željezničke signalizacije prema Pravilniku 1

- Analizira rad glavnih, manevarskih, dopunskih signala i signala staničnog i voznog osoblja

- Uočava signale za elektrovuču na vozilima i ostale signale koji se koriste za regulisanje saobraćaja


- Posjeta željezničkoj stanici i obilazak signala na otvorenoj pruzi

- Softver rada signala

Tehnološki proces rada stanice - Opisuje namjenu

poslovnog reda stanice i tehnološkog procesa rada stanice

- Objašnjava značaj saobraćajno tehničke dokumentacije u stanicama

- Obrazlaže izradu poslovnog reda stanice i tehnološkog procesa rada stanice (koje stanice imaju potrebu za istim, ko radi, neophodni elementi za izradu itd.)

- Navodi postupke sa čuvanjem dokumentacije u službenim mjestima

- Poznaje sadržaj poslovnog reda stanice i tehnološkog procesa rada

- Uočava potrebne informacije iz stanične dokumentacije

- Određuje namjenu I i II dijela poslovnog reda stanice

- Demonstrira snalaženja u službenim mjestima korišćenjem stanične dokumentacije

- Uočava neophodnost poznavanja tehnoloških operacija u svakoj stanici i poznavanja mjesnih prilika



- Poslovni red i tehnološki proces rada stanice

Manevarski poslovi - Opisuje i nabraja sve

vrste manevarskih - Uočava organizaciju

manevarskih poslova - Razvija pravilan

odnos prema - Softver sa prikazom

manevarskih poslova

85




poslova - Objašnjava razlike

između voznih i manevarskih vožnji

- Obrazlaže način organizacije manevarskih poslova, sastav osoblja, rukovođenje manevarskim poslovima itd.

tako da može samostalno da rukovodi istim

- Određuje signalne znake manevarskog osoblja i lokomotivskog osoblja

- Razlikuje načine postavljanja voznih i manevarskih puteva vožnji

- Pokazuje znanje neophodno za samostalno vršenje manevarskih poslova

- Određuje poslove neposrednih izvršilaca manevarskih poslova (skretničari, vođe manevre, rukovaoci manevre, manevristi)

zanimanju

86

Razred: TREĆI




Vrste vozova i označavanje - Nabraja i opisuje

vrste vozova koji saobraćaju na prugama Evrope

- Navodi način i metodologiju podjele vozova po više pristupa i metodologija

- Objašnjava detaljno način označavanja vozova

- Analizira Uputstvo 54 o označavanju vozova

- Upoređuje vozove prema podjelama određenim Pravilnikom 2

- Određuje oznaku voza na osnovu zadatih parametara

- Interpretira znanje o vozovima i koji ne saobraćaju na prugama Crne Gore

- Uočava podjele vozova prema Uputstvu 54 i Pravilniku 2


- Softver sa prezentacijom vozova i njihovim oznakama


Poslovi kod voza - Nabraja dužnosti

voznog osoblja - Nabraja osoblje koje čini vozno osoblje

- Opisuje različite sastave voznog osoblja

- Određuje potrebni sastav voznog osoblja u zavisnosti od vrste voza

- Izvodi kontrolu propratnih isprava

- Uočava mjere bezbjednosti kojih se mora pridržavati vozno osoblje tokom vožnje i za vrijeme zadržavanja u službenim mjestima

- Organizuje ispostavljanje propratnih isprava i dodataka putnom listu voznom osoblju

- Ispravlja propuste voznog osoblja, odnosno spriječava vanredne događaje

- Razvija odgovornost - Film sa prikazom rada voznog osoblja

Regulisanje saobraćaja i kretanje vozova - Opisuje situacije

koje dovode do zakašnjenja vozova

- Nabraja rješenja

- Čita kretanje vozova sa grafikona reda vožnje i iz knjižice reda vožnje


- Softver sa simulacijom regulisanjka vozova u saobraćaj

87




koja se primjenjuju za smanjenje zakašnjenja vozova

- Poznaje stanične intervale sastajanja vozova i intervale slijeđenja vozova

- Poznaje rangove vozova

- Određuje proračunom kašnjenja premještanje ukrštavanja u drugo službeno mjesto

- Analizira najčešće uzroke kašnjenja vozova i predlaže mjere za eliminisanje istih

- Skicira na grafikonu saobraćaj vozova u zakašnjenju

- Demonstrira ispostavljanje naloga II za ukrštavanje

Posebne vrste vožnje - Nabraja posebne

vrste saobraćaja - Opisuje uzroke koji

dovode do pojave posebnih vrsta saobraćaja

- Poznaje organizaciju saobraćaja kod posebnih vrsta saobraćaja

- Rješava regulisanje saobraćaja kod posebnih vrsta saobraćaja

- Pravi pripremu vozova kod posebnih vrsta saobraća

- Određuje zadatke izvršnom osoblju stanice kod posebnih vrsta saobraćaja

- Određuje zadatke izvršnom osoblju stanice kod posebnih vrsta saobraćaja


- Razvija intersovanje prema novim saznanjima

88

Razred: ČETVRTI Informativni ciljevi i



učenik učenik učenik Red vožnje - Nabraja materijale

reda vožnje - Opisuje postupak

izrade reda vožnje - Poznaje sadržaj

knjižice reda vožnje, saobraćajno transportnog uputstva i gafikona reda vožnje

- Poznaje tehničke elemente za izradu reda vožnje

- Upotrebljava knjižicu reda vožnje, STU dio A i B i grafikon reda vožnje

- Određuje trasu posebnog voza ili voza u zakašnjenju

-



- Materijal reda vožnje

Brzina kod vozova - Objašnjava brzinu

vozova i brzinu preko skretnica

- Definiše najveće dopuštene brzine s obzirom na sastav voza i sposobnost vozila

- Opisuje brzinu vožnje vezanu za sposobnost pruge,sastav voza i sposobnost vozila i vožnju preko skretnica

- Određuje brzinu vozova i brzinu preko skretnica

- Razlikuje brzinu vožnje vezanu za sposobnost pruge

- Određuje najveću dopuštenu brzinu prema vrsti kočnica

- Uočava najveće dopuštene brzine preko skretnica

- Određuje najveće dopuštene brzine s obzirom na sastav voza i sposobnost vozila

- Uočava najveće dopuštene brzine kola


- Vožnja vučnim vozilom

Masa voza i vučna masa lokomotive - Nabraja pravilnike i

uputstva u kojima je propisano kako se određuju masa voza i vučna masa lokomotive

- Opisuje način popisivanja voza

- Poznaje upotrebu tablica iz Uputstva 52

- Poznaje upotrebu

- Izračunava masu voza iz popisanog voza u teretnici

- Određuje maksimalnu masu voza s obzirom na kriterijume iz tablica Uputstva 52

- Računa masu voza u slučaju kada je PKM>SKM

- Određuje vučnu


- Katalog sa tehničkim elementima gornjeg stroja pruge

- Maketa pruge

89




tablica iz Uputstva 233

masu lokomotive na osnovu tablica 7A,B i C Uputstva 52

Kočenje vozova - Nabraja probe

kočnica - Poznaje Uputstvo

233, dijelove za otpravnike vozova

- Opisuje vrste kočnica i mjenjača na vučnim i vučenim vozilima

- Poznaje signale za probu kočnica

- Određuje da li je voz kočen na cijelom prevoznom putu

- Oblikuje masu i brzinu voza kada voz nije pokriven sa stvarnom kočnom masom

- Izvodi sa mašinovođom sve probe kočnica

- Obezbjeđuje voz od samopokretanja

- Uočava vrste kočnica na vučenim vozilima


- Kočni i mjenjački sklopvi

Saobraćaj vozova na prugama sa automatskim pružnim blokom - Opisuje

karakteristike pruge na kojima se koristi APB i telekomanda

- Nabraja prednosti pruga sa sistemom APB-a

- Opisuje uslove za uvođenje sistema APB-a

- Određuje osnovne fonograme za regulisanje saobraćaja na prugama sa APB-om

- Planira postupke u slučaju kvara na uređajima APB-a

- Uočava signalne oznake koje najavljuju pruge sa APB-om

- Razvija interesovanja za nova saznanja

- Posjeta željezničkoj pruzi sa APB-om

Saobraćaj vozova na prugama opremljenim telekomandom - Nabraja prednosti

pruga sa sistemom telekomande

- Opisuje uslove za uvođenje sistema telekomande

- Određuje osnovne fonograme za regulisanje saobraćaja na prugama sa telekomandom

- Planira postupke u slučaju kvara na uređajima telekomande

- Uočava signalne oznake koje najavljuju pruge sa telekomandom

- Razvija interesovanja za nova saznanja

- Posjeta željezničkoj pruzi sa telekomandom

Poznavanje i korišćenje telekomunikacionih uređaja

90




- Objašnjava organizaciju željezničke telefonske mreže

- Opisuje ŽAT mrežu i pružne telefonske veze

- Definiše vrste LB i CB veza

- Objašnjava rad i značaj registrofonskih uređaja

- Opisuje i objašnjava značaj radiodispečerskog sistema veza na željeznici

- Opisuje i objašnjava rad i značaj satnog, razglasnog i interfonskih uređaja na željeznici

- Uočava i razlikuje vrste TK mreža i njihovu primjenu

- Razlikuje i upoređuje pružne veze, NF prenos sa ŽAT vezama, VF prenos

- Razlikuje i upoređuje radio sisteme koji se koriste na željeznici

- Crta šemu rasporeda opreme u stanicama




- Posjeta željezničkoj automatskoj centrali

Vožnja pružnih vozila - Definiše pružno

vozilo - Objašnjava kretanje

pružnih vozila na pruzi

- Opisuje signale na pružnim vozilima

- Razlikuje pružna vozila

- Planira kretanje pružnih vozila na pruzi

- Analizira uslove vožnje pružnih vozila na pruzi

- Uočava signale na pružnim vozilima

- Stiče sigurnost i samopouzdanje

- Vožnja pružnim vozilom

Vanredni događaji - Nabraja koji su

slučajevi kada se primjenjuje organizacija saobraćaja u posebnim uslovima

- Poznaje situacije koje dovode do vanrednih događaja, raskida voza, odbjegnuća vozila, saobraćaj kada je vidik spriječen i ostale situacije koje

- Uočava pravilnu prijavu vanrednih događaja

- Uočava značaj održavanja pruga, tekuće i investiciono

- Određuje potrebu planiranja zatvora pruge za potrebe održavanja pruge

- Analizira pružnu mehanizaciju pomoćnom vozu koji ide na mjesto


- Softver sa simulacijom rada u posebnim uslovima

91




dovode do prekida pruga

- Poznaje aktivnosti koje sprovode operateri kada je pruga privremeno u prekidu

vanrednog događaja - Planira pravilan rad

u slučaju raskida voza i odbjegnuća pojedinih vozila

- Poznaje uputstvo koje se koristi pri jakom snijegu i vijavici

- Poznaje postupak isljeđenja vanrednih događaja

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - M. LJ. Miletić,Organizacija železničkog saobraćaja za II,III i IV razred železničke

tehničke škole,Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,Beograd, 1998. - M.LJ. Miletić,Praktična nastava za II razred železničke tehničke škole, Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva,Beograd, 2000. - M. LJ. Miletić,Praktična nastava za III i IV razred železničke tehničke škole,Zavod

za udžbenike i nastavna sredstva,Beograd, 2000. - V. Milutinović,Priručnik iz organizacije železničkog saobraćaja za zanimanje

tehničar – mašinovođa,Zavod za novinsko- izdavačku i propagandnu delatnost JŽ – Beograd,Nemanjina 6,1989.

- M. Čičak,Organizacija železničkog saobraćaja,Saobraćajni fakultet Univerziteta u Beogradu ,Beograd,1990.

- M. Čičak,S.Vesković,Organizacija železničkog saobraćaja I i II zbirka rešenih zadataka,Saobraćajni fakultet Univerziteta u Beogradu,Beograd, 1999.

- P. Kovačević,Eksploatacija železnica knjiga I,Zavod za novinsko- izdavačku i propagandnu delatnost JŽ – Beograd,Nemanjina 6,1976.

- P. Kovačević,Eksploatacija železnica, zbirka zadataka knjiga II ,Zavod za novinsko- izdavačku i propagandnu delatnost JŽ – Beograd,Nemanjina 6,1976.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se izvodi u učionici opremljenoj računarom i projektorom. - Zbirka simulcija i filmova za rad tehničara vuče. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani saobraćajni inženjer 10. Povezanost predmeta

92


Predmet Znanja - Saobraćaj kao dio procesa

proizvodnje - Sredstva i organizacija

željezničkog saobraćaja

- Osnovi saobraćaja - Željeznički saobraćaj - Sredstva u saobraćaju

- Red vožnje

- Informacioni sistemi željeznice

- Organizacija podataka

- Postrojenja za obavljanje željezničkog saobraćaja

- Stabilna postrojenja - Gornji stroj pruge


voza


- Vožnja voza


voza

- Služba vuče

- Vožnja voza

- Manevarski poslovi - Sastavljanje vozova - Red vožnje

- Željeznički saobraćajni sistemi

- Djelatnost eksploatacije vučnih vozila

- Signalno- sigurnosni uređaji - Osnovi automatike - Signali

- Stanična postrojenja - Međustanična rastojanja


voza

- Tehnologija vuče vozova - Vožnja voza

93

1.2.11. KOČNICE I KOČENJE VOZOVA 1. Naziv predmeta: KOČNICE I KOČENJE VOZOVA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II III 72 72 IV 66 66

Ukupno 138 138 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje osnovne tehnike kočenja vozova. - Sticanje znanja o uređajima za kočenje i dijelova opšte namjene. - Upoznavanje snage i proračun kočnice. - Upoznavanje urerđaja za proizvodnju sabijenog vazduha na vučnim vozilima. - Sticanje znanja o kočnicama automatske produžene kočnice, direktne kočnice i

rukovanje kočnicama. - Upoznavanje kočnica i uređaja po pojedinim vrstama i serijama vučnih vozila. - Upoznavanje osnovnih propisa iz eksploatacije željeznice.

94

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI




Zadatak podjela kočnica i njihove karakteristike - Objašnjava zadatak

vučnih i vučenih vozila

- Objašnjava podjelu kočnica

- Opisuje direktnu neautomatsku kočnicu

- Opisuje indirektnu automatsku kočnicu

- Objašnjava kočnice sporog i brzog djejstva

- Objašnjava šta su iscrpne i neiscrpne kočnice

- Uočava namjene kočnica na vučnim i vučenim vozilima

- Razlikuje princip rada - Razlikuje djejstva

kočnice - Skicira dijagram rada

kočnice




- Rad sa skicama i šemama

Kočna sila - Objašnjava namjenu

kočne sile na vučnim i vučenim vozilima

- Opisuje stvaranje kočne sile

- Objašnjava promjenu kočne sile kod vučnih i vučenih vozila

- Izračunava kočnu silu - Skicira dijagram

kočnica - Uočava kočne uređaje



- Pismeni zadatak : Proračun kočenja kod vučnih vozila

Kočni uređaji i djelovi opšte namjene - Objašnjava kočne

uređaje i dijelove opšte namjene na vučnim i vučenim vozilima

- Opisuje vazdušne vodove čeone slavine kočničke spojnice, brzače pražnjenja glavnog voda i cijevne priključke

- Opisuje prečistače vazduha

- Opisuje rezervoar za akumulaciju sabijenog vazduha

- Opisuje kočne cilindre i kočne blok cilindre

- Opisuje kontrolne instrumente i sigurnosne uređaje za

- Uočava kočne uređaje i dijelove

- Skicira uređaje i dijelove kočnica

- Vrši komparaciju kočnih uređaja

- Analizira rad uređaja i dijelova

- Crta dijelove i uređaje




- Dijelovi na vučnim i vučenim vozilima

95




praćenje rada kočnica - Opisuje kočnicu u

slučaju opasnosti - Objašnjava mjenjače,

vrste kočenja - Objašnjava mjenjače

sile kočenja Uređaji za proizvodnju sabijenog vazduha - Objašnjava ulogu

sabijenog vazduha na vučnim i vučenim vozilima

- Nabraja uređaje za proizvodnju sabijenog vazduha na vučnim vozilima

- Opisuje klipi kompresor

- Opisuje vijčani kompresor

- Opisuje regulaciju rada kompresora

- Uočava ulogu sabijenog vazduha u radu kočnica

- Uočava šta su kompresori

- Razlikuje tipove kompresora

- Crta kompresore

- Stiče sigurnosti u radu - Razvija analitičnost i

logično mišljenje - Razvija preciznost

- Uređaj za proizvodnju sabijenog vazduha

Kočnici automatske produžene kočnice: kočnik Vestinghaus26c,kočnik Erlikon FV4a - Objašnjava namjenu

kočnika automatske kočnice na dizel vozilima

- Nabraja kočnike automatske produžene kočnice

- Opisuje kočnik Vestinghaus26c

- Opisuje Erlikonov kočnik FV4a

- Analizira rad kočnika automatske produžene kočnice

- Razlikuje kočnike




- Ispitivanje rada kočnika na dizel vozilu

Kočnici direktne kočnice : Vestinghaus26c,Erlikon FD1 - Objašnjava namjenu

direktnih kočnika na dizel vozilima

- Nabraja kočnike direktne kočnice

- Opisuje direktni kočnik Vestinghaus 26c

- Objašnjava direktni kočnik Erlikon FD1

- Prepoznaje kočnike - Prepoznaje tipove

kočnika - Analizira rad kočnika



- Ispitivanje rada kočnika na dizel vozilu

Rasporednici dizel vozila: Rasporednik26d, Erlington Lst100 - Objačnjava namjenu

rasporednika na dizel - Određuje ulogu

rasporednika - Razvija efikasnost u

radu - Ispitivanje

rasporednika na

96




vozilima - Nabraja rasporednike

na dizel vozilima - Opisuje rasporednike

Vestinghaus 26d - Opisuje rasporednik

Erlikon Lst100

- Prepoznaje tipove rasporednika

- Analizira rad rasporednika automatske produžene kočnice



probnom stolu

Natpisi i oznake automatske kočnice - Objašnjava namjenu

oznaka kočnica - Objašnjava namjenu

natpisa kočnica - Nabraja i opisuje

oznake tipova kočnica - Nabraja i opisuje

natpise kočnica

- Uočava oznake i natpise na vučnim i vučenim vozilima

- Crta oznake i natpise - Vrši komparaciju


- Propisi za oznake i natpise

Eksploatacija kočnica

- Objašnjava ulogu kočnica u eksploataciji vučnih i vučenih vozila

- Nabraja vrste kočnica - Objašnjava provjeru - Objašnjava ispravnost

kočnica - Nabraja slučajeve

probe kočnica na vozu - Objašnjava postupak

kod potpune probe kočnica

- Objašnjava postupak kod skraćenih proba kočnica

- Nabraja vrijeme potrebno za vršenje probe kočnica

- Objašnjava dužnosti tehničara vuče u tehničkoj pripremi vučnog vozila u jedinici vuče

- Objašnjava kočenje pri manevrisanju,zakvačivanju,otkvačivanju,rukovanju kočnica pri manevrisanju

- Prepoznaje ulogu kočnica u eksploataciji na željezničkim vozilima

- Analizira ispravnost kočnica na vozu

- Planira vršenje probe ispravnosti kočnica u eksploataciji

- Određuje upotrebu kočnica pri manevrisanju

- Razvija odgovornost - Razvija pozitivan stav

prema novim saznanjima

- Razvija preciznost - Shvata značaj

poštovanja propisa

- Voz u željezničkoj stanici

97




Mjenjački uređaj automatskih kočnica - Objašnjava ulogu i

podjelu mjenjačkih uređaja

- Nabraja vrste kočnica kod vučenih vozila

- Opisuje rad kočnica kod vučenih vozila

- Objašnjava mjenjač sile kočenja kod vučenih vozila

- Objašnjava mjenjač vrste kočnica kod vučnih vozila

- Uočava mjenjačke uređaje automatske kočnice

- Crta mjenjačke uređaje

- Analizira rad mjenjačkih uređaja





Kočnice na dizel lokomotivama serije 642/643 - Objašnjava namjenu

kočnica na lokomotivi - Nabraja vrste kočnica

na lokomotivi - Nabraja kočne

uređaje na lokomotivi - Opisuje sistem

sabijenog vazduha - Opisuje proces

kočenja - Opisuje proces

otkočivanja - Objašnjava namjenu i

rad kontrole budnosti - Objašnjava kočnice na

lokomotivi - Objašnjava

eksploataciju kočnica u zimskim uslovima

- Prepoznaje namjenu kočnica na lokomotivi

- Analizira rad kočnica na lokomotivi

- Uočava problematiku kočnica u zimskim uslovima

- Uočava uređaje bezbjednosti saobraćaja

- Vrednuje sistem vazduha za pouzdan i bezbjedan rad lokomotive

- Razvija odgovornost - Stiče radne navike - Razvija logično

zaključivanje


Kočnice na dizel lokomotivi serije 644 - Objašnjava namjenu

kočnica na lokomotivi - Nabraja kočne


sabijenog vazduha za rad kočnica

- Opisuje proces kočenja

- Opisuje proces otkočivanja

- Objašnjava namjenu i rad elektrodinamičke kočnice

- Prepoznaje namjenu kočnica na lokomotivi





- Vrednuje sistem

- Razvija odgovornost - Razvija pozitivan

odnos prema kvalitetu rada i ispunjavanju radne obaveze

- Stiče radne navike - Razvija logično

zaključivanje


98




- Objašnjava namjenu i rad kontrole budnosti

- Objašnjava rukovanje kočnicama na lokomotivi

- Objašnjava eksploataciju kočnica u zimskim uslovima na lokomotivi

sabijenog vazduha za pouzdan i bezbjedan rad lokomotive

Kočnice na lokomotivama serije 661 - Objašnjava namjenu

kočnica na lokomotivi - Nabraja vrste kočnica - Nabraja kočne


sabijenog vazduha za rad kočnice



- Objašnjava namjenu i rad elektrodinamičke kočnice na podseriji 300

- Objašnjava namjenu i rad kontrole budnosti

- Objašnjava rukovanje kočnicama

- Objašnjava eksploataciju kočnica u zimskim uslovima na lokomotivi

- Zna vrste i namjenu kočnica na lokomotivi


- Analizira rad elektrodinamičke kočnice za održavanje brzine voza pri vožnji

- Uočava nepovoljno djejstvo kondezata na pouzdan rad kočnih sistema



- Vrednuje sistem sabijenog vazduha za pouzdan i bezbjedan rad lokomotive


odnos prema kvalitetu rada i ispunjavanju radnih obaveza


razmišljanje

- Posjeta jedinici vuče - - Pismeni zadatak:

Proračun kočnica na lokomotivi

99




učenik učenik učenik Kočnik automatske produžene kočnice Knorr D2,Erlikon FVE-4 - Objašnjava namjenu

kočnika automatske kočnice na električnim vozilima

- Nabraja kočnike automatske produžene kočnice

- Opisuje kočnik Knorr D2

- Opisuje kočnik Erlikon FVE - 4

- Analizira rad kočnika automatske produžene kočnice

- Prepoznaje tipove automatske produžene kočnice



- Ispitivanje rada kočnika na električnim vučnim vozilima

Kočnik direktne kočnice,Erlikon FD1 - Objašnjava namjenu

direktnih kočnika na električnim vozilima

- Objašnjava direktni kočnik Erlikon FD1

- Prepoznaje kočnik - Analizira rad kočnika



- Ispitivanje rada kočnika na električnim vučnim vozilima

Rasporednici električnih vozila : Erlikon Est3f,Est4f/REL2/HBG100 - Objašnjava namjenu

rasporednika na električnim vozilima

- Nabraja rasporednike na električnim vozilima

- Opisuje rasporednik Erlikon Est3f

- Opisuje rasporednik Est 3fsa prenosač REL2 i ograničivačem maksimalnog pritiska HBG100

- Prepoznaje rasporednik



- Prepoznaje ulogu kočnika u eksploataciji na željezničkim vozilima

- Određuje rukovanje kočnicama pri vožnji voza

- Uočava nepovoljno djejstvo kondezatora

- Uočava problematiku rada kočnika u zimskim uslovima

- Određuje mjere za ispravan rad kočnih sistema

- Rješava proračun snage kočnice

- Sučava se sa problemom samopokretanja



- Ispitivanje rasporednika na probnom stolu

100




vozila - Identifikuje rad

kočnih sistema za bezbjedan i uredan saobraćaj

Eksploatacija kočnica - Objašnjava pripremu

vučnog vozila pred polazak voza

- Objašnjava rukovanje kočnicama za vrijeme vožnje

- Objašnjava kočenje na padovima i pri niskim temperaturama

- Objašnjava vožnju sa zaprežnom lokomotivom

- Objašnjava vožnju sa potiskivajućom lokomotivom

- Objašnjava kočenje radi zaustavljanja voza u slučaju opasnosti

- Objašnjava smetnje i kvarove za vrijeme vožnje voza

- Objašnjava dužnosti tehničara tehničko kolske djelatnosti

- Objašnjava dužnosti vozopratnog osoblja

- Objašnjava uslove koji moraju ispunjavati kola koja se uvrštavaju u saobraćaj

- Nabraja elemente snage kočnica voza

- Obrazlaže obezbjeđenje vučnih i vučenih vozila kao voza od samopokretanja

- Prepoznaje rasporednik



- Prepoznaje ulogu kočnika u eksploataciji na željezničkim vozilima

- Određuje rukovanje kočnicama pri vožnji voza

- Uočava nepovoljno djejstvo kondenzatora

- Uočava problematiku rada kočnika u zimskim uslovima

- Određuje mjere za ispravan rad kočnih sistema

- Rješava proračun snage kočnice

- Suočava se sa problemom samopokretanja vozila

- Identifikuje rad kočnih sistema za bezbjedan i uredan saobraćaj


odnos novim saznanjima

- Razvija preciznost - Shvata značaj

povezivanja teorije i prakse


- Pismeni zadatak : Proračun snage kočnice voza

Uređaji za bezbjednost saobraćaja - Nabraja uređaje za

bezbjednost - Proučava uređaje za

bezbjednost - Razvija odgovornost - Razvija pozitivnu

- Električna vučna vozila

101




saobraćaja - Opisuje

funkcionisanje - autostop uređaja - Opisuje funkciju

uređaja kontrole budnosti

- Opisuje funkciju protiv klizne zaštite u procesu kočenja

saobraćaja na očuvanju ljudskih i materijalnih dobara u željezničkom saobraćaju


Kočnice električnih vozila serije 461 - Opisuje kočnicu na

lokomotivi - Nabraja vrste

kočnica na lokomotivi

- Nabraja kočione uređaje na lokomotivi

- Opisuje sistem sabijenog vazduha za rad kočnica



- Objašnjava namjenu i rad elektrodinamičke kočnice

- Objašnjava rukovanje kočnica na lokomotivi

- Objašnjava eksploataciju kočnica na lokomotivi u zimskim uslovima

- Proučava vrste i namjene kočnica na lokomotivi


- Proučava rad elektrodinamičke kočnice za održavanje brzine voza pri vožnji

- Uočava kako kondenzat nepovoljno djeluje na pouzdanost kočnih sistema

- Identifikuje rad kočnica za bezbjedan i uredan saobraćaj



Kočnice na elektromotornom vozu serije 412/416 - Opisuje kočnicu na

elektromotornom vozu

- Nabraja vrste kočnica

- Nabraja kočione uređaje

- Objašnjava blok kočne cilindre

- Opisuje djelovanje

- Proučava vrste i namjenu kočnica na elektromotornom vozu

- Analizira rad kočnica na vozu

- Izvodi uzajamno djejstvo kočnica na elektromotornom vozu

- Razvija pozitivan odnos prema kvalitetu rada i ispunjavanju radnih obaveza


razmišljanje

- Posjeta jedinici vuče -

102




elektropneumatske kočnice

- Opisuje djelovanje elektrodinamičke kočnice

- Opisuje uzajamno djelovanje elektrodinamičke i elektropneumatske kočnice

- Objašnjava rukovanje kočnicama na elektromotornom vozu

- Objašnjava eksploataciju kočnica na elektromotornom vozu u zimskim uslovima

- Uočava kako kondenzat nepovoljno djeluje na pouzdan rad kočnih sistema

- Identifikuje rad kočnica za bezbjedan i uredan saobraćaj

Kočnica putničkih vučnih vozila - Opisuje kočnicu

putničkih vučnih vozila




- Objašnjava eksploataciju kočnica na putničkim kolima u zimskim uslovima

- Proučava namjenu kočnica na putničkim kolima




Kočnice teretnih vučenih vozila

- Opisuje kočnicu teretnih vučnih vozila




- Objašnjava eksploataciju kočnica na teretnim

- Interpretira namjenu kočnica na teretnim kolima


- Razvija odgovornost i urednost pri radu

- Voz u željezničkoj stanici

103




kolima u zimskim uslovima

Proračun kočnice električne lokomotive serije 461 - Objašnjava provjeru

efikasnosti kočnica proračunom

- Navodi podatke za proračun kočnica

- Objašnjava proračun kočnica

- Upoređuje dobijene rezultate sa propisanim vrijednostima

- Izvodi proračun kočnica lokomotive

- Analizira proračun kočnica

- Uočava važnost nauke u savremenom životu


- Pismeni zadatak : Proračun kočnica na lokomotivi

Proračun kočnice elektromotornog voza serije 412/416 - Objašnjava provjeru

efikasnosti kočnica proračunom

- Navodi podatke za proračun kočnica

- Objašnjava proračun kočnica

- Upoređuje dobijene rezultate sa propisanim vrijednostima kočnica

- Izvodi proračun kočnica elektromotornog voza

- Analizira proračun kočnica

- Uočava važnost nauke u savremenom životu


5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - V. Vainhal,Kočnice i kočenje vozova ,Beograd,1991. - Uputstvo o kočenju vozova,233, Beograd, 1998. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se izvodi u učionici opremljenoj računarom i projektorom,šemama, - Kočnim uređajima i dijelovima opšte namjene. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, pismeni zadatak u II i IV klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani mašinski inženjer

104



Predmet Znanja - Sila - Snaga - Kinematika

- Tehnička mehanika - Vučna i vučena vozila

- Materijali na željeznici - Standardi i standardizacija - Opruge - Elementi za prenos snage

- Tehničko crtanje sa mašinskim elementima

- Vučna i vučena vozila

- Vučna vozila - Služba vuče - Kočni uređaji - Sistem sabijenog vazduha

- Osnovne tehničke karakteristike svih vrsta i tipova kočnica na željezničkim vozilima

- Postupak svih vrsta probe kočnice vozova

- Vučna vozila - Vrste i tipovi kočnica na željezničkim vozilima

- Postupak probe kočnica

- Dizel vozila - Dizel vuča - Dizel vozila - Vučna vozila - Tehnologija vuče vozova - Kočni sistemi

105

1.2.12. VUČENA VOZILA 1. Naziv predmeta: VUČENA VOZILA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II III IV 132 132

Ukupno 132 132 3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje znanja o osnovnim tehničkim karakteristikama vučenih vozila. - Upoznavanje raznih vrsta i tipova vučenih vozila u željezničkom transportu. - Shvatanje značaja,mjesta i uloge vučenih vozila u sistemu željezničkog

transporta - Poznavanje osnovnih odredbi Pravilnika o održavanju željezničkih vozila. - Ovladavanje osnovnim pojmovima iz oblasti poznavanja vučenih vozila,čime se

stvara osnova za olakšano savlađivanje programa iz drugih stručnih predmeta. - Shvatanje značaja,mjesta i uloge tehničko kolske djelatnosti u željezničkom

saobraćaju - Upoznavanje sa osnovnim postupcima pri pregledu kola i vozova u željezničkom

saobraćaju. - Postizanje funkcionalnih znanja i vještina koje će rezultirati potrebnim

kompetencijama za obavljanje poslova iz domena tehničara vuče. - Razvijanje odgovornosti za primjenu mjera bezbjednosti u željezničkom

saobraćaju. - Razvijanje radnih navika(sistematičnost,tačnost i dosljednost). - Podsticanje učenika na permanentno usavršavanje. - Razumijevanje neophodnosti pravilnog korišćenja stručne literature.

