T.C.

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI

ESKİ TÜRK EDEBİYATI BİLİM DALI

KELÂMÎ DÎVÂNI

Yüksek Lisans Tezi

Tez Danışmanı

Doç. Dr. Yaşar AYDEMİR

Hazırlayan

Mustafa KARLITEPE

Ankara-2007

ONAY Mustafa KARLITEPE tarafından hazırlanan KELÂMÎ DÎVÂNI başlıklı bu çalışma 27.11. 2007 tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda oybirliği/ oyçokluğu ile başarılı bulunarak jürimiz tarafından Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim/ Eski Türk Edebiyatı Bilim dalında Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiştir. Başkan Prof. Dr. Ahmet MERMER Üye Doç. Dr. Yaşar AYDEMİR (Danışman) Üye Prof. Dr. Filiz KILIÇ

ÖNSÖZ

Divan Edebiyatı kültür hayatımızda uzunca bir zaman dilimini içine

alır. Bu dönemde oluşturulmuş edebi metinler; sosyal hayat, dünya görüşü,

sevinç, üzüntü gibi unsurları yansıtır. Bu nedenle tarih bilimine katkısı

yadsınamaz. Dönemin tarihinin tam manasıyla yazılabilmesi için edebi

eserlerin yararlanılabilir hale gelmesi gerekmektedir.

Bu düşüncelerle biz bu çalışmada XVI yüzyılda yaşamış, yüzyılın

sonlarına doğru vefat etmiş Kelâmî Cihân Dede’nin tespit edebildiğimiz tek

eseri olan dîvânın metnini ortaya koymaya çalıştık.

Öncelikle şairimizin dîvânının İstanbul Yapı Kredi Kütüphanesinde

bulunan nüshasını tespit ederek, bunun yanında mevcut kataloglarda bir

başka nüsha olup olamadığını kontrol ettik. Kontrollerimiz neticesinde dîvânın

kayıtlı bir başka nüshasına rastlamadık.

İstanbul Yapı Kredi Kütüphanesinde bulunan, elimizdeki tek nüshada

mevcut şiirleri klasik divan tertibine uygun olarak sıraladık.

Şâirin hayatı ve edebi kişiliğine dair, tezkirelere, hakkında bilgi

bulunan diğer kaynak eserlere ve şairin şiirlerine baktık. Ancak üç kaynak

dışında pek bilgi bulamadık. Transkripsiyonlu olarak hazırladığımız divan

metninde incelememize konu olan verileri tek tek fişleyerek gruplandırdık.

Birinci bölümde şairin hayatı, şahsiyeti, edebi şahsiyeti ve eserleri

üzerinde durduk. Şahsiyeti: Şahsiyeti, Edebi Şahsiyeti, Şiir hakkındaki

görüşleri, Dil ve Anlatım başlığı altında incelemeye tabi tuttuk.

İkinci bölümü de Divanın Şekli ve Muhteva Özellikleri olarak ayırdık.

Şekil yönüyle yapılan incelemede, divandaki nazım şekillerini önce kendi

aralarında, sonra da bir bütün olarak kafiye, redif, beyit sayısı ve vezin

ii

açısından inceleyip, dönemde etkilendiği ya da dostluğu olduğu başka

şairlerle karşılaştırdık. Bunları tablo üzerinde izaha çalıştık.

Dîvânın Muhtevasında Dikkat Çeken Özellikler başlığı altında: 1-

Rintlik, 2-Kerbelâ Hadisesi, 3-Âşık-Sevgili, Âşık-Rakip İlişkisi, 4- Divanda

Cemiyet: Şahıslar, Ülkeler ve Şehirler, Nehirler, Dağlar, Denizler, Kavimler,

İçtimâî Hayat’la kısmi bir tahlil yapmaya çalıştık.

Sonuç ve kaynakçadan sonra Metin Teşkilinde Takip Edilen Yol

başlıkları ile çalışma planı verilmeye çalışıldı. Daha sonra da dîvânın metni

ve dîvânda geçen özel adlar ile yer adları dizini oluşturduk.

Çalışmamız sırasında karşılaştığımız müşkilleri halledip yanlışlarımı

düzelterek doğru şekillerini gösteren hocam Doç. Dr. Yaşar Aydemir’e

teşekkürü bir borç biliyorum.

iii

KISALTMALAR a.g.e. : Adı Geçen Eser

a.g.m. : Adı Geçen Makale

a.g.t. : Adı Geçen Tebliğ

Ank. : Ankara

Bkz : Bakınız

C. : Cilt

Çev. :Çeviren

Der. : Derleyen

G. : Gazel

GÜSBE : Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

haz. : Hazırlayan

İst. : İstanbul

K. : Kaside

MEB. : Milli Eğitim Bakanlığı

R. : Rubai

s. : Sayfa

Tb. : Terkib-bend

Tc. : Terci-bend

TDK. : Türk Dil Kurumu

TDV. : Türkiye Diyanet Vakfı

TTK. : Türk Tarih Kurumu

Üni. : Üniversite

vd. : ve diğerleri

vr. : varak

vs. : vesaire

yy : yüzyıl

iv

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ-------------------------------------------------------------------------------------------i

KISALTMALAR--------------------------------------------------------------------------------iii

İÇİNDEKİLER---------------------------------------------------------------------------------iv

BİRİNCİ BÖLÜM: KELÂMÎ, HAYATI-ŞAHSİYETİ VE ESERLERİ----------------1

I. KELÂMÎ’NİN HAYATI----------------------------------------------------------------------1

II. ŞAHSİYETİ--------------------------------------------------------------------------------11

A. Şahsiyeti-------------------------------------------------------------------------------11

B. Edebi Şahsiyeti----------------------------------------------------------------------16

1. Şiir Hakkında Görüşleri---------------------------------------------------------23

2. Dil ve Anlatım----------------------------------------------------------------------25

III. ESERLERİ--------------------------------------------------------------------------------29

A. Divan--------------------------------------------------------------------------------29

İKİNCİ BÖLÜM: DÎVÂNIN ŞEKİL VE MUHTEVA ÖZELLİKLERİ---------------31

I. DÎVÂNIN ŞEKİL ÖZELLİKLERİ---------------------------------------------------31

A. Nazım Şekilleri--------------------------------------------------------------------31

1. Kaside---------------------------------------------------------------------------31

2. Terkib- bend-------------------------------------------------------------------35

3. Terci- bend---------------------------------------------------------------------36

4. Gazel----------------------------------------------------------------------------36

5. Kıt’a------------------------------------------------------------------------------38

6. Rubai-----------------------------------------------------------------------------39

B. Vezin--------------------------------------------------------------------------------39

C. Kafiye ve Redif-------------------------------------------------------------------42

II. DÎVÂNIN MUHTEVASINDA DİKKAT ÇEKEN ÖZELLİKLER--------------44

A. Ridlik--------------------------------------------------------------------------------44

B. Kerbelâ Hadisesi-----------------------------------------------------------------50

C. Âşık-Sevgili, Âşık-Rakip İlişkisi-----------------------------------------------53

Ç.Divanda Cemiyet -----------------------------------------------------------------57

1. Şahıslar-------------------------------------------------------------------------57

a. Tarihi Şahsiyetler----------------------------------------------------------57

(1). Hükümdarlar---------------------------------------------------------57

v

(2). Irak Valileri------------------------------------------------------------58

(3). Şairler------------------------------------------------------------------62

b. Tarihî-Efsanevî Şahsiyetler---------------------------------------------63

c. Hikaye Kahramanları-----------------------------------------------------67

ç. Diğer Şahıslar--------------------------------------------------------------71

2. Ülkeler ve Şehirler----------------------------------------------------------------73

3. Nehirler, Dağlar, Denizler------------------------------------------------------76

4. Kavimler----------------------------------------------------------------------------77

5. İçtimâî Hayat-----------------------------------------------------------------------78

a. Giyim-Kuşam------------------------------------------------------------------78

b. Yiyecek-İçecek----------------------------------------------------------------81

c. Eşya-----------------------------------------------------------------------------83

ç. Spor------------------------------------------------------------------------------85

d. Tıp-Hastalık--------------------------------------------------------------------88

e. Bayram--------------------------------------------------------------------------90

f. Alış-veriş------------------------------------------------------------------------91

g. Tarihi Vesika Niteliğinde Örnekler---------------------------------------93

h. Mektup--------------------------------------------------------------------------96

ı. Diğer Hususiyetler------------------------------------------------------------98

SONUÇ--------------------------------------------------------------------------------------103

KAYNAKÇA---------------------------------------------------------------------------------105

METİN TEŞKİLİNDE TAKİP EDİLEN YOL-----------------------------------------108

III.BÖLÜM: DÎVÂNIN METNİ-----------------------------------------------------------112

KASÎDELER--------------------------------------------------------------------------------113

TERKİB-BENDLER-----------------------------------------------------------------------197

TERCİ’-BENDLER------------------------------------------------------------------------212

GAZELLER----------------------------------------------------------------------------------221

KIT’ALAR------------------------------------------------------------------------------------431

RUBÂÎLER----------------------------------------------------------------------------------471

DİZİN-----------------------------------------------------------------------------------------479

ÖZET-----------------------------------------------------------------------------------------482 ABSTRACT---------------------------------------------------------------------------------483

BİRİNCİ BÖLÜM

KELÂMÎ , HAYATI , ŞAHSİYETİ VE ESERLERİ

I. KELÂMÎ’NİN HAYATI

Kelâmî hakkında Sicill-i Osmanî1, Gülşen-i Şuarâ2 ve Menşeü’l-İnşa3 gibi

kaynaklarda bilgi bulunmaktadır. Ayrıca Bağdatlı Rûhî4’nin, Kelâmî’nin ölümü

için yazmış olduğu tarih kıtasından da bilgi edinilmektedir. Kaynaklara göre

şâirin asıl adı Cihân Dede olup Kerbelâlıdır. Şâir de bu bilgiyi belâ meclisinde

hissesine Kerbelâ’nın düştüğünü, ayrılık kılıcının şehidi olarak yerinin Kerbelâ

olduğunu söylediği aşağıdaki beyitte teyit eder:

KerbelÀ’dur óiããemüz bezm-i belÀda àam degül Biz şehìd-i tìà-ı hecrüz KerbelÀ[dur] yirümüz G. 149/5

Şâirin hangi yılda doğduğu kesin olarak tespit edilememiştir. Kelâmî,

uzunca bir ömür sürmüştür. Yine bu hususta Bağdatlı Ruhi’nin5 şâir için

yazmış olduğu “dedemün” redifli gazelinde, Kelâmî’nin yüzünün beneklerle

kaplandığını, kulaklarının duymadığını, elinin ve ayağının tutmadığını ve iyice

yaşlandığını söylemesi onun uzun ömür sürdüğünü desteklemektedir:

Úaplamışdur tenini penbe-i dÀàı dedemüñ Pìrehenden yañadur òayli ferÀàı dedemüñ

1 Mehmet Süreyya, Sicill-i Osmanî, (haz. Abdulkadir Yuvalı vd.), C.IV/I, İstanbul, Sebil Yay., 1998, s. 91. 2 Ahdî, Gülşen-i Şuarâ, (haz. Süleyman Solmaz), GÜSBE., Ankara, 1996, s.539-40. 3 Gelibolulu Mustafa Âlî, Menşeü’l-İnşâ, (haz. İ.Hakkı Aksoyak), Ankara, 2007, s. 163-64 4 Coşkun Ak, Bağdatlı Rûhî Dîvânı, C.I, Bursa, Uludağ Üniv., Yay., 2001, 5Coşkun Ak, a.g.e., s. 733-34.

2

Sözini maèni-i esrÀr olanuñ gÿş itmez Penbeden òÀli degül hìç úulaàı dedemüñ Cürèa-dÀnı getürüñ kim giçeli beneklügi Ne eli ùutar olupdur ne ayaàı dedemüñ

Gözlerin açmaàa şimdi úatı bir ter óelvÀ Giçdi óayrÀnlıàı baàlandı úapaàı dedemüñ YÀdigÀrıdur anuñ dÀà-ı dil-i sÿzÀnum Göreyin sönmesin ey Rÿóì çerÀàı dedemüñ6

Bağdatlı Ruhi’nin söylediklerinden hareketle Kelâmî’nin 16. yüzyılın başlarında

doğmuş olabileceğini söyleyebiliriz.

Ahdî7, eserinde şâirin genç yaşta Hz. Hüseyin Dergâhı’na bağlı Âbdâlân-ı

Rûm Tekkesi’nde Hüseyin Dede’nin hizmetine girdiğini, dergâhın ileri gelenleri

ile tanışmak için Acem’e gittiğini söyler. Tezkirenin kaleme alındığı tarihte de

(1564-65 ) söz konusu tekkede şeyh olarak bulunmaktadır. Kelâmî de

Hüseynî meşrep olduğunu ve Kerbelâ şehrinin şahının gedası olduğunu

söyler:

Óüseynì meşrebüz müstaàraú-ı deryÀ-yı iósÀnuz GedÀ-yı kÀm-rÀn-ı şehr-i şÀh-ı KerbelÀ’yuz biz G. 132/7

Yine hoş günlerinin bir ulu dergâhta geçtiğini vurguladığı aşağıdaki beyitte

söz konusu dergâha işaret vardır. Takip eden beyitte ise; dergâhında her

zaman gözyaşı selinde olan bir pîr tablosu çizer:

Geçerdi bir ulu dergÀhda òoş aóvÀlüm Ki bÀriz idi aña çarò èabduhu vü fedÀh

K. 30/9 Dergehinde dìde-i nem-nÀk ile bir meh-veş Dem-be-dem seyl-i sirişk-ÀsÀ KelÀmì şÀmilüz

G. 139/5

6 Coşkun Ak, a.g.e., s. 733-34. 7 Ahdî, a.g.e., s. 540.

3

Ayrıca şâirin, Bağdat Valisi Süleymân Paşa’nın Âbdâlân-ı Rûm Tekkesi’ni

ziyareti için yazdığı tarih kıt’asındaki, “ikbal ve istikbal ile tekkeye ayak

bastılar” ifadesinden de söz konusu tekkeye mensup olduğu anlaşılıyor:

VÀli-i BaàdÀd pÀşÀ-yı SüleymÀn mertebet Ol ki ùıbú-ı müddeèÀsı üzre seyr eyler nücÿm Sebú üzre gördi AbdÀlÀn-ı Rÿm’uñ tekyesin Bunda çün iúbÀl ü istiúlÀlle baãdılar úudÿm Girdi meydÀna KelÀmì söyledi tÀrìòini Cennet oldı óÀliyÀ meydÀn-ı abdÀlÀn-ı Rÿm

Kt. 2

Hicrî 994 ( M. 1585-6 ) tarihinde yazılmış olan kıt’ada şâir, Süleymân

Pâşâ’nın mertebesinin yüksekliğinden, yıldızların bile onun düşüncesi üzerine

devreylediğinden bahsedip; tekkeyi ziyaretini andıktan sonra “Cennet oldı

óÀliyÀ meydÀn-ı abdÀlÀn-ı Rÿm” mısraı ile bu hadiseye tarih düşürür.

Kaynaklarda Âbdâlân-ı Rûm Tekkesi ve Hz. Hüseyin Dergâhı hakkında

herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.Yalnızca Âbdâlân-ı Rûm ifadesinin

Anadolu’nun İslamlaşmasında büyük katkısı olan Türk dervişleri için kullanılan

bir tabir olduğunu biliyoruz. Fakat söz konusu bu tekkenin Rûm kelimesinden

hareketle Anadolu ile bir bağlantısının olup olmadığı konusunda herhangi bir

çıkarımda bulunmak pek mümkün değildir. Bu nedenle yukarıda anılan tekke

ve dergâhın silsilesini öğrenemiyoruz.

Şâirin ailesi hakkında da herhangi bir bilgi mevcut değildir. İslam

Ansiklopedisi’nin8 Kerbelâ maddesinde, Kerbelâ’da Sultan Selim tarafından

temlik verilen bir Dede sülalesinden bahsedilir. Şâire hitaben Bağdatlı Rûhî9

bir gazelinde, iki mektubunda ve bir tarih kıt’asında; Gelibolulu Mustafa Âlî de

bir mektubunda dede unvanını kullanır. Bu bilgiler bahsedilen sülaleden

8 E. Hanigmann. “Kerbelâ” İslam Ansiklopedisi, C. IV, İstanbul, MEB. Yay., 2001, s. 581. 9 Coşkun Ak, a.g.e., s. 161.

4

olabileceğini düşündürse de kesin bir hükme varmak için bu bilgi yeterli

değildir.

Eğitimi konusunda yukarıda anılan kaynaklar herhangi bir bilgi

kaydetmemiştir. Ahdî’den onun Acem’e gittiğini öğreniyoruz. Dîvânındaki

Farsça şiirler de orada Farsça eğitimi aldığını düşündürüyor. Bunun yanında

Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Menşeü’l-İnşâ10 adlı eserinde şâire tevliyet verildiği

bilgisi mevcuttur. Yine aynı eserde şâir için yer alan “Mevlana” sıfatı,

Kelâmî’nin medrese eğitimi aldığı yönünde, kesin olmamakla birlikte, bilgi

verir. Aşağıdaki gazelde ise, nahv, sarf, siga gibi dil bilgisi terimlerinin

kullanılıp, fiilin hangi kipte çekimlendiğinin sorulması ve belagat ilminden

bahsedilmesi şâirin şiirlerini ilmî bir zemine oturttuğunu gösterir:

BÀrÀn-ı óasret ile ùoludur seóÀb-ı çeşm GÿyÀ ki èayn-ı raómete bÀrì bu mìàadur Cehd it mübÀlaàa ile KelÀmì belìà ol ZìrÀ naôar edÀ-yı kelÀm belìàadur G. 40/3-5

Bütün bu bilgiler yanında kesin olarak bildiğimiz bir şey var ki, o da

Kelâmî’nin dergâh içinde iyi bir tasavvuf eğitimi aldığıdır. Şiirleri de bu görüşü

destekler. Aşağıdaki beyitte vahdetin kâf dağının ankası iken neden kesret

tuzağında kanadının kırıldığını sorar:

èAnúÀ-yı ÚÀf-ı vaódet iken biz KelÀmiyÀ

Niçün şikeste bÀl ü per ü dÀm-ı keåretüz G.103/7

O, dünya mezraına sevgi tohumu ekmiş ve aşk tahsil etmiştir:

Mezraè-ı dünyÀda biz toòm-ı maóabbet ãaçmışuz èAşúdur taósìlimüz ãanmañ ki biz bì-óÀãıluz

G. 140/2-3

10 Gelibolulu Mustafa Âlî, a.g.e., s. 163-4.

5

Şâirin ailesine ilişkin elimizde herhangi bir bilgi mevcut değildir. Ancak

aşağıdaki beyitler onun evlenmediğini göstermektedir. Beyitte nasıl mâlı mülkü

dünya için bir bağ görüyorsa, eş ve çocukları da aynı şekilde bir bağ olarak

değerlendirmektedir.

ÓÀãıl-ı mülk ü mÀldan geçdüm Úayd-ı ehl ü èıyÀlden geçdüm G. 229/1

Aşağıdaki beyitte de kadınla ilgili her şeyi terk ettiğini söyler:

AólaéÀù-ı nisÀéì terk itdüm

İrtibÀù-ı ricÀlden geçdüm G. 229/9

Kelâmî, Irak’ta vâlilik yapmış pek çok paşadan ihsan görmüştür. Bunların

başında da Çağalazade Yusuf Sinân Paşa gelmektedir. Sinân Paşa hakkında

geniş bilgi inceleme kısmında verilecektir.

Cevşen-i cÀn-ı KelÀmì olalı iósÀnuñ Eylemez õerre úadar tìà-ı eşirrÀdan òavf K. 16/18

Beyiti ile ifade ettiği gibi Sinân Paşa’nın ihsanı şâiri kötülerin kılıcından

koruyan bir zırh olmuştur. Bu sayede hiçbir kötülükten korkmaz:

Bir èabd-i kemìnedür KelÀmì İósÀnuñı andan eyleme kem K. 24/36

Yukarıdaki beyitte de şâir kendini bayağı bir köle olarak niteler ve paşanın

ihsanını kendisinden esirgememesini ister.

6

Şâir, Sinân Paşa’nın işret meclisinde de bulunmuştur. Şat suyu kenarında

kurulan işret meclisine Kelâmî de dahil olmuş ve orada bir tarih kıt’ası

söylemiştir. Kıt’a hicrî 996 tarihinde söylenmiştir.

Şaù kenÀrında bugün bir ãafÀ Úıldı ìcÀd-ı vezìr-i ÀgÀh

Áãaf-ı èaãr-ı SinÀn PÀşÀ kim

Oldı õÀtı şeref-i devlet ü cÀh CÀy-ı èişret olıcaú aèyÀna Oldı tÀrìòi anuñ èişret-gÀh Kt. /24

Ayrıca Sinân Paşa’nın oğlu Mahmûd Bey’in sünneti için söylenmiş iki adet

Sûrnâme bulunmaktadır.

Kelâmî’nin iltifat ve ihsan gördüğü bir diğer paşa ise Şirvan fatihi

Özdemiroğlu Osman Paşa’dır. Aşağıdaki beyitte Osman Paşa’yı azam sıfatı

ile niteleyip, onun yüce makamlı kişilerin bile övünç kaynağı olduğunu söyler:

èOåmÀn áÀzì PÀşÀ-yı aèôam

Õaòrü’l-eèÀlì faòrü’l-ekÀbir K. 11/5 Kelâmî, Osman Paşa için Hayâlî Bey’in “tîg” redifli kasidesini tanzir etmiştir:

áamzeñ miåÀli olmasa leb-teşne úana tìà

İçmezdi úanın ehl-i dilüñ úana úana tìà K. 15/1

Bunun dışında şâir, Irak’ta görev yapmış pek çok devlet görevlisine hitaben

manzumeler yazmış ve karşılığı olarak küçük ihsanlar almıştır.

Kelâmî, şiirlerinden anladığımız kadarı ile hayatının büyük bir kısmını

Kerbelâ ve Bağdat’ta geçirmiştir. Bağdat’ta bulunduğu yıllarda yazmış

olduğunu tahmin ettiğimiz şu kıt’ada, hizmetinde bulunduğu devlet bü-

7

yüğünden icazet alıp, Kerbelâ’ya gitmek; Hazret-i Hüseyin’in türbesini ziyaret

etmek ister:

Vir icÀzet ki yine sulùÀnum CÀnı uçmaúda meåel ùayr idelüm

Varalum KerbelÀ’ya devletüñe èÁdet üzre duèÀ-yı òayr idelüm Ravøa-i pÀk-i óaørete girelüm Õikr-i òayruñla anda seyr idelüm Kt. 10

Yine Bağdat’ın uğradığı sel felaketini anlatan kıt’adan da (Bkz. Kt. 28)

Bağdat’ta bulunduğunu anlıyoruz.

Şâirin dîvânın inceleme kısmında geniş olarak ele alınan Kerbelâ’ya su

getiren kanalların onarılması münasebetiyle yazılmış kaside ve Kerbelâ

hadisesi için yazılmış olan mersiye, şâirin Kerbelâ’da uzun süre bulunduğu

izlenimini verir:

Ùoldı sirişk-i Àl ile meydÀn-ı KerbelÀ Úan ile tÀze oldı gülistÀn-ı KerbelÀ

K. 4/1

Matla ile başlayan şiir matem törenlerine ilişkin canlı tasvirler içerir. Aşağıdaki

beyitlerin ilkinde Kerbela toprağını tesbih taneleri gibi nazm ipine dizip, Sinân

Paşa’nın meclisine ulaştırdığını, ikincisinde ise, Hüseynî-meşrep olanların

kendisini tesbih gibi el üstünde tutmaları gerektiğini zira kendisinin Kerbelâ

çölünün temiz toprağı olduğunu söyler:

KerbelÀ ùopraàınuñ dÀne-i tesbìói gibi Rişte-i naôma dizüp bezmine itdüm irsÀl Kt. 19/1

8

Óüseynìler bizi tesbìó-veş el üzre tutsunlar Bu maènÀdan ki òÀk-i pÀk-i deşt-i KerbelÀ’yuz biz

G. 132/10

Kelâmî’nin bir dönem de Hicâz’a gittiğini şiirlerinden anlıyoruz. Aşağıdaki

beyitte Irak’ta huzursuzluğun çoğaldığından bahsedip, Hicaz’dan dönmemesi

gerektiğini söylüyor:

Çün rÀstì çoàaldı muóÀlif èIrÀú’da Áhenüñ ile dönme KelÀmì ÓicÀz’dan G. 261/7

Şâirin yaşlılığına dair dîvânında geniş bilgi mevcuttur. Belinin büküldüğünü,

maksuduna eremediğini anlattığı ilk kasidenin nesibi yaşlılığı üzerinedir.

Aşağıdaki beyitlerin ilkinde kuvvetsizlikten belinin büküldüğünü, yine

kuvvetsizlikten dolayı amacına ulaşamadığını; ikincisinde ise, el ve ayağının

tutmadığını, yürümeye takatinin kalmadığını ve yaşlılık derdine bu dünyada

çare bulunmayacağını söyleyerek yaşlandığını dile getirir:

Áh kim øaèf-ı úuvÀ úÀmetümi úıldı dü-tÀ Úomadı kim yine maúãÿda elüm øaèf-ı úuvÀ K. 1/1 Ùutmaz oldı el ayaú yürümege ùÀúat yoú

Pìrlik derdine èÀlemde bulınmaz mı devÀ K. 1/11

Bir diğer şiirinde de yaşlılıktan yakınır: Gençlik yıllarında geçen vakitlerin

aksine belinin iki büklüm olup Allah’a taat ettiğini; diğer beyitte de belinin

lamelif harfi gibi iki büklüm olduğunu söyler:

TÀzelikde geçen evúÀt ãalavÀtına bedel

ÓÀliyÀ rÀkiè olup ùÀèat-i MevlÀ eyler G. 63/3

9

LÀm-elif-veş iki úat oldı KelÀmì gÿyÀ MÀsivÀdan bu edÀ ile teberrÀ eyler G. 63/7

Aşağıdaki beyitte de yaşlandığını; kuru kemik, birkaç sinir ve damardan ibaret

kalan tenini, kırılmış eski bir çanağa benzeterek ifade eder:

Úuru kemik ile bir úaç siñir ùamar úaldı

Şikeste beste bir eski sifÀle döndi tenüm G. 239/6

Artık saçları ağarmış , dişleri düşmüştür.

Mÿy-ı ser-cümle aàardı úamu dişler düşdi

Aú bulut başda belürdi ùolular yaàdı baña K. 1/14

Kelâmî’nin yaşlılığı hakkında Rûhî “dedemün” redifli gazelinde, onun

kulaklarının duymadığını, yüzünü beneklerin kapladığını, elinin ve ayağının

tutmadığını söyler.11

Kelâmî Cihân Dede, Hicrî 1004 ( 1595-96 ) yılında vefat etmiştir. Ölümü

konusunda Sicill-i Osmanî12, Sultan Murâd döneminin evvelinde vefat ettiğini

yazar. Bağdatlı Rûhî de Kelâmî’nin ölümüne H. 1004 tarihini düşürmüştür.

Görülüyor ki, ölümüne ilişkin farklı kaynaklardaki bilgiler birbirini teyit eder

niteliktedir. Aşağıda birkaç beyitini verdiğimiz söz konusu kıt’ada Rûhî;

şâirimizin ölümü için yer ve gök ehli yas tutsa yeridir der. Cihân Dede’nin

ölümüne inanamaz ve çarha bu halin sebebini sorup, “Gitti müşkil-küşÀ-yı

mülk-i úıdem” mısraı ile de şâirin ölümüne tarih düşürür.

Yeridür mevtine KelÀmì’nün Yer ü gök ehli ùutsalar mÀtem aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

11 Coşkun Ak, a.g.e., s. 733-34. 12 Mehmet Süreyya, a.g.e., C. IV/1, s. 91.

10

Çaròa didüm nedür bu óÀl didi Böyle yazmış yazanda levóe úalem Didi Rÿóì vefÀtına tÀrìò Gitti müşkil-küşÀ-yı mülk-i úıdem13 [1004]

Kelâmî hakkında son olarak kaynaklardaki birkaç çelişkiye dikkat çekmek

gerekir. Sicill-i -i Osmanî’nin14 iki ayrı neşrinde şâir hakkında birbirini tutmayan

bir ifade dikkat çekiyor. Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı neşrinde, “seyyh olup “

diye okunan kelime Sebil Yayınevi neşrinde “siyeh olup“ şeklinde okunmuştur.

İlk kelimeye bir anlam verilemedi, ikinci okunuş için de emin olamadığı için

hayatı kısmında bu bilgiye yer vermemesi tercih edildi.

Bir diğer husus da Tuhfe-i Nailî’de 15 Kelâmî-i Cihân Dede Meczûb16 ile

şâirin mahlası ve isim benzerliğinden dolayı esere alınan örnek beyitlerin

karışmış olmasıdır. Kelâmî-i Derviş Meczûb H.1050 ( 1640-41 ) yılında vefat

etmiştir. Başka ilginç bir nokta da iki şâirin de isminin ve mahlasının aynı

olmasıdır. Bu nedenle Sicill -i Osmanî’de şâir, Kelâmî Çelebî olarak zikredilir.

aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaajjjjjjjjjjjjjjjjdddddddddddddddddddddddddddd

dd

dddddddddddddddddddd jjjjjjjjjjjjjjjddddddddddddddddd ddddddddddddddddddd dddddddddddddddd ddddddddddddddddddd ddvvvvvvvvvvvvvvvdddddddddddddddddd ddddddddddddddddddddvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvddddddddddddd

13 Coşkun Ak, a.g.e., s. 271. 14Mehmet Süreyya, Sicill-i Osmanî, (haz. Abdulkadir Yuvalı vd.), C. IV/I, İstanbul, Sebil Yay., 1998, s. 91; Mehmet Süreyya, Sicil-i Osmanî, (haz. Nuri Akbayır), C. III, Ankara, Kültür Bak. ve Tarih Vak., Ortak Yay., s. 76. 15Nail Tuman,Tuhfe-i Naili, (haz. Cemal Kurnaz - Mustafa Tatçı), Ankara, Bizim Büro Yay., 2000, s. 855. 16Esrar Dede, Tezkire-i Şuârâ-yı Mevleviye, Ankara, AKM. Yay., 2000, s. 465.

11

II. ŞAHSİYETİ

A. Şahsiyeti

Kelâmî, Âbdâlân-ı Rûm tekkesinde şeyhlik makamında bulunmuş,

mutasavvıf, rind-meşrep bir şâirdir. Bağdatlı Rûhî, aşağıdaki beyitinde onu

yumuşak tabiatlı, saf kalbe malik; gönül açan şiire sahip olarak tanımlar:

MÀlik-i úalb-i ãÀf u ùabè-ı selìm

äÀóib-i naøm-ı dikleş ü mübhem

Rind-meşreplik şiirlerinde de ifade bulmuştur. Aşağıdaki beyitte şâir kendisini

manâ ülkesinin padişahı, suret aleminin aciz bir kölesi olarak tanımlar:

MaèÀnì kişverinde pÀdişÀh-ı heft- iúlìmüz Eğerçi èÀlem-i ãÿretde bir kemter gedÀyuz biz

G. 132/2

Dünyadan bir kere murad isteyen şâir; buna nail olamadığını görünce, bir

daha murad istemeye tövbe edip nâm u nişânı terk eder. Bir daha zenginliğe

talip olmak istemez:

Tevbe olsun daòi dünyÀda murÀd istemeyem İdelüm nÀm u nişÀn terkini nÀm istemeyem Olmayam bir daòi esbÀb-ı àınÀya ùÀlib Fikr-i bÀzÀrı revÀcına kesÀd istemeyem

G. 219/1-5

Akabinde de mülk ü mâl ve ehl ü ’ıyal kaydından geçip bu dünyaya ait hiçbir

beklentisi olmadığını vurgular:

12

ÓÀãıl-ı mülk ü mÀldan geçdüm Úayd-ı ehl ü èıyÀlden geçdüm G. 229/1

Kendisine vahdet köşesini makam edinip , kesretin dedikodusundan geçer:

Kÿşe-i vaódeti maúÀm itdüm Keåret-i kìl ü úÀlden geçdüm G. 229/3

Sûfîde vefa görmeyip sûf ve şaldan vazgeçer. Bu dünyadaki bütün kemallerin

noksan olduğunu görüp kemalden geçer:

Yoú ãafÀ õerre deñlü sÿfìde LÀ-cerem ãÿf u şÀldan geçdüm Görmedüm bir kemÀl noúãÀnsuz Bu sebebden kemÀlden geçdüm G. 229/12-13

Fakirlik köyünde kendini toprak etmek isteyen şâir, viran yerlerin hazineye

malik olacağı vurgusunu yapar:

Faúr-ı kÿyuñda KelÀmì özüñi òÀk it kim Gence menzilüñ olur şÀéibesüz vìrÀnlar G. 73/5

Bütün vücudu baştan ayağa kadar karmakarışık kıllarla kaplanan şâirin

fakirlik elbisesi sırtında eski palas olmuştur:

Jÿlìde mÿy ùutdı ser ü pÀ vücÿdımuz Oldı libÀs-ı faúrımuz eski pelÀsımuz G. 124/2

Fakirlik ve kanaat ile ilgili bu söylemler aşağı yukarı her dîvân şâirinde

bulunabilir. Aşağıdaki beyit Özdemioğlu Osman Paşa’nın şâire bağışladığı bir

katır için söylenmiştir. İhsan olarak katır alındığını görüyoruz:

13

Isùabl-ı luùf u cÿdından aènì Baàışlamışdı bir òÿb úaùır

K. 11/7

Bir başka beyitte ise paşadan gönderilen on kelle şekerden bahsedilmektedir:

Bize on kelle úand gönderdüñ İşledi bÿstÀn-ı devletimüz G. 150/2

Aşağıdaki beyitte ise arpa ve saman isteği görülüyor:

Fevt-i cÀn u úuvvet-i reftÀr içün Arpa olmazsa MüselmÀnlar ãamÀn Kt. 68/3

Medhettiği kişileri samimiyetle seven bir yapısı vardır. İhsanını gördüğü

herhangi bir kişinin bir başkası tarafından incitilmesine tahammül göstermez.

Aşağıdaki iki beyit de bu doğrultuda söylenmiştir. İlk beyitte ihsan gördüğü

kişiyi incittiği için, “gözüne kara sular insin ve aydınlık günün karanlık geceye

dönsün.” şeklinde beddua edilir. Sonrasında ise adalet eseri pak yaratılışlı

paşanın, beddua edilen şahsın kötü hareketinden incindiği söylenmiştir:

Maóaldür inse belÀlarla úara ãu gözüñe RevÀdur olsa senüñ rÿz-ı rÿşenüñ şeb-i tÀr Senüñ yaman óarekÀtuñdan olmış Àzürde Øamìr-i pÀk-i òudÀvend-i maèdelet-ÀåÀr K. 13/9-11

Bir başka manzumede de Bağdat’tan ayrılan paşanın arkasından duyduğu

üzüntüyü Hz. Yusuf kıssasına telmih yaparak dilinin “yazıklar olsun” virdini

çekmesi gerektiğini söyleyip, üzüntüsünü gösterir. Yeni paşa için de kahraman

sıfatını kullanıp, makamının yüce olduğu söylenir. Bu örnekler onun vefa

duygusuna sahip bir kişi olduğunu gösteriyor.

14

ZamÀne úıldı beni dÿr Yÿsuf’umdan Àh èAceb mi olsa zebÀnumda vird vÀ esefÀh

Götürdi òÀk-i meõelletden anı reéfet ile Ki geldi yirüne bir kÀmrÀn u èÀlì-cÀh

K. 30/1-20

Aşk, şâirin şahsiyetinin önemli bir parçasını oluşturur. Aşk şâirin varlık

sebebi olduğu için herkese bu duyguyu aşılamak için çalışır. Kendisi bedenen

var olmayan ama dünyaya muhabbet tohumu saçan, aşk tahsili görmüş bir

derviştir:

Mezraè-ı dünyÀda biz toòm-ı maóabbet ãaçmışuz èAşúdur taósìlimüz ãanmañ ki biz bì-óÀãıluz

G. 139/3

Bunların yanında aşk kendisinin de hayat kaynağıdır. Aşk şerbeti olmasa

hastalıkların kendisini öldüreceğinden bahsettiği aşağıdaki beyitte şâir yaşam

kaynağını bize apaçık göstererek, şahsiyetinin oluşumunda aşkın yerini de

vurgulamış olur:

Mevt ü fenÀya irgörür rÀh-ı marÀø òıred bizi Şerbet-i èaşú olmasa mÀdde-i óayÀtımuz G. 122/3

Nazik yapılı insanları incitmekten sakınan bir yapıya sahip şâir, övgü yaptığı

kişinin başını ağrıtmak istemeyip sözünü kısa keser:

Muòtaãar úıl KelÀmì virme ãudÀè ÓÀl-i ôÀhirde eyleme àavàÀ K. 3/30

Sevgilinin bulunduğu yerde feryâd etmez , zira sevgilinin itlerinin(rakiplerin)

başını ağrıtmaktan da sakınır:

15

Gice kÿyunda dilÀ terk-i edebdür nÀle İtme feryÀd u fiàÀn itlerine virme ãudÀè G.173/3

Aşağıdaki beyitlerde ise, şâirin değişken bir ruh hâline sahip olduğunu

görüyoruz. Yukarıdaki beyitte, sevdiğine baş ağrısı vermemek için onun

bulunduğu yerde inlemeyi ayıp sayacak kadar sevgiliye değer veren düşünce,

aşağıda tamamen zıt bir yapıya bürünerek sevgiliden vazgeçmek; hatta

sevgiliye kavuşma sofrasından iğrenmek, onun saçı kemendine bağlanmaya

rızası olmamak, rakiple çekişmeyi bırakıp, muhabbet pençesinden kurtulmak

şeklinde karşımıza çıkar:

O şìrìn-leb büti pÀlÿde-i terle ãafÀmuz yoú

Göñül igrendi òˇÀn-ı vuãlatına iştihÀmuz yoú SüveydÀdan çıúup sevdÀ-yı òÀli oldı òÀlì dil Giriv baàlanmaú isterse kemendine rıøÀmuz yoú

Maóabbet pençesinden cÀn giryÀnını úurtarduú Sevin ey müddeèì k’andan daòi bir müddeèÀmuz yoú G. 182/1-2-5

Yazmış olduğu hicivlerde ise sivri dilli ve küfre yatkın bir yapısı olduğu göze

çarpar:

Mütevellì efendinüñ oàlı Mülóid-i rÿzgÀrdur ãanasın Gice gündüz saóìó-i òalvetde Babasıyla bile görür anasın

Kt. /58

Bu kişilik yapısı, kendini mutayebe başlığı altında yazdığı manzumelerde de

gösterir. Yazmış olduğu lügazlarda ise kadın ve erkeğe ait konularda latife

yapmayı seven bir kişilik olduğu dikkat çeker.

Şâirin dünya görüşünü yansıtan beyitler geçinecek miktara razı olduğunu,

dünya malına tenezzül etmediğini göstermektedir.

16

Sonuç olarak Kelâmî’nin mala mülke kıymet vermeyen, her zaman az ile

yetinmeyi bilen; aşkı dünyadaki her şeyden üstün tutan, nazik fakat kızdığı

zaman da küfre yatkın bir yapıya sahip olduğunu söyleyebiliriz.

B. Edebî Şahsiyeti

Kelâmî’nin edebî yönüne ait Ahdî kısa da olsa bilgi vermektedir. Ahdî,

Kelâmî’nin şiirleri hakkında şunları söylemektedir: “Silk-i nazmda dürr-i nazmı

intizamı tam bulmuştur. Ve fenn-i mu’amma’ ve şebistan-ı hayâlde nâmdâr ve

bu dünyâ-yı deyr-i sâlde müverrih-i rüzgâr ve nutk-ı pâki mantık u kelâmda

sâhib-takrîr ve ibârât-ı tasavvuf-âmîzi bî-nazîrdür.17” Görüldüğü gibi Ahdî,

onun tarih düşürme ve mu’amma’daki mahareti; hayal gücündeki zenginlik

üzerinde durmaktadır. Dönemin diğer biyografik eserlerinde şâirin adına

rastlanmamasının sebebi ise pây-ı tahtan uzak bir coğrafyada yaşamış

olmasından kaynaklanıyor.

Kelâmî’nin büyük etkisinin görüldüğü Bağdatlı Rûhî de aşağıdaki beyitlerin

ilkinde Kelâmî’nin şiirlerinin Anadolu’ya parlaklık ve güzellik verdiğini,

nesirlerinin de Acem memleketinde makbul olduğunu; ikincisinde de şâirin

sözün sırlarını keşfeden insanın özü olduğunu söyler:

Naømı revnaú-fezÀ-yı òıùùa-i Rÿm Neåri maúbÿl-ı münşiyÀn-ı èAcem KÀşif-i sırr-ı müfredÀt-ı kelÀm Zübde-i zümre-i benì Àdem18

17 Ahdî, a.g.e., s. 537. 18 Coşkun Ak, a.g.e., s. 271.

17

Ayrıca aynı kıt’anın diğer beyitlerindeki ifadelere bakıldığı zaman, Rûhî’nin de

şâirin şiirleri hakkında Ahdî ile paralel düşündüğü görülür.

Bunun dışında Rûhî Dîvânı’nın kasideler kısmında yer alan “ nicedür”

redifli, mektup tarzında olan manzume Kelâmî Dîvânı’nda da bulunur. Fakat

bahsedilen manzumenin hangi şâire ait olduğunu tespit etmek hayli güçtür.

Rûhî Dîvânı’nın tenkidli basımı yedi nüsha üzerinden yürütülmüştür. Söz

konusu şiir, Ü1, T ve M nüshalarında mevcuttur. Ayrıca Rûhî Dîvânı’nda bu

mektuba cevap teşkil edilebilecek “eyüdür” redifli bir diğer mektup da

mevcuttur. Rûhî Dîvânı’nda 43 beyit olarak görülen bu mektup, Kelâmî

Dîvânı’nda 54 beyit olarak karşımıza çıkar. Kelâmî’nin, Rûhî’den 11 yıl önce

öldüğü göz önüne alınırsa Rûhî’nin Kelâmî’nin dîvânını görmüş olması

muhtemeldir. Ayrıca Rûhî Dîvânı’nda olmayan beyitlerin karşılığı, “eyüdür”

redifli mektupta vardır. Aşağıda Kelâmî Dîvânı’nda olup, Rûhî Dîvânı’nda

olmayan beyitler ve bunların diğer mektuptaki karşılıkları verilmiştir:

äÿreti sìreti Maómÿd Muóammed dedemüz ÓÀli var óüsn-i sülÿkına Muóammed dedenüñ äıdú-ı rüéyÀda òaber ãÀóibi eléÀn nicedür Eylesün èÀlemi rüèyÀ gibi seyrÀn eyüdür Bezm-i pÀşÀya gelen nièmet ü óulviyyÀta Beg ile begdür o õì-úadr faúìr ile faúìr CÀn-ı şìrìni gibi rÀàıb olan cÀn nicedür Kibr bilmez nedür ol şah —ı faúìrÀ eyüdür èAlì FÀúì yine evlenmede óÀøır er mi èAli FÀúì eger evlenmege meyl itse olur Ol giriftÀr-ı òam-ı zülf-i perìşÀn nicedür TÀbiè-i şerè-i Nebìdür o müselmÀn eyüdür Kilkile añılur Ámed’den adum söyler idi Ey ãabÀ müjde virüp söyle KelÀmì Dedeye Ayaàına ãu gibi aúdı mı cÀnÀn nicedür Bendesi olduàın ol Àfet-i devrÀn eyüdür Gek gük eyler mi àazel okumada meclisde Úuşı yoú àayr gibi bir dişe úalmış kişidür Diyen aàzumda benüm úalmadı dendÀn nicedür Yemede içmede ol òÀdim-i sulùÀn eyüdür Faøle-i òˇÀn-ı Fuøÿlì nemek-i nÀn-ı süòan Sözi terkìbe úomaú her kişinüñ kÀrı değül Faølì-i rind-i òarÀbÀtì-i óayrÀn nicedür Úadóini itmeyelüm Faøli-i óayrÀn eyüdür Yetdi mi maúãadına Àãaf-ı mülk-ÀrÀdan Cümleden ãonra añup Rÿói-i ãÀóib- suòanı Rÿóì-i àam-zede-i bì-ser ü sÀmÀn nicedür Söyle ol muntaôır-ı raómet-i RaómÀn eyüdür Óall-i her müşkile úÀdir yine MonlÀ Ùarzì Sözlerinden utanup ãÿrete gelmez Ùarzì DÀòil-i meclis-i òÀã oldı mı eléÀn nicedür Eylemiş kendüyi bir kÿşede pinhÀn eyüdür

18

Olabildi mi yine maórem o maórÿm-ı óazìn Müşkilin óall idebilseydi olurdı kÀmil Yoòsa yandurdı anı Àteş-i óirmÀn nicedür Vaãf ider kendüyi ãanur ki bu hüdyÀn eyüdür Dicle deryÀ-yı sirişküm gibi cÿş itmede mi Dicle seyrinde ãalınmaúda sehì-úÀmetler Bulanıú aúmada mı itdi mi ùuàyÀn nicedür Dicle dìvÀne olup itmede ùuàyÀn eyüdür Başını egmeye ùoúuz felege ger Áãaf İrişüp maúãadına Áãaf-ı mülk-ÀrÀdan Dise bir kerre KelÀmì-i åenÀ-òˇÀn nicedür Muttaãıl olmadadur maôhar-ı iósÀn eyüdür Hicrden òÀùırı maózÿn cigeri pür-òÿn [mı] Õevúi var medói ãafÀsıyla velì-nièmetinüñ Ayrulıúdan yine olmaúda mı giryÀn nicedür Değül evvelki gibi bì-ser ü sÀmÀn eyüdür19

Yan yana getirildiğinde daha net bir şekilde anlaşıldığı gibi bu manzum

mektuplar birbirine cevap niteliğindedir. Üsluplar da birbirine son derece

benzemektedir. Aynı şâirin manzum şekilde hem soru sorup, hem de bunların

cevabını vermesi pek makul görünmemektedir. Bu manzumelerden biri büyük

bir ihtimalle Kelâmî’ye aittir. Ancak eldeki bu bilgiler kesin bir hüküm vermeye

yeterli değildir. Şu da unutulmamalı ki, iki şâirin arasındaki bağ birbirlerinin

şiirlerini teklifsiz olarak alabilecek kadar kuvvetlidir.

Şâirin edebî kişiliği ortaya konulurken üzerinde durulması gereken en

önemli nokta ise vâsuht akımıdır. Vâsuht, kelime anlamı olarak bıkkınlık,

nefret ve yüz çevirme anlamlarına gelir. Edebiyatta ise, özellikle gazelde bir

şiir üslubu olarak karşımıza çıkar. Bu tarz İran edebiyatında klasik söyleme

karşı oluşturulmuştur. Edebiyatımızda Sebk-i Hindî diye ifade edilen üslubun

da hazırlayıcısıdır. Kaynaklara göre bu tarz Acem şâirleri Vahşi-i Bafkî (ilk

uygulayıcısı), Baba Figânî, Kelîm-i Kâşânî tarafından oluşturulup

kullanılmıştır.20

Şâirin, hayatı kısmında belirtildiği gibi, İran’a gidip orada eğitim alması

vâsuht adı verilen bu tarzdan etkilenmesine sebep olmuştur. Aşağıdaki beyitte

o şirin dudaklı ve put kadar güzel sevgili ile safası olmadığını, gönlünün

19 Coşkun Ak, a.g.e., s. 161-165. 20 Hasan Anûşî, “Vâsuht”, Ferhengnâme-i Edebî-i Farsî, C. II, Tahran İntişarat ve Ç.A.P Kurumu, 1376, s. 1412-13.

19

kavuşma sofrasından iğrendiğini, bu yüzden de iştahının kaçtığını söyleyen

şâir; yukarıda özelliklerini söylediğimiz vâsuht üslubunun bir örneğini verir.

Ol şìrìn-leb büti pÀlÿde-i terle ãafÀmuz yoú Göñül igrendi òˇÀn-ı vuãlatına iştihÀmuz yoú G. 182/1

Bir diğer beyitte de ayrılığa alıştığını ve kavuşma arzusundan geçtiğini be-

lirterek yine söz konusu üsluba örnek bir söyleyiş gösterir:

Hicre muètÀd olup KelÀmì-vÀr Árzÿ-yı viãÀlden geçdüm G. 229-15

Yine sevgiliye meyleylemekle rahatının kaçtığı, onu sevmekle yaman iş

yaptığını söylediği aşağıdaki beyit de sevgiliden yüz çevirmeye bir örnektir:

Saña meyl eyleyelden görmedüm rÀóat yüzi aãlÀ Seni sevdüm bu şuàlı yaúşı iş ãandum yaman itdüm

G.233-2

Vâsuhtun önemli bir özelliği olan istiare ve teşbihlerdeki garebet de şâirin

şiirlerinde karşımıza çıkar. Aşağıdaki beyitte sevgilinin saçının sinek gibi

örümcek ağının içinde olduğu söylenerek garip bir benzetme yapılmıştır:

Meges mÀnend dÀm-ı èankebÿt içinde ol zülfüñ GiriftÀr-ı kemend-i caèd-i meşg-efşÀnıyuz cÀnÀ

G. 5/2

Bütün bunların ışığında şâirin, İran Edebiyatında ortaya çıkan ve Sebk-i

Hindi akımının öncüsü olarak görülen vâsuht akımından fazlaca etkilendiğini

söyleyebiliriz.

Kelâmî’nin edebi kişiliğinde dikkat çeken önemli bir husus da onun

kendisinden önce yaşamış ya da aynı yüzyılı paylaştığı şâirlerden

bahsetmesidir. Bu ayrıntı şâirin etkilendiği şâirleri göstermesi bakımından

dikkat çekicidir. Dîvânın kıt’alar kısmında yer alan aşağıdaki manzume onun

20

edebî kişiliğinin ortaya konulması ve şiirlerinin değerinin anlaşılması

bakımından önemlidir. Şâir, şiirlerinin Bâkî tarafından görüldüğünü ve

beğenildiğini söyler:

BÀúì edÀ-yı naômuma taósìn eyler imiş MiréÀt-ı ùabèa bÀéiå-i nÿr u øiyÀ budur Tercìh eylemiş şuèarÀ-yı zamÀneden Ol cÀn-fezÀ müşÀhede-i dil-güşÀ budur BÀúì KelÀmì cümleden aèlÀ edÀ ider Óaúú-ı süòanda óÀãıl efendì edÀ budur Kt. /39

Yukarıdaki kıt’anın ilk beyitinde Bâkî’nin, Kelâmî’nin şiirlerini güzel bulduğu,

zamane şâirlerine Kelâmî’yi tercih ettiği söylenir. Bâkî gibi önemli bir dîvân

şâirinin beğenisini kazanmış olması Kelâmî’nin edebî kişiliğinin ortaya

konulması ve şiirlerinin değerinin anlaşılması açısından önemlidir.

Şâirdeki Bâkî tesiri, şu beyitlerde de kendini açıkça gösterir. Birinci beyitin

ilk mısraı ile ikinci beyitin ikinci mısraı Bâkî’nin bir mısraının hemen hemen

aynısıdır.

NÀm-ı nişÀne úalmamış iken bahÀrdan Virdiler andan imdi nişÀnı şükÿfeler

G.50/7 El-óÀl manôar-ı naôar-ı iètibÀrdur Berg-i dıraòt düşmiş iken iètibÀrdan K. 26/6

Kelâmî, Hayâlî Bey’den de etkilenmiştir. Bu etkiyi dîvânında kendisi de

açıkça belli eder. Hayâlî Bey’in Kanûnî Sultan Süleymân için kaleme aldığı

“tîg” redifli kasideyi Kelâmî ustalıkla tanzir etmiştir. Kasidenin baş kısmına

Hayâlî ismi eklenerek Hayâlî Bey’in matlaı aynen alınmıştır.

21

ÒAYÁLÌ

Ùursa niyÀm içinde úaçan kim yegÀne tìà Beñzer ininde uyúuya varmış yılana tià

áamzeñ miåÀli olmasa leb-teşne úana tìà İçmezdi úanın ehl-i dilüñ úana úana tìà

K. /15

Yukarıdaki ilk beyit, Hayâlî Bey21’in matlaıdır, altındaki de Kelâmî’nin

matlaıdır. Şâirin nazirecilikte de kabiliyeti olduğunu gösteren yukarıdaki örnek

dikkat çekicidir.

Kelâmî’nin beğendiği şâirler arasında Emrî, Bâkî, Necâtî ilk sıralarda yer

alır. Aşağıdaki beyitinde söz konusu şâirleri Ashâb-ı Kehf’e benzetip, kendisini

de onların yanında kıtmîr olarak nitelendirir:

Emri vü BÀúì NecÀtì dirler aãóÀb-ı süòan Bu KelÀmì anlaruñ kehfindedür úıtmìr-veş

G. 158/7

Kerbelâlı olan şâir şiirlerinde bölgenin meşhur şâiri Fuzûlî’nin ismini

anmamıştır. Ancak Kelâmî’nin şiirlerine dikkatli bakıldığı zaman Fuzûlî tesiri

açıkça görülür. Buna en basit örnek olarak “ su ve gül” rediflerini gösterebiliriz.

Yedi deryÀ maóv úılmaz delü göñlüm şuèlesin èAşú bir oddur KelÀmì aña úılmaz çÀre ãu G. 276/6 Su redifli bu şiirde redifin yanı sıra söyleyiş bakımından da Fuzûlî’nin tesiri

görülmektedir. Aynı şekilde “gül” redifli kaside de Fuzûlî’nin aynı redifli

kasîdesine benzerlik göstermektedir. “içer” redifli şu gazel de söyleyiş olarak

hemen hemen Fuzûlî’nin aynısıdır.

21Hayâlî Divanı, (haz. Ali Nihat Tarlan), Ankara, Akçağ Yay., 1992, s. 33-35.

22

Úanum dökerse àamzesi laèl-i revÀn içer Ùökdükçe úanumı oòun ol ÀstÀn içer Bir ôÀlimüñ muúayyediyüm ben ki úan içer Bir yirdeyem esìr ki ùopraàı úan içer22 G.42/1 Fuzûlî

Dîvânda yer alan aşağıdaki üç beyitlik gazel de Fuzûlî’ye naziredir:

Cilve úılsa serv-i nÀzı pÀymÀl eyler beni Luùfa gelse laèl-i şeker-òandi lÀl eyler beni Ben ki hecr-i tÀr-ı zülf-i yÀrdan incelmişem Her gören ol zülfden bir mÿ òayÀl eyler beni Ey KelÀmì uàradum èaşú içre biñ bir óÀle kim Görse Mecnÿn-ı belÀ bir derd-i óÀl eyler beni

G.328

Fuzûlî Dîvânı’nda yer alan “olduğun bilmez“ redifi, Kelâmî Dîvânı’nda

“olmayan bilmez“ şeklinde karşımıza çıkar. Bu örnekler çoğaltılabilir. Fakat

burada dikkat çeken başka bir noktaya temas etmek istiyoruz. Fuzûlî’nin

Farsça Dîvânı’nın önsözünde yer alan bir ifade, Kelâmî Dîvânı’ndaki bir ifade

ile aynıdır. Fuzûlî Farsça Dîvânı’nın önsözünde, Kerbelâ’da yazdıklarının

oranın toprağından yapılmış tesbih gibi elden ele dolaştırılması gerektiğini

söyler23. Kelâmî de dîvânında yer alan bir gazelde hemen hemen aynı ifadeyi

kullanır:

Óüseynìler bizi tesbìó-veş el üzre tutsunlar Bu maènÀdan ki òÀk-i pÀk-i deşt-i KerbelÀ’yuz biz G. 132/7

Görüldüğü gibi şâirde Fuzûlî tesiri belirgin bir şekilde kendini gösterir.

