TDM Program

7/25/2019 TDM Program

1/51

MAINSKI FAKULTET U ZENICIKatedra za odravanjePredmet: Tehnologija demontae i montae

Akad.godina 2014/2015

Uradio: Pregledao:

Adnan Mujkanovi doc.dr. Ismar Alagi, dipl. in.ma.

Broj indexa: 6220/11

(Projektni zadatak)


2/51

2

Sadraj:

1. Uvod .................................................................................................................................... 3

2. Osnovne informacije o preduzeu prevent Fad d.d. Jelah ................................................. 4

3. Funkcija koionog doboa, osnovne dimenzije, tehnoloki postupak izrade, proizvodnokontrolna oprema ........................................................................................................................ 6

4. Tehnoloki postupak izrade ................................................................................................ 8

4.1 Glavina toka: ............................................................................................................... 11

5. Tehnoloki postupak montae koionog diska (ISO 615 301 h)- glavine iz proizvodnogpreduzea FAD ......................................................................................................................... 18

6. Projektovanje tehnolokog postupka kontrole navedenog proizvoda iz proizvodnogprograma Prevent FAD ............................................................................................................ 19

6.1 Tehnoloki postupci kontrole ......................................................................................... 19

7. Metoda mjernih lanaca ...................................................................................................... 218. Tehnoloka karta ............................................................................................................... 24

9. Struktuiranje proizvoda uz definisanje strukturne eme sa strukturnom ili modularnomsastavnicom .............................................................................................................................. 25

10. Analiza karakteristika proizvoda sa aspekta njegove pogodnosti za montau (ocjenastepena pogodnosti za automatsku montau) ........................................................................... 28

11. Sagledavanje mogunosti primjene ekspertnog sistema NEXPERT- OBJECT zaautomatizaciju postupaka projektovanja analiziranih montanih sistema ............................... 30

12. Grupna tehnologija ........................................................................................................ 33

12.1 Grupni model tokova materijala ................................................................................... 33

13. Proraun vremena postupka montae koionog doboa i glavine toka i izbor varijantetehnoloke strukture ................................................................................................................. 36

13.1 Proraun vremena postupka montae koionog diska i glavine toka ................. 36

13.2 Uputa za montau novih koionih diskova .................................................................. 38

13.3 Metoda na osnovu karakteristika elemenata spajanja .................................................. 43

13.4. Sistemi unaprijed utvrenih standardnih vremena ...................................................... 46

13.5 Izbor varijante tehnoloke strukture ............................................................................. 47

13.5.1 I klasa montae .......................................................................................................... 47

13.5.2 II klasa montae ........................................................................................................ 48

13.5.3 III klasa montae ....................................................................................................... 48

14. Zakljuak ....................................................................................................................... 49

15. Literatura ....................................................................................................................... 50

16. Popis slika ..................................................................................................................... 51


3/51

3

1.Uvod

U ovom projektnom zadatku e biti opisan tehnoki potupak izrade koionog diska (ISO 615301 h)- glavine pri realnim ulaznim podacima iz prozvodnje. Pored tehnolokog postupkaopisan je i postupak montae koionog diska, kao i vremena potrebna za izvoenje operacije

montae. Zatim jedna od metoda za provjeru tanosti kontrole proizvoda i niz drugihtehnolokih procesa kako bi konani elemenat bio uspjeno proizveden.


4/51

4

2.Osnovne informacije o preduzeu prevent Fad d.d. Jelah

Fabrika autodijelova FAD Jelah spada u red vrlo uspjenih kompanija koje posluju na prostoruBiH. Specijalizovana za izradu koionih diskova ova fabrika 99% svojih prozivoda izvozi natrite EU, a meu prvima je u BiH uspostavila evropski sistem kvaliteta za auto industriju.

Posjeduje certifikat za implementirani sistem kvaliteta prema zahtjevima standarda ISO 9001od 1999. godine. Navedeni certifikat je dobijen od strane akreditacijske kue TVManagement Service GmbH.

Slika 1. Grafiki prikaz firme i njene lokacije


5/51

5

Osnovana je marta 1982. godine kao osnovna organizacija udruenog rada u sastavu UNISPOBJEDA Teanj i zapoljavalo je dvadesetdva radnika. Asortimanom proizvoda, u kojem su

bili zastupljeni diskovi, rukavci i koione glavine, dominirao je koioni dobo, a u okviruposlovne saradnje koioni elementi su isporuivani za potrebe TAS-a u Sarajevu, VW-a iSEAT-a. Pozitivni efekti na ukupan razvoj FAD-a posebno su se odraavali rezultatima

poslovne saradnje sa VW-om, a ukupna proizvodnja za period od osnivanja do 1992.godine jebila cca 5 miliona jedinica. Reorganizacijom RO POBJEDA, poetkom 1990. godine, FAD jenastavio samostalno poslovanje, obezbjeujui materijalno- tehnike uslove za upoljavanje211, a poetkom 1992. godine u ovom privrednom subjektu radno angaovano bilo je 267radnika. U periodu od 1992. do 1995. godine dolo je do prekida poslovnih odnosa sa ino

partenrima, odreena oprema za proizvodnju je dislocirana, dio strunog kadra promijenio jemjesto prebivalita, a time i mogunost radnog angaovanja u FAD-u.Ovaj privredni subjekt, okonanjem privatizacijskog procesa 2003. godine, postaje dijelomPREVENT Grupacije i kroz vie investicionih ciklusa uvedena je nova tehnologija obrade,automatizacija procesa proizvodnje, novi sistem povrinske zatite koionih dijelovaGEOMET, izvrena je modernizacija i poveanje proizvodnih kapaciteta, te jaanje kadrovskih

potencijala fabrike. PREVENT je od 2004.godine do sredine 2011. godine kontinuiranoinvestirao iznos od 16.776.578,00 KM u proizvodno-kontrolnu opremu. Grupacija PREVENT

je za FAD obezbijedila proizvodnju dijelova uglavnom za koncern VW sa kategorijom Aisporuioca OEM dijelova.Zahvaljujui velikoj investiciji Preventa u unaprijeenje imodernizaciju opreme FAD se odlino pozicionirao na konkuretnom evropskom trituautodijelova.Oprema, kadrovi i tehnologija prilagoeni su ostvarivanju veoma zahtjevnogkvaliteta proizvoda zbog injenice to se dijelovi iz naeg proizvodnog programa svrstavaju ukategoriju ivotno vanih dijelova u automobilskoj industriji. Proizvodna oprema je veomafleksibilna, a kadar osposobljen tako da je, u zavisnosti od potreba trita, mogue u odreenojmjeri izvriti prestruktuiranje proizvodnog programa. Ponovnim baziranjem proizvodnjekoionih diskova za VW, dostignuta je proizvodnja od 2,5 miliona jedinica na godinjem nivou,a ukupna proizvodnja u periodu od 2004. i est mjeseci 2011. godine bila je 7 120 528

jedinica.Iako je rije o relativno maloj fabrici, FAD Jelah sa ak 3% uestvuje u ukupnomizvozu iz FBiH.