106

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: ČETVRTI




Uvod u predmet - Upoznaje istorijat i razvoj teretnih i putničkih kola - Upoznaje vrste

kolosijeka, osovinskog opterećenja, granice tovarenja i vrste profila(gabarita)

- Uočava značaj potrebe za razvojem željezničkog transporta

- Uočava tok razvoja željezničkih kola - Uočava

kategorizaciju pruga - Razlikuje profile

vozila od slobodnog profila pruga

- Katalozi vučenih vozila i stručna literatura

Podjela kola prema namjeni - Poznaje podjelu

željezničkih šinskih vozila prema

njihovoj namjeni

- Uočava zadatak i ulogu pojedinih vrsta željezničkih šinskih vozila u željezničkom transportu


Sastav kola - Poznaje osnovne

konstrukcione grupe kod vučenih vozila

- Identifikuje važnost pojedinih konstruktivnih grupa u konstrukciji vučenih vozila


- Dijelovi vučenih vozila

Trčeći stroj kola - Upoznaje dva

osnovna tipa trčećeg stroja

- Poznaje sastavne

dijelove trčećeg stroja i osnove njihove konstrukcije

- Identifikuje važnost trčećeg stroja za bezbjednost željezničkog transporta

- Poznaje važnost sastavnih dijelova trčećeg stroja

- Određuje podjelu i vrste

osovinskih sklopova na teretnim i putničkim kolima - Razlikuje sastavne

dijelove osovinskog sklopa - Uočava moguće neispravnosti osovinskih sklopova


- Dijelovi obrtnog postolja

107




u eksploataciji Postolje kola - Upoznaje vrste

postolja teretnih i putničkih kola

- Poznaje sastavne dijelove postolja kola i njihovu konstrukciju

- Identifikuje ulogu postolja kola u konstrukciji vučenih vozila

- Razlikuje vrste konstrukcije postolja u zavisnosti od tipa vučenih vozila - Analizira postolje dvoosovinskih teretnih kola - Razlikuje tipove

postolja četvorooosovinskih teretnih kola - Analizira postolje

putničkih kola tipa „Y“


- Ram kola

Sanduk kola - Poznaje ulogu i

zadatak sanduka kola - Poznaje sastavne dijelove sanduka kola i njihovu konstrukciju

- Identifikuje ulogu sanduka kola u konstrukciji vučenih vozila

- Razlikuje vrste konstrukcije sanduka u zavisnosti od tipa vučenih vozila


- Sanduk kola

Tipovi putničkih kola - Poznaje podjelu i

tipove putničkih kola

- Uočava zadatak i ulogu pojedinih vrsta putničkih kola u željezničkom transportu

- Razlikuje osnovne tehničke karakteristike putničkih kola tipa

X,Y i Z - Razlikuje sve serije i podserije putničkih kola u domaćem i međunarodnom saobraćaju



Obilježavanje i natpisi na putničkim kolima - Poznaje oznake i - Uočava značaj - Shvata značaj - Posjeta željezničkoj

108




natpise na putničkim kolima

oznaka i natpisa na putničkim kolima u domaćem i međunarodnom saobraćaju

- Određuje slovne i brojčane oznake na putničkim kolima

- Uočava vrste spoljnih natpisa i oznaka na putničkim kolima

očuvanja životne okoline

stanici - Propisi za

obilježavanje putničkih kola

Obrtna postolja putničkih kola - Poznaje ulogu i zadatak obrtnih postolja putničkih kola - Poznaje sastavne dijelove obrtnih postolja putničkih kola i njihovu konstrukciju

- Identifikuje ulogu obrtnih postolja kola u konstrukciji putničkih kola

- Razlikuje vrste konstrukcije obrtnih postolja u zavisnosti od tipa putničkih kola

- Analizira obrtno postolje tipa„Goša-Wegmann“

- Određuje obrtno postolje tipa„Minden deutz 36“

- Analizira obrtno postolje tipa „Goša-Minden deutz 52“

- Uočava obrtno postolje tipa„Minden deutz M6-2A i M6-2B“

- Određuje osobine obrtnog postolje tipa „Y24A i Y35B“

- Razvija interesovanja za nova saznanja iz svoje struke

- Putnička kola

Tegljenički i odbojnički uređaji - Poznaje ulogu i zadatak tegljeničkih i odbojničkih uređaja - Poznaje sastavne

dijelove tegljeničkih i odbojničkih uređaja

- Identifikuje ulogu tegljeničkih i odbojničkih uređaja u konstrukciji vučenih vozila

- Uočava osnovne

tipove tegljeničkih uređaja za putnička kola

- Stiče odgovornost prema radnim obavezama

- Vučena vozila

109




i njihovu konstrukciju

- Određuje osnovne sastavne dijelove unificiranog kvačila

- Analizira osnovne tipove

odbojničkih uređaja za teretna kola

Pomoćni uređaji putničkih kola - Poznaje ulogu i

zadatak pomoćnih uređaja putničkih kola

- Poznaje sastavne dijelove pomoćnih uređaja putničkih kola i njihovu konstrukciju

- Identifikuje značaj pomoćnih uređaja za povećani konfor prevoza putnika

- Razlikuje vrste pomoćnih uređaja u zavisnosti od tipa putničkih kola

- Razlikuje osnovne tipove grijanja na putničkim kolima

- Uočava osnovne elemente sistema električnog osvjetljenja putničkih kola

- Razlikuje osnove sistema za daljinsko upravljanje i prenos informacija na putničkim kolima

- Razvija smisao za rad i urednost

- Putnička kola i katalog za pojedine uređaje

Unutrašnjost putničkih kola - Poznaje ulogu i zadatak unutrašnjosti putničkih kola - Poznaje sastavne dijelove unutrašnjosti putničkih kola

- Identifikuje ulogu unutrašnjosti kola u konstrukciji putničkih kola - Razlikuje vrste konstrukcije unutrašnjosti putničkih kola u zavisnosti od tipa putničkih kola - Analizira konstrukciju svih tipova vrata na


- Putnička kola

110




putničkim kolima - Razlikuje sastavne elemente prelaznica na putničkim kolima

Tipska ispitivanja putničkih kola

- Poznaje ulogu i značaj tipskih ispitivanja putničkih kola

- Poznaje vrste tipskih ispitivanja putničkih kola

- Uočava značaj tipskih ispitivanja putničkih kola saglasno međunarodnim i nacionalnim propisima

- Razlikuje vrste statičkih i dinamičkih ispitivanja putničkih kola

- Razvija pozitivan stav prema struci koju izučava

- Standardi i standardizacija

Zaštita putničkih kola - Poznaje ulogu i

zadatak antikorozivne zaštite putničkih kola

- Poznaje tehnološke postupke pripreme površina i nanošenja završnog premaza i oznaka i natpisa na putničkim kolima

- Identifikuje ulogu antikorozivne zaštite u konstrukciji putničkih kola

- Razlikuje vrste pripreme površina u zavisnosti od vrste materijala(podloge), vrste završnog premaza i natpisa u zavisnosti od tipa antikorozivne zaštite

- Određuje postupak nanošenja oznaka i natpisa na putničkim kolima

- Razvija svijest o važnosti i poštovanju propisa

- Sredstva za zaštitu putničkih kola

Tipovi teretnih kola - Poznaje podjelu i

tipove teretnih kola - Poznaje osnovne

tipove teretnih kola

- Uočava zadatak i ulogu pojedinih vrsta teretnih kola u željezničkom transportu

- Razlikuje osnovne tipove otvorenih teretnih



- Katalozi teretnih kola

111




kola(E i F) - Razlikuje osnovne tipove zatvorenih teretnih kola(G i H) - Uočava osnovne tipove specijalnih kola(I,S,T i U) - Određuje osnovne tipove plato kola (K,L i R) - Razlikuje kola cisterne serije Z

Obilježavanje i natpisi na teretnim kolima - Poznaje oznake i

natpise na teretnim kolima

- Uočava značaj oznaka i natpisa na teretnim kolima u domaćem i međunarodnom saobraćaju

- Uočava slovne i brojčane oznake na teretnim kolima

- Upoređuje vrste spoljnih natpisa i oznaka na kolima



- Propisi za obilježavanje teretnih kola

Obrtna postolja teretnih kola - Poznaje ulogu i zadatak obrtnih postolja teretnih kola - Poznaje sastavne dijelove obrtnih postolja teretnih kola i njihovu konstrukciju

- Identifikuje ulogu obrtnih postolja kola u konstrukciji teretnih kola

- Razlikuje vrste konstrukcije obrtnih postolja u zavisnosti od tipa teretnih kola

- Određuje osobine obrtnog postolja tipa Y 25Cs i obrtno postolje tipa Y 25Lsd

- Razvija pozitivan stav prema struci koju izučava

Tegljenički i odbojnički uređaji teretnih kola

- Poznaje ulogu i zadatak tegljeničkih i odbojničkih uređaja

- Identifikuje ulogu tegljeničkih i odbojničkih uređaja u konstrukciji


- Teretna kola

112




- Poznaje sastavne dijelove tegljeničkih i odbojničkih uređaja i njihovu konstrukciju

vučenih vozila - Razlikuje vrste

konstrukcije tegljeničkih i odbojničkih uređaja kod teretnih kola

- Uočava tipove tegljeničkih uređaja za teretna kola - Upoređuje osnovne

sastavne dijelove unificiranog kvačila

- Analizira osnovne tipove

odbojničkih uređaja za teretna kola

Pomoćni uređaji teretnih kola - Poznaje ulogu i

zadatak pomoćnih uređaja teretnih kola

- Poznaje sastavne dijelove pomoćnih uređaja teretnih kola i njihovu konstrukciju

- Identifikuje značaj pomoćnih uređaja za lakši utovar odnosno istovar teretnih kola

- Razlikuje vrste pomoćnih uređaja u zavisnosti od tipa teretnih kola

- Određuje osobine pokretnog krova kod teretnih kola serije

Tadds-z - Uočava uređaje za ubrzani istovar kola serije F - Upoređuje sisteme

za utovar i istovar kola cisterni


- Teretna kola i katalog za pojedine uređaje

Tipska ispitivanja - Poznaje ulogu i

značaj tipskih ispitivanja teretnih kola

- Poznaje vrste tipskih ispitivanja teretnih kola

- Uočava značaj tipskih ispitivanja teretnih kola saglasno međunarodnim i nacionalnim propisima

- Razlikuje vrste statičkih i dinamičkih

- Stiče sigurnost i samopouzdanje


113




ispitivanja teretnih kola

Tehnički uslovi za prijem osovina,monoblok točkova,obručeva točkova i osovinskih sklopova - Poznaje ulogu i

značaj tehničkih uslova za prijem osovina,monoblok točkova,obručeva i osovinskih sklopova

- Poznaje osnovne vrste ispitivanja definisanim objavama UIC-a i EN standardima

- Uočava značaj tehničkih uslova za prijem osovina, monoblok točkova,obručeva i osovinskih sklopova za bezbjednost željezničkog saobraćaja

- Uočava značaj međunarodnih tehničkih propisa na bezbjednost željezničkog saobraćaja

- Određuje osnovne odredbe objave UIC 811-1 za osovine

- Analizira osnovne odredbe objave UIC 812-3 za monoblok točkove

- Analizira osnovne odredbe objave UIC 812-2 i UIC 812-4 za obruče točkova

- Analizira osnovne odredbe objave UIC 813 za osovinske sklopove



Zaštita teretnih kola

- Poznaje ulogu i zadatak antikorozivne zaštite teretnih kola

- Poznaje tehnološke postupke pripreme površina i nanošenja završnog premaza i oznaka i natpisa na teretnim kolima

- Identifikuje ulogu antikorozivne zaštite u konstrukciji teretnih kola

- Razlikuje vrste pripreme površina u zavisnosti od vrste materijala(podloge), vrste završnog premaza i natpisa u zavisnosti od tipa antikorozivne zaštite

-Određuje postupak

- Usvaja načela zdravog života

- Sredstva za zaštitu teretnih kola

114




nanošenja oznaka i natpisa na kolima

Pregled kola u eksploataciji - Upoznaje dužnosti

pri pregledu kola - Navodi vrste

pregleda kola - Poznaje vrste i procedure pojedinačnog pregleda kola - Poznaje vrste i procedure pregleda kola u vozovima - Opisuje postupak sa isklizlim kolima, neispravnim kolima i upućivanja kola na opravku

- Razlikuje dužnosti pregledača kola i drugih radnika saglasno propisima

- Razlikuje pojedinačan pregled kola i pregled kola u vozovima i kada se obavljaju

- Određuje postupak pregleda kola prije utovara, poslije utovara i nakon istovara odnosno upotrebe

- Određuje postupak pregleda kola u vozovima

- Uočava postupak pregleda sastava voza

- Određuje postupak pregleda voza upolaznim, usputnim krajnjim stanicama

- Određuje postupak sa isklizlim kolima kao i postupak sa neispravnim kolima



Pregled kola van eksploatacije - Poznaje postupak pregleda kola van eksploatacije

- Predviđa postupak pregleda putničkih kola u rezervi i gariranih kola kao i pregled kola u zimskom periodu



Održavanje kola

115




- Upoznaje se sa opštom koncepcijom željeznice u oblasti održavanja

- Upoznaje se sa vrstama održavanja, podjele i definicija pojedinih vrsta održavanja

- Analizira značaj održavanja kola za ispravnost rada u eksploataciji željezničkih vozila

- Razlikuje pojedine vrste i cikluse održavanja kola - Uočava vrste objekata i postrojenja za održavanje željezničkih kola

- Razvija smisao za red i urednost

- Kolska radionica

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - J. Šarić, Vučena vozila za II,III i IV razred železničke tehničke škole,Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva, Beograd,1996. - M. Vučinić, Tehničko kolska služba za III i IV razred železničke tehničke škole,

Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,Beograd, 2003. - Pravilnik 245 o održavanju železničkih vozila,Zavod za izdavačko propagandnu

delatnost,Beograd, 1995. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se izvodi u učionici opremljenoj računarom i projektorom,

pravilnicima i uputstvima iz oblasti željezničkog saobraćaja, slikama ili slajdovima sa grafoskopa.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani mašinski inženjer

116



Predmet Znanja - Vrste i tipovi kočnica na

željezničkim vozilima

- Postupak probe kočnica

- Kočnice i kočenje vozova - Osnovne tehničke karakteristike svih vrsta i tipova kočnica na željezničkim vozilima

- Postupak svih vrsta probe kočnice vozova

- Podjela kola prema namjeni - Osnovi saobraćaja - Sredstva u saobraćaju

117

1.2.13. VOZNA DINAMIKA 1. Naziv predmeta: VOZNA DINAMIKA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 66 66 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznaje se sa dizel i električnim vučnim vozilima. - Upoznavanje sa modelom voza i relevantnim parametrima voza u željezničkoj

vuči. - Upoznavanje sa vučnom i adhezionom silom lokomotive. - Osposobljavanje za analiziranje otpora kretanja voza. - Upoznavanje sa elementima uprošćenog uzdužnog profila pruge. - Osposobljavanje za izračunavanje virtuelne dužine pruge. - Upoznavanje sa masom voza i vučnom maasom lokomotive u zavisnosti od

opterećenja voza. - Upoznavanje sa vremenom vožnje voza. - Upoznavanje sa potrošnjom pogonske energije vučnog vozila.

118





Uvod u predmet - Objašnjava pojam i

zadatak vuče vozova - Objašnjava model

voza

- Prepoznaje pojam vuče vozova

- Stiče logičko mišljenje i povezivanje znanja

- Eksponati vučnih vozila

Karakteristike dizel vučnih vozila - Objašnjava osobine

vozila - Objašnjava

nedostatke dizel vozila

- Poznaje karakteristike dizel vozila

-



Karakteristike električnih vučnih vozila - Objašnjava dobre

osobine električnih vozila

- Objašnjava nedostatke električnih vozila

- Poznaje karakteristike

- električnih vozila



Karakteristike relevantnih parametara vozova u željezničkoj vuči - Nabraja relevantne

parametre voza u željezničkoj vuči

- Objašnjava masu voza

- Objašnjava uticaj broja kola i broja osovina i dužinu voza

- Objašnjava brzinu i ubrzanje voza

- Opisuje sile otpora voza

- Opisuje kočne sile voza

- Opisuje silu gravitacije voza

- Opisuje vučnu silu kod voza

- Opisuje adhezionu silu kod lokomotive

- Analizira relevantne parametre u željezničkoj vuči

- Stiče navike tačnosti i sistematičnosti u radu


Vučna sila lokomotive - Objašnjava stvaranje

vučne sile - Opisuje prenos sile

na pogonske osovinske sklopove

- Obrazlaže zavisnost

- Analizira vučnu silu i njen prenos na pogonske osovinske sklopove


- Šeme i skice - Kompjuterska

simulacija rada prenosa snage

119




vučne sile od brzine - Objašnjava vučni

pasoš Adheziona sila lokomotive - Objašnjava pojavu

adhezije - Opisuje proces

adhezije u vuči vozova

- Opisuje faktore na proces adhezije

- Analizira način obrazovanja adhezione sile

- Analizira pojavu adhezije pri stvaranju vučne sile

- Razvija odgovornost - Šeme i skice - Kompjuterska

simulacija rada prenosa snage

Stvaranje vučne sile i prenosnici snage kod vučnih vozila - Objašnjava vučnu

silu i snagu vuče - Opisuje zadatak

prenosnika snage - Objašnjava električni

prenosnik snage kod dizel vučnih vozila

- Objašnjava prenos snage i vučne karakteristike kod elektro vučnih vozila

- Razlikuje snagu i vučnu silu kod vučnih vozila

- Raščlanjuje zadatak prenosnika snage u prenosu vučne sile na pogonske osovinske sklopove


- Seminarski rad : Prenos vučne sile kod vučnih vozila

Sile otpora kretanju voza - Objašnjava silu

otpora kretanju voza - Objašnjava podjelu

otpora - Nabraja osnovne

otpore - Opisuje otpor trenja

rukavca osovine u ležištu

- Opisuje otpor kotrljanju točka po šini

- Opisuje otpor udara - Opisuje otpor

vazduha - Opisuje računanje

osnovnih otpora - Nabraja naknadne

otpore - Opisuje otpore

usljed nagiba pruge - Opisuje naknadni

otpor od krivine pruge

- Opisuje računanje

- Razlikuje otpore koji se javljaju u suprotnom smjeru kretanja

- Razlikuje otpore voza u željezničkoj vuči

- Analizira kako smanjiti djejstvo otpora pri kretanju voza


- Seminarski rad : Otpori kretanja voza

120




osnovnih otpora Uzdužni profil pruge - Objašnbjava uzdužni

profil koji daje podatke o terenskim prilikama pruge

- Objašnjava uprošćeni (redukovani) profil pruge

- Analizira uzdužni profil pruge

- Shvata uprošćeni uzdužni profil pruge koji omogućuje jednostavan način određivanja profila pruge

- Razvija snalažljivost i odgovornost

- Obilazak trase pruge

Virtualne dužine pruge - Objašnjava virtualne

dužine pruge - Opisuje način

izračunavanja virtualnih dužina pruge

- Objašnjava izračunavanje potrošnje pogonske energije pomoću virtualnih dužina pruge za različite uprošćene profile pruge

- Proračunava potrošnju pogonske energije pomoću virtualnih dužina

- Izračunava virtualne dužine

- Obilazak trase pruge

Masa voza i vučna masa lokomotive - Objašnjava šta se

podrazumijeva pod ukupnom masom voza

- Objašnjava šta je vučna masa vučnog vozila

- Opisuje način izračunavanja vučne mase pomoću tablica

- Objašnjava najveću vučenu masu lokomotive na horizontali (t)

- Objašnjava najveću vučenu masu lokomotive na mjerodavnom otporu pruge (t)

- Objašnjava graničnu vučenu masu

- Razlikuje masu voza i vučnu masu vučnih vozila

- Određuje način formiranja mase voza

- Upoređuje tablice opterećenja vučnih vozila za izračunavanje vuče mase vučnog vozila

- Određuje način uvrštavanja vučnih vozila u voz i parametre koji utiču na raspored vučnih vozila u vozu

- Razvija pozitivan odnos prema kvalitetu rada i ispunjavanju radnih obaveza

- Razvija ekonomičnost, efikasnost i produktivnost

- Seminarski rad : Opterećenje voza

121




lokomotive (tablica 7C) na dopušteno naprezanje teglećeg uređaja

- Objašnjava način uvrštavanja lokomotive u voz

- Objašnjava koja se vučna masa određuje za vučnu masu lokomotive

Određivanje vremena vožnje voza - Opisuje metode

određivanja vremena vožnje

- Opisuje određivanje vremena vožnje prema približnoj metodi ravnomjernih brzina

- Proračunava vrijeme vožnje voza između određenih tačaka na pruzi



- Posjeta vozu - Knjižica reda vožnje

Izračunavanje pogonske energije vučnih vozila - Nabraja slučajeve

potrošnje pogonske energije kod dizel vozila

- Opisuje potrošnju kod zadržavanja dizel vozila u jedinici vuče

- Opisuje potrošnju pogonske energije u matičnoj stanici

- Opisuje potrošnju pogonske energije kod ubrzanja pri pokretanju voza

- Potrošnja pogonske energije pri vožnji voza

- Ukupna potrošnja pogonske energije dizel vozila

- Nabraja slučajeve potrošnje energije kod električnog vučnog vozila

- Potrošnja pogonske energije u matičnoj stanici

- Razlikuje vrste pogonske energije

- Proračunava potrošnju energije dizel vozila

- Proračunava potrošnju električnih vozila

- Analizira potrošnju pogonske energije vučnih vozila


- Shvata značaj ekonomičnosti pri radu


- Seminarski rad : Potrošnja pogonske energije za vučnih vozila

122




- Ukupna potrošnja pogonske energije električnog vozila

123

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - D. Durković,Eksploatacija vučnih vozila, Bakar, Bor,1991. - R. Vukadinović,Vuča vozova, D. Paunović ,R. Žerajić, Železnička vozna sredstva i

vuča vozova,Novi dan,Beograd,1976. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se izvodi u kabinetu opremljenom sa računarom i multimedijskim

paketom,softverom za prikaz skica šema i tablica. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje jedna ocjena u klasifikacionom periodu. - Pismeno,pismene vježbe najmanje jedna u polugodištu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani mašinski inženjer 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Kinematika - Dinamika - Statika - Energija i rad - Trenje

- Tehnička mehanika - Mehanički uređaji vučnih vozila

- Donji i gornji stroj pruge - Stabilna postrojenja - Profili pruge

- Prenosnici snage - Energetska grupa - Energija


- Vučna vozila

- Glavni generator - Lokomotivski transformator - Pantograf

- Električni uređaji vučnih vozila

-

- Vučna vozila

- Vučna sila - Adheziona vučna sila - Otpori voza - Uzdužni profil pruge - Opterećenje voza

- Služba vuče - Sila - Otpori - Profil pruge - Masa voza

- Opterećenje voza - Tehnologija vuče vozova - Sila - Otpori - Profil pruge - Masa voza

124

1.2.14. PRAKTIČNA NASTAVA 1. Naziv predmeta: PRAKTIČNA NASTAVA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I 72 72 II 72 72 III 180 180 IV 165 165

Ukupno 489 489 Praktična nastava Odjeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika. 3. Opšti ciljevi nastave - Uočavanje važnosti organizovanja rada i racionalnog korišćenja materijala i

energije. - Upoznavanje sa principima rada alata i uređaja potrebnih za kvalitetno

obavljanje posla. - Usvajanje osnovnih znanja o tehnološkim postupcima ručne i mašinske obrade i

izrade dijelova. - Uočavanje važnosti organizovanja rada i racionalnog korišćenja materijala i

energije. - Upoznavanje sa principima rada alata i uređaja potrebnih za kvalitetno

obavljanje posla. - Usvajanje osnovnih znanja o tehnološkim postupcima ručne i mašinske obrade i

izrade dijelova. - Osposobljavanje da uz pomoć tehničke dokumentacije određuje funkcije

elemenata i sklopova. - Usvajanje osnovnih znanja o tehnološkom postupku obrade materijala i izrade

dijelova. - Osposobljavanje za sastavljanje tehničke dokumentacije od zapisanih podataka. - Usvajanje stručno teorijskih i praktičnih znanja i vještina. - Osposobljavanje za samostalno obavljanje posla, stručno odlučivanje i usvajanje

novih znanja. - Sticanje stručnih znanja o pravilnom korišćenju sredstava zaštite na radu i zaštite

životne sredine. - Upoznavanje djelatnosti vuče. - Upoznavanje sa evidencijom osoblja vuče i vučnih vozila. - Upoznavanje sa saobraćajnim propisima. - Upoznavanje sa vučnim vozilima i njihovim konstruktivnim elementima. - Upoznavanje sa uređajima bezbjednosti saobraćaja. - Osposobljavanje za pravilno upravljanje vučnim vozilima. - Osposobljavanje za samostalno obavljanje posla, stručno odlučivanje i usvajanje

novih znanja. - Sticanje stručnih znanja o pravilnom korišćenju sredstava zaštite na radu i zaštite

životne sredine.

125





Upoznavanje radionice i radnog mjesta - Upoznaje radionicu i

radna mjesta - Upoznaje se sa

pravilima rada i ponašanja u radionici

- Poznaje pravila rada u radionici


- Razvija pozitivnu


- Učenici se upoznaju sa načinom pisanja dnevnika praktične nastave

- Svaki učenik samostalno vodi dnevnik

- Dnevnik se ovjerava na kraju školske godine

Zaštita na radu i zaštita okoline - Upoznaje se sa

propisima o zaštiti na radu

- Navodi osnovne uzroke povrede na radu

- Objašnjava pojam zamora i ulogu odmora, važnost osvjetljenja i mikroklime

- Navodi i objašnjava: mjere i sredstva zaštite od mehaničkih povreda, mjere i sredstva zaštite od električne energije, mjere i sredstva zaštite od pare, gasova, lako isparljivih materija, uzroke, mjere i sredstva zaštite od požara, pružanje prve pomoći

- Upoznaje se sa mogućim izvorima zagađenja okoline

- Objašnjava značaj zaštite životne sredine

- Navodi i objašnjava mogućnosti ekonomičnog

- Uvježbava postupke korišćenja sredstava zaštite na radu

- Racionalno upotrebljava materijal i energiju

- Pruža prvu pomoć - Odlaže i reciklira

otpadne materije

- Shvata važnost pridržavanja pravila zaštite na radu


Vježbe: - Primjena sredstava

zaštite na radu - Pružanje prve

pomoći - Odlaganje otpadnih

materijala

126




korišćenja energije i materijala

- Objašnjava postupke uništavanja i odlaganja otpadnih materijala

Tehničko - tehnološka dokumentacija - Upoznaje se sa

vrstama i značajem tehničko-tehnološke dokumentacije

- Navodi pravila korišćenja tehničkih crteža, kataloga, tablica, dijagrama

- Objašnjava pravila pri izradi tehničko- tehnološke dokumentacije

- Upoznaje se sa postupcima arhiviranja i čuvanja dokumentacije

- Čita i analizara tehničke crteže, uputstva, kataloge, tablice, dijagrame

- Proučava uputstva za rad.


- Shvata značaj odgovornosti prema radu

Vježbe: - Čitanje i analiziranje

tehničke dokumentacije

Mjerenje i kontrolisanje - Definiše pojam

mjerenja i kontrolisanje

- Upoznaje se sa vrstama mjernih jedinica SI sistema

- Upoznaje se sa metodama i greškama mjerenja

- Upoznaje se sa podjelom i klasifikacijom mjerila: jednostruka mjerila (etaloni, tolerancijska mjerila, šabloni), višestruka mjerila (lenjiri, mjerila sa nonijusom, mikrometri, komparatori, mjerila za mjerenje uglova)

- Mjeri dužine radioničkim lenjirima, metrima i pantljikama

- Pomoću šestara različith vrsta prenosi mjere sa radnog predmeta na mjerilo i obrnuto

- Mjeri dužine pomičnim (kljunastim) mjerilom sa nonijusom i to: pomično dužinsko mjerilo, pomično dubinsko mjerilo, pomično visinsko mjerilo, pomično mjerilo za rastojanja

- Mjeri mikrometrima za spoljno, unutrašnje i

- Razvija smisao za tačnost i preciznost u radu

- Shvata značaj kvaliteta proizvoda

Vježbe: - Mjerenje pomičnim

mjerilom spoljašnjih, unutrašnjih i dubinskih mjera

- Mjerenje

mikrometrom spoljnih, unutrašnjih i dubinskih mjera

- Mjerenje otstupanja

pomoću komparatora - Mjeri i kontroliše

unutrašnje mjere pomoću garniture etalona

- Kontrola otvora i

osovina tolerancijskim mjerilima

- Mjerenje uglova

127




dubinsko mjerenje kao i sa specijalnim mikrometrima

- Komparatorom kontroliše odstupanje od određene mjere

- Upotrebljava plan, paralelna granična mjerila (etalone) za mjerenje i kontrolu unutrašnjih mjera

- Bira i pravilno kontroliše tolerancijskim mjerilima,

- Upotrebljava specijalna mjerila za mjerenje zazora, zaobljenja, debljine žice, lima i drugo,

- Mjeri uglove uglomjerima (običnim, univerzalnim i optičkim)

- Upotrebljava garnituru etalona za mjerenje i kontrolu uglova

- Određuje uglove trigonometrijskim metodama(sinusnim i tangentnim lenjirima)

- Kontroliše površine lenjirima i libelama

- Cisti i održava mjerni i kontrolni alat

pomoću univerzalnog uglomjera

Pribori za stezanje i pridržavanje - Upoznaje se sa

priborom za stezanje i pridržavanje

- Navodi pravila stezanja

- Navodi i objašnjava pravila održavanja i čuvanja pribora za stezanje i

- Postavlja radni predmet u pribor za stezanje

- Steže radni predmet mehaničkim priborom (paralelnim stegama, šapama, ekscentrima,

Vježbe: - Stezanja

(prihvatanja) raznih oblika obratka različitim priborima (paralelnim stegama, šapama, ekscentrima, oprugama, steznom

128




pridržavanje oprugama, steznom glavom)

glavom)

Ocrtavanje i obilježavanje - Objašnjava pojam

ocrtavanja i obilježavanja

- Navodi alat i pribor za ocrtavanje i obilježavanje

- Obrazlaže postupak ocrtavanja i obilježavanja

- Bazira radni predmet i priprema površinu za ocrtavanje

- Koristeći različite alate crta i obilježava zadate rupe, crta paralelne linije i linije paralelne ili normalne na osu predmeta, crta krugove i nanosi jednake podeoke

- Uvježbava ocrtavanje sa crteža, pomoću šablona i po uzorku

- Obilježava slovima i brojevima

- Održava alat i pribor za ocrtavanje i obilježavanje

- Pridržava se pravila zaštite na radu

- Stiče preciznost u radu

Vježbe: - Ocrtavanje pomoću

šablona

Ručna obrada materijala Turpijanje i grebanje - Upoznaje se sa

obradom turpijanja - Navodi vrste turpija

(prema namjeni, obliku presjeka, obliku sječiva i prema finoći nasjeka)

- Upoznaje se sa obradom grebanjem

- Navodi vrste grebača

- Usavršava tehniku rada pri turpijanju

- Bira turpiju u zavisnosti od namjene, oblika presjeka, oblika sječiva i finoće nasjeka

- Obrađuje površine turpijanjem

- Obrađuje otvore turpijanjem

- Obrađuje lim turpijanjem

- Pasuje i podešava razne oblike površina

- Obrađuje površine pod uglom i oble površine

- Održava i čisti

- Shvata značaj preciznosti pri radu

Vježbe: - Izrađuje novu ili vrši

popravku kontrolne ploče grebanjem

129




turpije - Usavršava tehniku

rada pri grebanju - Bira grebače u

zavisnosti od oblika površine koja se obrađuje

- Obrađuje površinu grebanjem

- Kontroliše grebane površine

- Održava i oštri grebače

Odvajanje materijala sječenjem i rezanjem - Navodi metode

odvajanja (sječenjem i rezanjem) materijala

- Nabraja vrste sjekača

- Objašnjava tehniku rada sjekačem

- Navodi vrste makaza, uslove primjene, način rada i pravila rukovanja

- Nabraja vrste testera, način rada i pravila rukovanja

- Bira sjekač odgovarajuće geometrije u zavisnosti od materijala radnog komada.

