Technika zdarzeń krytycznych w badaniach Information

Literacy w XXI wieku

Dr Sabina CisekInstytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ

XIII Forum INT

Zakopane, 23-25 IX 2015

1

Spis treści

• Moje pytania badawcze i metoda

• Na czym polega metoda (technika) zdarzeń krytycznych?

• Czym jest Information Literacy?

• CIT w badaniach Information Literacy w latach 2001-2015

• Zamiast podsumowania

2

Moje pytania badawcze i metoda

3

Typ badań

• Badania eksploracyjne

• Badania opisowe

4

Pytania badawcze

• Jak często i w jaki sposób (liczba respondentów, sposoby gromadzenia i analizy materiału empirycznego, ramy pojęciowe i nadrzędne koncepcje) technika zdarzeń krytycznych była w XXI wieku wykorzystywana do badań Information Literacy?

• Jakie aspekty Information Literacy były za jej pomocą empirycznie badane? Tematyka badań?

5

Zastosowana metoda

• Analiza i krytyka piśmiennictwa, w oparciu o bazy – LISTA, Library, Information Science and Technology

Abstracts (EBSCO),

– SSCI, Web of Science (Thomson Reuters),

– Emerald Management Extra, Emerald Insight, Subject: Library and Information Science,

– Francis (INIST-CNRS Francja)

– Sage Journals (Sage),

– Scopus (Elsevier).

6

Na czym polega metoda (technika) zdarzen

krytycznych?

7

Alternatywne nazwy

• CIT

• Critical Incident Approach

• Critical Incident Technique

• Technika incydentów (zdarzeń) krytycznych

• Metoda incydentów (zdarzeń) krytycznych

8

Twórca

• John C. Flanagan

• Flanagan, John C. (1954). The critical incident technique. Psychological Bulletin, Vol. 51, No. 4, p. 327-358.

9

Historia i zastosowanie

• CIT funkcjonuje od ponad 60 lat w wielu naukach humanistycznych i społecznych.

• Rezultaty badań metodą CIT – często są przydatne w praktyce, np. w edukacji,

– stanowią także punkt wyjścia dla dalszych dociekań (mają charakter eksploracyjny).

10

Zdarzenie krytyczne – co to jest?

• Pojedyncze wydarzenie (lub sytuacja), które da

się wyodrębnić i które znacząco wpływa na

jakieś działanie albo zjawisko

• Jednakże

– incydenty krytyczne nie muszą być dramatyczne albo

niezwykłe (Gilstrap; Dupree 2008b, p. 409)

– to nasza interpretacja czyni jakieś zdarzenie

krytycznym [Tripp, David (1993). Critical Incidents in Teaching: Developing

Professional Judgment. London: Routledge, p. 29.]

11

Metoda (technika) zdarzeń krytycznych

• Rozpatrywanie incydentów krytycznych tak, jak obserwowali je (doświadczali ich) respondenci, uczestnicy badań

• Polega na zgromadzeniu (najczęściej za pomocą wywiadu bezpośredniego lub ankiety) zdarzeń krytycznych*, a następnie – na ich kategoryzacji oraz analizie. Celem jest odkrycie „leżących głębiej” problemów i uwarunkowań.

* A właściwie ludzkich opowieści o zdarzeniachkrytycznych

12

Metoda (technika) zdarzeń krytycznych

stanowi jakościową procedurę badawczą, wiąże się z poszukiwaniem zrozumienia ludzkich działań i znaczeń im przypisywanych

13

Metoda (technika) zdarzeń krytycznych etapy postępowania

• Określenie celu i przedmiotu badania• Opracowanie planu badań – szczegóły (w tym dobór

respondentów) • Gromadzenie materiału empirycznego – techniki

– ankieta (online) – obserwacja bezpośrednia, – wywiad grupowy, – wywiad indywidualny – częściowo ustrukturyzowany, otwarty,

pogłębiony – inne

• Analiza danych empirycznych • Interpretacja i prezentacja wyników badań

14

Czym jest Information Literacy?

15

Termin „Information Literacy” ma różne, powiązane ze sobą znaczenia

• IL = cecha (poznawcza) jednostki, pojedynczego

człowieka; zestaw kompetencji informacyjnych

(wiedzy, umiejętności oraz kompetencji

społecznych związanych z informacją) /

perspektywa kognitywna, poznawcza, jednostki

16

Osoba posiadająca kompetencje informacyjne

• Jest w stanie rozpoznać i określić swoje potrzeby informacyjne

• Potrafi zlokalizować, wyszukać i uzyskać potrzebną informację

• Umie wyszukaną/uzyskaną informację ocenić, zorganizować i efektywnie wykorzystać dla realizacji różnych celów

• Rozumie ekonomiczne, prawne i społeczne problemy związane z wykorzystaniem informacji, poszukuje oraz wykorzystuje informacje zgodnie z etyką i prawem

– http://www.ala.org/acrl/standards/informationliteracycompetency

17

Termin „Information Literacy” ma różne, powiązane ze sobą znaczenia cd.