6/51

6

3.Funkcija koionog doboa, osnovne dimenzije, tehnoloki

postupak izrade, proizvodno kontrolna oprema

Konica radi trenjem izmeu onog dijela vozila koje miruje i konog bubnja ili diska, koji se

okree zajedno s kotaem. To trenja daje konu snagu potrebnu za smanjenje brzine vozila.Konice pretvaraju kinetiku energiju vozila u toplotu, koju zrak odvodi u okolinu.Jako zagrijavanje konica moe takoer smanjiti njihovu djelotvornost ili otetiti kone obloge.Pogotovo nakon dugotrajnog koenja, npr. na dugim nizbrdicama, moe naglo povremeno

popustiti snaga koenja (tu pojavu nazivamo 'fading').Disk-konice su manje sklone pregrijavanju nego bubanj-konice. Koni disk je izvan toka iu zranom toku i stoga bre predaje toplotu. Upravo zato svi novi automobili imaju disk-konice bar na prednjim tokovima.

Slika 2. Koioni disk


7/51

7

Rad disk-konice moe se usporediti s radom jednostavne konice na biciklu, gdje se prikoenju pokretna klijeta gumenim konim oblogama taru uz naplatak-felgu.I disk-konica automobila ima dvije klizne ploice, ali one ne djeluju neposredno na toak,nego na metalni kolut koji se okree zajedno s tokom. Pri koenju, kone ploice pritisnu nakolut ravnomjerno s obiju strana. Meutim, bubanj-konica ima jednu prednost ispred disk-

konice: moe se tako napraviti da se pri koenju automatski pojaa uinak koenja, a da se pritome ne mora primijeniti velika snaga na papuici. Kod disk-konica to se ne moe. Zato usvim veim automobilima disk-konice imaju dodatni servoojaiva snage koenja.Disk u disk-konicama okree se u koionim klijetima. Ali koni disk je privren na kota iokree se zajedno s njim, dok su klijeta ugraena u takozvano sedlo koje miruje i vrsto je

povezano s karoserijom. U sedlu su koni cilindri, koji klipovima pritisnu kone ploice s obijustrana uz koni disk i tako zaustave vozilo. Budui da se koni disk okree u slobodnom

prostoru, cijeli sistem mora biti u sedlu dobro zabrtvljen, da voda i neistoa ne bi ule u koionecilindre. Sedlo uvijek obuhvata samo jedan dio konog diska i stoga je hlaenje disk-konica ustruji zraka znatno djelotvornije nego hlaenje bubanj-konica.

Slika 3. Koioni disk iz preduzea Prevent FAD-Jelah


8/51

8

4.Tehnoloki postupak izrade

Tehnoloki postupak izrade koionog diska 1.



9/51

9




10/51

10




11/51

11



4.1 Glavina toka:

Glavina toka je dio automobila koji povezuje tokove s podvozjem. Pri tome, glavina morazadovoljavati nekoliko uvjeta, ovisno o svojoj konstrukciji: osigurati mjesto za vijke kojima se

privruje toak, bilo da su vijci privreni na glavini ili se na njoj nalaze navoji za zasebnevijke, glavina takoer treba omoguiti smjetaj (kuglinog) leaja kotaa, treba osiguratismjetaj konica (bilo da se radi o disk ili bubanj konicama) te na poslijetku i mogunost

povezivanja s pogonskim vratilom, u sluaju da je rije o glavini pogonskih kotaa.


12/51

12

Radi lakeg postavljanja toka, glavine koje nemaju ugraene vijke ve se oni privruju usamu glavinu kroz naplatak, imaju i poseban "trn", u stvari glatki metalni dio koji slui zalake postavljanje naplatka / toka u ispravan poloaj, s obzirom na poziciju vijaka.

Slika 4.Glavina toka

Konano, glavine nekih sportskih automobila umjesto kruno rasporeenih vijaka ili navojaza vijke imaju sredinje postavljeni navoj na koji se privruje matica za postavljanje kotaa.

Opet ovisno o konstrukciji, neke glavine na stranjem dijelu (suprotnom od onoga na kojinalijee naplatak) imaju postavljen i "zupanik" senzora okretaja. Rije je o zupaniku koji ukombinaciji s optikim senzorom omoguava praenje brzine vrtnje toka, a to generira signalkoji se koristi za upravljanje ABS sistemom protiv blokiranja konica, sistem protiv

proklizavanja pogonskih toka i sl.

Spomenimo i to da je, oekivano, za privrivanje kotaa na glavinu potrebna neka odreenasila. Dakako, jasno je da vijke nije mogue pritegnuti rukom, ve je za to potreban nekakavalat. I dok je prisutno miljenje da se vijci na tokovima priteu silom od 110 Nm, to je tekokvirna vrijednost koja znatno odstupa ovisno o modelu automobila, ali i tome postavljamo lieline ili naplatke od lagane legure.