- Uvježbava tehniku rada sa sjekačem

- Oštri sjekače - Sječe limove

(ručnim, polužnim) makazama

- Reže materijal ručnom testerom (odsjecanje, zasjecanje, izrezivanje)

- Reže cijevi i šipkaste materijale sa okvirnim, trakastim i kružnim testerama

- Reže materijal tocilima za sječenje

- Pridržava se pravila zaštite pri sječenju i rezanju

- Shvata važnost tačnosti i preciznosti u radu

Vježbe: - Sječenje materijala

sjekačem - Odsjecanje profila

testerama

Bušenje, upuštanje i razvrtanje - Upoznaje se sa

obradom ručnog bušenja, upuštanja i razvrtanja

- Navodi alat za bušenje, upuštanje i razvrtanje

- Navodi pravila pri

- Bira alat u zavisnosti od zahtjeva

- Steže pravilno burgiju

- Priprema površinu za ocrtavanje i obilježava mjesto za bušenje

- Razvija sigurnost i preciznost u radu

Vježbe: - Bušenje, upuštanje i

razvrtanje rupa i otvora različitih dimenzija

130




bušenju, upuštanju i razvrtanju

- Bazira i pravilno steže radni predmet

- Uvježbava radne postupke pri bušenju, upuštanju i razvrtanju

Izrada navoja - Upoznaje se sa

obradom izrade unutrašnjeg i spoljašnjeg navoja

- Nabraja alat za izradu navoja

- Objašnjava postupak izrade navoja

- Bira alat za izradu navoja

- Ručno urezuje i narezuje navoj

- Koristi i uočava uticaj sredstava za hlađenje i podmazivanje na kvalitet navoja


Vježbe: - Ručno urezivanje

navoja - Ručno narezivanje

navoja (nareznicom i specijalnim glavama za narezivanje navoja na cijevima)

Obrada spajanjem Zakivanje - Objašnjava postupak

zakivanja - Navodi vrste

zakovanih spojeva

- Bira zakovice, alat i pribor za zakivanje

- Izvodi ručno zakivanje

Vježbe: - Zakivanje limova u

hladnom stanju

Lemljenje - Objašnjava postupak

mekog i tvrdog lemljenja

- Upoznaje se sa opremom za lemljenje

- Priprema površinu, alat i pribor za meko i tvrdo lemljenje

Vježbe: - Meko lemljenje - Tvrdo lemljenje

Zavarivanje - Objašnjava postupak

zavarivanja - Navodi alat i pribor

za elektrolučno zavarivanje

- Navodi alate i pribore za gasno zavarivanje i sječenje

- Priprema površinu, alat i pribor za elektrolučno zavarivanje, gasno zavarivanje i sječenje

- Izvodi zavarivanje u horizontalnom položaju

- Izvodi zavarivanje u vertikalnom položaju

- Izvodi zavarivanje: pod uglom, preklopno zavarivanje, tankih i debelih limova,

- otvorenih i


Vježbe: - Priprema predmeta

za zavarivanje - Elektrolučno

zavarivanje - Gasno zavarivanje i

sječenje

131




zatvorenih profila, - uočava greške pri

zavarivanju

132




učenik učenik učenik Mašinska obrada materijala Odsijecanje - Navodi i objašnjava

postupke mašinskog odsijecanja materijala

- Navodi vrste mašinskih makaza, uslove primjene i način rada

- Upoznaje tehnološki postupak i pravila rukovanja sa mašinskim makazama

- Nabraja vrste mašinskih testera

- Objašnjava način rada i pravila rukovanja sa testerama

- Razlikuje i upoređuje makaze sa paralelnim nagnutim i kružnim noževima

- Priprema radne komade za odsijecanje pomoću makaza

- Odsijeca radne komade pomoću makaza sa ravnim noževima

- Reže krivolinijske konture makazama sa kružnim noževima

- Razlikuje i upoređuje okvirne, kružne i trakaste testere

- Odsijeca materijal okvirnim i trakastim testerama

- Održava i čisti mašinu, pribor i alat

- Razvija sposobnost povezivanja teorijskih i praktičnih znanja

Vježbe: - Odsijecanje

materijala mašinskim makazama

- Odsijecanje materijala mašinskim testerama

Probijanje i prosijecanje - Objašnjava postupak

probijanja i prosijecanja na presama

- Nabraja i opisuje alate za probijanje i prosijecanje

- Upoznaje mašine na kojima se obavlja proces probijanja i prosijecanja

- Shvata razliku između probijanja i prosijecanja identifikuje konstruktivne dijelove alata

- Postavlja i pričvršćuje alate na presu

- Priprema radne komade za probijanje i prosijecanje

- Probija i prosijeca limove i profile manjih debljina

- Cisti i održava mašinu i alat

- Stiče tačnost i preciznost u radu

Vježbe: - Probijanje i

prosijecanje limova pomoću alata na presama

Savijanje - Objašnjava postupak

savijanja - Shvata postupak

savijanja pomoću - Navikava se na

racionalno i pažljivo Vježbe: - Savijanje

133




- Navodi vrste savijanja

- Nabraja i opisuje alate za savijanje Upoznaje mašine za savijanje i način rukovanja sa njima

alata na presama - Identifikuje

konstruktivne dijelove alata za savijanje

- Razlikuje univerzalne i specijalne alate za savijanje

- Bira alat u zavisnosti od oblika i dimenzija radnog komada

- Postavlja alat na presu

- Savija limove, cijevi i profile

- Održava mašinu i alat

izvođenje radnih zadataka

dvostrukog i jednostrukog ugaonika

- Savijanje cijevi od čelika, bakra i mesinga

Izvlačenje - Objašnjava proces

obrade izvlačenja - Navodi i objašnjava

alate za izvlačenje - Upoznaje mašine za

izvlačenje i način rukovanja sa njima

- Shvata postupak izvlačenja pomoću alata na presama

- Identifikuje konstruktivne dijelove alata za izvlačenje

- Upoređuje primjenu različitih profila prstenova za izvlačenje

- Vrši izbor alata i mašine

- Razvija sposobnost povezivanja teorijskih i praktičnih znanja

Kovanje i presovanje - Objašnjava postupak

kovanja i presovanja - Navodi i objašnjava

slobodno kovanje i kovanje u ukovnjima

- Nabraja i opisuje alate za kovanje i presovanje

- Upoznaje se sa mašinama za kovanje

- Upoznaje se sa dodatnom opremom za kovanje i presovanje i higijensko -

- Shvata proces kovanja

- Vrši izbor mašine i alata za kovanje

- Izrađuje predmete kovanjem

- Održava mašinu i alat za kovanje

- Shvata proces presovanja

- Vrši izbor alata i pribora za presovanje

- Identifikuje konstruktivne dijelove alata za

- Razvija tačnost i bezbjednost na radu

Vježbe: - Slobodno kovanje

predmeta jednostavnog oblika

134




tehničkom zaštitom presovanje

Struganje - Navodi i objašnjava

vrste mašina i alata za obradu struganjem

- Upoznaje pomoćne pribore za struganje

- Objašnjava pojam mjerodavnih režima obrade kod struganja

- Opisuje postupak rada na strugu

- Shvata i analizira proces struganja

- Odabira mašinu, alat i pribor za struganje

- Priprema i postavlja radne komade

- Izrađuje struganjem predmete jednostavnog oblika

- Pri izradi koristi mjerodavne režime rezanja

- Stiče smisao za preciznost u radu

Vježbe: - Izrada osovinice

struganjem

Rendisanje - Nabraja i objašnjava

mašine i alate za obradu rendisanjem

- Objašnjava korak i brzinu rezanja

- Obrazlaže postupak rada

- Shvata proces rendisanja

- Bira mašinu i alat u zavisnosti od obrade

- Pri izradi koristi mjerodavne režime obrade

- Izrađuje žljebove rendisanjem

- Razvija tačnost i preciznost u radu

Vježbe: - Izrada žlijeba za

klin - Obrada profilnih

površina rendisanjem

Bušenje, proširivanje, razvrtanje - Navodi i objašnjava

vrste mašina i alata za obrade bušenja, proširivanja i razvrtanja

- Obrazlaže mjerodavne režime obrade za bušenje, proširivanje i razvrtanje

- Objašnjava postupke bušenja, proširivanja i razvrtanja

- Objašnjava tolerancijka mjerila za kontrolu otvora i rupa

- Shvata procese obrade otvora i rupa

- Razlikuje alate za bušenje, proširivanje i razvrtanje

- Vrši izbor mašine, alata i pribora za bušenje

- Priprema radne komade za bušenje

- Buši, proširuje i razvrće rupe i otvore na bušilicama


- Održava i čisti mašinu, alat i pribor

- Kontroliše prečnike otvora i rupa kontrolnim čepovima

- Stiče smisao za preciznost

- Razvija smisao za

red i urednost

Vježbe: - Bušenje,

proširivanje i razvrtanje otvora i rupa na bušilici

- Kontrola prečnika otvora i rupa

135




Glodanje - Navodi vrste

glodanja - Nabraja i objašnjava

mašine i alate za obradu glodanjem

- Navodi pomoćne pribore za pozicioniranje obratka i alata

- Objašnjava mjerodavne režime obrade glodanjem

- Objašnjava postupak glodanja

- Shvata proces glodanja

- Razlikuje vrste glodanja

- Bira mašinu, alat i pribor za glodanje

- Pozicionira i steže radne komade

- Rukuje podeonim aparatom

- Obavlja zahvate glodanja na radnim komadima


- Održava mašinu, alat i pribor

- Stiče smisao za preciznost u radu

- Navikava se na racionalno i pažljivo izvođenje radnih zadataka

Vježbe: - Izrada predmeta

glodanjem

Brušenje, glačanje - Navodi karakteristike

i oblike alata za brušenje i glačanje

- Nabraja osnovne vrste mašina za brušenje i glačanje

- Objašnjava mjerodavne režime obrade pri brušenju

- Opisuje postupak brušenja i glačanja

- Razlikuje brušenje i glačanje

- Poznaje građu i karakteristike alata za brušenje i glačanje

- Bira mašinu i alat u zavisnosti od površine koja se obrađuje

- Pri izradi koristi mjerodavne režime

- Priprema radne komade za brušenje i glačanje

- Brusi i glača radne komade

- Održava radno mjesto

- Stiče radne navike

Vježbe: - Brušenje ravnih

površina - Brušenje spoljašnjih

cilindričnih površina između šiljaka

- Oštrenje alata na brusilici

Izrada navoja - Nabraja postupke

izrade navoja - Upoznaje noževe za

izradu spoljašnjih i unutrašnjih navoja na strugu

- Objašnjava postupak izrade navoja na strugu

- Razlikuje i analizira postupke izrade navoja

- Bira alat za izradu navoja na strugu

- Koristi i uočava uticaj sredstava za hlađenje i podmazivanje na

- Navikava se na racionalno i pažljivo izvođenje radnih zadataka

- Shvata značaj kvaliteta rada

Vježbe: - Izrada spoljašnjeg i

unutrašnjeg navoja struganjem

- Izrada unutrašnjeg navoja na bušilici

- Izrada navoja glodanjem

- Izrada navoja

136




- Upoznaje alat za izradu navoja na bušilici

- Objašnjava postupak izrade navoja na bušilici

- Navodi glodala za izradu navoja

- Objašnjava postupak izrade navoja glodanjem

- Opisuje tocila za izradu navoja

- Objašnjava postupak izrade navoja na brusilici

- Objačnjava mjerila za mjerenje i kontrolu navoja

kvalitet navoja - Pri izradi koristi

mjerodavne režime rezanja

- Urezuje i narezuje navoje na strugu

- Reže navoj pomoću nareznice

- Poznaje alat za izradu unutrašnjeg navoja na bušilici

- Urezuje navoj pomoću mašinskih ureznika

- Razlikuje glodala za izradu navoja

- Izrađuje navoje glodanjem

- Upoređuje jednoprofilna i višeprofilna tocila za izradu navoja

- Izrađuje navoje brušenjem

- Mjeri spoljašnji, srednji I prečnik jezgra navoja

- Mjeri ugao profila i korak zavojnice

brušenjem - Mjerenje i kontrola

navoja

Mjere zaštite na prugama - Navodi da su djelovi

kontaktne mreže redovno pod naponom

- Opisuje da je dodir elemenata kontaktne mreže opasan po život

- Objašnjava da se radovi na kontaktnoj mreži izvode sa zaštitnom opremom

- Opisuje mjere zaštite pri radu sa vučnim vozilima i vozovima pri radu

- Objašnjava mjere zaštite u stanicama pri uključenju

- Upoređuje opasnosti kad je kontaktna mreža uključena i isključena

- Koristi zaštitna sredstva pri radu na elektrificiranim prugama

- Razlikuje zaštitne mjere pri isključenoj kontaktnoj mreži

- Analizira mjere zaštite na elektrificiranim prugama

- Shvata potrebu zaštite na radu




137




napona kontaktne mreže

- Objašnjava mjere zaštite u stanicama pri isključenju napona kontaktne mreže

138




učenik učenik učenik Upoznavanje sa radom u jedinici vuče - Objašnjava djelatnost

vuče - Objašnjava

organizaciju i službena mjesta vuče

- Objašnjava stručnu sposobnost osoblja vuče

- Analizira organizaciju djelatnosti

- Vrednuje stručnu osposobljenost

- Pozitivno procjenjuje važnost novih saznanja iz svoje struke



Upoznavanje sa propisima osoblja vuče i vučnih vozila - Upoznaje se sa

evidencijom osoblja vuče

- Nabraja evidenciju osoblja vuče

- Upoznaje sa propisima koji regulišu rad osoblja vuče

- Objašnjava namjenu osoblja vuče

- Nabraja vučna vozila - Nabraja evidenciju

vučnih vozila - Upoznaje sa

propisima koji regulišu rad vučnih vozila

- Obrazlaže prijem službe

- Navodi koju dokumentaciju treba da preuzme za vuču voza

- Upoznaje se sa svim dopunama izmjenama,ispravkama,tumačenjima na dokazan način

- Upoznaje se sa saobraćajnom situacijom u cilju bezbjednog i urednog saobraćaja

- Obrazlaže način prijema vučnog vozila

- Nabraja opremu vučnog vozila

- Klasifikuje evidenciju - Čita evidenciju - Prosuđuje evidencije

za obavljanje djelatnosti vuče

- Analizira sredstva rada

- Određuje osobine sredstava rada

- Procjenjuje postupak prijema

- Vrednuje saobraćajnu situaciju

- Procjenjuje važnosti izmjena,dopuna,tumačenja u svom radu

- Analizira prijem vučnih vozila






139




Upoznavanje sa saobraćajnim propisima - Upoznaje sa

saobraćajnim propisima u željezničkom saobraćaju

- Objašnjava pružna i stanična postrojenja

- Obrazlaže način zaštićivanja voza

- Opisuje način osiguranja voza od samopokretanja

- Opisuje signalno- sigurnosne uređaje na prugama sa relejnim osiguranjem

- Navodi sredstva sporazumijevanja pri obavljanju u saobraćaju

- Obrazlaže izuzetno zaustavljanje voza na otvorenoj pruzi

- Obrazlaže nastavljanje vožnje i povlačenje sa otvorene pruge

- Objašnjava potiskivanje vozova

- Opisuje pomoćne vožnje

- Opisuje zatvor pruge - kolosijeka

- Analizira poznavanje propisa željezničkog saobraćaja

- Analizira tehnička sredstva koja su potrebna za željeznički saobraćaj

- Analizira saobraćajne situacije Prognozira posljedicu promjene u saobraćaju

- Vrednuje saobraćajne propise




- Shvata važnost povezivanja uzroka i posljedica


Upoznavanje sa propisima održavanja vučnih vozila - Objašnjava

organizaciju održavanja

- Nabraja vrste održavanja

- Definiše pojedine vrste održavanja

- Navodi cikluse i rokove redovnog održavanja

- Opisuje kriterijume za rokove redovnog održavanja

- Objašnjava postupak redovnog održavanja

- Analizira organizaciju održavanja

- Određuje osobine održavanja

- Vrednuje kriterijume za održavanje

- Planira održavanje vučnih vozila

- Procjenjuje kvalitet održavanja

- Razlikuje vrste održavanja

- Procjenjuje održavanje,funkcionalnost i pouzdanost




- Shvata važnost povezivanja uzroka i posljedica

- Posjeta jedinici vuče i depou

140




- Upoznaje sa načinom vođenja evidencije redovnog održavanja

- Opisuje postupak vršenja dnevnog pregleda

- Obrazlaže postupak vršenja kontrolnih pregleda vučnog vozila

- Objašnjava vršenje van planske opravke

- Navodi postupak popunjavanja dokumentacije za određenu vrstu redovnog i vanplanskog održavanja vučnih vozila

vučnih vozila

Upoznavanje sa postrojenjima objektima i opremom - Nabraja postrojenja

za pregled i održavanje vučnih vozila

- Obrazlaže postupak upotrebe postrojenja

- Nabraja objekte - Obrazlaže namjenu

objekata za vuču i održavanje vučnih vozila

- Nabraja opremu - Obrazlaže upotrebu

opreme za održanje vučnih vozila

- Određuje osobine sredstava za rad

- Određuje osobine objekata

- Određuje osobine opreme

- Analizira njihovu potrebu u obezbjeđenju ispravnosti vučnih vozila

- Razvija interesovanje za novim saznanjima

-

Pogonski materijali - Nabraja pogonski

materijal koji se upotrebljava na vučnim vozilima

- Objašnjava postupak kontrole pogonskog materijala

- Opisuje postupak namirivanja sa pogonskim materijalom po potrebi

- Prepoznaje pogonski materijal

- Prepoznaje osobine pogonskog materijala

- Procjenjuje važnost kontrole pogonskog materijala

- Pokazuje postupak namirivanja pogonskim materijalom

- Pokazuje postupak


- Shvata značaj očuvanja životne sredine

- Usvaja načela zdravog života

- Razvija logičko rasuđivanje


141




- Definiše postupak evidentiranja na propisnom obrascu

evidentiranja utroška pogonskog materijala

Upoznavanje sa dijelovima i sklopovima, funkcionisanjem dizel električne lokomotive serije 642/643 - Upoznaje dispoziciju

dijelova,sklopova i uređaja

- Opisuje mehaničke dijelove,sklopove i uređaje

- Opisuje električne dijelove sklopove i uređaje

- Opisuje sistem sabijenog vazduha i pneumatsku instalaciju

- Opisuje prenos snage - Opisuje sistem

kočnica i kočnih uređaja

- Opisuje rad pomoćnih uređaja

- Nabraja komadne uređaje za rukovanje

- Objašnjava postupak rukovanja lokomotivom

- Prepoznaje dizel vučna vozila

- Određuje dispoziciju dijelova sklopova i uređaja na dizel vučnim vozilima

- Analizira dijelove, sklopove i uređaje na dizel vučnom vozilu

- Upoređuje rad sistema na dizel električnom vozilu

- Pronalazi uređaje za rukovanje sa dizel vučnim vozilom

- Rukuje sa uređajima na dizel vučnim vozilima


- Razvija odnos prema kvalitetu rada i ispunjavanju radne obaveze


- Rad na dizel vučnom vozilu

- Sve poslove učenici izvode pod nadzorom

- Seminarski rad : Gabariti dizel vučnih vozila

- Grafički rad : Osovinski sklop dizel vučnih vozila

Upoznavanje sa dijelovima i sklopovima, funkcionisanjem dizel električne lokomotive serije 644 - Upoznaje dispoziciju

dijelova sklopova i uređaja

- Opisuje mehaničke dijelove,sklopove i uređaje

- Opisuje električne dijelove,sklopove i uređaje




- Opisuje rad pomoćnih


- Određuje raspored dijelova sklopova i uređaja na lokomotivi

- Analizira dijelove sklopova i uređaja na lokomotivi

- Upoređuje rad sistema

- Vrednuje ispravnost lokomotive

- Pronalazi uređaje za rukovanje lokomotivom

- Upotrebljava uređaje za rukovanje lokomotivom

- Razvija smopouzdanje





- Seminarski rad :

Obrtno postolje dizel vučnih vozila

142




uređaja - Nabraja komandne

uređaje za rukovanje - Objašnjava postupak

rukovanja lokomotivom

Upoznavanje sa dijelovima i sklopovima, funkcionisanjem dizel električne lokomotive serije 661 - Upoznaje dispoziciju

dijelova, sklopova i uređaja

- Objašnjava mehaničke dijelove sklopova i uređaja

- Opisuje električne dijelove,sklopove i uređaje




- Opisuje rad pomoćnih uređaja

- Nabraja komandne uređaje za rukovanje


- Prepoznaje dizel vučno vozilo

- Određuje dispoziciju dijelova sklopova i uređaja na dizel vučnom vozilu

- Analizira dijelove sklopova i uređaja na lokomotivi

- Upoređuje rad sistema dizel vučnog vozila

- Vrednuje ispravnost dizel vučnog vozila

- Pronalazi uređaje za rukovanje lokomotivom

- Rukuje sa uređajima na dizel vučnom vozilu




- Obilazak dizel vučnog vozila



- Seminarski rad :

Gabariti dizel vučnih vozila

Prijem dizel vučnih vozila u jedinici vuče - Definiše postupak

prijema dizel vučnog vozila

- Upoznaje s knjigu opravki

- Objašnjava postupak vršenja dnevnog pregleda

- Objašnjava postupak spoljnog pregleda

- Objašnjava postupak pregleda upravljačnice

- Opisuje postupak pregleda upravljačnice

- Prepoznaje logičan postupak dnevnog pregleda dizel vučnog vozila

- Predviđa redoslijed radnji za dnevni pregled

- Procjenjuje kvalitet izvršenog pregleda

- Pokazuje postupak kontrole pogonskog materijala

- Primjenjuje načela za puštanje dizel vučnog vozila u rad

- Pokazuje postupak za








- Grafički rad :

- Prijem dizel vučnih vozila u jedinici vuče

143




- Opisuje pregled mašinskog prostora

- Objašnjava pregled trčećeg stroja

- Opisuje pregled kočnica i kočnih uređaja

- Obrazlaže postupak kontrole pogonskog materijala

- Izlaže postupak startovanja dizel motora

- Obrazlaže startovanje dizel motora

- Objašnjava postupak provjere funkcionalnosti uređaja na lokomotivi

- Objašnjava postupak provjere kočnica i kočnih uređaja

- Obrazlaže provjeru uređaja za bezbjednost saobraćaja

- Upoznaje dokumentaciju koju treba ispuniti o stanju dizel vučnog vozila

ispravljanje evidencije ispravnosti dizel vučnog vozila

- Analizira uspješnost izvršenog dnevnog pregleda

Postupak primopredaje dizel lokomotive na vozu - Upoznaje se sa

postupkom preuzimanja voza po dolasku dizel vozila u službeno mjesto

- Navodi ko učestvuje u zakvačivanju voza i spajanju glavnog vazdušnog voda

- Upoznaje sa postupkom probe i ispravnosti kočnica i kočnih uređaja na vozu

- Definiše postupak preuzimanja potrebne dokumentacije i

- Prognozira postupak kod primopredaje dizel vučnog vozila u službenom mjestu

- Pokazuje postupak provjere ispravnosti uređaja za bezbjednost saobraćaja

- Analizira postupak i provjeru ispravnosti voza



- Razvija odgovornost - Razvija pravilan

odnos prema zanimanju



- Grafički rad :

Postupak primopredaje dizel lokomotive na vozu

- Seminarski rad : Spajanje glavnog vazdušnog voda zakvačivanje i raskvačivanje dizel vučnih vozila

144




ovjeru iste na dokazan način

Vožnja voza dizel vučnim vozilom - Obrazlaže postupak

upravljanja dizel vučnim vozilima pri vožnji voza po obezbjeđivanju puta vožnje voza

- Upoznaje se sa održavanjem voznog vremena i brzine voza prema knjižici reda vožnje i saopštenjima pri vožnji voza

- Objašnjava da za vrijeme vožnje posmatra i prati rad i ponašanje dizel vučnih vozila u saobraćaju

- Opisuje postupak zaustavljanja voza u službenim mjestima prema knjižici reda vožnje i promjeni signalnog znaka na signalnim sredstvima i prinudnog kočenja i kočenja u slučaju opasnosti

- Prognozira postupak vožnje voza

- Provjerava ispravnost dizel vučnog vozila u vozu prije polaska

- Rukuje dizel vučnim vozilom za vrijeme vožnje u funkciji vremena i brzine

- Pokazuje postupak kontrole pouzdanosti i funkcionalnosti dizel vučnog vozila u eksploataciji



- Razvija pozitivan odnos prema novim saznanjima



- Grafički rad :

Rukovanje kontrolom budnosti

Rasprema dizel vučnog vozila u obrtnoj i matičnoj jedinici vuče - Objašnjava postupak

otkačivanja i rastavljanja vučnog vozila u službenom mjestu od voza

- Definiše postupak za smještaj vučnog vozila na određeni kolosijek

- Objašnjava postupak pregleda dizel vučnog vozila


- Objašnjava postupak

- Pokazuje postupak predaje voza u službenom mjestu

- Definiše postupak predaje dizel vučnog vozila

- Bira odgovarajući pregled dizel vučnog vozila

- Pokazuje postupak evidentiranja ispravnosti dizel vučnog vozila

- Analizira postupak primopredaje dizel vučnog vozila




potrebe zaštite na radu

- Razvija smisao za red i urednost



- Grafički rad :

Rasprema dizel vučnog vozila u obrtnoj i matičnoj jedinici vuče

145




upisivanja, zapažanja i neispravnosti u knjigu ispravnosti dizel vučnog vozila

- Navodi postupak zaključavanja dizel vučnog vozila i predaje ključeva službenom licu

- -Upoznaje nadzornika vozova sa stanjem dizel vučnog vozila

Rukovanje rastavljačima kontaktne mreže - Objašnjava primjenu

rastavljača - Nabraja vrste

rastavljača - Opisuje princip rada

rastavljača - Obrazlaže rukovanje i

osiguranje rastavljača

- Razlikuje vrste rastavljača

- Uočava princip rada rastavljača



146




učenik učenik učenik Upoznavanje sa dijelovima i sklopovima, funkcionisanjem električne lokomotive serije 461 - Upoznavanje

dispozicije dijelova sklopova i uređaja

- Objašnjava mehaničke dijelove, sklopove i uređaje

- Objašnjava električne dijelove, sklopove i uređaje




- Objašnjava hlađenje električne opreme

- Objašnjava rad elektrodinamičke kočnice

- Objašnjava uređaje za bezbjednost saobraćaja

- Nabraja komandne uređaje za rukovanje lokomotivom


- Prepoznaje elektrovučno vozilo

- Određuje dispoziciju dijelova sklopova i uređaja na elektrovučnom vozilu

- Analizira dijelove sklopove i uređaje na elektrovučnom vozilu

- Određuje rad sistema na elektrovučnom vozilu

- Vrednuje ispravnost elektrovučnog vozila

- Pronalazi uređaje za rukovanje elektro- vučnim vozilom

- Rukuje sa uređajima na elektrovučnom vozilu


- Razvija odnos prema kvalitetu rada i ispunjavanju radnih obaveza


- Rad na elektro vučnom vozilu


- Seminarski rad :

1.Gabariti električnih vozila 2.Obrtno postolje električnih vozila

Upoznavanje sa dijelovima i sklopovima, funkcionisanjem elektromotornog voza lokomotive serije 412/416 - Objašnjava sastav

elektromotornog voza

- Upoznaje dispoziciju dijelova sklopova i uređaja

- Objašnjava mehaničke dijelove, sklopove i uređaje

- Objašnjava električne dijelove, sklopove i uređaje

- Opisuje sistem sabijenog vazduha i

- Prepoznaje dizel vučno vozilo

- Određuje dispoziciju dijelova sklopova i uređaja na elektro vučnom vozilu

- Analizira dijelove, sklopove i uređaje

- Upoređuje rad sistema elektrovučnog vozila

- Vrednuje ispravnost elektrovučnog vozila

- Vrednuje ispravnost






- Grafički rad :

Osovinski sklop električnih vozila

147




pneumatsku instalaciju

- Opisuje prenos snage - Nabraja vrste


- Objašnjava uzajamno djejstvo kočnica na elektromotornom vozu

- Objašnjava uređaje za bezbjednost saobraćaja

- Nabraja komandne uređaje za rukovanje elektromotornim vozom

- Objašnjava postupak rukovanja elektromotornim vozom

elektrovučnog vozila - Pronalazi uređaje za

rukovanje elektro- vučnim vozilom

Prijem električnih vozila u jedinici vuče - Definiše postupak

prijema električnih vozila

- Upoznaje se sa knjigom opravke

- Objašnjava postupak vršenja dnevnog pregleda

- Objašnjava postupak spoljnog pregleda

- Objašnjava postupak pregleda upravljačnice

- Opisuje pregled upravljačnice

- Objašnjava pregled trčećeg stroja

- Opisuje pregled kočnica i kočnih uređaja

- Izlaže postupak pripreme elektrovučnog vozila stavljanjem pod napon 25000V, 50Hz

- Obrazlaže stavljanje elektrovučnog vozila

- Prepoznaje postupak dnevnog pregleda elektrovučnog vozila

- Predviđa redoslijed radnji za dnevni pregled

- Procjenjuje kvalitet izvršenog dnevnog pregleda

- Prepoznaje načela za puštanje elektrovučnih vozila u rad

- Izvodi postupak za ispunjavanje evidencije za ispravnost električnog vučnog vozila

- Analizira uspješnost izvršenog dnevnog pregleda


- Razvija odgovornost - Razvija smisao za

red i urednost - Razvija pravilan




- Grafički rad :

1.Postupak prijema elektro lokomotive na vozu 2.Rukovanje kontrolom budnosti

148




pod napon - Objašnjava postupak

provjere funkcionalnosti uređaja na elektrovučnom vozilu

- Objašnjava postupak provjere kočnica i kočnih uređaja

- Objašnjava provjeru uređaja za bezbjednost saobraćaja

- Upoznaje dokumentaciju o stanju ispravnosti električnog vozila

Postupak primopredaje električnog vozila na vozu - Upoznaje se sa

postupkom preuzimanja voza po dolasku električnog vozila u službeno mjesto

- Upoznaje sa postupkom preuzimanja voza po dolasku električnog vozila u službeno mjesto

- Navodi ko učestvuje u zakvačivanju voza i spajanju glavnog vazdušnog voda

- Upoznaje sa postupkom probe i ispravnosti kočnica i kočnih uređaja na vozu

- Definiše postupak preuzimanja potrebne dokumentacije i ovjeru iste na dokazan način

- Prognozira postupak kod primopredaje elektrovučnog vozila u službenom mjestu

- Pokazuje postupak provjere ispravnosti uređaja za bezbjednost saobraćaja

- Analizira postupak i provjeru ispravnosti voza



- Razvija odgovornost - Navikava se na red i

urednost - Razvija pravilan


- Rad na elektrovučnom vozilu

- Grafički rad :

Postupak primopredaje elektro lokomotive na vozu

- Seminarski rad : Spajanje glavnog vazdušnog voda Zakvačivanje i raskvačivanje

Vožnja voza elektrovučnim vozilom - Obrazlaže postupak

upravljanja elektro- vučnim vozilima pri

- Prognozira postupak vožnje voza

- Provjerava


- Razvija moć


- Sve poslove učenici

149




vožnji voza po obezbjeđivanju puta vožnje voza

- Upoznaje se sa održavanjem voznih vremena i brzine voza prema knjižici reda vožnje i saopštenjima pri vožnji voza

- Objašnjava da za vrijeme vožnje posmatra i prati rad i ponašanje elektro- vučnih vozila u saobraćaju

- Obrazlaže postupak regulisanja rada elektrovučnog vozila na električnom uređaju pri promjeni napona voznog voda pri vožnji voza

- Opisuje postupak zaustavljanja voza u službenim mjestima prema knjižici reda vožnje i promjeni signalnog znaka na signalnim sredstvima i prinudnog kočenja i kočenja u slučaju opasnosti

ispravnost dizel vučnog vozila u vozu prije polaska

- Rukuje elektro- vučnim vozilom za vrijeme vožnje u funkciji vremena i brzine

- Pokazuje postupak kontrole pouzdanosti i funkcionalnosti elektrovučnog vozila u eksploataciji

zapažanja - Razvija


izvode pod nadzorom - Seminarski rad :

Rukovanje autostop uređajem

Rasprema električnog vučnog vozila u obrtnoj i matičnoj jedinici vuče - Objašnjava postupak

otkačivanja i rastavljanja vučnog vozila u službenom mjestu od voza


- Objašnjava postupak pregleda elektro- vučnog vozila

- Definiše postupak osiguranja elektrovučnog vozila od samopokretanja

- Pokazuje postupak predaje voza u službenom mjestu

- Definiše postupak predaje elektro- vučnog vozila

- Bira odgovarajući pregled elektro- vučnog vozila

- Pokazuje postupak evidentiranja ispravnosti elektro- vučnog vozila

- Analizira postupak primopredaje elektrovučnog vozila



- Razvija odgovornost - Razvija smisao za

red i urednost

- Rad na elektro- vučnom vozilu

- Grafički rad : Rasprema elektro- vučnog vozila u obrtnoj i matičnoj jedinici vuče

150




- Objašnjava postupak upisivanja zapažanja i neispravnosti u knjigu ispravnosti elektrovučnog vozila

- Navodi postupak zaključavanja elektrovučnog vozila i predaje ključeva službenom licu -Upoznaje nadzornika vozova sa stanjem elektrovučnog vozila

Rukovanje motkom za uzemjenje 25kV,50Hz - Nabraja ko može

rukovati motkom za uzemljenje

- Obrazlaže postupak pri upotrebi motke za uzemljenje

- Opisuje zaštitnu opremu potrebnu pri rukovanju motke za uzemljenje

- Objašnjava postupak provjere napona u kontaktnoj mreži

- Objašnjava postupak uzemljenja kontaktne mreže

- Objašnjava postupak skidanja motke za uzemljenje kontaktne mreže

- Objašnjava da motku za uzemljenje treba rastaviti i čuvati od oštećenja

- Određuje postupak za provjeru napona u kontaktnoj mreži

- Određuje mjesto postavljanja motke za uzemljenje

- Određuje osobine motke za uzemljenje

- Određuje zaštitna sredstva pri uzemljenju kontaktne mreže

- Analizira potrebu uzemljenja kontaktne mreže

-





5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - D. Đorđević, Ž. Papić, Tehničko crtanje sa nacrtnom geometrijom za sve profile,

Zavod za udžbenike, Beograd, 2003. - S. Drapić, Mašinski elementi za drugi razred mašinske škole, Zavod za udžbenike i

nastavna sredstva, Beograd, 2005. - S. Drapić, D. Gačić, Tehničko crtanje sa mašinskim elementima, za I i II razred

stručnih škola, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003. - D. Paunović,Dizel vučna vozila,Zavod za novinsko –izdavačku i propagandnu

delatnost JŽ Beograd, 1988. - Z. Milićević,D. Aranđelović ,V. Marjanović,Električna lokomotiva JŽ 461 ,Zavod za

novinsko izdavačku i propagandnu delatnost JŽ,Beograd, 1990.