Bunun yanında kendini Kerbelâ’nın en önemli şâiri olarak değerlendirmekten

de geri durmaz. Emrî, Bâkî, Necâtî, Fevrî gibi şâirlerden övgü ile

bahsetmesine rağmen, Fuzûlî’yi anmaması arada daha farklı bir ayrılığın

olduğunu akıllara getiriyor.

22 Fuzûlî Divanı, (haz. Abdulbaki Gökpınarlı), İstanbul, İnkılap Yay., 1948, s. 54. 23 Hasibe Mazıoğlu. Fuzûlî ve Türkçe Divanından seçmeler, Ankara, Kültür Bak.Yay., 1986, s. 44.

23

Aşağıda iki beyitini aldığımız gazelin 17. yüzyılın meşhur şâiri Nef’î’nin24

aynı redifli gazeli ile benzerlik göstermesi, şâirin Nef’î’yi etkilemiş olabileceğini

düşündürüyor.

Ùalèat-ı èÀrıøuña meh dimek inãÀf degül

Anuñ içün ki anuñ Àyinesi ãÀf degül èÁşıúum saña beni úavlüme ãÀdıú fehm it CÀn fedÀdur yoluña söyledügüm lÀf degül

Son olarak şâirin edebî kişiliği hakkında kendisinden önce yaşamış ya da

aynı yüzyılı paylaştığı pek çok şâirden etkilendiğini söyleyebiliriz. Bunun

yanında Rûhî gibi şâirler üzerinde de önemli etkisi olduğu aşikârdır. Ayrıca

döneminde yaşamış, Gelibolulu Âlî gibi zor beğenen bir kişi de dahil olmak

üzere, pek çok kişinin beğenisini kazanmıştır.

1. Şiir Hakkındaki Görüşleri

“Dîvân şiirinde, şiir değerlendirmeleri genellikle tezkîreciler tarafından

yapılır. Bunun yanında bizzat şâirin kendisi de değerlendirme yapar. Şâirin

yaptığı değerlendirme her ne kadar kendi şiirini övme, büyük şâirlerle kendini

kıyaslama, hatta onları yerme şeklinde de olsa, şiir anlayışı ve şiirde varılmak

istenen noktayı göstermek açısından önemlidir.25” Söz konusu şiir

değerlendirmeleri genellikle gazellerde yer alır. Kelâmî’nin de diğer dîvân

şâirleri gibi az da olsa şiir ile ilgili değerlendirmeleri vardır. Bu başlık altında bu

değerlendirmeleri ele almaya çalışacağız.

24 Nef’î Divanı, (haz. Metin AKKUŞ), Ankara, AkçağYay., 1993. 25 Behişti Divanı, (haz. Yaşar Aydemir), Ankara MEB Yay., , 2000, s.24-25.

24

Şâir kendi şiirini; rağbet edilmiş şiir, güzel edâ ve has tarz olarak

değerlendirip, kendisinin nazmın çarşı ve pazarına parlaklık verdiğini söyler:

Şièr-i meràÿb u edÀ-yı òÿb u ùarz-ı òÀã ile Ey KelÀmì kÿçe vü bÀzÀr-ı naôma revnaúuz

G. 120/4

Kelâmî’nin taze şiirlerinden her zaman irfan ehli hazzeder, cahiller ise, incinir:

Her zamÀn bir tÀze naômuñdan KelÀmì fi’l-meåel

Óaôô iderler ehl-i èirfÀn lìk nÀdÀn incinür G. 52/7

Şâir kendi şâirlik tabiatını nazmın güç düğümlerini çözen olarak tanımlayıp,

ma’ârif ehlinin nazmın müşküllerini çözemediklerini söyler:

Girih-güşÀ-yı muèammÀ-yı naôm idi ùabèum MaèÀrif ehline óall olmadı meşÀkil-i naôm G. 222/4

Müddeîler Kelâmî’nin şiirlerine hakâretle bakmamalıdır. Çünkü onun şiirlerine

Allah tarafından hakikat neşvesi verilmiştir:

Müddeèì görme óaúÀretle KelÀmì naômın

Kim aña neşée-i taóúìú virilmiş Óaú’dan G. 242/7

Şiir incilerini Kerbelâ toprağından yapılmış tesbih taneleri gibi nazım ipine

dizmiştir:

KerbelÀ ùopraàınuñ dÀne-i tesbìói gibi Rişte-i naôma dizüp bezmine itdüm irsÀl Kt. 19/1

Onun şiirinin ezgisi bütün ufukları tutmuştur. Bu yüzden kalemden sızan

mürekkep başka ezgileri ayıplar:

25

Şièrümüñ zemzemesi ùutdı úamu ÀfÀúı Zemzeme ùaèn ider olsa n’ola bu reşó-i úalem

G. 237/6

Bunların dışında nazm redifli bir gazeli vardır. Bu gazelde çeşitli

benzetmelerle nazm hakkında düşüncelerini dile getirilir.

Yukarıda da ifade edildiği gibi şâirin şiirler ilgili değerlendirmeleri diğer pek

çok dîvân şâirine göre azdır. Bu değerlendirmeler de daha çok kendi şiirini

övme gayesi ile yapılmıştır.

2. Dil ve Anlatım

Kelâmî Dîvânı’na baktığımızda şâirin dilinin oldukça sade olduğunu,

atasözü ve deyimleri sıkça kullandığını, şiirlerinde redifi oluşturan kelimelerin

çoğunun Türkçe kelimelerden seçildiğini, terkiplere az başvurduğunu, halk

söyleyişlerini ustalıkla şiirlere taşıdığını görürüz.

Kelâmî, atasözleri ve deyimlerin özelliklerini fazla bozmadan olduğu gibi

kullanmaya çalışmıştır. “Hem suçlu hem güçlü ol-“ deyimi fazla değişikliğe

uğratılmadan kullanılmıştır. Aynı beyitte çok küçük bir müdahale ile nazma

çekilmiş bir deyim ve “Allah Allah” şekinde halk ağzında çok kullanılan bir

ikileme dikkati çeker:

Úuvvet-i bÀzÿ-yı óüsni göñlüm aldı itdi çÀk Allah Allah ol ãanem hem ãuçlu vü güçlü imiş G. 155/2

Aşağıdaki beyitte de “el elden üstündür” söyleyişinin ustalıkla nazma

çekildiğini görüyoruz:

26

Gerçi dirler ki el elden meåelÀ üstündür İstemem yel geçe ol serv-úadün üstünden

G. 271/6

Sevgilinin yanağının sevgisinin yeterli olduğunu zülfünün gerekmediğini

söylediği şu beyitte de karşımıza” misal olmaz misal üstüne atasözü” çıkar:

Òaùuñ sevdÀsı bes ùıfl-ı dile lÀzım degül zülfüñ Kadìmì resmdür bu kim miåÀl olmaz miåÀl üzre

G. 293/5

Ciğer kanının gözüne ışık verdiğini söyleyen şâir bunu “Yağı olmayan kandil

ışık vermez” atasözü ile dile getirmiştir:

Dem-À-dem eşk-i ciger-gÿn øiyÀ virür gözüme ÇerÀà virmez eger olmaz ise yaà-ı fürÿà

G. 177/2

Ahlâk zabıtası olan muhtesibin uyarılarına karşın gençlerin anasının sütü gibi

içtikleri ifadesi ile “anasının sütü gibi iç-“ deyimi kullanılmıştır:

Dirseñ óarÀm sebzeye ey şeyò-i şehr lìk Anasınuñ südü gibi ol nev-civÀn içer G. 42/6

Bunların dışında, “yir tut-, kana döndür-, rahat yüzü görme-, elden git- , akıl

kap-, dili titre-, ayağından as-, yüzünü döndür-” vs. gibi deyimler karşımıza

çıkar. Yukarıdaki örneklerin çoğaltılması mümkündür. Bu da bize gösteriyor ki,

şâir dilin gelişmiş ifade kalıpları olan atasözleri ve deyimlere sık sık

başvurmuştur.

Halk söyleyişine yakınlığı açısından aşağıdaki beyitler önemli bir örnek

teşkil eder:

Bülbülleri yandurdı òÀkistere döndürdi Güllerle felek gerçi güldürdi gülistÀnı

27

Biñ yıl yaşadı bir kez Nÿó uàradı ùÿfÀna Bu yaş ile ben günde gördüm nice ùÿfÀnı G. 337/4-7

Yine aşağıdaki beyitde yer alan “tevbe olsun” ifadesi halk söyleyişini ustaca

kullanmaya güzel bir örnektir:

Tevbe olsun daòi dünyÀda murÀd istemeyem İdelüm nÀm u nişÀn terkini nÀm istemeyem

G. 219/1

Aşağıdaki beyitte de “toz kopar-“ ifadesi tam bir halk kullanışıdır:

Niçe tozlar úoparur úare günler gösterür bir dem Görürse rÿzigÀr Àyìne-i úalbi ãafÀ üzre G. 300/2

Sevgilinin rakîbi yanından uzaklaştırması üzerine rakîp için söylenen it gibi

sinledi halk ağzında sık kullanılan bir ifade kalıbıdır:

Zencìr-i hicre çekdi ol Àfet raúìbini İt gibi gice ùana degin zÀr siñledi G. 304/4

Şâir Türkçe kelimeleriaruza başarı ile uydurur. Yine bu kelimeler ile kafiye

ve redif teşkil etmekte de ustadır. Aşağıdaki gazelin redifi bu açıdan dikkate

değerdir:

Dilde zülfüñ àamı cÀnÀ bir iken oldı iki Áh ol Àşüfteye sevdÀ bir iken oldı iki Vaãlına ùÀlib iken hecrüñe cÀn virmek ider Árzÿ-yı dil-i şeydÀ bir iken oldı iki Pertev-i bedr-i temÀşÀsına çıúdı gice yÀr Dir gören mÀh u şeb-ÀrÀ bir iken oldı iki

28

İdicek fikr-i òayÀl-i úadüñi óÿrìler Diyeler òuldda ÙÿbÀ bir iken oldı iki Çeşm Àyìnesine èaksini ãaldı ol mÀh ŞÀhid-i dìde-i bìnÀ bir iken oldı iki áam-ı zülfüñde iken düşdi ãaçuñ fikrine dil Áh kim başda bu sevdÀ bir iken oldı iki G. 307

Emir kipi ikinci tekil şahısının olumsuz çekiminin kullanıldığı şu gazel de

Türkçe’de söyleyiş açısından dikkate değerdir:

DilÀ nÀdÀn elinde tÀr-ı subóa cÀma el urma ÒÀrÀbÀt ehli ile olma hem-dem ùurma oturma Müéeõõinden ãadÀ-yı nÀme-i tevhìdi gÿş eyle İşit vÀèıø kelÀmın rind-i bì-hÿddan òaber ãorma Düşersin ayaàa mey-veş ãaúın òum-òÀneye girme Ve ger nÀ-gÀh girsin òum miåÀli anda çoú ùurma Gice gündüz götürme alnuñı òÀk-i àubÀrından äürÀóì úulúulıyle mürà-ı èaúlı başdan uçurma äaúın mey-òÀne kibrüñ pìr idinme ãaúla islÀmuñ Úatı lÀ-yaèúıl olma iòtiyÀruñ aña ùaşurma ŞarÀbuñ neşée-i fÀnìsine zinhÀr aldanma Anuñ keyfiyyetini bilme bÀúì yüzini görme

Yeter mey içdüñ ü maóbÿb sevdüñ dÀr-ı dünyÀda KelÀmì gel daòi bu bed-fiàÀnı óadden aşurma

G. 287

Aşağıdaki örneklerde Arapça, Farsça kökenli kelimelere Türkçe vasıta eki

getirilerek redif oluşturulur.

29

ÒayÀl-i ebr u zülfi çeşmümi ùoldurdı şeb nemle BahÀr-istÀn-ı èaşúuñ nergis-i àam yudı şebnemle

G. 292/1

Dil özelliği olarak söyleyebileceğimiz bir başka husus da Kerbelâ ve Bağdat

gibi Osmanlı Devleti’nin uzak coğrafyasında yaşayan Kelâmî’nin İstanbul’da

yaşamış şâirlerin pek çoğu gibi İstanbul ağzını ustalıkla kullanmış olmasıdır.

Şâirin Farsça şiirleri ile kullandığı Arapça ifadeler bu iki dili iyi bildiğini

gösteriyor. Özellikle Farsça şiirleri onun iyi düzeyde Farsça bildiğini gösteriyor.

III. KELÂMÎ’NİN ESERLERİ

Kelâmî’nin tespit edebildiğimiz tek eseri dîvânıdır. Rûhî, yazmış olduğu tarih

manzumesinde onun nesir yazarlığından bahseder.

Naømı revnaú-fezÀ-yı òıùùa-i Rÿm Neåri maúbÿl-ı münşiyÀn-ı èAcem26

Buradan anladığımıza göre Kelâmî Farsça nesirler yazmıştır; fakat hiçbiri

incelediğimiz yerli ve yabancı kütüphane katologlarında yoktur. Bu nedenle bu

başlık altında sadece dîvânı tanıtılacaktır.

aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

1. Dîvân

Kelâmî Dîvânı’nın tespit edebildiğimiz tek nüshası Yapı Kredi Bankası

Sermet Çifter Kütüphanesi Yazmalar Kataloğu’nda 611 numarada kayıtlıdır. 26 Coçkun Ak, a.g.e., s. 271.

30

Dîvân’ın kapak içinde kısmen benzeyen bir yazı ile : “1035 Saferü’l

Muzafferün Sekizinci gününde Asker-i İslâm gelüp Bağdat üzerine nüzûl

olup(?) üçüncü gününde Karanlukapu semtinden(?) girildi” şeklinde bir kayıt

mevcuttur.

Şemseli, tamir görmüş kaba ve kahve rengi meşin ciltlidir. İki kapaktaki

şemse aynıdır; fakat arka kapak sanki diğerine göre daha koyu cividî bir

renktedir. Eser:

Áh kim øaèf-ı úuvÀ úÀmetümi úıldı dü-tÀ

Úomadı kim yine maúãÿda elüm øaèf-ı úuvÀ

beyiti ile başlayıp,

Olasın meclis-i dìn-i nebevìde dÀyìm èAdl ü èilm ü èamel ü devlet ile dÀver-i şerè

beyiti ile tamamlanır.

Yapmış olduğumuz katalog çalışması neticesinde dîvânın başka bir

nüshasına rastlamadık, elimizdeki nüshada da kasideler kısmı ile gazeller

kısmı arasında varak kopması vardır. Çalışma elimizdeki bu tek nüsha

üzerinden yürütülmüştür.

mmmmmmmmmmmmmmm mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm

31

İKİNCİ BÖLÜM DÎVÂNIN ŞEKİL VE MUHTEVA ÖZELLİKLERİ

I. DÎVÂNIN ŞEKİL ÖZELLİKLERİ A. Nazım Şekilleri

Dîvânda 34 Kasîde, 3 terkîb-bent, 2 tercî-bent, 334 gazel, 16 tanesi

Türkçe, 12 tanesi Farsça olmak üzere 86 kıt’a, 1 tanesi Farsça 20 rubâ’i

vardır.

1. Kasîde

Kelâmî Dîvânı’nda kasîde nazım şekli ile yazılmış 34 manzume vardır.

Bunlar;

1. Kasîde: Medhiye türünde 50 beyit, redifsizdir. Manzûme Bağdat valisi

Çağalazade Sinan Paşa’ya yazılmıştır. Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün/ Fe’ilün

kalıbındadır.

2. Kasîde: Medhiye türünde, 25 beyit, “tuğra” rediflidir. Sinan Paşa’ya

yazılmış olup, Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün / Fe’ilün kalıbındadır.

32

3. Kasîde: Hicviye türünde, 35 beyit ve redifsizdir. Dönemin Reisü’l-

Küttâbına yazılmış olan kasîde Fe’ilâtün/ Mefâ’ilün/ Fe’ilün kalıbındadır.

4. Kasîde: Mersiye türünde, 18 beyit, “Kerbelâ” rediflidir. Kerbelâ hadisesinin

yıl dönümünde yapılan matem törenini anlatır, Mef’ûlü/ Fâ’ilatü/ Mefâ’ilü/

Faîlün kalıbındadır.

5.Kasîde: Methiye türünde, 41 beyit, redifsizdir. Sinan Paşa’ya yazılmıştır.

Fe’ilâtü / Feilâtün/ Fe’ilâtün/ Fe’ilün kalıbındadır.

6. Kasîde: Methiye türünde, 25 beyit, redifsizdir. Sinan Paşa’nın oğlu

Mahmut Bey’in sünneti için yazılmış olup Mefâ’ilün/ Fe’ilâtün/ Mefâ’ilün/

Fe’ilün kalıbındadır.

7. Kasîde: Methiye türünde, 23 beyit, iltifât rediflidir. Sinan Paşa için

yazılmış, Mef’ûlü/ Fa’ilâtü/ Mefâ’îlü/ Fâ’ilün kalıbındadır.

8. Kasîde: Mersiye türünde, 15 beyit, redifsizdir. Keşfî Çelebi’nin ölümü

üzerine yazılmış, Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün/ Fe’ilün kalıbındadır.

9. Kasîde: Methiye türünde, 40 beyit, redifsizdir. Irak valisine yazılmış fakat

şiirde isim geçmemektedir. Fe’ilâtün/ Mefâ’ilün/ Fe’ilün veznindedir.

10. Kasîde: Methiye türünde, 34 beyit, redifsizdir. Sinan Paşa’nın Nihavend’i

alması üzerine yazılan kaside Mef’ûlü/ Fâ’ilâtü/ Mefâ’îlü/ Fâ’ilün kalıbındadır.

11. Kasîde: Methiye türünde 36 beyit, redifsizdir. Özdemiroğlu Osman

Paşa’ya yazılmış Müstef’ilâtün/ Müstef’ilâtün kalıbındadır.

12. Kasîde: Methiye türünde, 39 beyit redifsizdir. Sinan Paşa’ya yazılmış,

Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün/ Fe’ilün kalıbındadır.

33

13. Kasîde: Methiye türünde, 29 beyit, redifsizdir. Emir Ahmet Bey için

yazılmış şiirin girişi Ahmet Bey’e yazılmıştır. Kasîde, Mefâ’ilün/ Fe’ilâtün/

Mefâ’ilün/ Fe’ilün kalıbındadır.

14. Kasîde: Methiye türünde 31 beyit, “Şerè” rediflidir. Irak valisine yazılmış;

fakat isim zikredilmemiştir. Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün/ Fe’ilün kalıbındadır.

15. Kasîde: Medhiye türünde, 39 beyit, “tîg” rediflidir. Osman Paşa’ya

yazılmış olan kasîde, Hayâlî Bey27in Kanunî’ye yazdığı kasideye nazîredir.

Şiirin başında Hayâlî ismi ve Hayâlî Bey’in matlaı vardır. Mef’ûlü/ Fâ’ilâtü/

Mefâ’îlü/ Fâ’ilün kalıbındadır.

16. Kasîde: Methiye türünde, 20 beyit, “havf” rediflidir. Irak valisine

yazılmıştır. Valinin kim olduğu belli değildir. Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün/

Fe’ilün kalıbındadır.

17. Kasîde: Methiye türünde, 27 beyit, redifsizdir. Kasîdenin kime yazıldığı

anlaşılmamaktadır. Fe’ilâtün/ Mefâ’ilün/ Fe’ilün kalıbındadır.

18. Kasîde: Methiye türünde, 51 beyit, “gül” rediflidir. Irak valisi Mehmet

Paşa’ya yazılmıştır. Fâ’ilâtün/ Fâ’ilâtün/ Fâ’ilâtün/ Fâ’ilûn kalıbındadır.

19. Kasîde: Methiye türünde, 34 beyit, redifsizdir. Sinan Paşa’ya yazılmıştır.

Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün/ Fe’ilün kalıbındadır.

20. Kasîde: Methiye türünde, 39 beyit, redifsizdir. Osman Paşa’ya yazılmış,

Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün/ Fe’ilün kalıbındadır.

27 Hayâlî. a.g.e., s. 33.

34

21.Kasîde: Methiye türünde, 25 beyit, redifsizdir. Sinan Paşa’nın oğlu

Mahmut Bey’in sünneti için yazılmış sûrnâmedir. Mefâ’ilün/ Fe’ilâtün/

Mefâ’ilün/ Fe’ilün kalıbıyla yazılmıştır.

22. Kasîde: Medhiye türünde, 48 beyit, redifsizdir. Sinan Paşa için Fe’ilâtün/

Mefâ’ilun/ Fe’ilün kalıbıyla yazılmıştır.

23. Kasîde: Medhiye türünde, 29 beyit, redifsizdir. Mehmet Paşa’ya Fe’ilâtün/

Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün/ Fe’ilün kalıbıyla yazılmıştır.

24. Kasîde: Methiye türünde, 36 beyit, redifsizdir. Süleyman Paşa’ya Mef’ûlü/

Mefâ’ilün/ Fe’ûlün kalıbıyla yazılmıştır.

25. Kasîde: Methiye türünde, varak kopmasından dolayı 8 beyiti vardır.

Redifsizdir. Kim için yazıldığı belli değildir, Fâ’ilâtün/ Fâ’ilâtün/ Fâ’ilâtün/

Fâ’ilün kalıbıyla yazılmıştır.

26. Kasîde: Methiye türünde, 24 beyit, ek halinde redif kullanılmıştır. Kim için

kaleme alındığı belli değildir. Mef’ûlü/ Failâtü/ Mefâ’ilü/ Fâ’ilün kalıbıyla

yazılmıştır.

27. Kasîde: Methiye türünde, 22 beyit, “kalemün” rediflidir. Irak Defterdârı’nın

Kerbelâ’ya teşrifi üzerine, Mefâ’ilün/ Fe’ilâtün/ Mefâ’ilün/ Fe’ilün kalıbıyla

yazılmıştır.

28. Kasîde: Methiye türünde, 50 beyit, redifsizdir. Osman Paşa için,

Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün/ Fe’ilün kalıbıyla yazılmıştır.

29. Kasîde: Methiye türünde, 15 beyit, “olsa” rediflidir. Sinan Paşa için

Mefâ’îlün/ Mefâ’îlün/ Mefâ’îlü / Mefâ’îlün kalıbıyla yazılmıştır.

35

30. Kasîde: Methiye türünde, 40 beyit, redifsizdir. Sinan Paşa’nın Irak’tan

ayrılışı ve yeni paşanın gelişi üzerine, Mefâ’ilün/ Fe’ilâtün/ Mefâ’ilün/ Fe’ilün

kalıbıyla yazılmıştır.

31. Kasîde: Methiye türünde, 16 beyit, “afv” rediflidir. Sinan Paşa için,

Fâ’ilâtün/ Fâ’ilâtün/ Fâ’ilâtün/ Fâ’ilün kalıbıyla yazılmıştır.

32. Kasîde: Methiye türünde, 14 beyit, ek halinde rediflidir. Süleyman

Paşa’nın Kerbelâ’ya su getirmesi üzerine, Mefâ’îlün/ Mefâ’îlün/ Mefâ’îlün/

Mefâ’îlün kalıbıyla yazılmıştır.

33. Kasîde: Methiye türünde, 9 beyit, redifsizdir. Kim için kaleme alındığı belli

olmayıp, Fe’ilâtün / Feîlâtün / Fe’ilâtün / Fe’îlün kalıbıyla yazılmıştır.

Tek tek ifade edildiği gibi şâirin 34 kasidesinden 1 tanesi hicviye, 2 tanesi

mersiye, 31 tanesi methiyedir. 34 şiirden 21 tanesi redifsizdir, 2 tanesi ek

halinde redifli, 10 tanesi de kelime halinde rediflidir.

2. Terkîb- Bend

Dîvânda üç tane terkîb bend bulunmaktadır. Bunlardan ilki yedi benddir.

Her bendi vasıta beyitleriyle birlikte altışar beyitten oluşmaktadır. Aruzun,

Mef’ûlü/ Fâ’ilâtü/ Mefâ’îlü/ Fâ’ilün kalıbıyla yazılmıştır. İkincisi beş bentten

oluşmaktadır. Her bendi vasıta beyitleriyle birlikte altışar beyitten

oluşmaktadır. Mefâ’ilün/ Fe’ilâtün/ Mefâ’ilün/ Fe’ilün kalıbıyla yazılmıştır.

Üçüncüsü on bendden oluşmaktadır. Dördüncü bendi vasıta beyiti dahil

dokuz beyitten, diğer bentleri ise onar beyitten oluşmaktadır. Mefâ’ilün/

Fe’ilâtün/ Mefâ’ilün/ Fe’ilün kalıbıyla yazılmıştır.

ssssssssssssssssssss

ööööööööööööööööööööööööö

36

3. Tercî’- Bend

Dîvânda iki tane terci’- bend bulunmaktadır. Bunlardan ilki beş bentli olup

her bent vasıta beyitiyle birlikte sekiz beyittir. Fe’ilâtün/ Mefâ’ilün/ Fe’ilün

kalıbıyla yazılmıştır. İkincisi, yedi benttir. İlk bent yedi, ikinci bent sekiz,

üçüncü bent sekiz, dördüncü bent altı, beşinci bent yedi, altıncı bent sekiz,

yedinci bent yedi beyitlidir. Aruzun Fe’ilâtün/ Mefâ’ilün/ Fe’ilün kalıbıyla

yazılmıştır.

4. Gazeller

Dîvânda 344 gazel yer almaktadır. Bunlardan 143 tanesi 7 beyitli, 117

tanesi 5 beyitli, 33 tanesi 6 beyitli, 23 tanesi 8 beyitli, 15 tanesi 9 beyitli, 5

tanesi 4 beyitli, 4 tanesi 3 beyitli, 3 tanesi 10 beyitli, 1 tanesi de 16 beyitlidir. 3

beyitli gazeller içerisinde değerlendirilen bir gazel varak kopmasından dolayı

eksiktir. Rakamlardan anlaşıldığı üzere Kelâmî’nin tercihi 5 ve 7 beyitli

gazellerden yanadır. Gazellerin beyit sayılarına yüzde olarak baktığımızda,

%41.56’sı 7 beyitli, %34’ü 5 beyitli, %9.5’i 6 beyitli, %6.68’i 8 beyitli, %4.36’sı

9 beyitli, %1.45’i 4 beyitli, %1.16’sı 3 beyitli, %0.87’si 10 beyitli, %0.29’u 16

beyitli olduğu görülür. 3 beyitli gazellerden birinde ve 4 beyitli gezelerin

üçünde şâir mahlas kullanmamıştır.

Gazellerde 16 aruz kalıbı kullanılmıştır. Bunun çoğunluğu Remel ve Hezec

bahirlerine ait kalıplardan oluşur.

Remel Bahri sayı %

Fâ’ilâtün/ Fâ’ilâtün/ Fâ’ilâtün/ Fâ’ilün 106 30.8

Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün/ Fe’ilün 59 17.15

37

Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün/ Fe’ilün 4 1.16

Hezec Bahri

Mefâ’ilün/ Mefâ’ilün/ Mefâ’ilün/ Mefâ’ilün 55 15.98

Mefâ’ilü/ Mefâ’ilün/ Mefâ’ilün/ Fe’ûlün 14 4.06

Mefâ’ilün/ Mefâ’ilün/ Fe’ûlün 2 0.58

Mefâ’ilün/ Mefâ’ilün/ Fâ’ilün 1 0.29

Mef’ûlü/ Mefâ’ilün/ Mef’ûlü/ Mefâ’ilün 1 0.29

sayı % Münserih

Müfte’ilün/ Fâ’ilün/ Müfte’ilün /Fâ’ilün 1 0.29 Muzârî Bahri Mef’ûlü/ Fâ’ilâtü/ Mefâ’ilü/ Fâ’ilün 54 15.6

Müctes Mefâ’ilün/ Fe’ilâtün/ Mefâ’ilün/ Fe’ilün 28 8.13

Hafif Bahri Fe’ilâtün / Mefâ’ilün / Fe’ilün 8 2.32

Mütekârip Fe’ûlün/ Fe’ûlün/ Fe’ûlün/ Fe’ûlün 5 1.45

38

Fe’ûlün/ Fe’ûlün/ Fe’ûlün/ Fe’ûl 3 0.87 Recez Müstef’ilün / Mefâ’ilün / Müstef’ilün / Mefâ’ilün 4 1.16 Kâmil Mütefâ’ilün Fe’ûlün Mütefâ’ilün Fe’ûlün 1 0.29

Gazellerde kafiye ve redife baktığımızda şâirin tercihinin rediften yana

olduğunu görürüz. 345 gazelin 167’sinde kelime halinde redif, 101’inde ek

halinde redif, 70’inde de sadece kafiye kullanılmıştır. Oran olarak

baktığımızda kelime halindeki redifler %48.54, ek halindeki redifler %29.36

sadece kafiye %20.34 oranındadır. Kalan 2.32’lik fark ise, 6 gazelde görülen

ilk beyitte kelime halinde redif, sonraki beyitlerde kafiye ve ek halinde redif

kullanılmasından kaynaklanmaktadır.

5. Kıt’alar Divânda kıt’a nazım şekliyle yazılmış 86 tane manzume bulunmaktadır.

Bunlardan; 28’i iki beyitli, 23’ü üç beyitli, 12’si dört beyitli, 7’si beş beyitli, 10’u

altı beyitli, 2’si yedi beyitli, 2’si sekiz beyitli, 1’i dokuz beyitli, 1’i yirmi beyitlidir.

1 tanesi de 54 beyitlidir.

Kullanılan aruz kalıplarına baktığımızda ise;

30’u Fe’ilâtün / Mefâ’ilün / Fe’ilün

11’i Mefâ’ilün / Mefâ’ilün / Fe’ilün

9’u Fâ’ilâtün / Fâ’ilâtün / Fâ’ilün

8’i Fe’ilâtün / Fe’ilâtün / Fe’ilâtün / Fe’ilün

39

8’i Mefâ’ilün/ Fe’ilâtün / Mefâ’ilün/ Fe’ilün

8’i Fâ’ilâtün / Fâ’ilâtün / Fâ’ilâtün / Fâ’ilün

4’ü Mef’ûlü / Fâ’ilâtü / Mef’ûlü /Fâ’ilün

3’ü Fe’ilâtün / Fe’ilâtün / Fe’ilün

3’ü Mefâ’îlün / Mefâ’îlün / Mefâ’îlün / Mefâ’îlün

1’i Mef’ûlü / Mefâ’ilün / Fe’ilün

1’i Mefâ’îlü / Fâ’ilâtün / Mefâ’îlü / Fâ’ilün

1’i Fe’ûlün / Fe’ûlün / Fe’ûlün / Fe’ûlün

Kalıplarıyla yazılmıştır.

Redif ve kafiyelerine baktığımızda; 30 kıt’ada kelime hâlinde redif,15

kıt’ada ek halinde redif, 42 kıt’ada ise sadece kafiye kullanılmıştır.

Kelâmî Divânı’ndaki kıt’alardan 8’i Farsça olmak üzere 25 tanesi tarihtir.

Bunun dışında, tarihlerle birlikte, 15 Farsça manzume vardır. 8 kıt’adan 3

tanesi mütayebe başlığı altında verilmiştir. Ayrıca 2 tane de kıt’a nazım

şekliyle yazılmış lügaz vardır.

6. Rüba’îler

Divânda 19 tane rüba’î mevcuttur. Bunlardan 6. rüba’înin ikinci mısraı hariç

tamamı ahreb kalıplarıyla yazılmıştır. Rüba’îlerden iki tanesi Fe’ilâtün/

Mefâ’ilün / Fe’ilün kalıbıyla yazılmıştır. 19 adet rüba’î’den ikisi Farsça’dır.

B.Vezin

Kelâmî Divânı’na bütün olarak baktığımızda, rüba’î ve tuyuğlar hariç, 464

şiirde 18 kalıbın kullanıldığı görülür. Rüba’îlerde ise, 16 rüba’îde 7 ayrı kalıbın

40

kullanıldığı görülür. Bunlar; 6 ahreb kalıbın ve 1 ahrem kalıbıdır. Sözü edilen

vezin kalıplarının her biri nazım şekillerinde ayrı ayrı ele alınmıştı. Burada

Haluk İPEKTEN28’in dökümünü verdiği Kerbelâ ve Bağdat’ta yaşamış şâirler

olan Fuzûlî ve Bağdatlı Rûhî’nin kullandığı vezinlerin yüzdeleri, Kelâmî’nin

kullandığı vezinlerin yüzdeleri ile karşılaştırılacaktır. Şâirin edebî kişiliği

kısmında bu şâirlerle olan benzerlikleri ortaya konulmuştu. Burada da vezin

tercihleri açısından ilişki olup olmadığına bakılacaktır.

Tabloda geçen; K:Kelâmî, BR: Bağdatlı Rûhî, F: Fuzûlî divânlarını karşılamaktadır.

28 Haluk İpekten, Eski Türk Edebiyatında Nazım Şekilleri ve Aruz, II.Baskı, İstanbul, Dergâh Yay., 1997, s. 300-307.

Vezin

Şiir

Sayısı

K% BR% F%

Fâ’ilâtün / Fâ’ilâtün / Fâ’ilâtün / Fâ’ilün 116 25.05 27.52 29.32

Mefâ’îlün / Mefâ’îlün / Mefâ’îlün / Mefâ’îlün 61 13.17 17.18 20.05

Fe’ilâtün / Fe’ilâtün / Fe’ilâtün / Fe’ilün 80 17.27 23.80 16.29

Mef’ûlü / Fâ’ilâtü/ Mefâ’îlü / Fâ’ilün 64 13.82 12.89 1.25

Mefâ’îlü / Fâ’ilâtün/Mefâ’îlü / Fe’ilün 43 9.28 5.69 5.26

Fe’ilâtün / Mefâ’ilün / Fe’ilün 39 8.42 9.60 –

Mefâ’îlün / Mefâ’îlün / Fe’ûlün 13 2.8 0.23 1.50

Mef’ûlü / Mefâ’ilün / Mefâ’ilü / Fe’ûlün 14 3.02 3.94 2

Mef’ûlü / Mefâ’ilün / Mef’ûlü / Mefâ’ilün 1 0.21 0.58 0.25

Fâ’ilâtün / Fâ’ilâtün /Fâ’ilün 9 1.94 0.23 –

Fe’ilâtün / Fe’ilâtün / Fe’ilün 7 1.51 0.58 0.25

Fe’ûlün /Fe’ûlün / Fe’ûlün /Fe’ûlün 6 1.29 0.34 –

Fe’ûlün /Fe’ûlün / Fe’ûlün / Fe’ûl 2 0.43 0.34 –

Mefâ’îlü / Fâ’ilâtün/Mefâ’îlü / Fâ’ilün 1 0.21 – –

Mef’ûlü / Mefâ’ilün /Fe’ilün 2 0.43 0.23 0.23

Müstef’ilün /Mefâ’ilün / Müstef’ilün /Mefâ’ilün 4 0.86 1.16 – Müstef’ilün / Müstef’ilün / Müstef’ilün / Müstef’ilün 1 0.21 0.23 0.25

Müstef’ilâtün / Müstef’ilâtün 1 0.21 0.11 –

41

Tabloda da görüldüğü üzere, Irak’ta yaşamış Fuzûlî ve Bağdatlı Rûhî’nin

divânlarında; “Fâ’ilâtün/ Fâ’ilâtün/ Fâ’ilâtün/ Fâ’ilün”, ” Mefâ’îlün/ Mefâ’îlün/

Mefâ’îlün/ Mefâ’îlün”, ”Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün/ Fe’ilün” kalıplarının

yüzdesi diğer kalıplara göre daha yüksektir. Kelâmî Dîvânı’nda da yukarıda

bahsedilen kalıpların diğer kalıplara göre ortalamanın üstünde olduğu

görülür. Tabloda dikkati çeken önemli bir husus ise, Bağdatlı Rûhî ve

Kelâmî’nin vezin tercihlerinin birbirine benzemesidir. İki şâirin aralarındaki

ilişkiden daha önce bahsedilmişti. Şu nokta da belirtilmelidir ki, yukarıdaki

tablo şâirlerin vezin tercihlerinin ortaya konulması açısından yeterli bir ölçüt

değildir.

Dîvânda zaman zaman vezin aksaklıkları karşımıza çıkar. Bu vezin

aksaklıklarının büyük bir kısmının müstensihlerin yapmış olduğu hatalarından

kaynaklandığını düşünüyoruz. Bu hataların çoğu sözcük ekleme veya

çıkarma yolu ile düzeltilmeye çalışıldı. Düzeltilebilen kısımlarda eğer sözcük

ekleme yöntemine gidilmişse eklenen sözcükler [ ] köşeli parantez içinde

verildi. Bunun dışında Türkçe kelime ve eklerde imâle Arapça ve Farsça

kelimelerde zihâf görülür. Zihâf daha çok şâirin mahlasında yer alan nisbet

î’lerinde görülür.

Òÿnuñ yetürse àoncaları gülleri ne ùañ İl úanını ãu yirine bu gülsitÀn içer G.42/7

Beyitinde “goncaları” sözcüğünün son hecesi, “gülleri” sözcüğünün son

hecesi, “kanını” sözcüğünün ilk ve son heceleri ile “yirine” sözcüğünün ilk

hecesi ve “bu” sözcüğü imâle okunmuştur. Yukarıda da ifade edildiği gibi

imâleli okunan sözcükler ya Türkçe ya da Arapça veya Farsça sözcüklere

getirilen Türkçe eklerdir.

Hecr ile òoş nizÀèdasın sen KelÀmiyÀ GÿyÀ ki cism-i zÀr bugün cÀndan ayrılur G.49/5

42

Beyitinde şâirin mahlası olan Kelâmî kelimesindeki nisbet î’sinde zihâf

yapılmıştır.

Dîvânda görülen vezin hatalarının Dîvânın tek nüsha olmasıyla da ilgisi

gözardı edilmemelidir.

Sonuç olarak Kelâmî’nin “Fâ’ilâtün/ Fâ’ilâtün/ Fâ’ilâtün/ Fâ’ilün”, ”Mefâ’îlün/

Mefâ’îlün/ Mefâ’îlün/ Mefâ’îlün”, ”Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün/ Fe’ilâtün/ Fe’ilün”,

”Mef’ûlü/ Fâ’ilâtü/ Mefâ’îlü/ Fâ’ilün” gibi aruz kalıplarını diğer kalıplara kıyasla

daha çok tercih ettiğini, şiirlerinde ara sıra vezin hatalarının olduğunu; ancak

bu vezin hatalarının makul karşılanabilecek hatalar olduğunu söyleyebiliriz .

C. Kafiye ve Redif

Nazım şekilleri incelenirken, başlıkların her birinde kafiye ve redif üzerinde

durulmuştu. Bu başlık altında kafiye ve rediflerin bütünü ortaya konulmaya

çalışılacaktır. Toplam 488 şiirden 333’ünde (%68.23) redif tespit edilmiştir.

Bunların 209’u (%42.82) kelime halinde redif, 124’ü (%25.40) ek halinde

rediftir. 146’sında da (%30.08) sadece kafiye kullanılmıştır. Geriye kalan 9

şiirin (%2.07) 9’unda ilk beyitte kelime halinde redif kullanılmış, daha sonra

kafiye ile devam edilmiştir. 1 kıt’ada da redif ile başyayıp kafiye ile devam

etmiştir.

Dîvânda zaman zaman cinaslara rastlanır:

Yine bir ùÀyir-i feròunde-fer açdı per ü bÀl Ki hümÀyÿn úademinden oluruz fÀrià-i bÀl

K19/1

Dîvânda kafiye hataları da görülür. Bunların bazıları içinde uzun hece

bulunan Arapça, Farsça kelimeler ile bazı Türkçe kelimelerin kafiye

43

oluşturacak şekilde kullanılmasından kaynaklanır. 264. gazeli buna örnek

gösterilebilir.

ÒÀl ãanmañ èÀşıúın úatl itdügi dem ol cüvÀn äıçramış ruòsÀrına bir úaùre anuñ úara úan

G.266/1

291 gazelde; ……..”alûde”,……..”fersûde”,……..”gözgüde” şeklindedir.

300. gazelde de kafiye; ……..”çıňladı” şeklinde başlar; ……..”bilinmedi”

şeklini alır, sonraki mısralarda; ……..”iňledi”, ……..”diňledi”, ..……”siňledi”

şeklinde devam edip son mısrada; …….. “zedeledi” şeklini alır.

Zaman zaman şiirlerinde kafiye tekrarları görülür. 93. gazelde olduğu gibi;

……..”âlem piyâledür”, ........”âlem piyâledür” sözcükleri ile ilk beyitte kelime

halinde redif olarak kullanılmış iken, sonraki beyitte ise; ........”dem piyâledür”

şekli kullanılır. Yine 260. gazelde; ……..”virmek isterin”, ……..”irmek isterin”,

……..”dirmek isterin” şeklindeki kafiyelenmiş olmasına rağmen, 3. beyitten

itibaren; ……..”sermek isterin”, ………”göstermek isterin”, ………”germek

isterin” şeklinde kafiyelenir.

Sonuç olarak, Kelâmî’nin şiirde daha çok redifleri tercih ettiğini; bazı

şiirlerinde kafiye hataları yaptığını söylemek mümkündür. Kafiye kusurlarının

büyük çoğunluğunun Arapça, Farsça uzun heceli sözcüklerle Türkçe

sözcüklerin birbirleriyle kafiyeli olarak kullanılmasından kaynaklandığı

söylenebilir.

gggggggggggggggggggg

vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm

44

II. DİVANIN MUHTEVASINDA DİKKAT ÇEKEN ÖZELLİKLER

A.Rintlik

Kelâmî Divânı’nda rintlik önemli yer tutar. Rintliğin temelinde İslâm

mistisizminin yani tasavvufun29payı büyüktür. Şâirin şeyhlik makamında

bulunması, ondaki rintliğin tasavvuftan kaynaklanan bir rintlik olduğunu

gösterir. Şiirlerinde sevgi, ruh olgunluğu, istiğna, hoşgörü, dünya zenginliğini

istememe, her türlü sıkıntı ve eziyete katlanma gibi rintliğin temel özellikleri

bulunur.

áarú-ı òÿn ãanma ten-i èuryÀnum ey gül-çehre kim MuècizÀt-ı èaşúuñ Àteşden düzetmiş ten baña G.8/3

Soyunmuş, çıplak bedeninin sevgilisi tarafından kana batmış sanılmamasını

isteyen, aşkın mucizelerinin kendine ateşten elbise diktiğini söyleyen şâir,

hiçbir zaman alçak dünyanın leşine akbaba gibi konmaz. Alçak dünyanın

lezzetlerini seyretmemek için gözlerini yumar; her şeyi can gözü ile görüp,

dünya temaşasından vaz geçer:

Leş-i dünyÀ-yı dÿna úonmazuz kerkes gibi hergiz Bugün evc-i àınÀda bir hümÀyÿn-fer hümÀyuz biz G.132/6 Yum gözüñ leõõet-i dünyÀ-yı denì seyrinde Çeşm-i cÀn ile gör anı bu temÀşÀdan geç

G.25/4

Aşk şarabından içip mâsivâdan geçer, sevgilinin sunduğu birlik şarabının

29 Mine Mengi, Divan Şiirinde Rintlik, Ankara, 1989, s. 16.

45

denizine dalar; aşk kervânına dahil olup, bu dünyadan geçer:

MÀsivÀdan geçmişüz cÀm-ı maóabbet içmişüz BÀde-i tevóìd-i cÀnÀn baórine müstaàraúuz

G.120/3

KÀrbÀn-ı èaşúa uy geç bu òarÀb-ÀbÀddan Kim degül menzilüñe èuşşÀú bu virÀn ribÀù

G.167/4

Fâni dünyanın gamından bir an olsun kurtulmak için sakiden ağzına kadar

erguvan renkli şarap dolu bir kadeh ister:

Leb-À-leb ãun úadeó sÀúì şarÀb-ı eràuvÀnìden

Ki úurtarsun bizi bir dem àam-ı dünyÀ-yı fÀnìden G. 256/1

Ramazan ile meclisten ayak çekilir, bayram hilali görünene kadar işret

yapılmaz. İşret sofrası dürülür, yemeden içmeden el yıkanır:

RamaøÀndur yine dürüldi simÀt-ı èişret Yimeden içmeden el-úıããa KelÀmì el yu

G. 279/8

Zahid, şâir gibi aşk şarabının zevkini bulsa kocamış dünyanın ayağına o da

başını salacakmış:

Başın ãalardı pìr-i deyr ayaàına KelÀmì-veş Eger bulaydı cÀm-ı èaşú õevúin zÀhidÀ bile

G. 282/7

Kiminle bir cür’a çekerse bu devirde karınca iken birden Süleyman oluverir:

Kimle bu devrde bir cürèa KelÀmì çekdi

Mÿr iken mertebede mülk-i SüleymÀn oldı G. 314/9

46

Aşk doktorunun tavsiyesine uyup, elem hastalığından kurtulmak için sakiden

piyale ister:

SÀúì piyÀle ãun ki dimişdür ùabìb-i èaşú BìmÀr-ı èillet-i eleme em piyÀledür G. 94/5

Can mülkini küfr karanlığından temizleyen şâir, canlar verip cananı bulur ve

bu şekilde de cana gelir:

Küfr-i ôülmÀniyeden cÀn mülkini pÀk itmişüz Muèciz-i cismüñ görüp ìmÀna gelmişlerdenüz G. 113/4

Şâir, sevgiliye kurban olmak için dünyaya gelmiştir. Bu nedenle de sevgilinin

oka benzeyen kirpiklerine canını feda eder:

CÀn fedÀ nÀvek-i müjgÀnuñ istemişlerdenüz Ey kemÀn-ebrÿ saña úurbÀna gelmişlerdenüz G. 114/5

Rindâne şiirlerde içki, içkinin verdiği zevk ve onunla ilgili türlü düşünceler

vardır. Şâir için şirin canından ayrılmak kolay; fakat içkiye tövbe etmek

güçtür:

CÀn-ı şìrìninden ayrılmaú müdÀfìne úolay

Rind derd iåÀr-ı meyden itmek istiàfÀr güç G. 28/3

Meyhâne kapısı açılmalı saf şarap mübah sayılmalıdır. Orası feyz kapısıdır

fethedenin orayı halk için açması gerekmektedir:

Der-i mey-òÀne açılsa mey-i nÀb olsa mubÀó Òalúa fetó eylese bu feyø úapusın FettÀó G.29/2

47

Dünyada olmak rind için sıkıntı ve eziyettir, bu sebeble dünya için illet

tanımlaması yapılır. Bu illetin tek ilacı vardır; o da içilecek bir kadehtir:

èİlÀc-ı èillet-i endÿh-ı dünyÀ cÀmdur sÀúì Getür mey kim bunı pìr-i muàÀndan bende ãormışdur G. 70/4

Saki muhabbet kadehini ayna gibi el üstünde tutmalıdır, zira böyle bir keyfiyet

herkese nasip olmaz:

Maóabbet cÀmını Àyìne-veş el üzre ùut sÀúì Ki bu deyr içre ol keyfiyyeti her cÀna virmezler G. 81/3

ÒarÀbÀt erleri esrÀra vÀúıf olmayan rinde Mey-i şevú-i ilÀhì dolu bir peymÀne virmezler

G.81/2 Bu devrde ayaúda úalan rind-i mey-keşüñ Döne döne elini ùutan hem piyÀledür G. 92/3

Yukarıdaki beyitlerin ilkinde, ilâhi neşveyle dolu kadehin meyhane müdavimi

tarafından esrâra vakıf olmayan rinde verilmeyeceği; ikincisinde ise ayak

kelimesi ve elinden tutmak deyimi iki anlama gelecek şekilde kullanılarak,

rind ile içkinin dostluğu söylenir. İçki ve sevgili arzusundan vazgeçmeyen

şâir, yaratılışının böyle olduğunu bu saatten sonra da değişemeyeceğini

vurgular:

Kesilmezüz mey-i maóbÿb Àrzÿsından Begen begenme efendi budur ùabìèatımuz G. 131/2

Zahid; dünya işleriyle meşgul olmayan, onlara kayıtsız kalan, sabah akşam

zikirle meşgul kişidir. Riyakâr, hakikatten habersiz, gabî ve samimiyetsizdir.

Bu yüzden rinde tam zıt bir karakter sergiler:

48

Hergiz úaşı miórÀbına indürmedi başın Taúlìd-i mecÀzìde úalup zÀhid-i maóbeå G. 18/6

Zâhid mecazda kalmıştır. Sevgilinin kaşının mihrabına secde etmemiştir.

Eğer muhabbeti inkar edecek olursa aşık onu ayağından asacaktır:

ZÀhid eger inkÀr-ı maóabbet ider olsa Anı ayaàından asaruz Àmilimüzdür G. 46/4

CÀm-ı mey óamd-ı ney demleridür ey zÀhid

äanma miórÀb-ı riyÀ kÿşe-i tenhÀ demidür G. 58/2

N’ola maórÿm ise zÀhid òaù-ı dil-dÀr õevúinden GiyÀh-ı bÀà-ı cennetdür anı civÀna virmezler G. 87/4

Rind için mey ile ney demleri gelmiştir. Zâhid ise içki ve ney demlerini

yalnızlık köşesinde iki yüzlülük mihrabına secde vakti sanar. Sevgilinin

yanağının hatlarından mahrum olmasına şaşılmaması gerektiği, bu cennet

bağının nebatının onun gibilere verilmeyeceği söylenir.

Zâhid halka yakınlaşmak için riya yapar:

ZÀhid hemìşe secde kimüñ bu riyÀ nedür Óalúa úarìb virmek içün bu riyÀ nedür G. 97/1

Kıyam, rüku ve secde sevgilinin kaşına yapılır. Zâhid bunu anlamaz; çünkü o

lafta kalmıştır ve cennet talep eder; secdenin duvar köşesine yapıldığını

zanneder:

49

Ol úaşadur úıyÀm u rükÿè u sücÿdımuz ZÀhid ãanur ki kÿşe-i dìvÀra mÀéilüz G.108/3

Şâirin mizacı aşk zevkinden çıkmıştır, bu da rind için marazdır. Bu marazdan

kurtulmanın yolu da bade içmekten geçer.

Münóarifdür èaşú zevúinden mizÀcuñ zÀhidÀ BÀde iç kim defè olınmaz bu maraø cilÀsuz G. 125/6

Zâhid aşk ehline muhabbet hakkında nasihat etmektedir. Rind de ona nasihat

eder; ama onun nasihati zahidin aşk ehline nasihat etmemesi konusunda bir

uyarıdır:

Naãìóat eyleme èaşú ehline maóabbetden Budur hemìşe saña zÀhidÀ naãìóatimüz G. 131/4

Zâhid sevgilinin güneşe benzeyen yanaklarını aya benzeterek cahillik eder.

Zira o karayı aktan ayırt edemez; güneş aydınlıkta ay karanlıktadır:

Beñzedür zÀhid güneş ruòsÀruñı mÀha tamÀm Gör ne cÀhildür ki farú itmez úarayı aàdan G. 244/3

Rintlik şâirin dîvânında geniş yer tutar. Ömrünü tekkede geçirmiş olan

Kelâmî’nin rintliği tasavvufî bir rintliktir. Hayatı bahsinde de vurgulandığı gibi

dünya adına hiçbir şeye sahip olmak istemeyen şâir, mutasavvıftır. Bu

özelliği de şiirlerinde geniş yer tutar.

ddddddddddddddddddddddddddddddd

ddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddd

dddddddddddddddddddddddddddddddddddddd ddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddd dddddddddddddddddddddddddddddddddddddd

50

B. KERBELÂ HADİSESİ

Kelâmî Dîvânı’nda, Kerbelâ hadisesi geniş yer tutar. Gerek şâirin Kerbelâlı

olması, gerekse şeyhlik makamında bulunduğu tekkenin Hz. Hüseyin

dergâhına bağlı olması bunda etkilidir.

Hz. Hüseyin, halifelik makamındaki hakkını elde etmek üzere Mekke’den

Irak’a doğru giderken, Kûfe naibinin ordusuna karşı verdiği savaşta, Kerbelâ

ovasında, 10 Muharrem 61’de şehit düşer30. Bu olay toplumu derinden

etkilemiştir.

Dîvân’ın kasideler kısmında yer alan 4. şiir Kerbelâ hadisesi üzerine

yazılmış 18 beyitlik bir mersiyedir. Bu şiirde matem törenlerine ilişkin canlı

tasvirler mevcuttur. Şiirde hadisenin oluşturduğu üzüntü; gözyaşı dalgalarının

Kerbelâ’yı denize çevirdiği, hüznün orada misafir olduğu ve bu misafire

Kerbelâ’nın kase kase kan içirdiği, ayın ve güneşin aynalarının Kerbelâ

şehitlerinin ahlarının siyah dumanları ile gece olduğu, gül yaprağının

düşmanın hançeri ile yüz parçaya bölündüğü, feleğin matem tuttuğu için özür

elbisesi giydiği şeklinde ifade edilir.

Dîvân’ın terkib-bentler kısmında yer alan 2. şiirde de bu hadiseden

bahsedilir. Muharrem ayı ile birlikte gönülde gizli olan matemin açığa çıktığı

söylemi ile Kerbelâ hadisesinin oluşturduğu üzüntü aşağıdaki beyitte tasvir

edilir:

NihÀn idi àam-ı sulùÀn-ı KerbelÀ dilde Muóarrem eyledi fÀş Àteş-i nihÀnımuzı

Tb.2 / II -4

30 E. Hanigmann. a.g.e., C. IV, s. 581.

51

Şâir gaddar zamaneden Hz. Muhammed’in göz bebeği, yaralara merhem

Hüseyin’i sorar. Bu büyük matemde sürekli figân etmek ister, bu gam dolu

matemde terk-i can etmek için herkesi davet eder:

Úanı Óüseyn-i şehìd ey zamÀne-i àaddÀr Úanı o merdümek-i çeşm-i Aómed-i MuòtÀr Úanı o merhem-i dÀà-ı dil-i Betÿl Óüseyn Úanı o çeşm ü çerÀà-ı resÿl-i şerè-i şièÀr

Muãìbet-i şühedÀ mÀtem-i Óüseyn-i şehìd Yetürdi raèd gibi göklere fiàÀnumızı

Tb.2/III-1-2/ II -2

Hüseyin’in mezarının üstündeki kubbeyi görmek ve göz yaşı ile kendini

saklamak, yok etmek ister. İkinci beyitte ise Kerbelâ olayını büyük bir kıyamet

olarak tanımlayan şâir, bu kıssayı herkese anlatmak istediğini söyler:

Gelüñ bu mÀtem-i aèôamda hep fiàÀn idelüm Gelüñ bu şìven-i pür-àamda terk-i cÀn idelüm Gelüñ mezÀrınuñ üstinde úubbesin görelüm CenÀb-ı eşkde biz de bizi nihÀn idelüm Gelüñ úıyÀmet-i kübrÀyı òalúa gösterelüm ŞehÀdet-i şühedÀ úıããasın beyÀn idelüm

Tb.2 / V-3-5

Manzumenin diğer beyitlerinde de yukarıdaki beyitlerde anlatılan matem,

ağlama inleme ve bu olaydan dolayı feleğe sitem dile getirilir.