Konkretne vrijednosti sile zatezanja vijaka za pojedine modele automobila donosimo naizvatku s jedne continentalove tablice iz 2010:


13/51

13

Presjek glavine toka s leajem, diskom konice i naplatkom Mercedes-Benza SLK (Daimler AG)

Tehnoloki postupak izrade GLAVINE TOKA 1


14/51

14




15/51

15




16/51

16




17/51

17



18/51

18

5.Tehnoloki postupak montae koionog diska (ISO 615 301 h)-glavine iz proizvodnog preduzea FAD

Spojevi nastali montaom sastavnih dijelova nekog sklopa mogu biti: spojevi tipa osovina-rupakoji ine oko 35-40% od ukupnog broja spojeva, zatim ravni spojevi 15-20%, konini 6-7%,sferni 2-3% itd. Svi ovi spojevi se s obzirom na konstrukciju i uslove eksploatacije mogu

podijeliti na pokretne i nepokretne. Elementi pokretnih spojeva posjeduju mogunost relativnogkretanja u radu, odreenu po kinematskoj emi mehanizma, dok se elementi nepokretnogmehanizma ne mogu pomjerati u toku rada. Dalje se pokretni i nepokretni spojevi mogu

podijeliti, u zavisnosti od mogunosti njihove demontae, na razdvojive i nerazdvojive. Podrazdvojivim spojevima podrazumijevamo one koji se u cjelini mogu razdvojiti bez povredesklapajuih i veznih elemenata. Svi ostali spojevi se ubrajaju u nerazdvojive spojeve. To suspojevi kod kojih nakon demontae jedan ili oba elementa postaju nepodesna za narednumontau ili zahtijevaju specijalno podeavanje.

S obzirom na ove podjele spojevi mogu da budu: Nepokretni-razdvojivi (vijani, konini itd.) Nepokretni-nerazdvojivi (spojevi ostvareni presom, spojevi zakovicama isl.) Pokretni-razdvojivi (vratilo-leaj, - klip, - zupanici) Pokretni-nerazdvojivi (neki kotrljajni leaji, zaporni ventili)

Osim ove podjele spojeva postoje i druge podjele kao to je podjela spojeva u pet grupa i to: Mehanike Zavarene i lemljene

Lijepljene Magnetne i Kombinovane

ili podjela spojeva na: Vijane Lemljene Zavarene Spojeve ostvarene pritiskom itd.

Nedostatak ovih drugih podjela jeste da u njima nemamo informaciju o stepenu pokretnostielemenata sastavljenog sklopa niti mogunost njegove demontae, to je veoma vano za

njegovu ponovnu montau u uslovima eksploatacije maina i mehanizama.


19/51

19

6.Projektovanje tehnolokog postupka kontrole navedenogproizvoda iz proizvodnog programa Prevent FAD

6.1 Tehnoloki postupci kontrole

Svi industrijski proizvodi su, izmeu ostalog definisani i prateom tehniko- tehnolokomdokumentacijom, koja se razvrstava na konstruktivnu, tehnoloku i kontrolnu.

Konstruktivna dokumentacija predstavlja polaznu tehniku dokumentaciju kojom su elementi,podsklopovi, sklopovi i proizvodi u cjelini, detaljno definisani u pogledu oblika, dimenzija,matrerijala, tanosti, kvaliteta izrade i niza drugih karakteristika.

Tehnolokom dokumentacijom se propisuje postupak proizvodnje, prikazuje proizvodneoperacije i ukazuje na niz drugih parametara (alat, pribor, maina itd.) znaajnih za izradu

elemenata, podsklopova, sklopova i proizvoda u cjelini, a u skladu sa zahtjevima propisanimkonstruktivnom dokumentacijom.

Kontrolna dokumentacija sadri postupke, metode, sredstva i niz drugih mjera i kriterijumautvrivanja kvaliteta i tanosti proizvoda i procesa izrade, kao i stepena ispunjenosti zahtjeva

propisanih konstruktivnom i tehnolokom dokumentacijom.

To znai da se na osnovu konstruktivne i tehnoloke dokumentacije razrauje i kontrolna.Kontrolna dokumentacija obuhvata, najee, tehnoloke postupke prijemne, linijske,meufazne i zavrne kontrole procesa izrade.

Tehnoloki postupci prijemne kontrole koriste se za prijem materijala, gotovih dijelova,poluproizvoda, proizvoda i sl., prema zahtjevima konstruktivne dokumentacije.

Tehnoloki postupak prijemne kontrole sadri, uglavnom, pet karakteristinih grupaproizvodnih operacija kontrole i to:

1. uzimanje uzoraka za kontrolu,2. vizuelna kontrola,3.kontrola dimenzija,4.kontrola funkcionalnosti i

5.laboratorijska ispitivanja i kontrole.Tehnoloki postupci linijske kontrole linijska kontrola se propisuje na bazi tehnolokih

postupaka izrade elemenata i podsklopova.

Tehnoloki postupak linijske kontrole se izrauje za sve proizvodne operacije i izmeu ostalihparametara, definie osnovne elemente kontrole kao to su:

veliina uzorka, vremenski interval izmeu dva kontrolisanja, kriterijumi ocjene uspjenosti proizvodnih procesa, parametri kontrole, mjerna i kontrolna instrumentacija i sl.


20/51

20

Tehnoloki postupak meufazne kontrole meufazna kontrola, a samim tim i odgovarajuitehnoloki postupak kontrole se koristi za kontrolu elemenata, podsklopova i sklopova, koji uciklusu proizvodnje prelaze sa jednog tehnolokog procesa na drugi (prelaz sa obrade skidanjemstrugotine na termiku obradu i obrnuto).

Tehnoloki postupak zavrne kontrole definie osnovne elemente zavrne kontrole dijelova,podsklopova, sklopova i proizvoda u cjelini (vozila, maine, orua itd.). Izrauje se u kontrolnojtehnologiji na bazi konstruktivne dokumentacije, tehnikih uslova, standarda i pravila.


21/51

21

7.Metoda mjernih lanaca

Mjere koje ulaze u mjerni lanac nije mogue izraditi sa apsolutnom tanou. To je i glavnirazlog zato se uopte i koriste mjerni lanci ,jer kada bi se svi elementi mogli izraditi saapsolutnom tanou ne bi bilo uopteno potrebe za njima. Prema tome svaka mjera ima svoju

toleranciju i prilikom sklapanja dijelova dolazi do slaganja tih tolerancija odnosnosuperponiranja tako da se dobije suma tolerancija odnosno ukupna tolerancija. Tolerancije

pojedinih lanova i dobijaju na osnovu tolerancije zavrnog elementa koji je bitan za samufunkciju ureaja.

Metode za rjeavanje mjernih lanaca su:

metoda potpune zamjenjivosti

metoda nepotpune zamjenjivosti

metetoda zamjenjivosti u okviru grupe,

metoda podeavanja(dorade),

metoda regulisanja

Konstruktor odabirom odgovarajue metode moe uveliko uticati na produktivnostproizvodnog procesa, prije svega procesa montae.