151

- Z. Milićević,Elektromotorni vozJŽ 412/ 416,Zavod za novinsko – izdavačku i propagandnu delatnost JŽ Beograd, 1990.

- Pravilnik o održavanju železničkih vozila,Preduzeće za železničku-novinsku delatnost DOO Beograd, 1995.

- Uputstvo 333 za obezbeđenje saobraćaja u toku zime,Zavod za novinsko – izdavačku i propagandnu delatnost JŽ Beograd, 1977.

- Uputstvo 233 o kočenju vozova ,Preduzeće za novinsko izdavačku delatnost,Beograd ,1988.

- Pravilnik 243 za vuču vozova na Jugoslovenskim železnicama,Zavod za novinsko – izdavačku propagandnu delatnost,Beograd, 1991.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava na I i II godini se izvodi u mašinskoj radionici. - Nastava na III i IV godini se izvodi u jedinici vuče vozova i na vučnim vozilima. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno,najmanje jedna ocjena u klasifikacionom periodu. - Pismeno, pismene vježbe najmanje jedna u klasifikacionom periodu, grafički

radovi. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - U prvoj i drugoj godini, VI stepen iz područja mašinstva i obrade metala (sa

stečenim najmanje III stepenom stručne spreme: bravar, mašinbravar ili alatničar), V stepen stručne spreme (bravar, alatničar, mehaničar za održavanje mašina i alatki)

- U III i IV godini - Diplomirani inženjer mašinstva - Diplomirani inženjer elektrotehnike 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Evidencija osoblja vuče i

vučnih vozila

- Služba vuče - Evidencija

- Dizel motor - Prenosnik snage - Energetska grupa

- Mehanički uređaji,vučna vozila

- Vučna vozila

- Prenosnik snage - Lokomotivski transformator - Pantograf

- Električni uređaji, vučna vozila

- Vučna vozila

- Primjena načela ponašanja na radnom mjestu

- Disciplina na radnom mjestu

- Poslovna komunikacija - Načela ponašanja na radnom mjestu

152

1.3. IZBORNI PREDMETI 1.3.1. STRANI JEZIK II Napomena: Za strani jezik II koriste se Katalozi stranih jezika opšteobrazovnih predmeta sa fondom časova dva nedjeljno za sve 4 godine. – Predmetni katalozi su u nadležnosti Zavoda za školstvo.

153

1.3.2. ŽELJEZNIČKI SAOBRAĆAJNI SISTEMI 1. Naziv predmeta: ŽELJEZNIČKI SAOBRAĆAJNI SISTEMI 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I 72 72 II 72 72 III 72 72 IV

Ukupno 216 216 3. Opšti ciljevi nastave - Shvatanje značaja željezničkog saobraćaja. - Upoznavanje sa željezničkim saobraćajnim sistemom. - Upoznaje se sa organizacijom željezničkog saobraćaja. - Upoznaje se sa procesom prevoženja. - Razumijevanje karakteristika putničkog željezničkog saobraćaja. - Razumijevanje karakteristika teretnog željezničkog saobraćaja. - Upoznaje se sa problemima održavanja saobraćajnih sredstava. - Poznavanje regulisanja željezničkog saobraćaja. - Razumijevanje povezanosti željezničkog saobraćaja sa turizmom i uticajem

na životnu sredinu. - Razvijanje sposobnosti za timski rad.

154





Uloga i značaj željezničkog saobraćaja - Objašnava ulogu i

značaj željezničkog saobraćaja u razvoju ljudskog društva

- Nabraja faktore za sagledavanje značaja željeznice

- Objašnjava saobraćajno ekonomske karakteristike

- Objašnjava karakteristike razvoja željezničkog saobraćaja

- Objašnjava predmet rada u saobraćaju

- Opisuje sredstva rada u transportu

- Uočava ulogu željeznice u razvoju ljudskog društva

- Uočava ostvareni rad u toku godine (I faktor)

- Upoređuje količine prevezene robe i putnika na željeznici u odnosu na druge grane saobraćaja

- Poznaje vrijednost osnovnih sredstava kojim željeznica obavlja svoju djelatnost (II faktor)

- Planira potreban broj zaposlenih na željeznici

- Upoređuje broj zaposlenih na željeznici sa ukupnim brojem zaposlenih u sektoru saobraćaja

- Uočava usluge i robe koje koristi željeznica

- Shvata saobraćajno ekonomske karakteristike željeznice

- Identifikuje karakteristike razvoja željezničkog saobraćaja

- Razvija pozitivnu orijentaciju prema zanimanju.

- Filmovi odgovarajućeg sadržaja

Željeznički saobraćaj kao sistem - Objašnjava strukturu

saobraćajnog sistema

- Nabraja i poznaje elemente saobraćajnog sistema

- Opisuje strukturu saobraćajnih sistema

- Opisuje mjesto

- Shvata srukturu saobraćajnog sistema

- Uočava podsisteme željezničkog saobraćajnog sistema

- Razlikuje elemente saobraćajnog sistema

- Razvija snalažljivost i osjećaj za timski rad

- Odgovarajući program za simulaciju saobraćajnih sistema

155




željezničkog saobraćaja u okviru saobraćajnog sistema

- Objašnjava željeznički saobraćajni sistem

- Uočava funkciju saobraćajnog sistema

- Određuje strukturu saobraćajnog sistema

- Određuje elemente željezničkog saobraćajnog sistema

- Uočava podjelu željezničkog saobraćajnog sistema na podsisteme

Razvoj željezničkog saobraćaja - Objašnjava periode

razvoja željezničkog saobraćaja

- Objašnjava usavršavanje transportnog procesa

- Navodi uslove za povećanje brzina vozova i brzine prevoza

- Opisuje primjenu kibernetike i automatizacije u procesu željezničkog saobraćaja

- Objašnjava mogućnosti povećanja kapaciteta na željeznici

- Navodi prednosti i nedostatke povećanju kapaciteta

- Definiše pravac razvoja željezničkog saobraćaja

- Analizira periode razvoja željezničkog saobraćaja

- Uočava usavršavanje transportnog procesa

- Uočava postupak za povećanje brzine vozova i brzine prevoženja

- Određuje primjenu automatizacije i kibernetike u procesu željezničkog saobraćaja

- Predviđa potrebe za izgradnjom novih kolosijeka ili primjenom uvođenje u saobraćaj kola velike nosivosti

- Upoređuje prednosti i nedostatke povećanja kapaciteta

- Razlikuje činioce razvoja željezničkog saobraćaja


- Filmovi odgovarajućeg sadržaja

Principi organizacije saobraćaja i transporta - Nabraja principe

organizacije saobraćaja i transporta

- Objašnjava princip

- Razlikuje principe organizacije saobraćaja i transporta

- Određuje princip


- Navikava se na red i urednost


156




ekonomičnosti puta - Objašnjava princip

ekonomičnosti brzine - Objašnjava princip

snage - Objašnjava princip

organizacije rada - Objašnjava princip

izvršenja posla

ekonomičnosti puta,princip ekonomičnosti brzine i princip snage

- Upotrebljava istraživanje da dođe do optimalnog rješenja

- Planira tehnološki proces rada na željeznici u cilju postizanja optimalnog rješenja

- Poznaje značaj pripreme za optimalno izvršenje transportnog procesa

- Uočava koje se mogu uvesti kontrole u cilju bezbjednog i ispravnog izvršenja transportnog procesa

157




učenik učenik učenik Organizacija željezničkog saobraćaja - Opisuje saobraćajnu

djelatnost - Objašnjava načine

obavljanja saobraćajno- transportnih procesa

- Navodi sredstva i osoblje za izvršenje željezničkog saobraćaja

- Opisuje djelatnost eksploatacije vučnih vozila u vezi sa izvršenjem saobraćaja

- Navodi manevarske poslove

- Opisuje sastavljanje vozova

- Definiše masu voza i kočenje voza

- Objašnjava red vožnje vozova

- Objašnjava operativne poslove

- Navodi postojeća savremena sredstva i način rada na njima

- Određuje karakteristike organizacije željezničkog saobraćaja

- Uočava saobraćajne puteve

- Razlikuje osoblje i saobraćajna sredstva za izvršenje željezničkog saobraćaja

- Identifikuje tehničke i eksploatacione karakteristike saobraćajnih sredstava

- Uočava ulogu vučnih vozila u izvršenju saobraćaja

- Razlikuje manevarske poslove

- Rukuje sa redom vožnje vozova

- Uočava savremena sredstva i mogućnost primjene novih otkrića na prugama u Crnoj Gori


- Razvija analitičnost i pozitivno mišljenje

- Vježba: - skicirati zavisnost

proizvodnosti od pojedinih pokazatelja rada

Proces prevoženja - Definiše proces

prevoženja - Nabraja elemente

potpunog ciklusa procesa prevoženja

- Opisuje početno-završne operacije

- Opisuje prevoz robe ili putnika

- Opisuje radnje po završenom prevozu

- Definiše obrt - Definiše transportni

rad saobraćajnog sredstva

- Definiše pojam brzine i nabraja brzine u saobraćaju

- Uočava proces prevoženja i njegove elemente

- Planira operacije potpunog ciklusa procesa prevoženja

- Izračunava količinu prevezene robe

- Izračunava transportni rad

- Analizira ostvareni transportni rad i bolja rješenja

- Izračunava saobraćajnu brzinu

- Izračunava eksploatacionu brzinu

- Razvija preciznost - Razvija inicijativnost - Prilagođava se

različitim uslovima rada


- Odgovarajući program za simulaciju procesa prevoženja

158




- Definiše pojam saobraćajne brzine

- Definiše eksploatacionu brzinu

- Definiše prevoznu brzinu

- Definiše brzinu obrta

- Objašnjava pređeni put vozila

- Objašnjava koeficijent statičkog iskorišćenja nosivosti

- Definiše koeficijent dinamičkog iskorišćenja nosivosti

- Definiše produktivnost rada saobraćajnog sredstva

- Izračunava prevoznu brzinu

- Izračunava pređeni put vozila

- Izračunava pokazatelje pređenog puta

- Analizira dobijene vrijednosti pokazatelja pređenog puta

- Izračunava nivo iskorišćenja nosivosti vozila

- Analizira produktivnost rada saobraćajnog procesa

Putnički saobraćaj - Definiše putnički

saobraćaj - Objašnjava

organizacione uslove za prevoz željeznicom

- Objašnjava pojam mobilnosti stanovništva

- Objašnjava pojam prometa putnika

- Objašnjava pojam protoka putnika

- Poznaje sredstva i zahtjeve koje moraju ispunjavati za prevoz putnika

- Objašnjava tarifske propise za prevoz putnika

- Objašnjava način izračunavanja vozne cijene

- Navodi povlastice u putničkom željezničkom saobraćaju

- Objašnjava

- Upoređuje vrste putničkog saobraćaja

- Analizira tokove putnika

- Analizira sredstva i broj prevezenih putnika

- Određuje postupak formiranja cijene prevoza

- Razlikuje povlastice u putničkom željezničkom saobraćaju

- Izračunava pokazatelje rada u putničkom saobraćaju

- Analizira dobijene vrijednosti pokazatelja rada vozila

- Upoređuje probleme koji se javljaju prije i tokom prevoza putnika


- Vježba: - Popunjavanje i

obrada putnog naloga i tovarnog lista

- Odgovarajući program za simulaciju odvijanja putničkog saobraćaja

159




otpravljanje putnika i prtljaga

Teretni saobraćaj - Definiše teretni

saobraćaj na željeznici

- Objašnjava transportno manipulativne propise

- Navodi dokumentaciju pri prevozu stvari

- Objašnjava poslove koji prethode prijemu stvari na prevoz

- Objašnjava prijem pošiljaka na prevoz

- Objašnjava prevoz pošiljaka

- Objašnjava poslove koji se odnose na izdavanje stvari

- Upoređuje vrste teretnog saobraćaja

- Analizira transportno manipulativne poslove

- Analizira sredstva i količinu prevezenog tereta

- Određuje postupak formiranja cijene prevoza

- Izračunava pokazatelje rada u teretnom saobraćaju

- Analizira dobijene vrijednosti pokazatelja rada vozila

- Upoređuje probleme koji se javljaju prije i tokom prevoza tereta

- Razvija analitičnost i logično mišljenje

- Vježba: - Popunjavanje i

obrada putnog naloga i tovarnog lista

Integralni transport - Definiše integralni

transport na željeznici

- Obrazlaže prednosti i nedostatke integralnog transporta

- Navodi mjesto željeznice u integralnom transportu

- Navodi vezu željeznice sa ostalim vidovima saobraćaja

- Uočava osnovne karakteristike savremenih tehničkih procesa u privredi i saobraćaju

- Interpretira koordinaciju i kooperaciju u transportu

- Upoređuje prednosti i nedostatke integralnog transporta

- Razlikuje tovarne jedinice u sistemu distribucije

- Uočava značaj pakovanja proizvoda u distribuciji i transportu

- Uočava ostale sisteme vezane za primjenu integralnog

- Razvija preciznost - Razvija inicijativnost - Prilagođava se


- Odgovarajući program za simulaciju integralnih saobraćajnih sistema

160




transporta

161




učenik učenik učenik Tehničko održavanje saobraćajnih sredstava - Opisuje istrošenost i

neispravnost mašina i uređaja

- Objašnjava tehnički pregled saobraćajnih sredstava

- Navodi tehnička opsluživanja i opravke

- Razlikuje faktore koji utiču na habanje

- Uočava značaj pravilne upotrebe saobraćajnih sredstava

- Razlikuje tehnička opsluživanja i opravke


- Katalozi prizvođača - Normativi

Regulisanje i bezbjednost saobraćaja - Opisuje pojam

regulisanja saobraćaja na željeznici

- Nabraja faktore od kojih zavisi bezbjednost saobraćaja

- Navodi željezničko osoblje koje reguliše saobraćaj

- Nabraja signale i sredstva regulisanja saobraćaja

- Opisuje obezbjeđenje službenih mjesta i postrojenja

- Razlikuje osoblje koje reguliše saobraćaj

- Uočava uticaj : tehničke ispravnosti, kvaliteta vozila,kvaliteta puteva i osposobljenosti osoblja na bezbjednost saobraćaja

- Razlikuje vidne i čujne signale

- Razlikuje postrojenja u službenim mjestima i na otvorenoj pruzi

- Navikava se na pridržavanje propisa

- Važeći zakonski akti - Važeći akti u okviru

željezničkog saobraćajnog sistema

Željeznički saobraćaj i turizam - Objašnjava vezu

željezničkog saobraćaj i turizma

- Upoređuje odnos pojedinih vidova saobraćaja i turizma

- Određuje mjesto željezničkog saobraćaja u turističkoj ponudi jedne zemlje i regiona

- Uočava potrebu za uvođenjem sezonskih vozova

- Razvija odgovornost - Reklamno propagandni materijal

Uticaj željezničkog saobraćaja na ekologiju - Objašnjava uticaj

željezničkog saobraćaja na ekologiju

- Poznaje uticaj

- Razlikuje pogonsku energiju koju koriste vučna vozila željezničkog saobraćaja

- Razvija pravilan odnos prema zdravlju kao društvenoj vrijednosti

- Anketa građana

162




željeznice na životnu sredinu

-

- Upoređuje uticaj željezničkog saobraćaja i drugih vidova saobraćaja na ekologiju

- Određuje koliko elektrifikacija pruga i primjena savremenih tehničkih dostignuća utiče na ekologiju

- Shvata značaj očuvanja životne sredine

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - V. Milutinović,Osnovi i sistemi saobraćaja,Zavod za novinsko-izdavačku i

propagandnu delatnost na JŽ,Beograd,1987. - S. Eror,N. Zurković,Osnovi železničkog saobraćaja,Tehnički fakultet Univerziteta

u Novom Sadu ,1983 . - V. Milutinović,Priručnik iz organizacije železničkog saobraćaja za zanimanje

tehničar-mašinovođa,Zavod za novinsko-izdavačku i propagandnu delatnost na JŽ,Beograd,1989.

- M. Lj. Miletić,Organizacija železničkog saobraćaja za II, III i IV razred železničke tehničke škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,Beograd ,1998.

- J. Stanišić,B. Marković, Organizacija prevoza putnika i robe, Zavod za užbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002.

- Lj. Topenčarević, Organizacija i tehnologija drumskog transporta, Građevinska knjiga, Beograd, 1987.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se izvodi u učionici opremljenoj računarom sa odgovarajućim

programima i projektorom ,na željezničkim stanicama i u opremljenom kabinetu za potrebe željezničkog saobraćaja.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer saobraćaja

163



Predmet Znanja - Djelatnost eksploatacije

vučnih vozila - Manevarski poslovi - Sastavljanje vozova - Red vožnje


- Manevarski poslovi - Sastavljanje vozova - Red vožnje

164

1.3.3. EKOLOGIJA I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE 1. Naziv predmeta: EKOLOGIJA I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 58 14 72 3. Opšti ciljevi nastave - Usvajanje znanja iz osnova ekologije. - Razvijanje svijesti o značaju zaštite životne sredine. - Usvajanje znanja o uzročnoposljedičnim odnosima žive i nežive prirode. - Usvajanje znanja o različitim izvorima zagađivanja životne sredine. - Razvijanje svijesti o ulozi čovjeka i njegovog uticaja na zagađenje životne

sredine. - Usvajanje znanja i vještina sa ciljem zaštite životne sredine.

165





Osnovni pojmovi u ekologiji - Definiše pojmove:

ekologija, životna sredina, ekološki faktori

-

- Ukazuje na međusobnu zavisnost žive i nežive prirode

- Određuje elemente životne sredine

- Uočava na konkretnim primjerima osobine biotopa i biocenoze

- Shvata značaj povezivanja uzoraka i posljedica

Vježbe: - (Terenski rad) - Posmatranje

različitih staništa i zajednica

Ekologija populacije - Definiše pojmove:

populacija i ekološka ravnoteža

- Upoznaje faktore koji određuju strukturu populacije

- Uočava osnovne karakteristike populacije

- Shvata pojam opterećenosti populacije

- Upotrebljava pojam ekološke ravnoteže i obrazlaže na primjeru međusobnu zavisnost činilaca sredine

Kruženje materija i transformisanje energije u prirodi - Definiše pojmove:

producent organske materije, potrošač organske materije, reducent organske materije

- Definiše lanac ishrane.

- Analizira na primjeru kompleksnost odnosa u ishrani

- Interpretira kruženje materije i proticanje energije u ekosistemu

- Analizira odnose među članovima lanca ishrane na primjeru energetske piramide


Vježbe: - Predstavljanje

ilustracijom kruženje materije i proticanje energije na odabranom primjeru lanca ishrane

Ekosistem - Opisuje kopnene,

vodene i antropogene ekosisteme

- Definiše sukcesije u ekosistemu

- Određuje zajedničke i glavne razlike između ekosistema

- Zaključuje o raznovrsnosti ekosistema kod nas

- Razvija svijest o značaju očuvanja prirodnih ekosistema

166




u odnosu na geografski položaj i klimatske karakteristike

- Predviđa posljedice ljudske aktivnosti u životnoj sredini

Zagađivanje vazduha - Upoznaje načine

zagađivanja vazduha i otrovne materije u vazduhu

- Objašnjava uticaj otrovnih materija na živa bića (kisele kiše, ozonske rupe, efekat staklene bašte)

- Određuje uzroke zagađivanja vazduha

- Analizira posljedice previsokih koncentracija otrovnih materija u vazduhu na ekosistem

- Ocjenjuje značaj stalne kontrole kontaminiranosti vazduha

- Predlaže načine čišćenja otrovnih materija (uređaji za prečišćavanje, industrijski filteri, automobilski katalizatori)

- Razvija sposobnost sagledavanja i rješavanja problema

- Film o zagađivanju vazduha

Zagađivanje voda- mora i slatke vode - Definiše izvore i

oblike zagađivanja vode

- Određuje glavne izvore zagađivanja vode i objašnjava posljedice

- Razlikuje metode prečišćavanja

- Analizira na koje načine prehrambena industrija zagađuje okolinu


Vježbe: - Zaštita okoline

Zagađivanja zemljišta - Opisuje izvore i

oblike zagađivanja zemljišta

- Ukazuju na posljedice savremene intenzivne poljoprivredne proizvodnje

- Interpretira problem prenaseljenosti zemlje


Vježbe: - Zaštita zemljišta

167




Nuklearna energija - Definiše izvore i

oblike radioaktivnog zagađenja

- Identifikuje problem radioaktivnog zračenja i njegove dalekosežne posljedice

- Uočava problem nekontrolisanog skladištenja radioaktivnog otpada i neodgovornog korišćenja nuklearnog oružja


- Seminarski rad o nuklearnim eksplozijama (Hirošima, Černobil, itd.)

Ugrožene biljne i životinjske vrste - Navodi glavne

uzroke izumiranja šuma i istrebljenja nekih životinjskih vrsta

- Analizira značaj šuma i razlog njihovog izumiranja

- Ukazuje na značaj pošumljavanja terena koji su podložni eroziji

- Pronalazi najugroženije ekosisteme i grupe u Crnoj Gori i svijetu

- Predlaže moguće mjere za zaštitu prirodnog nasljeđa za konkretan primjer

- Navikava se na poštovanje normi i propisa

Vježbe: - Analiziranje

uzoraka izumiranja šuma i životinjskih vrsta

Mjere za zaštitu životne sredine - Navodi značaj

štednje energije i vode u domaćinstvu i industriji

- Navodi alternativne energetske izvore

- Određuje načine planske upotrebe prirodnih izvora

- Shvata značaj pravilnog odnosa prema pitkoj vodi

- Analizira značaj traženja i korišćenja novih ekoloških izvora energije

- Ocjenjuje značaj globalizacije nadzora dešavanja u životnoj sredini

- Primjenjuje

- Razvija svijest o značaju zaštite životne sredine

Vježbe: - Analiza nepovoljnih

uticaja za životnu sredinu

168




propise kojima se određuju norme čuvanja zaštićenih objekata prirode, ugroženih, endemskih biljnih i životinjskih vrsta

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - M. Jablanović, D. Rožaja,Zaštita i zagađivanje životne sredine, Zavod za

udžbenike, Beograd, 1998. - I. Savić,V. Terzija ,Ekologija i zaštita životne sredine, Zavod za udžbenike,

Beograd.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Dijaprojektor - Slajdovi - Grafoskop - Tv prijemnik - Video- rikorder - Video- kasete 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno i u toku vježbi. - Usmeno najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine.

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani biolog - diplomirani inženjer pejzažne arhikteture



- Zagađenje vode, vazduha i zemljišta

- Praktična nastava - Materijali, alati i pribori

169

1.3.4. SAOBRAĆAJNA KULTURA 1. Naziv predmeta: SAOBRAĆAJNA KULTURA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I 72 72 II 72 72 III IV

Ukupno 144 144 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa pojmom kulture. - Upoznavanje sa savremenim društvenim zahtjevima u saobraćaju. - Razumijevanje uticaja strukture ličnosti na ponašanje u saobraćaju. - Razumijevanje povezanosti aspekata saobraćajne kulture sa mnogim sferama

života. - Razvijanje profesionalne etike. - Razvijanje odgovornosti, komunikativnosti, humanosti i tolerancije. - Razvijanje sposobnosti za timski rad.

170





Pojam kulture - Objašnjava pojam i

osnovna značenja kulture

- Upoznaje teorije o kulturi

- Objašnjava vezu između kulture i društva

- Objašnjava kulturnu raznovrsnost

- Uočava značaj kulture

- Upoređuje teorije o kulturi

- Uočava vezu kulture i društva

- Shvata značaj kulture

Društveni mehanizam i njegov uticaj na učesnike u saobraćaju - Upoznaje uticaj

opštih društvenih uslova

- Objašnjava međusobni uticaj društvenih uslova i razvoja saobraćaja

- Upoznaje uticaj krize na društveni mehanizam i učesnike u saobraćaju

- Upoznaje uticaj nedostataka u društvenom funkcionisanju na ponašanje učesnika u saobraćaju

- Upoznaje uticaj drugih društvenih uslova na učesnike u saobraćaju

- Objašnjava odnos društva prema zahtjevima koje postavlja savremeni saobraćaj

- Objašnjava odnos između zahtjeva saobraćaja i sposobnosti ljudi da im odgovore

- Upoređuje opšte društvene uslove i njihovu vezu sa saobraćajem

- Uočava negativan uticaj krize na društveni mehanizam i učesnike u saobraćaju

- Upoređuje uticaj društvene dezorganizacije i umanjene efikasnosti društva na ponašanje učesnika u saobraćaju

- Uočava uticaj drugih društvenih uslova na učesnike u saobraćaju

- Upoređuje odnos društva i sposobnosti čovjeka prema zahtjevima savremenog saobraćaja

- Upoređuje zahtjeve saobraćaja i sposobnosti ljudi da im odgovore

- Uočava značaj uticaja društva na učesnike u saobraćaju

- Internet

Struktura ličnosti i njene reakcije u saobraćaju - Nabraja osobine

ličnosti - Upoređuje osobine

ličnosti - Razvija sposobnost

za saradnju

171




- Opisuje mentalne sposobnosti

- Opisuje psihomotorne sposobnosti

- Opisuje senzorne sposobnosti

- Opisuje temperament i osobine temperamenta

- Opisuje karakter - Opisuje tjelesnu

konstituciju - Objašnjava uticaj

strukture ličnosti na ponašanje u saobraćaju

- Razlikuje mentalne, psihomotorne i senzorne sposobnosti

- Upoređuje razliku između temperamenta i karaktera

- Uočava značaj tjelesne konstitucije na ponašanje u saobraćaju

- Razvija svijest o preuzimanju odgovornosti

Osobine ličnosti i ponašnje u saobraćaju

- Upoznaje osobine ličnosti

- Objašnjava ponašanje u saobraćaju u zavisnosti osobina ličnosti

- Upoznaje moralna svojstva ličnosti

- Objašnjava ponašanje vozača u saobraćaju

- Upoređuje osobine ličnosti i njihov uticaj na ponašanje u saobraćaju

- Uočava uticaj morala na ponašanje učesnika u saobraćaju

- Razlikuje modele ponašanja vozača


172




učenik učenik učenik Dinamika ličnosti- uticaj na ponašanje - Upoznaje pojam

dinamike ličnosti - Objašnjava biološke

motive - Objašnjava socijalne

motive - Objašnjava lične i

socijalne stavove - Objašnjava

predrasude - Objašnjava

profesionalne i neprofesionalne interese

- Upoznaje sklonosti i navike

- Objašnjava ponašanje ličnosti u konkretnim saobraćajnim situacijama

- Upoznaje posljedice frustracija

- Objašnjava odbrambene mehanizme protiv posljedica frustracija

- Razlikuje uticaj dinamike ličnosti na ponašanje

- Razlikuje biološke i socijalne motive

- Razlikuje stavove i predrasude i interese

- Uočava značaj sklonosti i navika na ponašanje u saobraćaju

- Uočava značaj prilagođavanja ličnosti situacijama u saobraćaju

- Razlikuje posljedice frustracija od odbrambenih mehanizama ličnosti

- Razvija motivaciju, marljivost i preciznost


Uticaj društvenih uslova na formiranje ljudi kao učesnika u saobraćaju

- Nabraja faktore spoljne sredine koji utiču na formiranje čovjeka

- Upoznaje vezu uzroka saobraćajnih nezgoda i klasnih obilježja

- Upoznaje uticaj porodice na formiranje ljudi

- Upoznaje uticaj kulturnog nivoa sredine i običaja na formiranje ljudi

- Upoznaje uticaj mjera društvene intervencije na formiranje ljudi

- Upoređuje faktore spoljne sredine koji utiču na formiranje čovjeka

- Uočava značaj porodice, kulturnog nivoa sredine i običaja na formiranje ljudi

- Uočava značaj mjera društvene intervencije na formiranje ljudi

- Upoređuje uticaj nepovoljnih društvenih uslova na formiranje ljudi

- Zna socijalno-demografska

- Razvija svijest o preuzimanju odgovornosti

173




- Upoznaje uticaj nepovoljnih društvenih uslova na formiranje ljudi

- Objašnjava vezu između samoubistava i saobraćajnih nezgoda

- Nabraja socijalno-demografska obilježja učesnika u saobraćaju

- Objašnjava uticaj pojedinih obilježja na formiranje ljudi

obilježja učesnika u saobraćaju

- Upoređuje uticaj mjesta rođenja, zanimanja, školske spreme i ostalih obilježja na formiranje ljudi

Povezanost saobraćajne kulture sa drugim sferama života - Objašnjava vezu

saobraćajne kulture sa zaštitom čovjekove okoline

- Upoznaje značaj porodice u razvoju saobraćajne kulture

- Upoznaje uticaj nauke na razvoj saobraćajne kulture

- Upoznaje uticaj škole na razvoj saobraćajne kulture

- Upoređuje uticaj pojedinih sfera društvenog života na saobraćajnu kulturu


5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - R. Božović, Kultura, Naučna knjiga, Beograd, 1990. - K. Kilibarda, Moralno-ekološka kultura, Izdavačka kuća ”Draganić”, Beograd,

1998. - M. Ilić, Sociologija kulture i umetnosti, Naučna knjiga, Beograd, 1995. - N. Rot, Opšta psihologija, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1995. - M. Inić, Bezbednost drumskog saobraćaja, Fakultet tehničkih nauka u Novom

Sadu, Novi Sad, 1997. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar - LCD projektor - Internet 7. Obavezni način provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, po jedna pismena vježba u svakom klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u toku klasifikacionog perioda. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacionom periodu.

174


8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani sociolog - Diplomirani saobraćajni inženjer



Predmet Znanja - Ponašanje u saobraćaju u

zavisnosti od osobina ličnosti - Poslovna komunikacija - Verbalna i neverbalna

komunikacija

175

1.3.5. POSLOVNA KOMUNIKACIJA 1. Naziv predmeta: POSLOVNA KOMUNIKACIJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II 52 20 72 III

IV

Ukupno 52 20 72 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa osnovama teorije komunikacije i razvijanje sopstvenog

komunikacionog stila. - Razumijevanje sebe i drugih i poštovanje razlike među ljudima. - Sticanje samostalnosti u poslovnom komuniciranju i primjena psiholoških znanja

za stvaranje dobrih odnosa sa kolegama i strankama. - Upoznavanje sa vrstama i strukturom poslovnog pisma. - Primjena psiholoških znanja za nenasilno rješavanje konflikata. - Razumijevanje značaja potrebe za sistematizacijom znanja.