Kerbelâ hadisesinin birinci derecede müsebbibi olarak gösterilen Yezid de

şiirlerde anılır. Yezid’in, Hüseyin’e cefalar ettiği kan saçan gözleri görüp,

güldüğü söylenir. Bunun dışında Yezid- i siyeh-rû, Yezid- i la’in şeklinde

ifadeler de şiirde yer alır:

52

HilÀl-i evc-i vefÀya cefÀlar itmişdür Yezìd’e anuñiçün iètiúÀdımuz kemdür

RevÀ mıdur ki felek Àteş ura cÀnımuza Yezìd’i güldüre bu çeşm-i òÿn-feşÀnımuza

Tb. /I-3/II-6

Muharremde, Kerbelâ mateminin arttığı gibi sevgilinin bulunduğu yerde de

aşıkların gözyaşının arttığı söylenerek, Muharrem ve Kerbelâ ile sevgili

bütünleştirilir:

Ser-i kÿyuñda èÀşıúlar yaşından mÀcerÀ artar Muúarrerdür Muóarrem’de belÀ-yı KerbelÀ artar G. 53/1

Şâir, sevgilinin kapısında susuzluktan şehit olmak ister, susuzluk ile Hüseynî

meşrep ve Kerbelâ arasında ilgi kurar:

Úapuñda teşne şehìd olmadur baña maòãÿã Óüseynì meşreb olan cÀna KerbelÀ bir olur

G.71/3

Dünyadan muradını almadan can vermesi gerektiğini, dünyanın Kerbelâ

olduğunu, dolayısıyla Hüseynîlerin de payına susuzluk düştüğünü söyleyip,

Hz. Hüseyin’in susuz bırakılmasına telmih yapar:

KelÀmì òÀk-dÀn-ı dehrde nÀ-kÀm-ı cÀn vir kim Hüseynìler gider leb-teşne bundan KerbelÀ’dur bu G. 275/5

Aşağıdaki beyitte de Hz. Muhammed’in gül ile ilişkisi kurularak Kerbelâ’da

onun soyunun zulümle kanının döküldüğünü vurgular. Âl kelimesini iki

anlama gelecek şekilde kullanır:

Gül-i Àlüñ tökülmiş KerbelÀ’da ôulm ile úanı Áh kim bu mÀcerÀdan eşkin aúıdur úanı G. 334/1

53

Kelâmî Dîvânı’nda Kerbelâ hadisesi gerek toplumun tepkisi gerekse, şâirin

bireysel duruşundan dolayı geniş yer almıştır. Şâir hadiseyi hem tarihî bir

vaka olarak, hem de edebî sahada sevgilinin âşığa yaptığı eziyetin derecesini

anlatmak için işler.

C. Âşık – Sevgili , Âşık – Rakib ilişkisi

Dîvân şiirinde sevgili her yönüyle idealize edilir. Âşığın sevgilisi ideal

olandır. Sevgili idalize edilerek ele alınmakla birlikte, gerçek hayatta varolan

sevgili - aşk tiplerine de rastlanır31. Kelâmî Dîvânı’nda da bu iki türden sevgili

portresine rastlamak mümkündür. Aşağıdaki beyitte sevgilinin aşk oku âşığın

göğsünü delmiştir, âşık bu duruma karanlık hanesi aydınlatıldığı için

şükreder, sevinir:

Tìr-i èaşúuñ deldi gögsüm revzen açdı göñlüme Şükr kim itdi bu ôulmet òÀneyi rÿşen baña G. 8/2

Şâir, dîvân edebiyatı geleneği içinde sevgilinin özelliklerini verir. Sevgilinin

saçları cim harfi gibi, boyu elif, kaşı nun, ağzı da mim harfi gibidir:

Cìm zülf ü úadd elif nÿn úaşı vü mìm aàzı äafóa-i cism-i òazìnde raúam-ı cÀnumdur G. 90/4

Sevgilinin saçının düşüncesi âşığı inletir, bu durum savaşta atılan naralara

benzetilir:

31 Cemâl Kurnaz, “Çizgi Dışı Güzeller”, Türküden Gazele, Ankara, Akçay Yay., 1997,s. 457.

54

Úadd-i òamìdemi àam-ı zülfidür iñleden ZìrÀ ki ceng eylenimez nÀle nÀrsuz G. 106/2

Sevgilinin güzelliğinin kuvveti âşığın gönlünü yırtar, parçalar çünkü sevgili

hem suçlu hem güçlüdür.

Úuvvet-i bÀzÿ-yı óüsni göñlüm aldı itdi çÀk Allah Allah ol ãanem hem ãuçlu vü güçlü imiş G. 156/2

Âşığın ömrü sevgilinin saçında asılıdır. Aşağıdaki beyitte de sevgili saçını gül

yüzünden tıraş eder, çeker; âşığın da ömrü zayi olur:

TırÀş eyledi zülfüñ ol gül yüzinden Dirìàa ki èömr-i èazìz oldı øÀyiè G. 174/6

Yâr gönül mimarıdır. Nasıl hiçbir bina mimarsız yapılamazsa âşığın yıkık

gönlü de sevgilisiz yapılamaz. Sevgilinin gönlünde âşığın göz yaşlarını görüp

merhamet oluşmaz:

YÀrsuz yapılmadı úaldı dil-i vìrÀnımuz Olmadı maèmÿr hergiz bir binÀ mièmÀrsuz G. 134/9

YÀr göñli raóm peydÀ eylemez eşküm görüp Ùaşa kÀr itmez sirişk-i çeşm-i giryÀndan ne óaô G. 169/7

Âşığın sonra çaresi sevgilinin aşkı ile can vermektir.

ÇÀre èaşúuñ birle cÀn virmekdür Àòir èÀşıúa äanma ey cÀn kim cihÀnda èÀşıúuñ bì-çÀredür G. 86/4

55

Úadd ü zülf ü dişi adını alma aàza Bir òalel gelmeye vehm eyle KelÀmì ada G. 290/6

Sevgilinin saçını, boyunu, dişini onun dile düşmesinden sakındığı için ağzına

almadığını söylediği yukarıdaki beyitte sevgilinin şekil değiştirdiğini görürüz.

Ağza almamak iki anlama gelecek şekilde kullanılmıştır. Sevgili hayal

edielenden ziyade kanlı canlı olarak karşımıza çıkar

Aşağıdaki beyitte sıra dışı bir söylem vardır. Âşık sevgiliyi andığı zaman rakip

kıskanır.

YÀri añsam reşkden aàyÀr kendin öldürür İsm-i RaómÀn’ı idersem yÀd şeyùÀn incinür

G. 52/3

Sevgilinin yaşadığı yerde oturan âşık sevgilinin itleri ile oturmaya fırsat

bekler, bu sayede sevgiliye yakın olacaktır:

Niçe yıldur yÀr kÿyında KelÀmì sÀkinüz İtler ile hem-nişìn olmaàa furãat beklerüz G. 101/5

Âşık - rakip ilişkisi açısından bakıldığında ise rakip; it, endûh, bed, siyeh-rû,

dûn, necîl, kûr gibi sıfatlarla anılır. Aşağıdaki beyitte rakip fitne olarak

yorumlanır:

Rişte-i cÀnı ser-i zülfüne böyle eylesem Fitne uzanur raúìb olur perìşÀn incinür G. 52/4

Rakip, sevgilinin eşiğinin taşını öpmesin diye âşık hasta gönlünü oraya koyar:

Eşigüñ ùaşına başın úor KelÀmì òaste-dil Öpmesün diyü raúìb-i bed-güherden úıãúanur G. 80/5

56

Rakip, kuduz köpeğin cesaretlenmesi gibi cesaretlenerek âşıkların yüzüne

yapışır:

Laóôa laóôa yapışur yüzine èuşşÀúuñ raúìb Óaú bu kim úatı dilìr olur köpek olsa úuduz G. 130/3

Şâir, rakibi âhının kıvılcımları ile sevgilinin kapısında yere sermek ister:

Şemşìr-i zer-feşÀnı şerer-bÀr-ı Àh ile Bir úaç raúìbi ol úapuda sermek isterin G. 264/3

Rakip, sevgilinin her zaman yanındadır. Sevgili onu yanından uzaklaştırıp

ayrılık zincirini çektiği vakit, rakip de it gibi sinler:

Zencìr-i hicre çekdi ol Àfet raúìbini İt gibi gice ùana degin zÀr siñledi G. 304/4

Sonuç olarak dîvânda, klasik edebiyatın güzel anlayışı muhtevasına

uygun, idealize edilen, kavuşulması mümkün olmayan bir sevgili tipi yanında

yaşanılan hayata ait âşık - sevgili tipine de zaman zaman rastlanır.

Rakip, asla aynı sevgiliyi elde etmeye çalışan diğer aşık anlamında değil,

sevgilinin yanında bulunan hatta onun mülkü sayılabilecek bir şahıstır.32

aaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

32 Ahmet Atilla Şentürk, Rakîb’e Dair, İstanbul, Enderun Kitabevi, 1995, s.15.

57

Ç. Dîvânda Cemiyet

Edebî eser, içinde meydana geldiği toplumdan soyutlanamaz. Her edebî

eser az ya da çok toplumun izlerini taşır. Bu bazen vesika değerinde, bazen

de tarihî kaynakları destekleme mahiyetindedir.

Bu çerçevede değerlendirildiğinde Kelâmî‘nin şiirleri de söylenip yazıldığı

dönemin sosyal hayatından tablolar yansıtır. Sosyal hayatın yansımaları olan

bu örnekleri, beş ana başlık altında toplamak mümkündür. Bu başlıkları şöyle

sıralayabiliriz: 1- Şahıslar 2-Ülkeler ve Şehirler 3-Nehirler, Dağlar, Denizler

4-Kavimler, 5- İçtimâî Hayat

1. Şahıslar

Kelâmî Dîvânı şahıslar bakımından zengindir. Bunların bir kısmı tarihî

efsanevî şahsiyetler, bir kısmı hikaye kahramanı, bir kısmı da bunların

dışında kalan isimlerdir.

a .Tarihî Şahsiyetler

(1). Hükümdarlar

Kelâmî’nin yaşadığı dönemde Kanuni Sultan Süleyman, II. Selim ve III.

Murat hüküm sürmüştür. Şâirin pây-ı tahttan uzak bir bölgede yaşaması

58

sultanların yanında bulunup onlara şiir sunmasına engel teşkil ettiği için, söz

konusu hükümdarlar adına yazılmış bağımsız bir manzumeye rastlamıyoruz.

Kanuni Sultan Süleyman, Osman Paşa için yazılan kasidede zikredilir.

Kullarının çokluğu; fakat Osman Paşa’nın bunların hepsi için övünç kaynağı

olduğu söylenir:

Gerçi SulùÀn SüleymÀn-òaşemüñ úulları çoú LÀkin olur úamudan fÀyiú u faòrü’l-aúrÀn

K.28/12

III. Murat, Sinan Paşa için yazılmış olan tuğra redifli kasidede ve bir kıtada

anılır. Kalemlerin daima tuğra olarak Sultan Murad’ın ismini yazmasını söyler.

Kıt’ada ise Sinan Paşa’ya gönderdiği hil’atle anılır:

Şeh MurÀd ibn-i Selìm ÒÀn-ı muôaffer yazsun

DÀyimÀ óÀmelerüñ eylese inşÀ ùuàrÀ K.2/13

İki òilèatle seni şÀd eyledi SulùÀn MurÀd Ey vezìr-i mülk-perver Àãaf-ı Cemşìd-şÀn

K.t./23

(2). Irak Valileri

Kelâmî Dîvânı’nda Irak‘da görev yapmış valilerin isimleri sıkça anılır.

Onlara yazılmış kasideler vardır. Bunlar:

Sinan Paşa: Kaynaklarda Çağalazade Yusuf Sinan Paşa33 olarak

anılmaktadır. Osmanlıya esir düşen Mesinalı bir kaptanın oğludur. 1583’te

Diyarbakır Valisi, 1585’te Bağdat Valisi olmuştur. 1596 yılında 40 günlük 33 Mehmet Süreyya, a.g.e., C.III 122; İ. Hakkı Uzunçarşılı, a.g.e., C. IV, s. 354.

59

sadaret görevinde bulunur. Kaptan-ı Derya ve Şam valiliği gibi hizmetlerde

bulunan paşa, 1605-6 yılında vefat etmiştir.

Sinan Paşa’nın Bağdat’ta görevli olduğu yıllarda şâir, onun ihsan ve

iltifatına mahzar olmuştur. Paşa için 13 tane kaside kaleme alınmıştır. Bunun

yanında paşanın Irak’ta yaptığı işler için de kıt’alar kısmında tarihler

düşürülmüştür. Kelâmî, Sinan Paşa için, eşi ve benzeri olmayan tanımlama-

sında bulunur.

Ol felek-taòt civÀn-baòt SinÀn PÀşÀ kim Gelmemiş óayyiz-i imkÀna miåÀli ebedÀ

K.1/33

Yine Sinan Paşa’nın Yusuf olan ilk ismini dostları, Sinan olan ismini ise

düşmanları için kullanır:

Oldı Yÿsuf bize èadÿya SinÀn

Düşmene zaòm u dïsta merhem K.22/26

Dîvânda Sinan Paşa önemli bir yere sahiptir. Yukarıda da ifade ettiğimiz gibi

onun adına çok sayıda manzume yazılmış olması ve bu manzumelerde methi

için kullanılan ifadeler, Kelâmî’nin Sinan Paşa ile iyi bir ilişkisinin olduğunu

gösterir.

Osman Paşa: Dîvânda zikredilen Osman Paşa34 Özdemir Paşa’nın oğlu;

bazı kaynaklarda Özdemiroğlu, bazı kaynaklarda ise Gönül olarak anılır. İki

kez Şirvan ve bir kez de Gence Valiliği yapmıştır. Dîvânda Osman Paşa için

kaleme alınmış 4 adet kaside mevcuttur.

34 Mehmet Süreyya, a.g.e., C.III, s.481.

60

Dür-i deryÀ-yı èaùÀ Òaøret-i èOåmÀn Paşa Maôhar-ı luùf u kerem maôhar-ı èizz ü iúbÀl

K.20/8

Yukarıdaki beyitte şâir, Osman Paşa’nın cömertliğinden bahsetmektedir.

Aşağıdakinde ise Osman Paşa’nın devlet büyüklerinin bile övüncü olduğunu

söylemektedir.

èOåmÀn áÀzì PÀşÀ-yı aèôam Õaòrü’l-eèÀlì faòrü’l-ekÀbir

K.11/5

Ayrıca Osman Paşa dîvânda Şirvân fethi dolayısıyla da sık sık anılır:

ÚÀliè-i bÀb-ı Demürúapu yed-i feyyÀøı ëarb-ı dest-i himemi fÀtió-i mülk-i ŞirvÀn

K28/28

Hızır Paşa: Dîvânda ismi geçen Hızır Paşa35 Köstendil, Şam Beylerbeyliği

yaptıktan sonra 1560 yılında Bağdat Beylerbeyi olur. 1568 yılından sonra

vefat etmiştir. Dîvânda Hızır Paşa için yazılmış bir adet kaside mevcuttur.

Ayrıca kıt’alar kısmındaki iki manzumede ve bir rubaîde zikredilir.

Òıør PÀşÀ òalìfe-i òulefÀ äÀf-sìmÀ ãaf-ı nevè-i beşer Kt.29/1

Bir diğer beyitte ise şâir kendisini Hızır Paşa ‘nın eseri olarak niteler:

Müyesser oldı baña úurb-ı seyyidü’ş-şühedÀ Bu ÀsitÀnede ÀåÀr-ı Òıør PÀşÀ’yum Kt.82/4

Paşa için yazılmış olan kasidede onun Bağdat’a gelişinin kentte büyük bir

sevinçle karşılandığından söz eder.

35 Mehmet Süreyya, a.g.e,. C. II, s. 304.

61

Mehmet Paşa: Mehmed (Muhammed) ismiyle zikredilen Paşa’nın kim

olduğunu tam tespit edilemedi. Fakat Sicill-i Osmanî’de Baltacı Mehmet

Paşa36’nın 1552’de Bağdat Beylerbeyi olduğuna dair bir bilgi bulunmaktadır.

Dîvânda anılan Paşa’nın aynı paşa olduğuna dair kesin bir bilgiye sahip

değiliz. Aşağıdaki beyitte Paşa’nın adaletinden bahsedilir:

Aèdel ü ekmel-i óükkÀm Muóammed PÀşÀ Ki murÀd ile döner nüh felek-i mìnÀ-fÀm

K.23/6

Diğer beyitlerde Mehmet Paşa ile ilgili ayırt edici özellik verilmemiştir. Bu

yüzden Mehmet Paşa’nın yukarıda zikredilen Baltacı Mehmet Paşa’yla aynı

şahsiyet olduğu konusunda kesin bir bilgimiz yoktur.

Süleyman Paşa: Kaynaklardan Süleyman Paşa hakkında herhangi bir bilgi

bulunamadı. Dîvânda Hz. Süleyman ile ilgi kurularak, Bağdat valisi olarak

zikredilmektedir.

VÀlì-i BaàdÀd pÀşÀ-yı SüleymÀn- mertebe Ol ki ùıbú-ı müddeèÀsı üzre seyr eyler nücÿm Ol SüleymÀn ism kim şevú-i nigìni olsa BÀldan tÀ inúırÀø-ı dehr irilmezidi mÿm Kt.2/1-2

İbrahim Paşa: Dîvânda kendisinden beylerbeyi olarak söz edilir. Fakat ayırt

edici bir özelliği zikredilmediği için Paşa’nın kim olduğunu tespit etmek hayli

güçtür.

VÀli-i èÀdil-dil İbrÀhìm PÀşÀ-yı kerìm Zìver-i mülk-i saèÀdet úurretü’l-èayn-ı melek

Kt.43/2 36Mehmet Süreyya, a.g.e., C.IV/I, s. 137.

62

(3). Şâirler

Kelâmî Dîvânı’nda Hâfız, Selmân, Bâkî, Emrî, Necâtî, Fevrî gibi şâirlerin

isimleri anılmaktadır. Şâir sevgilisine seslenerek şirin dudağının sözünü

vasfetmekte fesahat kişverinin Hâfız’ı ve Selmân’ıyım der:

KelÀmì-veş leb-i şìrìn kelÀmuñ vaãfın itmekde FeãÀóat kişverinüñ ÓÀfıô u SelmÀn’ıyuz cÀnÀ G.5/7

Kendisini Rûm’un Selmân’ı olarak tanımladığı şu beyitte de Selmân’ı anar:

Fünÿn-ı fehmde on mertebe SelmÀn’dan artuúdur Şuúÿú-ı ismine her kim naôar eyler bilür anı G.345/5

Kelâmî için Emrî’nin önemli bir yeri vardır. Şâirin ölümüne iki ayrı tarih kıt’ası

yazmıştır:

Geçüp dünyÀ-yı fÀnìden KelÀmì äafÀ-yı èömr-i bÀúì buldı Emrì Didiler işidenler aña tÀrìò CihÀndan vÀh kim fevt oldı Emrì Kt.21

Yine şu beyitte Bâkî, Emrî ve Necâtî’yi Ashâb-ı Kehf’e benzetip, kendisini de

onların yanında Kıtmîr olarak nitelendirir:

Emri vü BÀúì NecÀtì dirler aãóÀb-ı süòan Bu KelÀmì anlaruñ kehfindedür úıtmìr-veş G. 158/7 kkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk

63

BÀúì edÀ-yı naômuma taósìn eyler imiş MiréÀt-ı ùabèa bÀéiå-i nÿr u øiyÀ budur

BÀúì KelÀmì cümleden aèlÀ edÀ ider Óaúú-ı süòanda óÀãıl efendì edÀ budur Kt.39/1-3

Yukarıdaki beyitlerin ilkinde Bâkî’nin, Kelâmî ‘nin şiirlerini beğendiğinden;

ikincisinde ise, Bâkî’nin, Kelâmî’nin şiirlerinin diğer şâirlerin şiirlerinden daha

değerli olduğunu söylediğinden bahsedilir.

Fevrî ise dîvânda bir beyitte geçer. Burada Fevrî‘nin kudemâdan haber

vermesi istenir:

Bir úaùre seni mürde-i ãad-sÀleye virsün Fevrì dirile vire òaberler úudemÀdan G.263/2

b. Tarihî- Efsanevî Şahsiyetler

Peygamberlerden; Muhammed, İsâ, Mûsâ, Yûsuf, Yaékub, Nuh ve

İbrâhim’in isimleri anılır.

Kelâmî Dîvânı’nda Hz. Peygamber için yazılmış bir manzume bulunma-

maktadır. Bunun yanında kaside, terkib- bend, terci-bend ve gazellerde

Muhammed, Ahmed-i Mürsel olarak adı geçer. Hz. Muhammed daha çok Hz.

Hüseyin’in dedesi olması münasebetiyle âl-i Muhammed ya da Muhammed

âl olarak Kerbelâ hadisesinin konu edildiği manzumelerde zikredilir. Beyitte

Hz. Muhammed’in nutkunun Hz. İsâ’nın zamanını apaçık edeceğinden

bahsedilerek, her zaman onun nesli gibi olmak gerektiği söylenmiştir:

64

Semiyy-i Aómed-i Mürsel Muóammed ol ki müdÀm İderdi nuùúı hüveydÀ dem-i MesìhÀ’yı Tb 3/III-2

Hz. İsâ, Mesih sıfatı ile anılıp, ölüleri diriltme mucizesi, dördüncü kat gökte

bulunuşu ile geçer. Ayrıca bir yerde de Meryem ile zikredilir. Şâir kendine

seslenerek birlik ülkesinde Hz. İsâ gibi fert olması gerektiğini söyler:

Mülk-i vaódetde KelÀmì yüri èÌsì gibi ferd ol Saña ey õÀt-ı muúaddes ne revÀ bunca èalÀéiú G.178/7

Hz. Mûsâ: Tûr ile, yed-i beyza, âsâ ve Eymen vadisi ve tecelli ile birlikte

anılır. Bu özellikleri ile dîvânda ismi en çok anılan peygamberdir. Şâir

aşağıdaki beyitte Mûsâ gibi tecelliye nail olduğunu söyleyerek telmih yapar:

Òÿrşìd-i èÀrıø-ı ruò-ı dil-dÀra mÀéilüz Mÿsì-ãıfat tecellì-i dìdÀra mÀéilüz G. 107/1

Hz. Mûsâ gibi dîdâr talibinin kalmadığından yakınır:

Ùoludur õÀt-ı tecellÀsı ile Ùÿr-ı vücÿd Lìk Mÿsì gibi bir ùÀlib-i dìdÀr úanı G.310/5

Hz. Yûsuf, sık anılan peygamberlerden bir tanesidir. Güzelliği, kokusu

Yaékub ile olan sevgi ilişkisi, kuyu, zindan, göz yaşı, Züleyhâ, Mısır gibi

temas ettiği özelliklerle anılır. Kendisini Yûsuf’undan Yaékub’un ayırdığını

söylediği aşağıdaki beyit ilgi çekicidir:

Yÿsuf’umdan beni Yaèúÿb ayırmış dÿr

Yiridür çıúsa göge şìven-i beytü’l-òazenüm G.237/6

65

Hz. Yaékub, Yûsuf’la birlikte anılır. Âmâ oluşu, Yûsuf’tan ayrılışı konu edilir.

Şu beyitte Yaékub’un gözlerinin kör olması ve Yûsuf’un kokusuyla tekrar

açılması hadisesiyle yer alır:

Çeşm-i Yaèúÿb gibi gözleri aàarmış iken Bÿy-ı Yÿsuf ile oldı yine mìnÀ ùuàrÀ K.2/7

Hz İbrâhim, ateşe atılması kıssasıyla anılır:

ÒayÀl-i èÀrıøuñda kül-òana girem gülistÀndur Òalìl-ÀsÀ gerek kim itmeye oddan óaõer èÀşıú G.184/6

Hz. Nuh, tufan, gemi ve uzun yaşamı ile anılır:

Biñ yıl yaşadı bir kez Nÿó uàradı ùÿfÀna Bu yaş ile ben günde gördüm nice ùÿfÀnı

G.337/7

Hz. Âdem, Havvâ ile izdivâcı ve Hz. Nuh ile birlikte anılır. Bunun dışındaki

beyitlerde kelime insanlık veya insanoğlu anlamında kullanılır.

Arada olmış idi èarø-ı õÀt-ı aúdesüñ Olmazdı óÀãıl Ádem ü ÓavvÀ’ya izdivÀc G.21/6

Hz. Süleymân, mührü, karınca ile olan diyaloğu, veziri Âsaf ve tahtı ile anılır.

Aşağıdaki beyitte bir cürâ çeken herkesin karınca iken birden Süleymân

oluverdiği söylenir:

Kim ki bu devrde bir cürèa KelÀmì çekdi Mÿr iken mertebede mülk-i SüleymÀn oldı G.314/9

66

Halifelerden; Hz. Ebubekir, bir yerde yerilen kişinin ona yakınlığı olmadığı

söylenerek; Hz. Ömer, savlet, şiddetli hücum eden sıfatı ile; Hz. Osmân

zinnureyn sıfatı ile; Hz. Ali, kılıcı, atı ve ona verilen Haydâr-ı Kerrâr sıfatıyla

anılır. Kerbelâ Hadisesinden dolayı Hz. Hüseyin sık sık zikredilir. Aşağıdaki

beyitte Hz. Ömer’i, şiddetli hücum etme yönü; Hz. Ali’yi ise ahlakı ile zikreden

şâir methettiği muhatabını yüceltmiştir:

Sen èÖmer-ãavlet èAlì-sìret ãaf-ÀrÀ ãadrdan äÀdır olsa òÿbdur õenb eylese her- bÀr èafv K.31/9

Sevgilinin yanağı nura benzetilip, bununla Hz. Osmân’ın zinnureyn sıfatı

anılır:

CihÀn gülzÀrına ey serv zìb ü zeyn imişsin sen İki ruòsÀr ile OåmÀn-ı Zi’n-nÿreyn imişsin sen G.255/1

Hz. Ali, kılıcı ile anılarak, tuğranın Kuran ayetlerinden delillerle desteklenen

hükmü Hz. Ali’nin kılıcına benzetilir:

ZülfiúÀr-ı èAlì’ye olsa müşÀbih yiridür Naãã-ı úÀùıè gibi óükmin ider icrÀ ùuàrÀ K.2/4

Hz. Peygamberin amcası, Hz. Hamza bir yerde anılır:

Óamza’dur lìk eldeki úalemi Õü’l-fiúÀr-ı èAlì gibi berrÀ

K.3/19

Hz.Hüseyin, sıkça anılır. Bu konu Kerbelâ Hadisesi başlığı altında

incelendiği için burada tekrar değinilmemiştir.

67

Firèavn, Leheb, Yezid ve Nemrud olumsuz sıfatlarla geçer. Firèavn, Hz.

Mûsâ ile olan ilişkisinde âsâ ile birlikte anılır:

Kelìm-i Ùÿr-ı medóüñdur KelÀmì nÀme-i mihrüñ Elinde gösterür Firèavn’a deynek yed-i beyøÀ G.4/9

Beyitte âsâ yerine degenek söyleyişi ilginçtir.

Ebu Leheb, metinde düşman ile özdeşleştirilerek zikredilir. Beyitte gam

ateşinin düşmanı Ebu Leheb gibi yaktığı söylenmiştir:

èAdÿyı Bÿ-Leheb-ÀsÀ yaúar şerÀre-i àam Feminden ejder- veş şuèli ãaçarsa leheb K.6/7

Nemrûd, bir yerde, Osman Paşa’nın adaletinin gül bahçesinin zulüm

Nemrûd’unu helak edeceği şeklinde zikredilmiştir:

GülzÀr-ı èadl ü hÀlik-i Nemrÿd-ı ôulm kim Bezm-i cenÀn miåÀline gelmiş niåÀra gül K. 34/8

Yezid sürekli kötü sıfatlar ve kendisine lanet edilerek anılır. Kerbelâ başlığı

altında bu konu ele alındığı için burada tekrar değinilmemiştir.

c. Hikaye Kahramanları

Leylâ ile Mecnûn (Kays): Hikayenin bu iki kahramanı sevgili ve âşık olarak

ele alınır. Şâir, boynuna aşk zincirini alıp belâ vadisinde Mecnûn’a varis olur:

68

Ben aldum boynuma zencìr-i èaşúı Benem Mecnÿn-ı ser-gerdÀna vÀriå G.19/2

Aşağıdaki beyitte de Ferhâd ile Mecnûn’un aşkda devamlılık

gösteremediklerini ve şâir gelince de durmayıp serdarsız gittiklerini söyler:

Olmadılar èaşúda FerhÀd u Mecnÿn pÀy-dÀr Ben gelince ùurmadılar gitdiler ser-dÀrsuz G. 134/6

Ferhâd u Şîrîn: Ferhâd ve Şîrîn genelde birlikte anılır. Şîrîn genelde sevgilinin

dudağı ile anılarak tevriyeli kullanılır. Ferhâd zaman zaman Şîrîn’den

bağımsız olarak Bîsutun, üstad ya da Mecnûn ile birlikte zikredilir. Ferhâd

âşıkı, Şîrîn ise sevgiliyi temsil eder. Şâir pek çok beyitte Ferhâd ile kendini

kıyaslar. Şu beyitte şâir tırnaklarıyla göğsünde yaralar kazıdığını söyleyip,

Ferhâd’a varis olduğunu dile getirir. Dağ kelimesi iki anlama gelecek şekilde

kullanılır:

Kÿh-ken-i èaşúda üstÀd ise gel kim sende Ùaàı bir dırnaú ile úazmada üstÀd ideyin G.260/5

Her dem úazırum sìnede dırnaà ile bir dÀà FerhÀd’a benüm nisbet ile èaşúda vÀriå G.18/4

Hüsrev: Hüsrev ü Şîrîn hikayesinin kahramanlarındandır. Ferhâd ile rekabete

tutuşmuşlar, ama neticede Şîrîn’e kavuşan isim olmuştur. Dîvânda hikayeye

zaman zaman termihte bulunulursa da, daha ziyade Hüsrev kelimesinin

padişah anlamı kastedilerek kullanılır. Ferhâd’ın dağı kazması, Hüsrev’in ise

Şîrîn’den kâm alması anılarak bir arada kullanılmıştır:

69

Kÿh-kenlikde müfìd-i FerhÀd KÀmı Şìrìn’den alurdı Òusrev G.277/4

Aşağıdaki beyitte de Hüsrev ve Şîrîn anılıp, Bîsutun kelimesi ile de Ferhâd’a

telmih yapılmıştır:

CÀnı ol Òusrev ü Şìrìne KelÀmì virsün

Bì-sütÿn àamda senüñ aduñı feryÀd ideyin G.300/4

Züleyhâ: Yûsuf ile olan münasebetiyle anılır. Aşağıdaki beyitte bu ilişki söz

konusu edilmiştir:

Yüzini gösterdi hemserine Yÿsuf’ımuz Münevver eyledi mi dìde-i ZüleyòÀ’yı

Tb.3/III-8

Hızır, Hızır ile birlikte anılan Mefhumlar

Hızır ile birlikte Âb-ı Hayat ve Zülûmât mefhumları anılır. Âb-ı Hayât

ölümsüz, ebedî hayat veren su demektir. Karanlıklar ülkesinde Hızır ve İlyas

onu bulup içmişler, İskender elde edememiştir. Dîvânda Âb-ı Hayât, Zülâl-ı

Hızır diye anılır. Bunun yanında kasidelerde muhatabına Hızır yüzlü, Hızır

adımlı ve Hızır huylu gibi sıfatlar kullanılır. Âb-ı Hayat suyunun Zülâl-ı Hızır

diye geçtiği şu beyitte uzun ömür isteyen canların, sevgilinin dudağını

selsebile, boyunu da tûbâya değişmeyecekleri söylenmiştir:

ZülÀl-i Òıør birle èömr-i ser-med isteyen cÀnlar Ùudaàın selsebìle úÀmetin ùÿbÀya virmezler G.82/5

70

Nerimân, Nûşirvân, Feridun, Rüstem, Dârâ, Cemşîd, Behrâm Efrâsiyâb:

Nerimân, Rüstem’in dedesi, Sâm’ın babasıdır. Pehlivandır. Nûşirvân,

Sasaniyan hükümdarlarındandır. Adaletiyle meşhurdur. Kisrâ olarak da anılır.

Feridun, Şehamet ve hamâsetiyle meşhur bir hükümdardır. Rüstem,

Nerîmân’ın torunu, Zâl’in oğludur. Sekiz yüz sene ömür sürdüğü rivâyet

edilir. Dârâ, Ekber, Keykûbâd da denir. İskender ile yaptığı harpte mağlup

olmuştur. Cem, sasaniyan sülalesinin 4. hükümdarıdır. Giydiği parlak zırhtan

dolayı Cemşid (ışık saçan Cem) ismini almıştır. Behrâm, kuvvet, cesaret ve

adaleti ile meşhurdur. Efrâsiyab, Peşeng’in oğludur. Feridun oğlu Türk’ün

dedesidir. Nevruz’u katlederek tahta geçmiştir37. Rüstem ve Efrâsiyâb’ın

birlikte anıldığı şu beyitte onlardan efsane kaldığı söylenir:

Ger olmasa cihÀn işi efsÀne bes niçün EfsÀne úaldı Rüstem-i EfrÀsiyÀb’dan G.257/3

Aşağıdaki beyitte de Sinân Paşa’nın vasıfları sayılırken Feridûn, Dârâ ve

Cemşid’e gönderme yapılır:

Ey SüleymÀn-óaşem ü Cem-úadem ü Áãaf-rÀy V’ey Ferìdÿn-fer ü DÀrÀ-dil ü Cemşìd-iúbÀl K.19/23

Aşağıdaki beyitte Nerîmân bezm ile Rüstem de Rezm ile anılır:

Bezm olur niçe NerìmÀn gibinüñ aèøÀsın Alsa Rüstem gibi rezm içre ele gürz-i girÀn

K.28/30

Nûşirvân adaleti ile anılır.

37 Ahmet Talât Onay, Eski Türk Edebiyatında Manzumlar ve İzahı ( haz. Cemâl Kurnaz), Ankara, MEB Yay., 1993, s. 72.

71

èAúlınuñ õerresine maôhar idi CÀlìnÿs èAdlinüñ şemmesine mÀlik idi NÿşirvÀn

K.28/24

Eflâtun: Aristo’nun hocası, Sokrat’ın talebesi olan meşhur Yunan filozoftur.

Dîvânda iki yerde anılır. Şu beyitte Eflatun hikmeti ile konu edilir:

Olsa óikmetde eger her biri bir EflÀùÿn Remó-i ser-bÀzuñ ucından düşe úurtarmaya cÀn

K.28/39

Calînûs: İlk çağın büyük hekimlerindendir. Dîvânda aklı ile konu edilir. Onun

aklının Osman Paşa’nın aklının zerresi kadar olduğu söylenir:

èAúlınuñ õerresine maôhar idi CÀlìnÿs èAdlinüñ şemmesine mÀlik idi NÿşirvÀn

K.28/24

ç. Diğer Şahsiyetler

İsmi geçen şahıslar: Hükmî Efendi, Muhammet Bey, Defterdar İbrâhim

Bey, Keşfî Çelebî, Ahdî, Rûhî, Cüce Abdüllatif Efendi, Abdulmehdi Nevres,

Hüseyin, Ehlî Bey, Fazlî, Defterî, Hasan Han, Leclâc Mahmut Bey, Lokman,

Me’mun Bey; Mehmet Çavuş, Muhzır Ağa, Muslî Çelebi, Tarzî’dir. Görüldüğü

gibi dîvân şahıs kâdrosu açısından zengin bir muhteva gösterir. İsmi geçen,

şahısların büyük çoğunluğu Bağdatlı Rûhî Dîvânı’nda da yer alan ‘’nicedür’’

redifli kıt’ada geçmektedir. Bu isimler Cemâl KURNAZ38 tarafından ayrıntılı

bir şekilde ele alınmıştır. Biz burada kıt’a dışında kalan şiirlerde yer alan

isimler üzerinde durmaya çalışacağız.

38 Cemâl KURNAZ, “Rûhî’nin Dostları’’, Divan Edebiyatı Yazıları, Ankara, Akçağ Yay., 1997, s. 126

72

Hükmî Efendi, Ahdî39den öğrendiğimize göre Hersek doğumludur. Bağdat’ta

Sinan Paşa’nın divan katibi olmuştur. Güzel yazı yazma konusunda ustadır.

Şâirdir. Dîvânda Farsça ‘kıt’alarda üç yerde zikredilir. Şu beyitte anasırın gül

bahçesinin tazeliği olarak tanımlanır:

Güli şod ez-óasen Óükmì Efendì

ÙarÀvet baòş gülzÀr-ı èanÀãır Kt.71/1

Muhammed Beg: Dîvânda terkib-i bend nazım şekliyle bir mersiye yazılmıştır.

Buradan anladığımıza göre Kudüs’te görevli iken, peder muhabbeti cezb edip

babasının gömüldüğü yere gidip orada ölmüştür. Ahmet ve Mahmûd isimli iki

oğlunun olduğu dîvânda zikredilir. Hakkında tarihi kaynaklarda herhangi bir

bilgi bulamadık. Şu beyitte ölümü için âb-ı hayât suyu gibi toprak içinde kaldı

denilmiştir:

RevÀ mıdur ki Muóammed Beg ol sülÀle-i pÀk ZülÀl-i Òıør gibi òÀk içinde ide úarÀr Tb./I-9

İbrâhim: Dîvânda hak yoluna uyan, ilmi ile gönülleri fetheden cihanın hocası

diye bahsedilir. Kim olduğunu tarihi kaynaklardan tespit edemedik.

Keşfî: Ahdi40den öğrendiğimize göre Edirneli’dir. Gençliğinde ilim tahsil edip,

danişment, mütakiben katip olmuştur. Akıcı Farsça şiirler yazmıştır. İnşa

tarzında zamanının önde gelenlerindendir. Yazı sanatında üstatdır. Bağdat’ta

Ali Paşa’ya Dîvân katibi olmuştur. Kelâmî, ölümüne kaside nazım şekliyle bir

mersiye yazmıştır. Fakat bu manzumeden şâirin Keşfî ile arasının iyi

olmadığı, ölümüne pek üzülmediği anlaşılıyor:

39 Ahdî, a.g.e., s. 372-73. 40 Ahdi, a.g.e., s.307-8: Mehmet Süreyya. a.g.e., C. IV/I, s. 380.

73

Didiler düşdi fenÀ baórine Keşfì Çelebì ÙÀliè-i saèd ile ol mehlekeden buldı necÀt

K.8/7

Cüce Abdüllatif Efendi; Dîvânda ölümüne tarih düşülmüştür.

Cüce Abdullatìf ile Terkì

İtdiler ser hümÀ gibi pervÀz Úıãa güne èalì-i maómÿda Deyr ile devlet ile ömr-i dırÀz [974] Kt.41

Abdulmehdi Nevres: Hakkında kaynaklarda bilgi mevcut değildir. Dîvânda

ölümüne üç beyitlik bir tarih düşülmüştür

Ey ãabÀ bÀ-şeyò şerefeddin be gÿ Kez sehÀb-ı dìdehÀ mey-bÀr òÿn

ÕÀn ki ber èaks-i murÀd òademÀn BÀz ger dìdest çarò-ı vÀjgÿn Serv-i bÀà-ı Àl-i òÀùır rÀstì Yaènì Abdülmehdì Nevres künÿn Kt.78

Mahmud Bey: Sinan Paşa’nın oğludur. Dîvânda onun sünneti vesilesiyle

yazılmış iki adet sûrnâme vardır.

Meger bu sÿrda Maómÿd Beg olur sünnet

Vezìr-zÀde-i vÀlÀ-óaseb sütÿde-neseb K.6/4

2. Ülkeler ve Şehirler

Kelâmi Dîvânı’nda bu çerçevede, Arabistân, Irak, Dımışk, Nihavend, Mısır,

Acem, Şirvan, Lûr, Rûm, Diyârbakır, Amîd, Süleymaniye, Kerbelâ, Necef,

Basra, Kenan, Kudüs, Hıtâ ve Hoten, Yemen, Hicaz isimleri zikredilir.

74

Arabistan, dîvânda bir yerde ‘Arabistan’ olarak, bir yerde ise iklim-i ‘Arab’

olarak geçer. Buralarda Arabistan’ın vezirin akınlarına dayanamayacağı,

vezirin buraları bir nefeste alt üst edeceği ifade edilir.

Irak; Irak-ı Arab, bezm-i Irak, ayn-ı Irak, ehl-i Irak, mülk-ı Irak şeklinde

geçer. Şâirin yaşadığı yer olması bakımından ismi çok geçmektedir. Irak

valilerine yazılan kasidelerde Osmanlı Devleti’nin bir eyaleti olarak geçer. Şu

beyitte Irak’a gelen Sinan Paşa için, onun gelişiyle Irak-ı Arab’ın gözlerinin

açıldığı söylenir:

Yine açıldı èIrÀú-ı èArab’uñ dìdeleri Yine güldi felegüñ gülşeni firdevs-miåÀl K.19/4

Dımışk(Şam):Dımışk bir yerde şehir adı olarak zikredilmiştir.

Nihavend, şehir adı olarak Çağalazâde Sinan Paşa’nın fethi dolayısıyla

anılır. Fethe bir kıt’a yazıp tarih düşürmüştür.

ffffffffffffffffffffffffffffffffff èAzìmet eyledi ãavb-ı NihÀvend’e saèÀdetle

SinÀn PÀşÀ-yı èÀlì-himmetüñ ùabè-ı òıred-mendi Kt.25/1

Şirvan, Osman Paşa’nın fetih faaliyeti dolayısıyla şehir adı olarak bir yerde

zikredilir.

ÚÀliè-i bÀb-ı Demürúapu yed-i feyyÀøı ëarb-ı dest-i himemi fÀtió-i mülk-i ŞirvÀn

K28/28

75

İran toprakları içinde genellikle Kürtlerin yaşadığı bir bölge olan Lûr, Sinan

Paşa’ya yazılmış olan bir kasidede, bölgedeki hanlığın fethedilmesi

dolayısıyla zikredilir.

Mısır, Yûsuf hikayesi ve adaletle, bir yerde ise ülke anlamında

kullanılmıştır.

Acem; ülke adı olarak Osmanlı Devleti ile girilen siyasi çekişmeler

dolayısıyla bir yerde anılır.

Rûm kelimesi Anadolu, daha geniş anlamıyla Osmanlı Ülkesi için kullanılır.

Bir beyitde Osmanlı ordusu için leşker-i Rûm, iki beyitde Irak valisi için

Kayser-i Rûm sıfatı, kim olduğu tam olarak anlaşılmayan bir şâir için Rûm-ı

Selmânî denilmesi dolayısıyla zikredilir. Bir yerde de şâirin himmet gördüğü

birinin gittiği yer olması münasebetiyle anılır:

ÙÀéir-i himmetimüz Rÿm’a per ü bÀl açdı Münzevì úÀf-ı úanÀèatde iken èanúÀ-veş G.163/3

Diyarbakır, Sinan Paşa’nın Bağdat’tan ayrılıp Diyarbakır’a gitmesi

dolayısıyla bir yerde şehir ismi olarak geçer. Ayrıca şehrin diğer ismi olan

Amîd de anılır.

Süleymaniye bir yerde şehir ismi olarak Şatt-ı Fırat suyunun kanallarla

şehre getirilmesi dolayısıyla anılır.

Basra, dönemin Basra valisine yazılmış olan tercî- bendde anılmıştır.

Eyalet-i Basra, Basra iklimi, gibi tamlamalar içinde şehir adı olarak

kullanılmıştır. Necef, Irak Valisinin Kenti ziyareti münasebetiyle şehir adı

olarak anılır. Kerbelâ, şâirin memleketi olması dolayısıyla divanda en fazla

anılan şehir adıdır. Hz. Hüseyin’in şehid edilmesi hadisesinin anlatıldığı

76

mersiyelerden birinin redifi olarak da kullanılmıştır. Kerbela şu beyitte şehir

ismi olarak anılmıştır.

SaèÀdet ile gelüp KerbelÀ’ya bir niçe gün Úonup efendinüñ evinde eyledükde úarÀr Kt.62/2

Kudüs, şehir adı olarak bir yerde anılmıştır.

Hıtâ ve Hoten: Bir yerde bölge adı olarak zikredilmiştir. Yemen, ülke adı

olarak bir yerde zikredilir.

Hicâz, bir yerde hac kastedilerek kullanılmıştır.

Merve, Safa, Kabe kelimeleriyle sevgilinin kapısı kıble köyü Kabe olarak

düşünülmüş bu münasebetle de anılmıştır.

Çîn, âhû-yı çîn terkibi içinde sevgilinin sıfatı dolayısıyla bir yerde anılmıştır.

Dîvânda ülke ve şehir isimleri sayı olarak fazladır. Şâirin yaşadığı Irak

içindeki şehir isimlerinin sık olarak geçtiğini görmekteyiz. Bunun dışında

şâirimizin bir dönem bulunduğu Acem bölgesine ait şehir isimleri de yer alır.

Kalan isimlerin ise geçme sıklığı azdır.

3. Nehir, Dağ, Deniz

Nehir ismi olarak Fırat, Dicle ve bunların birleşmesi ile oluşan Şatt-ı Arab

ismi sık geçmektedir. Fırat, Sülemaniye ve Kerbelâ şehirlerinin suya

kavuşması münasebetiyle anılır. Dicle, bir yerde taşması, bir yerde de aşığın

gözyaşlarının çokluğunu anlatmak amacıyla kullanılmıştır. Şatt-ı Arab ise bir

77

yerde kabarıp çekilmesi bir yerde de Sinan Paşa’nın suyun kenarında işret

meclisi münasebetiyle anılır.

Tur, Hz. Musa ve Allah’ın tecellisi dolayısıyla anılmıştır.

Kâf, Kâf-ı Kanât, Kâf-ı Vahdet, Kâf-ı istinga gibi ifadelerle benzet-melere

konu olur.

4. Kavimler

Kelâmî Dîvânı’nda Arab, Acem, Habeş gibi kavim isimleri geçer. Arab,

diğer şâirlerde olduğu gibi benzetme unsuru olarak kullanılmaz, sadece ülke,

bölge adı olarak geçer.

Acem, daha önce de ifade edildiği gibi Acemlerin yaşadığı bölge

kastedilerek ülke manasında kullanılmıştır.

Habeş, bir yerde Habeşî cariye denilerek rengi dolayısıyla kahve ile ilişki

kurularak kullanılmıştır:

Úahve fincÀnı mecÀlisden ayaàın götürüp Óabeşì cÀriye-veş çekdi siyeh perdeye rÿ G.279/2

wwwwwwww sssssssssssssssssssssssssssssssss sssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssss sssssssssssssssssssssssssssssssssssssss sssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssss sssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssss ssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssss

78

5. İçtimâî Hayat a. Giyim-Kuşam

Toplumun estetik ve kültür değerlerinin yaşanılan hayata yansıması olan

giyim-kuşam, mevcut hayattan bağımsız olmayan şiirde de kendini gösterir.

Bu çerçevede Kelâmî dîvânında giyim-kuşam ile ilgili olarak ‘’la’lîn Kabâ’’,

‘’Kabâ-yı paşidahî’’ gülgûn câme ‘’ Asumanî’’, ‘’libâs-ı sebz’’, ‘’yaşıl hırka’’,

‘’zümürrüd hırka’’, ‘’aknemed’’, ‘’güzel hârâ’’, ala elbise, hil’ât, hırka, kemer,

sincâb, pelâs, pîrehen, külâh, destar, kaftan, etek, damen isimleri geçer. Şâir,

muhatabına ay gibi parlak safha, gümüş yaprak ve lâl rengi layık görür.

Kilk ü laèlìn-úabÀña lÀyıúdur äafóa-i mÀh olsa sìm varaú Kt.1/6

Aşağıdaki beyitte de şâir, padişah tarafından Irak valisine gönderilen hi’latı

kabâ-yı padişâhî olarak adlandırır:

LÀ-cerem oldı temÀm anlarla bu tÀrìò-i sÀl Saña lÀyıúdur úabÀ-yı pÀdişÀhì ki hemÀn Kt.23/3

Sevgili, gül bahçesinde uğurlu bir nihâl üzerine libâs-ı Sebz giyerek

salınmaya başlamıştır.

LibÀs-ı sebz ile gülşende her òuceste nihÀl

ÒırÀma başladı nÀz ile Òıør-ı zinde-miåÀl K.21/1

Sevgili âsumân renkli elbiseler giyip meclise şöyle bir salınsa, aya ve güneşe

raks öğretecektir:

79

ÁsmÀnìler giyüp meclisde cevlÀn eyleseñ Ögredürdüñ mihr-i raòşÀna meh-i tÀbÀna raúã G.163/4

Şu beyitte de sevgili çeşm-i bülbül adı verilen kırmızı bir kaftan giymiştir. Gül

de yanağını bağ ve baharın güzellerine gösterir:

Çeşm-i bülbül úırmızı úaftÀn giyüpdür egnine ŞÀhid-i bÀà u bahÀra gösterür ruòsÀre gül

K.18/18

Sevgili, âşığın katli için beline bir güzel etek giyince âşığın sabır elbisesi

damenine kadar yırtılır:

äancar beline úatlüm içün ol güzel etek äabrum libÀsı çÀk olur dÀmenine dek G.197/1

Aşağıdaki beyitte de gül bahçesinde kardan dolayı bütün ağaçların yapraksız

kalmasıyla sûfî’nin beyaz keçe giymesi arasında ilgi kurulmuştur:

Berfden her bir şecer bì-berg iken gül-zÀrda Aú nemed giydi bugün ãÿfì-veş oldı òırúa-pÿş G.154/3

Gül, bağda goncadan zümrüt hırka diker, bülbül de bu hali görünce senâ-hân

olur:

áoncadan bÀàda gül dikdi zümürrüd òırúa Bülbül ol şevú ile gülşende åenÀ-òˇÀn oldı G. 314/2

Aşağıdaki beyitte de sadelik ve dünyaya değer vermemenin simgesi olan

hırkâ-yı peşmîne, Acem kahramanları ile ilgi kurularak söz konusu edilir.

80

Key ü KÀvus giymezlerdi ÀlÀ òilèat-i fÀòir KelÀmì egnüñe sen òırúa-i peşmìn-i faúrı giy G.340/7

Pelâs veya palâs olarak bilinen çul ya da buna benzer aba ise, libâs-ı

fakrunun eski palasa dönmesi dolayısıyla zikredilir:

Jÿlìde mÿy ùutdı ser ü pÀ vücÿdımuz Oldı libÀs-ı faúrımuz eski pelÀsımuz G.124/2

Dünyanın faniliğinin anlatıldığı şu beyitte ise tâc ve kabâ birlikte anılır.

Bu deyr içinde olmaàa cÀm-ı şarÀba rehn Ne tÀc-ı KeyúubÀ[d] úalur ne úabÀ-yı Key

Tb1/VII-3

Kumaş kelimesi ise bir yerde kumaş-ı ömr tamlaması içinde zikredilmiştir.

SevdÀ-yı sÿd ile saña úarşu gelürse òaãm Alur úumÀş-ı èömrini ãalar ziyÀna tìà

K.15/27

Aşağıdaki beyitte ise şâir zenginlik timsali olarak gördüğü sincâb ve

kemhâ’dan geçer:

Gerd-i òÀkister-i külhen nite pÿşiş besdür Ey KelÀmì yürü sincÀb ile kemòÀdan geç G.25/7

Sevgilinin önemli süs eşyalarından olan kemer için yazılmış, “kemer” redifli

bir gazel mevcuttur. Altın kemer sevgilinin belini kucaklamak için kendini

eğer, büker:

81

Kendin eger büker niçe óìleyle zer-kemer Ol mÿ-miyÀnı úuçmaàa tedbìr ider kemer G. 55/1

Başka bir beyitte ise sevgilinin belindeki kemerin fildişinden yapıldığını

görüyoruz:

Rişte-i cÀndan urulmış beli bir ince kemer èÁcdan tögmedür anda görinen nÀf degül G. 202/4

Kelâmî Dîvânı giyim-kuşam daha çok sevgilinin ve dervişlerin giyimi

çerçevesinde değerlendirilir.

b. Yiyecek- İçecek

Yiyecek- içecek ile ilgili; kebap, biryan, hurma, şeker, bal, üzüm, badem,

fıstık, ekmek ve narın adı zikredilir. Soğuk hava, şâiri gam ateşine kebap

kılar.

Bizi àam Àteşine úıldı kebÀb Úatı şÿr eyledi begüm sermÀ K.3/10

Bunun dışında bir yerde gamın şâirin ciğerini biryan ettiğinden bahsedilir.

Hurma, diken ile birlikte konu edilir:

Umarın òÀruma òurmÀ vire òÀrÀma güher Ol ki luùf eyledi òÀrÀya güher òÀra ruùab

K.5/35

82

Aşağıdaki beyitte de şeker-dudak münasebeti kurulmuştur:

Telò-kÀm itdiler beni anlar Ki şeker laèline èasel didiler G. 96/5

Dîvândaki bir kıt’ada ise ihsan olarak alınan şeker zikredilir:

Bize on kelle úand gönderdüñ İşledi bÿstÀn-ı devletimüz Kt. 149/3

Bal ile sevgilinin dudağı arasındaki ilişki şu beyitte konu edilir:

Ol şeh-i óüsni KelÀmì niçe kim medó eyler Telò-i düşnÀm virür şehd-i lebünden ãılamuz G. 123/7

Bir başka beyitte ise bal anlamına gelen şehd ve şehâdet kelimesi tamlama

içinde kullanılmıştır.

Leõõet-i şehd-i şehÀdetden KelÀmì kÀm alur Olsa cÀnÀ òancerüñ bu kÀr-ı òayra vÀsıùa G. 291/5

Üzüm, şaraba gönderme yapılarak âb-ı èineb şeklinde kullanılmıştır:

CihÀnı semt-i şarÀb-ı meserret itmişdür Bu óÀleti viremez òalúa tÀb-ı Àb-ı èineb K. 6/9

İçecek: Dîvânda sıkça kullanılan şerbet kelimesi bazen ilaç anlamında

kullanılır:

83

Şerbet-i èaõb-i şifÀ-òÀne-i idrÀkinden Leõõet-i ãoóbet-i teéyìd bulur ùabè-ı saúìm G.234/3

Bazen de şarab anlamında şerbet-i aşk, şerbet-i gam tamlamaları içinde yer

alır.

Cisme agzuñ şerbeti endìşesün[de]dür óayÀt CÀna laèlüñ bÀdesi keyfiyyetün[de]dür neşÀù G. 167/2

Dîvânda anılan bir başka içecek ise kahvedir. Ramazandan bahsedilen

gazelden alınan aşağıdaki beyitte kahve fincanının meclisten ayağını çektiği

söylenir:

Úahve fincÀnı mecÀlisden ayaàın götürüp Óabeşì cÀriye-veş çekdi siyeh perdeye rÿ G. 279/ 3

Dîvânda yiyecekler sevgili ya da âşıkla ilgili benzetmelerde karşımıza

çıkar. İçecekler de bezm veya meclise ait içeceklerdir.

c. Eşya

Bezm ve rezm için gerekli kadeh, sürahi vs. ile kılıç, ok, yay, mızrak,

hançer vs. Dîvân edebiyatının genel muhtevasına uygun olarak sık anılır.

Bunların yanında süs eşyası olarak nitelendirilen altın, inci, zümrüt, elmas vs.

ile tarak, mum, cerağ, ayna vs. de eşya adları olarak karşımıza çıkar.