Primjer:

Za dati mainski dio potrebno je utvrditi:

a) Nominalnu vrijednost i veliinu tolerancijskog polja za veliinu X;b) Nominalnu vrijednost i veliinu tolerancijskog polja za veliinu Y, ako se uzme da jedimenzija A1 zavrni lan lanca; ukoliko se dobije nelogian rezultat, korigovati vrijednostisastavnih lanova postupkom jednakih tolerancija; ic) Utvrditi potreban kvalitet obrade za veliinu X na bazi srednjeg broja jedinica tolerancija(postupak jednakih kvaliteta).

Slika 4. Mjerni lanac


22/51

22

Rijeenje:

a) Proraun zavrnog lana X

Nominalna vrijednost zavrnog lana mijernog lanca (mijerni lanac zatvaramo najkraimputem):

X = A3 A4 = 85 12 = 73 mm.

Gornja granina mjera iznosi:

Xg = A3g A4d = 85 + 0.040 (12 0.010) = 73.050 mm.

Donja granina mjera iznosi:

Xd = A3d A4g = 85 + 0.010 (12 + 0.000) = 73.010 mm.

irina tolerancijskog polja zavrnog lana X iznosi:

T = Xg Xd = 73.050 73.010 = 0.040 mm.

b) Proraun sastavnog lana Y

Najprije postavljamo jednaine tako da nam zadati zavrni lan A1bude na jednoj stranijednaine, a svi drugi lanovi mijernog lanca na drugoj strani jednaine, pri emu oduveavajuih oduzimamo umanjujue lanove mijernog lanca. Potom, iz tih jednainaizraavamo odgovarajue vrijednosti nominalne i gornje i donje granine mjere sastavnog

lana Y.A1 = Y A2 A3Y = A2 + A3 + A1 = 76 + 40 + 85 = 201 mm.

A1g = Yg A2d A3dYg = A2d + A3d + A1g = 76.045 + 40 + 85.010 = 201.055 mm.

A1d = Yd A2g A3gYd = A2g + A3g + A1d = 76 + 40.030 + 85.040 = 201.070 mm.

Poto smo dobili nelogian rezultat (donja granina mjera za Y je vea od gornje), premapreporuci u tekstu zadatka korigujemo vrijednosti tolerancijskih polja sastavnih lanovamjernog lanca postupkom jednakih tolerancija:

zavrni lan mjernog lanca:

irina tolerancijskog polja zavrnog lana mjernog lanca:

= g + d = 0,045 0 = 0,045 mm

ukupan broj lanova mjernog lanca:m = 4


23/51

23

irina tolerancijskog polja sastavnih lanova prema postupku jednakih tolerancija i metodupotpune zamenljivosti:

Sada smo, dakle, odredili nominalnu vrijednost nepoznatog sastavnog lana:

Y = 201 mm,

kao i irinu njegovog intervala tolerancije:

TY = s = 0.015 mm.

Konkretne vrijednosti odstupanja sastavnih lanova dobijamo iz slijedeeg sistema od 3jednaine:

1g = Yg 2d 3d = 0.045 (1)

1d = Yd 2g 3g = 0 (2)

Yg Yd = 2g 2d = 3g 3d = 0.015 (3)

pri emu je oigledno da imamo tri jednaine manje nego to nam je potrebno, poto imamo

est nepoznatih. Uvoenjem dodatnog uslova da nam u svakom sastavnom lanu jedno ododstupanja bude jednako nuli i uoavanjem da to automatski slijedi iz trivijalnog rijeenja

jednaine (2), dobijamo:

Yd = 2g = 3g = 0Yg = 0.015 mm, 2d = 0.015 mm, 3g = 0.015 mm.

c) Postupak jednakih kvaliteta

Na osnovu rezultata dobijenih u dijelu zadatka pod a), zakljuujemo da irina tolerancijskogpolja zavrnog lana X iznosi: = X = 0.040 mm = 40 m.

Srednji broj jedinica tolerancije za karakteristiku X nalazimo prema slijedeem obrascu:

na osnovu ega zakljuujemo da kvalitet mora biti finiji od N8.


24/51

24

8.Tehnoloka karta

TEHNOLOKA KARTA

Skica operacije: Podaci o predmetu:

Naziv:

Broj crtea:

Oznaka:

Podaci o materijalu:

Naziv:

Oznaka:

Masa:

Redni broj i nazivoperacije

Radno mesto Sredstvo za hlaenje Tpz(min/ser) ti(min/kom)

Zahvat

Alat i pribor

Reimi rada Vreme rada

R.br

Naziv L v/n s i tio tip tid


25/51

25

9.Struktuiranje proizvoda uz definisanje strukturne eme sa

strukturnom ili modularnom sastavnicom

Struktura proizvoda odreuje nain sastavljanja proizvoda od sklopova, pojedinanih

sastavnih dijelova kao i materijala. Strukturiranjem se ima za cilj da se sa grupisanjem slinihsklopova povea efikasnost. Razlikujemo jednostepeni i viestepene proizvode.Struktura jednostepenih proizvoda se moe predstaviti pomou dva nivoa. Ovakvi dijelovi sesastoje samo od sastavnih dijelova ili sklopova i nije potrebno dalje ralanjivanje procesamontae. Viestepeni proizvodi se mogu predstaviti pomou veeg broja nivoa (najmanje 3) isastoje se od sklopova i vie sastavnih dijelova.Za strukturiranje proizvoda postoje strukturne eme sa:

Strukturnom sastavnicom Modularnom sastavnicom

Struktuiranje proizvoda prema nivoima ugradnje vri se prema redoslijedu koji slijedi izdemontae proizvoda. Tako sam proizvod dobiva nultu oznaku. Vrlo je pregledno, ali jenepogodno s aspekta formiranja dokumentacije. Strukturna sastavnica obuhvata sve sklopove idijelove i daje njihovu vezu sa odgovarajuim nivoima ugradnje. Strukturna sastavnica sedobije tako to se u strukturnoj emi redom prolazi do kraja svih ogranaka. Grane redomzauzimaju brojeve poev od 1 pa do n (broja grana). Za izradu strukturnih sastavnica (u praksi)vrlo esto je potreban veliki broj strana pa su dosta nepregledne, a osim toga vrlo teko jevriti bilo kakve izmjene.