176





Komunikacija i teorija komunikacije - Definiše pojam

komunikacije - Navodi vrste

komunikacije (podjele prema vrsti znakova, uspješnosti, složenosti)

- Navodi osnovne elemente komunikacionog procesa

- Poznaje načela funkcionalne komunikacije

- Uočava značaj učenja o procesu komunikacije

- Prepoznaje značaj komunikacije za razvoj pojedinca i društva

- Na primjerima analizira osobine uspješne i neuspješne komunikacije

- Razumije važnost i razvija tehniku slušanja sagovornika

- Stiče uvid u sopstveni komunikacioni stil

- Prepoznaje učenje komunikacionih vještina kao izazov i priliku za sopstveni napredak

- Brainstorming pojma komunikacija i pojmova ne / uspješna komunikacija

- Rad u malim grupama - načela funkcionalne komunikacije.

- Vježba slušanja – (rad u parovima)

Aspekti komunikacije - Navodi procenat

učešća različitih aspekata komunikacije u prenošenju poruke

Verbalna - Objašnjava znake

verbalne komunikacije

- Navodi činioce koji doprinose uspješnosti verbalne komunikacije

- Nabraja i objašnjava osobine dobrog kultivisanog govora

- Objašnjava osnovne funkcije retorike

- Poznaje i objašnjava pojmove – cilj govora i argument

Neverbalna - Definiše

neverbalnu komunikaciju

- Nabraja i

- Uviđa značaj svjesnog angažovanja različitih komunikacionih kanala

- Uočava značaj

verbalne komunikacije za lični i društveni napredak

- Poznaje značaj korišćenja pravilnog književnog jezika

- Zna da se pripremi za nastup, govorenje

- Umije da formuliše argumente i cilj govora

- Navodi oblike izlaganja

- Analizira prednosti mogućih oblika izlaganja

- Usvaja i koristi tehnike postavljanja pitanja

- Razvija kritičko mišljenje

- Razvija sposobnost argumentovanog govorenja na različite teme

- Razvija sposobnost za prepoznavanje neverbalnih znakova i njihovo tumačenje

- Čitanje znamenitih govora

- Vježba:

Formulisanje argumenata i kontraargumenata.

- Vježba: Formulisanje pitanja

- Vježba: Debatovanje prema zadatom formatu (2-2) i prema utvrđenim pravilima

- Vježba:

Prepoznavanje poruka i osjećanja izraženih samo neverbalnim znacima

- Analiziranje odnosa među ljudima u odnosu na tjelesne znake

177




objašnjava vrste neverbalne komunikacije

- Navodi zakonitosti u tumačenju neverbalnih znakova

- Uočava značaj stava, izgleda, pogleda sagovornika

- Analizira ulogu i značaj prostornog komuniciranja i neverbalne glasovne komunikacije

(korišćenje slika, slajdova)

Konflikti i nenasilno rješavanje konflikata - Poznaje dinamiku

konflikta i objašnjava uzroke nesporazuma u komunikaciji

- Prepoznaje sopstvena osjećanja i potrebe i njihovu ulogu u dinamici konflikta

- Definiše i

objašnjava predrasude i njihovu ulogu u dinamici konflikta

- Analizira faktore koji utiču na percepciju (doživljaj) i objašnjava relativnost lične percepcije

- Objašnjava važnost prihvatanja različitih percepcija

- Razlikuje skrivena i manifestovana osjećanja i njihovu ulogu u konfliktima

- Prepoznaje predrasude kao logički neosnovane stavove

- Razlikuje nasilno i nenasilno ponašanje

- Koristi tehnike nenasilnog rješavanja konflikata u komunikaciji

- Razlikuje JA-TI rečenice i prepoznaje njihov efekat na komunikaciju

- Gradi stav o konfliktima kao izazovu i prilici za napredovanje u komunikaciji

- Razvija tolerantnost za različite percepcije, osjećanja i reakcije

- Brainstorming – konflikti

- Korišćenje slika za prikaz optičkih iluzija

- Vježba: - »Santa leda«

(manifestovane i skrivene emocije i potrebe)

- Brainstorming – nasilje

- Vježba: JA/TI poruke

Pojam poslovne komunikacije - Definiše poslovnu

komunikaciju i navodi aspekte poslovne komunikacije

- Analizira prednosti i nedostatke pojedinih vrsta pisanih poslovnih sredstava

- Stiče samostalnost u poslovnom komuniciranju

- Vježba – pisanje pisma:

- Žalba direktoru velike firme za loše izvršenu

178




- Upoznaje pojam poslovne kulture i poslovnog bontona

- Navodi vrste i pravila pisane poslovne komunikacije (poslovno pismo – obično i elektronsko, memorandum, faks, poslovni web, poslovni chat, forum)

- Navodi vrste i pravila govorne poslovne komunikacije (sastanak, prezentacija, telefon, video konferencija)

- Navodi vrste i pravila neverbalnog komuniciranja u poslovnom okruženju (glasovne promjene, govor tijela, prostorna komunikacija)

komunikacije - Shodno svrsi

odabira pravo sredstvo komunikacije

- Piše poslovna pisma, e-mailove i šalje faks

- Organizuje, vodi i učestvuje u poslovnom sastanku

- Pravi prezentaciju i predstavlja je

- Na primjerima analizira adekvatno poslovno komuniciranje, poštovanje bontona i poslovne kulture

uslugu - Odgovor kandidatu

da nije dobio posao

- Odobrenje organizaciji za traženo sponzorstvo

- Vježba: - Simulacija

poslovnog sastanka (učenici prave prezentacije, vježbaju organizaciju i vođenje sastanka, slanje neverbalnih poruka)

Poslovna korespodencija - Upoznaje pojam

poslovne korespodencije

- Upoznaje poslovno pismo i njegove elemente

- Opisuje koverat i adresiranje pisanih pošiljki

- Upoznaje kratka

poslovna pisma - Upoznaje vrste i

formu poslovnih pisama u robnom prometu

- Uočava značaj poslovne korespodencije

- Razlikuje obavezne i neobavezne elemente poslovnog pisma i vrši njihovo oblikovanje

- Vrši kovertiranje i adresiranje pošte

- Uočava razloge korišćenja kratkih poslovnih pisama

- Razlikuje vrste i formu poslovnih pisama u robnom


- Razvija timski rad

- Vježba: Oblikuje poslovno pismo

- Vježba:

179




- Navodi obrasce u

robnom prometu

prometu - Uočava razliku

između zaključnice, otpremnice, pretfakture i fakture

Popunjavanje otpremnice

Korespodencija vezana za poštanski saobraćaj - Upoznaje način

slanja dokumenta u poštanskom saobraćaju

- Upoznaje vrste pošiljki

- Upoznaje način ugovaranja poštanskih usluga

- Upoznaje oblike plaćanja poštanskih usluga

- Razlikuje vrste pošiljki sa posebnim uslugama

- Analizira prednosti poštanskih usluga u poslovanju

- Prepoznaje ugovorene obaveze i odgovornosti

- Uočava razlike između različitih oblika plaćanja

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - T. Mandić, Komunikologija – psihologija komunikacije, Clio, Beograd, 2003. - M. Đorđević, Poslovna psihologija, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,

Beograd, 2001. - Ć. Flauer, Vodič kroz biznis komuniciranje, Samostalno izdanje, Beograd, 2003. - N. Rot, Psihologija za II razred gimnazije, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva, Beograd. - B. Piz, A. Piz, Definitivni vodič kroz govor tela, Mono&Manana, Beograd, 2005. - O. Stanojević, S. Avramović, Ars rhetorica – veština besedništva, JP Službeni list

SCG, Beograd, 2003. - N. Vukosavljević, Priručnik za treninge iz nenasilne razrade konflikata za rad sa

odraslima, Centar za nenasilnu akciju, Sarajevo, 2000. - M. Gajić, Poštanski saobraćaj za I i II razred tehničke PTT škole, Zavod za

udženike i nastavna sredstva, Beograd, 2003. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Audio-vizuelna tehnika (kompjuter, video projektor) - Internet 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje jedanput u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u



180

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani psiholog - Diplomirani pedagog - Diplomirani sociolog 10. Povezanost predmeta


- Načela ponašanja na radnom mjestu

- Disciplina na radnom mjestu

- Praktična nastava - Primjena načela ponašanja i pravila discipline na radnom mjestu

- Verbalna i neverbalna komunikacija

- Preduzetništvo - Komunikacija sa strankama - Poslovna kultura i poslovni

bonton - Ponašanje u saobraćaju u

zavisnosti od osobine ličnosti

- Poslovna komunikacija - Verbalna i neverbalna komunikacija

181

1.3.6. ZAŠTITA NA RADU 1. Naziv predmeta: ZAŠTITA NA RADU 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 144 144 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznaje pojam zaštite na radu. - Upoznaje pravne osnove zaštite na radu. - Upoznaje sa pravima i obavezama u sprovođenju mjera zaštite na radu. - Upoznaje se sa izvorima i uzrocima povreda na radu i štetnosti i mjere zaštite na

radu. - Sticanje znanja o mjerama bezbjednosti na elektrificiranim prugama. - Shvatanje neophodnosti timskog rada. - Sticanje samostalnosti u vršenju radnih zadataka.

182





Uvod u predmet - Objašnjava pojavu i

razvoj zaštite na radu

- Obrazlaže pravne osnove zaštite na radu

- Objašnjava prava i obaveze sa ovlašćenjima i odgovornostima

- Objašnjava prava i dužnosti radnika

- Obrazlaže ulogu sindikalne organizacije

- Objašnjava organizovanje službe na radu

- Obrazlaže nadzor inspekcije rada u primjeni propisa zaštite na radu

- Određuje osobine zaštite na radu u ostvarivanju bezbjednih uslova rada

- Uočava da se primjenom zaštite na radu ostvaruju bolji radni životni uslovi radnika

- Analizira obaveze poslodavca,prava i obaveze radnika

- Uočava nadzor i zadatke inspekcije rada



- Filmovi sa konkretnim primjerima

Izvori opasnosti na radu - Definiše povrede na

radu - Objašnjava izvore

povreda na radu - Obrazlaže uticaj

oruđa za rad kao izvor mehaničkih povreda

- Opisuje kretanje radnika u transportu kao izvor povreda na radu

- Objašnjava uticaj buke i vibracija na ljudski organizam

- Objašnjava djejstvo električne struje na čovjeka

- Upoznaje štetnost zračenja na ljudski organizam

- Objašnjava opasne i štetne materije u proizvodnji,transport

- Uočava izvore opasnosti na radu

- Procjenjuje uticaj izvora opasnosti na čovječji organizam

- Razlikuje izvore opasnosti na radu

- Određuje osobine izvora opasnosti na radu

- Prognozira posljedice izvora opasnosti na radu na čovječji organizam

- Uočava potrebu vođenja evidencije povreda na radu


povezivanja uzroka i posljedica

- Razvija pravilan odnos prema zdravlju

- Pravilnici - Filmovi sa

konkretnim primjerima

183




u,smještaju i upotrebi na ljudski organizam

- Objašnjava opasnost od požara i eksplozije

- Obrazlaže uticaj zdravstvenih uslova na ljudski organizam

- Upoznaje uticaj industrijske proizvodnje na ljudski organizam

- Objašnjava vođenje evidencije o povredama na radu

Sredstva zaštite na radu - Objašnjava

normativno regulisanje sredstava zaštite na radu

- Opisuje obučavanje radnika iz zaštite na radu

- Obrazlaže upotrebu sredstava za gašenje požara i eksplozije

- Objašnjava sredstva zaštite od djejstva električne struje

- Objašnjava upotrebu sredstava zaštite od mehaničkih povreda

- Obrazlaže sredstva zaštite od uticaja štetnog zračenja

- Obrazlaže sredstva zaštite od uticaja buke i vibracija

- Obrazlaže sredstva zaštite od opasnih materija

- Uočava da su sredstva za zaštitu na radu normativno regulisana

- Planira sredstva zaštite u zavisnosti od izvora opasnosti

- Planira obučavanje radnika iz zaštite na radu i predviđa efekte te obuke

- Analizira upotrebu sredstava zaštite na radu u određenim uslovima





- Sredstva zaštite na radu

Socijalni,humanitarni i ekonomski značaj zaštite na radu - Obrazlaže uticaj

socijalnih uslova na čovjeka

- Objašnjava uticaj raspoloženja radnika na radnu atmofveru

- Uočava uticaj socijalnih faktora na čovječji organizam

- Određuje osobine socijalnih faktora na povrede na radu


- Razvija pozitivan stav prema zdravlju

- Usvaja načela

184




- Obrazlaže uticaj radne sredine na broj povreda na radu

- Objašnjava humanitarni karakter zaštite na radu

- Objašnjava da humani postupci utiču na raspoloženje čovjeka

- Objašnjava da zaštita na radu predstavlja faktor povećanja radne sposobnosti

- Pronalazi primjere humanih postupaka koji su uticali pozitivno na čovjeka

- Prognozira da primjena zaštite na radu utiče na ekonomske efekte u procesu proizvodnje

zdravog života

Subjektivni i objektivni faktori štetnosti pri radu - Objašnjava

psihofiziološke hipoteze

- Objašnjava prvu hipotezu(slučajno dolazi do povrede)

- Navodi da se povrede dešavaju dvojako

- Obrazlaže da povrede sprečavaju nove povrede

- Opisuje osobine ličnosti ( uticaj na povrede na radu)

- Objašnjava umor - Obrazlaže motivaciju - Obrazlaže

monotoniju - Objašnjava uticaj

nedovoljne profesionalne osposobljenosti

- Obrazlaže uticaj nagrađivanja za rad

- Obrazlaže uticaj bolesti

- Obrazlaže uticaj objektivnih faktora na čovjeka

- Nabraja faktore radne sredine

- Objašnjava uticaj osvjetljenja radnih prostorija

- Određuje uticaj subjektivnih faktora na rad

- Uočava kako se događaju povrede na radu

- Razlikuje subjektivne faktore

- Analizira kako subjektivni faktori utiču na povrede na radu

- Određuje osobine objektivnih faktora na radnu sredinu

- Razlikuje objektivne faktore

- Uočava da sigurnost radnika zavisi od uslova u kojima se rad obavlja


- Razvija pozitivan stav prema zdravlju

- Shvata važnost povezivanja teorije i prakse

- Obavezna oprema zaštite na radu, predviđena za radno mjesto

185




- Objašnjava uticaj mikro klimatskih uslova

- Objašnjava uticaj buke,potresa i vibracija

- Objašnjava uticaj industrijske prašine

- Obrazlaže uticaj otrovnih materijala

- Obrazlaže uticaj štetnih zračenja

Higijensko tehnička oprema - Obrazlaže uticaj

higijenske opreme u stepenu zaštite i radne sposobnosti

- Objašnjava uticaj opasnih zona na čovjeka

- Nabraja higijensku opremu

- Opisuje higijensku opremu

- Obrazlaže sanitetski materijal i pribor za spasavanje

- Obrazlaže uticaj tehničke opreme u zaštiti na radu

- Nabraja tehničku opremu

- Određuje uticaj primjene higijenske i tehničke pri radu na čovječji organizam

- Razlikuje higijensku opremu

- Razlikuje tehničku opremu

- Analizira efekte upotrebe higijensko tehničke opreme na povrede na radu

- Shvata značaj potrebe zaštite na radu

- Razvija odgovornost - Razvija pravilan stav

prema zdravlju

- Higijensko tehnička oprema

Sigurnosne mjere pri manipulaciji sa opasnim materijama - Upoznaje sa

planiranim mjerama u cilju zaštite života i rada ljudi

- Obrazlaže podjelu opasnih materija

- Upoznaje sa mjerama obezbjeđenja pri manipulaciji opasnim materijama

- Objašnjava zavisnost primijenjenih sredstava zaštite i vrste opasne materije pri

- Uočava opasnosti u manipulaciji opasnim materijama

- Razlikuje manipulacije opasnim materijama

- Određuje primjenu sigurnosnih mjera u manipulacijama opasnim materijama

- Analizira uzroke i posljedice pri manipulaciji opasnim materijama





- Demonstracija sigurnosnih mjera

186




manipulaciji - Navodi higijensko

tehničku opremu potrebnu za manipulaciju opasnih materija

- Obrazlaže propisane uslove za transport opasnih materija

- Obrazlaže način obilježavanja kola tovarenih opasnim materijama

187




učenik učenik učenik Opšte o električnoj vuči - Objašnjava razvoj

elektrovučnih vozila - Opisuje tipove

elektrovučnih vozila - Objašnjava

elektrovučno vozilo monofazne struje

- Prati razvoj elektrovučnih vozila

- Razlikuje elektrovučna vozila

- Razvija intetresovanje za nova saznanja

Podjela postrojenja u električnom pogledu - Objašnjava podjelu

postrojenja u električnom pogledu

- Obrazlaže dijelove kontaktne mreže

- Obrazlaže uzemljenje dijelova kontaktne mreže

- Opisuje uzemljenje metalne konstrukcije

- Opisuje neutralne neuzemljene dijelove kontaktne mreže

- Uočava podjelu električnih postrojenja

- Određuje osobine električnih postrojenja

- Uočava konstrukciju i dijelove kontaktne mreže


- Posjeta elektrotehničkoj djelatnosti

Mjere zaštite na elektrificiranim prugama - Navodi da su

dijelovi kontaktne mreže redovno pod naponom

- Opisuje da je dodir elemenata kontaktne mreže opasan po život

- Objašnjava da se radovi na kontaktnoj mreži izvode sa zaštitnom opremom

- Opisuje mjere zaštite pri radu sa vučnim vozilima i vozovima pri radu

- Objašnjava mjere zaštite u stanicama pri uključenju napona kontaktne mreže

- Objašnjava mjere zaštite u stanicama pri isključenju

- Upoređuje opasnosti kad je kontaktna mreža uključena i isključena

- Koristi zaštitna sredstva pri radu na elektrificiranim prugama

- Razlikuje zaštitne mjere pri isključenoj kontaktnoj mreži

- Analizira mjere zaštite na elektrificiranim prugama

-


- Navikava se na

pridržavanje propisa - Razvija pravilan



188




napona kontaktne mreže

Izvori opasnosti od električne struje na kontaktnoj mreži monofaznog sistema 25 kV,50Hz - Navodi da primarna

opasnost potiče od napona

- Obrazlaže izvore opasnosti u kontaktnoj mreži

- Opisuje izazivanje opasnog napona na određenoj udaljenosti

- Obrazlaže gdje se može pojaviti opasan napon

- Objašnjava da u blizini elektrificiranih pruga može doći do električnog udara

- Uočava izvore opasnosti u električnim postrojenjima

- Razlikuje izvore opasnosti

- Određuje izvore opasnosti električnih postrojenja


-

Sredstva zaštite od napona pri radu na elektrificiranim prugama - Objašnjava upotrebu

sredstava za zaštitu čovjeka od opasnog djejstva od električne energije

- Nabraja vrste zaštitnih sredstava od djelovanja električne energije

- Objašnjava namjenu ličnih sredstava

- Nabraja lična sredstva

- Obrazlaže upotrebu zaštitnih sredstava pri radu

- Nabraja zaštitu sredstava pri radu

- Objašnjava da sva zaštitna sredstva imaju rok trajanja i da su predviđeni rokovi za ispitivanje

- Određuje osobine osobine sredstava zaštite na elektrificiranim prugama

- Razlikuje sredstva zaštite

- Određuje primjenu ličnih sredstava zaštite pri radu na elektrificiranim prugama

- Preporučuje upotrebu zaštitnih sredstava pri radu na elektrificiranim prugama

- Razvija pozitivan odnos prema zdravlju




Motka za uzemljenje KM 25kV,50Hz - Navodi da sa motkom

mogu da rukuju - Određuje postupak

za provjeru napona u - Razvija odgovornost - Posjeta

elektrificiranim

189




samo radnici koji imaju dozvolu za njeno rukovanje

- Objašnjava ispravnost motke za uzemljenje

- Nabraja potrebnu zaštitnu opremu pri korišćenju motke za uzemljenje

- Objašnjava postupak provjere napona u kontaktnoj mreži

- Objašnjava postupak uzemljenja kontaktne mreže

- Objašnjava postupak skidanja motke za uzemljenje kontaktne mreže

- Objašnjava postupak rastavljanja i čuvanja motke za uzemljenje

kontaktnoj mreži - Određuje mjesto

postavljanja motke za uzemljenje

- Određuje osobine motke za uzemljenje

- Određuje zaštitna sredstva pri uzemljenju kontaktne mreže

- Analizira potrebu uzemljenja kontaktne mreže

prugama - Motka za uzemljenje

Posebne odredbe o mjerama bezbjednosti od električne struje na održavanju kontaktne mreže - Nabraja slučajeve

kad je potrebno isključiti napon u voznom vodu

- Objašnjava postupak pregleda voznog voda pružnim vozilom

- Objašnjava postupak izvođenja radova na kontaktnoj mreži

- Nabraja radnje za obezbjeđenje izvođenja radova na kontaktnoj mreži

- Uočava nedostatke pri vizuelnom pregledu kontaktne mreže

- Razlikuje opasnosti - Obrazlaže primjenu

sigurnosnih mjera pri radu na kontaktnoj mreži




Posebne mjere bezbjednosti od električne struje prilikom radova na održavanju pruge i pružnih postrojenja - Objašnjava postupak

opravki elektrificiranih pruga

- Nabraja mjere zaštite pri izvođenju

- Uočava opasnost pri održavanju pruge i pružnih postrojenja na elektrificiranim prugama


povezivanja uzoraka i posljedica

- Posjeta građevinskoj djelatnosti na pruzi

190




radova - Nabraja mjere

zaštite gradilišta - Opisuje izradu

detaljnog uputstva za predviđene radove

- Razlikuje opasnosti pri održavanju pruge i pružnih postrojenja

- Određuje potrebu izrade uputstva za predviđene radove

Posebne mjere bezbjednosti od električne struje prilikom radova na održavanju signalno sigurnosnih uređaja - Objašnjava potrebu

trajne zaštite signalno sigurnosnih uređaja

- Objašnjava obilježavanje sgnalnih uređaja

- Određuje posebne mjera bezbjednosti pri održavanju signalno sigurnosnih uređaja

- Razlikuje opasnosti




Posebne mjere bezbjednosti pri opravci željezničkih vozila

- Objašnjava postupak zaštite kada se vrši opravka kola na elektrificiranim prugama

- Nabraja mjere bezbjednosti

- Opisuje mjere bezbjednosti

- Uočava opasnosti pri opravci željezničkih vozila

- Razlikuje opasnosti



Pružanje prve pomoći unesrećenom od električne struje - Opisuje obaveze

radnika i drugih lica pri pružanju pomoći povrijeđenom

- Opisuje odvajanje unesrećenog od dijelova pod naponom

- Opisuje postupak daljeg pružanja pomoći unesrećenom

- Opisuje postupak vraćanja unesrećenog iz besvjesnog stanja do dolaska ljekara

- Podređuje postupke pri pružanju pomoći unesrećenom

- Uočava posljedice ako se ne postupi po propisima

- Razvija pravilan stav prema zdravlju


Pravilnici u vezi zaštite od električne struje na elektrificiranim prugama 25kV,50Hz

- Poznaje pravilnike koji regulišu zaštitu od električne struje

- Razlikuje pravilnike za zaštitu na elektrificiranim

- Razvija sviest o potrebi zaštite na radu

- Pravilnici - Zakonski akti

191




na elektrificiranim prugama 25kv,50Hz

- Objašnjava postupak zaštite od električne struje na elektrificiranim prugama 25kv,50 Hz

prugama - Upoređuje propise za

zaštitu na elektrificiranim prugama

- Shvata potrebu povezivanja teorije i prakse

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - S. Kostadinović,Ž. Jovanović,D. Stojanović,Zaštita na radu u železničkom

saobraćaju,Zavod za novinsko – izdavačku i propagandnu delatnost JŽ Beograd,Nemanjina 6, Beograd, 1989.

- V. S. Matić, Električna kontaktna mreža i dalekovodi,Beograd ,1983. - Uputstvo o merama bezbednosti od električne struje na elektrificiranim prugama

JŽ,Preduzeće za železničko – novinsku delatnost DOO Beograd, 1995 . - Uputstvo za obavljanje poslova na prugama JŽ,Elektrificiranom monofaznom

sistemu 25kv,50 Hz,Zavod za novinsko izdavačku delatnost JŽ Beograd,1989. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se izvodi u kabinetu opremljenom računarom sa multimedijskim

paketom i projektorom. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani mašinski inženjer - Diplomirani inženjer zaštite na radu - Diplomirani inženjer elektrotehnike - Diplomirani inženjer saobraćaja

192



Predmet Znanja - Jednosmjerna struja - Naizmjenična struja - Električne instalacije

- Osnovi elektrotehnike - Elektrotehnika

- Električna postrojenja - Pruge i pružna postrojenja

- Stabilna postrojenja - Kontaktna mreža

- Pantograf - Glavni prekidač - Sistem uzemljenje

električnih vozila


- Vučna vozila

193

1.3.7. DIZEL VUČA 1. Naziv predmeta: DIZEL VUČA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II III 72 72 IV

Ukupno 72 72 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa razvojem dizel vozila. - Upoznavanje sa dizel vozilima. - Sticanje znanja o dijelovima,sklopovima,uređajima i njihovim osnovnim

karakteristikama. - Osposobljavanje za pravilno upravljanje dizel vozila. - Upoznaje se sa uvođenjem dizel vuče na prugama u Crnoj Gori.

194





Uvod u predmet - Objašnjava istorijski

razvoj dizel vučnih vozila

- Uočava istorijski razvoj dizel vučnih vozila

Razvoj dizel vuče - Opisuje početak

razvoja dizel vozila - Objašnjava razvoj

dizel vozila - Opisuje tipove dizel

vozila i njihove eksploatacione karakteristike

- Objašnjava stanje dizel vozila na željeznici Crne Gore

- Prati razvoj dizel vučnih vozila

- Prepoznaje vrste dizel vozila


- Tehnička dokumentacija

- Časopisi

Namjena dizel vučnih vozila - Objašnjava namjenu

dizel vozila - Objašnjava podjelu

dizel vozila prema potrebama izvršenja rada u saobraćajno transportnoj djelatnosti

- Definiše za izbor manevarskih i vučnih vozila

- Nabraja serije dizel vozila za vuču vozova

- Nabraja serije dizel vučnih vozila

- Određuje namjenu dizel vučnih vozila

- Identifikuje parametre koji određuju namjenu dizel vozila

- Nabraja dizel vučna vozila




Dizel vučna vozila - Nabraja dizel vučna

vozila - Opisuje dizel

električna vozila - Definiše osnovne

karakteristike dizel električnih vozila

- Opisuje dizel hidrauličnu lokomotivu

- Opisuje osnovne karakteristike dizel hidrauličnih

- Razlikuje vrste dizel vučnih vozila

- Upoređuje eksploatacione karakteristike dizel vozila i dizel motornih vozila


- Stiče samopuzdanje i sigurnost

- Izvođenje stručne ekskurzije

- Upoznavanje dizel vozila na stručnoj ekskurziji

195




lokomotiva - Opisuje dizel

motorne vozove - Definiše osnovne

karakteristike dizel motornih vozila

Sastavni dijelovi dizel vučnih vozila - Nabraja dijelove

dizel vozila - Nabraja sastavne

dijelove, sklopove i uređaje

- Opisuje dizel motor - Opisuje električne

uređaje - Opisuje prenosnike

snage - Opisuje pomoćne

pogone - Opisuje lokomotivski

sanduk - Opisuje obrtno

postolje - Opisuje kontrolu

budnosti - Opisuje električnu

otporničku kočnicu - Opisuje regulisanje

snage dizel motora - Opisuje uređaje za

grijanje voza - Opisuje pneumatsku

instalaciju i vazdušnu kočnicu

- Objašnjava rukovanje dizel električnim vozilom

- Opisuje sastavne dijelove dizel hidrauličnih lokomotiva

- Nabraja sastavne dijelove sklopove i uređaje




- Razlikuje sastavne dijelove dizel električnog vozila

- Analizira sastavne dijelove

- Upoređuje sastavne dijelove dizel vozila

- Predviđa pouzdanost sastavnih dijelova dizel vozila

- Crta sastavne dijelove dizel vozila

- Prognozira vrijeme rada

- Procjenjuje šta će se dogoditi sa dizel vozilom ako dođe do otkaza ( kvara )

- Određuje osobine dijelova sklopova

- Bira odgovarajuće postupke za provjeru rada uređaja i instalacija

- Procjenjuje kvalitet dijelova i sklopova

- Klasifikuje dijelove i sklopove





- Navikava se na red i urednost


- Posjeta depou - Crta dijelove i

sklopove

196




pogone - Opisuje lokomotivski

sanduk - Opisuje obrtno

postolje - Opisuje kontrolu

budnosti - Opisuje uređaj za

grijanje vozova - Opisuje pneumatsku


- Objašnjava rukovanje dizel hidrauličnom lokomotivom

- Nabraja sastavne dijelove, sklopove i uređaje




pogone - Opisuje regulator

snage dizel motora - Opisuje sastav dizel

motornog voza - Opisuje kolski

sanduk - Opisuje obrtna

postolja - Opisuje kontrolu

budnosti - Opisuje autostop

uređaj - Opisuje električnu

otporničku kočnicu kod dizel motornih vozila sa električnim prenosom snage

- Opisuje uređaj za grijanje

- Opisuje pneumatsku instalaciju i vazdušnu kočnicu

- Objašnjava rukovanje dizel

197




motornim vozilom - Objašnjava

održavanje dizel vučnih vozila

Obilježavanje dizel vučnih i dizel motornih vozila - Objašnjava sistem

obilježavanja dizel vučnih vozila

- Objašnjava oznake kojima se označavaju dizel vučna vozila

- Interpretira sistem obilježavanja dizel vozila

- Analizira obilježavanje dizel vozila


- Katalozi dizel vučnih vozila i dizel motornih vzila

Uvođenje dizel vuče na prugama u Crnoj Gori - Objašnjava

uvođenje dizel vuče na prugama Crne Gore

- Nabraja dizel vozila koja su u sastavu voznih parkova željezničkih preduzeća na teritoriji Crne Gore

- Obrazlaže značaj uvođenja dizel vuče na prugama Crne Gore

- Analizira uvođenje dizel vuče na prugama Crne Gore

- Proučava značaj uvođenja dizel vuče na prugama Crne Gore

- Vrednuje ekonomske elemente uređaja dizel vozila



- Posjetom željeznici Crne Gore upoznaje vremenske periode uvođenja dizel vuče

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Z. Milićević,Vuča vozova,Preduzeće ze železničku izdavačku djelatnost JŽ

Beograd,2001. - Đ. Bosić ,Vozna sredstva i vuča vozova,Zavod za železničku izdavačko– novinsku

delatnost JŽ Beograd,1975. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se izvodi u učionici opremljenoj računarom i projektorom, modelom

dizel vozila,skicama i šemama. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena

u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena


198

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani mašinski inženjer 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Dizel vozila

- Mehanički uređaji - Električni uređaji vučnih

vozila - Kočnice i kočenje vozova

- Dizel vozila

- Sastavni dijelovi,sklopovi i uređaji dizel vozila

- Praktična nastava - Upoznavanje dijelova, sklopova i uređaja dizel vozila

199

1.3.8. OSNOVI AUTOMATIKE 1. Naziv predmeta: OSNOVI AUTOMATIKE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 138 138 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje i razumijevanje automatizacije. - Upoznavanje osnovnih pojmova sistema automatizacije. - Usvajanje znanja upravljanja mehaničkim sistemima. - Raspoznavanje sistema automatizacije. - Upoznaje se sa radom automatskih sistema na željeznici. - Razvijanje osjećanja odgovornosti i preciznosti u radu,ovladavanje stručnom

terminologijom neophodnom za komunikaciju u struci. - Razvijanje osjećanja poštovanja i brige za očuvanje životne sredine.