Sevgilinin vasıflarının alındığı şu beyitte dişleri için lüélüé, âşığın göz yaşları

içinse dürr benzetmesi yapılmıştır:

84

Lüélüé dişüñ àamıyladur ebr-i bahÀr göz Kim eşk-i dürlerini töker jÀle-vÀr göz G 129/1

Tasavvuf çizgisinde söylenen şu beyitte ise, Tekrara edilen yedinin

manasından sadef gibi dolmayanlar, manâ denizine dalıp vahdet incisini

bulamadılar denilmiştir:

äadef-veş ùolmayanlar maèni-i sebèa’l-meåÀnìden Ùalup vaódet dürin bulmadılar baór-i maèÀnìden G.241/1

Dîvânda yer alan şem redifli gazelin şu beyitinde mum, şevk ateşiyle baştan

ayağa cismini yakan bir derviş olarak düşünülmüştür:

Mÿm olmasaydı yanmaàa başdan ayaàa dek Olmazdı bezm-i vaãlda manôÿm-ı yÀr şemè G.172/2

Şu beyitte de hânede ne kadar çok mum yanarsa, o kadar aydınlık olacağı

söylenilmiştir:

ZiyÀde şevú vardur dilde dÀà-ı bì-óisÀbuñla Bir evde şemè-i vÀfir yansa elbette øiyÀ artar G. 54/5

Âşıkların gönülleri sevgilinin saçlarında asılıdır. Eğer sevgili saçlarını tararsa,

tarak orada bulunan âşıkların gönülleri incitecektir:

MÀşiùÀ çekme darak zülfine cÀnÀnelerüñ äaúın Àzürde olur dilleri dìvÀnelerüñ G.199/1

Bazen âşık sevgilinin anber kokulu saçlarına bağlı bir tarak olarak

yorumlanır:

85

Çekmezüz aãlÀ şikenc-i ùurrasından pençemüz äanasın ol èanberìn mÿya muúayyed şÀneyüz G.140/7

Aşağıdaki beyitte papağan-ayna ilişkisi üzerinde durulup, sevgilinin gül gibi

yanağını göstererek âşıkları bülbül etmesi istenilmiştir:

Gül gibi ruòsÀr göster bülbül it èÀşıúları Çün bilirsin ùÿtiye Àyìnesüz güftÀr güç G 28/2

Şu beyitte de sevgilinin dünyada benzerinin olmadığı, eğer ona benzeyen bir

şey varsa sadece aynadaki aksi olduğu söylenmiştir:

Yoú naôìrüñ varsa èaksüñ durur Àyìnede Lìk úılmaz iètibÀr ol èakse erbÀb-ı temìz G. 128/4

Hokka gülün kızıl altınları zümrüt hokkaya koyması münasebetiyle anılır:

Bir zümürrüd óoúúaya úomış úızıl altunların Dinse lÀyıúdur ki beñzer mÀlik-i dìnÀra gül

K. 18/20

Dîvânda geçen eşya isimleri bezm ve rezm unsurlarıdır.

ç. Spor

Osmanlı devletinde spor bir tür savaş eğitimi olarak kabul edilmiş, her spor

türünün kendine özgü tekniği ve yardımcı bilgilerini öğrenmek için okullar

86

açılmış ve yetenekli, bilgili öğretmenler görevlendirilmiştir.41 Avcılık, ok

atıcılığı, cirit oyunu, çevgan oyunu, tüfenk atıcılığı spor olarak

değerlendirilebilecek başlıca faaliyetlerdir.

Av

Aşağıdaki beyitte yarasanın dünyayı aydınlatan güneşin ışığına

dayanamaması gibi serçenin de şahinin pençesine dayanamayacağı

söylenmiştir:

TÀb-ı òÿrşìd-i cihÀn-tÀba ùayanmaz òuffÀş Óamle-i bÀza taóammül idebilmez èuãfÿr K. 12/34

Düşmanın ruhu göğe çıksa da avlanmaktan kurtulamaz:

ÙÀyir-i rÿó-ı èadÿ çıúsa göge úurtılmaz äaydına bÀz-ı òadengüñ açar olsa per ü bÀl

K.20/25

Bazen gönül kuşu zülf tuzağına düşer:

Dil müràı dÀm-ı zülf-i müşevveşdedür henÿz äayyÀd eline düşdi keşÀkeşdedür henÿz G135/1

Sevgilinin mest eden gözleri, arslan gönülleri kolayca avlar:

Ne ÀòuvÀne naôar vÀr çeşm-i mestüñde Ki şìr-i diller anuñ kemterìn şikÀrıdur G. 66/3

41 Atıf Kahraman, Osmanlı Devletinde Spor, Ankara, Kültür Bak. Yay., 1995, s. XV.

87

Dîvânda av ve avcılık konusunda fazla ayrıntı yoktur.

Satranç ve Çevgân

Bu iki oyun dîvânda mühim bir yere sahiptir. Özellikle satrançla ilgili

terimlere çok sık rastlanır. Aşağıdaki beyitte felek, satrancın mucidi Leclâc’a

benzetilerek, onun nice bilginleri nasıl mât ettiği söylenmiştir:

Niçe ferzÀneyi mÀt eyledi LeclÀc-ı sipihr Cenge ÀmÀde iken filleri vü atları G. 338/2

Şu beyitte Kerbelâ hadisesinden dolayı zamanenin mât olduğu söylenmiştir.

Sipihr muøùarib ü mihr bì-åebÀt ancaú Bu mÀtem içre KelÀmì zamÀne mÀt ancaú

Tb.3 /VIII-10

Kerbelâ mersiyesinde, Hz. Hüseyi’nin başının kesilmesine telmih yapılmak

için “baş oynamada” ve “gûy-sıfat” ifadeleri kullanılmıştır:

Baş oynamada gÿy-ãıfat rÀh-ı Àlde Oldı KelÀmì fÀris-i meydÀn-ı KerbelÀ

K. 4/18

Şu beyitte de arzu topu çevganımız eğrisinde iken oyunumuz bir özge hale

döndü denilmiştir:

ÇevgÀnumuz òamında iken gÿy-ı Àrzÿ Bir özge óÀle döndi KelÀmì oyunumuz G. 141/9

Aşağıdaki beyitte de sevgilinin zülfi çevgâna benzetilmiştir:

88

Zülf-i çevgÀn-ãıfÀt kÿy-ı zenaòdÀnuñdan ÓÀlden óÀle varur bir niçe ser-gerdÀnlar

G.73/3

Satranç ve çevgân oyununun dîvânda sıklıkla işlendiği görülmektedir. Şâirin

özellikle satraca ilgisinin olduğunu söylemek mümkündür.

d. Tıp- Hastalık

Hayatın kaçınılmaz öğelerinden biri olan hastalık ve onunla mücadele

etmek için insanların geliştirdikleri tedavi yolları çeşitli vesilelerle şiirimizde

yer almıştır. Kelâmî Dîvânına bu açıdan bakıldığında aşağıdaki muhteva

karşımıza çıkar.

Boyun damarının tutulması, halk arasındaki adı ile kulunç, şâir tarafından

sıkıntı sebebi olarak adlandırılır:

Boyun ùamarı ile olma òalúa bÀéiå-i renc Óaõer ki mühlik olur òalúa èillet-i úulunc G. 24/1

Şişme, şişkinlik anlamına gelen verem kelimesi dîvânda, şâirin ayağının şişip

ayakkabıya sığmaması dolayısıyla zikredilir:

Úabına ãıàmaz oldı veremden ayaàumuz Hem-pÀlar içre rÀh-ı vefÀda muèaôôamuz G. 144/2

89

Devâ, şifâ, tabib, hasta gibi tıp terimlerinin yer aldığı şu beyitte, şâir âşk

tabibinden defalarca sorup devanın sonunda ayrılık şifâhanesinde olduğunu

anlamıştır:

DevÀ dÀrü’ş-şifÀ-yı hecrde cÀn virmedür Àòir Ùabìb-i èaşúdan kerrÀt ile bu òaste ãormışdur G.69/3

Elem hastalığına çarenin piyale olduğunu söyler:

SÀúì piyÀle ãun ki dimişdür ùabìb-i èaşú BìmÀr-ı èillet-i eleme em piyÀledür G.94/5

Bir kıt’ada şâir, Irak valisinin nezle olduğunu görüp “nazla” kelimesi ile “nezle”

kelimesi arasında cinas yapar:

NÀzla beslenen ol pÀk-dile Nezleden yetmesin fesÀd u úusÿr Kt. 37/3

Şâir sevgilinin nabzını kimin tuttuğunu merak edip kıskançlıtan hakir duruma

düşmüştür:

Kim nabøuñı dutar diyü reşk idüp Àh kim Düşdi KelÀmi ayaúdan oldı muóaúúaruñ G.195/6

Sevgilinin bulunduğu yerde inlemeyi terk-i edep gören şâir, feryâd figân da

etmez; çünkü rakiblere baş ağrısı vermek istememektedir:

Gice kÿyuñda dilÀ terk-i edebdür nÀle İtme feryÀd u fiàÀn itlerine virme ãudÀè G. 173/3

90

Dîvânda hastalık ve çâre genellikle sevgili-râkib-âşık ekseninde ele alınır.

Bunun yanında ihsan gördüğü devlet büyüklerine de sağlık konusunda iyi

temennilerde bulunulur.

e. Bayram

Bayramlar toplumu bir araya getiren, paylaşma, sevgi ve saygı bilincini

canlı tutan günlerdir. Bu nedenle bayramlar edebiyatımızda da geniş olarak

yer alır. Sevinç ve mutluluk günleri olarak telakki edilir.

Bayramın sevinç, mutluluk olarak yorumlandığı şu beyitte, Irak valisinin

bölgeye gelişi ile Ramazan bayramının birleşmesi iki bayram olarak

yorumlanmıştır:

Görmemiş bir RamaøÀnda iki èìdi kimse Devr idelden meh ü òÿrşìd ü şühÿr ü aèvÀm

K.23/8

Sevgilinin kaşı ile bayramın müjdecisi hilal arasında ilgi kurulan şu beyitte,

dal harfi de şekli bakımından bu ilgiye dahil edilir:

Dün gice úaş úarardı göründi hilÀl-i èìd BÀ-èayn-ı èìddür didiler bu ya dÀl-ı èìd G.38/1

Bayrama kavuşmak, rind-meşreb şâiri şâd eder; sâkîden piyâle ister:

91

SÀúì getür piyÀle ki rind-i sebÿ-keşi ŞÀd itdi óaber-i mÀh-ı ãÀm u visÀl-i èìd G.38/5

Yukarıda bayramın özlemle beklendiğini vurgulamıştık, bunun ifadesi şâirin

Ramazanın gelişini hüzünle karşılamasından anlarız:

RamaøÀn günleri geldi bizi baãdı úayúu áam-ı eyyÀm u belÀ üstümüze úıldı àulÿ G.279/1

f. Alış Veriş

Dîvânda alış-veriş ile ilgili çarşû, dükkan-ı hallâc, nakd, akça, diren,

dirhem, sikke, perâkende, kûçe, bâzâr, altın, dinâr, müşterî, bezl, kesât,

almak-vermek, satmak-almak, revâc, gibi kelimelerle karşılaşıyoruz. Alış-

veriş ile ilgili kelimeler genellikle aşk, hicr, vuslat, dünya, gam güzellik vs. için

sıfat olarak geçer. Aşağıdaki beyitte ayın nakd-i ömrü satıp nakd-i revani

almak için şehrin çarşısını tellal gibi dolandığı tasavvur edilmiştir:

Naúd-i èömri ãatmaàa naúd-i revÀnı almaàa ÇÀrsÿ-yı şehri devr eyler úamer dellÀle-veş G.162/6

Şarap içme vakti gelmiştir; akçeler şehla bakışlı nergis gibi cama sarf

edilmelidir:

Aúçañı nergis-i şehlÀ gibi ãarf it cÀma Ki şarÀb içmenüñ eyyÀmı temÀşÀ demidür G.58/3

92

Alış-veriş ile ilgili unsurlar olan dirhem ve dînâr, sosyal bir sıkıntı olan parası

olmayanın değeri olmaz anlayışını ifade etmek için dile getirilir:

Òoş dilüm èaşúuñda eşk ü dÀà-ı bì-pÀyÀn ile

Úadr yoú zìrÀ ki şaòãa dirhem ü dìnÀrsuz G.134/5

Aşağıdaki beyitte müşterî kelimesi iham-ı tenasüplü kullanılarak satın alan ve

jüpiter anlamları verilmiştir:

Müşterì gördi bu bÀzÀrda revnaú yoúdur Defterin dürdi èUùÀrid gibi depretmedi leb

K.5/4

Şâir mana cevherine kıymet verilmeden yakınır:

KesÀdı var KelÀmì çÀrsÿ-yı èilm ü èirfÀnuñ Anuñçün cevher-i manôÿmına bir óabbe úıymet yoú G. 186/7

Sevgilinin saçının sevdası ile bâzâr etmeyenlerin ziyanda olduğu söylenir:

SevdÀ-yı zülfi ile bÀzÀr itmeyenler Sÿd Àrzÿ iderler ammÀ ziyÀn çekerler G.85/5

Aşk pazarına başın sevdasıyla girilmez; zira başından geçmek o pazarda

sermayedir:

DilÀ bÀzÀr-ı èaşúa [ser-i] sevdÀsıyla girdüñse Serüñden geç ki terk-i serdür ol sevdÀda sermÀye G.294/3

93

Divânda alış-veriş ile ilgili kullanılan terimlerin çoğu sevgili-âşık-rakîb

üçgeninde geçmektedir. Şâirin şiirlerinin değerini ifade ettiği beyitlerde de

alış-verişle ilgili unsurlara başvurulmuştur.

g. Tarihî Vesika Niteliğindeki Örnekler

Tenkid

Sosyal yapıdaki düzensizlik ve aksaklıklar iyi bir gözlem kabiliyeti olan

şâirlerin dikkatinden kaçmamıştır. Bu şâirler mevcut aksaklıkları temel alan

müstakil eserler kaleme aldıkları gibi divanların içinde yer alan şiirler arasına

serpiştirme yolu ile de tenkidlerini dile getirmişlerdir.

Bilindiği gibi XVI. yy. imparatorluğun siyasi olarak zirveye çıktığı bir dönem

olmakla beraber, yönetimde, özellikle bürokrasi, bir takım aksaklıkların

başladığı bir dönemdir. Başlangıçta Fatih kanunnamesi gereğince

müderrislerin tayinleri yapılırken bu yüzyıldan itibaren medrese teşkilatı

bozulmuş, padişahlar tedris kanunlarına fiili olarak uymamışlardır42.

Şâir, müftî, fakih gibi kişilerin hal ve hareketlerinde gördüğü olumsuzluklara

şiirlerinde yer yer değinmiştir. Aşağıdaki beyitte cahil fâkihin kendisini

fethedemeyeceğini söyler:

Hìc bÀb ile bizi fetó idemez nÀdÀn faúìh Genc-i taóúìúÀt ile memlÿ kitÀb-ı muàlaúuz G.110/5

42 Cevat İzgi, Osmanlı Medreselerinde İlim, C.1, İstanbul, İz Yay., 1997, s. 44-47.

94

Kelâmi bir kıt’asında kim olduğunu tespit edemediğimiz bir fâkihi ağır şekilde

eleştirir. Onu paşaya şikayet ederek paşanın bu zulmü halka reva

görmemesini ister.

Düşürdi zehr-i helÀhil anası raómine CimÀè idende meger sem yimişdi babası Yılan gibi ıãırur zehr-i mÀrdur ancaú Yılan ùoàursa yegidi doàanda anası Kt.59/3-4

Aşağıdaki kıt’ada ise mütevellî efendinin oğlu eleştirilir:

Mütevellì efendinüñ oàlı Mülóid-i rÿzgÀrdur ãanasın Gice gündüz saóìó-i òalvetde Babasıyla bile görür anasın Kt.58

Dönemindeki sosyal bozulmayı en iyi gösteren örneklerden bir tanesi de

müftî efendinin rüşvet aldığı iddiasıdır. Şâir, bu iddiayı bir manzume ile sorar,

(Bkz. Kt.62)

Divândaki tenkid niteliğindeki örnekler daha çok şâirin şahsi eleştirileri olarak

karşımıza çıkar.

Kerbelâ Hadisesine Toplumun Tepkisi

Divân içerisindeki tarihî vesika değerindeki örneklerden bir tanesi de

Kerbelâ’daki su kanallarının tamir edilmesidir. İlhanlı sultanlarından Gazan

95

Han 1303’te Kerbelâ’yı ziyaret ederek halka büyük ihsanlarda bulunmuştur.

Fırat’tan buraya su getirenin kendisi yahut babası Argun olduğu rivayet edilir.

Kanunî Sultan Süleyman da Kerbelâ’daki türbeyi ziyaret ederek, Kerbelâ’daki

su kanalını tamir ettirmiştir. Kanunî rüzgarın kumlarla örttüğü sahaları tekrar

bahçe haline getirtmiştir.43 Kelâmi bu hadiseye bir kaside yazmıştır.

Kasidenin muhtevası tarihi kaynaklarla örtüşmektedir:

Úum ekåer yirlerin almışdı pÀk enderdi úayırdı Bu òıdmet ile şÀd itdi dil-i SulùÀn SüleymÀn’ı

Nitekim teşne-gÀn-ı KerbelÀ’yı Àba úandurdı Anı sìrÀb-ı kevåer eylesin elùÀf-ı RabbÀnì K.32/3-6-10-14 Bağdat’da Yaşanan Sel Felaketi

1582 senesinde Bağdat’ta Dicle Nehrinin taşması sonucu sel felaketi

meydana gelir. Şâirimizin Yecüc’ün fitnesine benzettiği bu olayın yarattığı

zararı Hızır Paşa tazmin etmiştir. Şâir de bu hadiseye tarih düşürmüştür:

Sene iånÀ vü elifde BaàdÀd Oldı deryÀ-yı òavf u baór-i òaùar Dicle gösterdi Nÿó ùÿfÀnın èAyn-ı baór oldı cümle vÀdì deber Seyl-i yeécÿc-i fitne şehrümüzi İster idi kim ide zìr ü zeber Óüsn-i tedbìr ü rÀy-ı ãÀéib ile Òıør aña çekdi sedd-i İskender

43 E. Honigmann, a.g.e., s. 581.

96

Áãaf-ı èaãr-ı dÀver-i devlet YÀver-i dìn vezìr-i pÀk-siyer Kt.28

Nihavend’in Alınması

Sinan Paşa’nın İran’ın Nihavend kentini fethetmesi bir tarih kıtası ile

anılmıştır. H. 996 - M.1587-8

èAzìmet eyledi ãavb-ı NihÀvend’e saèÀdetle SinÀn PÀşÀ-yı èÀlì-himmetüñ ùabè-ı òıred-mendi Anı fetó eyleyüp øamm eyledi mülkine òünkÀruñ MaèÀdin oldı ol serdÀr çün luùf-ı òudÀvendi Bu elùÀf-ı ilÀóìnüñ KelÀmì didi tÀrìòin Yıàın aúın ãalup aldı SinÀn PÀşÀ NihÀvend’i Kt.25

h. Mektup

Mektup, nâme, firaknâme yazmak, nâme-i kadr, nâme-i mihr, kebûter,

nâme-i ikbal, haber vermek, v.b. isimlerle karşımıza çıkar.

Eskiden mektup güvercin ile gönderilirmiş. Şâirimiz güvercinden sevg,iliye

mektup ulaştırmasını istiyor:

Ey kebÿternÀme irgör óÀlüm it cÀnÀna èarø CÀndan ayrılmış ten aóvÀli revÀn it cÀna èarø

G.165/1

97

Berat ve fermanlar, dürüldükten sonra ilgili makama ulaştırılırmış, şâirimiz de

ikbal mektubu olarak adlandırdığı beratının gelmediğinden yakınır:

Áh kim bÀb-ı hümÀyÿnum berÀtum gelmedi NÀme-i iúbÀl ü temkìn-i åebÀtum gelmedi G.329/1

Sevgiliden ayrılık, âşığı çok üzmüştür. Bu ayrılığı anlatmak için âh ateşinden

bir mektup yazıp dürmek ister, fakat bu şiddetli ateşin kalemi ile mektup

yanar:

èÁşıúlaruñ şeb-i àam aúlÀm-ı nÀle birle EflÀke dÿd-ı dilden Àh u fiàÀn çekerler G.85/2

Müezzinden birlik mektubunun sesinin dinlenilmesini, va’iz kelamının

işitilmesini, rindden haber sorulmamasını ifade ettiği şu beyitte, ezanı birlik

mektubu olarak yorumlar:

Müéeõõinden ãadÀ-yı nÀme-i tevhìdi gÿş eyle İşit vÀèıø kelÀmın rind-i bì-hÿddan òaber ãorma G.297/2

Şu beyitte de sevgilinin al yanağı mektup, yanaktaki ben ise mektubun

noktası olarak düşünülmüştür:

Òaber virmiş nezÀketle úaşuñdan óüsn-i óÀluñden O kÀtib kim úomış noútayla med ruòsÀr-ı Àl üzre G.297/4

Divanda mektup ve mektupla ilgili terimler sevgili etrafında cereyan eder.

98

ı. Diğer Hususiyetler

Şemse

Nakkaşların duvara, tavana ya da eserlerin ciltlerine yaptıkları güneş

resimlerine bu isim verilir. Beyitte şemsenin tavana yapılışına gönderme

vardır:

Şemse-i òÿrşìddür gök üzre ya naúúÀş-vÀr Kilk-i rÀyuñ çekdi saúf-ı günbed-i devvÀra gül

K.18/42

Rezm

Ordunun, düşmanı etkilemesi önemli bir unsurdur. Günümüzde psikolojik

harp olarak yorumlanan bu olay, Osmanlı ordusunda tantanalı büyük davullar

çalınarak gerçekleştiriliyordu. Övülen kişinin ya da sevgilinin azametini

göstermesi açısından da bu durum dîvânda ifade edilir.

Yedek yedilsün açılsun èalem dögülsün ùabl Bu ùanùana ile èIrÀú’a iclÀlüñi göster

Tb.3/VII-3

Davulun yıldırıma benzer sesi vardır:

äadÀ-yı raèd-veş ÀvÀz-ı ùabluñ bÀz-ı miónetin

Nezür-ı òˇÀb-ı èıyş-ı merdümi gözden uçurmuşdur G.71/2

99

Şâir paşalardan gördüğü ihsanları cevşene benzetmiş, bu sayede kötülük

oklarından zerre kadar korkusu olmadığını dile getirmiştir:

Cevşen-i cÀn-ı KelÀmì olalı iósÀnuñ Eylemez õerre úadar tìà-ı eşirrÀdan òavf K.16/18

Şu beyitte mızrak anlamına gelen sinân kelimesi, Çağalazâde Yusuf Sinân

Paşa’yı da kast edecek şekilde iham-ı tenasüblü kullanılmıştır:

Rezm içinde sinÀn-ı úahruñdan ÚahramÀnlar düşer olur maúhÿr K.9/13

Pek çok beyitte savaş aletleri sevgiliye ait benzetmeler içerisinde yer alır:

Her dem o úaşı yÀ naôarı tìr ü tìàadur GÿyÀ ki úaãdı cÀn u dilini dirìàadur G.40/1

Beddua

İnsanların çeşitli sebeplerle birbirlerine ettikleri beddua dîvânda

değişikliklere uğramadan karşımıza çıkar. Şu beyitte “yüzün kara olsun”

ifadesi kullanılmıştır:

Yüzüñ úara ola ey nevk-i kilk-i kec-reftÀr Ki úara senden olur nÀme-i ulü’l-ebãÀr

K.13/1

100

Takip eden beyitte ise “başın kesilsin”, “dilin yarılsın ifadeleri”, diğer beyitte

de gözüne kara su insin gündüzün gece olsun bedduaları yer alır:

Başuñ kesilse yarılsa dilüñ münÀsibdür Ki senden olmaya ãÀdır edÀ-yı nÀ-hemvÀr Yılana beñzemeseydüñ bu resme her laóôa Çatallanup olımazdı zebÀnuñ Àteş-bÀr

K.13/6-7

Muhtesib

Muhtesib, Osmanlı toplumunda ahlak zabıtası vazifesi gören görevlidir. Şu

beyitte şâir, kendisinin içki içtiği konusunda muhtesibin beyanı olursa inkâr

etmeyeceğini belirtir:

And içme içmezem dime õevúuñda ol hemÀn Söylerse muótesib ki KelÀmì filÀn içer G.42/8

Şu beyitte de muhtesibin şarap küpüne tuz atması nedeniyle tuz-ekmek

hakkını bilmemekle eleştirdiğini ve ona domuz diye hitap hakaret edildiğini

görürüz:

Muótesib şÿr eyleyüp òumm-ı şarÀba ãaldı ùuz

Bilmedi ùuz ekmeğin óaúúın óaúìúat ol ùoñuz G.130/1

Aşağıdaki beyitte de muhtesibin içki içmediği ama sakînin onu imtihan etmesi

halinde içeceği söylenmiştir:

101

Almaz egerçi bÀdeyi aàzına şeyò-i şehr SÀúì sen eyler iseñ anı imtióÀn içer G.42/4

Rüya

Gerçek hayattaki bazı hadiselerin rüya ile temellendirilmesi sık sık görülen

bir olgudur. Özellikle edebî eserlerin sebeb-i telifinde görülen bu unsur,

şâirimizin bir tarih kıt’asında karşımıza çıkar:

Düşde gördüm ki didi bir hÀtif İsterivir KelÀmì’ye tÀrìò Kt.45/2

Kimya

Kimya ilmi, değersiz madenleri değerli altına çevirmek için var olduğuna

inalılan bir karışımdır. Aşağıdaki ilk beyitte güneşinin iksiri ile kalbi onun

altına dönüşmüştür. İkincisinde ise sözinin cihani tuttuğunu ama özünün

görünmediğini söyleyerek kimya ile ilgi kurmuştur:

MiåÀl-i õerre-i nÀciz iken iksìr-i mihrüñle

Mes-i bì-úıymet-i úalbi zer itmiş kìmyÀyuz biz G. 132/4

CihÀnı ùutdı KelÀmì sözi görinmez özi

O kìmyÀsı gibi ãìtı var kendi özi yoú G.186/ 5

102

Siyâset

İki farklı anlama gelen siyâset şu beyitte memleket idaresi anlamında

kullanılıp, karışıklıkların siyaset ile düzeltilebileceği söylenmiştir:

CefÀ kim itmedik ey şÀh óüsn-i èÀşıúdan Begüm siyÀset olur mülke mÿcib-i ıãlÀó G.31/5

ttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttt

ttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttt

ttttttttttttzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzz

zzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv

vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv

vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv

vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv

vxccccccccccccccccccccccccccccccccccpjidofıpojjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjpppppppppp

ppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppp

ppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppp

pppppmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm

mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm

mmmm,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,kkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk

kkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk

kkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk

kkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk

kkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk

kkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk

kkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk

kkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjj

jjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjgffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffrrrrrrrrrrrrrrrrrrr

rrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr

rrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrraaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

103

SONUÇ

Kelâmî, Kerbelâ’da dünyaya gelmiş, genç yaşta Hz. Hüseyin dergâhına

bağlı Âbdâlân-ı Rûm tekkesinde Hüseyin Dede’ye bağlanmış, tekkenin ileri

gelenleriyle sohbetlerde bulunmak gayesi ile İran’a gitmiş, daha sonra da söz

konusu tekkede şeyhlik makamında bulunmuştur.

Kelâmî, ömrünü Irak’ın Bağdat ve Kerbelâ kentlerinde geçirmiş, yaşadığı

dönemde Irak’ta görev yapan valilerle iyi dostluklar kurmuş, mal mülk arzusu

olmayan rint meşrep bir kişiliktir. Tespit edebildiğimiz eseri dîvânıdır.

Şiirlerinde oldukça sade bir dil kullanan şâir, atasözü ve deyimlere sık

olarak başvurmuş, halk söyleyişlerini ustalıkla şiire taşımayı başarmıştır.

Gazellerinin son beyitlerinde şiir hakkındaki görüşlerini methiye havasında

veren şâir, kendi ifadesine göre nazım ilmine orijinal mazmunlar

kazandırmıştır. Kendisini meşhur İran şâirleri Hâfîz ve Selmân ile

kıyaslamıştır.

Necâtî Bey, Emrî, Bâkî, Hayâlî Bey ve Fuzûlî’den etkilenmiştir. Kendisi de

Bağdatlı Rûhî’nin edebî şahsiyetinin oluşmasına katkı sağlamıştır.

Kelâmî Dîvânı, Kasîde, terkib bend, gazeller, kıt’alar, rubaîler olmak

üzere 488 şiir içerir.

Dîvânı oluşturan şiirlerde redif oranı %68.23’tür. Bunun %42.82’si kelime

halinde, %25.40’ı ek halindedir. Kafiye tercihinde ise tam kafiyelerin çokluğu

göze çarpmaktadır.

Gazellerin çoğunluğu yedi (%41.56) beyitlidir. Dîvânda Fâ’ilâtün / Fâ’ilâtün

/ Fâ’ilâtün / Fâ’ilün, Mefâ’îlün / Mefâ’îlün / Mefâ’îlün / Mefâ’îlün, Fe’ilâtün /

104

Fe’ilâtün / Fe’ilâtün / Fe’ilün, Mef’ûlü / Fâ’ilâtü / Mefâ’îlü / Fâ’ilün vezinleri en

çok tercih edilenleridir.

Dîvânın muhtevasında rintlik, Kerbelâ hadisesi, âşık-sevgili ilişkisi dikkati

çeken unsurlardır.

Dîvânda yaşadığı dönemde görüştüğü önemli simâlarla, tarihî-efsânevî

kişilerin adları sıklıkla geçmektedir. Giyecek, yiyecek-içecek açısından

dîvânda zenginlik görülmemektedir. Satranç ve çevgan oyununa ait

benzetmeler dikkati çekmektedir. Ayrıca iki kıt’ada dönemin müftüsü ve bazı

şahsiyetlerine yapılmış eleştiri görülmektedir.

Sonuç olarak, Kelâmî, XVI yy.da Fuzûlî ve Bağdatlı Rûhî kadar şöhret

bulamamışsa da şiirleri, mânâ ve söyleyiş özelliklerine bakıldığında onon iyi

bir şâir olduğunu söyleyebiliriz. Sade bir dil kullanan şâir atasözü ve deyimleri

ustalıkla şiire taşımıştır.

105

KAYNAKÇA AKSOY, Ömer Asım; Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1–3, Ankara, TDK.

Yay., 1984.

AYDEMİR, Yaşar; Behişti Divanı, Ankara, MEB Yay., 2000.

BROCKELMANN, Carl; Geshichte Der Arabischen Lıtteratur, London,

ikiden Yay.,1943

Bursalı Mehmet Tahir; Osmanlı Müellifleri ( haz. Cemal KURNAZ - Mustafa

TATCI), Ankara, Bizim Büro Yay., 2001.

ÇAVUŞOĞLU, Mehmet; Necati Bey Divanı’nın Tahlili, İstanbul, Kitabevi

Yay., 2001

DİLÇİN, Cem; Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara, TDK Yay., 6.Baskı,

2000

DİLÇİN, Cem; ”Divan Şiirinde Gazel”, Türk Dili Özel Sayısı 2 (Divan Şiiri),

Sayı 415-17,1986.

Esrar Dede; Sefîne-i Mevliye (haz.Kemal ARAS), Ankara, A.K.M. Yay.,

1997.

Gelibolulu Mustafa Âlî; Menşeü’l İnşa (haz. İ.Hakkı AKSOYAK), Ankara, y.y

2007.

İPEKTEN, Haluk; Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, 2. Baskı,

İstanbul, Dergah Yay., 1997.

Kafzade Faizi; “Zübdetü’l Eş’ar” (haz.Bekir KAYABAŞI), Malatya,

Yayımlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniv. Sos. Bil. Ens. 1996.

Kelâmî Divânı;Yapı Kredi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Bölümü No:611

KILIÇ, Filiz; 17.Yüzyıl Tezkirelerinde Şâir ve Eser Üzerinde Değerlendirmeler, Ankara, Akçağ Yay., 1998.

KIRBOĞA, Mehmet Ali; Kamusu’l-Kütüb ve Mevzuati’l-Müellefat, Konya,

Yeni kitap Basımevi, 1974.

KOÇU, Reşad Ekrem; Türk Giyim ,Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Ankara,

Sümerbank Yay., 1967.

Kur’an-ı Kerim ve Açıklamalı Meali (haz. Ali Özek vd.), TDV.Yay., Ankara,

1993.

106

Kur’an-ı Kerim Lügati (Ter. Mahmut Çanga), İstanbul, Timaş Yay., 1989.

KURNAZ, Cemâl; Hayalî Bey Divanı’nın Tahlili, 2. Baskı, İstanbul, MEB.

Yay., 1996.

KUYUMCU, Fehmi; Evliyanın Dilinden, Ankara, y.y, 1978.

Mehmet Süreyya; Sicill-i Osmanî (haz. Ali AKTAN vd.), İstanbul, Sebil Yay.,

1995.

Mehmet Süreyya; Sicill-i Osmanî (haz.Nuri Akbayır), İstanbul, Tarih Vakfı

Yay., İstanbul,1996

OCAK, Ahmet Yaşar; Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîler (14-17. Yüzyıllar), Ankara, Türk Tarih Kurumu Yay., 1992.

ONAY, Ahmet Talat; Eski Türk Edebiyatımda Mazmunlar (haz. Cemâl

Kurnaz), Ankara, TDV.Yay., 1983.

PAKALIN, M.Zeki; Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.I,

İstanbul, MEB. Yay., 1983, s.111.

PEREMECİ, Osman Nuri; Edirne Tarihi, İstanbul, y.y, 1940.

REDHOUSE, Sir James; Turkish and English Lexicon, İstanbul, Çağrı

Yay., 1992.

REDHOUSE,Sir James; Türkçe-İnglizce Redhouse Sözlüğü (Robert Avery

Önsözüyle), İstanbul, Redhouse Yayınevi, 1998.

Safer Baba; Istılahat-ı Sofiye Fî Vatan-ı Asliye Tasavvuf Terimleri, İstanbul, Keten Keten Yay., 1997.

SEFERCİOĞLU, M. Nejat; Nev’î Divanı’nın Tahlili, Ankara, Akçağ Yay.,

2001.

Semahâne-i Edep, İstanbul, 1928.

Tahirü’l-Mevlevî; Edebiyat Lügatı (haz. Kemal Edip Kürkçüoğlu), İstanbul,

Enderun Kİtabevi, 1973

TANYERİ, M. Ali; Örnekleriyle Divan Şiirinde Deyimler, Ankara, Akçağ

Yay., 1999

TOLASA, Harun; ”Divan Şâirlerinin Kendi Şiirleri Üzerine Düşünce ve

Değerlendirmeleri”, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, sayı:I,

İzmir, 1982, s.15-46.

107

TOLASA, Harun; Ahmet Paşa’nın Şiir Dünyası, Ankara, Akçağ Yay., 2002

TOLASA, Harun; 16. Yüzyıl Tezkirelerine Göre Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi, Ankara, Akçağ Yay., 2002.

TUMAN, Nail; Tuhfe-i Nailî (haz. Cemâl Kurnaz-Mustafa Tatcı), Ankara,

Bizim Büro Yay., 2001.

Türk Atasözleri ve Deyimleri 1-11 (haz.Milli Kütüphane Genel Müdürlüğü),

Ankara, MEB.Yay. , 1992.

Türkçe Sözlük. (haz.Hasan Eren vd.), TDK. Yay., Ankara, 1988.

ULUDAĞ, Süleyman; Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul, Marifet Yay.,

1991.

UNAT, Faik Reşad. Hicri Tarihleri Miladi Tarihe Çevirme Kılavuzu, 6.

Baskı, Ankara, TTK. Yay., 1988.

108

METNİN TEŞKİLİNDE TAKİP EDİLEN YOL

1-Arap harfli alfabede bulunup da, bugünkü alfabede bulunmayan işâretler

için tenkitli basımı yapılan ilmî eserlerde kullanılan aşağıdaki transkripsiyon

sistemi kullanılmıştır:

æ,å ٽ

Ó,ó ح

Ò,ò خ

Õ,õ ذ

ä,ã ص

ë,ê/Ø,ø ض

Ù,ù ط

Ô,ô ظ

è ع

á,à غ

Ú,ú ق

K,k/Ñ,ñ ك

è,y ء

Arapça ve Farsça kelimelerdeki med harfleri de şöyle gösterilmiştir:

Á,À ا

ß,ÿ و

Ì,ì/À ى

109

Farsça vâv-ı maèdûleler uzun a’dan önce üst konumda (º) işareti ile

gösterilmiştir:

òºÀn, òºÀb gibi

2- Divânın farklı nüshalarına ulaşmak amacı ile katalog taraması yapılmış

fakat hiçbir nüshaya rastlanılmamıştır. Mevcud divândaki şiirler Arap

alfabesine göre sıralanmıştır.

3- Divânda yer alan şiirler klâsik divân tertibine uygun olarak:

a- Kasideler

b- Terkîb-bend

c- Tercié- bend

d- Gazel

e-Kıt’a

f- Rubai

şeklinde sıralanmış, manzumelerin başlarına vezinleri ve aynı nazım şekliyle

birden fazla örnek bulunan manzumelere sıra numaraları tarafımızdan

verilmiştir. Verilen şiir numarası, varak numarasının gösterildiği dipnotun

başına da konularak gösterilmiştir.

4- Metin içerisinde vezin ve anlam eksikliğini tamamlamak için ilave ettiğimiz,

değiştirdiğimiz hece ve kelimeleri [ ] içerisinde gösterdik. Bunun yanında aynı

gerekçe ile müdahale ettiğimiz , çıkardığımız hece ve kelimeleri dipnotla

gösterdik. Müstensih hatası olarak düşündüğümüz herhangi bir kelimeyi farklı

okumuş veya kelimeyi okuyamamışsak , veyahut da, metnin okunamayacak

derecede tahrip olması durumlarında, kelimenin yeri boş bırakılıp dipnotta

buna işaret ettik.

110

5-Metinde geçen âyet, hadis ve ibareler, transkripsiyon harflerine çevrilirken

italik olarak dizilmiş, bunun çevirisi de dipnotta verilmiştir.

6- İnceleme kısmında ve dizinde Kaside: K, Terkib bend: Tb, Tercié-bend:

Tc, Gazel:G, Kıt’a: Kt, Rubai: R kısaltmaları kullanılmıştır.

7- Vezin kusuru görülen yerler şayet düzeltilememiş ise beyitlerin veya

mısraların bu problemi dipnotta belirtilmiştir.

8- Divânda yer alan Farsça kıt’a ve rubailer, ayrı bir başlığa tâbi tutulmayarak

Türkçe aynı türden nazım şekilleri içinde değerlendirilmiştir.

9- Az da olsa divânın içinde yer alan başlıklar ya da diğer ifadeler müdahale

edilmeden değerlendirilmiştir.

10- Başka bir şâirin beyiti alıntı yapılmışsa söz konusu beyit italik ve altı çizili

olarak verilmiştir.

11- ‘Ki’ ve ‘Ne’ ile yapılan birleşmelerde düşen vokal, ilmî eserlerde kullanıla

geldiği gibi, apostrofla ‘k’ola, n’ola’ şeklinde gösterilmiştir.

12- Metinde aslında uzun okunması gerekirken, vezin gereği kısa okunan

Arapça ve Farsça aslî uzunlukları vezne uygun şekilde okuduk. Mesela

‘Kelâmî ‘ kelimesinin nisbet ‘î ‘si vezin gereği kısa okunması gerekiyorsa,

‘Kelâmi’ şeklinde kısa yazdık.

13-Metinde iki şekilde okunabilen îsî/ îsâ, mûsî/mûsâ gibi kelimeler tutarlılık

açısından tek şekli tercih edilmiştir. Ancak bazı beyitlerde kafiye gereği ikinci

şekilleri kullanılması gerekiyorsa, o zaman ikinci şekilleri kullanılmıştır.

111

14- Tarih verilen mısra ya da beyitler deki tarihler hesaplanıp hicrî tarihe göre

ilgili beyit ya da mısraının sağ alt köşesine [ ] parantez ile verilmiştir.

15- Dizinde metinde geçen özel adları sıralayarak, araştırma çalışmaları için

kolaylık sağlanmaya çalışılmıştır.

16- Metinde Arapça ve Farsça kelime ve eklerin yazımında Prof. Dr. İsmail

ÜNVER’İN Yazım Birliği Üzerine Önerilerine , Türkçe kelime ve eklerin

okunuşunda ise, Prof. Dr. Faruk Kadri TİMURTAŞ’ın Eski Türkiye Türkçesi

çalışmalarına uyulmuştur.

III. BÖLÜM

DÌVÁNIN METNİ

ÚASÌDELER

114

1 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Áh kim øaèf-ı úuvÀ úÀmetümi úıldı dü-tÀ Úomadı kim yine maúãÿda elüm øaèf-ı úuvÀ Ùabèuma oldı bürÿdetle yubÿset àÀlib èÖmrüm eyyÀmına yetdi àam-ı şettÀ-yı şitÀ Sebze-zÀr-ı sere baúdı úıraàı il göricek äaç ãaúal ãandılar aàardı bugün berf-ÀsÀ Úalb-i mÀhiyyet ider sÀmièa òÀãıyyetini ŞÀmme-i şemm-i reyÀóìn idebilmez aãlÀ BÀãıra èaynuña muótÀc olub lÀmisede Úalmadı derk nedür fehm idebilmez ser ü pÀ Õevúden úaldı bugün ùabèını taàyìr itdi Bilmez oldı ki nedür õÀyiúa semm ü óelvÀ Óüsn-i ôÀhirden alur feyø óavÀs-ı bÀùın Nitekim mÀha virür mihr-i cihÀn-tÀb øiyÀ Bunda òÀãıyet ü keyfiyyet ü fer olmayıcaú Anda hem olmayıcaúdur şeref ü nÿr u ãafÀ ÔÀhir ü bÀùınuñ aóvÀline vÀúıf oldum Úalmadı õerrece pÿşìde nihÀn u peydÀ Misk mi eyledi kÀfÿr-ı sipihr-i kÀfir Kevnümi eyledi ôulmet-kede eyyÀm-ı veàÀ

Ùutmaz oldı el ayaú yürümege ùÀúat yoú Pìrlik derdine èÀlemde bulınmaz mı devÀ

1 1b-3a

115

äubó-ı şeybe şeb-i şÀbb oldı bedel el-óÀãıl Günümüz miónet ile geçme[de]dür ãubó u mesÀ Úalmadı òˇÀn-ı viãÀline nigÀruñ raàbet İştihÀsuz ãunar el nefs-i denì ãunsa aña

Mÿy-ı ser-cümle aàardı úamu dişler düşdi Aú bulut başda belürdi ùolular yaàdı baña Cism-i miónet-zede cÀn üstine dir dir ditrer Raèşe ãanma ki ten-i òastede olmış peydÀ CÀnımuz eylemez idi ten-i zÀr içre úarÀr ÁşiyÀn-ı müteóarrikde úuş itmez meévÀ Øaèf-ı aèøÀ vecaè-ı pÀ olamazdı mÀniè Dest-gìr olsa baña himmetüñ itse hem-pÀ Getürürdüm yine var úuvveti bÀzÿya eger Baña bir gel diyü pÀşÀdan olaydı ìmÀ Áãaf-ı åÀnì-i sulùÀn-ı selÀùìn-i cihÀn Yÿsuf-ı aãr SinÀn rümó-i èuyÿn-ı aèdÀ Áb-ı rÿy-ı vüzerÀ ãadr-ı felek-úadr o kim RÀyı òÿrşìd gibi oldı memÀlik-ÀrÀ ÙÀrem-i çÀrümi èÌsì-veş iderdüm menzil äalsa bir õerre baña mihrin o òÿrşìd-liúÀ Kÿh u vÀdìde ne kim yolda görinür düşvÀr Olıcaú úÀfile-i himmetimüz reh-peymÀ SÀlike rÀh-ı maóabbetde gelür hep ÀsÀn Olsa ger deşt-i èanÀ seng-i cefÀ kÿh-ı belÀ ÒÀr-ı òurmÀ görinür dìdeye òÀrÀ gevher ÒÀk ü òÀşÀk ü òasuñ küól ü gül ü sebze-nümÀ

116

Naèl-i berrÀú-ı BurÀú-ı dil-i èÀlì-himem Şevú birle meh-i nev gibi olur gerdÿn-sÀ

ÓÀãıl olduúda úapu cÀnibine cÀna èurÿc Vird olu[r] göñlüme SübóÀn-ı baèìde İsrÀ

YÀ Rab ol Kaèbe-i maúãÿda yüzüm sürmek içün Baña bir úuvvet-i òiffet kerem it miål-i ãabÀ

İstiùÀèat óarem-i muóteremüñ ùavfı içün Şarùdur şarù bu maènÀyı bilürler fuúahÀ

Yeñi başdan dile bir cÀõibe-i şevú yetür Ki nedür bilmeye ol õevú ile sermÀ germÀ Gerden-i himmetüme ãal ki kemend-i keremi èAczüme muèciz ile úuvvet-i tÀm it ièùÀ Yetür ol úıble-i iúbÀle KelÀmì úuluñı Ki cihÀn içre odur Kaèbe-i erbÀb-ı ãafÀ Mesned-i ehl-i recÀ melceé-i erbÀb-ı düvel Dergeh-i Áãaf u Cem-cÀh u melÀõ-ı vüzerÀ Ol felek-taòt civÀn-baòt SinÀn PÀşÀ kim Gelmemiş óayyiz-i imkÀna miåÀli ebedÀ Úılıcuñdan yedi deryÀ gibi ditrer küffÀr Varsa keştìler ile eylese geşt-i deryÀ Berr ü baóre eåer-i maèrifeti lÀóiúdur æÀni vü åÀliå-i İskender aña dinse revÀ Áhenìn úalèaya beñzer úılıcı İslÀm’a Úılca yoú medòal-i küffÀr o maóalde úaùèÀ Naòl-i pejmürdeye dönse naôar-ı feyyÀøı Anı tamtÀze ider òalúa virür berg ü nevÀ

117

Ey sipihr-i èaôamet sen o hümÀsın k’anda Görinür nüh felegüñ heyéeti mÀnend-i SühÀ Feyø bulur mıyıdı herkes úaderince senden Dest-i úadrüñde bugün olmasa mìzÀn-ı úaøÀ RÀyuña olmasa elbette mülÀyim olmaz Aãl-ı tesyìr-i fehìmÀne úaøÀ virse rıøÀ

ÕÀt-ı bÀúìñe beúÀ úÀéim olur sulùÀnum ÕÀt-ı bÀúìñe taèaccüb iderek úaldı beúÀ

TÀ dem-i óaşr şikÀyetler ider geñ yaúadan Pençe-i úahruña bir girse girìbÀn-ı úaøÀ SÀye-i èÀùıfetüñ bir meded eyler yoòsa Öldür[ür] şaòã-ı ümìdi tef-i òÿrşìd-i àınÀ ÜmmühÀta eåer-i feyø iderlerdi niåÀr Bir senüñ gibi veled itmege peydÀ ÀyÀ Faúruñ aãlÀ eåeri úalmadı eyyÀmuñda Miède-i azıàını oldı aña geldi àınÀ Yetdi cÀnum lebüme Àh o günden ki lebüm Dest-bÿsuñdan eyÀ kÀn-ı kerem oldı cüdÀ PÀdişeh ôıll-ı ÒudÀ ôıll-ı HümÀ’dur Áãaf Gel duèÀ eyleyelüm êÀyim ola ôıll-ı HümÀ Nitekim òìre ola çeşm-i kevÀkib giceler Nitekim tìre ola şekl-i sipihr-i mìnÀ Çeşm-i baòtuñ ola tÀ ãubó-ı úıyÀmet bìdÀr Şeb-i yeldÀ-veş ola düşmenünüñ yüzi úara Felek-i pür-kühen-i sÀl-i denì döndükce Şaòã-ı iúbÀl-i civÀn-baòtuñ ola pÀ-ber-cÀ

118

2 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Olmış ay ãadr-ı müdÀduñla muùarrÀ ùuàrÀ

Hem-ser-i silsile-i ùurra-yı óÿrÀ ùuàrÀ Baòt-ı bìdÀruñı seyr itmege göz göz olmış èAyn-ı èaúl-ı èuúalÀ gibi ser-À-pÀ ùuàrÀ

ÁsmÀn üzre degül mihr ki altÿn óalden NÀme-i úadrüñe çekmiş yed-i beyøÀ ùuàrÀ

ZülfiúÀr-ı èAlì’ye olsa müşÀbih yiridür Naãã-ı úÀùıè gibi óükmin ider icrÀ ùuàrÀ

Kilk-i naúúÀş-ı feøÀ levó-i úader üstünde Çekmemiş böyle dil-Àvìz u dil-ÀrÀ ùuàrÀ

áurra-ı ãubó-ı bidÀyetde ile’l-Àn bir göz Görmemiş böyle biraz müje vü àarrÀ ùuàrÀ Çeşm-i Yaèúÿb gibi gözleri aàarmış iken Bÿy-ı Yÿsuf ile oldı yine mìnÀ ùuàrÀ ReşeóÀt-ı úalem-i dest-i SinÀn PÀşÀ’dan Ùuta dünyÀyı bütün niteki deryÀ ùuàrÀ Bu úalem-revde odur şimdi sevÀd-ı aèôam Sebeb-i sÿd olur mÀye-i sevdÀ ùuàrÀ Rìkler anda kevÀkib gibi raòşÀn giceler Çeşm-i óalúa görünür heyéet-i CevzÀ ùuàrÀ Virür ölmişlere dirlik dem-i feyyÀøuñdan Eyler iôhÀr bu gün muèciz-i èÌsÀ ùuàrÀ

2 10a-11a

119

Sehere siórini åuèbÀn gibi ibùÀl eyler Oldı mÀnend-i èaãÀ-yı yed-i MÿsÀ ùuàrÀ Şeh MurÀd ibn-i Selìm ÒÀn-ı muôaffer yazsun DÀyimÀ óÀmelerüñ eylese inşÀ ùuàrÀ Kilk-i zerrìn şihÀb ile èUùÀrid gökde Çarò bendeñ ola diyü çeker èilÀ ùuàrÀ Úalemüñden çıúalı èanber-i sÀrÀ mÀnend Oldı bÿy-ı òoş ile encümen-ÀrÀ ùuàrÀ SÀye-i dest-i òudÀvend gibi düşmişdür SÀóa-i óükm-i hümÀyÿna hemÀnÀ ùuàrÀ

Dem-i ùÀvÿs-ı saèÀdet per-i nesr-i devlet Perçem-i şÀhid-i baòt Àyet-i kübrÀ ùuàrÀ

Mihr-veş zìr-i künyene alur õerrÀtı Şarúa gönderseñ eger bir ten-i tenhÀ ùuàrÀ

èAnberìn zülf gibi èÀrıø-ı cÀnÀn üzre Görinür ãafóa-i beyøÀda semen-sÀ ùuàrÀ Böyle çın çın çekilür olsa òatÀsuz yir yir Boynına çoú kişinüñ aãa çelipÀ ùuàrÀ

Göz göz eyler ten-i pür-tÀbını yir yir baú baú İtmege èÀrıø-ı zìbÀñı temÀşÀ ùuàrÀ Gözlerine bir avuç rìk ãaçalar tÀ kim Yaramaz gözle baúarsa ola aèmÀ ùuàrÀ Naôm aókÀmına teéyìd nişÀnı úaøÀ Bu KelÀmì úuluñı eyledi gÿyÀ ùuàrÀ PÀdişÀhuñ nitekim sÀóa-i dìvÀnında Ola aókÀm-ı şerìfe şeref-efzÀ ùuàrÀ

120

Çeke yir sunè-ı belià-i şeh-i vÀlÀ gühere

Úalem-i muóterem-i óaøret-i pÀşÀ ùuàrÀ

3 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Çoú eser ãavurur hevÀ-yı şitÀ BÀàa eyler taèaddi-i şettÀ Úızdurur bergi ditredür şÀòı Şimdi òaylì muòÀlif oldı hevÀ Serdlik gösterür gül-istÀna Bundan aúdem degüldi böyle ãabÀ ÓarekÀt-ı bürÿdet-Àmìzi BerekÀt-ı bahÀrı úıldı hebÀ Berf cündi miåÀl-i leşker-i Rÿm Ùutdı ùaàı vü bÀàı ser-tÀ-pÀ ÁsiyÀ-yı sipihrüñ unlarını Göge ãavurdı dest-i dey gÿyÀ Şehr-i dehrüñ dükÀn-ı óallÀcın Eylemiş leşker-i şitÀ yaàmÀ Yine rìz ile ùolmış anuñ içün Ceyb-i kÿh ile dÀmen-i ãaórÀ Eledi ard-bîz-i çarò nemek Ùoldı anuñla sÀóa-i àabrÀ Bizi àam Àteşine úıldı kebÀb Úatı şÿr eyledi begüm sermÀ

3 114b-115b

121

Şöyle aàardı berfile yir kim SÀye ãalsa aña şeb-i yeldÀ Dìde-i mÿr ola èuyÿna èayÀn Giceden úalmaya eåer aãlÀ Göremez oldı õerrece úarayı Şöyle aàardı dìde-i dünyÀ Berfden bÀà u rÀàda yir yir Giydi her òÀre bir güzel òÀrÀ Kÿhken ãaçdı her yaña lebsden Kefleri per dir dili óÀlÀ Gel bu teşbìhlerden ey dil geç ÒÀùıra oldı bir güzel maènÀ Kef-i gerdÿn direm-feşÀn olmış Miål-i dest-i muóìù-i faøl u èaùÀ èAúl-ı evvel Reéìs Efendi o kim Dest-i cÿdından utanur deryÀ Óamza’dur lìk eldeki úalemi Õü’l-fiúÀr-ı èAlì gibi berrÀ Rÿó-ı åÀnì cihÀn-ı óilm ü óayÀ [...]44 İtmiş anı reéìs küttÀba Úalemi levói eyleyen inşÀ èAyn-ı èadli sipihr-i behcete mihr RÀy-ı rÀyı hilÀl-i evc-i ãafÀ

44 Mısraının yeri boştur.

122

Feyø-i nÿrıyla ol cihÀn-efrÿz Án u óüsn ile bu revÀn-efzÀ Dür-i yek-dÀne-i muóìù-i kemÀl Naúd-i gencìne-i dil-i fuêalÀ èUrefÀya úapusıdur èArafÀt FuúarÀya cenÀbıdur melcÀ Ey seòÀ-pìşe èadl-endìşe äÀf-dil pÀk-ùabè rÿşen-rÀ Muèciz ıôhÀr idüp olur úalemüñ Áteşìn mìl dìde-i aèdÀ Yine dest-i óayÀt-baòşuñda Görinür lÿle-i zülÀl-i beúÀ Dil-i derrÀküñe olur maèlÿm ÓÀl-i dil olmadın dil ile edÀ Muòtaãar úıl KelÀmì virme ãudÀè ÓÀl-i ôÀhirde eyleme àavàÀ Sür yire aç göge taøarruè eyle Rÿy-ı èacz ü niyÀz u dest-i duèÀ İste FeyyÀø-ı melikden ki ola ReşeóÀt-ı midÀdı mülk-ÀrÀ Úand-rìz olmada ola úalemi Reşk-i minúÀr-ı ùÿùì-i gÿyÀ Ola raòşÀn sevÀd-ı erúÀmı Áb-rÿ-baòş-ı lüélì lÀlÀ

123

Úadri irsün sipihr-i aèlÀya Bi-nebiyyìn ve kadrihi’l-aèlÀ • 4 Fİ’L-MERæİYE Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün Ùoldı sirişk-i Àl ile meydÀn-ı KerbelÀ Úan ile tÀze oldı gülistÀn-ı KerbelÀ ÙuàyÀn-ı eşk-i merdüm ü ùÿfÀn-ı Àhdan Baór oldı mevce geldi beyÀbÀn-ı KerbelÀ SulùÀn-ı KerbelÀ şeref-i èizz ü nÀz ile Birúaç gün oldı óüzn ile mihmÀn-ı KerbelÀ MihmÀnına içürdi revÀn kÀse kÀse òÿn Òÿndur meger ki mÀ-óaøar-ı òˇÀn-ı KerbelÀ FeryÀd-ı òalú ãanma ki cevr-i zamÀneden EflÀke çıúdı nÀle vü efàÀn-ı KerbelÀ MiréÀt-ı mÀh u mihri n’ola tìre eylese Dÿd-ı siyÀh-ı Àh-ı şehìdÀn-ı KerbelÀ DerdÀ ki düşdi ãarãar-ı ÀfÀt u serd[d]en Bu gülşen içre serv-i òırÀmÀn-ı KerbelÀ äad pÀre oldı òancer-i òˇÀr-ı èadÿ ile Gül-berg gibi àonce-i òandÀn-ı KerbelÀ Gerdÿn èöõr libÀsını giymezdi óaşre dek Ger ùutmasaydı mÀtem-i sulùÀn-ı KerbelÀ