Slika 5.Strukturiranje proizvoda prema nivoima ugradnje


26/51

26

Slika 6..Prikaz strukturne sastavnice

Slika 7.Prikaz modularne sastavnice


27/51

27

Izrada strukturnih i modularnih sastavnica , kao i upravljane izvodi se najee pomoukompjutera i to korienjem tzv.procesora sastavnica. Procesor sastavnica raspolae sa:

osnovnim skupom dijelova skupom struktura dijelova ili proizvoda.

Osnovni skup dijelova odreenog procesora sastavnica sadri sve podatke u vezi pojedinanihsastavnih dijelova, sklopova i proizvoda, kao to su:

identifikacioni drojevi, status u pogledu izmjena, broj postupaka rada, broj skladita, podatke u vezi cijena i trokova itd...

Proizvod Koioni disk se izrauje livenjem,pa se onda radi strojna obrada.Kao takav je zasebna cjelina I ne sadri dodatne dijelove,takoe proizvod Glavina seizrauje kao zaseban dio u fabrici Prevent FAD Jelah-Teanj .

Ovi dijelovi predstavljaju sastavne dijelove koionog mehanizma te ih ugradujemo u sklop sajo nekoliko dijelova,koji se na alost ne proizvode u fabrici Prevent FAD Jelah-Teanj .


28/51

28

10. Analiza karakteristika proizvoda sa aspekta njegovepogodnosti za montau (ocjena stepena pogodnosti zaautomatsku montau)

Pri razradi postupaka rada ili projektovanja automatizovanih tehnolokih sistema, potrebno jeizvriti analizu pogodnosti proizvoda za automatsku monau.Konstrukcija je pogodna za montau onda ako je montaa mogua uz minimalno ulaganjevremena i uz minimalne trokove, angaovanje povrina u odjeljenju montae to manje, avrijeme prolaza kroz odjeljenje montae to krae i postoji mogunost za uvoenje racionalnihorganizacionih oblika montae.Pogodnost je velika ako se pri montai spaja to je mogue manje dijelova uz primjenuracionalnih postupaka i elemenata spajanja, uz ispunjen uslov potpune zamjenjivosti dijelova,

pri visokom stepenu paralelnosti rada i bez prostornih ogranienja. Za sada ne postojejedinstveni kriterijumi ocjene i definicije pogodnosti proizvoda. Osim toga veina metodauzima u obzir samo konstruktivne karakteristike, a ne i tehnoloke karakteristike procesa

montae.Pri izvoenju ocjene pogodnosti djelova za automatsku montau uzimaju se u obzir oblik,mehanika svojstva, mogunost spajanja, gabaritne dimenzije i druge karakteristike samogelementa.Svojstva elemenata su podjeljena u sedam vrsta sa odeenim brojem karakteristikagdje svaka od njih predstavlja odreenu osobinu elemenata i izraava se kvantitativno (brojnomoznakom).

Vrsta I razdvaja djelove po nainu njihove orijentacije u prostoru Vrsta II karakterie svojstva spajanja djelova pri automatskom orijentisanom

transportu Vrsta III i IV karakterie svojstva oblika dijelova Vrsta V odreuje svojstvo simetrije dijela Vrsta VI karakterie spoljanji oblik djelova pri emi je za osnovu razdvajanja oznaka

uzeto postojanje i oblik centralnog otvora. Vrsta VII sadri pomone povrine elemenata konstrukcije djelova koji utiu na

sloenost automatizacije tehnolokog postupka.

Pogodnost proizvoda za automatsku montau ocjenjuje se sa tri parametra:

Po ukupnom stepenu sloenosti proizvoda, odreenom sumom pojedinane sloenostidijelova i drugih materijalnih elemenata koji ulaze u njegov sastav, prema:

Po srednjoj vrijednosti stepena sloenosti, odreenoj po formuli:


29/51

29

Po stepenu pogodnosti proizvoda za automatsku montau, odreenom formulom:

Gdje je:

bi - sloenost i-tog materijalnog elementa, ni broj istoimenih materijalnih elemenata,m - broj razliitih materijalnih elemenata koji ulaze u proizvod, q - ukupan broj materijalnihelemenata u proizvodu


30/51

30

11. Sagledavanje mogunosti primjene ekspertnog sistemaNEXPERT- OBJECT za automatizaciju postupakaprojektovanja analiziranih montanih sistema

Ljuska, koja bi se mogla primijeniti pri projektovanju sistema mora da zadovolji itav nizposebnih kriterijuma, kao to su: jednostavna struktura, mogunost promjene i proirenja baze znanja, jednostavno koritenje i mogunost povezivanja sa bankama podataka i eksternim programima.

Od velikog broja ljuski za ekspertne sisteme, koje se trenutno nude na tritu, odabrana je ljuskaNEXPERT OBJECT i to iz sljedeih razloga:

nudi brojne mogunosti za predstavljanje znanja (proizvodna pravila, sisteme kojioperiu sa objektima i klasama, modularne baze znanja),

raspolae primjerenim strategijama razvoja i heuristikama, omoguava pristup eksternim bankama podataka i pozivanje programa pisanih u viim

programskim jezicima kao to je C, nudi opsenu podrku pri razvoju ekspertnog sistema kroz: rad pomou prozora i uz koritenje mia, vizualizaciju svih meuzavisnosti preko mree pravila i hijerarhije objekata, niz editora za formiranje baze znanja, kao to su editor pravila, kontekst-editor,

editor objekata, editor klasa. nudi mogunost koritenja na velikom broju raunara koji se nalaze u upotrebi.

Ekspertni sistemi osiguravaju univerzalnu i stalnu raspoloivost, drugim rijeima ekspert jeuvijek na raspolaganju. Prisutna je i nepristrasnost, jer jednom organizovan ekspertni sistem

je praktian je praktino dosljedan. Ekspertni sistem ima savrenu memoriju i uzima sverelevantne faktore u obzir. Kvalitetno vrijeme strunjaka je osloboeno rutinskih poslova, jerekspertni sistem obavlja postavljene zadatke i time dobiva ekonomsko opravdanje.Ekspertni sistem sadri injenice koje strunjak uzima u obzir i praktina pravila koja strunjak

primjenjuje prilikom rijeavanja problema. Jedna od velikih koristi ekspertnih sistema je kraevrijeme odluivanja, rutinske odluke koje odnose dosta vremena,lagano donose ekspertnisistemi i ljudi strunjaci e imati vie vremena na raspolaganje za kreativniji rad.Prilikom prikupljanja i organizovanja baze znanja, odreene vrste zanja se ne mogu lako

prevesti u pravilo AKO-ONDA. Takoe, postoji tekoa oko specifikacije heuristikog znanjarukovodioca, koje je vano za pravilno odluivanje.