200





Uvod u automatizaciju i robotiku - Uvod u predmet - Opisuje razvoj

automatizacije i robotike

- Uočava značaj automatizacije i robotike u proizvodnji

- Razvija logično razmišljanje

Fleksibilna automatizacija - Objašnjava osnovne

pojmove u fleksibilnoj automatizaciji

- Opisuje fleksibilne proizvodne ćelije

- Objašnjava proizvodnu liniju

- Definiše fleksibilni proizvodni sistem

- Objašnjava računarski integrisanu proizvodnju

- Opisuje kontrolu proizvodnje

- Ocjenjuje ulogu fleksibilne automatizacije u proizvodnom sistemu

- Proučava ulogu fleksibilne ćelije proizvodne linije,prizvodnog sistema i računske podrške u proizvodnom lancu

- Razvija analičko mišljenje

- Skice i šeme

Automatizacija mehaničkih sistema - Definiše elemente

teorije mehanizama - Objašnjava

funkcionalno kretanje

- Prepoznaje mehaničke sisteme

- Određuje ulogu funkcionalnog kretanja kinematičkog lanca

- Razvija preciznost - Skice i šeme

Pogonski sistemi - Objašnjava

pokretanje mehaničkih sistema djelovanjem pogonskih motora

- Nabraja pogonske sisteme

- Opisuje elektromotore jednosmjerne struje

- Opisuje motore naizmjenične struje

- Objašnjava hidraulični pogon

- Prepoznaje vrste pogonskih sistema u pokretanju mehaničkih sistema

- Razumije značaj pogonskih sistema

- Simulacija rada pogonskih sistema

201




Prenos pogonskih momenata - Obrazlaže prenos

pogonskog momenta i konstrukciju ose pomjeranja

- Opisuje način postavljanja elektromotora

- Nabraja sisteme za prenos snage

- Obrazlaže elemente sistema za prenos snage

- Definiše ulogu reduktora u regulaciji brzine i momenta

- Navodi praktična razmatranja o sistemu za prenos snage

- Opisuje način postavljanja hidrauličkih komponenti

- Opisuje statičko uravnoteženje robota

- Opisuje uležištenje za konstrukciju ose pomjeranja

- Proučava elemente i sklopove koji učestvuju u prenosu pogonskog momenta sa odgovarajućim kinematičkim parovima

- Razvija smisao za produktivnost

Senzori i senzorski sistemi - Definiše osnovne

principe primjene senzora i senzornih sistema

- Opisuje senzore položaja i brzine ose pomjeranja

- Obrazlaže senzore dodira i sile

- Definiše senzore blizine i rastojanja

- Prepoznaje princip automatskog upravljanja električnim sistemima za mjerenje izlaznih veličina

- Razlikuje mjerne uređaje koji se nazivaju senzorima

- Razvija preciznost i urednost

- Video zapis rada senzora

Vizuelni sistemi - Opšta razmatranja i

primjena vizuelnih sistema

- Demonstrira dobijanje slike

- Prepoznaje vizuelni sistem za dobijanje informacija za analizu dobijenih podataka

- Video nadzor

202




- Ilustruje obradu i analizu slike

Upravljanje mehaničkim sistemima - Osnovna

razmatranaja i hijerarhija upravljanja

- Opisuje upravljanje pomoću programiranog automata

- Opisuje upravljanje pomoću servosistema(princip povratne sprege)

- Objašnjava servo motor jednosmjerne struje,analogni pristup upravljanju

- Objašnjava servo motor jednosmjerne struje,digitalni pristup upravljanju

- Objašnjava hidraulični servo pogon

- Proučava upravljačku jedinicu ( određeni elektronski blok) koji prima informacije na osnovu koje se formira upravljanje

- Razlikuje sisteme upravljanja

- Razvija odgovornost - Simulacija upravljanja mehaničkim sistemima

203




učenik učenik učenik Mehanizacija i automatizacija osnovnih procesa u stanicama - Objašnjava

primjenu savremenih sredstava i mehanizacije procesa stanice

- Upoznaje se sa radom ranžirne stanice u rasformiravanju i formiranju vozova

- Opisuje organizacionu šemu ranžirne stanice

- Nabraja postojanje mehanizacije i automatizacije

- Opisuje tehnologiju rada u ranžirnoj stanici

- Opisuje centralizovano formiranje puteva vožnje na osnovu plana formiranja i rasformiravanja vozova

- Određuje uređaje za utvrđivanje mase i otpora kola

- Obrazlaže uređaje za određivanje brzine kola

- Opisuje elektronske računske mašine za određivanje izlazne brzine kao stepena kočenja kolosiječne kočnice

- Definiše uređaje za proračun elemenata pri kretanju kola kroz kolosiječnu kočnicu


- Određuje ulogu unapređenja tehnologije ranžirne stanice pri formiranju i rasformiravanju vozova

- Analizira organizaciju rada ranžirne stanice

- Određuje parametre kola potrebne za rad kolosiječne kočnice

- Rukuje sa kolosiječnom kočnicom

- Analizira parametre prolaza kola preko kolosiječne kočnice do otpreme kola na određeni kolosijek

- Razvija pozitivan odnos prema kvalitetu rada i ispunjavanju radne obaveze

- Razvija preciznost - Prilagođava se



Automatski pružni blok za regulisanje kretanja uzastopnih vozova - Objašnjava namjenu

automatskog pružnog bloka

- Opisuje prostorni

- Uočava ulogu signalno- sigurnosnih uređaja na očuvanju bezbjednosti

- Shvata značaj bezbjednosti saobraćaja

- Razvija sposobnost


204




odsjek koji je podijeljen sa signalima automatskog pružnog bloka

- Objašnjava signalne pojmove automatskog pružnog bloka koji se koriste za signalizaciju kretanja voza

- Opisuje princip rada automatskog pružnog bloka

saobraćaja - Analizira rad

signalno- sigurnosnih uređaja u povećanju propusne moći pruge

za saradnju - Razvija odgovornost

u radu

Telekomanda za daljinsko upravljanje saobraćajem - Objašnjava namjenu

telekomande za daljinsko upravljanje saobraćaja

- Nabraja postrojenja za rad telekomande

- Opisuje princip rada telekomande

- Analizira rad signalno- sigurnosnih uređaja u povećanju propusne moći pruge

- Razumije značaj bezbjednosti saobraćaja


-

Automatski uređaji za osiguranje pružnih prelaza - Objašnjava namjenu

automatskih uređaja za osiguranje putnih prelaza

- Nabraja postrojenja automatskih uređaja za osiguranje putnih prelaza

- Opisuje princip rada automatskog osiguranja putnih prijelaza

- Uočava ulogu signalno- sigurnosnih uređaja na putnom prelazu

- Prepoznaje signalno sigurnosni uređaj u očuvanju ljudskih i materijalnih dobara i bezbjednosti saobraćaja

- Razumije značaj bezbjednosti saobraćaja

- Razvija sposobnost za saradnju


- Posjeta zaštićenom putnom prelazu

Autostop uređaj - Objašnjava namjenu

autostop uređaja u zaustavljanju vozova

- Nabraja dijelove i sklopove autostop uređaja

- Opisuje princip rada autostop uređaja u zaustavljanju vozova

- Uočava ulogu čovjeka u bezbjednosti saobraćaja

- Analizira ulogu autostop uređaja u očuvanju bezbjednosti saobraćaja


- Električno vozilo

Uređaji za automatsko regulisanje rada vučnih vozila - Objašnjava namjenu - Prepoznaje uređaje - Razvija pozitivnu - Posjeta jedinici vuče

205




određenih uređaja za regulisanje rada vučnih vozila

- Nabraja uređaje za automatsko regulisanje rada vučnog vozila

- Opisuje regulaciju rada kompresora u procesu proizvodnje sabijenog vazduha na vučnim vozilima

- Objašnjava namjenu regulatora snage i regulatora za regulisanje pobude glavnog generatora na dizel lokomotivama

- Opisuje regulator snage dizel motora

- Opisuje regulator opterećenja za regulisanje pobude glavnog generatora

- Objašnjava namjenu sistema podmazivanja obruča točkova osovinskog sklopa

- Opisuje princip rada sistema za podmazivanje obruča točkova osovinskog sklopa

za automatsko regulisanje rada vučnih vozila

- Skicira uređaje za automatsko regulisanje

- Uočava princip rada automatskih uređaja za regulisanje rada vučnih vozila

- Ocjenjuje rad vučnih vozila u povećanju pouzdanosti i smanjuje troškove održavanja vučnih vozila


5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - V. Potkonjak, Elementi automatizacije i robotike za treći razred,Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva,Beograd ,1993. - M. Buđan ,M. Milićević ,V. Potkonjak,Automatizacija proizvodnje za četvrti razred

mašinske škole,Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,Beograd, 2001. - M. Čičak,Organizacija železničkog saobraćaja,Saobraćajni fakultet Univerziteta u

Beogradu ,Beograd, 1990. - P. Kovačević,Eksploatacija železnica,knjiga I,Zavod za novinsko – izdavačku i

propagandnu delatnost JŽ- Beograd,1988. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se izvodi u kabinetu opremljenom sa računarom i multimedijskim

paketom,softverom za prikaz različitih skica i šema u elektrotehnici i elektronici, uzorcima različitih elektronskih komponenti.

206

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje jedna ocjena u klasifikacionom periodu. - Pismeno, najmanje jedna pismena vježba u polugodištu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer mašinstva - diplomirani inženjer elektrotehnike 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Elektrostatika - Jednosmjerna struja - Naiznjenična struja - Provodnici - Poluprovodnici - Pojačavači

- Osnovi elektrotehnike - Elektro-hidraulika

- Prenos snage - Mehanički sistemi

- Tehnička mehanika - Kinematika

- Signali - Stanična postrojenja - Međustanična rastojanja


- Signalno- sigurnosni uređaji

207

1.3.9. TEHNOLOGIJA VUČE VOZOVA 1. Naziv predmeta: TEHNOLOGIJA VUČE VOZOVA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 138 138 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa vučnim vozilima. - Upoznavanje sa modelom voza i relativnim parametrima voza u željezničkoj vuči. - Stiče znanja o eksploatacionim karakteristikama vučnih vozila. - Upoznavanje sa regulisanjem puta vožnje voza. - Osposobljavanje za provjeru ispravnosti voza. - Upoznavanje bezbjednosti saobraćaja pri vožnji voza. - Upoznaje se sa upravljanjem vučnim vozilom.

208





Pojam tehnologije vuče vozova - Objašnjava pojam

tehnologije vuče - Upoznaje od kojih

elemenata i karakteristika složenog tehničko – tehnološkog sistema zavisi tehnologija vuče vozova

- Nabraja elemente tehničko tehnološkog sistema

- Nabraja karakteristike prevoznih saobraćajnih usluga

- Objašnjava ulogu knjižice reda vožnje u vuči voza

- Obrazlaže izbor vučnih i vučenih vozila

- Upoznaje sa važnošću bezbjednosti saobraćaja pri vuči voza

- Određuje osobine pojmova

- Kategorizuje elemente

- Klasificira elemente - Procjenjuje logičnost

postupaka - Kritički procjenjuje

vožnju voza





Model voza i njegovi relevantni parametri u željezničkom saobraćaju - Opisuje model voza

koji predstavlja specifičan i složen tehnički sistem

- Nabraja elemente modela voza

- Objašnjava relevantne parametre voza u vuči voza

- Nabraja relevantne parametre

- Objašnjava relevantne elemente

- Određuje osobine - Klasifikuje elemente - Crta model - Analizira parametre


- Razvija analitičnost i logično mišljenje

- Model voza, irelevantne parametre

Planiranje vuče vozova - Objašnjava

planiranje vuče vozova u

- Planira rad - Klasificira elemente

za planiranje rada


- Uviđa važnost

209




željezničkom saobraćaju

- Upoznaje da se planiranje vuče vozova za određeni vremenski period vrši na osnovu reda vožnje

- Nabraja elemente iz reda vožnje koji utiču na planiranje vuče vozova

- Obrazlaže obezbjeđenje funkcionalnosti vuče vozova

- Vrednuje kapacitete potrebne za izvršenje rada

- Prognozira izvršenje planiranog rada

- Izvodi usklađivanje kapaciteta

- Izvodi sinhronizovanje radnih operacija,sredstava i ljudi

očuvanja kvaliteta - Stiče samopouzdanje

i sigurnost

Izrada grafičkih turnusa lokomotiva - Objašnjava grafički

turnus lokomotiva koji prikazuje planiranje i pravilno korišćenje lokomotiva

- Nabraja elemente za izradu turnusa lokomotiva

- Opisuje tablicu povezivanja voza kao osnov za izradu grafičkog turnusa lokomotiva

- Nabraja elemente iz kojih se sastoji grafički turnus lokomotiva

- Obrazlaže način izrade grafičkog turnusa lokomotiva

- Proračunava potrebe manevarskog rada u posjednutim stanicama

- Ilustruje kako se koristi i upotrebljava grafički turnus lokomotiva u određivanju vučnih vozila i osoblja vuče

- Određuje osobine grafikona za izvršenje rada

- Uočava elemente za izradu grafikona rada

- Procjenjuje logičnost postupaka u izradi grafikona rada

- Crta grafikon rada - Pokazuje upotrebu

grafikona u izvršenju rada

- Razvija logično

zaključivanje - Navikava se na

tačnost i urednost

- Turnus lokomotiva - Digitalni simulator

kretanja vozova

Izrada normativa rada osoblja vuče i vučnih vozila

210




- Objašnjava namjenu pokazatelja eksploatacije vučnih vozila

- Nabraja elemente normativa pokazatelja vučnih vozila

- Upoznaje način obračuna normativa pokazatelja vučnih vozila za izvršenje planiranog obima rada

- Obrazlaže da se na osnovu normativa proračunava potrebno osoblje vuče za izvršenje reda vožnje

- Analizira potrebe normativa za izvršenje rada

- Klasifikuje normative - Računa normative - Upotrebljava

normative za izbor sredstava i ljudskih kapaciteta za izvršenje rada

- Vrednuje potrebu normativa

- Demonstrira rad na izradi normativa



- Razvija preciznost - Razvija moć

zapažanja

- Računar sa odgovarajućim programom

- Normativi rada osoblja vuče i vučnih vozila

211




učenik učenik učenik Priprema osoblja vuče i vučnog osoblja za vuču voza u jedinici vuče - Objašnjava

planiranje i pripreme iz djelokruga osoblja vuče

- Definiše način javljanja u jedinicu vuče

- Upoznaje se sa vožnjom voza kroz dokumentaciju

- Upoznaje vučno vozilo predviđeno po turnusu za vuču voza kroz dokumentaciju

- Obezbjeđuje potrebnu dokumentaciju za vožnju voza

- Upoznaje se sa saobraćajnom situacijom kroz odgovarajuću dokumentaciju na dokazan način

- Opisuje način preuzimanja određenog vučnog vozila

- Definiše dnevni pregled vučnog vozila

- Objašnjava pripremu za puštanje vučnog vozila u rad

- Obrazlaže provjeru funkcionalnosti i pouzdanosti pogonskih uređaja vučnog vozila iz jedinice vuče u željezničku stanicu za vožnju voza

- Učava važnost pripreme za obavljanje radnih obaveza

- Analizira važnost bezbjednosti željezničkog saobraćaja

- Predviđa raspored rada

- Izvodi obaveze koje proističu iz dokumentacije

- Vrednuje vršenje pregleda vučnog vozila

- Reaguje kod provjere pogonskih uređaja na vučnom vozilu

- Rukuje sa vučnim vozilom

- Analizira propisnu pripremu vučnog vozila za vuču voza

- Razvija odgovornost - Razvija sposobnost

zapažanja - Navikava se na

pridržavanje propisa - Razvija pravilan




Poslovi na preuzimanju voza u stanici - Definiše način

zakvačivanja vučnog vozila za određeni voz

- Nabraja

- Rukuje vučnim vozilom na vozu

- Analizira dokumentaciju

- Izvodi radnje za




212




dokumentaciju koju treba da preuzme za vožnju voza

- Upoznaje se sa podacima o vozu iz dokumentacije voza

- Opisuje provjeru ispravnosti kočnica na vozu

- Definiše koje dokumente potpisuje po završenoj provjeri ispravnosti kočnica na vozu

- Određuje da li su predviđeni poslovi izvršeni po propisima

utvrđivanje ispravnosti voza

- Pravi spisak radnji kod preuzimanja voza

- Vrednuje rezultate provjere ispravnosti voza

- Zaključuje da timski rad obezbjeđuje provjeru ispravnosti voza




Pokretanje voza - Pojašnjava pripreme

pokretanja voza - Opisuje pokretanje

voza - Opisuje obavezu

praćenja pogonskih parametara na mjernim instrumentima

- Analizira pripreme pokretanja voza

- Rukuje vučnim vozilom

- Analizira uređaje za rad vučnog vozila

Vožnja voza - Ilustruje vožnju voza - Poznaje način

održavanja redovnog vremena vožnje

- Poznaje poštovanje signalnih znaka za promjenu brzine

- Navodi prilagođavanje brzine pružnim postrojenjima i uzdužnom profilu pruge

- Poznaje obaveze pri vožnji voza

- Izvodi vožnju voza - Rukuje vučnim

vozilom - Analizira kako brzina

utiče na infrastrukturna postrojenja

- Reaguje na ponašanje vučnog vozila

- Rješava problematiku pri vožnji voza

- Razvija analitičnost i logično razmišljanje


- Navikava se na red i tačnost

- Upravljanje vučnim vozilom

Održavanje brzine voza - Objašnjava način

praćenja brzine voza - Objašnjava da se

brzina upisana u red vožnje za određeni

- Analizira funkciju brzine pri vožnji

- Reaguje na promjenu uslova pri vožnji voza


- Razumije odnos tehnike i prirode

- Knjižica reda vožnje

213




voz prati i upoređuje sa stanjem na uređaju za registrovanje brzine

- Objašnjava pripremu vučnog vozila za promjenu brzine u odnosu na tehničke karakteristike i uzdužni profil pruge

- Analizira pripremu za promjenu brzine



Zaustavljanje voza u službenim mjestima - Objašnjava pripremu

za zaustavljanje voza

- Obrazlaže isključenje iz vuče vučnog vozila na osnovu eksploatacionih podataka voza i brzine voza

- Objašnjava da mora zavesti prvi stepen kočenja, a zatim postepeno kočenje i puno kočenje do potpunog zaustavljanja voza

- Demonstrira osiguranje voza od samopokretanja po izvršenom zaustavljanju voza

- Vrednuje bezbjedno zaustavljanje voza

- Izvodi zaustavljanje voza

- Rukuje vučnim vozilom

- Prognozira posljedice nepravilnog zaustavljanja voza

- Reaguje na nepravilno zaustavljanje voza





- Knjižica reda vožnje

Preduzimanje mjera za bezbjednost i urednost saobraćaja - Objašnjava

bezbjednost u željezničkom saobraćaju

- Nabraja slučajeve koji mogu da ugroze bezbjednost saobraćaja

- Opisuje mjere koje treba preduzeti u cilju bezbjednosti saobraćaja

- Nabraja uređaje bezbjednosti na vučnom vozilu

- Uočava bezbjednost saobraćaja voza

- Određuje slučajeve koji mogu izazvati zaustavljanje voza i ugroziti bezbjednost saobraćaja

- Razlikuje uređaje za bezbjednost saobraćaja

- Crta uređaje za bezbjednost saobraćaja

- Reaguje ako dođe do aktiviranja uređaja

- Razvija odgovornost - Razvija logično

zaključivanje - Razvija preciznost - Stiče samopouzdanje

i sigurnost

- Uređaji bezbjednosti saobraćaja

214




- Opisuje rad uređaja kontrole budnosti

- Opisuje rad autostop uređaja

- Opisuje rad brzinomjera

- Opisuje rad protivklizne zaštite

bezbjednosti

Socijalni humanitarni i ekonomski značaj pri vuči voza - Objašnjava socijalne

ciljeve pri vožnji voza

- Objašnjava humanitarne ciljeve pri vožnji voza

- Objašnjava ekonomske aspekte u strukturi saobraćaja voza

- Procjenjuje logičnost postupka u ostvarenju ciljeva

- Pronalazi primjenu za ostvarenje ciljeva

- Analizira efekte ostvarenih ciljeva

- Razvija pravilan stav prema zdravlju kao društvenoj vrijednosti

- Glavni projekat pruge i pružnih postrojenja

-

Očuvanje životne sredine pri vuči voza - Objašnjava kako

vožnja voza utiče na životnu sredinu

- Opisuje uticaj buke pri vožnji voza

- Opisuje uticaj na zagađenje vazduha i okoline pri vožnji voza

- Objašnjava uticaj željezničkog u odnosu na druge strukture saobraćaja

- Određuje osobine koje treba ostvariti pri vožnji voza

- Upoređuje saobraćajne sisteme

- Čita stručnu literaturu

- Analizira ostvarene ciljeve pri vožnji voza

- Shvata značaj za očuvanjem životne sredine

- Glavni projekat pruge i pružnih postrojenja

-

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - D. Durković,Eksploatacija vučenih vozila Bakar,Bor,1991. - D. Paunović,R.Žerajić,Železnička vozna sredstva i vuča vozova,Novi dan,Beograd

1976. - Pravilnik za vuču vozova 243,Zavod za novinsko-izdavačku delatnost,Beograd,

1991. - Uputstvo o kočenju vozova,Preduzeće za železničko izdavačko-novinsku

delatnost,Beograd, 1998. - N. Kolarić,Savremene koncepcije u saobraćajnoj politici i upravljanje

saobraćajnim sistemima,Zavod za novinsko-izdavačku propagandu,Beograd, 1987. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se izvodi u kabinetu opremljenom računarom sa multimedijskim

paketom i projektorom.

215

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje jedna ocjena u klasifikacionom periodu. - Pismeno,pismene vježbe najmanje jedna u polugodištu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani mašinski inženjer 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Mehanički uređaji - Mehanički uređaji vučnih

vozila - Vučna vozila

- Elektrouređaji


- Vučna vozila

- Kočni sistemi - Kočnice i kočenje vozova - Vučna vozila

- Sila - Otpori - Profil pruge - Masa voza

- Vozna dinamika - Opterećenje voza

- Vožnja voza - Organizacija željezničkog saobraćaja


voza

216

1.3.10. ELEKTRO VUČA 1. Naziv predmeta: ELEKTRO VUČA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 66 66 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa razvojem elektro vučnih vozila. - Upoznavanje sa elektro vučnim vozilima. - Upoznavanje dijelova,sklopova,uređaja i njihove osnovne karakteristike. - Osposobljavanje za pravilno opsluživanje elektro vučnih vozila. - Osposobljavanje za upravljnje elektro vučnim vozilima. - Upoznaje se sa mjerama bezbjednosti na prugama. - Shvatanje neophodnosti timskog rada. - Sticanje samostalnosti u vršenju radnih zadataka.

217





Uvod u predmet - Objašnjava istorijski

razvoj elektrovučnih vozila

- Uočava istorijski razvoj elektrovučnih vozila


Razvoj elektro vuče - Opisuje razvoj

električnih vozila - Opisuje tipove

električnih vozila i njihove eksploatacione karakteristike

- Opisuje stanje elektrovučnih vozila na željeznici Crne Gore

- Zna razvoj elektro vučnih vozila

- Prepoznaje vrste električnih vozila



- Časopisi

Sistem elektrifikacije željeznica - Opisuje sisteme

električnih željeznica

- Nabraja sisteme električnih željeznica

- Objašnjava sisteme jednosmjerne struje

- Objašnjava sistem naizmjenične struje

- Nabraja sisteme električnih željeznica

- Objašnjava električne sisteme



Elektrovučna vozila - Nabraja

elektrovučna vozila - Opisuje elektrovučna

vozila jednosmjerne struje

- Opisuje osnovne karakteristike elektrovučnih vozila jednosmjerne struje

- Opisuje električno vučno vozilo monofazne struje

- Opisuje osnovne karakteristike električnih vučnih vozila naizmjenične struje

- Opisuje osnovne karakteristike

- Razlikuje vrste elektrovučnih vozila

- Upoređuje eksploatacione karakteristike električnih vučnih vozila

- Upoređuje električna vozila

- Razvija pozitivan odnos prema kvalitetu rada i ispunjenju radnih obaveza

- Razvija odgovornost - Stiče

samopouzdanost i sigurnost


218




električnih elektromotornih vozila

Sastavni dijelovi elektrovučnih vozila - Nabraja električna

vozila - Sastavni dijelovi

električnih vučnih vozila monofazne struje

- Opisuje lokomotivski sanduk

- Opisuje obrtna postolja

- Opisuje hlađenje električne opreme

- Opisuje pneumatsku instalaciju i vazdušnu kočnicu

- Opisuje električnu opremu glavnog strujnog kola visokog napona

- Opisuje vučnu opremu

- Opisuje pomoćne pogone

- Opisuje niskonaponsku upravljačku grupu

- Opisuje kontrolu budnosti

- Opisuje automatske uređaje

- Objašnjava rukovanje elektrovučnim vozilom monofazne struje

- Sastavne dijelove električnih vučnih vozila jednosmjerne struje

- Opisuje lokomotivski sanduk

- Opisuje obrtno postolje

- Opisuje hlađenje električne opreme

- Opisuje pantograf

- Razlikuje sastavne dijelove električnih vozila


- Upoznaje sastavne dijelove elektrovučnih vozila

- Predviđa pouzdanost sastavnih dijelova elektrovučnih vozila

- Prognozira vrijeme rada dijelova dizel vozila

- Procjenjuje šta će se dogoditi sa električnim vozilom ako dođe do otkaza ( kvara)

- Određuje osobine dijelova i sklopova

- Bira odgovarajuće postupke za provjeru uređaja i instalacija

- Procjenjuje kvalitet dijelova i sklopova





- Razvija preciznost - Razvija pozitivnu


- Posjeta depou - Skice i šeme dijelova

i sklopova

219




- Opisuje glavni prekidač

- Opisuje pneumatske instalacije i vazdušnu kočnicu



- Opisuje pomoćne pogone

- Opisuje nisku naponsku i upravljačku grupu


- Opisuje autostop uređaj

- Opisuje rukovanje električnim vučnim vozilima jednosmjerne struje

Sastavni dijelovi elektromotornog voza - Opisuje

elektromotorni voz monofazne struje

- Objašnjava sastav elektromotornog voza

- Opisuje kolski sanduk

- Opisuje obrtna postolja

- Opisuje pantograf - Opisuje glavni

prekidač - Opisuje hlađenje

električne opreme - Opisuje pneumatsku




- Opisuje pomoćne

- Razlikuje sastavne dijelove elektromotornog voza


- Vrši komparaciju - Upoređuje sastavne

dijelove - Predviđa pouzdanost

dijelova - Crta dijelove - Prognozira vrijeme

rada - Procjenjuje šta će

se dogoditi sa elektromotornim vozom ako dođe do otkaza ( kvara)

- Razvija pozitivan stav prema kvalitetu rada i ispunjavanju radnih obaveza



- Razvija preciznost - Razvija smiao za rad

i urednost - Razvija

interesovanje prema zanimanju

- Posjeta depou - Skice i šeme dijelova

i sklopova

220




pogone - Opisuje

niskonaponsku i upravljačku grupu


- Opisuje autostop uređaj

- Objašnjava rukovanje elektromotornim vozom monofazne struje

Obilježavanje elektrovučnih vozila i elektromotornih vozova - Objašnjava sistem

označavanja elektrovučnih i elektromotornih vozila

- Objašnjava oznake kojim se označavaju elektrovučni i elektromotorni vozovi

- Prepoznaje sistem obilježavanja električnih i elektromotornih vozila

- Analizira obilježavanje elektrovučnih vozila



Uvođenje elektrovuče na prugama Crne Gore - Upoznaje kad je

izgrađena pruga Bar-Bijelo Polje – Beograd

- Definiše dužinu elektrificirane pruge Bar –Bijelo Polje

- Nabraja elektrovučna vozila koja saobraćaju na pruzi Bar – Bijelo Polje

- Izvještava da će se elektrificirana dužina povećati

- Objašnjava ekonomske efekte uvođenjem električne vuče

- Proučava uvođenje električne vuče na prugama Crne Gore

- Razlikuje elektrovučna vozila na prugama Crne Gore

- Vrednuje ekonomske efekte uvođenja elektro vuče na prugama Crne Gore

- Razvija smisao za ekonomičnost



- Posjeta Željeznici Crne Gore

Elektrovučna vozila za velike brzine

- Uvodna razmatranja - Definiše osnovne

karakteristike pruga za velike brzine

- Uočava ulogu vozova velikih brzina u razvoju saobraćajnih sistema


- Razvija analitičko i

- Stručna literatura

221




- Objašnjava osnovne karakteristike vozova za velike brzine

- Obrazlaže izbor elektrovučnih vozila za velike brzine

- Nabraja razvoj vozova za velike brzine

- Analizira karakteristike vučnih vozila za velike brzine

- Predviđa uslove za uvođenje vozova velikih brzina

logičko razmišljanje

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Z. Miličević,D.Aranđelović,V. Marojević,Električna lokomotiva JŽ 461,Zavod za

novinsko izdavačku i propagandnu delatnost JŽ Beograd,1990. - Z. Milićević,Elektromotorni voz JŽ 412/416,Zavod za novinsko izdavačku i

propagandnu delatnost JŽ Beograd,1990. - R. Vukadinović,Eksploatacione karakteristike pruge i vozova za velike brzine u

železničkom saobraćaju,Zavod za železničku izdavačku novinsku delatnost DOO Beograd,1996.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se izvodi u učionici opremljenoj računarom i projektorom, uzorcima,

dijelovima i uređajima elektrovučnih vozila. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje jedna ocjena u klasifikacionom periodu. - Pismeno,pismene vježbe najmanje jedna u polugodištu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani mašinski inženjer - Diplomirani inženjer elektrotehnike 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Hidraulika - Pneumatika - Termodinamika

- Tehnička mehanika - Vučna vozila

- Jednosmjerna struja - Naizmjenična struja - Proizvodnja i prenos


- Osnovi elektrotehnike - Vučna vozila

222

1.3.11. PREDUZETNIŠTVO 1. Naziv predmeta: PREDUZETNIŠTVO 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II III IV 40 26 66

Ukupno 40 26 66 3. Opšti ciljevi nastave - Razvijanje preduzetničke sposobnosti. - Sticanje znanja o razvoju biznis ideje. - Sticanje znanja o izradi biznis plana. - Sticanje znanja i vještina za osnivanje privrednog društva. - Sticanje znanja i vještina za upravljanje malim privrednim društvom. - Osposobljavanje za rad u timu. - Osposobljavanje za primjenu moderne vrste komunikacije. - Osposobljavanje za prezentovanje rezultata rada uz pomoć savremenih

tehnologija.

223





Biznis ideja i biznis plan - Upoznaje pojam

biznis ideja - Opisuje nastanak

biznis ideje - Nabraja i

opredjeljuje se za poslovnu ideju

- Nabraja moguće vrste djelatnosti

- Opisuje pojam biznis plana

- Upoznaje pojmove: vizija, misija, strategija, ciljevi

- Upoznaje postupak istraživanja tržišta

- Upoznaje pojmove: marketing plan i plan prodaje

- Opisuje elemente finansijskog plana privrednog društva

- Objašnjava neophodnost očuvanja životne sredine

- Rezimira biznis plan

- Prezentuje biznis plan

- Suočavajući argumente kritički procjenjuje kvalitet poslovne ideje u skladu sa postulatima tržišnog poslovanja

- Uviđa važnost izrade biznis plana u kontekstu obezbjeđivanja podrške, kako unutar samog privrednog društva tako i od strane eksternih partnera (investitora, kreditora)

- Razlikuje pojmove: vizija, misija, strategija

- Kroz primjere obrazlaže ciljeve privrednog društva

- Kroz primjere obrazlaže postupak istraživanja tržišta na novom primjeru

- Izvodi zaključke o potencijalnoj konkurenciji

- Izvodi zaključak o potencijalnim kupcima / korisnicima usluga

- Vrši opis proizvoda / usluga

- Uviđa značaj sprovođenja kontrole kvaliteta proizvoda/usluga

- Kroz primjere obrazlaže elemente finansijskog plana privrednog društva

- Sarađuje kod izrade plana

- Razvija smisao za kreativnost.

- Razvija sposobnost postizanja kompromisa.

- Razvija analitičko mišljenje.

- Razvija odgovornost u radu.

- Razvija stručnost. - Razvija marljivost i

preciznost.

- Poželjno je učenicima ukazati na primjere.

- Organizovati prisustvo predstavnika realnog privrednog društva.

- Primjena tehnika za unapređenje razmišljanja, npr. eksperiment “šest šešira“.

- Kao model može da

posluži biznis plan realnog privrednog društva.

- Pripremiti

integralnu cjelinu od elemenata biznis plana.