•nebi ve yüce değeriyle 4 115b-116a

124

Diller miåÀl-i àonce-i ãad-berg çÀk olur Ázürde olalı àamile cÀn-ı KerbelÀ ŞÀm-ı firÀú-Àlüde encümden oldı çarò Cündin hezÀr çeşm ile óayrÀn-ı KerbelÀ BÀr-ı hemm ü àam-ı şühedÀ çaròı úıldı ùÀú Ol bÀrdan hem oldı òam eyvÀn-ı KerbelÀ Nergisler oldı çeşm-i ter-i jÀle-bÀrdan BÀà-ı belÀda dìde-i giryÀn-ı KerbelÀ Cemèiyyet-i neşÀù-ı cihÀna virür òalel Õikr-i meéÀl-i óÀl-i perìşÀn-ı KerbelÀ DerdÀ ki yaúdı òırmen-i cemèiyyet-i güli Ber-bÀd úıldı Àteş-i óirmÀn-ı KerbelÀ DÀà urdı lÀle hem ciger-i çÀk çÀkine Oldı óarìú Àteş-i óirmÀn-ı KerbelÀ GülnÀr hem bu vÀúıèada ùoldı nÀrven Yandı miåÀl-i meşèal-i sÿzÀn-ı KerbelÀ Baş oynamada gÿy-ãıfat rÀh-ı Àlde Oldı KelÀmì fÀris-i meydÀn-ı KerbelÀ 5 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün Yine örtüldi ruò-ı rÿze siyeh perde-i şeb Oldı bir meşèale Àteş baña her bir kevkeb Gün fesÀduñ göricek èÀlem-i kevnüñ fi’l-óÀl èAbd-i óÀrib gibi bir altın idindi mihreb

5 134b-136a

125

èİşret aãóÀbınuñ aúıtma úanın Mirrìò45 Nÿş erbÀbına nìş urmada óÀøır èAúreb Müşterì gördi bu bÀzÀrda revnaú yoúdur Defterin dürdi èUùÀrid gibi depretmedi leb Zühre’nüñ naàmeleri şimdi àam eyler işrÀb Úalmamışdur o feøÀ-rìóde ÀåÀr-ı ùarab Kìnesin eyler idi mihre bedel óaúúumda PÀk olsaydı eger sìne-i mehde meşreb Züóal-i pìr[de] cÀnından uãanmış ammÀ N’eylesün maèrekeden ãıçradabilmez merkeb

KehkeşÀn eràanı òavø eyleyebilmez SereùÀn Esed aòõ itmegiçün anı açubdur maòleb Úıldı dÀs-ı meh-i nev sünbüleye dendÀn tìz Kim anı düşüre dÀm-ı ecele eyleye óab Cedì mecrÿó yatur úavs-i felek tìrinden Nitekim pençe-i cÀn-gÀh-ı Esed’den åaèleb Óamle-i úahr ile BehrÀm çeküpdür òancer æevrì’de vÀhimeden Óÿt gibi ùutmış teb Dolu bir keffe-i mìzÀn gibi aãılmışdur Úuru boş çÀh-ı felÀketde muèallaú ne èaceb Boynına sìm-óamÀyil ùoúınupdur CevzÀ K’ola maófÿô-ı şer ü şÿr-ı kevÀkibden heb NÀvek-i úahr-ı ilÀhì gibi her laóôa şihÀb Recm içün dìve olur saúf-ı semÀya miåúab

45 Vezin aksıyor.

126

ÓÀdiåÀtın ne ãayarsın felek-i kec-revişüñ Olmamışdur bu feøÀ rìó-i murÀdÀta meheb Ey dil-i tìre çekil encümen-i encümden Ola kim başuña bir gün ùoàa ãubó ola sebeb Kendüñi dergeh-i pÀşÀya yetür kim oldur Úıble-i ehl-i ãafÀ Kaèbe-i erbÀb-ı ùaleb Yÿsuf-ı èaãr SinÀn Áãaf-ı İskender’dür Ki cebìninde mübìndür anuñ envÀr-ı edeb äadr-ı vÀlÀ-güher ü Àãaf-ı Cemşìd-efser Bedr-i ferruò-ruò u ãÀóib-şeref-i nÀm u laúab VüzerÀdan şeref-i õÀt ile mümtÀz el-óaú Nitekim heftede Ádìne vü eşhezde receb äaçılur her yire şÀò-ı kef-i kÀfeyninden Bu kühen bÀàçede berg-i òazÀn gibi zeheb ÒˇÀn-ı iósÀnını erbÀb-ı suéÿlÀta açup Remz ile eyler işÀrÀt ki yÀ men zì èineb• Mey-i mihriyle bu mey-òÀnede mest olmış dil Aña lÀzım degül ey pìr-i muàÀn Àb-ı èineb Ey úaôÀ- úadr vezìr üstine aúın ãalsañ Ùayanur mı bu belÀ seyline iúlìm-i èArab NÀ-mübÀrek ilini kişverini fetó itseñ äalsañ ol ùÀyife-i cÀyifeye şÿr u şeàab Bir nefesde èArabistÀn’ı ider zìr ü zeber Cezr ü medd eylemege başlasa deryÀ-yı àaøab

• ya üzüm sahibi

127

Bÿ Leheb-vÀr èadÿña úılıcuñdan göster Berú-ı raòşÀn gibi her lemóada bir dÀne leheb Her yire kim sipehüñ ebr-veş aúın ãaldı Ùoldı ol yir eåer-i raómet-i BÀrì’den heb Olalı raòşuña cevlÀngeh-i iclÀl èIrÀú Yiridür olsa melek òayline şimdi melèab èAúluña rÀyuña her òaãm ki nÀúısdur dir […..]46 Mekteb-i dehrde bir ebced oúur oàlandur Müddeèì derk idemez kim ne dimekdür ced ü eb Teb dutar dergeh-i èÀlìñe teveccüó úılsa Nitekim ditredür eùfÀli belÀ-yı mekteb Bende óubb-ı neseb iken saña óasbì úul olur Şerefi var nesebüñ òÿbdur ammÀ ki óaseb ÒÀr u òÀrÀ gibi üftÀde isem yoluñda Úomaya òÀk-i meõelletde beni òˇÀr Çalab Umarın òÀruma òurmÀ vire òÀrÀma güher Ol ki luùf eyledi òÀrÀya güher òÀra ruùab ÚÀfiye teng ü feøÀ-yı süòana yol düşvÀr Ùabè-ı maùlabde çeker lÀ-cerem envÀè-ı taèab Medó-i memdÿóa münÀsib dimek olmaz çünkim Úalemi kÀàıdı elden úomaà evlÀ enseb Sende çün úudret-i güftÀr KelÀmì yoúdur Gel duèÀ úıl ki yol ehline bu yoldur aúreb

46 Mısranın yeri boştur.

128

Nitekim ãubóda eşkÀl-i kevÀkib ola maóv Nitekim göstere her õerrede gün rÿy-ı ùarab Ola encüm gibi maèdÿm sipÀh-ı òaãmuñ Ùuta mihr-i èalemüñ nÿrı cihÀnı yÀ Rab Edhem ü eşheb-i eyyÀm ola emrüñe rÀm ŞÀm-ı edhem gide tÀ kim gele ãubó-ı eşheb

6 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

èAceb neşÀùlara uàramış zamÀne èaceb Nedür bu èişrete bÀèiå nedür bu èìşe sebeb Ne meôÀhir-i èÀlem-i ãafÀya maôhardur Neden zamÀnede yoúdur vücÿd-ı şÿr u şeàab

Meger bu sÿr-ı şerìf-i vezìr-i èÀdildür Ki yoú cihÀnda àubÀr-ı laàÿb gerd-i naãeb

Meger bu sÿrda Maómÿd Beg olur sünnet Vezìr-zÀde-i vÀlÀ-óaseb sütÿde-neseb

HevÀ-yı reşk-i semÀvÀt-ı sebèa úılmışlar Görinmez oldı fişeklerden anda bir kevkeb Şebi çerÀàlaruñ èaksi rÿz-ı rÿşen ider Bu rÿz-ı rÿşene lÀyıú degül diñilmek şeb

èAdÿyı Bÿ-Leheb-ÀsÀ yaúar şerÀre-i àam Feminden ejder-veş meşèali ãaçarsa leheb47 Yiridür olsa bu sÿr-ı sürÿr-efzÀda äaf-ı melÀyikeye ãafóa-i zemìn melèab

6 7a-b 47 Vezin aksıyor.

129

CihÀnı semt-i şarÀb-ı meserret itmişdür Bu óÀleti viremez òalúa tÀb-ı Àb-ı èineb

ŞihÀb-ı åÀúıba beñzer fişekleri yir yir Sipihr saúfına her biri oldı bir miãúab Bunuñ heyÀkil-i mecmÿèasın gören söyler Behişti rÿy-ı zemìne getürdi Óaøret-i Rab Úomadı õerrece ÀåÀr-ı àuããa èÀlemde CihÀnı úapladı deryÀ gibi bu baór-i ùarab ÓayÀt-baòş şarÀb-ı ùahÿrınuñ reşói İder ùabÀyiè-i maórÿrdan izÀle-i teb FeøÀ-yı ferşine düşsün àubÀr-ı cism-i Mesìó Eger óayÀt-ı mücedded iderse şimdi ùaleb ØiyÀ-yı kevkebesinden ãafÀ-yı bezminden Açıldı görmez iken dìde-i èIrÀú-ı èArab Açıldı àonca-i dil òurrem oldı gülşen-i cÀn Bu bezmüñe olalıdan nesìm şevúe meheb

Esìr-i silsile-i kÿşe-i meõellet iken Semend-i àurrete binmişler ehl-i èÀlem heb

EyÀ muóìù-i mürüvvet sipihr-i mihr-i kerem MekÀn-ı óilm ü maóall-i óayÀ cihÀn-ı edeb

Naôìr yoú saña zìrÀ ki mÀder-i eyyÀm Seni getürdügi demde vücÿda úaldı èazeb SinÀn-ı úahruñı úalb-i èadÿda yerleşdür Aña bu èarãada olmaz bunuñ gibi maøreb ÚılÀè-ı kÀàaõ u bÀrÿt-veş tutuşsınlar äaóÀbe-i kenef-i kÿyuñı idenler seb

130

Sözüñ nihÀyeti yoú keåret-i kelÀmı úo æenÀya başla KelÀmì duèÀya debret leb Hemìşe neyle gele ãubó-ı şÀm-ı ÀfÀúa Nite ki ide tek ü dü bu edhem ü eşheb Günüñ sürÿr ile geçsün dünüñ óuøÿr ile hem èAdÿ-yı çÀhuña virsün úaøÀ belÀları heb

CenÀb-ı óaøret-i pÀşÀya olan edèiyeyi KemÀl-i luùf ile sen müsteóÀb úıl yÀ Rab

7 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

ÚÀdir ki úıldı èÀleme taúdìr-i iltifÀt Farø itdi gÀyesin bize tedbìr-i iltifÀt Gerdÿn-ı safla ùabèını tebdìl ider velì İtmez o pÀk óavãala taàyìr-i iltifÀt Úaãr-ı emel òalel bulur el-úıããa ger aña MièmÀr-ı luùfuñ eylese taúãìr-i iltifÀt

Sehm-i úaøÀ kemÀn-ı úaderden atılmadın KÀr eylemişdi cÀn u dile tìr-i iltifÀt

Zencìr-i keh-keşÀna felekler ùakılmadın Geçmişdi rÿó boynına zincìr-i iltifÀt

Her õerre óaúìri dıraòşende mihr ider Senden yapılsa èÀleme teèåìr-i iltifÀt İtse mes vücÿdumı altÿn èaceb midür Topraàı laèl-i nÀb ider iksìr-i iltifÀt

7 16a-b

131

Ser-geşte’i be-vÀdì-i faúr u fenÀ iken İrşÀd úıldı bunı baña pìr-i iltifÀt

Var iltifÀt-ı óaøret-i pÀşÀya maôhar ol Ey pÀy-ı faúr beste-i zencìr-i iltifÀt

äadr-ı felek cenÀb-ı SinÀn-ı melek-ãıfÀt Kim eylemiş mekÀrimi tesòìr-i iltifÀt Elde ãarìr-i òÀme-i müşgìn şemÀmesi Revnaú-feøÀ ãuóuf u esÀùìr-i iltifÀt Yaraşur itse óalúa-i çeşm-i muòÀlifi İbhÀm intiúÀmına zeh-gìr-i iltifÀt

Nìk yirde anı mülzem ider ùabè-ı bÀzı ÓÀtem yanında eylese taúrìr-i iltifÀt Taèôìm-i úaãdın eyledi ednÀ gedÀlara Gösterdi gerçi ãÿret-i tasgìr-i iltifÀt Ey úabøa-i mekÀrìm-i cÿduñda cilve-ger Òÿrşìd gibi tìà-ı cihÀn-gìr-i iltifÀt Evvel naôarda rÿh virür rÀfetüñ aña èÁlemde kilküñ eylese taãvìr-i iltifÀt Her şeyéi luùfuñ eyledi ber şaòã-ı muèteber Senden ôuhÿra geldi meúÀdìr-i iltifÀt

Ùıfl-ı ümìde neşve-i mümkin eger aña Virmezse dÀye-i keremüñ şìr-i iltifÀt

ÒÀmeñ sevÀdı dìde-i aèdÀdan aòz ider Ol dem ki ister eyleye taórìr-i iltifÀt

DünyÀyı eyle bende-i efgende emrüñe Yaènì cihÀna ãal yürü şemşìr-i iltifÀt

132

Bir göz ucıyle èÀleme úılsañ eger naôar yeter Senden bu bes KelÀmì’ye úo fìr-i iltifÀt Niyetle fÀèiliyyete mihr u sipihrden Ola faøÀ-yı rÿy-ı zemìn zìr-i iltifÀt İclÀl birle taót-ı nigìnüñ ola melek Cÿduñ cihÀna eyleye tebõìr-i iltifÀt

8 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün LillÀhilóamd ki devr-i felek-i kec-óarekÀt Yine virdi beden-i mürdemüze Àb-ı óayÀt Sìneden èìyş ü ùarab èÀlemi fevt olmış idi Şükr kim geldi yine vaút-i úaøÀ-yı mÀ-fÀt CÀna düşmişdi şerÀr-ı sitem ü àam yir yir Dile úonmışdı àubÀr-ı elem ü hemm úat úat Ol biri oldı şeèaf birle muèallÀ firdevs Bu biri oldı ãafÀ birle mücellÀ miréÀt Anda her dem mütecellì ãıfat-ı şÀhid-i àayb Bunda her dem mütecellì ãuver-i èÀlem-i õÀt CÀna ãordum ki nedür bu şeèaf-ı gÿn-À-gÿn Dile didüm ki nedendür saña bunca óÀlÀt Didiler düşdi fenÀ baórine Keşfì Çelebì ÙÀliè-i saèd ile ol mehlekeden buldı necÀt Laóôa laóôa ùarab u èayşümüze bÀèiå bu Umaruz kim geçe bu óÀlile dÀyim evúÀt

8 116a-b

133

èUrefÀ birbirini buldı ser-i kÿyuñda Ey ser-i Kaèbe-i kÿyuñ èurefÀya èArafÀt èÁlem ü Ádem olaldan berü mümkin ola mı Óayyiz-i dÀnişe õÀtuñ gibi gelmek heyhÀt èUúalÀ mecmaèına rÀy-ı münìrüñ mıãbÀó Dil-i feyyÀøuñ o mıãbÀóa münevver mişkÀt Devletüñ edèiyesidür süòan erbÀbına farø Cümle evúÀtda mÀnend-i edÀ-yı ãalavÀt Rÿz u şeb ãıdú ile evrÀd-ı KelÀmì budur İtmeye õÀt-ı ãafÀ-baòşuña teéåìr-i ÀfÀt Nitekim ola mücellÀ meh ü mihr Àyìneyi Nitekim ide maóall-i feleki seyyÀrÀt Kevkeb-i baòtuñ ola evc-i şerefde åÀbit Úonmaya edèiye-i ùabèuña gerd-i õerrÀt 9 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Ey zer ey tÿ mülk ü dìn-i maèmÿr Şeb-i ìn rÿz u mÀtem Àn àÿr Ey senüñle cihÀn-serÀ-yı sürÿr ŞÀn-ı rÀyuñda nÀzil Àyet-i nÿr Nÿr-ı rÀyuñla gün gibi rÿşen Úir gün-i ôulmet-i şeb-i deycÿr èAyn-ı òˇÀb-ı elemden açılalı Görmedi dìde-i sinìn ü şühÿ

9 5b-6b

134

Òalú-ı òulúuñ şebìhi bir Áãaf ÕÀt-ı pÀküñ miåÀli bir düstÿr Ùabèuñ Àyìnedür velì hergiz Muàber itmez anı àubÀr-ı àurÿr ÕÀtuñ ol muètedil mizÀc degül K’ola tef-i àurÿrdan maórÿr äavletüñ ol diyÀra kim bıraàur Raèd gibi ãadÀ-yı semm-i sütÿr Şÿr u şerden emìn olur o diyÀr Úonmaz Àyìnesine gerd-i fütÿr ÒˇÀba varmış zamÀn-ı èadlüñde LillÀhilóamd dìde-i şer ü şÿr Òaãmuñ ÀlÀyına dem-i tìàuñ Gösterür mÀcerÀ-yı rÿz-ı nüşÿr Rezm içinde sinÀn-ı úahruñdan ÚahramÀnlar düşer olur maúhÿr CÀm-ı bezm-i óayÀt-baòşuñdan CÀn-ı Cemşìd ü Cem olur mesrÿr ReşeóÀt-ı yem-i kef-i keremüñ Úıldı vìrÀne dilleri maèmÿr Nitekim ebrden gülistÀnı Ravøa-i òuld-veş ider yaàmur Cemen-i òulúuñ otladı Àhÿ Yidi ezhÀr-ı luùfuñı zenbÿr Birisi misk eyledi ôÀhir Ol birisinden itdi şehd ôuhÿr

135

Baór-i destüñde kilk-i feyyÀøuñ SÀóil-i kevne ãalsa mevc-i süùÿr Õeyl ü ceyb-i cihÀnı mÀl-À-mÀl İder el-úıããa lüélüéyi menşÿr Óüsn-i èadlüñ cemÀl-i Yÿsuf-veş ÇÀrsÿ-yı zamÀnede meşhÿr Keremüñ çeşm-i Àrzÿyı açar Bÿy-ı Yÿsuf-miåÀl dìde-i kÿr èÖmri olduúca yaãtanur úapuñı Her kime kim ola şièÀr-ı şuèÿr Buldı manãıb senüñle fer nitekim PÀy-ı Mÿsì’den oldı pÀye-i Ùÿr Ùayanur mı úaøÀya bir nesne Úanda èazm eyler iseñ olsun uàÿr Mihr-veş yine ãubó-ı òÀùıra Úıldı bu maùlaè-ı laùìf òuùÿr Çıúa ey şemè-i cemè-i sürÿr Oldı başuñda dÿd-ı şuèle-i nÿr ÁşiyÀn-ı hümÀ-yı devletdür FÀriàu’l-bÀl ùurma anda uyur Evc-i èizzetde ebr-i raómetdür ÙÀéir-i úuds-i rÿóa anı ùuyur Görinür serv-i ser-firÀzuñda Çıúsa mÀnend-i caèd-ı ùurre-i óÿr Rişte-i kÀra èuúdeler düşse Olma Àzürde ey dil-i rencÿr

136

IøùırÀb itme sÀkin ol yime àam äÀbir ol kim yite murÀda ãabÿr RÀy-ı èuúde-güşÀ-yı pÀşÀdur Şimdi óallÀl-ı müşkilÀt-ı umÿr Kişinüñ müddeèÀsın el-óÀãıl ÓÀãıl eyler zamÀnede zer ü zÿr Bende ne zer ne zÿr var lÀkin RÀh-ı medóüñde ãarf idüp maúdÿr Her zamÀn bir cevÀhir-i manôÿm Her nefes bir zevÀhir-i menåÿr Hediye bezm-i cÀn-fezÀ iderin Umarın anı ùutasın maèõÿr Gel sözüñi duèÀya maúãÿr it Yoú KelÀmì bugün sözüñde úuãÿr Nitekim baór-i jerf-i gerdÿndan Nÿr-ı cirm-i kevÀkib ide èubÿr ÁftÀb-ı saèÀdetüñ virsün ÕÀt-ı õerrÀt-ı kevne nÿr-ı óuøÿr äadr-ı èizzetde úadr-i èÀlì ile Olasın eşref ü eèizz-i ãudÿr 10 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün SÀúì getür piyÀle ki ÀfÀúa virdi nÿr Teşrìf-i ãadr-ı bedr-i cihÀn eşrefi’ã-ãudÿr

10 14b-15b

137

SÀúì getür piyÀle ki endÿh-ı rÿzgÀr Gitdi yirine geldi anuñ behcet-i sürÿr SÀúì getür piyÀle ki devr-i zamÀnedan Ásìb-i çeşm-i zaòm-ı taãÀrìf oldı dÿr SÀúì getür piyÀle ki Àsÿde oldı dehr Álÿde anı úılmış iken fitne vü fütÿr SÀúì getür piyÀle ki bezm-i èIrÀú’da Seyr eylesün saèÀdet ile sÀàar-ı sürÿr SÀúì getür piyÀle ki ãaldı ayaàdan Òaãm-ı vezìr-i èÀdil-i cÀm-ı mey-i àurÿr PÀşÀ-yı kÀm-kÀr SinÀn-ı òuceste-rÀy DÀrÀ-yı baòtiyÀr òudÀvend-i pür-şuèÿr Ol nÀôım-ı cihÀn ki olurdu òalel-neõìr èAdli elinde olmasa ser-rişte-i umÿr Ordÿ-yı fetó-i kevkebesi içre yaraşur Müşg-i ùınÀb olursa otaàına zülf-i óÿr Vehm itmedi fütÿr-ı èadÿdan o şìr-dil Vardı diyÀr-ı şarúa sipÀhì bıraúdı şÿr TÀrÀc úıldı cÀnlaruñ òÀn-ı dehÀnını Anları hep libÀs-ı saèÀdetden itdi èÿr Biél-fièl bendeler gibi benden de her zamÀn ÒÀùırlarına òÀùıra-i mevt ider òuùÿr äaldı úuãÿr devlet-i aèdÀya zelzele TekrÀr vardı aldı NihÀvendi bì-úuãÿr Gördi şuèÀè-ı mihr-i münìr-i celÀlini Bir õerre gibi düşdi ayaàına òÀn-ı Lÿr

138

Şah-bÀzı himmeti açuban şÀh-bÀlını ŞahbÀzuñ aldı yaver sini ol daòi uyÿr Sitem sivÀ-yı èazmine pÀ-mÀl òayl-i òaãm N’eyler begüm sipÀh-ı SüleymÀn’a cünd-i mÿr Olmışlar idi vÀhimeden òayl-i òaãm hep Olmışdı cÀnlarına o gün tenleri úubÿr Òÿrşìd gibi eyledi işrÀú-ı şarúdan èAyn-ı èIrÀú’a mehce-i rÀyÀtı virdi nÿr DÀrü’s-selÀma úıldı teveccüh deyÀleden İslÀm leşkeriyle hemÀn eyledi èubÿr Taòt-ı òilÀfet-i òilÀfeye şeref virüp Geldi yirine şükr-i ÒudÀ ÁsÀf-ı şekÿr Ey ÀsmÀn şekve vezìr-i úaøÀ tüvÀn V’ey ÀftÀb sÀye müşìr-i èaùÀ vüfÿr äìt u ãadÀ-yı úÿs-u nefìr ãalÀbet AèdÀ-yı dìne oldı èalÀmÀt-ı nefò-i ãÿr BehrÀm-ı áÿr olursa èadÿ ki feżÀ-yı rezm Tìàuñ tevehhüminden olur teng-nÀy gÿr KerrÀt ile sipÀhına şÀhuñ sun uàraduñ MiréÀt ile velÀyetine eyledüñ èubÿr èAcz ile niçe eylemesün daúú-ı bÀb-ı ãuló Ne dest-i óìle úaldı [o demde] ne pÀy-ı zÿr Semm-i òıyÀùa girmelüdür òasm-ı żaèfdan Başından eksik eyleme anuñ süm-i sütÿr Bir bir gelüp rikÀbuña yüz sürmek idi farø İòvÀn-ı rÿzgÀr ger olmasalar àayÿr

139

BurÀú-ı ùabèuña ùayanurdı sipÀh-ı òaãm TÀb-ı tecelliye ùayanabilse idi Ùÿr Hecr-i viãÀlüñ ile cihÀna muóarremüñ Evvellerinde mÀtem idi Àòirinde sÿr LÀyıú dinilse şehr-i şerìf-i Muóarreme Teşrìfüñ iètibÀri ile eşrefü’ş-şühÿr Ey ãadr-ı mülk ü ôuhr-ı melek bedr-i evc-i úadr Vaãfuñda kilk-i nÀùıúa çekse ãaff-ı süùÿr Tebüñden berìn-i beyøÀ çıúarmak muóÀldür Kilk-i KelÀmì itse tereddüd èile’n-neşÿr Virdükce cÀm-ı mihr sarÀy-ı sürÿra fer SÀúì-i devr dehrden itdükçe óüzni dÿr Ùolsun mey-i murÀd ile cÀmuñ èale’d-devÀm ÕÀt-ı òuceste fÀlüñ ola merkez dühÿr

11

MüstefèilÀtün MüstefèilÀtün DerdÀ ki úılmış ben zÀrı Àòir Gerdÿn-ı dÀyir Àzürde-òÀùır MiréÀt-ı ùabè-ı èÀlem-nümÀya Cevr-i óavÀdiå olmış mükeddir Maúãÿm üzre devr itmemişdür Çarò-ı müşaèbid gerdÿn-ı dÀyir Var òÀk-i pÀye bir èarø-ı óÀlüm Ey õi’l-mekÀrim vey õi’l-mefÀòir

11 112b-113b

140

èOåmÀn áÀzì PÀşÀ-yı aèôam Õaòrü’l-eèÀlì faòrü’l-ekÀbir Ol şÀh-bÀz-ı evc-i fütüvvet Luùf eylemişdi bir ùayr-ı ùÀyir Isùabl-ı luùf u cÿdından aènì Baàışlamışdı bir òÿb úaùır äarãar miåÀli bir laóôa içre Seyr-i memÀlik itmekde mÀhir èÁlemde èömr-i müstaècil-ÀsÀ Ùurmaúda úÀãır eşmekde nÀdir äÿretde óayvÀn maènìde insÀn Òulúı muvÀfıú òalúı muàÀyir RÀh-ı vefÀda àÀyetle åÀbit Ùÿr-ı cefÀda àÀyetle ãÀbir

SÀm u serÀbuñ Àb u hevÀsı CÀnına oldı anuñ müéeååir Olmışdı gÿyÀ ol bì-zebÀne Semm-i helÀhil ãaórÀda çayır NÀ-gÀ[h] gitdi şehr-i fenÀdan Mülk-i beúÀya oldı müsÀfir Bu mÀcerÀdan cÀn-ı óazìnüm VÀdì-i àamda olmışdı óÀyir NÀ-gÀh işitdüm kim semè-i cÀna Bir yÀr-ı àÀr-ı ferruò-liúÀ dir Derbend-i èömri ol işdi aşdı Úamúam kelÀmı birinde úayır

141

Var ÀsitÀ[n]-ı ãadr-ı kerìme AóvÀlüñ aàla èarø eyle bir bir Olmaz o ãadr-ı Yÿsuf-liúÀdan İósÀndan özge bir nesne ãÀdır äadr-ı muèaôôam bedr-i müfaòòam PÀşÀ-yı èÀdil dÀnÀ-yı her sır Òÿrşìd-rÀdur ãÀóib-veúÀdur Baór-i seòÀdur kÀn-ı vefÀdur EsrÀr-ı maènì esrÀr-ı bÀùın RÀyına rÿşen ùabèına ôÀhir Ol şeh-süvÀruñ tìà u sinÀnı Óaúú’a maèÀdin òalúa meôÀhir Ey nÿr-ı èadlüñ baórine àarúa MÀnend-i úaùre cümle õerÀyir RÀy-ı münìr-i müşkil-güşÀña Pÿşìde úalmaz mÀ fi’ø-øamÀyir Melóÿôum olur õÀt-ı şerìfüñ İnşÀ vü şière olsa mübÀşir Vaãf-ı cemÀlüñ õikr-i cemìlüñ VÀcib olupdur kim ide şÀèir Óaúú-ı edÀ-yı şükr-i naèìmüñ Kilk-i zebÀnum itmekde úÀãır EvãÀfuñı dil elùÀfuñı cÀn Her laóôa mÀdió her lemóa õÀkir Müstaàraú eyle iósÀna yaènì Baór-i èaùÀñı başumdan aşır

142

Oldum piyÀde rÀh-ı belÀda Esb-i murÀda luùfuñla bindir N’ola cenÀbuñ iósÀn iderse Bir ancılayın reh-vÀr úaùır BÀm-ı felekden rÿy-ı zemìne Çeşm-i kevÀkib olduúca nÀôır Òÿrşìd-i cÀhuñ evc-i èanÀda ÕerrÀt-ı kevne olsun münevvir Alnuñda raòş-ı ãarãar-miåÀlüñ MeydÀn içinde deprese ãÀfir ÒÀk-i siyÀha itsün berÀber AèdÀña úılsun óafr-i maúÀbir

12 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

SÀúıyÀ bÀde getür kim bize àam eyledi zÿr

Áteş-i fitneye ãu sep ki yana gerd-i fütÿr

Bir úadeó sun ki bizi yaúdı şarÀb-ı àam u hem Bir meded úıl ki bizi yaúdı şerÀr-ı şer ü şÿr Niçe bir münóarif olsun àam u derd ile mizÀc Bir èilÀc eyle ki dönsün yürüsün cÀm-ı sürÿr KerbelÀyìlere mÀtem niçe bir vaút oldı K’ola bir Òıør-liúÀdan bize ol mÀtem-i sÿr CÀm ãun ehl-i èIrÀú’a ki muóÀlif gitdi Bezmden eyledi bed-mestleri devrÀn dÿr

12 3a-4b

143

CÀm-ı fitne mey-i şÿr almış idi èaúlımuzı Bizi Àşüfte gören böyle ãanurdı maómÿr Niçe bu devrde olsun bize eşèÀr şièÀr Úomamış õerrece àam ehl-i maèÀrifde şuèÿr ÓamdülillÀh ki ol Àşÿb nihÀyet buldı Oldı ifrÀô ile her òÀùır-ı maózÿn mesrÿr

Şuèle-i òavf u òaùar yirlere geçdi el-óÀl èAlem-i emn ü emÀn eyledi èÀlemde ôuhÿr Geldi bir Òıør-liúÀ Òıør-úadem Òıør-òıãÀl İrdi aènÀn-ı èIrÀú-ı èArab’a nÿr-ı óuøÿr Nev-bahÀr irdi çemen giydi òıør-miåÀl Oldı maùmÿre-i èÀlem yine yir yir maèmÿr èÌd-i nev-rÿz gibi virdi şeref BaàdÀd’a Úadem-i muóterem-i vÀúıf-ı esrÀr-ı umÿr Aédel ü eşref-i óükkÀm Òıør PÀşÀ kim Neşr ider nÀùıúa evãÀfın ilÀ yevm-i nüşÿr Bergden èÀrì iken òilèat-i nev-rÿzìden Sebz-pÿş oldı yine òıør gibi èÀlem-i èubÿr Gice gül-geşte gelür diyü o gül-zÀr-ı kerem Yaúdı her lÀle vü gül bÀàda bir meşèal-i nÿr

DÀmen-i terbiyede ser-i kÿyuñda müdÀm Kesb-i feyø itmek içün dest-i sabÀ pÀy-ı debÿr

ÕÀtı maàrÿr degül cÀha KelÀmì zìrÀ Úonmamış dÀmen-i mÀhiyyetine gerd-i fütÿr Ey ki Àyìne-i õÀtü’l-mülki ÀyÀtuñ ŞÀhid-i devlet-i pÀyendeye olmış manôÿr

144

Saña beñzer dinilür ise èadÿ-yı kÀfir MeåelÀ zengiye söylenme gibidür kÀfÿr äavletüñ kişver-i iúbÀle pey-À-pey nÀãır RÀyetüñ leşker-i aèdÀya dem-À-dem manãÿr äadr-ı miréÀt-ı vuúÿfuñda tecellì eyler Levó-i mafófÿôda her nükte kim olmış mesùÿr Bildi kim buldı òalel òusrev-i mülk-ÀrÀdan Mülke bir naôm-ı nesaú virmege olduñ meémÿr Yÿsuf-ı Mıãr-ı èadÀlet sen isen àam yime kim Saña teéåìr idemez óìle-i iòvÀn-ı àayÿr Çekdi bir sedd-i metìn èÀleme èadlüñ k’andan Óaşre tek itmeye Yeécÿc-ı şer ü şÿr èubÿr Buldı úÀnÿn-ı ùarab-baòş-ı emÀnuñla şifÀ Fitneden olmış iken şaòã-ı memÀlik rencÿr İètidÀl üzredür ol nevè mizÀc-ı ùabèuñ Ki tef-i Àteş-i iclÀlden olmaz maórÿr

Dest-i cÿduñdan alur kÀmın her ehl-i niyÀz Genc-i rızúa meger ol kÀn-ı èaùÀdur gencÿr

Zìb ü fer buldı úudÿmüñle serìr-i òulefÀ Nitekim buldı şeref maúdem-i MÿsÀ’dan Ùÿr ÓÀsidüñ şüphe úaparsa çıúar Àòir başdan Düşmenüñ pÀyine düşse olur Àòir maúhÿr Derisinden çıúar endÿh ile miónet-zede mÀr èAdem-ÀbÀda uçar bulsa úanad àam-zede mÿr äìt-i èadlüñle ruò-ı ùÀliè-i fìrÿzuñ eger Görüp işitmese reşkile èadÿ ùut maàdÿr

145

äavt-ı ÚuréÀn ile òÿrşìd-i cihÀn-ÀrÀdan Olımaz behrever ÀfÀúda hergiz ger ü kÿr Úadrüñi pÀye-i èarş ile berÀber görmek Olmadı dìde-i bed-òˇÀhuña hergiz maúdÿr TÀb-ı òÿrşìd-i cihÀn-tÀba ùayanmaz òuffÀş Óamle-i bÀza taóammül idebilmez èuãfÿr Saèy ider kim ide evãÀfuñı ÀfÀúda neşr Olsa yanuñda n’ola saèy-i KelÀmì meşkÿr

Seyr-i encüm-reviş-i çaròdan olduúça müdÀm İmtidÀd-ı ãaf-ı eyyÀm u tevÀlì-i dühÿr Merkez-i çÀh-ı dÀéire-i felek mertebeñe DÀyimÀ devr ide pergÀr-ı sinìn birle şühÿr Nitekim bezm-i bahÀr ola reyÀóìn ile zeyn SÀúì-i devr ala her ãubó ele sÀàar-ı óÿr MÀh birle ãaón-ı gülistÀn-ı celÀlüñde müdÀm SÀúi-i devlet elinden elüñe cÀm-ı sürÿr

13

MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Yüzüñ úara ola ey nevk-i kilk-i kec-reftÀr Ki úara senden olur nÀme-i ulü’l-ebãÀr Umÿr-ı mübheme-i perde-i òafÀda iken Dil ucına getürüp eylemekdesin ıôhÀr äaóìfe üzre demüñden şerÀreler ãaçılur MidÀd úaùreleri dime anlara zinhÀr

13 121a-122a

146

Senüñ ucından olur òÀùır-ı aóibbÀda Bu rÿzgÀr-ı muòÀlifde dürlü dürlü àubÀr Yıúar yaúar revişüñ beyt ü óırmen-i emeli Kimine seyl-ãıfatsın kimine Àteş-vÀr Başuñ kesilse yarılsa dilüñ münÀsibdür Ki senden olmaya ãÀdır edÀ-yı nÀ-hemvÀr Yılana beñzemeseydüñ bu resme her laóôa Çatallanup olımazdı zebÀnuñ Àteş-bÀr

Başuñ aşaàa yüzüñ úaradur anuñçün kim Dilüñ bu òÀnúah-ı sırda keşf ider esrÀr Maóaldür inse belÀlarla úara ãu gözüñe RevÀdur olsa senüñ rÿz-ı rÿşenüñ şeb-i tÀr Senüñ yaman óarekÀtuñdan olmış Àzürde Øamìr-i pÀk-i òudÀvend-i maèdelet-ÀåÀr Emìr-i èÀdil ü kÀmil sütÿde Aómed Beg ÇerÀà-ı çeşm-i cihÀn nÿr-ı dìde-i ebrÀr ÒulÀãa-i ümerÀ ol naúÀde-i óükkÀm O ber-güzìde-i eyyÀm u eşref-i aòyÀr RevÀ mıdur ki senüñ òÀròÀr-ı nevküñden O berg-i gül gibi nÀzik-dile ire ÀzÀr Her-Àyine olur enver-i nÿra müstaàraú Øamìr-i pÀkine òÿrşìd olsa Àyìne-dÀr ŞerÀr-ı şuèle-i şemşìr-i Àb-dÀrından áubÀr-ı tìre olursa n’ola ten-i eşrÀr SipÀh-ı òaãm ùayanur mı nÀr-ı óiddetine Döyer mi berú-ı cihÀn-sÿz[a] òırmen-i òas u òÀr

147

Øamìr-i èuúde-güşÀsında hìc müşkil yoú O deñlü õÀt-ı şerìfinde nÿr-ı dÀniş var Elinde şuèle-fiken olsa tìà-ı berrÀúı Yaúar yıúar ten-i aèdÀyı ãÀèiúa-girdÀr KemÀn-ı Rüstem elinde kebÀde-veş görinür Olanda ãavlet ile rÿz-ı rezm-i raòşa süvÀr SinÀn-ı úahrınuñ ucına óÀyil olmaz dirè èAdÿya semm içürürsem miåÀl-i efèì-i mÀr MiyÀn-ı bezmde ÀsÀyiş-i aóibbÀdur ZamÀn-ı rezmde aèdÀya merg ider ìåÀr Şebìh õÀtuña bu neşéede ne mümkindür EyÀ òulÀãa-i nüh nÀ-gürzìr-i heft ü cihÀr Diler yıúar daàıdur Õü’l-fiúÀr-veş úılıcuñ SipÀh-ı düşmene pÿlÀddan olursa óiãÀr Olursa õerre úadar iltifÀtuñ aóbÀba Olur şedÀyid-i eyyÀma bir dümÿr-ı dìvÀr ZebÀn-ı şièrde ŞièrÀ’ya yetdi menziletüñ Olalı dÀnişüñüñ şaòãına şuèÿr-ı şièÀr Şuèÿr kesbin iderlerse ùañ mıdur şuèarÀ Hemìşe cennet-i bezmüñde oúınur eşèÀr Uzatma úıããayı başla duèÀya el-úıããa ZamÀnı geldi KelÀmì úalem çizerse kinÀr MüdÀm tÀ ki devÀt ola óibrden memlÿ Hemìşe tÀ ki úalem ola nÀúış-ı ùÿmÀr SevÀd-ı nÀme-i aèmÀl-i devleti óasenÀt BeyÀø-ı ãafóa-i iúbÀli fÀyiøü’l-envÀr

148

14

FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün Ey dil-i baór-i miåÀlüñ ãadef-i gevher-i şerè Didiler õÀtuña miréÀt-ı ãafÀ-güster-i şerè Seni ol gün èulemÀ òayline baş eyledi kim Úodı teéyìd-i ilÀhì başuña efser-i şerè Ol zamÀndan berü kim şerèe göñül virmişsin èArşa dönmiş o şerefden ãıfat u sükker-i şerè Şerèden úaùè-ı naôar eylese èayn-ı èadlüñ Úalmaya òayr-ı cihÀnı ùuta şÿr u şer-i şerè Minber-i şerède oúursa òaùìb evãÀfuñ PÀye-i èarşa yete mertebe-i minber-i şerè Az teveccühle øamìrüñ anı ıôhÀr eyler Her ne defterde k’ola meséele-i muømer-i şerè Her ãaóìfe saña bir Àyìne-i beyøÀdur RÀyuña maôhar olan laóôada ey rehber-i şerè RÀy-ı rÀyuñ ki olur vÀsıùa-i şerè-i şerìf Düşmen-i dìn-i nebiyyullahadur òancer-i şerè Bulmasa şehd-i şühÿd-ı kelimÀtuñdan kÀm Müddeèì aàzına zaúúÿm olur Kevåer-i şerè ÓÀkim-i maókeme-i şerè Muóammed ol kim Cennet oldı eåer-i èadli ile kişver-i şerè VÀlì-i şerè olalıdan bu fenÀ mezraèada Ùaàıdur òırmenini her bedièüñ ãarãar-ı şerè

14 137b-138b

149

Árzÿ çekmedi Cem cÀmına hergiz zìrÀ Kevåer-i èilmile destinde ùolu sÀàar-ı şerè Çeşme-i Àb-ı Òıøır óaşmet-i İskender’den ÓamdülillÀh ki àınÀ virmiş aña Kevåer-i şerè Keşti-i şerèi ider àarú-ı úaøÀ girdÀbı Olmasa óilm ü vaúÀr u şerefi lenger-i şerè Şecer-i aòêar-ı şerè olalı ol õÀt-ı şerìf Yaàdurur nÿr gibi herkese berg ü ber-i şerè NÀr èarø itdi Kelìm’e şecer-i vÀdì [ve] lìk Nÿr gösterdi bize bu şecer-i aòêar-ı şerè Ùabè-ı pÀküñ gibi yoú ùabèı begüm bu güne dek Böyle bir Àyine vaøè itmemiş İskender-i şerè Óüccete el-óaú èale’l-òulú yazar midóatüñi Kilk-i èÌsì-dem ü Mÿsì yed-i dìn-perver-i şerè Bir nefes pertev-i ruòsÀr-ı øamìrüñ úapasa Güne dÀyim vire fer Àyìne-i enver-i şerè Küól-i mÀzÀà gibi çeşm-i ulü’l-ebãÀra Çekilürse ocaàuñdan n’ola òÀkister-i şerè

Dìde-i mÿrda heb mülk-i SüleymÀn’ı görür Bir naôar rÀyuña manôÿr ola ger manôar-ı şerè Himmetüñ ùÀyiri Sìmürà’a tenezzül itmez Aña Cibrìl èaùÀ eyleyeli şeh-per-i şerè Yazalar efèal-i tafêìl ile evãÀfuñı heb FuêalÀ zümresini eyleseler maóøar-ı şerè Şièrümi úılsa perÀkende úaøÀ bezmüñde Cemè idüp eyler efendì úalemüñ maôhar-ı şerè

150

Óilye-i şerè-i şerìf ile maóalli idüp DÀòil eyler anı bir şekl ile der-defter-i şerè ÓÀkimü’ş-şerèi bu ùarzile tavãìf48 İdemezdük saña olmasa muèìn server-i şerè MÀlik-i efser-i şerè urdı raúam kilk-i úaøÀ SÀl-i teşrìfüñe tÀrìò eyÀ rehber-i şerè MÀlik-i efser-i şerè olduğuña bes bu delìl Ki bu vech ile òaber virdi peyÀm-Àver-i şerè Sözi kes olma muãaddiè götür el fÀtióaya Yüri òatm eyle KelÀmì olagör çÀker-i şer Nitekim olalar eãnÀf-resüñden ãoñra èUlemÀé eslióa-i dÀniş ile yÀver-i şerè Olasın meclis-i dìn-i nebevìde dÀyìm èAdl ü èilm ü èamel ü devlet ile dÀver-i şerè 15 ÒAYÁLÌ Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün Ùursa niyÀm içinde úaçan kim yegÀne tìà Beñzer ininde uyúuya varmış yılana tià áamzeñ miåÀli olmasa leb-teşne úana tìà İçmezdi úanın ehl-i dilüñ úana úana tìà Òÿn-rìz-i àamzeñe ãanemÀ görmemiş naôìr Yüz kerre baúmış Àyine-i imtióÀna tìà

48 Vezin aksıyor. 15 116b-118a

151

Şemşìr-bÀz-ı àamze-i òÿn-rìz-i çeşm-i yÀr Nevk-i müjeyle urdı dil-i nÀ-tüvÀna tìà Her göz yumup açınca çeker merdüm üstine MüjgÀndan ol dil-Àver-i devr-i zamÀna tìà äad şÀò eylemek gerek erreyle cismini Niçün çeker o zülf-i perìşÀna şÀne tìà Òÿn-rìzlikde nÀmlı bir pehlevÀn iken Yol bulmamışdı õerrece nÀm u nişÀna tìà Gerden-firÀzlar başı üstinde yiri var TÀ kim yanaşdı Áãaf-ı kişver-sitÀna tìà èOåmÀn-ı èaãr àÀzì-i meydÀn-ı kÀr-zÀr äadr-ı felek cenÀb-ı vezìr-i yegÀne tìà DÀrÀ-yı dÀrÿ-gìrüñe yanında rÿz-ı rezm Ùurmış edÀ-yı òiõmet ider àÀyibÀne tìà Düşmişdi niçe úarn idi her iètibÀrdan ŞÀn buldı irdi ãoóbet-i ãÀóib-úırÀna tìà DÀl eylemiş èadÿ-yı denì himmetüñ úadin Girmiş elif-miåÀl dem-i rezm úana tìà Áyìne-i cemÀl-i èarÿs-ı celÀlidür Destinde ol HümÀ-himemüñ òusrevÀne tìà Tìàın èadÿ-yı ãadr-ı felek-úadre ãalmamış Òÿrşìd yoú yire çeker imiş yabana tìà Ger irmeseydi ol dür-i deryÀ-yı raómete Dillerde úalmış idi hemÀn bir fesÀne tìà Dest-i münìr-i ãadr-ı SüleymÀn-ı èaãrda Òÿrşìd gibi nÿr virür ins ü cÀna tìà

152

Sedd-i Sikender olsa da zìr ü zeber ider Òışmile ãalsa ãavleti bu òÀk-dÀna tìà Bir êarbına ùayanmaya ùoúuz siperlü çarò Her kim ki Õü’l-feúÀr ayasından úuşana tìà ÁsÀn çeker kinÀra èarÿs-ı memÀliki Ol dem ki heybet ile úuşanur miyÀne tìà Ey cÀn u başı rÀh-ı ÒudÀ’da niåÀr iden Úalmasa òiõmetüñde n’ola baş u cÀna tìà

Şarú ile àarbı şaèşaèa-i mihr-veş ùutar äubó-ı niyÀmdan çeker olsañ cihÀna tìà EdnÀ işÀretüñ ser-i aèdÀyı úaùè ider Aradadur elüñde hemÀn bir bahÀne tìà Sÿú-ı cihÀnda uàramasun tÀ ziyÀna òalú Olmış semend-i èadlüñe bir tÀziyÀne tìà Rengìn-edÀ duèÀ ile raùbü’l-lisÀn olur [...]49 Şemè-i øiyÀ-fikendür elüñ bezm ü rezmde Ol şemè-i ÀfitÀb-ı şuèÀèa zebÀne tìà BerrÀú-ı berúı ãanma ki dest-i ãalÀbetüñ Aãmış firÀz-ı küngüre-i ÀsmÀna tìà Çekdüm òayÀl-i tìàuñı dil kÀr-gÀhına Ekåer olur cihÀnda ùılısm-ı òızÀne tìà SevdÀ-yı sÿd ile saña úarşu gelürse òaãm Alur úumÀş-ı èömrini ãalar ziyÀna tìà

49 Mısranın yeri boştur.

153

Merbÿù oldı şuèle-i úahruñla silk-i mülk Maøbÿù olmaz olmasa bu kÀr-òÀne tìà Sen úahramÀn-ı èaãr idügüñ óÀle müddeèì ŞÀhid ùaleb iderse elüñde nişÀne tìà MeydÀn içinde óüccet-i úÀùıè degül midür Destüñde ey yegÀne-i devr-i zamÀne tìà Semm-i helÀhil içürür aèdÀña dem-be-dem Beñzer virür bu óÀlet ucından yılana tìà Úılmış duèÀ-yı seyfe KelÀmì müdÀvemet äalmış èadÿ-yı devletüñe àÀyibÀne tìà Her dem keser èadÿlaruñuñ baàrı başını Dinse n’ola zebÀn-ı maèÀnì-beyÀna tìà Medóüñde düşmenüñ cigerin çÀk çÀk ider ZìrÀ dimişler ehl-i maèÀrif zebÀna tìà Alsun duèÀ-yı òayrını erbÀb-ı óÀcetüñ ÓÀcet olursa Áãaf-ı şÀh-ı cihÀna tìà

Başla KelÀmì ãıdú-ı dil ile duèÀsına Áteş-veş ur òas-ı ten-i gerden-keşÀna tìà MÀdÀm kim èUùÀrid elinde ola úalem TÀ kim çeke şihÀb ser-i KehkeşÀn’a tìà Virsün enÀmilüñde zemìne úalem niôÀm Luùf eylesün saèÀdet elüñde zamÀne tìà Sìr-Àb eyleseñ cigerini èadÿsınuñ äu gibi bÀà-ı cismine olsun revÀne tìà

154

16 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün Ùayanan cÿdına itmez àam-ı dünyÀdan òavf Keştì-i Nÿh’a binen ide mi deryÀdan òavf Úalèa-i meróamet ü úulle-i elùÀfına dil İlticÀ eyleyeli eylemez aèdÀdan òavf Eylerüz der-geh-i iósÀnuñı bir bir meémen Olsa nÀzil bize ger èÀlem-i bÀlÀdan òavf Òaãm-ı şìr-efgene olduúda muúÀbil dem-i rezm Olmamış òÀùıra ol ãaf-şikene aãlÀ òavf èAzmini rezmini yÀd eyleseler èÀrıø olur Rüstem-i meltebine ãavlet-i pÀşÀdan òavf Áãaf-ı èaãr-ı SinÀn ãadr-ı felek-úadr o kim Keremiyle sürülür úalb-i ehibbÀdan òavf Rezm ü bezminde seóÀb-ı kefi aèdÀ başına Yaàdurur berú gibi tìà-ı mücellÀdan òavf ÙÀéir-i maèdeleti gezse úanÀdın ùursa FÀriàu’l-bÀl giderdi dil-i eşyÀdan òavf Cevr-i aàyÀr-ı cefÀ-pìşeden ey dil ne øarar DÀmen-i luùfuñı ùut itme her ednÀdan òavf Ey felek mertebe tedbìrüñ ile zÀéil olur Dil-i pervÀ heme-i merdüm-i dÀnÀdan òavf Egnine òilèat-i lÀ-òavfi giyüp òurrem olur Òalè olup gitdi anuñçün dil-i şeydÀdan òavf

16 13a-b

155

Tìàuñı elde görüp lerze düşer aèdÀya Seóere nitekim eyler yed-i beyøÀdan òavf Fitne yirden yire gizlenmede eyyÀmuñda Eyler ÀfÀúda deccÀl MesìóÀdan òavf İótisÀbuñ anılan bezmde ey ãÀóib-i èaãr Rind-i mey-nÿşa gelür sÀàar-ı ãahbÀdan òavf BÀàbÀn-ı çemen-i terbiyetüñ iõnünsiz Eyleye bÀd-ı ãabÀ àonca-i raènÀdan òavf Úahr ile ãalsañ eger saòra-ı ãammÀya naôar Yaàa yaàmur gibi saòra-ı ãammÀdan òavf Çekmezin luùfuñ ile dÿzaò-ı esfelden vehm Çekerin úahruñ ile cennet-i aèlÀdan òavf Cevşen-i cÀn-ı KelÀmì olalı iósÀnuñ Eylemez õerre úadar tìà-ı eşirrÀdan òavf Nitekim nevè ricÀl ile nisÀba nÀşı Bedu fıùratda olur Ádem ü ÓavvÀ’dan òavf Gelmeye sÀye-i cÀhuñda aóibbÀya hirÀs Gitmeye sìne-i pür-kìne-i aèdÀdan òavf

17 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

Ey vücÿduñ óulÀãa-i ÀfÀú Yine rÿşen senüñle èayn-ı èIrÀú Eylemişdür muúayyedÀt-ı àamı èAdlüñ ÀlÀm-ı dehrden ıùlÀú

17 118a-118b

156

BÀbuñ elbÀba úıble-i óÀcÀt Ehl-i óÀcÀta dergehüñ mìåÀú äÀf miréÀt ùabè-ı pÀküñdür äayúalı […..]50 aòlÀú ÕÀtuñ erzÀú-ı òalúa vÀsıùadur Böyle taúdìr eylemiş RezzÀú Lemèa-i nÿr-ı mehcedür èalemüñ CÀnib-i şarúa eyledi işrÀú äìt-i fetó ü ãadÀ-yı nuãret ile Oldı memlÿ mesÀmiè-i ÀfÀú äÿret-i fetói şÀhid-i ôaferüñ Áyine-veş cenÀbuña müştÀú Tevsenüñ Düldül-i èAlì mÀnend Olur aèdÀ ãafında reşk-i BurÀú Muèciz-i dìnden ol ãabÀ-seyre Bir adımdur hemÀn yaúın u ıraú Şuèle-i tìà-ı Àb-dÀruñla Mülk-i erbÀb-ı bidèati yıú yaú Sen saèÀdetle èazm ü cezm itseñ Kim ki ser-keşlik itse başına úaú Áhenìn mìòler müheyyÀ úıl Duraú olurdı óÀkimine Ùuraú Ser-fürÿ itse gelse İslÀm’a Úılsa SeccÀd terk-i küfr ü nifÀú

50 Kelimeye anlam verilemedi. Vezin aksıyor.

157

PÀdişÀh-ı cihÀn meùÀèa muùìè Olsa gösterse ger vefÀ vü refÀú Başını úurtarur úılıcuñdan Bulur envÀè-ı luùfa istióúÀú ÁşnÀ-yı bióÀr-ı iclÀlüñ Midóatüñde müdÀm ider iàrÀú FuãaóÀ iètibÀr úılmazlar Bir kelÀm içre olmasa iàrÀú Yaúdı òÀşÀk-i cismüm eyledi kül Şirret-Àlÿd-ı tÀb-ı nÀr-ı nifÀú Üstüme saç zülÀl-i raómetüñi Beni nÀr-ı àam itmedin iórÀú Bir bir eşcÀr olsalar aúlÀm Úat úat eflÀk olsalar evrÀú Ùıbú-ı ãıdú üzre müddeèì yazsa Ùola eflÀk ü arø ü sebè-ùıbÀú Çünki deryÀ-yı medóine óad yoú İtme anda KelÀmì istinùÀú Òayr ile òatm úıl kelÀmuñı it NesemÀt-ı duèÀsın istinşÀú Nitekim tìà-ı mihr-i maşrıúdan İde õerrÀt-ı èÀleme işrÀú Ser-i aèdÀda berú-ı lÀmiè-veş Ola tìàuñ zamÀn zamÀn berrÀú SÀyeñi pÀye-i saèÀdetde CÀvidÀn ber-úarÀr ide ÒallÀú

