1

T.C. MERKEZ BANKASI

PARA POLİTİKASI UYGULAMALARI

OCAK 2002

2

Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı

• Para politikası açısından veri koşullar:

- Merkez Bankası özerk

- Dalgalı kur rejimi

1- Sıkı para ve maliye politikaları

2- Bankacılık ve kamu finansmanı reformları

3

Ancak, Sorunlar:

1- Yapısallar ile ilgili tartışmalar

İç borcun sürdürülebilirliği ?

Bekleyişler yeniden olumsuz

TL aşırı değer kaybetti, faizler yükseldi

4

-70-60-50-40-30-20-1001020304050

9901

9903

9905

9907

9909

9911

0001

0003

0005

0007

0009

0011

0101

0103

0105

0107

Ocak 1999 - Temmuz 2001, Bekleyişler: Genel Gidişat Eğilimi(Sanayi dalındaki genel gidişat konusunda bir ay öncesine kıyasla görüşler

(iyimser eksi kötümser, yüzde)

5

Bekleyişler Neden Önemli ?

Aynı iktisadi temeller çok farklı sonuçlara yol

açabilir. Neden ?

Bekleyişler

• İki ekonomi; Birinde bekleyişler olumlu, diğerinde olumsuz.

• Olumsuz ekonomi: Yerli para değersiz, faizler

yüksek, enflasyon yüksek.

6

Ancak, Sorunlar: 2- Dalgalı kur rejimine uyum sorunlarıİstikrarlı bir ekonomik ortam için, iktisadi temellerin düzgün olmasıgerekir. Değilse, herhangi bir para politikası ya da kur rejimi ileistikrarlı bir ortam yaratılamaz. Bu gerçek, kur rejimi tartışmalarındagözardı edilmiştir.

• Geçmişinin olmaması; Piyasa oyuncuları, MB davranışı

• Açık pozisyon

• Müdahale ikilemi• Spekülasyon

Yerli yabancı banka ayrımı?Değişen uyum hızı

7

Ancak, Sorunlar:

3- Çapa sorunu

• Ekonominin bir nominal çapaya ihtiyacı vardırEkonomik birimlerin önlerini görmeleri, geleceğe yönelik hesapyapmaları için. Çünkü nominal çapa bekleyişleri şekillendirir,geleceğe yönelik belirlilik sunar, karar alım süreçlerine yardımeder.

• Döviz kuruDenenmiştir

• Enflasyon çapasıEnflasyon hedeflemesi rejiminde: Ama ön koşulları yok

• Parasal büyüklüklerİlişki zayıf

8

Sorunlar Aşılıyor:11 Eylül’e rağmen...

• İktisadi temeller kuvvetlenmiş, reform sürecine ve programın

sürdürülemeyeceğine ilişkin gereksiz tartışmalar sona ermiştir.

• İç borcun sürdürülebilirliği anlaşılmıştır.

• Bekleyişler hak ettiği olumluluk düzeyine nihayet ulaşmıştır.

• Döviz kuru istikrar kazanmıştır.

• Dış dünya politikalarımızı benimsemiş, Arjantin ile farkımız anlaşılmıştır.

Bu eğilim yurtdışı spreadlerimizden kolaylıkla görülmektedir.

9

-70-60-50-40-30-20-1001020304050

9901

9903

9905

9907

9909

9911

0001

0003

0005

0007

0009

0011

0101

0103

0105

0107

0109

0111

Ocak 1999 - Aralık 2001, Bekleyişler: Genel Gidişat Eğilimi (Sanayi dalındaki genel gidişat konusunda bir ay öncesine kıyasla görüşler,

(iyimser eksi kötümser, yüzde)

10

Enflasyon Üzerine

• Tüm dünyada enflasyon hızla düşmektedir.

• Oranlar son 25 yılın en düşük seviyeleridir.

• Türkiye hariç

11

Ülke Grupları İtibarı ile Ortalama TÜFE Oranları

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

1983-1992 1993-2002 2001

Dönemler

TÜFE

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

Gelişmekte Olan Latin Amerika Ülkeleri

Türkiye

Gelişmekte Olan Asya ÜlkeleriGelişmiş Ülkeler

Doğu Bloku Ülkeleri

Kaynak: World Development Indicators, World Bank

12

Enflasyon Üzerine• Dünyada para politikaları enflasyonla mücadelede başarılı

olmuşlardır. Nasıl ?

1- Bir Hedefin Gözetilmesi.

Belli bir büyüklük; döviz kuru, parasal büyüklükler veya enflasyonun kendisi tek başına veya birlikte doğrudan hedeflenmektedir.