224




očuvanja životne sredine za konkretno privredno društvo

- Oblikuje dinamiku realizacije biznis plana

- Kritički procjenjuje slabosti sačinjenog biznis plana

Osnivanje privrednog društva Ime privrednog društva - Nabraja moguća

rješenja za ime privrednog društva

- Opredjeljuje se za ime privrednog društva u skladu sa propisima i poštujući principe jednostavnosti i jedinstvenosti

- Razvija logičko mišljenje i sposobnost za pravilno rasuđivanje i zaključivanje

- Rad u grupama Učenici predlažu moguća rješenja, a nakon toga, kroz diskusiju, donose odluku

Vizuelni identitet privrednog društva - Upoznaje elemente

i značaj oblikovanja vizuelnog identiteta privrednog društva

- Oblikuje vizuelni identitet privrednog društva

- Stiče radne navike

- Rad na računaru:

Učenici koriste programe za obradu teksta i slika

Registracija privrednog društva - Upoznaje postupak

registracije privrednog društva

- Opisuje moguće oblike organizovanja privrednog društva

- Popunjava formulare za registraciju privrednog društva

- Sprovodi aktivnosti na pribavljanju pečata i štambilja

Otvaranje računa kod poslovne banke - Opisuje postupak

otvaranja računa kod poslovne banke

- Popunjava formulare za otvaranje računa kod poslovne banke

- Obavlja postupak otvaranja računa kod poslovne banke

- Izrada organograma privrednog društva

Poslovni kodeks preduzeća - Upoznaje pojam

poslovni kodeks privrednog društva

- Nabraja elemente poslovnog kodeksa

- Popunjava formulare za otvaranje računa kod poslovne banke

- Obavlja postupak otvaranja računa kod poslovne banke

Organizaciona struktura

- Pronalazi sličnosti i razlike između

225




privrednog društva - Upoznaje tipove

organizacione strukture privrednog društva

različitih tipova organizacionih struktura privrednog društva

Rad u sektorima i poslovanje privrednog društva - Upoznaje različite

nivoe upravljanja privrednim društvom

- Upoznaje postupak zasnivanja radnog odnosa u privrednom društvu

- Upoznaje postupak izrade godišnjeg izvještaja o radu

- Pronalazi sličnosti i razlike u nivoima upravljanja privrednim društvom

- Popunjava prijavu o slobodnom radnom mjestu

- Učestvuje u izradi jednostavnog godišnjeg izvještaja o radu

- Razvija sposobnost snalaženja u hijerarhiji socijalnih odnosa

- Kao model može da posluži Konkurs za prijem u radni odnos objavljen u dnevnoj štampi

Služba opštih poslova - Nabraja i opisuje

aktivnosti u okviru službe opštih poslova

- Obavlja usmenu i pisanu komunikaciju unutar privrednog društva i sa eksternim partnerima

- Tehnički održava Internet sajt privrednog društva

- Salje i prima poštu i druge službene materijale

- Razvija spremnost i sposobnost za saradnju


- Rad u grupama od tri do pet učenika

- Upotrebljava kancelarijsku opremu (telefon, faks, fotokopir aparat, skener, štampač)

Sektor marketing - Upoznaje pojam

marketinga - Opisuje postupak

istraživanja tržišta - Upoznaje pojam i

elemente marketing miksa: proizvod, cijena, promocija i distribucija

- Kroz primjere obrazlaže strukturu asortimana proizvoda/usluga

- Sprovodi postupak formiranja cijene proizvoda/usluga

- Kroz primjere obrazlaže važnost i načine promocije

- Upoređuje moguća rješenja za reklamni slogan i reklamnu poruku privrednog društva

- Upoređuje moguće forme i sadržaje reklamnog materijala

- Razvija komunikativnost, efikasnost u radu, marljivost i preciznost

- Rad na računaru: Učenici koriste programe za obradu teksta i slika, kao i programe za elektronsku komunikaciju

- Izrada reklamnog materijala

226




- Planira način reklamiranja privrednog društva, odnosno proizvoda/usluge

- Kroz primjere obrazlaže moguće načine distribucije

Sektor komercijala - Upoznaje vrste i

elemente dokumentacije koja prati poslove nabavke i prodaje

- Izrađuje ponudu, porudžbenicu, predračun, upit, račun i ostala dokumenta iz oblasti poslova nabavke i prodaje


Sektor finansija i računovodstvo - Opisuje postupak

obračuna zarada - Opisuje način

obračuna poreza i doprinosa

- Upoznaje blagajničke poslove

- Upoznaje postupak plaćanja dospjelih obaveza i naplate dospjelih potraživanja

- Kroz primjere obrazlaže način obračuna zarada, poreza i doprinosa

- Obavlja blagajničke poslove

- Obavlja poslove plaćanja dospjelih obaveza i naplate dospjelih potraživanja

- Podstiče razvoj tačnosti, preciznosti i urednosti

- Formira stav o

preuzimanju odgovornosti

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - V. Vukotić ,Preduzetništvo i biznis, Ekonomski fakultet, Podgorica, 1996. - J. Manojlović, S. Ignjatović, Poslovna i službena korespondencija za I razred,

Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005. - D. Bogdanović, G. Ivanišević, Osnovi ekonomije za I razred, Zavod za udžbenike i

nastavna sredstva, Beograd, 2004. - D. Dragiđić, B. Ilić, B. Medojević, M. Pavlović, Osnovi ekonomije za II razred,

Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - R. Rajović, Osnovi prava za I razred, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,

Beograd, 2004. - Publikacija Moj biznis, Montenegro biznis alijansa, Podgorica, 2004. - H. Potit, Kako započeti sopstveni biznis, CID, Podgorica, 1997. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Učionica sa najmanje pet računara snabdjevenih adekvatnom programskom

opremom( fax, telefon, skener, štampač, fotokopir aparat). 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmena provjera znanja najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Pismeno, najmanje jedna pismena vježba u klasifikacionom periodu. - Rad na vježbama (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu).

227

- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu.


8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani ekonomista 10. Povezanost predmeta

Znanja Povezanost sa drugim predmetima Predmeti Znanja

- Oblikovanje vizuelnog identiteta privrednog društva

- Usmena i pisana komunikacija

- Održavanje Internet sajta - Izrada reklamnog

materijala

- Informatika - Informacije u tekstualnom vidu

- Multimedijalno predstavljanje informacija

- Internet - Korišćenje računarskih

progama kao vida komuniciranja

- Komunikacija sa strankama

- Poslovna kultura i poslovni bonton

- Poslovna komunikacija - Verbalna i neverbalna komunikacija

228

2. STRUČNI ISPIT 2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNO - TEORIJSKI DIO ISPITA 2.1.1. KOČNICE I KOČENJE VOZOVA 1. Naziv ispitnog kataloga: KOČNICE I KOČENJE VOZOVA 2. Cilj ispita - Osposobljavanje učenika da povežu praktična i odovarajuća teoretska znanja. - Upoznavanje osnovne tehnike kočenja voza. - Upoznavanje uređaja za kočenje i dijelove opšte namjene. - Upoznavanje snage i proračun koničnica. - Upoznavanje uređaja za proizvodnju sabijenog vazduha na vučnim vozilima. - Upoznavanje kočnica automatske produžene kočnice ,direktne kočnice i

rukovanje kočnicama. - Upoznavanje osnovnih propisa iz eksplatacija željeznice. 3. Standardi zananja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu Pitanje treba definisati objasniti,ilustovati ili demonstrirati

1. Podjela kočnica i njhove karakteristike 2. Kočnice sa trenjem 3. Dinamičke kočnice 4. Podjela kočnica prema načinu djejstva 5. Podjela kočnica prema načinu kočenja i otkočivanja 6. Direktne – neautomske kočnice 7. Indirektne – automatske kočnice 8. Kočnice brzog djejstva 9. Kočnice sporog djejstva 10. Jednostepene kočnice 11. Višestepene kočnice 12. Kočnice sa papučama 13. Disk – kočnice 14. Elektrovazdušne kočnice 15. Probojno vrijeme i probojna brzina pri procesu kočenja 16. Sila na kočnim točkovima 17. Kočenost vozila 18. Kočna masa 19. Stvarna kočna masa voza ( SKM) 20. Procenat kočne mase vozila (p) 21. Potrebna kočna masa (PKM) 22. Prekreta masa 23. Zustavni put 24. Tablica kočenja 25. Kočnice velike efikasnosti 26. Promjena kočne sile u zavisnosti od opterećenja kola 27. Vrsta kočenja željezničkih vozila 28. Elektrovazdušna (elektropneumatska) kočnica 29. Mjenjač vrste kočnice G-P-R-M 30. Mjenjač sile kočenja 31. Oznaka kočnice velike efikasnosti sa procentom kočne mase 150÷170%

229

32. Oznaka kočnice sa diskom 33. Oznaka kočnice sa komponovanim kočnim umecima 34. Oznaka elektrovazdušne kočnice 35. Čeone slavine 36. Kočničke spojnice 37. Isključene slavine 38. Rezervoari za vazduh 39. Manometri 40. Kočni cilindri 41. Sklop kočne papuče 42. Kočnice u slučaju opasnosti 43. Provjera ispravnosti kočnica – probe kočnica 44. Definicija potpune probe kočnica i slučajevi probe kočnice A 45. Definicija probe prolaznosti glavnog voda i slučaj probe D 46. Definicija pojedinačne probe i slučaj probe B 47. Definicija piključene probe i slučajevi probe B 48. Vrijeme potrebno za vršenje probe kočnica 49. Dužnosti mašinovođe – priprema pri izlasku vučnog vozila iz jedicice vuče 50. Rukovanje kočnicama za vrijeme vožnje 51. Kočenje na padovima 52. Kočenje pri niskim temperaturama 53. Rukovanje kočnicama pri vožnji sa zaprežnom lokomotivom 54. Rukovanje sa kočnicama pri vožnji sa potiskivalicom 55. Kočenje radi zaustavljanja u slučaju opasnosti 56. Smetnja i kvarovi na kočnicama za vrijeme vožnje 57. Kočenje pri manevrisanju 58. Hod klipa kočnog cilindra lokomotive 59. Provjera kočnica pri prijemu DEL serije 642 u jedinici vuče 60. Indirektni kočnik Erlikon FV4a 61. Direktni kočnik na DEL serije 642 62. Indirektni kočnik Vestinhaus 26C 63. Lokomotivski rasporednik Erlikon LST 100 64. Lokomotivski rasporednik Erlikon Esf3f 65. Nabrojati vrste kočnica na EMV serije 412/416 66. Objasniti uzajamno djejstvo električne i elektropneumatske kočnice na

EMV serije 412/416 67. Objasniti ispuštanje kondezata iz sistema sabijenog vazduha na EMV serije

412/416 68. Indirektni kočnik Knor FD2 69. Kočnik – blok cilinder BCR 6“ na EMV serije 412/416 70. Elektropneumatski kočnik Erlikon FVE – 4 71. Obezbjeđenje EVM serije 412/416 od samopokretanja 72. Nabrojati i objasniti slučajeve potpune probe kočnice A 73. Objasniti autostop uređaj na električnoj lokomotivi serije 461 74. Objasniti izračunavanje potrebne kočne mase ( PKM) i njen odnos prema

stvaroj masi (SKM) 75. Nabrojati i objasiti mjenjačke uređaje automatske kočnice 76. Objasniti raspored kočnica u putničkom vozu 77. Uređaj za proizvodnju sabijenog vazduha u sistemu kočnica 78. Ručna kočnica 79. Osiguraje voza od samopokretanja 80. Mjenjač vrste kočnica kod lokomotivske serije 461 81. Mjenjač vrste kočnica kod lokomotivske serije 661

230

82. Elektrodiamička kočnica za regulisanje brzine voza kod lokomotivske serije 461

83. Osiguranje elektromotornog voza serije 412/416 od samopokretanja 84. Direktni kočnik dizel električne lokomotive serije 642 85. Božićev indirektni kočnik 86. Uloga rasporednika u sistemu kočnica na vozu

4. Tip ispita -Usmeno, - na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti na

odgovarajući način – da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih oblasti, kako bi težina zadataka (zbirna) na svakom ispitnom listu bila ista.

- Detaljan spisak ispitnih pitanja sastavlja se na osnovu okvirnog spiska pitanja, datih u Ispitnom katalogu.

- Kandidat ima pravo da se pripremi za ispit 20 minuta. - Ispit traje najviše 20 minuta.

5. Dozvoljena pomagala - Pomagala nijesu predviđena. 6. Literatura i drugi izvori - Za kandidate je za pripremu preporučena literatura i drugi izvori dati u Katalogu

znanja i Godišnjem planu rada nastavnika.

231

2.1.2. MEHNIČKI UREĐAJI VUČNIH VOZILA 2. Ciljevi ispita - Osposobljavanje učenika da povežu praktična i odgovarajuća teoretska Znanja.

- Upoznavanje osnovih pojmova hidraulike,pneumatske i termodinamike. - Upoznavanje sa motorima sa unutrašnjim sagorijevanjem. - Upoznavanje sa prenosiocima snage. - Upoznavanje sa održanjem vučnih vozila. - Upoznavanje vučnih vozila i njhovih konstruktivnih elemenata. - Upoznavanje dijelova i uređaja vučnih vozila i njihove osnovne

karakteristike. - Osposobljavanje za pravilno upravljaje vučnim vozilima.

3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu Pitanje treba definisati objasniti,ilustovati ili demonstrirati

1. Dispozicija opreme DEL serije 642 2. Vršenje dnevnog pregleda DEL serije 642 3. Priprema za startovanje dizel motora na DEL serije 642 4. Objasniti startovanje dizel motora na DEL 642 5. Objasniti provjeru pomoćnih uređaja na DEL serije 642 6. Objasniti pokretnje DEL serije 642 7. Objasniti obavljanje manevarskih poslova DEL serije 642 8. Dispozicija opreme na DEL serije 661 9. Objasniti vršenje dnevnog pregleda na DEL serije 661 10. Objasniti pripreme za startovanje DEL serije 661 11. Objasniti startovanje dizel motora na DEL serije 661 12. Objasniti provjeru fukcionalnosti pomoćnih uređaja na DEL serije 661 13. Objasniti vožnju voza sa DEL serije 661 14. Objasniti transportovanje neradne DEL serije 661 u vozu 15. Objasniti dispoziciju opreme električne lokomotive serije 461 16. Objasniti dnevni pregled električne lokomotive serije 661 17. Objasniti stavljanje električne lokomotive serije 461 pod napon 18. Objasniti provjeru fukcionalnosti pomoćnih uređaja električne lokomotive

461 19. Objasni podizanje pantografa na električnoj lokomotivi serije 461 20. Objasni uključivanje glavnog prekidača električne lokomotive serije 461 21. Objasniti kontrolne i mjerne uređaje glavnog kompresora serije 461 22. Objasniti rad kontrole budnosti na električnoj lokomotivi seriji 461 23. Objasni rad elektrodinamičke kočnice na električnoj lokomotivi serije 461 24. Objasniti rad protivklizne zaštite na električnoj lokomotivi serije 461 25. Objasniti položaj prekidača i instrumenta u bloku F2 u upravljačnici 26. Objasniti vožnju voza električnom lokomotivom serije 461 27. Objasniti sastav i dispoziciju opreme na EMV serije 412/416 28. Objasniti dnevni pregled elektromotornog voza serije 412/416 29. Objasniti stavljanje EMV serije 412/416 pod napon 30. Objasniti provjeru funkcionalnosti pomoćnih uređaja na EMV serije 412/416 31. Objasniti spuštanje pantografa EMV serije 412/416 32. Objasniti isključenje glavnog prekidača na EMV 412/416 33. Objasniti prijem službe u jedinici vuče 34. Od čega zavisi uvrštavanje dvije lokomotive za vuču voza 35. Podjela motora prema načinu stvaranja smješe

232

36. Princip rada četvorotaktnog motora 37. Princip rada dvotaktnog dizel motora 38. Motori sa spoljnim načinom stvaranja smješe 39. Motori sa unutrašnjim načinom stvarnja smješe 40. Prečistači vazduha 41. Podjela motora s obzirom na broj, položaja ose i smještaj cilindra 42. Pokretni dijelovi motora 43. Nepokretni dijelovi motora 44. Klipovi motora 45. Cilindri motora 46. Ventili motora 47. Prenosnik snage na dizelelektričnoj lokolmotivi serije 642 48. Prenosnik snage na dizelelektričnoj lokomotivi serije 661 49. Prenosnik snage na elekričnoj lokomotivi serije 461 50. Prinudno hlađenje vučnih motora na dizelelektričnoj lokomotivi serije 661 51. Prinudno hlađenje vučnih motora na električnoj lokomotivi serije 461 52. Hlađenje ulja u lokomotivskom transformatoru na električnoj lokomotivi

serije 461 53. Dizel motor MGO na dizelelektričnoj lokomotivi serije 661 54. Dizel motor GM – 567C na dizelelektričnoj lokomotivi serije 461 55. Obrtno postolje na dizelelektričnoj lokomotivi serije 661 56. Primarno ogibljenje za mirnoću hoda električne lokomotive serije 461 57. Sistem za podmazivanje bandaže na elekričnoj lokomotivi serije 461 58. Princip rada pjeskara na elektromotrnom vozu serije 412/416 59. Vrsta održavanja vučnih i vučenih vozila 60. Šta podrazumjevamo pod stalnim nadzorom vučnih vozila 61. Kontrolni pregledi, rokovi, ciklusi i kriterijumi za dizelelektričnu lokomotivu

serije 661 62. Redovne opravke,rokovi,ciklusi i kriterijumi za električnu lokomotivu serije

461 63. Vandredno održavanje vučnih vozila 64. Prehranjivanje dizel motora 65. Kontrolna tabla na dizelelektričnoj lokomotivi serije 661 – podserija 200 i

300 66. Uređaj za regulisanje rada dizelelektrične lokomotive serije 661 67. Vožnja dizelelektrične lokomotive serije 661 kroz vodu 68. Zaštitni i signalizacioni uređaji na dizelelektričnoj lokomotivi serije 661 69. Pantograf ne elektromotornom vozu serije 412/416 70. Glavni prekidač na električnoj lokomotivi serije 461 71. Agregat glavnog kompresora na električnoj lokomotivi serije 461 72. Pomoćni kompresor elektromotornog voza serije 412/416 73. Konroleri na elektromotornom vozu serije 412/416 74. Upravljanje vratima na elektromotornom vozu serije 412/416 75. Obrtna postolja na elektromotornom vozu serije 412/416 76. Neispravnosti na elektromotornom vozu serije 412/416 77. Tegljači i odbojni uređaji na elektromotornom vozu serije 412/416 78. Upotreba sabijenog vazduha na elektromotornom vozu serije 412/416 79. Centralno ogibljenje na elektromotornom vozu serije 412/416 80. Osovinski sklopovi električne lokomotive serije 461 81. Tehničke karakteristike električne lokomotive serije 461 82. Prenos obrtnog momenta vučnih motora na pogonske osovinske sklopove 83. Puštanje u rad pomoćnih pogona na električnoj lokomotivi serije 461 84. Uređaj za bezbjednost saobraćaja na električnoj lokomotivi serije 461 85. Podizanje pantografa na elektromotornom vozu serije 412/416

233

86. Kontroler na električnoj lokomotivi serije 461 87. Hlađenje elektrodinmičke kočnice na električnoj lokomotivi serije 461 88. Obaveze kojih se mora osoblje vuče pridržavati za vrijeme vožnje voza 89. Dispozicija opreme u upravljačnici električne lokomotive serije 461

4. Tip ispita - Usmeno, - na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti na

odgovarajući način – da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih oblasti, kako bi težina zadataka (zbirna) na svakom ispitnom listu bila ista.

- Detaljan spisak ispitnih pitanja sastavlja se na osnovu okvirnog spiska pitanja, datih u Ispitnom katalogu.

- Kandidat ima pravo da se pripremi za ispit 20 minuta. - Ispit traje najviše 20 minuta.

5. Dozvoljena pomagala - Pomagala nijesu predviđena. 6. Literatura i drugi izvori - Za kandidate je za pripremu preporučena literatura i drugi izvori dati u Katalogu

znanja i Godišnjem planu rada nastavnika.

234

2.2. STRUČNI RAD 2.2.1. ISPITNI KATALOG PRAKTIČNOG DIJELA STRUČNOG ISPITA STRUČNI RAD 1. Naziv ispitnog kataloga: ISPITNI KATALOG PRAKTIČNOG DIJELA STRUČNOG ISPITA, STRUČNI RAD

2. Cilj ispita - Analitički pristup zadatoj temi. - Sistematičnost pri izradi stručnog rada. - Pravilna upotreba stručne terminologije. - Samostalnost u korišćenju literature i podataka dostupnih sa Interneta. - Stručnost na nivou tehničara vuče. - Pravilan odabir i srazmjerno korišćenje fotografija, skica, šema, tablica i

grafikona pri izradi stručnog rada. 3. Spisak tema/zadataka

1. Zadatak održavanja je da se obezbijedi dizeleleketrična lokomotiva serije 661 u ispravnom stanju za bezbjedan, uredan i ekonomičan rad

2. Zadatak održavanja je da se obezbijedi dizelelektrična lokomotiva serije 642/643 u ispravnom stanju za bezbjedan, uredan i ekonomičan rad

3. Izvršiti izbor i pripremu vučnog vozila za vožnju brzog voza na relaciji Bar - Bijelo Polje prema Redu vožnje

4. Teretni voz mase 1000t saobraća na relaciji Bijelo Polje - Bar,elektrovučnim vozilom serije 461

5. Izvršiti izbor i pripremu vučnog vozila za vožnju brzog voza, masa 680t, prema Redu vožnje

6. Modernizacija pruge Podgorica - Nikšić mijenjaju se eksploatacioni uslovi vuče vozova, te je potrebno za teretni voz na relaciji Podgorica - Nikšić odrediti sljedeće podatke

7. Na elekričnoj lokomotivi serije 461 ugrađen je vijenčani kompresor za potrebe rada kočnica, kočnih uređaja i pomičnih uređaja

8. Zadatak održavanja je da obezbijedi električnu lokomotivu serije 461 u ispravnom stanju za bezbjedan,uredan i ekonomičan rad

9. Da bi se obezbijedila ispravnost i bezbjednost kretanja električne lokomotive serije 461

10. Zadatak organizovanja da obezbijedi elektromotorni voz serije 412/416 u ispravnom stanju

11. Izvršiti izbor vučnog vozila za vožnju voza na relaciji Bar - Bijelo Polje lokalnog voza preme Redu vožnje 12. Knjižicom Reda vožnje predviđeno je da saobraća teretni voz na relaciji Bar- Bijelo Polje, elektrovučnim vozilom 13. Izvršiti pripremu električne lokomotive serije 461 za vožnju teretnog voza na relaciji Bar - Bijelo Polje

14. Modernizacijom pruge Podgorica - Nikšić ostvariće se novi uslovi za prevoz robe izmijenjenom vrstom vuče 15. Na vučnoj relaciji Podgorica - Nikšić saobraća tertni voz prema Redu vožnje . Voz je mase 1000 tona. 16. Na relaciji Podgorica - Nikšić prema Redu vožnje, voz mase 400t 17. Knjižicom Reda vožnje teretni voz saobraća na relaciji Podgorica - Bijelo Polje . Masa voza 1060 tona.

235

18. Knjižicom Reda vožnje teretni voz mase 1060 tona na relaciji Bar - Bijelo Polje vuče eleketrična lokomotiva serije 461 . Potisak voza na relaciji Podgorica - Kolašin vrši električna lokomotiva serije 461. 19. Na elektrolokomotivi serije 461 objasniti rukovanje kočnicama 20. Na elektromotornom vozu serije 416 objasniti rukovanje kočnicama 21. Teretni voz saobarća na relaciji Bar - Bijelo Polje . Sastav voza 18 Eas kola serije 595 22. Na dizelelektirčnoj lokomotivi serije 642 potrebno je objasniti električne uređaje 23. Na dizelelektričnoj lokomotivi serije 642 objasniti rad električnih uređaja 24. Na dizelelektričnij lokomotivi serije 661 potrebno je odrediti rad električnih uređaja 25. Na dizelelektričnoj lokomotivi serije 461 potrebno je odrediti rad električnih uređaja 26. Na električnoj lokomotivi serije 461 potrebno je odrediti rad električnih uređaja 27. Na električnoj lokomotivi serije 461 potrebno je odrediti rad električnih uređaja 28. Na električnoj lokomotivi serije 461 potrebno je odrediti rad električnih uređaja 29. Na električnoj lokomotivi serije 461 potrebno je odrediti rad električnih uređaja 30. Na elektromotornom vozu serije 412/416 potrebno je odrediti rad električnih uređaja 31. Na elektromotornom vozu serije 412/416 potrebno je odrediti rad električnih uređaja 32. Na elektromotornom vozu potrebno je odrediti rad električnih uređaja 33. Na elektromotornom vozu potrebno je odrediti rad električnih uređaja 34. Na elektromotornom vozu potrebno je odrediti rad električnih uređaja 35. Na elektromotornom vozu potrebno je odrediti rad električnih

uređaja STRUČNA OBLAST : MEHANIČKI UREĐAJI VUČNIH VOZILA Zadatka br. 1 Zadatak održavanja je da se obezbijedi dizel električna lokomotiva serije 661 u ispravnom stanju za bezbjedan, uredan i ekonomičan rad, te na osnovu navedene postavke potrebno je obraditi sljedeće oblasti:

1. Vrste održavanja 2. Definicija pojedinih vrsta održavanja 3. Ciklus kontrolnih pregleda 4. Kriterijum za kontrolne preglede 5. Ciklus redovnih opravki 6. Rokovi i kriterijum za redovne opravke 7. Izraditi liste za najveći rang kontrolnog pregleda - mehanički dio - pneumatski dio

236

- bravarski dio 8. Odrediti vrijeme zadržavanja lokomotive na određenom kontrolnom pregledu 9. Kontrolu kvaliteta održavanja i opravke 10. Nabrojati potrebna postrojenja, opremu i uređaje za izvršenje kontrolnih pregleda 11. Zaključak 12. Literatura

STRUČNA OBLAST : MEHANIČKI UREĐAJI VUČNA VOZILA Zadatka br. 2 Zadatak održavanja je da se obezbijedi dizel električna lokomotiva serije 642/643 u ispravnom stanju za bezbjedan ,uredan i ekonomičan rad, te na osnovu navedene postavke potrebno je obraditi sljedeće oblasti:

1. Vrste održavanja 2. Definicija pojedinih vrsta održavanja 3. Ciklus kontrolnih pregleda 4. Kriterijum za kontrolne preglede 5. Ciklus redovnih opravki 6. Rokovi i kriterijum za redovne opravke 7. Izraditi liste za najveći rang kontrolnog pregleda - mehanički dio - pneumatski dio - bravarski dio 8. Odrediti vrijeme zadržavanja lokomotive na određenom kontrolnom pregledu 9. Kontrolu kvaliteta održavanja i opravke 10. Nabrojati potrebna postrojenja, opremu i uređaje za izvršenje kontrolnih pregleda 11. Zaključak 12. Literatura

STRUČNA OBLAST - MEHANIČKI UREĐAJI VUČNA VOZILA Zadatka br. 3 Izvršiti izbor i pripremu vucnog vozila za vožnju brzog voza mase 680t na relaciji Bar - Bijelo Polje prema Redu vožnje . Da bi obezbijedili ispravnost,bezbjednost i urednost vožnje voza prema navedenom Redu vožnje potrebno je odrediti: 1. Elemente voza :

• težina voza • stvarna kočna masa • potrebna kočna masa • procenat kočenja

2. Izbor vucnog vozila 3. Potreban broj osoblja vuče 4. Prijem i pregled vučnog vozila

• pregled vučnog vozila

237

• vrijeme prijema • potrebno vrijeme pregleda vučnog vozila • lista vršenja predviđenog pregleda vučnog vozila

5. Priprema voza prije pokretanja 6. Potrebna dokumentacija za pokretanje voza 7. Postupak grijanja voza u sezoni grijanja voza 8. Predaja vučnog vozila u obrtnoj stanici Bijelo Polje 9. Zaključak 10. Literatura STRUČNA OBLAST : MEHANIČKI UREĐAJI VUČNA VOZILA Zadatka br. 4 Teretni voz mase 1000t saobraća na relaciji Biljelo Polje - Bar, elektrovučnim vozilom serije 461, potrebno je obraditi sljedeće oblasti: 1. Elemente voza :

• masa voza • brzina voza • stvarna kočna masa • procenat kočenja • potrebna kočna masa

2. Prijem i pregled vučnog vozila u obrtnoj stanici Bijelo Polje. 3. Priprema elektrovučnog vozila u stanici Biljelo Polje prema tački 8.1 Uputstva o kočenju vozova,233 4.Vrijeme prijema i pregleda vučnog vozila u stanici Bijelo Polje, potrebno osoblje vuče za vožnju voza. 5. Postupak vršenja probe kočnica predviđeno poslovnim redom stanice Bijelo Polje 6. Potrebna dokumentacija 7. Postupak pokretanja voza iz stanice Biljelo Polje 8. Predaja vučnog vozila u depou Bar 9. Zaključak 10. Literatura STRUČNA OBLAST - MEHANIČKI UREĐAJI VUČNA VOZILA Zadatka br. 5 Izvršiti izbor i pripremu vucnog vozila za vožnju brzog voza, mase 680t na relaciji Bar - Bijelo Polje prema Redu vožnje . Da bi obezbijedili ispravnost,bezbjednost i urednost vožnje voza prema navedenom Redu vožnje potrebno je odrediti: 1. Elemente voza :

• težinu voza • stvarnu kočnu masu • potrebnu kočnu masu • procenat kočenja

2. Izbor vucnog vozila 3. Potreban broj osoblja vuče 4. Prijem i pregled vučnog vozila

• pregled vučnog vozila

238


5. Priprema voza prije pokretanja 6. Potrebna dokumentacija za pokretanje voza 7. Postupak grijanja voza 8. Predaja vučnog vozila u obrtnoj stanici Bijelo Polje 9. Zaključak 10. Literatura STRUČNA OBLAST: -MEHANIČKI UREĐAJI VUČNA VOZILA Zadatka br. 6 Modernizacija je pruge Podgorica – Nikšić,pa se mijenjaju eksploatacioni uslovi vuče vozova, te je potrebno za teretni voz na relaciji Podgorica - Nikšić odrediti sljedeće podatke : 1. Podaci o vozu :

• težina voza na čitavoj relaciji vodeći brigu o uzdužnom profilu pruge • brzina voza ( Podgorica - Danilovgrad) v=80km/h • brzina voza ( Danilovgrad - Nikšić) v=60km/h

2. Odrediti vrstu vučnog vozila za vuču voza od Podgorice do Danilovgrada i način vuče od Danilovgrada do Nikšića 3. Izvršiti pripremu vučnog vozila u jedinici vuče i potrebno vrijeme prijema i pregled vučnog vozila i osoblje vuče 4. Provjera ispravnosti kočnica u polaznoj stanici i Danilovgradu, vrstu probe, broj izvršioca i vrijeme vršenja probe 5. Potrebno osoblje vuče voza 6. Dokumentacija 7. Zaključak 8. Literatura STRUČNA OBLAST: MEHANIČKI UREĐAJI - VUČNA VOZILA Zadatke br: 7 Na električnoj lokomotivi serije 461 ugrađen je vijčani kompresor, za potrebe rada kočnice, kočnih uređaja i pomoćnih uređaja,pa je potrebno uraditi sljedeće: 1. Tehničke karakeristike 2. Opis 3. Princip rada 4. Kontrolni uređaji 5. Puštanje u rad 6. Smetnje 7. Održavanje kompresora 8. Zaključak 9. Literatura STRUČNA OBLAST : MEHANIČKI UREĐAJI - VUČNA VOZILA Zadatka br. 8

239

Zadatak održavanja je da obezbijedi električnu lokomotivu serije 461 u ispravnom stanju za bezbjedan, uredan i ekonomičan rad,te na osnovu navedene postavke potrebno je obraditi sljedeće oblasti:

1. Vrste održavanja 2. Definicija pojedinih vrsta održavanja 3. Ciklus kontrolnih pregleda 4. Kriterijum za kontrolne preglede 5. Ciklus redovnih opravki 6. Rokovi i kriterijum za redovne opravke 7. Izraditi liste za najveći rang kontrolnog pregleda - mehanički dio - pneumatski dio - bravarski dio 8. Odrediti vrijeme zadržavanja lokomotive na određenom kontrolnom pregledu 9. Kontrolu kvaliteta održavanja i opravke 10. Nabrojati potrebna postrojenja, opremu i uređaje za izvršenje kontrolnih pregleda 11. Zaključak 12. Literatura

STRUČNA OBLAST :MEHANIČKI UREĐAJI - VUČNA VOZILA Zadatka br. 9 Da bi se obezbijedila ispravnost i bezbjednost kretanja električne lokomotive serije 461 potrebno je obezbijediti ispravnost sljedećih sklopova : 1. Pantograf:

• opis pantografa • odrediti mjerna mjesta da bi se ustanovila ispravnost istog • izraditi mjernu listu • mjerna pomagala

2. Galvni kompresor: • opis glavnog kompresora • odrediti mjerne veličine da bi se ustanovila ispravnost istog • mjernu listu • mjerna pomagala