158

aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa 18

FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Cilve úıldı Àb ü tÀb-ı óüsn ile gül-zÀra gül áonçe-veş açıldı güldi èandelìb-i zÀra gül ÁşiyÀn-ı bülbüli döndürdi mÿsikÀra bÀà Gÿş-ı hÿş oldı ãadÀ vü ãavt-ı mÿsiúÀra gül ŞÀò-úÀmet sebze-òaù àonce-dehen gül-berg-òad [NebÀt] mecmÿèasıyla beñzemişdür yÀra gül Urdı Àteş bülbül-i Àşüfte-bÀlüñ cÀnına Nev-èarÿs-ÀsÀ sürüp gülgÿneler ruòsÀra gül GÀh àonce gÀh berg olur ki Àb u geh gül-Àb SÀlik-i seyyÀr-veş eyler güõer eùvÀra gül Bülbüli şevú odı yaúdı bir avuç kül eyledi èArø idel den gülşene ruòsÀrın Àteş-pÀre gül Olmasaydı bir gül-i ter èÀşıúı bülbül gibi İttikÀ etmezdi aãlÀ müttekÀ-yı òÀra gül Yÿsuf-ı Mıãr-ı gülistÀndur ZüleyòÀ bülbüli Düşeli ãatılmaàiçün kÿçe vü bÀzÀra gül

Yirleri reşk-i semÀvÀt eyledi faãl-ı bahÀr Her çemen bir gökdür anda åÀbit ü seyyÀre gül Eylemezdi bülbüli Mÿsì -ãıfat vÀdìde mest Şÿò-ı aòêardan özin beñzetmeseydi nÀra gül Maôhar olmış Ùÿr-veş gÿyÀ tecellì nÿrına Anuñ içün kendin itmiş böyle pÀre pÀre gül

18 112a-123b

159

Áteş-i vÀdì gibi innì enellÀh• söylemiş Cürmden Manãÿr-veş gÿyÀ çekilmiş dÀra gül Penbe-i berg-i gül üzre düşdi jÀle yaènì kim Merhem ursun derd ü dÀà-ı bülbül-i bìmÀra gül Áldür girmiş anuñçün àonce yaşıl òırúaya İntisÀb itmiş cenÀb-ı Aómed-i MuòtÀr’a gül Áteşìn ruòsÀreler èaksin olan Àyìne-veş Evc-i gülbün üzre dönmiş maùlaèü’l-envÀra gül Cürèa-dÀn-ı àonce óayrÀn eylemiş bülbülleri Yiridür teşbìh olınsa maòzenü’l-esrÀra gül NÀle vü feryÀda Àheng eylemezdi bÀàdan Ger müdÀm olsaydı hem-dem bülbül-i òÿn-òˇÀra gül Çeşm-i bülbül úırmızı úaftÀn giyüpdür egnine ŞÀhid-i bÀà u bahÀra gösterür ruòsÀre gül Bir zümürrüd óoúúaya úomış úızıl altunların Dinse lÀyıúdur ki beñzer mÀlik-i dìnÀra gül Çeşm zaòm-ı bülbül-i şeydÀdan itmiş iótirÀz áoncedür ãanma ki girmiş perde-i jengÀra gül Bülbüli úurtardı hicrÀn dÿzaòından raóm idüp èArø-ı dìdÀr eyledi bÀà-ı behişt-ÀåÀra gül Avuç avuç jÀlenüñ gevherlerin úor úoynına Şöyle beñzer müşterìdür lüélüé-i şehvÀra gül Şìr-i mÀderden nemÀ taóãìlin eyler ùıfl-veş Ùabèan açmışdur dehÀnın ebr-i gevher-bÀra gül

• şüphesiz ben Allahım

160

Úurtuluş yoú berg-rìz-i ãarãar-ı ÀfÀùdan ZÀr bülbül óaste dil bì-çÀre bÀà ÀvÀre gül

RÿzgÀruñ inúılÀbından emìn olmaà içün äaldı kendin bezm-i pÀşÀ-yı felek-miúdÀra gül GÀh baş üstinde geh elde ùutarlar fi’l-meåel Yüz sürelden òÀk-i pÀy-i vÀli-i BaàdÀd’a gül Áb-rÿy-ı gülşen-i devlet Muóammed kim olur ÒÀk-i rÀhına niåÀr ara benefşe ara gül Ol gül-i bÀà-ı saèÀdet gibi giymiş al yeşil Ùurma eyler gülşenüñ ebkÀrına neôôÀre gül Esmeseydi gülşen-i dehre nesìm-i reéfeti áonce gülmezdi açılmazdı begüm hemvÀre gül MÀh-peyker gÿşe-i destÀrın ideliden mekÀn Görinür òÿrşìd-veş èayn-ı ulü’l-ebãÀra gül Ebr-i cÿdı úaùre-bÀr olsa feøÀ-yı èÀleme Vire òÀr-ı òuşk-i òurmÀ òÀk-i gevher-òÀra gül Bülbül-i vaããÀfa sìm ü zer niåÀr eyler meger Beñzedür kendin kef-i feyyÀø-ı nìgÿ-kÀra gül Ey bahÀr-ı maèdelet gülzÀr-ı reéfet kim gelür SÀóa-i bezm-i behişt-ÀåÀruña ìåÀra gül áonca açılduúda gördüm bu àazel ebyÀtını ÒÀme-i òÀr ile yazmış bir úızıl ùÿmÀra gül Olmasa èÀşıú o şÿr-engìz-i şìrìn-kÀra gül ÒˇÀr olmazdı düşüp FerhÀd-veş kühsÀra [gül] TÀzeler dÀà-ı vefÀñı sìne-i ãad-çÀkde LÀzım olsa bÀà-ı mihrüñde dil-i efkÀra gül

161

LÀlezÀr olsun úo pür-òÿn dÀàlarla sìnemüz Anları görsün gerekse dìde-i òÿn-bÀra gül Vaãf-ı ruòsÀruñla nevk-i kilk-i rengìnüm benüm Bülbül-i gÿyÀya beñzer kim alur minúÀra gül Muèciz-i naòl-i úad ü feyø-i lebüñden ùañ degül Gelse reftÀra sehì serv-i çemen güftÀra gül

Nergisüñ bir kerre egri baúsa şÀò-ı gülbüne Berg virmez tÀ bahÀr-ı óaşr gelmez bÀra gül Gülbün-i iúbÀlüñ açmışdur saèÀdet güllerin Baòtına aèdÀnuñ istihzÀlar it hemvÀre gül Şemse-i òÿrşìddür gök üzre ya naúúÀş-vÀr Kilk-i rÀyuñ çekdi saúf-ı günbed-i devvÀra gül Zühre ãankim bedr ile eyler úırÀn eflÀkde Dest-i úadrüñ ãancar olsa gÿşe-i destÀra gül Rÿy-ı baòtuñ midóati her mıãraèında şièrümüñ Aña beñzer kim dizilmişdür muèanber tÀra gül Bitmemiş bir mìve õÀtuñ gibi bÀà-ı dehrde BÀàbÀn-ı äunıè-ı peyvend ideli eşcÀra gül Reng ü bÿy-ı òulú u òÿyuñ itmeseydi kesb eger Böyle serdÀr olmaz idi leşker-i ezhÀra gül CÀyize resmiyle beõl eyle úızıl altÿnları Kim revÀdur ãaçıla medóüñde bu eşèÀra gül Dest-i feyyÀøa ãunılduúda bu şièr-i gül redìf Ùut ki ãundı destesiyle bir gedÀ òünkÀra gül Gül gibi rengìn duèÀlarla KelÀmì òatm úıl Kim münÀsibdür bu bezm-i ÀsmÀn-girdÀra gül

162

áonce güldükçe gögerdükçe çemen yaàdukça ebr Óazm olduúca semen geldükce berg ü bÀra gül Gül açıl aèdÀñı aàlat şÀd úıl aóbÀbuñı Dest-i èişretle niåÀr eyler der ü dìvÀra gül

19 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün Yine bir ùÀyir-i feròunde-fer açdı per ü bÀl Ki hümÀyÿn úademinden oluruz fÀrià-i bÀl Yine devr eylemege başladı èişretler ile Bezm-i ÀfÀúda èuşşÀúa kuéÿs-ı ÀmÀl Yine bir bezm úurıldı ki olur feyøinden Óayùa-i sìne-i erbÀb-ı düvel mÀl-À-mÀl Yine açıldı èIrÀú-ı èArab’uñ dìdeleri Yine güldi felegüñ gülşeni firdevs-miåÀl Yine Àyìne-i iúbÀl-i cihÀndan gitdi äayúal-ı ùÀliè-i feròunde ile jeng-i melÀl Yine mihr ile naôar ãaldı siyeh rÿzlara Áferìnende-i õerrÀt-ı ÒudÀ-yı müteèÀl Yine ôulmet-kede-i dehre øiyÀlar virdi Şeref-i kevkebe-i neyyir-i evc-i iclÀl Yine sulùÀn-ı selÀùìn-i cihÀn ãoyından Bir cihÀn-gìr vezìr oldı èIrÀú’a irsÀl Maôhar-ı luùf-ı ÒudÀvend SinÀn PÀşÀ kim Dergeh-i devletidür melceé-i erbÀb-ı kemÀl

19 4b-5b

163

Bedr-i burc-ıèaôamet ãadr-ı felek-úadr o kim Kendü vaãfından olur elsine-i nÀùıúa lÀl NÀôım-ı mülk ü milel server-i erbÀb-ı düvel Maôhar-ı luùf-ı Ezel Áãaf-ı feròunde-òıãÀl èÁzim-i şehr-i ôafer lÀzım-ı iúlìm-i hüner CÀzim-i rÀh-ı sefer úÀéim-i aãóÀb-ı êalÀl äÀóib-i seyf ü úalem ãaf-der-i ãaff-ı aèdÀ èÁmil-i tìà u sinÀn àÀzì-i meydÀn-ı úıtÀl CÀ-nişìn-i òulefÀ aèdel-i ãınf-ı vüzerÀ ÁsmÀn-ı kerem ü cÿd-ı cihÀn-ı iføÀl Menbaè-ı luùf u èaùÀ baór-i vefÀ kÀn-ı seòÀ Maãdar-ı èizz ü şeref emåile-i cÀh u celÀl Úadd-i pür-zaòm èadÿsın òam ider çenber-i çarò K’ide ısùabl-ı semend-i keremine àırbÀl Nüh-ãad ile nev-i dü-cÀrda sulùÀn-ı cihÀn Úıldı bir ãadr-ı felek-úadri èIrÀú’a ìãÀl Girdi dÀrü’l-òulefÀya òalef-i nevè-i beşer RamaøÀn Àòir olup evvel-i mÀh-ı ŞevvÀl Úadem-i èÀlem-i imsÀkden ÀzÀd itdi Úadr ü èìd oldı cihÀn òalúına eyyÀm u leyÀl Ol felek-mertebe pÀşÀ-yı hümÀyÿn-úademe Eylediyse n’ola ger èìd-i şerìf istiúbÀl ÙÀliè-i saèd ile bir èabd-i mübÀrekdür èìd Olmaà ister o òudÀvende irüp ferruò-fÀl Ey SüleymÀn-óaşem ü Cem-úadem ü Áãaf-rÀy V’ey Ferìdÿn-fer ü DÀrÀ-dil ü Cemşìd-iúbÀl

164

Mührüñ altına alup mihr-i cihÀn-ÀrÀ-veş Nuãret-i èavn-i ilÀhì ile şarúı yüri al Úuvvet-i úalb ile ùur èasker-i İslÀm içre Meymene meysereye tìà-ı èadÿ-efgeni ãal Úatı ÀsÀn götürür himmetüñ aèdÀ sipehin Görinür gerçi ricÀle úatı taúlìè-i cibÀl èAdem-ÀbÀda çekildi sitem-i eyyÀmuñda Õerrece derk idemez künh-i vücÿdını òayÀl Dir idüm rÀyuña beñzer güneşi èÀlemde Aña èÀrıø eger olmasa küsÿf ile zevÀl Münòasif olmadan Àsÿde hilÀl-i úadrüñ Eylemez kesb-i òusÿf evc-i maèÀlìde hilÀl

Úaùre-bÀr olsa ãeóÀb-ı kef-i cÿduñ çemene Berg-i ber yirine lüélüé bitüre şÀò-ı òayÀl MÀla meyl eylemez el-úıããa meéÀli gözedür èArø olınsa naôar-ı himmetüñe mÀl ü meéÀl Geçsün evãÀf-ı cemìlüñle KelÀmì èömri Naúş olınduúca cihÀnda varaú-ı úìl ü maúÀl Úìl ü úÀl-i şuèarÀ medóüñ ola èÀlemde Çoú zamÀn úıl sene iclÀl ile sulùÀnum úal Nitekim ola úabÿl eåniye-i cins-i nisÀ Nitekim bula şeref edèiye-i nevè ricÀl Òayme-i devletüñe her ùaraf olsun úayyÿm Cell-i lÀ-óavle ve-lÀ-úuvve ùınÀb-ı meh ü sÀl

165

20 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün Eyledi ùıbú-ı murÀd üzre felek devrü’l-óÀl Ùoldı maúãÿd-ı şarÀb ile kuéÿs-ı ÀmÀl äÀúıyÀ bÀde-i rengìn yürüt meclisde MuùrıbÀ sÀz-ı ùarab-sÀzı òïş-Àheng ile çal Eyle müstaàni dil-i èÀrif[i] úÀl ehlinden NaàamÀt eylemege başla ki tÀ kesb ide óÀl Çengì úÀnÿn-ı ãafÀ ile sen elden ãalma Ayaàı bÀde-i nÀb ile sen it mÀl-À-mÀl Ol yirüñ Zühreéi şevú ile getürsin çaròa Berk itsün felegüñ bezmini firdevs-miåÀl BÀèiå-i õevú u ãafÀ vü sebeb-i èıyşüñüzi Óüsn-i ÀdÀb ile ger eyleseler òalú suéÀl Leb-i èişretle virüñ òalúa cevÀb-ı şÀfì Ki èIrÀú-ı èArab’a geldi meh-i ferruò-fÀl Dür-i deryÀ-yı èaùÀ Òaøret-i èOåmÀn Paşa Maôhar-ı luùf u kerem maôhar-ı èizz ü iúbÀl Cevher-i cismile mihr-i felek-i èizz ü èalÀ Şeref-i õÀtile dürr-i ãadef-i cÀh u celÀl Bir ãadef cevher-i õÀtına zemìn ile zamÀn İki òÀdim óarem-i maóremine meh ü sÀl Menbaè-ı cÿd u muóìù-i kerem ü baór-i seòÀ èÁlem-i faøl u cihÀn kerem-i baór-i kemÀl

20 119a-120b

166

Kevkeb-i dürri-i evc-i şeref-i èizzet ü cÀh Bedr-i bürc-i èaôamet mihr-i sipihr-i iclÀl Gelmemiş óayyiz-i imkÀna èademden miåli Bilmesün kendüyi ol servere kimse emåÀl Yiridür çekse melÀyik yire nÿrÀnì ãaf İde ol òusrev-i èÀlì-himeme istiúbÀl

Ser-firÀzÀ yine buldı yirini edèiyemüz Gerçi [kim] itmedi teéåìr èale’l-istiècÀl Şükr kim aósen-i vechile tecellì úıldı Çehre-i baòt-ı òudÀvend gibi mÀfi’l-bÀl Rÿz u şeb edèiyemüz pÀye-i rifèatde iken Úıldı aèlÀ derece luùf-ı ÒudÀ-yı MüteèÀl Bu degül eåniye-i ehl-i ãafÀya àÀyÀt Bu dükel edèiye-i ehl-i murÀdÀta meéÀl èÁleme pÀye-i aèlÀ görünür bu lÀkin Ey kerìm-i kerem-Àmÿz-ı pesendìde-òıãÀl Şeref-i õÀtuña ednÀ-yı merÀtibdür bu Gel kemend-i himemüñ èarş-ı berìn ùÀúına ãal PÀye pÀye yuúaru çıúmaàa èazm it yaènì Rütbe-i ãadr-ı vezÀret senüñ ancaú yüri al Her úulaú kim sözüñi bilmeye dürr olsun ger Her zebÀn kim ãıfatuñ eylemeye olsun lÀl äıdú ile meómedetüñ baórine àavvÀã olsun Kim ki ister ãadef-i sìnesine èıúd-i leéÀl Ne revÀdur ki ide sen şeh-i Aómed-òulúa Óìle vü mekr-i hüveydÀ èadÿ-yı zişt-sikÀl

167

Yaramaz vÀdiye düşmişdi èadüvvüñ Àòir Oldı Bÿ-Cehl gibi güm-şüde-i rÀh-ı êalÀl ÙÀyir-i rÿó-ı èadÿ çıúsa göge úurtılmaz äaydına bÀz-ı òadengüñ açar olsa per ü bÀl Olsa òaãmuñ bedeni burc-ı müşeyyedde nihÀn CÀnın almaúda oúuñ eylemez aãlÀ ihmÀl Berú-ı tìàuñ yaúar aèdÀ tenini ãÀèiúa-veş Úahr ile alsañ ele anı eger rÿz-ı úıtÀl Niçe úalmaya cihÀn içre kemÀl ehli sefìl Ki bu bÀzÀrda bir sièrdedür dürr ü sifÀl Müşterì úalmadı vÀrìsı òaõef-pÀre alur Oldı òar-mühre gibi yirde cevÀhir pÀ-mÀl Küllì esfelde durur kevkeb-i faøl-ı fuøalÀ Òayli aèlÀ görinür seyr-i nücÿm-ı cühhÀl Lillahilóamd ki erbÀb-ı maèÀrif-güherin Bilmege eyledi Óaú cevher-i õÀtuñ irsÀl Ùabè-ı vaúúÀd u dil-i nÀúıduñ olmış óÀlÀ Mióek-i tecrübe-i òÿrde-i erbÀb-ı kemÀl Şükr-i BÀrì ki bugün devletüñ eyyÀmında Õikr olan mÀddede münèakis oldı aóvÀl Buldı söz pÀyesin ü vÀyesin erbÀb-ı süòan Munùavì olsa yiridür varaú-ı úìl ü maúÀl Muòtaãar úıl sözi vehm eyle KelÀmì andan K’ola taùvìl-i kelÀmuñ sebeb-i óüzn ü melÀl Aç göge dest-i duèÀ sür yire ruòsÀr-ı niyÀz İste iúbÀlini cÀvìd èale’l-istiúlÀl

168

Nitekim döne bu merkezde sinìn ile şühÿr Nitekim devr ide bu èarãada eyyÀm u leyÀl Mesned-i ãadr-ı vezÀretde temekkün idesin Mihr-i iúbÀlüñe irişmesün Àsìb-i zevÀl

21

MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

LibÀs-ı sebz ile gülşende her òuceste nihÀl ÒırÀma başladı nÀz ile Òıør-ı zinde-miåÀl HevÀ bu nevè ile òÿb oldı kim leùÀfetde ÓayÀt çeşmesine ùaèn ider çemende zülÀl

Aúıtdı vÀye-i faãl-ı rebìè bustÀnı DehÀn-ı ùıfl-ı reyÀhìne jÀle şìr-miåÀl

RiyÀø-ı medó-i bahÀrında bülbül-i ùabèum HevÀlanup naàamÀt eyler idi fÀrià-i bÀl Øamìre úıldı tecellì bu maùlaè-ı àarrÀ Ki oldı vÀãıf-ı ãunè-ı müheymin-i müteèÀl èAnÀ dilüñ• dili açıldı olmış iken lÀl Yüsebbióÿne lehu bi’l-àudüvvü ve’l-ebãÀl• SipÀh-ı ôulm-i şitÀ àarú-i Àhen ü yaò iken Eridi şÀh-ı bahÀruñ görüp yüzin fi’l-óÀl Alındı òusrev-i dey leşker-i bahÀrìden MemÀlik-i çemen-i èÀlem oldı mÀl-À-mÀl

21 7b-8b • en manalı dil • sabah akşam onu tesbih(eksik sıfatlarından) ediyorlar

169

Çıúup menÀbir-i şÀòa òaùìb-veş bülbül Oúudı òutbe-i medó-i vezìr-i ferruò-fÀl SinÀn-ı pÀk-nihÀd ÀftÀb-ı maşrıú-dÀd Meh-i ferişte-nijÀd eşref ü deyü’l-efżÀl

Sürÿr-ı sìnesine sÿr-ı sünnet itmişdür ZamÀneden bu meserretle oldı defè-i melÀl

áarìú-ı lücce-i ÀdÀb-ı şerèe bir sÀéil Ùarìú-ı sünnet-i Maómÿd’uñ aãlın itdi suéÀl

Kelìm-i Ùÿr-ı maèÀnì açup zebÀn-ı beyÀn CevÀb virdi aña bir ùarìú-ı istiècÀl Çıúardılar yed-i beyøÀ-yı Àstìninden Ki siór-i küfrini küffÀruñ ideler ibùÀl Úaùè eyledi úalem-i äunè başını üstÀd Ki levó-i òilúat-i Àdemde sebt ide òaù u òÀl Şüküftelik demidür kim riyÀø-ı sünnetde Açıldı àonca vü zambaú ãaçıldı jÀle-i Àl Bu mÀcerÀ bu çemende òilÀf-ı èÀdetdür Ki zanbaú üzre ola jÀle Àl reng el-óÀl

Òıred baña didi kim varma óayrete mesalÀ Saña beyÀn ideyin bir laùìf-ter timåÀl

Bu nükte sünnet-i Maómÿd Beg miåÀlidür Ki gül gibi bu gülistÀnda úıldı èarø-ı cemÀl Alındı şemè-i şebistÀn-ı èismetüñ başı ŞerÀredür ãaçılan úan degül óaúìúat óÀl SevÀd-ı merdümek-i dìdem it aña merhem Mürüvvet eyle gel ey cÀrió eyleme ihmÀl

170

Óarìr-i perde-i çeşm ile rişte-i cÀnı äarılmaà içün o nÀzik nihÀle benden al DuèÀya başla KelÀmì uzatma úıããaéı kim MaèÀrif ehline maèlÿm oldı mÀ-fi’l-bÀl

Hemìşe tÀ ola sÿr u sürÿr èÀlemde MübÀrek ide bu sÿrı ÒudÀ-yı celle celÀl

MüdÀm cÀh u celÀlile kÀm-rÀn olalar Be-òaúú-ı sünnet-i Maómÿd’e-i Muóammed ü Àl

22 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

Dilde urmış úalem vefÀñı raúam

ŞÀhidinim bu sözde levó-i úalem ŞÀhsın mülk-i dilde pÀdişehüm Ben senüñ bir gedÀ-yı àam-zedeñem Ádem oàlında böyle óüsn olmaz Sen perì-zÀd n’eylesün Àdem TÀ ki òaù geldi devr-i èÀrıøuña Úondı miréÀt-ı cÀna gerd-i elem MÀh-ı ruòsÀruñ üzre lÀmièdür Nÿr-ı òÿrşìd-i ÀsmÀn-ı úadem

Gündüzin mihr-i èÀrızuñ fikrüm Giceler fikr-i zülfüñ endìşem Yoú mı àurre leyÀl-ı endÿh Yoú mı pÀyÀn-ı rÿzgÀr-ı sitem

22 8b-10a

171

Õerre õerre derÿna mihrüñi ãal Luùfuñı kesme bendeden kem kem Úoma kim dest-i ôulm ü cevrüñde PÀy-mÀl-i cefÀ-yı èÀlem olam Úoma kim seyl-i Àbda òÿn-bÀr Vare vare ola meşÀbe-i yem Vaút-i luùf u zamÀn-ı raómetdür Dil-i bìmÀre ey MesìóÀ-dem

İltifÀtuñla göñlümi şÀd it Úoma kim böyle ola mürde-i àam Úamu èuşşÀúa iltifÀtuñ var Ola kim müstefìø olam ben hem Úoma kim şerbet-i zülÀl-i viãÀl Ola ben telò-kÀma hecr ile sem MübtelÀ-yı zülfüñ iken51 Gördüm aóvÀl-i èÀlemi derhem Çehre-i şÀhid-i zamÀn muàberr Rÿy-ı baòt-ı cihÀniyÀn-ı muôlim

Rişte-i kÀr-ı òalúa düşmişdür Çarò-ı dÿndan şedÀyid-i muèôam Bürüyüp ebr-i ôulm u èadl-i künen Úaplamışken cihÀnı ôulmet-i àam Şükr kim ãavb-ı ãubó-ı devletden Feyø-baòş oldı ÀftÀb-ı kerem aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

51 Vezin aksıyor. Kelime eksik.

172

KÀm-rÀn Óıør-sÀ SinÀn PÀşÀ ÁsmÀn-ı èaùÀ cihÀn-ı himem

RÀy-ı feyyÀø u nÿr-ı èadl ile Oldı rÿşen õerÀéir-i èÀlem Şeref-i maúdemiyle mülk-i èIrÀú Oldı reşk-i feøÀ-yı bÀà-ı İrem Dil-i pÀk u øamìr-i dÀnÀ mey Oldılar feyø-baòş cÀm ile Cem Ol birinde óuøÿr-ı dil muømer Bu birinde füyÿø-ı óaú müdàam BÀr-ı mihrüñ götürmeden şeb ü rÿz Cemel-i çaròuñ oldı úÀmeti òam

Oldı Yÿsuf bize èadÿya sinÀn Düşmene zaòm u dïsta merhem

KÀmkÀrÀ- zamÀn-ı cÿduñda Oldı baòtıyla ser mütteóim

Yaraşur dest-i himmetüñde ola ÁftÀb u hilÀlden òÀtem Naùè-ı gerdÿn-simÀt-ı bezmüñde Úurs-ı germ anda neyyir-i aèôam Saña evvel ãıfatda yoú ãÀfì Áòir ehl-i zamÀnede tevéem NerdbÀn-ı sipihr-i nüh ùÀúa Himmetüñ pÀye pÀye úoysa úadem Fetó idüp çarò úalèasın günden Diker ol úalèa úullesinde èalem

173

KÀm-ı aèdÀ-yı bed-nióÀduñda Şehd-i fÀyıú olur sem-i erúam Sem-i erúam da olsa luùfuñda Olur aóbÀba kevåer-i zemzem Ser-firÀzÀ şehÀ òudÀvendÀ ServerÀ dÀverÀ işit ne direm

Ol zamÀn ki òÀk-i pÀyüñden Ayru düşmişdi dìde-i pür-nem Bu idi cÀna derd her laóôa Bu idi dilde cilve ger her dem K’anda bÀrÀn-ı ebr-i iósÀnuñ Òuşú sÀl-i zamÀne-i òurrem

Şükrullah ki müstecÀb oldı Ol duèÀlar ki dilde idi ehem Şerò-i evãÀf-ı õÀt-ı pÀküñden FuãahÀnuñ zebÀnıdur ebkem

LÀ-cerem ol feøÀda boldu şikest Tek deyu itmeden kemiyyet-i úalem

Senden andan KelÀmì söyleme kim èİlm vaãfındadur ÒudÀ aèlem

Şerh-i mÀ-fi’ø-øamìrüñ itme beyÀn

Ki èayÀndur o rÀya her mübhem Aç zebÀnı åenÀ vü dest-i duèÀ İste Óaú’dan saèÀdetüñ her dem Nitekim èaşú u óüsn-i èÀlemde Olalar biri birine munøam

174

ŞÀhid-i baòtuñ ola müteóasen Úaãr-ı cÀhuñ binÀ-yı müstaókem Nitekim gülşen-i cihÀna eåer Lahôa lahôa nesìm-i müşgìn şem İrmeye berk-i rìz óÀdiåeden Bu òuceste nihÀle ãarãar-ı àam

23

FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün Geldi gösterdi èiõÀrını yine mÀh-ı ãıyÀm Oldılar vÀlih ü dem-beste aña òayl-i enÀm Yimeden içmeden el çekdiler il el-úıããa Óayret-i óüsni cihÀn òalúını maóv itdi tamÀm RamaøÀndur diyü mey-òÀnede zühhÀd gibi èUzlete eylediler meyl birer kÀse vü cÀm El yudılar ãudan el-úıããa bu eyyÀmda il Oldılar cümle semender gibi Àteş-ÀşÀm Òalú mÀh-ı nev-i èìde mutaraããıdlar iken ÔÀhir itdi èalemi mÀhını bir faòr-i kirÀm Aèdel ü ekmel-i óükkÀm Muóammed PÀşÀ Ki murÀd ile döner nüh felek-i mìnÀ-fÀm Girdi dÀrü’l-òulefÀya şeref ü zìb virüp Nitekim kişver-i İslÀm’a mübÀrek bayrÀm Görmemiş bir ramaøÀnda iki èìdi kimse Devr idelden meh ü òÿrşìd ü şühÿr ü aèvÀm

23 120a-121a

175

Birisi ol şevvÀl-i meh-i ferruò-fÀl Biri teşrìf-i òudÀvend-i saèÀdet-fercÀm Çarò münúÀd cenÀbına úaøÀ fermÀn-ber Baòt iúbÀline tÀbièdür anuñ devlet rÀm Yime içme yüri evãÀfına meşàÿl olagör Bunı bildürdi bize bu meh-i feròunde-peyÀm LillÀhilóamd ki el-óÀl èIrÀú-ı èArab’a Oldı teşrìf-i şerìfi sebeb-i naôm u niôÀm LillÀhilóamd ki açıldı gül-i bÀà-ı murÀd Rÿó kesb eyledi revóinden anuñ şimdi meşÀm EvliyÀ burcını şeh-bÀz-ı HümÀ-pervÀzı SÀye-i èadli ile eyledi firdevs-i tamÀm Eyledi devr yine ùıbú-ı murÀd üzre felek Şükr kim üstümüze döndi KelÀmì eyyÀm Rÿó-perver reşeóÀt-ı keremi birle òavÀã Feyø-güster lemeèÀt-ı himemi birle èavÀm Emn ile ùoldura dehri gidere şÿr u şeri RÀyet-i reéfeti her cÀnibe kim ide òırÀm Ey felek-mertebe pÀşÀ-yı hümÀyÿn-maúdem V’ey melek-menzile DÀrÀ-dil-i Cemşìd-maúÀm Òaãm-ı leb-teşne-i ser-çeşme-i inèÀmuñdur O ciger-sÿòteden itme dirìà Àb-ı óüsÀm áam olur óÀãıl-ı gül-zÀr-ı cihÀn el-óÀãıl MÀé-i cÿduñla aña olmasa feyyÀø-ı àamÀm Şükr kim mebdeé-i feyyÀøiden olmış eléÀn Emrüñe bende felek rÀyuña òÿrşìd àulÀm

176

LÀyıú olur ki bugün dergeh-i iósÀnuñda NÀ-murÀdÀn-ı cihÀn eyleyeler kesb-i merÀm èAdldür pìşe vü endìşe saña sulùÀnum MüstedÀm olmaña èÀlemde budur bÀèiå-i nÀm ŞÀhid-i èadle müdÀm eyle naôar zìrÀ kim ÓükemÀ dirler olur lÀzıme-i èadl-i devÀm äıfatuñ yazmada ey Òıør-pey İskender-cÀd Ùaèn ider Àb-ı óayÀta reşeóÀt-ı aúlÀm Muòtaãar eyle duèÀsıyla KelÀmì sözi kim Sebeb-i óüzn ü melÀl olmaya taùvìl-i kelÀm Nitekim eyleye bu èarãada gerdÿn sürèat Nitekim eyleye bu meróalede òÀk ÀrÀm Bezm-i iúbÀlüñ ola tÀ dem-i maóşer åÀbit CÀm-ı eflÀk ola devrde tÀ rÿz-ı úıyÀm Her şebüñ Úadr ola iúbÀl ile her rÿzuñ èìd RamaøÀndan bula tÀ Úadr ü saèÀdet eyyÀm

24 Mefèÿlü MefÀèilün Feèÿlün

Ey ãadr-ı celÀlde mükerrem V’ey nÿr-ı sevÀd-ı çeşm-i Àdem Altuñda semend diyü peyker Destüñde sinÀn-ı ejdehÀ-dem

Furãat èalimüñde lÀ-teéeòòür Nuãret úademüñdedür teúaddüm 24 11a-12a

177

Ùÿr şarúa teveccüh it ki söyler SulùÀnuma fetó-i òayr u maúdem MÀnend-i yed ü èaãÀ-yı Mÿsì Òaãma görinür sinÀnuñ erúam Sihrin n’ola bÀùıl itse anuñ Ol muècizedür bu óÀl úıvÀm Tìàuñ anı kim ãoúar yılan tek Ol nevéile kÀr-ger olur sem Kim mahşere dek müfìd olmaz İcrÀ-yı beúÀdan olsa merhem MeydÀnda banup hemÀyil ile LÀyıú saña tìà u raòş-ı Rüstem İclÀl ile èan-úarìb olursun Der-gÀh-ı murÀda ãadr-aèôam Yaènì olup Ásaf-ı SüleymÀn Tefvìø olur ol óebÀba òÀtem

äÿretle muéaòòar olsa şahsuñ İúlìm-i vücÿdda degül àam

ÕÀt-ı melegi ãıfÀtuñ olmış Maèñì ile cümleden muúaddem ElùÀf-ı ilÀha istinÀd it ŞÀd ol yüri ùurma olma dirhem Muókem úılıç ur muòÀlifìne Ol anlara bir úaøÀ-yı mübrem Kim fetó olınur úılıcuñ ile Ser-rişte-i müşkilÀt-ı muèôam

178

Serverleri burc-ı evliyÀnuñ Hem-pÀ olalar saña dem-À-dem Mehterlerüñ ey yegÀne-i èaãr SÿrnÀ vü nefìre ursalar dem ÔÀhir ola òasma nefòa ãÿr ÒÀke düşe ôıllet ile muókem AèdÀya úıyÀmet ola ol gün Ol velveleden úarışa èÀlem Sen gün gibi ôıll-ı èavn-i Óaú’da Ùur kÿh-ı veúÀr-veş muèaôôam TÀ kim diye saña ehl-i İslÀm Olduúda èadÿ sipÀhına òam Sensin bize devlet-i muãavver Sensin bize òaøret-i mücessem Luùfuñdan olur cihÀna vÀôıó ÁåÀr-ı dem-i Mesìó-i Meryem Tìàuñda müdÀm mevt-i muømer Emrüñde óayÀt virme müdàam Gìsÿ-yı şerìf ümm-i úırÀn Tÿàuñda yaraşur ola perçem

TÀ kim fetarÀt-ãarãarında Ol tÀze nihÀl olmasun òam

Yandırmaya Àteş anı ursun Mÿm üzre nisÀn-ı naúş-ı òÀtem Mührüñ beli üstüne aãaldan Úurtulmadı ıøùırÀbdan yem

179

Ger esse aña nesìm-i luùfuñ Kevåer ola Àteş-i cehennem Düşse àaøabuñ şerÀrı anda Áteş-kede ola èayn-ı zemzem

Sancaúlaruñ üzre Àl ü ÀlÀ áÀzìlere àazÀda muèallem Yaènì ki èadÿyı al úana áarú eylemenüñ demidür epsem Ger ãayúal-ı èadlüñ olmasaydı MiréÀt-ı IrÀú olurdu muzlim RuòsÀr-ı murÀd-ı rÿy-ı baòtın Görmekten elem çekerdi Àdem Bir èabd-i kemìnedür KelÀmì İósÀnuñı andan eyleme kem 25 52 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

èÁleme virdi ãafÀ Áãaf-ı òÿrşìd-i èalem FÀtió-i mülk-i cihÀn òusrev-i Cemşìd-çeşm İns ile cÀn aña fermÀn-ber olursa ùañ mı Oldur ÀfÀúda destÿr-ı SüleymÀn òÀtem

Dem-i èÌsì gibi cÀn virmede üftÀdelere Yine muèciz ider iôhÀr-ı benÀnında úalem Faúrdan ölmişe dirlik virüp ióyÀ eyler Oldı bu vech ile nevk-ı úalemi èİsÀ-dem

25 16b-17a 52 Şiir eksik, varak kopmuş

180

Meşhedine müteveccih olıcaú devlet ile Eyledi müjde-i teşrìfi cihÀnı òurrem SÀyesi virdi şeref ôıll-ı hümÀ-vÀr bizi Ser-firÀz eyledi pÀşÀ-yı hümÀyÿn-maúdem Úıldı ser-sebz riyÀø-ı irem-i ÀfÀúı Ebr-i feyyÀø-ı kefi birle o bÀrÀn-ı kerem

Maùlaè-ı rÿy-ı münìrinden anuñ lÀmièdür Pertev-i nÿr-ı ezel lemèa-i òÿrşìd-úadem

26 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün Nev-rÿz oldı úÀfile-i nev-bahÀrdan BÀzÀr-ı gülşen oldı muèaùùar bahÀrdan Nìk bir ãıfatla ÒÀliú-ı ezhÀrı vaãf ider Bu nükte añlanur naàamÀt-ı hezÀrdan Vardur bugün mizÀc-ı èanÀãırda iètidÀl GÿyÀ bu feyø irmiş aña çÀr-yÀrdan Çend-ìn hezÀr dìdeler açmış şükÿfeden Gülşen temettuè almaàa bir gül-èiõÀrdan GülnÀr oldı meşÀèle-efrÿz şÀm-ı èıyş Gösterdi nÀr-ı Mÿsi’yi şÀò-ı enÀrdan El-óÀl manôar-ı naôar-ı iètibÀrdur Berg-i dıraòt düşmiş iken iètibÀrdan Oldı cihÀna rÿó-ı muãavver gibi èıyÀn Aks-i nihÀl-i Àyìne-i cÿybÀrdan

26 12a-13a

181

Bülbül òaùìb-vÀr bu yevmü’l-mezìdde Gül òuùbesin mükerrer oúur şÀò-sÀrdan Gör lÀle üzre jÀleyi sürò ü sefìd gibi äarf eyle èibret al bugün ol lÀle-zÀrdan Berg-i şükÿfe birle benefşe bu bÀàda Verdi nişÀne çehre vü zülf-i nigÀrdan SaúúÀ-yı ebr-i feyø ile ferrÀş-ı bÀd-ı ãubó PÀk itdiler riyÀø-ı cihÀnı àubÀrdan EşcÀr ider niåÀr-ı şükÿfe diremler Bir ùurfe óÀl fehm olınur bu niåÀrdan GÿyÀ ki èazm-i bÀà ider Áãaf-ı èÀle’ã-ãabÀó AèyÀn-ı mülk o gence yemìn ü yesÀrdan PÀşÀ-yı kÀm-kÀr ki leyl ü nehÀrda Bulmış med-i müdebbir-i leyl ü nehÀrdan Nev-rÿz oldı rÿz-ı nev-kesb úıldı bÀà ÒˇÀn-ı nefìs åadr-ı èavÀlim medÀrdan Òaãmuñ ùuyıldı úalblıàı çıúdı paúırı NaúúÀd-ùabè ãÀóib ãÀóib-èayÀrdan Ey ser-ver-i òuceste-liúÀ ãadr ü bedr-i mülk Ázürde olma óÀdiåe-i rÿzgÀrdan EşrÀr eger teàallüb iderlerse àam degül Meéyÿs olmasın kerem-i Kird-gÀrdan Defè-i hücÿm-ı òar u óased bir şerer-i tìr Endìşe úılma òırmen-i òÀşÀk ü òÀrdan Sen õü’l-feúÀr ãÀóibine istinÀd úıl Ol cümle òaãmını geçirür õü’l-feúÀrdan

182

RüsvÀ idüp felek atar ortaya òaãmıñı Seyr eylerüz o maèrekeyi biz kinÀrdan Başla duèÀya muòtasar eyle kelÀmuñı ZìrÀ KelÀmì òaùù olınur iòtiãÀrdan Her ãubó-dem ki jÀle-i encüm şükÿfe-vÀr Ola niåÀr bu çemen-i fitne-bÀrdan Úalsun cihÀnda èÀrıøa-i inkisÀr ile ŞÀò-ı nihÀl-i èömr-i èadÿ berk u bÀrdan 27 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün DefÀtir üzre o dem kim urur raúam úalemüñ Virür Mesìó’e revÀn cÀn mesìó-dem úalemüñ Ezelde levóe úalem eylemiş raúam bunı kim èAdÀlet üzre ola rÀzıú-ı ümem úalemüñ KemÀl-i zihn ü feùÀnetle münşi-i eflÀk Ne iótimÀl ki ola cihÀnda hem úalemüñ Dizüp leéÀli-i menşÿrı rişte-i raúama Umÿr-ı mümkineyi úıldı muntaôam úalemüñ Dem-À-dem emr úıl eyle zebÀnı gÿyÀ dir BenÀn-ı siór-beyÀnuñda mìm-fem úalemüñ SeóÀb-ı cÿd ile ter gülşen-i İrem’dür elüñ NihÀl-i bÀr-ver-i gülşen-i İrem úalemüñ Feraó-fezÀ raúam ile tamÀm-ı èömrinde Getürmemiş dili ucına óarf-i àam úalemüñ

27 114a-b

183

KitÀb-òÀne-i èÀlemde ÁãafÀ hergiz Òaù-ı òaùÀ ile olmadı müttehem úalemüñ Óudÿå-ı óÀdiåesin mÿ-be-mÿ beyÀn eyler Muóaddiå-i nüket-i èÀlem-i úıdem úalemüñ ŞifÀ-yı èÀcil olup úaùre-i midÀduñda Marìø-i emraøe-i faúra eyler em úalemüñ Kefìl-i kÀffe-i òÀã u èÀm olalı kefüñ53 Resìd-i óarfin ider meşú dem-be-dem úalemüñ Dem-i raúam ãaf-ı aèdÀ-yı bed-nihÀduñdan Elüñde tìà-ı şerer-bÀr-veş èalem úalemüñ Götürse dìde-i luùfın vücÿd-ı èÀlemden Virür maèÀniye eczÀsına elem úalemüñ KemÀl-i èadl ile dÀrü’s-selÀm kişverini Musaòòar eyledi kendüye yek-úalem úalemüñ RiyÀøet ile úuru üstüòˇÀna dönmişdür Muúìm-i ÚÀf-ı úanÀèat HümÀ-himem úalemüñ MuóarremÀtdan ol nevèe muóteriz olmış Ki rÿdesini úurutmış tehì-şikem úalemüñ Umÿr-ı memlekete intiôÀm virmek içün Dem-À-dem itmed[ed]ür farúını úadem úalemüñ SaèÀdet ile senüñ KerbelÀ’ya teşrìfüñ Muúarrer eyledi åebt itdi müşg-fem úalemüñ CenÀbuña yine feyyÀø-ı melek tÀrìòin ZamÀne defterine eyledi raúam úalemüñ

53 Vezin aksıyor.

184

Ümìddür ki KelÀmì vücÿd-ı nÀ-bÿddan İde muúayyed-i maèmÿre-i kerem úalemüñ Òaù-ı şihÀb-ı midÀd-ı şeb ü devÀt-ı sipihr Hemìşe tÀ ola esbÀb-ı muóarrem úalemüñ

Sipihr defterine nÀúış-ı èadÀlet ola MidÀd-ı küól ü şekle devÀt hem úalemüñ 28 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün Şükr kim mebdeé-i feyyÀødan oldı eléÀn MüddeèÀ üzre teúÀlìb ü teãÀrìf-i zamÀn Şükr kim ùıbú-ı murÀd üzre tecellì úıldı Her ne Àyìne-i òÀùırda iderdi òalecÀn Şükr kim edèiyemüz nÀveki geldi hedefe Buldı bir bir yirin anlar ki virilmişdi nişÀn Şükr kim ùavè ile terk eyledi kec-revligini RÀst devr eyledi pergÀr-ı sipihr-i gerdÀn Şükr kim evc-i saèÀdetde ùulÿè eylediler Necm-i lemèÀn meh-i tÀbÀn ile mihr-i raòşÀn Şükr kim óilye-i èadl ile muóallì oldı äadr-ı dìvÀn-ı felek sÀóa-i Àl-i èOåmÀn Şükr kim èÀleme meõmÿm iken edvÀr-ı felek Oldı müstaósen ü maómÿd dil-i òalú-ı cihÀn Nedür aãlı dir iseñ bunca bu taómìdÀtuñ Nedür eflÀkden ÀyÀ bu maúÿle şükrÀn

28 133a-134b

185

Şükr vÀcib mi degül munãıf-ı ãÀóib-dìne Óamd lÀyıú mı degül k’ide zebÀn-ı dil ü cÀn Bir felek-úadr şehenşÀ[h-ı] Sikender-cÀhuñ Uàurında niçe yıl beõl ide maúdÿr u tevÀn Ola manãÿr u muôaffer gele mesrÿrü’l-bÀl Bula maùlÿbını ol emrine fermÀn devrÀn

Gerçi SulùÀn SüleymÀn-òaşemüñ úulları çoú LÀkin olur úamudan fÀyiú u faòrü’l-aúrÀn Kimdür ol cevher-i raòşende-i èummÀn-ı vücÿd Kimdür ol gevher-i tÀbende-i kÀn u imkÀn Ekrem-i nevè-i beşer óaøret-i èOåmÀn PÀşÀ ÓÀdi-i óilm ü óayÀ mÀói-i ôulm ü ùuàyÀn Yed-i teéyìd-i Óaú-ı eşrÀfa şeref şerèe muèìn Ser-i erbÀb-ı düvel nÿr-ı èuyÿn-ı aèyÀn Nehc-i İslÀm’da åÀnì vü imÀm-ı åÀliå èAúl-ı evvel sebeb-i rÀbıùa-i kevn ü mekÀn BÀsıù-i èadl ü nesaú nÀãib-i rÀyÀt-ı CelÀl ØÀbiù-i rÀbıùa-i maómiye-i emn ü emÀn DÀver-i kişver-i dìn server-i Úayãer-efser äaf-der-i leşker-i kìn òusrev-i keyvÀn-eyvÀn FÀris-i mülk-i veàÀ óÀris-i maèmÿre-i dìn Luùf-ı Óaú Áãaf-ı dìvÀn-ı SüleymÀn-ı zamÀn Áb-rÿy-ı vüzerÀ òÀk-i reh-i tedbìri Árzÿ-yı èulemÀ dÀniş-i bì-reyb ü gümÀn ÚahramÀn-úahr u Sikender-fer u òÿrşìd-serìr Òusrev-i èÀdil u Cem-mesned u Cemşìd-mekÀn

186

Maãdar-ı emåile-i maãlaóat-ı òayl-i enÀm FÀtió-i meséele-i muàlaú-ı erbÀb-ı beyÀn RÀfiè ü nÀãıb-ı ièlÀm-ı èulüvv-i derecÀt MÀniè ü dÀfiè ü ÀåÀr-ı èulüvv-i óadeåÀt èAúlınuñ õerresine maôhar idi CÀlìnÿs èAdlinüñ şemmesine mÀlik idi NÿşirvÀn äadr-ı dìn-perver NÀhìd-fer-i rÿşen-rÀy Bedr-i dÀnÀ dil ü vÀlÀ-himem-i èÀlì-şÀn Õimmet-i himmetine mülk-i èAcem fetói diyen Vaútidür deynin edÀ eyler ilÀh-ı DeyyÀn

èAzmi dünyÀyı ùutar úılsa bir ednÀ óareket Raòşı meydÀnı alur eylese iròÀ-yı èinÀn ÚÀliè-i bÀb-ı Demürúapu yed-i feyyÀøı ëarb-ı dest-i himemi fÀtió-i mülk-i ŞirvÀn Ol úadar sefk-i dimÀ eyledi şemşìri kim Úana àarú oldı ser-i şirõime-i şìr-i jiyÀn Bezm olur niçe NerìmÀn gibinüñ aèøÀsın Alsa Rüstem gibi rezm içre ele gürz-i girÀn Gelmemiş óayyiz-i imkÀna èademden miåli Olalı nüh-felek ü şeş-cihet ü çÀr-erkÀn Ey òoş ol pÀdişeh-i rÿy-ı zemìn kim vardur Bir vezìrinde anuñ bunca muèaôôam èunvÀn VÀriå-i salùanat u kişver-i mÀlÀ-yuóãÀ• MÀlik-i memleket-i bì-óad ü bì-èadd u girÀn

• sayılamayacak şey

187

Ey úaøÀ-rÀy-ı úader-úadr-i müşìr-i ekrem èÁlem-i sırr-ı tefÀãìl-i mühimmÀt-ı cihÀn CÀn gibi eyle revÀn emrüñi ins ü cÀna Sendedür òÀtem-i sulùÀn SüleymÀn-ı dìvÀn ÚaùarÀt-ı yem-i cÿduñ dürer-i baór-i bahÀr ReşeóÀt-ı úalemüñ èayn-ı zülÀl-i óayvÀn Gül-i ruòsÀr-ı øamìrüñ şeref-i bÀà-ı İrem Serv-úadd-i himemüñ zìver-i gül-zÀr-ı cinÀn Şarúa işrÀú ider olsañ yine işrÀúıyyÿn PÀymÀl-i àam olup hep olalar ser-gerdÀn Olsa óikmetde eger her biri bir EflÀùÿn Remó-i ser-bÀzuñ ucından düşe úurtarmaya cÀn Aòker-i külòana irişse nesìm-i luùfuñ Gül-i gül-zÀra sümÿm-ı àaøabuñ olsa revÀn Ol biri kesb-i ùarÀvet ide ola gül-i ter Bu biri Àteş-i dÿzaò-veş ola şuèle-feşÀn Naôar-ı luùf u recÀsı ila KelÀmì bendeñ Baş ayıú dìdelerin eyledi naèleyn hemÀn

ÒÀk-i pÀy-i şeref-Àmìzüñe yüzler gözler Sürdi yüz şevú ile maùlÿbını virdi SübóÀn Mezraè-ı sebz-i felek mezraèa-i rifèatidür RÀhdur mezraèa-i rifèatine kÀhkeşÀn KÀmkÀrÀ felek-i serd-edÀdan óÀlÀ Bir şikÀyet iderin luùfuñ iderse iõèÀn Ôulm-i şettÀ-yı şitÀ şiddet-i ÀlÀm-ı sefer Eyledi gözlerümi ebr-i belÀ-veş giryÀ

188

Raèd feryÀd idicek zehrümi Àb eylerdi Áteş-efşÀn olıcaú berú iderdüm efàÀn Berf alurdı öñümi seyl keserdi yolumı Yolda ser-geşte vü dem-beste úalurdum óayrÀn Ùolu eylerdi hücÿm üstüme mÀnend-i nücÿm Şeb-i tÀrìk-veş eùrÀfumı alurdı ùamÀn Tìr-i bÀrÀn-ı úaøÀ úavs-i úuzaódan tenüme KÀr iderdi nitekim dirèe vü meşúı peykÀn 29 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün BahÀr irse yine eùrÀf èÀlem-i mürà-zÀr olsa Gül-i raénÀya úarşu gül-sitÀnda mürà zÀr olsa Şükÿfe sebze-i nev-reste-i gül-zÀra ãaçılsa Zemìne ÀsmÀn-ı şÀòdan encüm niåÀr olsa Çemende ùÿùi-i ser-sebz gibi gelse güftÀra Gül-i ter ãÿreti Àyìne-i cÀn-ı hezÀr olsa èArÿs-ı àoncaya zìb-i cemÀl arturmaàa yir yir äabÀ meşşÀùa gül gül-gÿne Àb Àyìne-dÀr olsa Çemen úurtulsa úayd-ı bend-i yaòdan güller açılsa DefÀéin yir yüzine çıúsa yir yir ÀşikÀr olsa Ol ÀşnÀda feøÀ-yı bezm-i rÿh-efzÀ-yı pÀşÀdan Yed-i feyyÀø-ı teéyìd-i bahÀr ile niåÀr olsa Vezìr-i èÀdil u kÀmil SinÀn PÀşÀ ki lÀyıúdur SitÀre emrine uysa felek òiõmet-güõÀr olsa

29 14a-b

189

Yaraşur her biri nÿr iútibÀs eylerse rÀyından Felekde ÀftÀb-ı èÀlem-ÀrÀ-veş hezÀr olsa Yetişmez dest-i deryÀ feyøine gevher-feşÀnlıúda Kef-i ebr-i bahÀr dürlü dürlü úatre-bÀr olsa Gelüñ NÿşìrevÀn’nuñ rÿzgÀr-ı èadlini añmañ SaèÀdet-baòşluúda böyle olsa rÿzgÀr olsa Teşevvüşden olurdı rÿzgÀr Àsÿde devrinde Vezìr-i aèôam u sulùÀn-ı gerdÿn iútidÀr olsa Dirilik inúırÀz-ı dehre dek bezminde cemè olmaú EberrÀ hemÀn manôÿrumuz ol kÀm-kÀr olsa KelÀmì fülk-i kilkin sÀóil-i imkÀna ãalardı Eger deryÀ-yı evãÀf-ı kemÀline kinÀr olsa Gününde sebze-zÀr-ı çarò envÀr-ı kevÀkible äafÀ-baòş riyÀø-ı dil-keşi leyl ü nehÀr olsa BahÀr-ı cÀhına taàyìr hergiz virmeye devrÀn ÒazÀn gelse şitÀ gitse ãafÀ irse bahÀr olsa

30

MefÀèilün FeèilÀtün FefÀèilün Feèilün ZamÀne úıldı beni dÿr Yÿsuf’umdan Àh èAceb mi olsa zebÀnumda vird v[À] esefÀh Ne hecrdür bu ki her laóôa àuããa vü elemi Dil-i óazìne olur àam-fezÀ vü rÀóat-gÀh Büridi şÀm-ı firÀúı cihÀnı vÀveylÀ İóÀùa eyledi ÀfÀúı rÿzgÀr-ı siyÀh

30 111b-112b

190

O ser-firÀz-ı cihÀnuñ zamÀn-ı èadlinde Ki hergiz olmadı maàlÿb kehrübÀ bu gÀh Ne kim murÀd idinürdüm olurdı bì-icbÀr Ne kim irÀde úılurdum olurdı bì-ikrÀh Başumda tÀc-ı saèÀdet yanumda şÀhid-i baòt Elümde dÀmen-i devlet dilümde óamd-i İlÀh Sipihr reéyüme tÀbiè sitÀre fermÀn-ber ZamÀn muùìè ü zemìn rÀm u baòt devlet-òˇÀh Mey-i murÀd ile keés-i neşÀù mÀl-À-mÀl Yed-i iùÀle-i àam bezm-i èìşden kÿtÀh Geçerdi bir ulu dergÀhda òoş aóvÀlüm Ki bÀriz idi aña çarò èabduhu ve fedÀh• Behişt-i rÿy-ı zemìn dergeh-i SinÀn PÀşÀ NiôÀm-ı mülk-i saèÀdet sezÀ-yı mesned gÀh Vefiyy-i mülk-i òilÀfet ãafiyy-i nevè-i beşer Müşìr-i Úayåer-i Rÿm Áãaf-ı SüleymÀn-cÀh Gözüm şerÀre-feşÀndur olalı senden dÿr Vezìr-i Cem-èaôamet Òusrev-i sitÀre-simÀh Òalìfe-i òulefÀ ber-güzìde-i eyyÀm ÒulÀãa-i vüzerÀ mülke ôahr u òalúa penÀh Züóal-mekÀn u èUùÀrid-beyÀn u rÿşen-rÀy ÚaøÀ-tevÀn u úader úadr u ãadr-ı kÀr-ÀgÀh ZiyÀretiyle müşerref iken mesÀ vü ãabÀó èIrÀú içinde mezÀrÀt-ı evliyÀullÀh

• öven kulu

191

DiyÀrbekr’e yöneldi semend-i iclÀli O semte oldı saèÀdetler ile èÀzim-i rÀh Ger Ámid’üñ çuúurına düşürdi anı felek Úayırma kim sebeb-i cÀh oldı Yÿsuf’a çÀh Göñül semendüñ ayaàına düşdi iñleyerek Ceres gibi ki fiàÀndur anuñ işi her gÀh Ki sen saèÀdet ile èazm-i rÀh úılduúda Kime úoyup gider olduñ bu òÀksÀruñı Àh Götürdi òÀk-i meõelletden anı reéfet ile Ki geldi yirüne bir kÀmrÀn u èÀlì-cÀh Sipihr-menzile pÀşÀ-yı èÀdil ü kÀmil Bülend-mertebe DÀrÀ-yı mülk ùÀle beúÀh Semiyy-i Aómed ü Mürsel Muóammed ol ki müdÀm áubÀr-ı rÀhıdur erbÀb-ı çÀha naúş-ı ÇebÀh Ser-i eèÀôım-ı èÀlem sezÀ-yı tÀc u düvel Maóall-i luùf-ı ezel ber-güzìde-i dergÀh Derÿnı maòzen-i esrÀr-ı àaybdan vÀúıf Birÿnı min ledün envÀrına tecellì-gÀh Mürebbì-i fuøalÀdur vücÿd-ı pür-cÿdı Müéeyyed-i fuúarÀdur yedi geh ü bì-gÀh Yeden-be-yed seni ol ser-firÀza ùapşırdum Yüri duèÀdan unutma bizi ÒudÀ hem-rÀh Odur naúÀde-i hükkÀm vaút-i èaãrında Odur zamÀnede perverde-i SüleymÀn ŞÀh Anuñ da it úademinde sipihre istiànÀ NeşÀù ile göge at ÀftÀb-vÀr külÀh

192

Yüzine revzene-i òuld açılur bì-şek Ol Àdemüñ k’ide luùf ile cÀnına nigÀh O pür-beşÀret işÀretler ile sulùÀnum áubÀr-ı pÀyüñe sürdüm yüzüm bi-óamdillÀh CihÀna ger naôar-ı iltifÀt úılmazsın Olur muèÀyene aóvÀl-i rÿzgÀr etbÀh Ger iltifÀt idesin òÀr-ı òuşk ü òÀrÀya Birisi gül bitürür ol birisi mihr-i giyÀh Sen ol yegÀne-i ÀfÀúsın òudÀvendÀ Ki yoú her-Àyine ÀfÀúda saña eşbÀh Sipihr boynını burmış mı ùavú-ı ùavèuñdan Ki óaşre dek anı ser-geşte eylemiş bu günÀh Nüfÿs-ı nÀùıúadan ber-murÀd olmayalar Dem-À-dem olmasa medóüñ zebÀn-ı zü-efvÀh Saña òulÿãumı iåbÀt ider sözüm úalemüm Yeter bu daèviye şerèan begüm ol iki güvÀh Teşebbüå eyledüm el-úıããa èaùf-ı dÀmenüñe Úoma kim eyleye bÀr-ı belÀ bilümi dü-tÀh DuèÀlar eyle KelÀmì ol iki pÀşÀya äudÀè virme daòi eyle úıããayı kÿtÀh ÒıyÀm-ı devleti anuñ ola úıyÀm üzre MüdÀm tÀ ola ber-pÀ bu nìl-gÿn òar-gÀh ÇerÀà-ı baòtı bunuñ rÿşen ola devlet ile Hemìşe tÀ ki yana ÀsmÀnda meşèal-i mÀh

193

31 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Ey ki õÀtuñdan ôuhÿr eyler bize hem-vÀr54 èafv Ger àaøab var ise ol feyyÀøda hem-vÀr èafv Gülşen-i èadlüñde neşv eyler gül-i emn ü emÀn Bir nihÀl-i cÿddur úadrüñ ki virür bÀr èafv èAbd-i òÀtìüñ òaùÀsın görme gör öz luùfuñı Úul günÀh eylerse eyler óaøret-i òünkÀr èafv Úulda var ise òaùÀ istiàfÀr AllÀhü’l-èaôìm Ádeme ìcÀb ider zìrÀ ki istiàfÀr èafv Kesme ümmìdüñ cenÀb-ı kibriyÀ senden dilÀ èAfva rÀcìseñ ider ol Ásaf-ı dìndÀr èafv Maôhar-ı luùf-ı ÒudÀ èÀdil SinÀn PÀşÀ o kim Maóz-ı şefúatden ider mücrimlere iôhÀr èafv Ey mürüvvet menbaèı deryÀ-yı Raómetü’l-áıyÀå Ehl-i òavfa dür gibi bezmüñde it ìåÀr èafv Raóm göster daúú-ı bÀb-ı luùfuñ iden úullara Niçe maàlÿbı idermiş Óayder-i KerrÀr èafv Sen èÖmer-ãavlet èAlì-sìret ãaf-ÀrÀ ãadrdan äÀdır olsa òÿbdur õenb eylese her bÀr èafv EvliyÀ burcına kilküñ ãalalı ôıll-ı hümÀy Görinür cÀnìlere memlÿ der ü dìvÀr èafv Göge aàdursa buòÀrını bióÀr-ı reéfetüñ Yaàdura andan cihÀna günbed-i devvÀr èafv

31 13b-14a 54 Metinde “vÀre” şekinde yazılmış.