Bu kapsamda, giderek daha çok sayıda ülke enflasyonun kendisini

hedeflemeye yönelmektedir.

13

Para Politikası Çerçevesinde, 91 Ülke İçinde Enflasyon, Parasal Büyüklükler veya

Döviz Kuru Hedeflemesi Yapan Ülkelerin Yüzde Payları

Kaynak: Bank of England web sitesi

14%

32%54%

Enflasyon

Parasal Büyüklük

Döviz Kuru

1990 Yılı

26%

40%34%

Enflasyon

Parasal Büyüklük

Döviz Kuru1999 Yılı

14

2- Hedeflerin Açıklanması

• Hedefler açık ve net bir biçimde, bir büyüklük veya bu

büyüklüğün içerisinde yer alacağı bir band şeklinde,

kamuoyuna duyurulmaktadır.

Açık bir hedef belirten ülke sayısı

Açık bir hedef belirtmeyen ülke sayısı

50

41

91 Ülke İçinde Para Politikası Uygulamasında Hedeflerini Açıkça Kamuoyuna Duyuran ve Duyurmayan Ülke Sayıları

Açık bir hedef belirten ülke sayısı

Açık bir hedef belirtmeyen ülke sayısı

2

89

1999 Yılı

Kaynak; Bank of England, Central Banking

1990 Yılı

15

16

3- Sorumluluk Paylaşımı

• Parasal büyüklük hedeflemesinin yapıldığı ülkelerde, hedef ile

ilgili sorumluluk büyük oranda merkez bankasına ait olmaktadır.

• Enflasyon hedeflemesi yapan ülkelerde ise sorumluluk, ağırlıklı

olarak, hedefin, toplumun hemen hemen tüm kesimlerini

doğrudan ilgilendirmesi ve kapsamının genişliği itibarı ile

hükümet ile birlikte merkez bankasına aittir.

17

Açık Bir Biçimde Hedefleme Yapan Ülkelerde, Hedeflemeyi Kim Yapıyor ?

17

28

10

23

10

14

15

1

18

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Enflasyon

Parasal Büyüklük

Döviz Kuru

Merkez Bankası

Merkez Bankası

Merkez Bankası

MB+Hükümet Beraber

MB + Hükümet Beraber

Hükümet

Hü

MB + Hükümet Beraber Hükümet

48 Ülke

37 Ülke

55 Ülke

Kaynak; Central Banking, cilt 11, sayı 3, Şubat 2001

18

Merkez Bankalarının Kurumsal

Tasarımlarında Ön Plana Çıkan Hususlar

• Bağımsızlık

• Şeffaflık• Hesapverebilirlik

19

Nasıl Bir Ortamdayız ?

• Dalgalı kur rejiminde kur istikrarı

• Ters para ikamesi

• Dünya ekonomilerinde olumlu bekleyişler

• Türkiye ekonomisinde olumlu bekleyişler

20

• EnflasyonGerçekleşmeler: Döviz kuru

Tarım Kamu fiyatları Bekleyişler

İç talep daralmasına rağmen.

Beklentiler: - Şirketler kesimi 12 aylık enflasyon beklentisi

TEFE yıllık % 58.4 de

- 3 aylık dönem için olumlu gelişmeler

- Finans sektörü beklentileri

Nasıl Bir Ortamdayız ?

21

Gelecek 12 Aylık Dönemde Enflasyon Beklentileri

25

30

35

40

45

50

55

60

65

12

.99

2.0

0

4.0

0

6.0

0

8.0

0

10

.00

12

.00

2.0

1

4.0

1

6.0

1

8.0

1

10

.01

12

.01

-80

-60

-40

-20

0

20

40

60

80

100

12

.99

2.0

0

4.0

0

6.0

0

8.0

0

10

.00

12

.00

2.0

1

4.0

1

6.0

1

8.0

1

10

.01

12

.01

Gelecek 3 Aylık Dönemde Enflasyon Beklentisi Eğilimi (TEFE, yukarı-aşağı farkı, yüzde)

Nasıl Bir Çerçeve ? (1)• Kamu kesiminin yeniden yapılanmasıGevşek kamu harcamaları şirketler kesimine destek mi?Reel faiz yukarı, faiz dışı fazla aşağı, net dış borç ödemeleri yukarı

İç borç reel olarak büyür sürdürülemezlik

Artan risk primi kuru etkiler

Bekleyişler olumsuz.