Korisniki interfejs sa sistemom treba biti ostvaren preko prirodnog dijaloga. Meutim,dijalog nije realno prirodan jezik.Korisnici moraju otpisivati probleme u definisanom formalnom jeziku ije rijei i njihovakombinacija imaju veoma specifino znaenje.Ogranieni broj strunjaka za ekspertne sisteme i ininjera za baze znanja,predstavljajukonstantu opasnost da poslovne aplikacije mogu lako pasti na posljednje mjesto u razvoju

ustupajui mjesto drugim dobro finansiranim podrujima.


31/51

31

Takoe, vrijeme odziva komercijalno dostupnih ekspertnih sistema relativno je sporo na veinipersonalnih raunara.

-Tabelaran prikaz prednosti i nedostataka ekspertnog sistema u poreenju saovjekom ekspert-om:

Slika 8.Principijelna struktura sistema zasnovanih na znanju


32/51

32

Tabela 1. Prednost ekspertnih sistema

Tabela 2. Nedostaci ekspertnih sistema

Tabela 3. Razlika ES od konvencijalnih program


33/51

33

12. Grupna tehnologija

U okviru prilaza teoriji grupne tehnologije moemo izdvojiti tri osnovne grupe koje su odposebnog znaaja za utvrivanje kriterija pri oblikovanju tokova materijala. Radi se oslijedeim veliinama:

Odnos struktura-koliina proizvoda qj. Navedena veliina u programu proizvodnjeje odreena obimu razmjene sa okolinom i kvalitetom postupka grupisanja.

Stepen tehnoloke sloenosti predmeta rada (Ke) je odreen kvalitetom razradepostupaka stanja odnosno grupnih tehnolokih postupaka.

Efektivni kapacitet elemenata sistema tii je odreen kvalitetom odluka o reimurada sistema.

12.1 Grupni model tokova materijala

Grupni prilaz postupcima projektovanja i konstruiranja proizvoda razrade i procesa izvoenjaprocesa rada i upravljanje procesa rada razvijen je na bazi sljedeeg:

Efektivnost procesa rada raste pri ostalim istim uslovima porastom koliina uprocesu proizvodnje,

Za slinost predmeta rada smanjuje podruje rasipanja relevantnih veliina i dajemogunost lakeg iznalaenja optimalnih rjeenja.

Oblikovanje tokova materijala na osnovu grupnog prilaza ima za cilj poveanje koliina naprincipima slinosti kako bi se eliminisala data suprotnost.Prilaz poveanja koliina se zasnivana objedinjavanju odnosno grupisanju predmeta rada slinih obiljeja na osnovnom kriterijarazvrstavanja u grupe predmeta rada slinih tehnolokih karakteristika.Grupe predmeta radadobivene na ovaj nain se nazivaju operacijska grupa sa koliinama koje su vea od pojedinano

posmatranih predmeta rada Qopi > qj. Operacijska grupa u optem sluaju pripada odreenomtoku materijala proizvodnog sistema (t). Broj predmeta rada (k) u operacijskoj grupi i koliine(Qopi) su promjenljive du toka u skladu sa kriterijumima razvrstavanja i karakteristikamatehnolokih sistema na radnim mjestima u toku rada.Program proizvodnje poslovnog sistema sastoji se od 8 vrsta koionih diskova, za koje su

predhodno izvrenom analizama utvrene koliine prikazane u tabeli broj 4 TABELA 4:


34/51

34

Razradom procesa rada definisani su grupni tehnoloki postupci za sve predmete rada datogprograma proizvodnje.Osnovni elementi tehnolokih postupaka (redosljed operacija,vrijemeizrade,angaovani proizvodni resurs) dati su u sljedeim tabelama.

Koioni disk 1

Koioni disk 2

Koioni disk 3

Koioni disk 4

Koioni disk 5


35/51

35

Koioni disk 6

Koioni disk 7

Koioni disk 8


36/51

36

13. Proraun vremena postupka montae koionog doboa iglavine toka i izbor varijante tehnoloke strukture

13.1Proraun vremena postupka montae koionog diska i glavine toka

Pored svih ostalih faktora koji odreuju tehnoloki proces montae tu je i vrijeme potrebnoza izvoenje odreenog zahvata ili montane operacije.Za sve vrste i metode montae vrijedi osnovna podjela vremena na:

pripremno zavrno vrijeme tpz vrijeme montae (spajanja) tii

Pripremno zavrno vrijeme dijeli se na: pripremno zavrno vrijeme osnovno tpzO pripremno zavrno vrijeme dopunsko tpzD

Pripremno zavrno osnovno vrijeme odnosi se na pripremanje radnog mjesta za rad, prijem

i pregled dokumentacije, pripremu elemenata, podsklopova ili sklopova za spajane,raspremanje radnog mjesta itd.Pripremno zavrno dopunsko vrijeme sadri sve gubitke koje radnik montaer ima u tokuosnovnog pripremno zavrnog vremena i zato se daje u postotnom iznosu osnovnog

pripremnog zavrnog vremena.

Ukupno pripremno zavrno vrijeme se rauna kao zbir pripremno zavrnog osnovnog idopunskog vremena, pa slijedi da je:

U naem zadatku pripremno zavrno vrijeme obuhvata vrijeme potrebno za izvoenjeoperacija: specifikacije dijelova, odmaivanja i lakiranja i izraunato prema prethodnomizrazu iznosi:

60

Vrijeme montae spajanja predstavlja vrijeme potrebno za izvrenje jedne montane operacijei obuhvata sve radnje podeavanja, spajanja, kontrole, prinoenja, gubitaka itd., u toku rada.Dijeli se na:

tehnoloko (osnovno) vrijeme montae tio vrijeme montae pomono tip vrijeme montae dopunsko tid


37/51

37

Osnovno vrijeme montae odnosi se na pozicione zahvate, zahvate ielementarne zahvate neposrednog spajanja (montae).