194

Gülşen-i ùabè-ı laùìfüñde bahÀr-ı feyøden Serv ü gül óÀãıl virür gülbÿy-ı raómet òÀr èafv Olma àam-gìn gül gibi açıl KelÀmì òurrem ol Cürmüñ eyler luùf ile pÀşÀ-yı Cem-miúdÀr èafv Úaùre-i nÀçìz eger eksiklik itdiyse ne var Umaruz kim ãuçın ide úulzüm-i zeòòÀr èafv Nitekim müstaàraú-ı deryÀ-yı èisyÀna ider Luùf-ı bì-pÀyÀnı birle RÀóim ü áaffÀr èafv DÀéimÀ sulùÀnuma ola èala’r- raàm-ıèadÿ Şuàl-ı şefúat fièl-i himmet pìşe iósÀn-kÀr èafv 32

MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

Sirişküm firúatüñden èÀleme gösterdi ùÿfÀnı Nitekim óafr pÀşÀdan bu yıl nehr-i SüleymÀn’ı èIrÀú içre olan enhÀrdan óüsn-i teveccühle MiåÀl-i cÿy-bÀr-ı òuld-i mümtÀz eyledi anı Úum ekåer yirlerin almışdı pÀk enderdi úayırdı Bu òıdmet ile şÀd itdi dil-i SulùÀn SüleymÀn’ı äalına sìb ü feyyÀøiyye vü neyl ü muóÀd ile Taèaccüb eylemeñ Şaùù-ı FırÀt itmezse ceryÀnı SüleymÀniye ol nevèile bulmışdur nièmetin kim Degül şaùù-ı FırÀt’ı ceõb ider kendüye èummÀnı ZülÀl-i raómete müstaàraú itdi KerbelÀ deştin Meger cÿş eyledi pÀşÀmuzuñ èummÀn-ı iósÀnı

32 96a-b

195

Zihì kÀmil ki ãÀóib-rÀyı ile fikr-i åÀúıbdur Müfevveø eyledi bu emre bir mümtÀz devrÀnı Dil-i bìmÀrına tìmÀr ider erbÀb-ı dil-bÀbuñ CihÀna èaúl evveldür o ãÀóib-i defter-i åÀnì RiyÀøetler çeküp bir ebaèìnde èavn-ı Óaú birle RiyÀø-ı òuld-veş sìr-Àb úıldı baà u bustÀnı Semÿm ile serÀba mesken iken KerbelÀ berri FırÀt Àbı ile dön[d]erdi muóìùe ol beyÀbÀnı […..]55 Àteş bıraúmış iken nihÀdìye bi-óamdillÀh äudan bir èömr-i bÀúì buldı şaòã-ı èÀlem-i fÀnì KelÀm-ı BaàdÀd’ını èIrÀú’uñ eyledi òurrem O deryÀ dil seóÀb-ı èadlinüñ feyyÀø-ı bÀdbÀnı Veliéyyü’l-ahd pÀşÀ-yı refìèü’l-úadr u èÀdil-dil Mürüvvet menbaèı himmet mekÀnı meróamet kÀnı Nitekim teşne-gÀn-ı KerbelÀ’yı Àba úandurdı Anı sìrÀb-ı kevåer eylesin elùÀf-ı RabbÀnì 33 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün Maúsim-i rızú ideli õÀtuñı ÒallÀú-ı Cemìl èÁlemüñ rızúına reşó-i úalemüñ oldı kefìl Sensin ol èÀlem-i ihsÀn ki bugün óÀãıl gün Görinür dìde-i idrÀkine bir şeyé-i úalìl Aómed-i Mürsele hem-nÀm olalıdan õÀtuñ Óüsn ü òulú ile bulınmaz saña èÀlemde èadìl

55 Kelimeye anlam veremedik. 33 63b

196

èAyn-ı èaúl-ı èuúalÀya yaraşur ger olsa ZerdevÀtuñda midÀd u úalemüñ ser meh ü mìl Şarù úılmış ki raúım eylemeye òaùù-ı òaùÀ Úalem ol gün ki mübÀrek elüñ imiş tefèìl Sebz ider mezraè-ı ÀmÀlümüzi tÀ dem-i òaşr ReşehÀt-ı úalemüñ ravøamuza olsa sebìl Sen cemìlü’ã-ãıfata eylesün Allah naãìb èİlm-i nÀfiè èamel-i ãÀlió ü iúbÀl-i celìl Gel duèÀsı ile KelÀmì sözüñi òatm eyle Kÿteh it úıããayı kim àuããa fezÀdur ùatvìl äubó-ı iúbÀl-i øamìrüñden ide kesb-i ãafÀ Nitekim eyleye meh nÿrın[ı] òÿrdan taóãìl

TERKÌB- BENDLER

198

1 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün I SÀúì getür piyÀle ki devrÀna yoú åebÀt Seyr-i zamÀn u gerdiş-i devrÀna yoú åebÀt Ser-geşte olup evc-i felÀketde rÿz u şeb MÀh-ı münìr ü mihr-i dıraòşÀna yoú åebÀt ÓayvÀnda yoú devÀm nebÀtÀta yoú beúÀ Maèden fenÀ cevÀhir-i insÀna yoú åebÀt BÀd üzredür saèÀdet-i inbÀ-yı rÿzgÀr Óikmet budur ki mülk-i SüleymÀn’a yoú åebÀt ÕerrÀt-ı kÀyinÀt úamu bì-úarÀrdur ÓaúúÀ budur ki èÀlem-i imkÀna yoú åebÀt LÀ-yaèúıl olalum içelüm cÀm-ı lÀle-reng

Kim devr-i çarò kimse içün eylemez direng II SÀúì getür piyÀle ki endÿh-ı rÿzgÀr Eyler àubÀr-ı cism-i perìşÀnı tÀr u mÀr Bu bì-åebÀt bünye-i cisme ne iètibÀr Bu müsteèÀr åevb-i óayÀta ne iètibÀr Áòir maøìú-ı ãavmaèa-i òÀkdür yirüñ Ger şÀh-ı kÀm-kÀr olasın ger gedÀ-yı zÀr Mülk-i vücÿda kim ki gelür èÀúıbet gider Yaènì bu dÀrda olamaz kimse pÀydÀr Mülk-i fenÀda künc-i beúÀ iòtiyÀr úıl Var iken elde emtièa-i óüsn-i iòtiyÀr

1 125a-126b

199

Uyma zamÀne devrine vir cÀm-ı mey müdÀm Devr-i zamÀne özge imiş özge devr-i cÀm III SÀúì getür piyÀle ki yoúdur beúÀ-yı èömr Taóúìúdür cihÀn-ı fenÀda fenÀ-yı èömr Bu àamuñda muúìmine mey vir müdÀm kim Meydür çerÀà-ı ôulmet-i òalvet-serÀy-ı èömr Her laóôa èaks-i ãÿret-i maúãÿd gösterür Bu çÀrsÿda Àyine-i dil-güşÀ-yı èömr Bu bì-åebÀt gülşen-i fÀnìde gül gibi Beş gün olur ùarÀvet-i neşv ü nemÀ-yı èömr Bir zìb ü zìver idi velì rÀst gelmedi Bu tengnÀda úÀmet-i cÀna úabÀ-yı èömr Terk itdi cÀmı gitdi Cem’i devr ü [...]56 Sen Àl óÀliyÀ elüñe cÀmını Cem’üñ IV SÀúì getür piyÀleyi kim faãl-ı lÀledür Her lÀle bÀdeden ùolu rengìn piyÀledür

ÒˇÀn-ı Cem’inde àonce-i nev-reste bülbüle Álÿde zehr-i nÀb ile òÿnìn nevÀledür Maømÿnı bu ki bÿy-ı vefÀ yoú bu bÀàda ErbÀb-ı fehme her gül-i ter bir risÀledür Berg-i bahÀrı òayli perìşÀn ider òazÀn Taóãìl-i mÀl-i gülşene gÿyÀ óavÀledür GÿyÀ ki bì-vefÀlıàını añlamış gülüñ Kim her nefesde bülbül işi Àh u nÀledür

56Kelime okunmuyor.

200

Müstaúbel ile mÀøi-i eyyÀma virme dil ÓÀl ehli ile kesb-i ãafÀ eyle muttaãıl V SÀúì getür piyÀle ki mey nÿş idelüm Endÿh-ı dehri cümle ferÀmÿş idelüm EfsÀne birle èömr hebÀ oldı niçe bir Cemşìd ü Cem óikÀyetini gÿş idelüm Yegdür bu iş ki mey gibi òum-òÀnelerde biz Ser-germ olalum ùaşalum cÿş idelüm áavàÀlu èaúlı velvele-i hÿy u hÀydan Bir cürèa-i şarÀb ile òÀmÿş idelüm Ser-mest-i cÀm-ı şevú olup ol serv-úadi Òum-ı şarÀb-ı nÀbı der-Ààÿş idelüm Bulmışdur inóirÀf-ı àamile mizÀcımuz SÀúì ùabìb-i óÀdiåe-i bì-èilÀcımuz VI SÀúì getür piyÀle ki devr-i liyÀmdan Úalmış fesÀneler Cem ü Cemşìd-i cÀmdan Çünkim müdÀm vaãl müyesser degül nedür Maúãÿd infièÀl ü àaraø iltiyÀmdan èÁrifdür ol ki rÀyióa-i rÿó kesb ider Her dem ãafÀ-yı cÀm-ı mey-i laèl-fÀmdan

ErbÀb-ı èaşúa vesvese-i nÀm u nengdür Ger èÀşıú iseñ eyle güõer neng ü nÀmdan Úalmış numÿne gör feøa-yı vücÿdda İúbÀl ü cÀh şevket-i BehrÀm u SÀm’dan EsbÀb-ı èömre õerre úadar iètibÀr yoú èÁrif úatında dehr-i denì úadri var yoú

201

VII SÀúì getür piyÀle ki òïşdur ãafÀ-yı mey Òÿrşìd-ãafÀ-yı àulàule-i mey ãadÀ-yı mey Vir ol şarÀbdan ki MesìóÀ demi gibi Her úaùresi ider dil-i mevtÀ-yı cehli óay Bu deyr içinde olmaàa cÀm-ı şarÀba rehn Ne tÀc-ı KeyúubÀ[d] úalur ne úabÀ-yı key Pìr-i muàÀn elini ùut inkÀr itme hÀn Yıúar seni bir ayaú ile àÀfil olma hey Şeyé lillÀh ol gedÀya KelÀmì güsist olup Yanında õerre deñlü degül kÀyinÀt şey HüşyÀr olur mı maóşere dek böyle mest olan Mest-i òarÀb-ı bÀde-i cÀm-ı elest olan 2 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün I Zemìne úanlu yaşuñ dök dilÀ muóarremdür Bugün zamÀne àarìú-ı muóìù-i mÀtemdür Hücÿm-ı Àteş-i àam Àdemüñ yaúar cigerin Bu mÀtem içre degül bì-àam ol ki Àdemdür HilÀl-i evc-i vefÀya cefÀlar itmişdür Yezìd’e anuñiçün iètiúÀdımuz kemdür ZamÀne òalúına itmiş debìr-i dehr irsÀl HilÀl-i mÀh-ı muóarrem ãaóìfe-i àamdur CihÀnı velvele ùutmış meger úıyÀmetdür Bugün bu èÀlem-i fÀnì bir özge èÀlemdür

2 126a-127b

202

Nedür bu şuèle-i cÀn-sÿz KerbelÀ’da yine Nedür bu berú-ı cihÀn-sÿz KerbelÀ’da yine II Bu şuèle şemè gibi yandurur zebÀnumuzı Bu berú-ı àam eridür maàz u üstüòˇÀnımuzı Muãìbet-i şühedÀ mÀtem-i Óüseyn-i şehìd Yetürdi raèd gibi göklere fiàÀnumızı Nefes nefes eridür şuèle şuèle Àteş-i àam Yaúar yıúar kül ider laóôa laóôa cÀnımuzı NihÀn idi àam-ı sulùÀn-ı KerbelÀ dilde Muóarrem eyledi fÀş Àteş-i nihÀnımuzı èAzÀ-yı Àl-i gül-i gülşen-i muãìbet ider ZamÀn zamÀn tökilen úaùre úaùre úanımuzı RevÀ mıdur ki felek Àteş ura cÀnımuza Yezìd’i güldüre bu çeşm-i òÿn-feşÀnımuza III Úanı Óüseyn-i şehìd ey zamÀne-i àaddÀr Úanı o merdümek-i çeşm-i Aómed-i MuòtÀr Úanı o merhem-i dÀà-ı dil-i Betÿl Óüseyn Úanı o çeşm ü çerÀà-ı resÿl-i şerè-i şièÀr Şikeste-bÀl bu mÀtem-serÀdan uçmış mı Úanı o ùÀyir-i úudsì-i Caèfer-i ÙayyÀr Ne vaøè idi bu ki gösterdi çarò-ı bed-òarekÀt Ne óÀl idi bu ki eyyÀm eyledi ıôhÀr Ol ÀftÀb-ı sipihr-i şeref èazÀsında èAceb mi úalmasa õerrÀt-ı kÀyinÀta úarÀr áam-ı Óüseyn’i raúam eyledükde levóe úalem Çekildi defter-i nevè-i vücÿda òaùù-ı èadem

203

IV SinÀn-ı àam bu àazÀ içre cÀna geçmişdür Òadeng-i nÀle dil-i ÀsmÀna geçmişdür BahÀne [...]57 dÀr-ı eşki niåÀr-ı Àl eyle FiàÀna başla ki vaút-i bahÀne geçmişdür FiàÀnlar itmemege Àh úalmamış çÀre Bu mÀcerÀda bıçaú üstüòˇÀna geçmişdür Tereşşuó itse ciger úanı dìdeden yiri var Òadeng-i àam ciger-i òÿn-feşÀna geçmişdür NiåÀr içün yoluña dürr-i eşk lÀyıúdur Naôardan ol güher-i dÀne dÀne geçmişdür Bu mÀcerÀ içün ey gözlerüm hemÀn aàlañ Esìr-i vÀúıèa-i KerbelÀ’ya úan aàlañ V Gelüñ bu mÀtem-i aèôamda heb fiàÀn idelüm Gelüñ bu şìven-i pür-àamda terk-i cÀn idelüm Gelüñ o serv-úad-i ravøa-i şehÀdet içün Sirişk-i dìde-i àam-dìdeyi revÀn idelüm Gelüñ mezÀrınuñ üstinde úubbesin görelüm CenÀb-ı eşkde biz de bizi nihÀn idelüm Gelüñ èazÀ ùutalum ãubó-ı rÿz-ı maóşere dek FiàÀn u nÀle ile eşk-i çeşmi úan idelüm Gelüñ úıyÀmet-i kübrÀyı òalúa gösterelüm ŞehÀdet-i şühedÀ úıããasın beyÀn idelüm KelÀmiyÀ bu èazÀ şÿriş-i úıyÀmetdür Óaúìúat ile èalemler aña èalÀmetdür

57 Kelimeye anlam veremedik.

204

3 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün I Nedür yine bu sitem ey sipihr-i kec-reftÀr Nedür yine bu cefÀ-yı zamÀne-i àaddÀr Nedür seóÀb-ı belÀdan bu berú-ı òırmen-sÿz Ki yaúdı óÀãıl-ı èömr-i èazìzi Àteş-vÀr Uãanmaduñ mı daòi ôulm ü cevr eylemeden Utanmaduñ mı ki bìdÀd eyledüñ tekrÀr RevÀ mıdur ki dil-i derd-mend-i mecrÿóa Òadeng-i şest-i àamuñ laóôa laóôa eyleye kÀr RevÀ mıdur ki sinÀn-ı sitìze ile müdÀm Derÿn-ı sìne-i mahzÿnı idesin efkÀr ÇerÀà-ı maófel-i iúbÀli munùafì úılduñ Niçe belÀ-zedenüñ rÿzın eyledüñ şeb-i tÀr RevÀ mıdur ki o şemèüñ şerÀr-ı baórinden SeóÀb-veş idesin dÿd-ı Àhum Àteş-bÀr RevÀ mıdur ki ola òÿn-çekÀn u eşk-feşÀn BelÀlaruñla dil ü dìde-i ulü’l-ebãÀr

RevÀ mıdur ki Muóammed Beg ol sülÀle-i pÀk ZülÀl-i Òıør gibi òÀk içinde ide úarÀr HezÀr óasret ile anı zìr-i òÀk itdüñ Bizüm başımuza ùobraú bizi helÀk itdüñ II O nev-nihÀl-i riyÀø-ı eyÀleti n’itdüñ O nev-şüküfte gül-i bÀà-ı devleti n’itdüñ

3 129b-133a

205

CihÀna sÀyesini ãalmadı niçe gündür Ol ÀftÀb-liúÀ mÀh-ùalèati n’itdüñ O dürri baór-i Necef gibi münèadim úılduñ Ne òÀke düşdi o pÀkìze-ùìneti n’itdüñ O maèden-i keremi ol mekÀn-ı maèdeleti O kÀn-ı luùfı o deryÀ-yı reéfeti n’itdüñ Bugün úıyÀmet-i kübrÀyı òalúa gösterdüñ O serv-úÀmeti ile úıyÀmeti n’itdüñ O nev-civÀn-ı cihÀn-ı mekÀrime n’oldı Ol ÀsmÀn-ı nücÿm-ı mürüvveti n’itdüñ SevÀd-ı dìde gibi anı görmez olduú Àh O nÿr-ı çeşm-i cihÀn-ı celÀleti n’itdüñ Ne mülk eyÀletini eyledüñ aña tefvìø Ne ãavba gitdi o ãÀóib-saèÀdeti n’itdüñ Görinmez oldı nihÀl-i úad-i òırÀmÀnı Ne yirde gizledüñ ol serv-úÀmeti n’itdüñ CihÀnı Àteş-i óirmÀnì ile yandurduñ Bizi bu èömr ü bu evúÀtdan uãandurduñ III ZamÀne eyledi tÀrìk dÀr-ı dünyÀyı Düşürdi òÀke çerÀà-ı Óüseyn PÀşÀ’yı Semiyy-i Aómed-i Mürsel Muóammed ol ki müdÀm İderdi nuùúı hüveydÀ dem-i MesìhÀ’yı

SarÀy-ı çaròa olurdı bir özgeler èÀrıø Düşende şemse-i òÿrşìde pertev-i rÀyı Bu yirden oldı bir özge mekÀna cilve-nümÀ ØiyÀ-yı mihr-veş ol mÀh oldı her-cÀyì

206

Geçürdi sìò-i àama ùutdı Àteş-i eleme KebÀb eyledi hecri dil-i aóibbÀyı FiàÀn ki çarò-ı sitem-pìşe bu muãìbetden Bizi mükedder idüp şÀd úıldı aèdÀyı MüsÀfir-i sitem-endÿz-ı pìr-i KenèÀn-veş Gelüp øiyÀ-fiken itmez mi çeşm-i aèdÀyı Yüzini gösterdi hem-serine Yÿsuf’ımuz Münevver eyledi mi dìde-i ZüleyòÀ’yı Muóaúúaú oldı ki göstermez oldı aóbÀba O úadd-i dil-keş ü ruòsÀr-ı èÀlem-ÀrÀyı Uzandı maóşere dek rÿzgÀr-ı firúatümüz Meger úıyÀmete úaldı anuñla óasretimüz IV Dirìà ü derd ki ol nÿr-ı dìdemüz gitdi Sürÿr-baòş-ı dil-i àam-keşìdemüz gitdi Hücÿm-ı seyl-i sirişk-i belÀ-yı hecrinden SevÀd-ı dìde-i mÀtem-resìdemüz gitdi MüdÀm-ı reéfet ile dest-gìr olurdı bize O gitdi úuvvet-i úadd-i òamìdemüz gitdi Úopardı dest-i ecel Àh kim bu gülşenden O tÀze şÀò-ı gül-i nev-demìdemüz gitdi Remìde oldı bu vaóşet-serÀ-yı dünyÀdan Bir özge mülke o bÀz-ı remìdemüz gitdi O gitdi mülk-i beúÀda úarÀr ùutdı bizüm ÚarÀr u ãabr-ı dil-i òÿn-çekìdemüz gitdi èAceb kerìm idi o ber-güzìde-i eyyÀm FiàÀn ü Àh ki ol ber-güzìdemüz gitdi

207

Hemìşe mÀdió idük aña óayf kim el-óÀl O gitdi revnaú-ı şièr ü úaãìdemüz gitdi Bu güft ü gÿ-yı òaùar-nÀke başlasa fi’l-óÀl Olur hücÿm-ı belÀdan zebÀn-ı nÀùıúa lÀl V Naôardan ey gül-i raènÀ niçün nihÀn olduñ MiåÀl-i rÿó bu gül-zÀrdan revÀn olduñ Nüvìd-i raómet-i RaómÀn irişdi saña meger Ki böyle cennet-i aèlÀya cÀn-feşÀn olduñ Sütÿde genc idüñ anuñçün ey dür-i yektÀ MiåÀl-i òÀkde genc-i dil-i nihÀn olduñ Úoduñ rikÀba ayaú òÀkdÀn-ı fÀnìden Elüñ çeküp şühedÀ ile hem-èinÀn olduñ DiyÀr-ı àurbete düşdüñ àarìb cÀn virdüñ áarìbler ser-i kÿyına mihmÀn olduñ58 MüsÀfir-i reh-i devr-i cihÀn fÀnì iken MücÀvir-i óarem-i mülk-i cÀvidÀn olduñ Peder maóabbeti gÿyÀ ki ceõb úıldı seni Varup o mülkde anuñla hem-zebÀn olduñ EyÀlet ister idüñ bunda mülk-i bÀúìde SaèÀdet-i ebedì birle kÀmrÀn olduñ Egerçi óasret-i bì-óadd ü óaãr ile gitdüñ Velì enìs-i dil-i óÿrì-i cinÀn olduñ Yine o mülkde mümtÀz-ı ehl-i devletsin Muúìm-i manôara-i heşt-bÀà-ı cennetsin

58 Vezin aksıyor.

208

VI Bizi àamuñla helÀk itdi Àh-ı Àteş-nÀk Yaúup yaúup òas ü òÀşÀk-veş kül eyledi pÀk áubÀr-ı àam ãaçaruz başa günde biñ kerre Vücÿd-ı pÀküñ olaldan esìr-i maóbes-i òÀk

Nişìmenüñ senüñ iúlìm-i Úuds idi gÿyÀ

Begenmedüñ k’ola mesken saña bu tìre maàÀk Bu senglÀò-ı fenÀdan òoş intiúÀl itdüñ Senüñ yirüñ ãadef-i úudsi idi ey dür-i pÀk MeåÀbe-i òas u òÀşÀk bì-bahÀ vü şeref Seni àubÀrda yatur bulur mıyuz óÀşÀk MuóÀldür ki bizi yaúmaya şerÀre-i àam Döyer mi berú-ı cihÀn-sÿz-ı òırmen-i òÀşÀk Bizi serÀb-ı beyÀbÀn-ı hecr öldürdi Seni sümÿm-ı ecel teşne-leb idende helÀk HelÀküñ eylesek idrÀk biz helÀk oluruz Senüñ helÀküñi biz niçe idelüm idrÀk Meger ki aldı òaber ãubó-dem vefÀtuñdan Ki her seher özini gösterür girìbÀn-çÀk Sen ÀftÀbı ecel nÀgeh òÀksÀr itdi MiåÀl-i õerre berÀy-ı çarò-ı bì-úarÀr itdi VII Seni severler ise ùañ mıdur birÀderler Pedersin anlara ey nÿr-ı dìde-i mÀder Müşerref eyle úudÿmuñla evliyÀ burcın HümÀ-yı mekremetüñ ãalsun anda sÀye-i fer Yedek yedilsün açılsun èalem dögülsün ùabl Bu ùanùana ile èIrÀú’a iclÀlüñi göster

209

Muóarrem oldı yine ey Óüseyn’e nÿrü’l-èayn Úudÿma muntaôıruz eyle KerbelÀ’ya güõer Götür bizi yine òÀk-i siyÀh-ı miónetden Sürülsün ayaàuña rÿy-ı zerd ü dìde-i ter Görinmesün göz olur baór-i eşke müstaàraú Yetişmesün dil olur ıøùırÀbdan muøùar Benefşe gibi gögerdi ùabÀncedan çehrem O dem ki sen gül-i terden ãabÀ getürdi òaber

Meger seni daòi görmek müyesser olmaz mı Ki ıøùırÀbdadur böyle cÀn-ı àam-perver Felekde òayr yüzin görmedüm ki encümden SeóÀb-ı çarò yire yaàdurur şerÀr-ı şerer Gözümden oldı cüdÀ ol cemÀl-i zìbÀ óayf Göñüld[e] úaldı bu óasret ile’l-ebed vÀ óayf VII Ecel olalı muèÀrıø o çehre-i Àla Gözümden oldı revÀn úanlu úanlu pergÀle O çehre vü leb ü dendÀndan ayru èÀlemde Açılmasun gül ü àonce ãaçılmasun jÀle O òaùù-ı sebz ü ruò-ı Àlden cüdÀ hergiz BahÀr gelmesün ortaya bitmesün lÀle Ne gerek eşk-i ciger-gÿn ü dìdeden àayrı áam ile yaàmaya jÀle riyÀø-ı ÀmÀle EnÀmil-i úalemi yÀd olınsa riúúatden Ten-i belÀ-zede-i nÀle döndürür nÀle Kemend-i Àle esìr oldı dÀr-ı dünyÀda Felekden almadı kÀmın o gözleri ala

210

Sirişk-i dìde-i ter gibi yirlere geçsün Yetişmese bu èazÀ içre göklere nÀle Teb-i firÀúına tÀ óaşr viremez teskìn Düşerse aàzuma her gün hezÀr tebòÀle Úamer òusÿfa girer çarò ıøùırÀb eyler Özini óalúa-i mÀtemde gösterür hÀle Sipihr muøùarib ü mihr bì-åebÀt ancaú Bu mÀtem içre KelÀmì zamÀne mÀt ancaú IX Şerìf rÿóuñı ey mülk-i dosta revnaú áarìú-ı lücce-i àufrÀn u raómet itsün Óaú

Sen ÀşinÀ-yı muóìù-i maóabbet-i Óaú idüñ Anuñçün olduñ o deryÀ-yı luùfa müstaàraú CinÀn úapuları olmaz cenÀbuña maàlÿú Saña èayÀn idi zìrÀ deúÀyıú-ı muàlaú Muúayyed olmaduñ aãlÀ zeòÀrif-i kevne Rezine zìverine dehrüñ uymaduñ muùlaú Senüñ gibi yoà idi bir müéeyyed-i kÀmil Meåel budur ki düz olmaz bir elde beş barmaú Eger úıyÀmete dek ùoàsa mÀder-i eyyÀm Getürmez ol dür-i yektÀ-naôìri el-óaúú RevÀ mıdur ki yata òÀk içinde òˇÀr u zebÿn O cism kim ola perverde-i semÿr u vaşaú Ulaşdı nÿra yine oldı aãlına rÀciè O õÀt-ı pÀk idi gÿyÀ ki nÿrdan müştaú äalÀóa mÀlik idi ãÀlió idi fi’l-vÀúiè Anuñçün oldı ãaf-ı ãÀlióìne ol mülóaú

211

CivÀr-ı raómet-i Óaú òˇÀb-gÀh olsun aña ŞefÀèat-i nebevì èöõr-òˇÀh olsun aña X RiyÀø-ı òuld-ı berìn rÿóına maúÀm olsun Yiri úıyÀmete dek ravøa-i İslÀm olsun äafÀ-yı ùabèile vaóşì àazÀlesi òulduñ Kemend-i ülfetine laóôa laóôa rÀm olsun ÓayÀt-baòş-ı şarÀb-ı ùahÿr-ı Kevåer’den Leb-À-leb ü ùarab-engìz öñinde cÀm olsun TamÀm oldı anuñ rÿzgÀr-ı iúbÀli Bizüm de sÀl-i meh-i èömrimüz tamÀm olsun Geçerse bile mesÀ vü ãabÀóımuz ansız Yetişmesün seóere şÀm ãubó şÀm olsun HelÀk olmaz iseú rÿzgÀr-ı hecrinden Bu rÿzgÀrda dirlik bize óarÀm olsun

Aña memÀt naãìb oldı ise çÀre nedür ÓayÀt-ı Aómed ü Maómÿd ber-devÀm olsun Birisi devr-i felekden murÀdını bulsun Birisi devlet ü rifèatle müstedÀm olsun Birisi devlet-i dünyÀdan intiúÀm alsun Birisi bezm-i saèÀdetde dïst-kÀm olsun Bülend pÀye ile pÀydÀr olsunlar ÓayÀt-ı sermed ile ber-úarÀr olsunlar

TERCÌè BENDLER

213

1 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün I Yine gösterdi berg ü bÿ gül-zÀr Varaú-ı dìger oúumaúda hezÀr Göñlümi açdı feyø-i teşrìfüñ Nitekim àonceyi nesìm-i bahÀr Berg ü bÀr-ı bahÀr-ı èadlüñden Oldı bÀà u bahÀr ber-òÿrdÀr Saña pÀşÀlar içre dinse revÀ Aómed-i emced eşref-i kübbÀr JÀleden ùoldı gül meger oldı Ebr-i cÿduñ cihÀna gevher-bÀr Mevkib-i devletüñ neôÀresine Gözler açdı şükÿfeden eşcÀr ŞÀò-ı gül üzre bülbüli gördüm Ezber oúur bu maùlaèı tekrÀr Ser-firÀz-ı eyÀlet-i Baãra Ola maúrÿn saèÀdet ü naãra II RÀyetüñ èazm úıldı rifèat ile Yüridi Baãra’ya saèÀdet ile Áyet-i raómet-i ilÀhì-veş NÀzil olduñ o úavme reéfet ile Silk-i mülke virür niôÀm u nesaú Güherüñ zìver-i èadÀlet ile RÀm idersin èuãÀt-ı AèrÀb’ı Bì-teúÀøÀ kemend-i ülfet ile

1 123b-125a

214

FÀriàü’l-bÀl fer vir ÀfÀúa Per ü bÀl-i HümÀ-yı himmet ile Baãra iúlìmine teveccüh idüp èAzm-i cezm eyledükde devlet ile El açup her kişi duèÀ eyler ÓÀãıl-ı úıããa bu èibÀret ile Ser-firÀz-ı eyÀlet-i Baãra Ola maúrÿn saèÀdet ü naãra III Ey sipihr-i seòÀda mihr-i kemÀl èÁlem-i cÀh u ÀsmÀn-celÀl

Mülk-i iúbÀlde saña lÀyıú Virilürse cihÀn-ı istiúlÀl Der-i luùfuñ úabÀyil-i úavme CÀyiz olursa úıble-i iúbÀl Naôar-ı kÀm-baòş-ı feyyÀøa Bir kişi èarø úılsa mÀl ü menÀl Gözedürsin meéÀli bì-şübhe MÀl ile èÀlem olsa mÀl-À-mÀl Naôar-ı temmetüñde bir görinür èAyn-ı ièùÀda gevher ile sifÀl Baãra’ya õÀtuñ olalı vÀlì Vird idüp dir bunı nisÀ vü ricÀl Ser-firÀz-ı eyÀlet-i Baãra Ola maúrÿn saèÀdet ü naãra IV Ey dür-i baór-i mekremet ne èaceb Cezr ü medd eyler ise Şaùù-ı èArab

215

ÕÀtuña itmek ister istiúbÀl Budur anuñ tereddüdine sebeb ÒÀk-i pÀyüñle şimdi buldı şeref Merdüm-i dìde-i èIrÀú-ı èArab Gelmek içün vücÿda mÀnendüñ MÀder-i rÿzgÀr úaldı èazeb Úurneden ãadra geçse rÀyÀtuñ Fetó olurdı medìneler saña heb Ol diyÀr-ı mübÀrek içre müdÀm Düşmen üzre muôaffer ol yÀ Rab Duraú olmazdı óÀkimine ùuraú Rÿz-ı baòtı olurdı anuñ şeb Ser-firÀz-ı eyÀlet-i Baãra

Ola maúrÿn saèÀdet ü naãra V Ey òudÀvend-rÀy u èadl ü nesaú Rehber olsun saña hidÀyet-i Óaú Ôulme aãlÀ muúayyed olmazsın áaraøuñ èadldür senüñ muùlaú Óaúú’a ilóÀú rişte-i ÀmÀlüñ Vaãfı óablü’l-metìn imiş el-óaú Nÿr-ı rÀyuñ òacÀletinden olur ÁftÀb-ı münìr àarú-ı èaraú Baór-i iósÀnuña KelÀmì-i zÀr Úaùre-veş lÀyıú olsa müstaàraú Elin al ayaàuña düşdükde Ol gedÀya ne eyleseñ elyaú

216

Virdimüzdür ki söylerüz şeb ü rÿz Ey cihÀn-ı celÀlete revnaú Ser-firÀz-ı eyÀlet-i Baãra Ola maúrÿn saèÀdet ü naãra

2 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün I Diñle bir laóôa ey sipihr-i denì Saña baş egmeyen mülÿk úanı Úanı şeh-nÀmelerde õikr olınan ÒusrevÀn-ı ÒıùÀ vü Òotenì

Úanı ÀfÀúda óükÿmet iden PÀdişÀhÀn-ı Mıãri vü Yemenì Lemine’l-mülk defterini yazan Yed-i úahhÀr-ı õÀt-ı ferd-i àanì ÓÀøır ol kim dürür büker bıraàur Ùayy-ı ùÿmÀr-ı köhne gibi seni Senligi benligi úo kim Àòir Ne seni úor kaøÀ begüm ne beni ÒÀne-i cism pÀydÀr degül Manãıb-ı èömr ber-úarÀr degül II Cisme ne iètibÀr fÀnìdür èÖmri òod ãanma cÀvidÀnìdür Birisi tÿde-i èanÀãırdur Birisi berú-ı ÀsmÀnìdür Hedef-i nÀvek-i belÀ birisi Birisi dest-i àam kemÀnıdur

2 127b-129b

217

Biri meévÀ-yı àuããa vü endÿh Biri derd ü belÀ mekÀnıdur Biri úalur biri gider ùurmaz Biri pil biri kÀrbÀnìdür Fehm ider bu beyÀnı ol cÀn kim áarúa-i lücce-i maèÀnìdür Anlaruñ bì-åebÀtlıúlarını YÀd idüp aàlamaú zamÀnıdur ÒÀne-i cism pÀydÀr degül Manãıb-ı èömr ber-úarÀr degül III Niçe bir fikr-i cÀh u mÀl ü menÀl Niçe bir idelüm òayÀl-i muóÀl

Niçe bir ola óubb-ı dünyÀdan Dil dil-i ceyb-i sìne mÀl-À-mÀl Niçe bir zülf-i õikr-i òÀl ü nigÀr Niçe bir Àrzÿ-yı õevú-ı viãÀl Berg-i èömrüm tökildi ãaçıldı Gülşen-i dehrde şükÿfe-miåÀl Mìve-i maúãad olmadı óÀãıl ØÀyiè itdi óavÀdiå-i meh ü sÀl Gel bahÀr u òazÀn-ı èÀlemden Gözüñ aç àÀfil olma èibret al Yazmada küllü men èaleyhÀ fÀn* ÒÀme-i dest-i Ìzed-i müteèÀl

* Yeryüzünde her şey yok olacaktır.

218

ÒÀne-i cism pÀydÀr degül Manãıb-ı èömr ber-úarÀr degül IV SÀúıyÀ gel şarÀb nÿş idelüm Güft ü gÿdan dili òamÿş idelüm Bizi öldürdi èaúl u hÿş u òıred Olalum mest terk-i hÿş idelüm Úoyalum kibr ü nÀzı èizzet ile Òiõmet-i pìr-i mey-fürÿş idelüm Merdüm-i dìde-i belÀ-zede-veş Cism-i cÀnı sipÀh-pÿş idelüm MÀsivÀnuñ fenÀ maúÀmında Naàme-i rıóletini gÿş idelüm ÒÀne-i cism pÀydÀr degül Manãıb-ı èömr ber-úarÀr degül V Baña raóm eylemezse vÀy baña äadr-ı kişver-güşÀ SinÀn PÀşÀ

Ol cenÀba dinilse lÀyıúdur Ekrem-i òalú u eşref-i vüzerÀ Nÿr-ı èadlini ãaldı õerrÀta Oldı òÿrşìd-veş cihÀn-ÀrÀ äalmadı ôıll-ı zÀyil-i kevne SÀye-i iltifÀtını aãlÀ Bildi kim bir òayÀl-i bÀùıldur Óaú’dan özge cihÀn u mÀfìhÀ LÀ-cerem ùabè-ı pÀk-i derrÀki Bu KelÀmì dem-À-dem eyler edÀ

219

ÒÀne-i cism pÀydÀr degül Manãıb-ı èömr ber-úarÀr degül VI Ol kerìmüñ muóìù-i eşfÀúı Úaplasun baór gibi ÀfÀúı Yaraşur olsa Zühre vü Òÿrşìd Bezm-i cÀhında muùrıb u sÀúì Baòt-ı úayd-ı iùÀèatine çeker Laóôa laóôa cihÀn-ı ıùlÀúı ÙÀú-ı eyvÀn u úadr-i iclÀli Ola hengÀm-ı óaşre dek bÀúì Ùabè-ı àavvÀã-ı ehl-i èirfÀnuñ Baór-i medóinde itsün iàrÀúı MÀl u çÀh-ı cihÀna meyl itmez Bilür ol fÀniéi degül bÀúì äuya düşmiş zemìnüñ elvÀóı Yele varmış sipihrüñ evrÀúı ÒÀne-i cism pÀydÀr degül Manãıb-ı èömr ber-úarÀr degül

VII Ey vezìr-i dilìr Úayãer-i Rÿm ÓÀl rÀy-ı münìrüñe maèlÿm BÀb-ı iósÀnuñı penÀh iderüz Bize àam leşkeri iderse hücÿm Yaúmaàa nÀr-ı faúr u fÀúaya àam Beni bulmış hemÀn zamÀnede mÿm ÓÀşe-lillÀh ki bÀb-ı cÿduñda SÀyil-i müsteóaúú ola maórÿm

220

Ey mürebbì-i ehl-i faøl u hüner Vey teèammuú-nümÀ-yı baór-i èulÿm Der ü dìvÀr-ı deyr-i fÀnìde èAyn-ı èibret bunı görür merúÿm ÒÀne-i cism pÀydÀr degül

Manãıb-ı èömr pÀydÀr degül

áAZELİYYÁT

222

159 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

TÀc u taòt-ı şÀha pÀ-bend olmaz itmez ser-fürÿ

Salùanat mülkine istiànÀ iden sulùÀn gedÀ Úayd-ı serden geç maóabbetde fenÀ-yı muùlaú ol Oldı vÀcib vaódet iåbÀtında nefy-i mÀèadÀ Õebó lÀzımdur KelÀmì Kaèbe’de iòlÀã ile CÀnumı úurbÀn idüp kÿyuñda úıl cÀnuñ fedÀ 2 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

Vücÿd-i noúùa-ı vaóidden oldı cism ü cÀn peydÀ MedÀr-ı devr-i pür-kÀrından anuñ künfekÀn peydÀ [...]60 olup fÀş-ı sır-keyf ne ôıll O ôılldan gün gibi oldı niçe sırr-ı nihÀn peydÀ Buùÿn-ı àayb-ı muùlaúdan teúÀøÀ-yı ôuhÿr idüp Fecebte inne aèref söyledi oldı cihÀn peydÀ Şüyÿn-ı èalleme’l-esmÀ vü óüsni muúteøÀsınca MeôÀhir maôharından oldı dürlü dürlü şÀn peydÀ Tecellì gösterür Àyìne-i ruòsÀr-ı cÀnÀndan Olur bu vech ile miréÀt-ı imkÀndan revÀn peydÀ KelÀmì muãóaf-ı ruòsÀr-ı cÀnÀn feyø-i èaşúından Øamìr-i mihr-i tenvìrüñden oldı nìk beyÀn peydÀ

59Şiirin baş kısmı eksik, varak kopmuş 1 17a 2 17a 60 Metin tahrip olmuş.

223

3 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

Nübüvvet enbiyÀ cemèinedür bir hicce-i àarrÀ

Ki ismüñ birle úÀêì-i úaøÀ úılmış anı imøÀ Vücÿd-ı enbiyÀ bir úaãr idi lÀkin úuãÿr-Àmìz

Sen olduñ ãunè-ı mièmÀrından ol úaãra tamÀm-ÀrÀ Seni bilmez èalilü’l-ùabè olanlar èillet-i àÀyì Ôuhÿra gelmedin baùn-ı taãavvurdan henÿz eşyÀ Şeb-i mièrÀc geçdüñ ùarfına el-èayn[ ki] gerdÿndan Begüm göz nÿrına olmaz óicÀb eflÀk ü mÀfìhÀ áaraø taúdìm-i óarf-i ismüñi iôhÀr úılmaúdur Bu kim óaúú oúudı imkÀndan ol sìn ile ùÀhÀ Óak it dÀyire-i úavsin içinde òaùù-ı mevsÿfı Ola tÀ çeşm-i vaódet yine åÀbit úurb-ı ev-ednÀ KemÀl-i muècizüñdendür bu hem kim naèt-ı pÀküñde KelÀmì’nüñ zebÀn-ı ebkemi her dem olur gÿyÀ

4 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

KelÀmın münşì-i kün levh-i cÀna itmedin inşÀé KelÀm-ı nÀùıú idi õÀt-ı pÀküñ Óaúú ile gÿyÀ Nüzÿl itse èadÿ başına tìàuñ naãã-ı úÀùıè-veş Buùÿn-ı óÿt u åevre yetmedin eglenmeye úaùèÀ O dem kim zü’l-feúÀruñ mÀcer[À] eyler muòÀlifle İder deryÀ-yı òÿn itmekden Àòir çeke mi icrÀ Óaúìúat ùaldılar deryÀ-yı kevne Nÿó ile Ádem O dürri èÀúıbet baór-i nahìfden itdiler peydÀ 3 17a-b 4 17b

224

MezÀr-ı pÀküñüñ dÿd-ı çerÀà-ı èÀlem-efrÿzın Çekerler dìde-i bìnÀlarına kuhl-veş óavra

Seg-i kÿyı sifÀlinden içen bir úaùre ser-mestüñ Daòi gelmez gözüne cÀm-ı òÿrşìd u yed-i beyøÀ MuóÀlif zerre-veş mihrüñ yolında oldı ser-gerdÀn Nedür bilmez belì òuffÀşlar mihr-i cihÀn-ÀrÀ

Kelìm-i Ùÿr-ı medóüñdur KelÀmì nÀme-i mihrüñ Elinde gösterür Firèavn’a deynek yed-i beyøÀ 5

MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

Ol iki nergisüñ ãÿret ãıfat óayrÀnıyuz cÀnÀ Ol ebrÿ-yı kemÀn-keş tìrüñüñ úurbÀnıyuz cÀnÀ Meges mÀnend dÀm-ı èankebÿt içinde ol zülfüñ GiriftÀr-ı kemend-i caèd-i müşg-efşÀnıyuz cÀnÀ Ne keyfiyyetle èaşúuñ bir biriyle berbaùa úılmış áubÀr-ı cism ü cÀn esrÀrınuñ óayrÀnıyuz cÀnÀ Ser-i kÿyuñda her dem eylerüz eflÀke istiànÀ GedÀ şeklüz velìkin èÀlemüñ sulùÀnıyuz cÀnÀ Òas u òÀşÀk cism-i òÀki ile gird-bÀd-ÀsÀ BelÀ vÀdìsinüñ mecnÿn-ı ser-gerdÀnıyuz cÀnÀ FiàÀn-ı çeşm-i òÿn-bÀr ile bÀúì bilmeyüp dehri Bir iki dem bu fÀnì tekyenüñ mihmÀnıyuz cÀnÀ KelÀmì-veş leb-i şìrìn kelÀmuñ vaãfın itmekde FeãÀóat kişverinüñ ÓÀfıô u SelmÀn’ıyuz cÀnÀ q w j ş

5 17b-18a

225

6 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Gülbün-i nÀzdur ol sìm-i zeúan ser-tÀ-pÀ Maèden-i rÀzdur ol àonca- dehen ser-tÀ-pÀ

Düşmeyen ayaàına başına úurbÀn olayın Severin neyleyin ol dil-beri ben ser-tÀ-pÀ Eylemiş serv-úadüñ zìver-i gülzÀr-ı cihÀn Seni bu vech ile taãvìr iden ser-tÀ-pÀ Serde seng-i sitemüñ pÀyda zencìr-i àamuñ Luùfuña maôharın ey sìm- beden ser-tÀ-pÀ Eylese èazm-i çemen serv-úad-i mevzÿnuñ Göz olur seyrüñe ezhÀr-ı çemen ser-tÀ-pÀ Serde Àhum dütüni pÀda sirişküm seyli İtdi dünyÀyı baña sicn-i mióen ser-tÀ-pÀ áarú-ı òÿn-Àb-ı sirişk itdi KelÀmì cismin Alalar geydüñ efendi yine sen ser-tÀ-pÀ

7 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Úÿt-ı cÀn fikr-i leb ü ruòsÀr-ı dil-berdür baña Şükr kim dirlik bu vech ile müyesserdür baña Aósen-i vech ile óüsn-i yÀrdan vech-i maèÀş Münşi-i dìvÀn-ı úısmetden muúarrerdür baña Ey muãavver ãÿrete gelmek ne mümkin cÀn veli PÀy-tÀ-ser ol perì rÿó-ı muãavverdür baña TÀ òaùır zengÀr-ı kevn taàyìr vermiş óüsnüñe Her nefes miréÀt-ı dil àamdan mükedderdür baña 6 18a 7 18a-b

226

áonca vü òÀr ol úaşı yÀsuz KelÀmì bÀàda Her ùaraf peykÀn-ı òÿn-Àlÿd u òancerdür baña 8 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

TÀ deri em reh-güõÀr-ı yÀrdur mesken baña Ölsem eyleñ anda hem ey ehl-i dil medfen baña Tìr-i èaşúuñ deldi gögsüm revzen açdı göñlüme Şükr kim itdi bu ôulmet- òÀneyi rÿşen baña

áarú-ı òÿn ãanma ten-i èuryÀnum ey gül-çehre kim MuècizÀt-ı èaşúuñ Àteşden düzetmiş ten baña

Bezm-i hicrÀnında cÀn virdüm gelüñ ey çeng ü ney Bì-nevÀ gitdüm cihÀndan eyleñüz şìven baña Ey KelÀmì gül gül olmış òÿn-ı dilden meskenüm TÀ ser-i kÿyuñdan ayrıldum budur gülşen baña 9 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Müşgìn ãaçuñ ki şÀne ãalar pìç ü tÀb aña VÀ-bestedür nice dil ü cÀn-ı òarÀb aña Òÿrşìd-i èÀrıøuñdan alurdı gözüm murÀd Ger olmış idi eşk dem-À-dem óicÀb aña HicrÀn şebinde çıúmaàa cÀn ıøùırÀb ider Her dem sen ey ecel ne idersin şitÀb aña Olduúda şemè-i mÀh-ı ruòuñ germ-nÀb-ı óüsn Ùurmaz muúÀbil Àyine-i ÀftÀb aña a h k 8 18b 9 18b

227

Bezm içre hem-dem itme raúìbi KelÀmi’ye Raóm eyle derd-mende buyurma èaõÀb aña 10 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Şeş- cihetden çÀr faãl itdükce taàyìr-i hevÀ ÕÀt-ı pÀke itmesün teéåìr teéåìr-i hevÀ MÀh-ı şehr ü şöhret olan şehr yÀrı incidür Dest-i úahr-ı rÿzgÀr itmese teşhìr-i hevÀ Ayru düşdükce reh-i úavs-i úaøÀdan rÿz u şeb Çeşm-i aèdÀñı nişÀne eylesün tìr-i hevÀ

Dökmesün ditremesün tÀze nihÀl-i servüñi ServerÀ dest-i teùÀvül birle tekåìr-i hevÀ İòtilÀfÀt-ı èanÀãırdan mükedder olmasun èUnãur-ı pÀküñ sipihr itdükce taàyìr-i hevÀ Sıóóat-i èÀcil umarsañ òÀtem-i laèlini em İsm-i aèôamla SüleymÀn itdi tesòìr-i hevÀ RÿzgÀr-ı vaãlına bulmaz KelÀmì dest-res Her kimi kim pÀy-bend eylerse zencìr-i hevÀ 11 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Áb-gÿn gerdÿn-ı dÿndan kimse olmaz kÀm-yÀb Hìç bir leb-teşne-i sìr-Àb úılmış mı serÀb Olsa ìhyÀ nÀ-müyesser kÀm úalmaz cÀvidÀn CÀvidÀn olaydı olmazdı Cem ü EfrÀsiyab 10 18b-19a 11 19a

228

Olmasaydı ger óabÀb-ÀsÀ óayÀtuñ bì-nebÀt äÿretÀ bir şekl olmazdı óayÀt ile óabÀb Óalúa urmış ejdehÀdur çarò-ı mìnÀ-fÀm kim Ùaşra ãalmış reng içi ùolmışdur anuñ zehr-Àb Áteş-i Àh-ı nedÀmet eşk-i óasretdür viren Bir gülistÀn güllerine laóza lahôa Àb u tÀb Ey òoş oldum kim o gülşenden nesìm ü dil-güşÀ İrcièìden irgöre cÀna òiùÀb-ı müsteùÀb Muøùaribdür cÀn KelÀmì bu òarÀb-ÀbÀddan áÀlibÀ sicn-i belÀdan çıúmaàa eyler şitÀb 12

MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

Yüzüñden feyø alur seyr eylerüz ol meh-liúÀyı hep İder bir şemè-i bezm-ÀrÀ münevver bu sarÀyı hep Elif ÀlÀf içinde gizlemiş ruòsÀr-ı zìbÀsın Anı bir bilmege nefy it nuúÿş-ı mÀsivÀyı hep

Ene’l-óaú* dirdi herkes mest olurdı cÀm-ı vaódetden Eger Manãÿr-veş gÿş itselerdi ol ãadÀyı hep FenÀ øımnında idrÀk itselerdi sermed-i èömri Alurlardı beúÀ naúdiyle esbÀb-ı fenÀyı hep Olurdı iòtilÀfÀt-ı nidÀ hep mürtefiè yir yir Eger fehm itselerdi nefs-i Hÿ’dan müddeèÀyı hep

Gel ey server-i dÀyim diñle kim aàlayu aàlayu Saña èarø ideyin hecrüñde olan mÀcerÀyı hep Olaydı vÀúıf aãl ile kelÀmuñ müfredÀtından KelÀmì óall iderdi müşkilÀt-ı enbiyÀyı hep 12 19a-b * Ben hakkım.