• IL = cecha społeczeństwa, zjawisko społeczne, cel polityki edukacyjnej poszczególnych krajów, UE i innych organizacji międzynarodowych / perspektywa polityczna, społeczna

• IL = dziedzina praktyki, obszar różnych inicjatyw i przedsięwzięć edukacyjnych = edukacja informacyjna / perspektywa dydaktyczna, edukacyjna

– „Edukacja informacyjna to przygotowanie użytkownika do samodzielnego poruszania się w różnych środowiskach informacyjnych, rozpoznawania własnych potrzeb informacyjnych, lokalizowania poszukiwanej informacji, oceniania oraz efektywnego i etycznego wykorzystywania informacji.”

• [SBP, Komisja ds. Edukacji Informacyjnej, http://sbp.pl/sbp/komisje_sekcje_zespoly/komisja_ds_edukacji_informacyjnej/aktualności

18

Termin „Information Literacy” ma różne, powiązane ze sobą znaczenia cd.

• IL = kierunek badań w ramach informatologii,

albo bibliologii i informatologii, albo nawet

multidyscyplinarny, samodzielny obszar

badawczy / perspektywa naukowa

• IL= wszystkie wymienione znaczenia razem

19

CIT w badaniach Information Literacy w latach 2001-2015 (wybrane aspekty)

20

Ile jest publikacji z XXI wieku, w których wykorzystano CIT do badania

Information Literacy?

• Wyszukiwanie w sześciu bazach w dniu 2015-03-12

• Wyrażenia wyszukiwawcze

– “critical incident” AND SU information literacy, 2001-

2015 (LISTA)

– TOPIC: ("critical incident") AND TOPIC: ("information

literacy"), 2001-2015 (Web of Knowledge)

– lub podobne (w pozostałych bazach)

21

Ile jest publikacji z XXI wieku, w których wykorzystano CIT do badania

Information Literacy? Cd.

• Pod uwagę wzięłam artykuły dotyczące ściśle IL; poświęcone przede wszystkim zachowaniom informacyjnym – nie.

• Po eliminacji błędnie zaindeksowanych publikacji, duplikatów itp. otrzymałam jedynie 10 adekwatnych rezultatów (artykułów), w tym

– 2 publikacje z rozbudowaną refleksją teoretyczno-metodologiczną na temat CIT (Hughes 2007; 2012)

22

Jak w analizowanych publikacjach określano zdarzenia krytyczne? Przykłady

• Bieżące (najnowsze) zadania, które wymagały wykorzystania źródeł informacji online (Hughes 2007; 2012; 2013)

• Zapamiętane zdarzenie związane z ważnymi projektami badawczymi (zadaniami) w trakcie studiów (Rodriguez 2012)

• Najnowsze albo najlepiej zapamiętane zdarzenie związane z korzystaniem z biblioteki i jej zasobów na potrzeby pisania pracy zaliczeniowej (Kwon 2008)

23

Jak w analizowanych publikacjach gromadzono materiał empiryczny, czyli opisy zdarzeń

krytycznych?

Techniki gromadzenia danych

• ankieta online (Rodriguez 2012)

• ankieta tradycyjna (Gilstrap, Dupree 2008b)

• eseje (500 do 1000 słów) pisane przez badanych (Kwon 2008)

• obserwacja (Hughes 2007; 2012)

• wywiad częściowo ustrukturyzowany (Hughes 2007; 2012; 2013; Yi 2014; 2015)

24

Dobór i liczba uczestników badań

• Dobór celowy, samodobór

• Liczba badanych (respondentów) wynosiła 11

(Stokes, Urquhart 2015), 20 (Yi 2015), 25

(Hughes 2012), 127 (Rodriguez 2012), 137

(Kwon 2008)

25

Jak analizowano materiał empiryczny?

• Analiza fenomenograficzna (Yi 2014)

• Analiza indukcyjna, analiza tematyczna,

kategoryzacja (Hughes 2007; 2012)

• Analiza zawartości, content analysis (Kwon 2008),

oparta na kodowaniu (Yi 2015)

• Qualitative interpretative categorisation (Stokes,

Urquhart 2015)

26

W ramach jakiej metodologii stosowano Critical Incident Technique?