Pomono vrijeme montae se troi na onaj dio postupka koji neposrednoprethodi ili odmah dolazi nakon spajanja elemenata.

Vrijeme montae dopunsko sadri sve gubitke koji se deavaju za vrijeme

osnovnog pomonog vremena montae, tj. gubitke, koji su rezultatorganizacionih i drugih nedostataka.

Slijedi da je vrijeme potrebno za izvoenje jedne montane operacije jednako sumi svihnavedenih vremena:

..

Vrijeme potrebno za izvoenje svih montanih operacija na jednom proizvodu ili stepentehnoloke sloenosti se oznaava sa:

gdje je:

m broj montanih operacija koje se izvode na datom proizvodu.U naem sluaju nemamo potrebna vremena za montane operacije, te ih ne moemo raunatiOva vremena su okvirno odreena jer se radi o proizvodu slinome zglobu za voenje kod kogaimamo poznate podatke o vremenima, dok za ovaj proizvod na alost nemamo potrebne

podatke.

Vrijeme potrebno za montiranje cijele serije proizvoda je:

Obzirom da nemamo potrebne podatke za raunanje ovih vremena, mi ih neemoraunati. Postoji mnogo metoda za odreivanje vremena trajanja montae, a meu najpoznatimasu:

iskustvene metode mjerenje hronometrom poreenje sa slinim proizvodima i postupcima rada na osnovu karakteristika elemenata eksperimentalno analitike metode i metode unaprijed odreenih standardnih vremena.

Osim vremena montae, takoer se raunaju vremena izrade dijelova i ona su jednaka sumi svihpojedinanih operacija obrade na datom dijelu.


38/51

38

Ovdje emo spomenuti dvije analitke metode:

Metodu na osnovu karakteristike elementa spajanja Sistem unaprijed odreenih standardnih vremena

13.2 Uputa za montau novih koionih diskova

KORAK 1.

Demontirajte kota. Iskljuite indikator istroenosti ukoliko postoji. Koristei odgovarajuialat, uklonite osigurae ploica.

KORAK 2.

Povucite koiona klijeta tako da ne prekinete vezu s koionim crijevom

KORAK 3.

Uklonite vijke koji dre fiksni dio koionih klijeta.


39/51

39

KORAK 4.

Olabaviti vijak koji osigurava da je disk u poloaju.

KORAK 5.

Temeljito uklonite prljavtinu i hru s glavine, koristei elinu etku, abrazivnu elinuvunu ili SEALEY alat, kat. br.SX036.

KORAK 7.

Budite sigurni da povrina nije deformirana ili oteena.KORAK 8.


40/51

40

Provjerite da li je glavina na istoj ravni (s tolerancijom manjom od 0.03 mm), koristeimagnetski stalak i komparator. Provjerite u kakvom su stanju leajevi. Oni moraju bitiispravno fiksirani i ne smiju imati vei hod od spomenute tolerancije.

Postavite novi koioni disk na glavinu. Za Radiance RS buene diskove, razlika je u smjerupostavljanja desnog i lijevog diska, stoga slijedite strelicu kretanja naznaenu na disku.

KORAK 10.

Pritegnite vijak koji dri koioni disk u poloaju.

KORAK 9. ODNOSI SE SAMO NA OPEN PARTS KO.DISKOVE (RADIANCE RS)!

Desna strana Lijeva strana


41/51

41

KORAK 11.

Centrirajte koioni disk na glavinu, zavijte najmanje 3 vijka kotaa ravnomjerno unakrsnim

smjerom, priteui ih do oko 14 Nm.

KORAK 12.

Koristei komparator, provjerite oscilaciju diska. Oitana vrijednost mora biti manja od 0.09mm.

KORAK 13.

Uklonite vijke kotaa i postavite koiona klijeta.


42/51


43/51

43

KORAK 17.

Zakoite nekoliko puta kako bi se uklonio sloj zatitnog premaza s koione povrine.

13.3 Metoda na osnovu karakteristika elemenata spajanja

Kod ove metode vrijeme za izvoenje pojedinih montanih operacija ili za montiranje cijelogproizvoda moemo odrediti polazei od karakteristika samih elemenata koji se spajaju.Osnovno vrijeme montae uslovljeno je sloenou elemenata koji se ugrauju(sl.)

Slika 9. Sloenost elemenata


44/51

44

Najmanju sloenost ima kugla, jer sa stanovita pozicioniranja nema odreenu osu.Pozicioniranje elemenata sa centralnom osom odreuje jednoznano sloenost montae jerzavisi i od drugih kontura, koje se nalaze na osnovnoj povrini elemenata.

Najtea je ugradnja elemenata gdje na osnovnoj povrini imamo ekscentrino postavljen(izraen) otvor ili ispupenje ,zbog toga to je ove elemente mogue ugraditi samo u jednom

poloaju.


45/51

45

Zavisnost izmeu vremena ugradnje i sloenosti data je na sljedeoj slici:

Takoe i teina ima uticaj na vrijeme ugradnje, jer zavisno od teine dijela upravljanjeelementima montae je runo ili mainsko.

Dijagram ovisnosti osnovnog vremena montae i teine dat je na sljedeoj slici:

slika 11. ovisnost vremena ugradnje od teine proizvoda


46/51


47/51

47

pojedinih pokreta, moe se odredit potrebno vrijeme za izvoenje osnovnih pokreta, asabiranjem ovih vremena dolazi se do ukupnog vremena potrebnog za izvoenje kompletnog

postupka.

13.5 Izbor varijante tehnoloke strukture

Vrijednost vremena trajanja ciklusa montae je posljedica usvojene strukture montanihoperacija i slaganja dejstva alata i radnika montaera unutar strukture, odnosno sistema prelaskaobjekta montae sa operacije na operaciju unutar tehnolokog sistema u cjelini. Iz ovoga semoe zakljuiti, ovisno o izboru naina slaganja dejstava alata i montaera, da e utroenoosnovno vrijeme montae biti razliito. Ove sisteme slaganja izmeu ve navedenog nazivajuse osnovne tehnoloke strukture ili klase montae Naravno tenja je da se pronaenajoptimalnije rjeenje. Postoje tri klase montae i to:

I klasa redni nain II klasa redno paralelni nain

III klasa paralelni nain slaganja dejstava alata i uesnika u procesu montaera.