• Dış finansal destek • Bankacılık reformuna devam Şirketler kesimi için önemliMB desteği

• Fiyat istikrarını amaçlayan bir Merkez BankasıÖzerklik; amaç-araç bağımsızlığı, Maastrich kriteri, şeffaflık; duyurular,istatistikler, PPK çalışmaları, hesapverebilirlik; Meclis, Hükümet, kamuoyu

22

23

Nasıl Bir Çerçeve ? (2)

Geçmiş alışkanlıkların aşılması

• Döviz kuru: neden - sonuç

• Geçmiş enflasyon, gelecek enflasyon

- Geçmişin sonucu bugünkü enflasyon- Geçmişin koşulları aynen devam ediyor mu ?- Endeksleme

• Kısa vadeli faizler – uzun vadeli faizler

24

Nasıl Bir Para Politikası ? (1)

• Parasal hedefleme Enflasyon hedeflemesi

Örtük EH, gelecek dönem enflasyonuna odaklanma

Para Tabanı: Nominal çapa

Performans kriteri

Para Tabanı nasıl artacak?

Reel büyüme ve enflasyon hedefine paralel % 40 artış

Ters para ikamesi revizyon gerektirebilir Enflasyon?

25

Nasıl Bir Para Politikası ? (2)

Kısa vadeli faizler nasıl belirlenir ?

Geleceğe bakarak:• Ücretler• Toplam arz ve talep• Döviz kuru• Enflasyonist beklentiler• Kamu fiyatları• Ödemeler dengesi• Uluslararası gelişmeler

• Ödemeler dengesi gelişmeleri

26

Nasıl Bir Para Politikası ? (3)

• Kur politikaları - Az bir reel değer artışı olacak; hedef değil tahmin

- Ayrıca, ters para ikamesi + güçlü ödemeler dengesi döviz

arz fazlası rezervler artıyor

- Kısa vadeli oynaklığa müdahale

- Uzun dönem denge değerine karışmama

• Piyasalar - Aracılıktan çekilme: Kur faiz riski

Karşı taraf riski

27

Nasıl Bir Para Politikası ? (4)

• TL piyasalarıAPİ, BPP, geç likidite penceresi

• Döviz piyasalarıMB dışında vadeli işlem piyasalarının geliştirilmesi

- TİBOR- SPK, İMKB- BDDK: muhasebe- Maliye Bakanlığı: vergi konusu açıklığı

KİT’ lerin uyum sorunu

28

Enflasyon Hedeflemesi Rejimi

• Güçlü bir çapadır.

• Fiyat istikrarına yönelik Merkez Bankası taahhüdünü güçlü bir biçimde içermektedir.

• Merkez bankasının bütün para politikası araçları, kamuoyuna açıklanmış bulunan enflasyon hedefini gerçekleştirmeye yönelik olarak kullanılacaktır.

• Hedefe yönelik araçların belirlenmesinde, parasal büyüklükler, kurlar da dahil olmak üzere, enflasyon hakkında bilgi içeren diğer tüm veri setleri aynı önemle kullanılacaktır.

29

Enflasyon Hedeflemesi

• 2002 yılı başında geçilecekti ?. Ne oldu ?

– İç konjonktür: Kamu maliyesi baskısı sürdü, enflasyon

yüksek seyretti. Kur, tarım fiyatları

– Dış konjonktür: 11 Eylül, finans piyasalarında yaşanan

belirsizlikler

• Ön koşulları oluştuğunda enflasyon hedeflemesine

geçilecektir.

30

Ön koşullar ?

• Kamu maliyesi baskısının azaltılması• Kamu maliye politikası disiplininin sürmesi• Kurun enflasyon üzerindeki etkisinin zayıflaması ve istikrara

kavuşması• Finansal derinleşme• Geçmişe endeksleme alışkanlıklarından vazgeçilerek, ileriye

dönük endeksleme sistemine geçilmesi. Bu noktada kamu kesimine önemli bir rol düşmektedir.

• Mal ve hizmet piyasalarının göreceli fiyat değişmelerine karşı esnek bir yapıya kavuşması

• Başarı önemli ölçüde diğer politikalarla desteklenmesine bağlıdır.

31

Yasal HazırlıklarTeknik Hazırlıklar

• Yeni yönelim anketleri hazırlanmış, kısa ve orta vadeli tahmin grupları oluşturulmuş enformasyon bazı genişletilmiştir.

• İletişimi artırmak, kamuoyunu bilgilendirmek amacı ile hedeflere, faiz değişikliklerine ve operasyonlara ilişkin halen yapılmakta olan basın duyuruları devam edecek, para politikası raporu adı altında ilki Kasım ayında yayımlanan rapor daha sonra “enflasyon raporu” adı altında dönemsel olarak yayımlanacak ve karar alma süreçlerine ilişkin her türlü bilgiyi içerecektir.

32

T.C. MERKEZ BANKASI

PARA POLİTİKASI UYGULAMALARI

OCAK 2002