• JAKOŚCIOWEJ

– ang. qualitative investigation (research, study) (Gilstrap, Dupree 2008b; Hughes 2007; 2012; 2013)

bądź

• MIESZANEJ

– ang. a mixed-methods approach (Gilstrap, Dupree 2008a), a mixed-methods investigation (Kwon 2008)

27

Tematyka badań IL, w których zastosowano CIT – przykłady

• Health literacy (Yi 2014; 2015)

• Relacje między umiejętnością krytycznego myślenia w kontekście poszukiwania informacji a lękiem przed biblioteką (Kwon 2008)

• Wpływ biblioteki akademickiej na efekty kształcenia osiągane w uczelni wyższej (Rodriguez 2012)

• Wykorzystanie źródeł informacji online w procesie uczenia się przez międzynarodowych studentów i związane z tym potrzeby w zakresie edukacji informacyjnej (Hughes 2007; 2012; 2013)

28

Zamiast podsumowania

29

Dlaczego warto stosować CIT w badaniach Information Literacy? Wybrane argumenty

• Ponieważ CIT opiera się na rzeczywistych

doświadczeniach i przeżyciach użytkowników

informacji (i bibliotek), o których mówią własnymi

słowami, z ich punktu widzenia, posługując się

terminami faktycznie występującymi w praktyce,

• Ponieważ wnioski z tych badań stosunkowo łatwo

zastosować w praktyce

30

Bibliografia – analizowane artykuły1. Gilstrap, Donald L.; Dupree, Jason (2008a). A Regression Model of Predictor Variables on Critical Reflection in the

Classroom: Integration of the Critical Incident Questionnaire and the Framework for Reflective Thinking. The Journal of Academic Librarianship, Vol. 34, Issue 6, p. 469-481.

2. Gilstrap, Donald L.; Dupree, Jason (2008b). Assessing Learning, Critical Reflection, and Quality Educational Outcomes: The Critical Incident Questionnaire. College and Research Libraries, Vol. 19, Issue 5, p. 407-426.

3. Hughes, Hilary (2007): Critical incident technique. In: S. Lipu, K. Williamson, & A. Lloyd (Eds.). Exploring methods in information literacy Research. Wagga Wagga, N.S.W.: Centre for Information Studies, Charles Sturt University, p. 49-66.

4. Hughes, Hilary (2012). An expanded critical incident approach for exploring information use and learning. Library and Information Research, Vol. 36, Issue 112, p. 72-95.

5. Hughes, Hilary (2013). International students using online information resources to learn: Complex experience and learning needs. Journal of Further and Higher Education, Vol. 37, Issue 1, p. 126-146.

6. Kwon, Nahyun (2008). A Mixed-Methods Investigation of the Relationship between Critical Thinking and Library Anxiety among Undergraduate Students in their Information Search Process. College & Research Libraries, p. 117-130.

7. Rodriguez, Derek (2012). Answering questions about library impact on student learning. In the Library with the Lead Pipe, p. 1-14.

8. Stokes, Peter; Urquhart, Christine (2015). Profiling information behaviour of nursing students: part 2: derivation of profiles. Journal of Documentation, Vol. 71, Issue 1, p. 52-79.

9. Yi, Yong J. (2015). Health literacy and health information behavior of Florida public library users: A mixed methods study. Journal of Librarianship and Information Science, Vol. 47, Issue 1, p. 17-29.

10. Yi, Yong J.; You, Soeun (2014). Understanding the librarian/user gap in perception of health information services: A phenomenographic approach. Journal of Librarianship and Information Science, p. 1-12. [online

http://lis.sagepub.com/content/early/2014/05/05/0961000614532861.abstract]31

Bibliografia – literatura uzupełniająca • Flanagan, John C. (1954). The critical incident technique. Psychological Bulletin, Vol. 51,

No. 4, p. 327-358.

• Kachniewska, Magdalena. Analiza incydentów krytycznych jako źródło wiedzy o kliencie wewnętrznym. http://hotelink.republika.pl/cit/cit.htm

• Kain, Daniel L. (2004). Owning significance: The critical incident technique in research. In K. deMarrais and S. D. Lapan (Eds.). Foundations for research: Methods of inquiry in education and the social sciences Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum, p. 69-85.

• Kurkowska, Ewa J. (2008). Information literacy – problemy terminologiczne. Toruńskie Studia Bibliologiczne, nr 1, s. 71-81.

• Urquhart, Christine et al. (2003). Critical incident technique and explicitation interviewing in studies of information behavior. Library and Information Science Research, Vol. 25, Issue 1, p. 63– 88.

• Wolnowska, Anna; Komorowska, Agnieszka; Wardal, Zbigniew (2009). Kreowanie wizerunku bibliotekarza poprzez jakość usług świadczonych w bibliotece. Referat wygłoszony na II Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej Marketing wewnętrzny i zarządzanie zasobami ludzkimi w bibliotece, Białystok, 24-26 czerwca 2009.

32