13.5.1 I klasa montae

Ovaj sistem karakterie to da proces montae obavlja jedan uesniku, koji izvodi samo jedanzahvat,tj. na cijelom objektu montae se izvodi u datom trenutku samo jedan zahvat. Sljedeizahvat se vri tek nakon izvoenja prethodnog ( odmah ili poslije odreenog vremena).Zbog rednog izvoenja zahvat,ova klasa montae daje najdue vrijeme, ali se ipak primjenjujeu pojedinanoj i maloserijskoj proizvodnji gdje vrijeme nije toliko bitno kao npr.u serijskoj imasovnoj proizvodnji.

Treba istai da rednost posmatramo po vremenu montae i taj pojam nema nieg zajednikogsa rednim nainom prelaska predmeta rada sa operacije na operaciju. To znai da je tumaenjerednosti po vremenu montae u suprotnosti sa tumaenjem rednosti po premjetanju objektamontae.Tipian primjer I klase montae predstavlja spajanje dva ili vie elemenata ostvareno pomouvijka i navrtke.Osnovno vrijeme spajanja jednako je zbiru zasebnih vremena spajanja svihzahvata alata ili radnika montaera.

Na sljedeoj slici prikazan je ematski redni postupak izvoenja zahvata:

Slika 13. ematski redni postupak izvoenja zahvata


48/51

48

gdje je:tio vrijeme operacijetzi vrijeme i-tog zahvata

13.5.2 II klasa montae

Ovaj sistem slaganja dejstava alata i radnika motnaera podrazumijeva redno paralelni naindjestva. To znai da se zahvati u okviru jedne grupe zahvata ( ili u pozicionom zahvatu) izvode

paralelno,dok se prelaz od jedne grupe na drugu grupu zahvata (ili od pozicionog zahvata nadrugi pozicioni zahvat) izvodi redno.

Grupom zahvata u ovom sluaju naziva se skup zahvata koji se izvode istovremeno (paralelno)na jednom objektu montae u jednoj poziciji, u okviru jedne montane operacije i predstavlje

jednu zasebnu cjelinu.To to se svi zahvati u okviru jedne grupe zahvata izvode paralelno ne mora da znai da onoiistovremeno i poinju,nego da se svi moraju zavriti u virmenu trajanja (izvoenja) najduegzahvata u grupi,prema kojem se i odreuje osnovno vrijeme montae, to je prikazano nasljedeoj slici:

Slika 14. Redno paralelni nain slaganja zahvata u okviru jedne montane operacije

Karakteristike II klase montae (kao i prethodne) je struktura osnovnog vremena spajanja. ZaII klasu montae vrijeme motnae u optem vidu se odreuje kao zbir najveih zasebnihvremena zahvata u pojedinim grupama zahvata u svakoj od pozicija.

13.5.3 III klasa montae

III klasa paralelni nain slaganja dejstava alata i uesnika u procesu montae podrazumijevatakvo dejstvo da svi alati i uesnici montaeri djeluju istovremeno. To znai da se svi zahvatikoji se izvode na jednom objektu montae, u okviru jedne operacije, izvode istovremeno.


49/51

49

14. Zakljuak

Analizirajui projektni zadatak vidimo da je realiziran pri stvarnim podacima iz realnogsektrora proizvodnje, to dovodi do zakljuka da je proces proizvodnje mainskog elementakoionog diska veoma sloen. Za proizvodnju jednog ovakvog elementa potreban je obuen i

vjet kadar kako od samog konstruktorskog dijela tako i od radnika majstora koji e radi naproizvodu jer ovaj proizvod je sastavni dio upravljakog sistemom svakog automobila i trebada se obezbjedi to vei stepen sigurnosti elementa. Konstruktor odabirom odgovarajuemetode za mjerenje tanosti izrade moe uveliko uticati na produktivnost proizvodnog procesa,

prije svega procesa montae. Grupnim tehnolokim postupcima i savremenom opremommoemo obezbjediti vei i bri proces montae kao i ekonomsku opravdanost navedenog

proizvoda.


50/51

50

15. Literatura

1. Alagi I., Primjena FMEA metode na proces mainske obradekoionog diska 1j0 615 601,3. Nauno-struni skup sa meunarodnim ueem KVALITET2003, Zenica, B&H, 13. i 14 Novembar 2003.

2. Stefanovi, A.(1991).Drumska vozila.Ni:Centar za motore i motorna vozila Mainskogfakulteta u Niu i Centar za bezbjednost Mainskog fakulteta u Kragujevcu3. Zelenovi D., osi I.: Montani sistemi, Beograd, 1991.4. Lazi M., Mitrovi R., Mitrovi M.:Tehnologija kontrole, aak, 1988.5. Zelenovi D., osi I., Simi M:Postupci montae, Institut za industrijske sisteme NoviSad, 1991.6. Prof. Dipl.-Ing. Jrnsen Reimpell, Dipl.-Ing. Helmut Stoll, Prof. Dr.-Ing. Jrgen W.Betzler The Automotive Chassis: Engineering Principles7. Dejan Luki, Mijodrag Miloevi, Velimir Todi / Novi Sad, 2013. INTEGRISANICAPP SISTEMI I TEHNOLOKA BAZA PODATAKA (Modul Integrisani CAPP sistemi)


51/51

16. Popis slika

Slika 1. Grafiki prikaz firme i njene lokacije ........................................................................... 4

Slika 2 Koioni disk ................................................................................................................... 6

Slika 3. Koioni disk iz preduzea Prevent FAD-Jelah ............................................................. 7Slika 4.Glavina toka .............................................................................................................. 12

Presjek glavine toka s leajem, diskom konice i naplatkom Mercedes-Benza SLK (DaimlerAG) ........................................................................................................................................... 13

Slika 4. Mjerni lanac ................................................................................................................ 21

Slika 5.Strukturiranje proizvoda prema nivoima ugradnje ...................................................... 25

Slika 6..Prikaz strukturne sastavnice ........................................................................................ 26

Slika 7.Prikaz modularne sastavnice ........................................................................................ 26

Slika 8.Principijelna struktura sistema zasnovanih na znanju .................................................. 31Slika 9. Sloenost elemenata .................................................................................................... 43

Slika 13. ematski redni postupak izvoenja zahvata .............................................................. 47

Slika 14. Redno paralelni nain slaganja zahvata u okviru jedne montane operacije ............ 48

TDM Program

Documents

Transcript of TDM Program