3. Sistem za podmazivanje bandaža: • opis • mjerna veličina • mjerna lista • mjerna pomagala

4. Zaključak 5. Literatura STRUČNA OBLAST : MEHANIČKI UREĐAJI - VUČNA VOZILA Zadatka br. 10

240

Zadatak održavanja je da obezbijedi elektromotorni voz serije 412/416 u ispravnom stanju za bezbjedan,uredan i ekonomičan rad u eksploataciji. Na osnovu postavke zadatka potrebno je obraditi sljedeće oblasti za elektromotorni voz 412/416:

1. Tehničke karkteristike 2. Vrste održavanja 3. Definicija pojedinih vrsta održavanja 4. Ciklus kontrolnih pregleda 5. Kriterijum za kontrolni pregled 6. Ciklus redovnih opravki 7. Rokovi i kriterijumi i za redovne opravke 8. Izrada lista za najveći rang kontrolnih pregleda:

• mehanički dio • pneumatski dio • bravarski dio

9. Odredi vrijeme zadržavanja EMV na određenom kontrolnom pregledu 10. Kontrolu kvaliteta kontrolnih pregleda i vanrednih opravki 11. Predvidi potrebno postrojenje, opremu i uređaje za izvršenje kontrolnih pregleda i vanrednih opravki 12. Zaključak 13. Literatura STRUČNA OBLAST : MEHANIČKI UREĐAJI- VUČNA VOZILA Zadatka br. 11 Izvršiti izbor vucnog vozila za vožnju na relaciji Bar - Bijelo Polje lokalnog voza prema Redu vožnje . Da bi obezbijedili ispravnost,bezbjednost i urednost vožnje voza prema Redu vožnje potrebno je odrediti: 1. Elemente voza :

• sastav voza • težina voza • stvarna kočna masa • potrebna kočna masa • procenat kočenja

2. Izbor vucnog vozila 3. Odrediti potreban broj osoblja vuče 4. Prijem i pregled vučnog vozila


5. Priprema voza prije pokretanja 6. Potrebna dokumentacija za pokretanje voza 7. Predaja vučnog vozila u stanici Bijelo Polje 8. Zaključak 9. Literatura

STRUČNA OBLAST : MEHANIČKI UREĐAJI- VUČNA VOZILA Zadatk br: 12

241

Knjižicom Reda vožnje predviđeno da saobraća teretni voz na relaciji Biljelo Polje - Podgorica, elektrovučnim vozilom serije 461, potrebno je obraditi sljedeće oblasti: 1. Elemente voza :

• masa voza • brzina voza • stvarna kočna masa • procenat kočenja • potrebna kočna masa

2. Prijem i pregled vučnog vozila u obrtnoj stanici Bijelo Polje 3. Priprema elektrovučnog vozila u stanici Biljelo Polje prema tački 8.1 Uputstva o kočenju vozova,233 4.Vrijeme prijema i pregleda vučnog vozila u stanici Bijelo Polje i potrebno osoblje vuče za vožnju voza 5. Postupak vršenja probe kočnica predviđeno poslovnim redom stanice Bijelo Polje 6. Potrebna dokumentacija 7. Postupak pokretanja voza iz stanice Biljelo Polje 8. Predaja vučnog vozila u depou Podgorica 9. Zaključak 10. Literatura STRUČA OBLAST : MEHANIČKI UREĐAJI -VUČNA VOZILA Zadatka br. 13 Izvršiti pripreme električne lokomotive serije 461 za vožnju teretnog voza na relaciji Bar - Bijelo Polje. Potrebno je obezbijediti ispravnost, bezbjednost i urednost vožnje voza, te je potrebno obraditi sljedeće segmente:

1. Izbor lokomotive 2. Prijem pregleda lokomotive 3. Stavljanje lokomotive pod napon 4. Priprema lokomotive za pokretanje 5. Električno grijanje u sezoni grijanja voza 6. Dokumentacija 7. Zaključak 8. Literatura

STUČNA OBLAST : KOČNICE I KOČENJE VOZOVA Zadatka br. 14 Modernizacijom pruge Podgorice - Nikšić ostvariće se novi uslovi u prevozu robe izmjenom vrste vuče. U I fazi elektrificirat će se pruga Podgorica - Danilovgrad i eksploatacioni pokazatelji će pretrpjeti izmjene. Podaci o vozu :

• sastav voza 15 Eas kola serije 595 • brzina voza Nikšić - Danilovgrad 60km/h • brzina voza Danilovgrad - Podgorica 80 km/h • u stanici Danilovgrad vozu dodati 5 Eas kola • Danilovgrad - Podgorica elektrovuča

242

Na osnovu navedenih podataka za voz br. 47660 izračunati :

1. Težinu voza, stvarnu kočnu masu, potrebnu kočnu masu i procenat kočenja

2. Izvršiti izbor vučnog vozila za vožnju voza br. 47660 na relaciji Nikšić - Podgorica

3. Priprema vučnog vozila u jedinici vuče 4. Provjera ispravnosti kočnica, vrsta probe i postupak vršenja probe,

broj izvršioca i vrijeme vršenja probe 5. U satnici Danilovgrad dodavanjem kola na voz broj 47660 provjeriti

ispravnost kočnica i vrstu probe kočnica 6. Potrebna dokumentacija za vožnju voza na relaciji Nokšić -

Podgorica 7. Zaključak 8. Literatura

STRUČNA OBLAST :KOČNICE I KOČENJE VOZOVA I MEHANIČKI UREĐAJI- VUČNA VOZILA Zadatak br: 15 Na vučnoj relaciji Podgorica - Nikšić saobraća teretni voz prema Redu vožnje . Voz je mase 1000 tona, te je potrebno uraditi sljedeće elemente: 1. Za vuču voza potrebno je :

• izvršiti izbor vučnog vozila,na relaciji Podgorica - Danilovgrad • sagledavanje profila pruge na relaciji Danilovgrad - Nikšić, odrediti težinu

voza i način vuče navedenog voza 2. Na osnovu utvrđivanja vuče na relaciji Podgorica - Nikšić potrebno je :

• odrediti stvarnu kočnu masu • odrediti potrebnu kočnu masu • procenat kočenja

Pri izradi navedenih elemenata voditi brigu o promjenama u vuči voza na relaciji Podgorica - Nikšić. 3. Za vuču voza potrebno je :

• odrediti potreban broj osoblja vuče • odrediti vrijeme prijema i pregleda vučnog vozila na osnovu elemenata

obrta vučnih vozila EV - 40 4. Izraditi Listu dnevnog pregleda vučnog vozila

• potrebnu dokumentaciju za preuzimanje vučnog vozila 5. Na osnovu poslovnog reda II u stanici Podgorica odrediti:

• vrstu provjere ispravnosti kola i kočnica • potreban broj izvršioca za vršenje probe kočnice i vrijeme vršenja probe

ispravnosti kočnice • opisati postupak za vršenje probe kočnica

6. Dokumentacija za opremu voza 7. Zaključak 8. Literatura STRUČNA OBLAST :KOČNICE I KOČENJE VOZOVA Zadatak br:16

243

Na relaciji Podgorica - Nikšić saobraća teretni voz prema Redu vožnje,voz je mase 400 tona, te je potrebno uraditi sljedeće elemente: 1. Za vuču voza potrebno je :

• izvršiti izbor vučnog vozila,na relaciji Podgorica - Nikšić 2. Na osnovu određene vuče na relaciji Podgorica - Nikšić potrebno je :

• odrediti stvarnu kočnu masu • odrediti potrebnu kočnu masu • procenat kočenja

3. Za vuču voza potrebno je : • odrediti potreban broj osoblja vuče • odrediti vrijeme prijema i pregleda vučnog vozila na osnovu elemenata

obrta vučnih vozila EV - 40 4. Izraditi Listu dnevnog pregleda vučnog vozila

• potrebnu dokumentaciju za preuzimanje vučnog vozila 5. Na osnovu poslovnog reda II u stanici Podgorica odrediti:

• vrstu provjere ispravnosti kola i kočnica • potreban broj izvršioca za vršenje probe kočnice i vrijeme vršenja probe

ispravnosti kočnice • opisati postupak za vršenje probe kočnica

6. Dokumentacija za opremu voza 7. Zaključak 8. Literatura STRUČNA OBLAST : KOČNICE I KOČENJE VOZOVA Zadatak br:17 Knjižicom Reda vožnje teretni voz saobraća na relaciji Podgorica - Bijelo Polje. Masa voza 1060 tona, potrebno je obraditi sljedeće oblasti:

1. Odrediti potreban broj vučnih vozila serije 461 za vuču voza. 2. Prijem i pregled vučnih vozila na osnovu tačke 8.1 Uputstva o kočenju voza,

233. 3. Provjera ispravnosti kočnica u stanici Podgorica i broj izvršioca za vršenje

probe. 4. Podaci o vozu:

• brzina • stvarna kočna masa • potrebna kočna masa • procenat kočenja

5. Dokumentacija 6. Zaključak 7. Literatura

STRUCNA OBLAST : KOČNICE I KOČENJE VOZOVA Zadatak br: 18 Knjizicom Reda vožnje teretni voz mase 1060 tona na relaciji Bar – Bijelo Polje vuče električna lokomotiva serije 461 . Potisak voza na relaciji Podgorica – Kolašin vrši električna lokomotiva serije 461,potrebno je obraditi sljedeće oblasti:

1. Dnevni pregled locomotive.

244

2. Pregled lokomotive na osnovu tacke 8.1 Uputstva o kočenju voza. 3. Proračun efikasnosti kočnica na vozu. 4. Provjera ispravnosti kočnica na vozu u stanici Bar. 5. Provjera ispravnosti kočnica u stanici Podgorica. 6. Provjera ispravnosti kočnica u stanici Kolašin. 7. Dokumentacija. 8. Zaključak. 9. Literatura.

STRUČNA OBLAST : KOČNICE I KOČENJE VOZOVA Zadatak br: 19 Na elektrolokomotivi serije 461 objasniti rukovanje kočnicom i opremom iz sljedećih oblasti: 1. Izvor sabijemog vazduha:

• glavni kompresor • sušenje i regeneracija vazduha • kontrolni i zaštitni uređaji

2. Vazdušna kočnica: • automatska produžna kočnica • direktna kočnica

3. Pneumatski uređaji. 4. Pregled kočnica i kočnih uređaja. 5. Zaključak. 6. Literatura. STRUČNA OBLAST : KOČNICE I KOČENJE VOZOVA Zdatak br: 20 Na elektromotornom vozu serije 412/416 objasniti rukovanje kočnicom i elektropneumatskom kočnicom sljedeće oblasti:

1. Izvor sabijenog vazduha 2. Opis pneumatske šeme 3. Vrste kočnica 4. Opis djelovanja kočnica 5. Uzajamno djejstvo kočnica 6. Rukovanje kočnicom 7. Kontrolni i zaštitni uređaj 8. Zaključak 9. Literatura

STRUČNA OBLAST : KOČNICE I KOČENJE VOZOVA Zadatak br: 21

Teretni voz saobraća na relaciji Bar - Bijelo Polje. Sastav voza 18 Eas kola serije 595. Potrebno je obraditi sljedeće oblasti: 1. Odrediti podatke o vozu

• masa voza

245

• stvarnu kočnu masu • potrebnu kočnu masu • procenat kočenja

2. Prijem i pregled vučnih vozila na osnovu tačke 8.1. Uputstva o kočenju željezničkih vozila,233 3. Provjera ispravnosti kočnica na cijeloj relaciji 4. Dokumentacija 5. Zaključak 6. Literatura STRUĆNA OBLAST : ELEKTRIČNI UREĐAJ- VUČNA VOZILA Zadatak br:22 Na dizelelektričnoj lokomotivi serije 642 potrebno je objasniti rad električnih uređaja:

1. Raspored i uloga električnih uređaja 2. Startovanje dizel motora 3. Regulisanje brzine i snage dizel motora 4. Kontrola i sigurnosni uređaji na lokomotivi 5. Rad kontrole budnosti 6. Dokumentacija 7. Zaključak 8. Litertura

STRUĆNA OBLAST : ELEKTRIČNI UREĐAJI VUČNA VOZILA Zadatak br:23 Na dizel električnoj lokomotivi serije 642 potrebno objasniti rad električnih uređaja:

1. Glavni generator 2. Promjena smjera vožnje 3. Gašenje dizel motora 4. Punjenje baterije akumulatora 5. Elektromagnetna spojnica kola ventilatora za prinudno hlađenje tečnosti 6. Dokumentacija 7. Zaključak 8. Literatura

STRUĆNA OBLAST : ELEKTRIČNI UREĐAJI VUČNA VOZILA Zadatak br:24

Na dizel električnoj lokomotivi serije 661 potrebno objasniti rad električnih uređaja:

1. Raspored i ulogu električnih uređaja 2. Startovanje dizel motora 3. Komadna i kontrolna tabla 4. Punjenje baterije akumulatora 5. Promjena broja obrtaja dizel motora

246

6. Zaustavljanje dizel motora 7. Dokumentacija 8. Literatura

STRUĆNA OBLAST : ELEKTRIČNI UREĐAJI, VUČNA VOZILA Zadatak br:25 Na dizel električnoj lokomotivi serije 661 potrebno objasniti rad električnih uređaja:

1. Vučni motori 2. Glavno strujno kolo 3. Strujno kolo upravljanja pobudom glavnog generatora 4. Strujno kolo pumpe za gorivo 5. Dokumentacija 6. Zaključak 7. Literatura

STRUĆNA OBLAST : ELEKTRIČNI UREĐAJI, VUČNA VOZILA Zadatak br:26 Na elelektričnoj lokomotivi serije 461 odrediti rad električnih uređaja:

1. Raspored i uloga električnih uređaja 2. Ispravljač 3. Strujno kolo za dovod električne enrgije na lokomotivi 4. Mjerenje napona vučnih motora 5. Kontrola budnosti 6. Prelaz preko sekcionara 7. Dokumentacija 8. Zaključak 9. Litertura

247

STRUĆNA OBLAST : ELEKTRIČNI UREĐAJI, VUČNA VOZILA Zadatak br:27 Na elelektričnoj lokomotivi serije 461potrebno je odrediti rad električnih uređaja:

1. Zaštita pomoćnih pogona 2. Stujno kolo II grupe pomoćnih pogona 3. Kontroler 4. Lokomotivski transformator 5. Priključna kutija i kontaktor za električno gijanje 6. Zatvaranje strujnog kola vučnih motora - uključivanje kontaktora vučnih

motora 7. Dokumentacija 8. Zaključak 9. Literatura

STRUĆNA OBLAST : ELEKTRIČNI UREĐAJI, VUČNA VOZILA Zadatak br:28

Na elelektričnoj lokomotivi serije 461potrebno je odrediti rad električnih uređaja:

1. Provjera funkcionalnosti uređaja 2. Autostop uređaji 3. Visoko naponska oprema strujnog kola za grijanje voza 4. Glavna prigušnica 5. Kontaktori vuče 6. Dokumentacija 7. Zaključak 8. Litertura


Na elelektričnoj lokomotivi serije 461potrebno je odrediti rad električnih uređaja:

1. Zgrijavanje i hlađenje vučnih motora 2. Četkice za uzemljenje 3. Glavni prekidač 4. Strujno kolo ventilatora električnih kočnica 5. Dovođenje trofaznog sistema pod napon 6. Dokumentacija 7. Zaključak 8. Litertura


Na elektromotornom vozu serije 412/416 potrebno je odrediti rad električnih uređaja:

248

1. Razmještaj i ulogu električnih uređaja 2. Lista aparata elektroopreme prikolice 3. Napajanje strujnog kola naizmjenične struje 4. Upravljanje vožnjom voza - vučni režim 5. Smetnje i kvarovi 6. Dokumentacija 7. Zaključak 8. Litertura

STRUĆNA OBLAST : ELEKTRIČNI UREĐAJI, VUČNA VOZILA Zadatak br:31 Na elektromotornom vozu serije 412/416 potrebno je odrediti rad električnih uređaja:

1. Pantograf 2. Trofazni asihroni motor 3. Napajanje strujnog kola jednosmjernom strujom i punjenje baterije

akumulatora 4. Upravljanje vratima 5. Karkteristične neispravnosti u električnim strujnim kolima 6. Dokumentacija 7. Zaključak 8. Litertura



1. Glavni transformator 2. Kontroleri 3. Zaštita strujnog kruga 4. Upravljanje pjeskarenjem 5. Kontrola i otklanaje neispravnosti 6. Dokumentacija 7. Zaključak 8. Litertura



1. Agregat pomoćnog kompresora 2. Stavljanje voza pod napon 3. Mjerni istrumenti

249

4. Elektronski sistem za upravljanje vožnjom 5. Vučni motori 6. Dokumentacija 7. Zaključak 8. Litertura

STRUĆNA OBLAST : ELEKTRIČNI UREĐAJI, VUČNA VOZILA Zadatak br: 34


1. Pretvarač faze 2. Uređaj za upravljanje kočenjem voza 3. Baterija akumulatora 4. Signalizacija upravljanja i neispravnosti 5. Lista aparata elektroopreme prikolice 6. Dokumentacija 7. Zaključak 8. Literatura

STRUĆNA OBLAST : ELEKTRIČNI UREĐAJI, VUČNA VOZILA Zadatak br: 35 Na elektromotornom vozu serije 412/416 potrebno je odrediti rad električnih uređaja:

23 1. Glavni ispravljač 2. Priprema voza 3. Zaštita blokiranja i klizanja točkova 4. Agregat glavnog kompresora 5. Elektropneumatski ventili 6. Dokumentacija 7. Zaključak 8. Litertura

4. Uputstvo za sprovođenje stručnog rada Stručni aktivi/ispitni odbor/nastavnici pripremaju teme odnosno zadatke na osnovu okvirnog spiska tema, datih u Ispitnom katalogu, koji mogu biti u vidu (obliku) seminarskog rada, projektnog zadatka ili praktičnog zadatka sa odgovarajućom tehničko – tehnološkom dokumentacijom, što se definiše na ispitnom listiću, za svaki zadatak/temu pojedinačno.

Odbrana seminarskog rada ili projektnog zadatka obuhvata prezentaciju, a praktičnog zadatka demonstraciju i prezentaciju rada. Ukoliko specifičnost teme odnosno zadatka to zahtijeva, moguća je potpuna ili djelimična izrada praktičnog zadatka prije ispita, pod nadzorom mentora. Ispitni zadaci se izvlače pred ispitnom komisijom. Ocjenu stručnog rada oblikuje ispitna komisija, na prijedlog ispitivača.

250

5. Dozvoljena pomagala - Pomagala nijesu dozvoljena 6. Literatura i drugi izvori - Za kandidata je za pripremu preporučena literatura i drugi izvori objavljena u

Katalogu znanja i Godišnjem planu rada nastavnika.

251

3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA Redni broj Naziv predmeta Obavezni načini provjeravanja znanja

1. Osnovi saobraćaja Provjera znanja vrši se usmenim putem i pomoću pismenih vježbi

2. Tehnička mehanika Provjera znanja vrši se usmenim putem i pomoću pismenih vježbi

3. Informacioni sistemi željeznice Provjera znanja vrši se usmenim putem

4. Osnovi elektrotehnike Provjera znanja vrši se usmenim putem i pomoću pismenih vježbi

5. Tehničko crtanje sa mašinskim elementima

Provjera znanja vrši se usmenim putem, crtanim radovima i grafičkim radovima

6. Stabilna postrojenja Provjera znanja vrši se usmenim putem

7. Električni uređaji vučnih vozila

Provjera znanja vrši se usmenim putem

8. Služba vuče Provjera znanja vrši se usmenim putem

9. Mehanički uređaji vučnih vozila Provjera znanja vrši se usmenim putem i pomoću pismenih vježbi

10. Organizacija željezničkog saobraćaja Provjera znanja vrši se usmenim putem

11. Kočnice i kočenje vozova Provjera znanja vrši se usmenim putem i pomoću pismenih vježbi

12. Vučena vozila Provjera znanja vrši se usmenim putem

13. Vozna dinamika Provjera znanja vrši se usmenim putem i pomoću pismenih vježbi

11. Praktična nastava Provjera znanja vrši se usmenim putem, pomoću pismenih vježbi, grafičkih radova, praktičnog rada na vježbama

Izborna nastava

1. Strani jezik II Usmenim i pismenim putem

2. Željeznički saobraćajni sistemi Provjera znanja vrši se usmenim putem

3. Ekologija i zažtita životne sredine Provjera znanja vrši se usmenim putem

4. Saobraćajna kultura Provjera znanja vrši se usmenim putem i pomoću pismenih vježbi

5. Poslovna komunikacija Provjera znanja vrši se usmenim putem

6. Zaštita na radu Provjera znanja vrši se usmenim putem

7. Dizel vuča Provjera znanja vrši se usmenim putem

8. Osnovi automatike Provjera znanja vrši se usmenim putem i pomoću pismenih vježbi

252

Redni broj Naziv predmeta Obavezni načini provjeravanja znanja

9. Tehnologija vuče vozova Provjera znanja vrši se usmenim putem i pomoću pismenih vježbi

10. Elektro vuča Provjera znanja vrši se usmenim putem i pomoću pismenih vježbi

11. Preduzetništvo Provjera znanja vrši se usmenim putem

4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA - U sljedeći razred prelaze učenici koji su na kraju školske godine pozitivno

ocijenjeni iz svih predmeta tog razreda, realizovali slobodne aktivnosti i ako su obavili profesionalnu praksu, koja je predviđena nastavnim planom obrazovnog programa Tehničar vuče.

- Za završetak srednjeg stručnog obrazovanja u četvorogodišnjem trajanju za obrazovni program Tehničar vuče, potrebno je završiti četvrtu godinu obrazovanja sa pozitivnim ocjenama iz svih nastavnih predmeta i položiti stručni ispit.

- Stručni ispit za obrazovni program Tehničar vuče sastoji se iz: - pismenog ispita iz maternjeg jezika i književnosti, - pismenog ispita matematike ili stranog jezika, - usmenog ispita iz stručno teorijskog predmeta: Kočnice i kočenje vozova ili

Mehanički uređaji vučnih vozila, - stručnog rada sa odbranom. 5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA - U skladu sa zakonom o usmjeravanju djece sa posebnim potrebama (u roku od

mjesec dana) škola bi izradila individualni program (nacrt) uzimajući u obzir odluku o usmjerenju.

- Individualni program omogućava prilagođeno izvođenje kako bi učenici dostigli propisani stručni standard u svim predmetima.

6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH - Programi stručnog obrazovanja koji su pripremljeni za mlade izvode se i za

odrasle u skladu sa polaznim osnovama za prilagođavanje izvođenja obrazovnih programa obrazovanju odraslih tako, da:

- iz nastavnog plana se izostavljaju predmeti fizičko vaspitanje i slobodne aktivnosti, koji time prestaju biti uslov za završetak obrazovanja,

- škola je obavezna da odraslim ponudi sportske aktivnosti kojima se odrasli mogu dobrovoljno priključiti,

- škola izradi prilagođen program praktičnog obrazovanja s obzirom na poslove i zadatke, koje obavlja učesnik obrazovanja,

- za odrasle ne vrijede uslovi za napredovanje koji su određeni u programima nego uslovi, koje utvrdi škola u nacrtu izvođenja odrazovnog programa za odrasle,

- se provjeravanje znanja izvodi putem ispita, pri čemu se uzimaju u obzir načini provjeravanja znanja (usmeno, pismeno, vježbe, praktični rad), određeni obrazovnim programom.

- Odrasli ne polažu međuispit iz uspješnosti praktičnog obrazovanja.

253

7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA Redni broj Naziv predmeta Profil stručne spreme nastavnika i stručnih

saradnika

1. Osnovi saobraćaja Diplomirani saobraćajni inženjer

2. Tehnička mehanika Diplomirani mašinski inženjer Diplomirani profesor mehanike

3. Informacioni sistemi željeznice Diplomirani inženjer računarstva

4. Osnovi elektrotehnike Diplomirani inženjer elektrotehnike

5. Tehničko crtanje sa mašinskim elementima Diplomirani mašinski inženjer

6. Stabilna postrojenja Diplomirani saobraćajni inženjer Diplomirani građevinski inženjer, smjer niskogradnja


Diplomirani inženjer elektrotehnike Inženjer elektrotehnike

8. Služba vuče Diplomirani mašinski inženjer

9. Mehanički uređaji vučnih vozila Diplomirani mašinski inženjer

10. Organizacija željezničkog saobraćaja Diplomirani inženjer saobraćaja

11. Kočnice i kočenje vozova Diplomirani mašinski inženjer

12. Vučena vozila Diplomirani mašinski inženjer

13. Vozna dinamika Diplomirani mašinski inženjer

14. Praktična nastava

- U prvoj I drugoj godini, VI stepen iz područja mašinstva i obrade metala (sa stečenim najmanje III stepenom stručne spreme: bravar, mašinbravar ili alatničar), V stepen stručne spreme (bravar, alatničar, mehaničar za održavanje mašina i alatki)

III i IV razred, Diplomirani mašinski inženjer Inženjer mašinstva Diplomirani inženjer elektrotehnike Inženjer elektrotehnike

IZBORNA NASTAVA

1. Strani jezik II - Profesor stranog jezika i književnosti

2. Željeznički saobraćajni sistemi - Diplomirani saobraćajni inženjer

3. Ekologija i zažtita životne sredine - Diplomirani biolog - Diplomirani inženjer pejzažne arhitekture

4. Saobraćajna kultura - Diplomirani sociolog - Diplomirani saobraćajni inženjer

5. Poslovna komunikacija - Diplomirani psiholog - Diplomirani pedagog

254

Redni broj Naziv predmeta Profil stručne spreme nastavnika i stručnih

saradnika - Diplomirani sociolog

6. Zaštita na radu

Diplomirani mašinski inženjer Diplomirani inženjer elektrotehnike Diplomirani inženjer saobraćaja Diplomirani inženjer zaštite na radu

7. Dizel vuča Diplomirani mašinski inženjer

8. Osnovi automatike Diplomirani mašinski inženjer Diplomirani inženjer elektrotehnike

9. Tehnologija vuče vozova Diplomirani mašinski inženjer

10. Elektro vuča Diplomirani mašinski inženjer Diplomirani inženjer elektrotehnike

11. Preduzetništvo Diplomirani ekonomista

8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA Obrazovni program se organizuje i izvodi u školskom obliku. 8. 1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE

Redni broj Naziv predmeta Razred Ukupno

časova Vrsta nastave

Broj časova kod kojih se odjeljenje dijeli u

grupe T V P T V P

1. OSNOVI SAOBRAĆAJA I 72 48 24

2. Tehnička mehanika I 108 72 36

3. INFORMACIONI SISTEMI ŽELJEZNICE I 72 72

4. OSNOVI ELEKTROTEHNIKE I 72 72

5. Tehničko crtanje sa mašinskim elementima

I 72 48 24

II 72 48 24

6. Stabilna postrojenja II 72 72


II 72 72

III 72 72

8. SLUŽBA VUČE II 72 72

III 72 72

9. MEHANIČKI UREĐAJI VUČNIH VOZILA

II 72 72

III 72 72 IV 66 66

255

Redni broj Naziv predmeta Razred Ukupno

časova Vrsta nastave

Broj časova kod kojih se odjeljenje dijeli u

grupe T V P T V P

10. ORGANIZACIJA ŽELJEZNIČKOG SAOBRAĆAJA

II 108 108 III 72 72 IV 66 66

11. KOČNICE I KOČENJE VOZOVA

III 72 72 IV 66 66

12. VUČENA VOZILA IV 132 132 13. VOZNA DINAMIKA IV 66 66

11. PRAKTIČNA NASTAVA

I 72 72 72 II 72 72 72 III 180 180 180 IV 165 165 165

IZBORNA NASTAVA

1. STRANI JEZIK II

I 72

II 72

III 72

IV 66

2. Željeznički saobraćajni sistemi

I 72 72

II 72 72

III 72 72

3. EKOLOGIJA I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE I 72 58 14

4. SAOBRAĆAJNA KULTURA

I 72 72

II 72 72

5. POSLOVNA KOMUNIKACIJA II 72 52 20

6. ZAŠTITA NA RADU II 72 72

III 72 72

7. DIZEL VUČA III 72 72

8. OSNOVI AUTOMATIKE III 72 72

IV 66 66

9. TEHNOLOGIJA VUČE VOZOVA

III 72 72 IV 66 66

10. Elektro vuča IV 66 66 11. Preduzetništvo IV 66 66

T– Teorijska nastava. V– Vježbe. P– Praktična nastava.

256

9. PROFESIONALNA PRAKSA - Učenici I, II i III razreda nakon završetka nastavne godine obavljaju profesionalnu

praksu u trajanju od 10 dana u skladu sa nastavnim planom. - Profesionalna praksa se izvodi u radionicama, koje raspolažu kadrovskim i

materijalnim uslovima, u skladu sa obrazovnim programom. - Za izradu programa profesionalne prakse i njenu realizaciju zadužena je škola. - Program profesionalne prakse mora biti u korelaciji sa programom stručno

teorijskih predmeta i praktične nastave. - O realizaciji programa profesionalne prakse učenik je obavezan da vodi dnevnik

profesionalne prakse. - U dnevniku po danima upisuje sadržaje rada. - Dnevnik profesionalne prakse potpisuje lice zaduženo za realizaciju programa. - Podatke o profesionalnoj praksi (ime i prezime, mjesto i vrijeme izvođenja)

evidentiraju se u posebnim rubrikama u odjeljenskim knjigama. - Profesionalna praksa se ne ocjenjuje, ali je uslov za završetak razreda. 10. SLOBODNE AKTIVNOSTI - Slobodne aktivnosti su sastavni dio nastavnog plana i obrazovnog programa. - Koncepcija slobodnih aktivnosti zasniva se na tome da doprinesu rasterećenju, a

da pomognu njihovu socijalizaciju, ali i da upotpune, prošire i prodube znanja i kompetencije.

- Program slobodnih aktivnosti radi škola, polazeći od utvrđenog broja časova u nastavnom planu (u I, II i III razredu po 36 časova, a u IV33 časa godišnje).

- Program slobodnih aktivnosti je sastavni dio godišnjeg plana rada škole. - Uspješnost na slobodnim aktivnostima se ne ocjenjuje, ali su učenici obavezni da

realizuju sadržaje slobodnih aktivnosti. - Okvirni program slobodnih aktivnosti je sastavni dio godišnjeg plana rada škole, a

sastoji se iz tri cjeline: - sadržaji vezani za opšteobrazovno područje: dani sporta, ekološke aktivnosti,

filmske, pozorišne, muzičke predstave i likovne izložbe, posjeta istorijskim spomenicima, muzejima, sajmu knjiga i dr.

- Obavezni sadržaji vezani za stručnoteorijsko područje: posjete institucijama i preduzećima koja su stručno vezana s obrazovnim programom koji se realizuje, posjete sajmovima informatike, tehnike i nastavne tehnologije, učešće na stručnim predavanjima i takmičenjima u poznavanju određenih oblasti.

- Sadržaji po izboru: učešće u raznim sekcijama (sportska, dramska, literarna, muzička, likovna, informatička, prva pomoć, saobraćajni propisi, Internet klub i dr).

- Saradnja sa lokalnom zajednicom. 11. SPISAK UČESNIKA KOJI SU UČESTVOVALI U IZRADI OBRAZOVNOG PROGRAMA - Ž. Pušica, Željeznički prevoz Crne Gore,Podgorica. - Z. Saveljić, Srednja stručna škola »Ivan Uskoković«, Podgorica. - S. Kljajić, Srednja stručna škola „Ivan Uskoković“, Podgorica. - M. Banković,Željeznička infrastruktura Crne Gore,Podgorica. - M. Vujačić, Željeznički prevoz Crne Gore,Podgorica. - Ž. Matović, Željeznički prevoz Crne Gore,Podgorica. - N. Domazetović, Srednja stručna škola „Ivan Uskoković“, Podgorica. - M.Kaluđerović, Montekargo AD Podgorica. - Đ. Vućić, Željeznički prevoz Crne Gore,Podgorica. - V. Todorović, Željeznički prevoz Crne Gore, Podgorica. - B. Niković,Montekargo AD Podgorica. - S. Obradović, Centar za stručno obrazovanje, Podgorica. - V. Koprivica, Centar za stručno obrazovanje, Podgorica.

TEHNIČAR VUČE CSOa/Obrazovni programi...- Osposobljavanje za provjeravanje ispravnosti kočnica. -...

Documents

Transcript of TEHNIČAR VUČE CSOa/Obrazovni programi...- Osposobljavanje za provjeravanje ispravnosti kočnica. -...