229

13 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Aàzuñ àam ile rÀh-ı èadem tutdı kÀéinÀt BÀèiå budur ki mülk-i vücÿd içre yoú åebÀt ÚÀmet getürdi tÀèate zÀhid úadüñ görüp Her vaút dir bu vech ile úad úÀmeti’s-ãalÀt Beñzetdi kendüyi lebüñe infièÀlden Düşdi el aàzına eridi oldı su benÀt Laèlüñden istièÀre ider ÀdÀb Àb-ı Óıør Kim òÀã u èÀm dirler aña çeşme-i óayÀt

èUşşÀú maóv mihr-i ruòuñdur kim eylemiş ÕerrÀtı nÿr-ı baórine àarú ÀftÀb-ı õÀt Úat úat göñülde olmış ise òÿn-ı dil girih áamzeñ òadengidür aña óallÀl-ı müşkilÀt Yir yir tenümde dÀàlar ider KelÀmiyÀ èAşúın åübÿt eylemege cÀna beyyinÀt 14 Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlü Feèÿlün

Ey cilve-ger Àyìne-i rÿyuñda ruò-ı õÀt EnvÀè-ı ãuver birle meôÀhir saña miréÀt

Ey müddeèì nefy eyleme òÿrşìd-i vücÿdın Ol şÀhide şÀhid mi degül cümle-i õerrÀt Ey Àyine-i õÀt-nümÀ muãóaf-ı rÿyuñ Bu Àyinede itdi ôuhÿr aósen-i ÀyÀt

Ùavf-ı ser-i kÿyuñ idegör gitme yabana Ey ehl-i ãafÀ gel ki budur Kaèbe-i óÀcÀt 13 19b 14 19b-20a

230

Óall itmek imiş èuúde-i zülfini nigÀruñ Ben añladıgım mÀ-óaãal-ı keşf ü kerÀmÀt EsrÀr-ı serÀ-perde-i tevóìde irişmez ErbÀb-ı ãafÀ itmedin isúÀt-ı iøÀfÀt Nefy eylemedin kendüyi sÀlik idebilmez Her õerrede ol õÀtı KelÀmì-ãıfat iåbÀt 15 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün Ey dil-i òasteye laèlüñ heves-i úuvvet ü úÿt Úıããa-i cÀn-ı óazìn işidüp itme sükÿt İtlerüñ mültefit olmaz baña istihkÀren Ulularda ne imiş bu èaôamet bu ceberÿt ÙÀéir-i sidre-nişìn-i melekÿt aldanmaz DÀneler dökse aña ãÀyid-i mülk-i nÀsÿt Dili lÀtı göricek Hÿ-yı hüviyyetle ùolu Andan ikrÀh idemez sÀlik-i rÀh-ı lÀhÿt Gösterüp zülf ü ruòuñ aldı KelÀmì cÀnın Bir iki şÀhid ile èaşúına buldırdı åübÿt 16 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Göñül Àyìnesin ey sÀlik pÀk it61 äÿret-i şÀhid-i maènÀyı dürüst idrÀk it VÀúıf-ı sırr-ı elem neşraó olayum dir iseñ Bir ãanem èaşúına düş sìneñi àamdan çÀk it dff

15 20a 16 20a-b 61 Mısrada kelime eksiktir.

231

Áteş ü Àb u hevÀ ùabèına maôhar düşme Bir büt ayaàına düş cismüñi ey cÀn òÀk it Bir yüzi úıblenüñ ayaàına düş eyle sücÿd Dìv-i ser-geşteyi bu àayô ile àam-nÀk it Muãóaf-ı óüsn-i òuùÿùına KelÀmì yol bul èAúl-ı evvel gibi Àòir yirüñi eflÀk it 17

FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Eyledi cÿş yine òumm-ı şarÀb-ı vaódet Bezm-i tevóìd úuruldı götürüldi keåret Noúùa-i õÀta naôar ey göñül idrÀk it kim Bir imiş zaómet ü raómetle maóabbet miónet Lahôa lahôa gözüme kevn merÀyÀsında Müteèaddid görinür maènÀ ile bir ãÿret

Vüsèat-i raómeti nÿr ile cihÀn memlÿdur Yoú velì görmege ol raómeti sende vüsèat

Genc-i maúãÿd-ı ùılısm oldı KelÀmì yÀ Rab Bu ùılısmı ãayana ögred aña bir ãanèat 18

Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlü Feèÿlün

Ey àamzelerüñ èişveleri úanuma bÀèiå Deldi cigerüm miónet ile tìr-i óavÀdiå DüşvÀr idi èaşúuñda dirilmek dil-i zÀra Ger cÀn yirine tende àamuñ olmasa lÀbiå gfdh hhhhhhhhhh 17 20b 18 20b

232

èÁlemde saña Yÿsuf idi óüsn ile åÀnì LÀkin degül imkÀn ola peydÀ size åÀliå Her dem úazıram sìnede dırnaà ile bir dÀà FerhÀd’a benüm nisbet ile èaşúda vÀriå Ümmìd-i viãÀlüñle töker göz yoluña eşk Bir virmek içün dÀne ãaçar ùopraàa óÀriå Hergiz úaşı miórÀbına indürmedi başın Taúlìd-i mecÀzìde úalup zÀhid-i maóbeå Söyler dehenüñ vaãfını ervÀóa KelÀmì ErbÀb-ı tefÀsìrde yoú böyle muòaddeå 19

MefÀèìlün MefÀèìlün Feèÿlün Ne kim endÿh u àamdan olsa óÀdiå Virür ben èÀşıú-ı ôÀra óavÀdiå Ben aldum boynuma zencìr-i èaşúı Benem Mecnÿn-ı ser-gerdÀna vÀriå

Dirilmezdüm bu sÿri cÀn ile ben Göñülde olmasaydı èaşú-ı lÀbiå FiàÀn kim dökmege úanum dem-À-dem Olur ol àamze-i òÿn-òˇÀra bÀèiå Bi-óamdillÀh ki olmışdur KelÀmì Leb-i laèlüñ ãıfÀtıyla muóaddeå asfffffff ssssssssssssssssssss ssssssssssssss ssssssssssssssss ssssssssssssssssssssss ssssssssssssssssssssss

19 21a

233

20 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

Zihì àubÀr-ı rehüñ farú-ı èarş-ı aèôama tÀc

äaçuñ girihleri her peri bir şeb-i mièrÀc KesÀd bulmış iken kÀéinÀt bÀzÀrı Yine vücÿd-ı şerìfüñ dür ile buldı revÀc Saña ùutar yüzüñ erbÀb-ı dil niçün kim olur Vücÿd-ı vÀcibe eşyÀ-yı mümkine muótÀc Zihì óakìm ilÀhi ki feyø-i maèrifetüñ Óaúìúata úalur emrÀø ehl-i cehle èilÀc BeúÀ mesÀlikine luùf-ı meõhebüñ esbÀb HüdÀ memÀlikine óüsn-i meşrebüñ minhÀc Muóìù-i aèzam-i feyø-i vücÿduña nisbet Nedür õerÀyir-i kevneyn fi’l-meåel emvÀc Gürÿh fuøala KelÀmì’yi nuãretüñ dÀòil Úalur eger idesün baór-i cehlden iòrÀc 21 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

æÀni saña muóÀldür ey farú-ı èarşa tÀc Yüz biñ yıl itse bir birine èunãur imtizÀc

Ger naúş-ı sikke òÀne-i şerè ismüñ olmasa Bulmazdı naúd-i naúid-i bÀzÀr-ı din revÀc Sen baór-i feyøden dürr-i raómet recÀsına Göz dökdi òÀk-i dergehüñe eşk-i iòtiyÀc Sen pÀdişÀh-ı kişver levlÀke úadrden Oldı sipihr ü dehr biri taòt u biri tÀc 20 21a 21 21a-b

234

Ol taòt u tÀc-ı mihrüñi başdan ãavup revÀn Baãduñ feøÀ-yı úurb-ı Óaú’a pÀy-ı ibtihÀc Arada olmasaydı idi èarø-ı õÀt-ı aúdesüñ Olmazdı óÀãıl Ádem ü ÓavvÀ’ya izdivÀc Òayl-i sitÀreden úalur ihøÀr-ı sìm ü zer Her şeb şeh-i sipihr virür mihrüñe òarÀc Luùf it şefÀèatüñ naôaruñ ãal KelÀmiyÀ Ol günde kim saña getürür òalú-ı iótiyÀc 22

MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

Úapuñ baña olalı taòt òÀk-i rÀhuñ tÀc Sipihr ü mihrden aldum bu taòt u tÀc ile bac RiyÀø-ı dergehüñe her kim olmadı dÀòil İder cihÀndan anı óÀcib-i cenÀn iòrÀc Sücÿd-ı subóa vü òÀk-i ùılÀ cülÀbuñ iden Virür bu naúd ile bÀzÀr-ı ùÀèatine revÀc

Mürüvvetüñ òaberi bÀb-ı cennete miftÀó Maóabbetüñ eåeri mülk-i raómete minhÀc Ùuyurdı mihre ãabÀ õerre-i àubÀr-ı peyk Bu tÿtyÀya durur dìde-i felek muótÀc EyÀ marìø-i maèÀãì süren bu úapuya kim Óakìm-i óikmet aña böyle óükm úıldı èilÀc ZamÀn zamÀn virür èayÀn mülk-i mÀtemüñe CihÀn cihÀn aúıdup dìde sìm-i eşk-i òarÀc

Yetiş KelÀmi’ye ya şÀh-ı KerbelÀ kim ider SipÀh-ı maèãiyet esbÀb-ı ùÀèatin tÀrÀc

22 21b

235

23

MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün Gel ey èÀrif nuúÿş-ı mÀ-sivÀ ÀlÀyiş[in]den geç Óarìf-i sÀde levó ol èÀlemüñ ÀrÀyişinden geç EyÀ rÿóı òabersüz èaşúdan óayvÀn-ı ten-perver Úatı kÀm-şüde rÿóuñ beden efzÀyişinden geç Maóabbet nÀveki peykÀnunuñ zaòm ile òïş- óÀl ol KemÀn- ebrÿ güzeller merhem-i ÀsÀyişinden geç Aúıtma dìdeden òÿn-Àb-ı dil her mÀh mihr ile BelÀ deştinde her dem seyl-i òÿn çaàlayışından geç KelÀmì vÀèiôüñ añlayışı aóvÀl-i dÿzÀòdur Sen ol dìdÀra vÀlih vÀèiôüñ ÀlÀyişinden geç 24

MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

Boyun ùamarı ile olma òalúa bÀéiå-i renc Óaõer ki mühlik olur òalúa èillet-i úulunc Yıúıú göñülleri yap kesb idüp óayÀt-ı ebed Ki bu ùılısm ile maófÿôdur müdÀm ol genc æebÀt yoú bu bisÀù içre şÀh u dervìşe Yeter miåÀl bu maènÀya èarãa-i şaùranc GüşÀde-rÿy ola gör rişte-i maúÀãıdıña Girih bıraúma ãalup laòôa laòôa úaşa şikenc

Óamìde birle KelÀmì gider zahmuñı kim

ÓaúìúatÀ bu èilÀc ile defè olur ol renc aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa addddddddddddddddddddddddddd 23 22a 24 22a

236

25 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Ey göñül birlige ir baóå-i men ü mÀdan geç èÁlem-i vaódete gir keåret-i dünyÀdan geç Tìà-ı tecrìd ile kes rişte-i ùÿl-ı emeli Maóø-ı maúãÿd budur maúãad-ı aúãÀdan geç Göñlüñi şÀhid-i dìni òam-ı zülfüñden al Olma ser-geşte vü Àşüfte bu sevdÀdan geç Yum gözüñ leõõet-i dünyÀ-yı denì seyrinde Çeşm-i cÀn ile gör anı bu temÀşÀdan geç Ùumùuraú-ı elem-i dehrden istikrÀh it Başuñı bì-hÿde aàrıtma bu àavàÀdan geç Dehr pür-şÿr u pür-Àşÿb-ı fiten deryÀdur Zevraú-ı faúr u fenÀ ile bu deryÀdan geç Gerd-i òÀkister-i külhen nite pÿşiş-besdür Ey KelÀmì yürü sincÀb ile kemòÀdan geç 26 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Óüsnine inkÀr-ı müşkil èaşúına inkÀr güç Bir belÀdur óüsn ü èaşú iúrÀr güç inkÀr güç èAşú mühlik bir elemdür èÀşıú-ı bì-çÀreye Anı òalú-ı èÀleme iòfÀé belÀ iôhÀr güç

èÁlem-i ıùlÀúa irmek sehldür dervìşe lìk Çekmek el úayd-ı èalÀéiúdan MesìóÀ-vÀr güç

YÀre esrÀr ile óayrÀn olmaà ÀsÀndur velì Özge keyfiyyetle olmaú vÀlih-i dìdÀr güç 25 22a-b 26 22b

237

Dil olur bizden umabilmez KelÀmì úadrini èÁşıú-ı miskine sevmek bì-vefÀ dil-dÀr güç 27 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Her kişi kim faúrdan úurtulmaàa ister èilÀc Eylesün pÀşÀ-yı èÀlì-şÀna èarø-ı iótiyÀc Ol òudÀvend-i saèÀdet-mend kim yüz èacz ile Yüz sürerler dergehine ãÀóibÀn-ı taòt u tÀc èİllet-i àÀbì vücÿdı olmasaydı èÀleme Olmaz idi Ádem ü ÓavvÀ’ya èıúd-i izdivÀc Mihrin aófÀé idemez úalbüm cihÀna fÀş ider Gösterür içindekin èaynile ãÀf olsa zücÀc Ey KelÀmì yan yaúıl mihr ile ãubó-ı óaşre dek Gerçi dirler yanmamışdur ãubó olınca bir sirÀc 28 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

MuúteøÀ-yı èaúl üzre õevú-ı èaşú-ı yÀr güç Bì-hevÀ-yı nefs olmaú èÀşıú-ı dìdÀr güç

Gül gibi ruòsÀr göster bülbül it èÀşıúları Çün bilirsin ùÿtiye Àyìnesüz güftÀr güç

CÀn-ı şìrìninden ayrılmaú müdÀfìne úolay Rind derd- ÀşÀma meyden itmek istiàfÀr güç Vaãlına cÀn naúdinüñ miúdÀrını arar àubÿr Ùıfl-ı nev-resdür anuñla eylemek bÀzÀr güç 27 22b 28 23a

238

Niçe òÿrşìd-i óüsn-i èÀlem-i efrÿzı bürür Dest-i berd-i èişve birle eylese iôhÀr güç Her ne kim gülden gelür cÀnına èıyş u nÿşdur Bülbül-i şÿrìdeye cevr ü cefÀ-yı òÀr güç Her niçe güç görse senden dil şikÀyet eylemez Gelmez ey cÀn-ı KelÀmì èÀşıúa ÀzÀr güç 29 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Der-i mey-òÀne açılsa mey-i nÀb olsa mubÀó Òalúa fetó eylese bu feyø úapusın FettÀó CÀmlar birbirine söyleseler mey-kedede Yıúılup mest ü òarÀb olsalar erbÀb-ı ãalÀó CevelÀn eylese bezm içre hemÀn duòter-i rez Úılsa ol tehniyete beõl-i zer aãóÀb-ı necÀó ÙÀéir-i sidre-nişìn-i dil-i èÀlì-himem Olsa bezm-i ãafa-baòşa úarin açsa cenÀó

Neşée-i feyø dem-i pìr-i muàÀndur taóúìú SÀlik-i derd-keş-i vaódete rÀh ala revÀó Dürr-i deryÀ-yı maèÀnìye dehÀnı maòzen Úufl-i gencìne-i ervÀóa ùudaàı miftÀó

BÀdeden bulsa ãafÀ n’ola KelÀmì göñli Virür Àyìne-i meşhÀte øiyÀlar miãbÀh

29 23a

239

30 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

ÒazÀne-i dile laèlüñ óayÀli virse fütÿó Bir özge ferr ü hevÀ kesb iderdi cevher-i rÿó Döner hevÀ yeñ ile mevc-òìz gözde úaşum Bi-aynihi dem-i ùÿfÀn- miåÀl keşti-i Nÿó Derÿnum Àteşin il bildi giryeden ey şemè Ne óÀldür ki saña bulmadı bu úıããa vuøÿó SevÀd-ı noúùa-i òÀlüñ nikÀtına yazmış BeyÀø èayna müjem eşk-i sürò birle şurÿó Göñülde gözde òadengüñ òayÀli geçmekden FikÀr oldı döküp úanı gör göñül mecrÿó FirÀú göñlümü úan úıldı dime kim dem-i vaãl èAne’d-dümÿèi èalÀ levói òaddük sìlÿó Gözüm KelÀmi yorulmaz sitÀre-veş giceler Göñülde cilve-ger olduúda mihr-i cÀm-ı ãubÿó 31 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

äabÀ eser ise kÿyuñda mesÀ vü ãabÀó Óarìm-i Kaèbe-i cÀnÀnı ùavf ider ervÀó Gözümde èaks-i meh-i èÀrıøuñ miåÀlidür BeyÀn-ı ãÿret-i mişket ü maèni-i mıãbÀó

ÒayÀl-i laèl-i lebüñ úÿt-ı rÿó u úuvvet-i cism Anuñ gibi ki virür cism ü rÿóa rÀóat u rÀó MuóÀldür k’ola sensüz vücÿd-ı èÀşıúda MiåÀl-i èÀlem-i ervÀó u èalem-i eşbÀó 30 23b 31 23b

240

CefÀ kim itmedik ey şÀh óüsn-i èÀşıúdan Begüm siyÀset olur mülke mÿcib-i ıãlÀó Ùarab-fezÀ dehenüñ küntü kenzedür maòzen ÓayÀt-baòş lebüñ genc-i àaybedür miftÀó Mey iç müdÀm KelÀmì ki devr-i laèlinde RiyÀ vü şìd óarÀm oldı cÀm-ı bÀde mübÀó 32 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

Zihì mecÀlis eline meh-i ruòuñ mıãbÀó DehÀn-ı àonca vü şek cÀnı maèdenü’r-revÀó CihÀnda irmez idi kimse sırr-ı àayba eger Lebüñ òezÀyin-i ervÀóa olmasa miftÀó Sen ol vaóìd-i zamÀnsın ki merkez dilüñe Sipihr dÀyiresi devr ider mesÀ vü ãabÀó Lebüñ òayÀli beni benligümden eyledi dÿr Beri ider nitekim mesti mÀsivÀdan rÀó Ùarìú-ı èaşúda cÀn virmeyince èÀşıú-ı zÀr KelÀmiyÀ bulamazcevr-i devrden iflÀó 33 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

ÇÀk eyler sìnesin mihrüñden ey dil-dÀr ãubó TÀ saña dÀà-ı nihÀnın eyleye iôhÀr ãubó Her gün eyler mihrini iôhÀr ey meh àÀlibÀ Òalúa èarø eyler yüzüñ timåÀlini tekrÀr ãubó 32 24a 33 24a

241

Ser-i sevdÀ-yı ãaçuñdan maôhar-ı ôulmÀt-ı şÀm Pertev-i mihr-i ruòuñdan àarúa-i envÀr ãubó Gice oldı maóv çıúdı mihr yÀ bir dil-rübÀ Zülfini yüzden giderdi gösterüp ruò-sÀr ãubó Şefúat eyler şÀm-ı àam maòmÿruna virmek ãabuó Remz birle cÀm-ı zerrìn èarø ider her bÀr ãubó Úaùre úaùre dìdeden seyyÀre-i eşkin döker Oldı åÀbit kim ruòuñ mihrinden olmış zÀr ãubó

TÀ cüdÀ düşdi KelÀmì bir güneş ruò-sÀrdan ŞÀm-ı dÿd-ı dil gider eflÀke dÀàlar ãubó 34 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Olmasaydı bir güneş ùalèat àamından zÀr ãubó Her nefes çekmezdi dilden Àh-ı Àteş-bÀr ãubó ÁftÀb-ı maùlaè-ı ãubó-ı saèÀdetdür yüzüñ Andan alur nÿr ey òÿrşìd-i meh ruò-sÀr ãubó

Mihr-i ruòdan almasun zülf-i şeb-ÀsÀ perdesin Óaşr olınca èÀleme göstermeye dìdÀr ãubó

Rÿy-ı ãubó-ı ùÀlièüñ zülf-i şeb-i àam görmesün Rÿz u şeb gösterdüñ nice günbed-i devvÀr ãubó 35 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Düşse úadeóden aàzuña laèl-i müõÀb-ı sürò Ol dem dirüz ki rÿó-fezÀdur şerÀb-ı sürò 34 24a-b 35 24b

242

Dönmiş devÀt-ı süròiye çeşmüm bi-èaynihi ÕìrÀ içinden olmadı kim eşk-nÀb-ı sürò Ey çerò sende varsa bir ÀftÀb-ı zerd Ol mÀh-rÿyda var iki ÀftÀb-ı sürò Bir cÿy-bÀr-ı çeşme-i óüsn oldı gerdenüñ Ol cÿda kÿy-ı àabàabuñ ey gül óabÀb-ı sürò Döndi gülÀb-ı süròe gül-i èÀrıøuñda òÿy Gerçi cihÀnda görmedi bir göz gülÀb-ı sürò Her nev-bahÀr seyl-i sirişküm miåÀlidür GülzÀra cÀrì olduàı demlerde Àb-ı sürò

Şerh-i àam-ı lebi yazuludur düvel ùolu äundı KelÀmì ol güzele bir kitÀb-ı sürò 36 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

MüddeèÀ üzre döner ãanma sipihr-i nüh-kÀò İtsek ey dil óarekÀtından anuñ yüz biñ Àh DÀr-ı denì başuña ùar gelür Àòir-i kÀr Gerçi óÀlÀ görinür gözlerüñe kÀò-ı ferÀò

Mürà-ı dil şÀò-ı gül úÀmet-i dil-dÀrdadur áayr şÀò istemez er sidreden olsa ol şÀò Yetişür nÀlelerüm semèüñe ezgiler ile äadr ùapunır gibi sìnem idelden sÿrÀò

Ser-i kÿyuñda niçe ehl-i dil olmışdur òÀk Anda güzele o beñ ger ne KelÀmì küstÀò

36 24b

243

37 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Şemèe tÀ düşmiş yüzüñ cÀn-sÿz óicrÀnından od äubó olınca giceler eksik degül cÀnuñdan od DÀà sìnemden aúan her dem degül úan kim çıúar Ol kemÀn ebrÿ perìnüñ zaòm-ı peykÀnından od RÀóatum yoú şuèle-i sÿz-ı dil-i Àrzürdeden Nice rÀóat bulsun ol kim mÀş çeker yayından od Zülfi sevdÀsıyla dil mihrin çıúar her sìneden Eksik olmaz giceler dervìş virÀnından od Úaùre úaùre kan degül kim õerre õerre ãaçılur Mihr-i rÿyuñdan KelÀmì çeşm-i giryÀnından od 38

Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Dün gice úaş úarardı göründi hilÀl-i èìd BÀ-èayn-ı èìddür didiler bu ya dÀl-ı èìd Dime hilÀl kim sitem-i serv-i rÿzeden äahn-ı felekde müncemid olmış zülÀl-i èìd

Úaş ucı ile devr-i úadeóden nişÀn virür ErbÀb-ı èişrete meh-i ãÀóib cemÀl-i èìd Gören hilÀl-i èìdi şafaú içre didi kim Düşmiş şarÀb-ı nÀba şikeste sifÀl-i èìd Ol nevè-i øaèf rÿze bizi eyledi òilÀl Kim òÀùıra òuùÿr idebilmez òıyÀl-i èìd SÀúì getür piyÀle ki rind-i sebÿ-keşi ŞÀd itdi óaber-i mÀh-ı ãÀm u visÀl-i èìd 37 25a 38 25a

244

Úurtarmaàa KelÀmi’nüñ ÀlÀm-ı rÿzeden èArø itdi èÀrıøuñ meh-i feròunde fÀl-ı èìd 39

FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Ey ten-i zÀrumda èaşúuñ leõõeti cÀndan eleõõ Dilde fikr-i laèl-i nÀbuñ Àb-ı óayvÀndan eleõõ Leõõet-i òˇÀn-ı naèìm-i dehri gördüm görmedüm ÇÀnşì-i rÿó-baòş-ı laèl-i cÀnÀndan eleõõ Görünür nefse leõìõ esbÀbı dünyÀnuñ velì Õevú terk-i mÀ-sivÀdur èÀrife andan eleõõ èÁrif-i yezdÀn-perest olmaz muúayyed muùlaúÀ Aña zindÀn kÿşesidür bÀà-ı RıêvÀn’dan eleõõ Úuvvet-i cÀn òÿn ciger ile KelÀmì dem-be-dem Kim bu nièmetdür naèìm-i òˇÀn-ı sulùÀndan eleõõ

40

Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Her dem o úaşı yÀ naôarı tìr ü tìàadur GÿyÀ ki úaãdı cÀn u dili-i bì- dirìàadur Bir naóv birle ãarf iderem rÿóı aña ol Bilmezlenür ki rÿóı fidÀ ki ne ãìàadur Nesrìn gülüne sünbül-i ter bulmış ittiãÀl Ùarf-ı imÀmesinde anuñ ãanma cìàadur BÀrÀn-ı óasret ile ùoludur seóÀb-ı çeşm GÿyÀ ki èayn-ı raómete bÀrì bu mìàadur 39 25a-b 40 25b

245

Cehd it mübÀlaàa ile KelÀmì belìà ol ZìrÀ naôar edÀ-yı kelÀm belìàadur 41 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Dil belÀdan ùaralur òÀùır elemden incinür Sìne-i mecrÿó Àh-ı dem-be-demden incinür İltifÀt itmez diyü Àzürde olma yÀrdan èAúlı yoú ol büt-i pür-seng kim ãanemden incinür Dil-rübÀlardan cefÀ gördükce dil àam-gìn olur Bir gedÀ gibi ki erbÀb-ı keremden incinür áonca laèlünden cüdÀ dÀrü’ş-şifÀ-yı bÀàda Beñzer ol bìmÀre kim òÿn-ı şikemden incinür Eşk-i çeşmümden ider ger sevdügümden mi úaçar Bilmezem yÀ Rab benüm ol mÀh nemden incinür Mihr göstermez vefÀ itmez úaçar èuşşÀúdan Bilmezem ol pÀdişeh niçün çeşmden incinür Kendüyi teslìm úılmışdur òaù-ı fermÀnına Ne vefÀdan óaôô ider dil ne sitemden incinür Bir òazef pÀreyle dürd-ÀşÀm-ı rind-i mey-keşe Virseler kevåer şarÀbı cÀm-ı Cem’den incinür Pür-kevÀkib çaròdan miskìn KelÀmì zÀr olur Ol beyÀbÀn-rÿ bu seng-istÀn-ı àamdan incinür

41 25b-26a

246

42 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Úanum dökerse àamzesi laèl-i revÀn içer

Bir ôÀlimüñ muúayyediyem ben ki úan içer MestÀne nergisi ider iôhÀr gerçi kim İlden o àonca-leb mey-i nÀbı nihÀn içer PeykÀn zülÀlin oúu ucından úapar göñül Bir teşne-veş ki cÿydan Àb-ı revÀn içer Almaz egerçi bÀdeyi aàzına şeyò-i şehr SÀúì sen eyler iseñ anı imtióÀn içer HüşyÀrlıúda Àfet-i teklìf çoú diyü Bì-çÀre rind-i mey-kede ùurmaz hemÀn içer Dirseñ óarÀm sebzeye ey şeyò-i şehr lìk Anasınuñ südü gibi ol nev-civÀn içer Òÿnuñ bitürse àoncaları gülleri ne ùañ İl úanını ãu yirine bu gülsitÀn içer And içme içmezem dime õevúuñda ol hemÀn Söylerse muótesib ki KelÀmì filÀn içer 43

FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

äu gibi şeydÀ dili ol àamze-i úÀtil úapar Tìzlikden òancer-i òÿn-rìzi yaruñ úıl úapar Anuñ içün dil-rübÀ dirler o ùıfl-ı nev-rese Kim dem-À-dem niçe aósen ile bizden dil úapar Úanda görse nevk-i müjgÀn ile çeşm-i merdümi TÿtiyÀ diyü àubÀr-ı rÀhın el-óÀãıl úapar 42 26a 43 26a-b

247

Tünd reftÀrından ol servüñ ãaúın kim èÀúıbet MÀye-i naúd-i óayÀtı èömr-i müstaècel úapar Sìneden dil naúdin alur bir naôarla nergisüñ Meclis içre her ne bulsa mest-i lÀ-yaèúıl úapar CÀn-ı şìrìn virmegi ögrendi dil FerhÀd’dan Her ne kim üstÀddan görse anı èÀúıl úapar áamzesine kendüñ uàratma KelÀmì kim bu dem Tìzlikden óancer-i òÿn-rìzi yaruñ úıl úapar 44

FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

TÀb-ı tebden úaçan ol serv-i revÀnum ditrer Dil yanar baàrum erir tende revÀnum ditrer Göricek anı hevÀdan müteéeååir böyle Şuèle-i Àteş-i endÿh ile cÀnum ditrer Ol óarÀretle görüp óìn-i duèÀ øaèfumdan Úararur gözlerüm aàzumda zebÀnum ditrer Ditremek vaúti ben ol baór-i vaúÀrı görsem äanırum zelzeleden cÀn-ı cihÀn ditrer

45 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

Bugün mÀtemdür ey dil dìdeden úan dökecek demdür CihÀn òalúına úanlar aàladan her dÀm bu mÀtemdür ÓarÀm it kendüñe èıyş u neşÀù eyyÀmınuñ õevúin Óazìn ol nÀleler úıl aàla eyyÀm-ı Muóarremdür 44 26b 45 26b

248

FenÀ-yı èÀlemi eşèÀr ider erbÀb-ı elbÀba

Meh-i nev bu muãìbetde zebÀn-ı óÀl-i èÀlemdür Şeb-i úatlinde ãaçılmış nem-i eşk-i melÀéikdür Çemen-zÀr-ı sipihr üzre kevÀkib ãanma şebnemdür Sirişküñ KerbelÀ òÀkiyle bulsun her dem Àmìziş KelÀmì òÀùır-ı hecr veche bu şÀyeste merhemdür 46

Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlü Feèÿlün

NÀle eåer-i şiddet-i derd-i dilimüzdür FeryÀd şièÀr-ı dil-i bì-óÀãılımuzdur CÀn çevresin alup àam u àuããa didiler kim Sen çıú ki bu vìrÀne bizüm menzilimüzdür Terkibümizi itse ecel òÀke ber-À-ber Óall eylese bu meséeleyi müşkilimüzdür ZÀhid eger inkÀr-ı maóabbet ider olsa Anı ayaàından asaruz Àmilimüzdür äÿfì dimez ise naôar erbÀbına nÀúıô İrşÀdına lÀ söylemezüz kÀmilimüzdür

Görseñ bizi Bismil ser-i kÿyuñda KelÀmì Bil kim o sitem-kÀre bizüm úÀtilimüzdür 47

FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Yol uzaúdur diyü dil bì-hÿde her dem ùarılur Anı bilmez kim ãafÀya bir nefesde varılur 46 27a 47 27a

249

èÖmr-i Òıør’a irgürür ser-riştesin bu bÀàda Kim ki ãarmaşıú gibi bir nev-nihÀle ãarılur Tìredür dil görmesek rÿy-ı cihÀn-efrÿzuñı Ol çerÀàuñ şuèlesiyle şemèimüz uyarılur Pertev-i dìdÀr-ı şÀhid perdesüz meşhÿd olur ÒˇÀb-ı àafletden úaçan kim cÀn gözi uyarılur ÇÀre yoú olmaz müéeååir raóm peydÀ eylemez Her ne deñlü kim o müstaànì büte yalvarılur

Laèl-i sÀúìden temettuèlar bulur cÀm-ı şarÀb Bu óasadden yüregi her dem óabÀbuñ yarılur Noúta-i mevsÿmdur aàzı KelÀmì ol gülüñ áonca bu maènÀyı fehm itmez anuñçün ùarılur 48 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

èÁşıúuñ hecrüñden aàzında zebÀnın gezdürür Bir teb-i mühlikde úalmış òaste cÀnın gezdürür Bir kemÀn-keşdür siyeh çeşmüñ ki úaşuñdan müdÀm Şöhret içün şehr-i óüsn içre kemÀnın gezdürür

ÒÀk-i rÀhuñ ùabşırur geh cÀna dil geh dìdeye Bir müsÀfir-veş ki yir yir armaàanın gezdürür Bu ne ülfetdür ki her vÀdìde LeylÀ’nuñ segi Óırz içün aàzında Mecnÿn üstüòˇÀnın gezdürür Başına almış sifÀl-i kelb-i LeylÀ’yı gider Başda Mecnÿn ãanmañuz mürà ÀşiyÀnın gezdürür Faãl-ı güldür gel mey-i nÀb iç ki sÀúì gül gibi BÀàda cÀm-ı şarÀb-ı erguvÀnın gezdürür

48 27b

250

Áh kim her dem KelÀmì òastenüñ òÀşÀk gibi Gird-bÀd-ı Àh cism-i nÀ-tüvÀnın gezdürür 49

Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

CÀn óasret ile dergeh-i cÀnÀndan ayrılur GÿyÀ ki èandelìb-i gülistÀndan ayrılur Göz merdümi àubÀr-ı rehüñden cüdÀ düşer Bir derd-mend gibi ki dermÀndan ayrılur Bir pÀre laèl gibi yoluñda niåÀr olur Her úaùre úan ki dìde-i giryÀndan ayrılur

Beytü’l-óazen gelür göze èÀlem bugün meger Yaèúÿb şimdi Yÿsuf-ı KenèÀn’dan ayrılur Hecr ile òÿş nizÀèdasın sen KelÀmiyÀ GÿyÀ ki cism-i zÀr bugün cÀndan ayrılur 50

Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Áyìne idüp Àb-ı revÀnı şükÿfeler Arturdılar melÀóat u Àni şükÿfeler Maòãÿã iken leùÀfet-i firdevse Àn-ı óüsn GülzÀr-ı dehre virdiler Ànı şükÿfeler

Áyìn nevle eylediler gül ùonanmasın Zeyn itdiler riyÀø-ı cihÀnı şükÿfeler Açmışlar ebr-i raómet-i BÀrì recÀsına ElùÀf-ı şìr gibi dehÀnı şükÿfeler 49 27b 50 27b-28a

251

Áh-ı şerer-feşÀn ile eşküm gibi bugün Ùoldurdılar zamÀn u zemìni şükÿfeler Bir bir zebÀn-ı óÀl ile gülşende bülbüle Yoldurdılar cefÀ-yı zemÀnı şükÿfeler NÀm u nişÀne úalmamış iken bahÀrdan Virdiler andan imdi nişÀnı şükÿfeler GülzÀra zer-feşÀnlıú iderler KelÀmiyÀ MÀnend-i dest-i Áãaf-ı åÀnì şükÿfeler 51 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Ol cefÀ-kìş úaçan elde kemÀnın çevirür Tìrine úarşu göñül sìne nişÀnın çevirür Rişte-i cÀnuma óasretle girihler bıraàur Her úaçan kim kemeri mÿy-ı miyÀnın çevirür Ol sehì- úÀmete èömrümde yanaşsam bir kez Döndürür yüzini baòtum gibi yanın çevirür At ãalup zümre-i èuşşÀúına cevlÀnlar idüp Baña yetdükde èitÀb ile èinÀnın çevirür Ùursa èazm eylese dil-dÀr KelÀmì öñüne Fevri nÀèleyn-i dü-çeşm-i nigerÀnın çevirür 52 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün ŞÀneden ey mÀşiùa gìsÿ-yı cÀnÀn incinür Degme nÀzikdür óaõer úıl rişte-i cÀn incinür

51 28a 52 28a-b

252

Bir meh-i nÀ-mihr-bÀna mübtelÀyum Àh kim Ney gibi gÿyende her dem itsem efàÀn incinür

YÀri añsam reşkden aàyÀr kendin öldürür İsm-i RaómÀn’ı idersem yÀd şeyùÀn incinür

Rişte-i cÀnı ser-i zülfine böyle eylesem Fitne uzanur raúìb olur perìşÀn incinür èAşú-ı nÀúıãdan kemÀl ile olur Àzürde yÀr İòtilÀl olsa memÀlik içre sulùÀn incinür Görseler dest ü dil-i pÀşÀyı dür-pÀş olmada Fitne vü Àşÿbı deryÀ-şÿr ider kÀn incinür

Her zamÀn bir tÀze naômuñdan KelÀmì fi’l-meåel Óaôô iderler ehl-i èirfÀn lìk nÀdÀn incinür 53

MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün Ser-i kÿyuñda èÀşıúlar yaşından mÀcerÀ artar Muúarrerdür Muóarremde belÀ-yı KerbelÀ artar Olıcaú èaşú àÀlib ùoldurur efàÀnum ÀfÀúı Ney-i bezm-i belÀda Àh o demden kim hevÀ artar Ne gördüñ bendeden eksikligüm òÀùır-nişÀn eyle Niçün günden güne mihr eksilür ey meh ãafÀ artar O dem kim èaks-i ruòsÀrdan ãalar ol meh-likÀ anda äafÀ-yı sìne-i Àyìne-i èÀlem-nümÀ artar KelÀmì bezm-i pÀşÀ-yı kerìmü’ş-şÀn-ı èÀdilde Küdÿret maóv olur úalb-i aóibbÀdan ãafÀ artar

53 28b

253

54

MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün Çözerse zülfini cÀn-ı perìşÀna belÀ artar Yüzin gizlerse dilde nÀle vü vÀ-óasretÀ artar Dil-i şeydÀ erir èömr eksilür sÿz-ı maóabbetden Sipihr-i óüsnde günden güne ol meh-liúÀ artar Òas u òÀrı vücÿdı göge iltür gird-bÀd-ÀsÀ BeyÀbÀn-ı belÀda Àh o dem-be-dem hevÀ artar62 áam-ı zülfüñle nihÀn aàlarum zìrÀ ki eşkümden Raúìb ÀgÀh olursa sÿz uzanır mÀcerÀ artar ZiyÀde şevú vardur dilde dÀà-ı bì-óisÀbuñla Bir evde şemè-i vÀfir yansa elbette øiyÀ artar Òurÿş-ı çeng ü cÿş-ı mey nevÀ-yı ney ãafÀsından Bu bezm-i dil-güşÀda dem-be-dem ãìt u ãadÀ artar KelÀmì şükr kim sulùÀn-ı òeccÀh iltifÀtından äafÀ-yı úalb-i ãÀf Áãaf-ı ãÀhib-i ãafÀ artar 55

Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün Kendin eger büker niçe óìleyle zer-kemer Ol mÿ-miyÀnı úuçmaàa tedbìr ider kemer Dest-i òayÀl irişmez o mÿy-ı miyÀna hìc Ortaya gire vÀãıùa ola meger kemer CÀn riştesiyle yÀr úuşanursa yiri var LÀyıú degül ki ol bele ùolaşa her kemer

54 28b-29a 62 “Kim” kelimesi vezin gereği çıkartılmıştır. 55 29a

254

Sen genc-i óüsni óıfô idemez ejdehÀ gibi

Ol ince belde eylemeyince maúar kemer Bir kerre dönse ol úad-i mevzÿn dil-güşÀ Genc-i revÀn-ı cÀn u cihÀna deger kemer Ùavú-ı kemend şevú-i KelÀmì gibi hemÀn O serv-úaddi ùurma der-Ààÿş ider kemer 56

Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün Nev-rÿz oldı yine reyÀhìn uyandılar EbkÀr-ı bÀà uyúudan Àòir uãandılar Küh-sÀr u deşt-i vÀdi-i Eymen gibi bugün Pür-nÀrdur görenler anı lÀle ãandılar

Yaz úış arası şimdi ãafÀ üzre oldı èan İnhÀr-ı bÀà bildiler ammÀ bulandılar

Bezm-i çemende şÀm u seóer èandelìbler PervÀne gibi şemè-i güle úarşu yandılar

Bulmadılar úadüñ gibi bir serv-i gül-èiõÀr Cÿlar çemen bucaúlarını hep ùolandılar EşcÀr çıúmaú istediler úayd-ı bÀàdan Luùf-ı hevÀyı gördiler Àòir ùayandılar Münkerler idi óaşre KelÀmì óakìmler BÀàuñ görüp óayÀtını óÀlÀ inandılar

56 29a-b

255

57 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün ÒÀl-i müşgìni òayÀlinden dimÀàum aàırur Úaplamışdur úarası ebdÀl-ı dÀàum aàırur Başum alup gitmek istersem diyÀr-ı dostdan Yüregüm ditrer elüm ùutmaz ayaàum aàırur Gevher-i lafôuñdan eyler işidenlerden ıraà Ùudaàum çatlar dişüm sızlar úulaàum aàırur ÒÀk-i pÀyuñ tÿtiyÀsından ser-i zülf eyle kim Úan töker merdüm úaşum úabaàum aàırur63 Baş ile ùavf eylerin KelÀmì yÀrüñ kÿyını ÒÀr-ı ãaórÀ-yı belÀdan ger ayaàum aàırur 58 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün Faãl-ı gül mevsim-i mül kÿşe-i ãahrÀ demidür SÀúì-i mÀh-liúÀ meclis-i zìbÀ demidür

CÀm-ı mey nÀàme ney demleridür ey zÀhid äanma miórÀb-ı riyÀ kÿşe-i tenhÀ demidür Aúçañı nergis-i şehlÀ gibi ãarf it cÀma Ki şarÀb içmenüñ eyyÀmı temÀşÀ demidür äubóa dek bülbül-i nÀlÀn gibi gül şevúinden BÀàda zemzemeler sÀèati ióyÀ demidür FÀris-i mülk-i KemÀl olsa KelÀmì ne èaceb Dem-i feyyÀøı anuñ tìà-ı mücellÀ demidür

57 29b 63 Mısra eksik yazılmış,vezin aksıyor. 58 29b

256

ÓÀfıô’uñ rÿóı òabìr olmadı maènÀsından Nuùú-ı cÀn-baòşı anuñ ãanki MesìóÀ demidür 59 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Göñül ki èaksüñe miréÀt gibi mÀlikdür äafÀ-yı bÀùına mÀlik bir özge sÀlikdür Güneş delÀéil-i rüchÀn iúÀmet eylesün Ol ÀftÀba naôar ol daòi keõÀlikdür Yanında õerre úadar yoú vücÿdı èuşşÀúuñ BeúÀ-yı õÀta göre kÀyinÀt hÀlikdür ÒayÀlüñ ile bu beytü’l-óazende eglenürüz HemÀn óikÀyet-i Yÿsufla cÀh u mÀlikdür KelÀmi èaşúda geh rind gÀh zÀhid olur Fünÿna mÀlik-i ber-sÀlik-i mesÀlikdür 60 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün KÀés-ı sipihr bezmüme bir gök piyÀledür Òÿrşìd ol piyÀlede bir ãarı lÀledür

Bir ùop benefşedür bu çemenzÀrda sipihr

EşkÀl-i encüm anda beş on úaùre jÀledür ErvÀóa dÀm içün bu güõer kühda caèd-ı şeb RuòsÀr-ı rÿzgÀra-i misgìn kelÀledür Ol muãóaf-ı cemÀle celÀle yazılmaàın Derd-i cemìlimüz úamu óabl-i celÀledür 59 29b-30a 60 30a

257

ÓaúúÀ budur ki ùarz-ı KelÀmì’de bu àazel

DüşvÀr-ı ãayd herkese bir òïş àazÀledür 61 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Uçmaàa her laóôa mürà-ı rÿóumuz ÀàÀz ider Teng-nÀy-ı teng-i tenden àÀlibÀ pervÀz ider Kendi cinsinden teneffür gösterür èanúÀ gibi Silkinür gerd-i èanÀãırdan özin mümtÀz ider ZÀà sìret bir niçe àammÀzdan ÀzÀd olur Cilve-gÀh-ı nÀzda çeşm-i derÿnın bÀz ider Eyledi bÀl ü perin mecrÿó òÀristÀn-ı Àz Meylüñi günden güne bu ÀşiyÀna az ider Nièmetinden çekdi el dünyÀnuñ oldı bì-niyÀz Şimdi dünyÀya maóabbet eyle dirsem nÀz ider Óırã-ı dünyÀdan óaõer eyleñ óaõer kim òabb-ı óab Mürà-ı zÀrı beste-i ÀlÀm dÀm-ı Àz ider Bu muòÀlifden bize gÿyÀ KelÀmì èazm idüp Ney gibi bir dil-nevÀze kendüyi dem-sÀz ider 62 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün Müjeñ inmiş àam-ı laèlüñe göñlüm cÀna nÿş añlar Bu şìrìn nükteyi nÀzik edÀyı ehl-i òïş añlar Bir ednÀ èişvesi biñ nükte-i àazÀya meşèardür Gören ol àonca-leb şìrìn zebÀn-ı şÿhı òamÿş añlar 61 30a-b 62 30b

258

Çemende derdini bildürmege iñler fiàÀn eyler Ne bilsün bì-nevÀ bì-çÀre bülbül gülde gÿş añlar Degüldür ãÿret-i dìvÀr-veş naúúÀşdan aña O kim eşkÀl-i mevcÿdÀtı bì-maènì nuúÿş añlar ŞarÀb-ı èaşú ile memlÿé ãürÀhì-veş dil-i ãÿfì Òıredden kÀs-ı rüéas bì-ãafÀsı gibi nÿş añlar Maóabbet dÀàına abdÀl yanmaú leõõetin bilmez Bu sırrı şemèiden pervÀne-i peşmìne pÿş añlar Ne óÀlet var ne bilsin şìşe-i engÿrda ãÿfì Bu èıúd-i müşkilüñ óallin KelÀmì mey-fürÿş añlar

63 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Pìrlik ãanma KelÀmì úaddini yÀ eyler Egilüp úabrine óasretle temÀşÀ eyler Òırmen-i èömr ger anmayanuñ eùrÀfında Òÿşe-çìnüm diyü egmiş belin ìmÀ eyler TÀzelikde geçen evúÀt ãalavÀtına bedel ÓÀliyÀ rÀkiè olup ùÀèat-i MevlÀ eyler

Seróad-i èömr-i óarÀmìlerinüñ òavfından Selb gerek geçmesün eyyÀm-ı teúÀzÀ eyler Áòiret mülkine ôulmet-kede-i denìden Gider iken yol oturmış anı peydÀ eyler

İki bükdi belini òalúa tevÀøuè şeklin

Gösterür anlar ile ùurma müdÀrÀ eyler LÀm-elif-veş iki úat oldı KelÀmì gÿyÀ MÀsivÀdan bu edÀ ile teberrÀ eyler

63 30b-31a

259

64

Feèÿlün Feèÿlün Feèÿlün Feèÿl Úamerdür yüzüñ ey büt-i sìm-ber DehÀnuñ ol arada mìm-i úamer ÚaøÀéen görüp zülf ile òÀlüñi Úomış noúùa cìm içre kilk-i úader Kimi var söyler femüñ kimi yoú äorarlarsa andan eåer yoú eåer Olur mı biter mi bu gülzÀrda Úadüñ gibi bir naòl-i Àteş åemer Yeter tÀze serv-i úad-i dil-keşüñ Bu gülşende èuşşÀúa medd-i naôar Ger itkdi fiàÀnuñ felek semèini Yeter ey KelÀmì bu àavàÀ yeter

65 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

ÒayÀl-i laèlüñ ile dil müdÀm òurrem olur Ne meydür ol ki içen óaşr olınca bì-àam olur Ruòuñda ùañ mı èaraú èÀrızuñda sebze-i nev BahÀr faãlı seóerde gül üzre şebnem olur Ne siór ider ser-i zülfüñ ki cÀn-ı èuşşÀúa Kemend-i şevú olup aàyÀra mÀr-ı erúam olur

İtüñ mürÀfaúatıyla hemìşe òïş óÀlüz Ulular ile muúÀrin olanlar Àdem olur 64 31a 65 31a

260

Úaşına kendüñi beñzetme ey hilÀl yürü Görinme yoòsa senüñ ile aramuz kem olur Ney-i vücÿduñı àayri hevÀdan it òÀlì Seni nevÀziş iderler KelÀmiyÀ dem olur

66 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

O şehr-i şehresinüñ cümle şehr-i yÀrìdür DiyÀr-ı óüsnüñ efendi o şehr-i yÀrìdür Begüm ãalÀbet-i sulùÀn-ı èaşú óükmidür áamuñdan öldügümi ãanma iòtiyÀrìdür Ne ÀòuvÀne naôar vÀr çeşm-i mestüñde Ki şìr-i diller anuñ kemterìn şikÀrıdur Derÿn-ı dilde süveydÀ degül ki dil ezelì O lÀle ruò òaùınuñ èabd-i dÀà-dÀrıdur Beden per olalı peykÀn-ı bì-óisÀbuñla MemÀlik-i àam-ı èaşúuñ demür óisÀrıdur Dil ıødırÀbsuz olmaz àam-ı ruòuñla müdÀm Vücÿd õerre-veş ol mihr-i bì-úarÀrìdür Vücÿda õerre úadar mihri yok KelÀmì’nüñ LibÀs-ı èÀriyeden ol faúìr-i èÀrìdür

67 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

Nedür ol şemè kim èuşşÀúdan pervÀnesi çoúdur Nedendür ol perì yÀ Rab neden dìvÀnesi çoúdur

66 31b 67 31b

261

Dime peymÀne azdur àam yime kim devr-i óüsninde Ser-i èuşşÀúdan ol meclisüñ peymÀnesi çoúdur NiåÀr eyler güher-veş gözlerüm eşkin saña bir bir Bu baór-ı nìk muèìn oldı kim dür-dÀnesi çoúdur Dimeñ Mecnÿn’a ölmiş münóaãır deşt-i cünÿn ancaú Bu ãaórÀnuñ belÀ-keş èÀşıú-ı dìvÀnesi çoúdur Ùılısm-ı òilúatüñ bÀbı dilÀ bì-óad delÀéille Açılmaz gerçi kim miftÀóınuñ dendÀnesi çoúdur äaúın seccÀde vü teşbìhine aldanma zühhÀduñ HümÀy ol kim bu deştüñ dÀm birle dÀnesi çoúdur ŞarÀb-ı vaódet iç terk eyle úÀli óÀli kesb eyle KelÀmì òˇÀba var kim vÀèiôüñ efsÀnesi çoúdur

68 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Tenden óayÀtumı leb-i cÀnÀn alur virür ÚurbÀnum ol muóaddiåe kim cÀn alur virür SükkÀn-ı bezme mihr degüldür ki ãubó u şÀm CÀm-ı fenÀyı sÀúi-i devrÀn alur virür Sìm-i sirişk-i bülbüli alup virür yele Şebnem degül ki àonca-i òandÀn alur virür GülnÀr virdi şÀò-ı gül ebr-i bahÀrdan Ser feyø kim fezÀ-yı gülistÀn alur verür Eyler KelÀmi muãóaf-ı óüsnünden iútibÀs Ser nükteyi ki ùabè-ı süòan-dÀn alur virür

68 32a

262

69 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

Úaşuñ çatmış kemÀn-ı kìnin ol bed mihr úurmışdur Gözüñ süzmiş belÀ tìrin dil-i èuşşÀúa urmışdur Ùutılmış mihr ãanmañ kim úızarmış êarb-ı destinden Yed-i pür-ziver-i óüsni niçe òÿrşìdi burmışdur DevÀ dÀrü’ş-şifÀ-yı hecrde cÀn virmedür Àòir Ùabìb-i èaşúdan kerrÀt ile bu òaste ãormışdur Ùarìú-ı istiúÀmet èaşúda maòãÿãdur şemèe Yaúarlar başına odlar henÿz ol zÀr ùurmışdur Buyurmış ãadr-ı òalvet-òÀne-i cÀne ãafÀ virmiş Bu úanÿn üzre sulùÀn-ı ãafÀ virmiş buyurmışdur BahÀr-sitÀn-ı óüsn içinde ey gül reşk-i òÀlüñle èİõÀruñ lÀlenüñ her yirüñe bir dÀà urmışdur Bir avuç üstüòˇÀnı cism-i zÀra mÀéil olmışdur Seg-i kÿyuñ gelüp miskini ùopraúdan götürmişdür KelÀmì kendüsin dìvÀnelerle èadd ider gÿyÀ Anı zencìr-i zülfüñ çekmiş ortaya getirmişdür

70 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

KemÀn-ı fitne-i úavs-i úuzaódan çarò úurmışdur Şehìdin àam sipÀhın cevşen-i eflÀke urmışdur

äadÀ-yı raèd-veş ÀvÀz-ı ùabluñ bÀz-ı miónetin Nezür-ı òˇÀb-ı èıyş-ı merdumu gözden uçurmuşdur Küdÿret çoú ãafÀ yoú sìne-i aóbÀbda gÿyÀ BisÀù-ı èişreti ùumÀr-veş eflÀke dürmişdür 69 32a 70 32b

263

èİlÀc-ı èillet-i endÿh-ı dünyÀ cÀmdur sÀúì Getür mey kim bunı pìr-i muàÀndan bende ãormışdur äabÀ bu gülsitÀnda bulmamış bÿy-ı vefÀ hergiz KelÀmì mübtelÀ-veş bunca kim bilmiş buyurmışdur

71 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

Muvaóóid ehl-i dile kÿy-ı dil-rübÀ bir olur ÒudÀ-perest olana Kaèbe bir ÒudÀ bir olur Úapusı úıble-gehüm kÿyı Kaèbe’m olmışdur CihÀn içinde begüm Merve bir äafÀ bir olur Úapuñda teşne şehìd olmadur baña maòãÿã Óüseyni meşreb olan cÀna KerbelÀ bir olur O mÀh-veş leb-i şìrinler içredür mümtÀz äuyuñ nihÀyeti bu çeşme-i beúÀ bir olur Virür KelÀmì bir ednÀ edÀsına nìk cÀn Ùarìú-ı èaşúda cÀn virmeden edÀ bir olur

72 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

Göñül nişÀnına gÿyÀ òadeng-i àam ùoúınur64 Ki úanı gözden aúar dem-be-dem yaman ditrer

FirÀú-nÀme yazam dirsem Àhum odından Úalemle nÀme yanar ùutmaz el zebÀn ditrer

Ecel tevehhüminden bì-úarÀrdur gÿyÀ Vücÿd-ı pìr òarìf kim zamÀn zamÀn ditrer

71 32b 72 32b-33a 64 Metinde “ùoúınur” şeklinde yazılmıştır.

264

äabÀ deger ser-i zülfine yÀ maóabbetdür Gül üzre müşk-i ter àalibÀ feşÀn ditrer MiåÀl-i õerre-i dil òaste-i KelÀmì-zÀr

HevÀ-yı mihr-i ruòuñla zamÀn zamÀn ditrer 73

MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

Bu òÀk-dÀnda göñül vÀlih-i mükedderdür Muóìù-i óayrete olmış àarìú u muøùardur CihÀna ãÿret-i èıyş u neşÀù göstermez Meger ki Àyìne-i rÿzigÀr muàberdür ZamÀne başına ùoprÀà ãavurur her dem Ki òalú-ı èÀlemüñ aèmÀli şÿriş ü şerdür Bu deyr-i sÀl-i sipihrüñ yıúıldı saúfı meger Ki gerd ü òÀk ile óÀl-i zamÀne ebterdür Uãÿl ãaúla KelÀmì sipihr gözleme kim Bir özge dÀyiredür bu bir özge çenberdür

74

FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün Ey úaşuñ yÀyına èuşşÀú-ı àamın úurbÀnlar Tìr-i müjgÀnuña peyveste fedÀdur cÀnlar İtme inkÀr ney-i bezm-i àamuñ olduàum ŞÀhid-i óÀl yeter eyledügüm efàÀnlar Zülf-i çevgÀn-ãıfat ü kÿy-ı zenaòdÀnuñdan ÓÀlden óÀle varur bir niçe ser-gerdÀnlar 73 33a 74 33a

265

Menzilüñdür dil-i ãad-çÀk ten-i ãad-pÀre Reşk iderler bu ulu salùanata sulùÀnlar Faúr-ı kÿyuñda KelÀmì özüñi òÀk it kim Gence menzilüñ olur şÀéibesüz vìrÀnlar

75 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Meclis içre her úaçan ol serv úÀmet gösterür Muèaşir èuşşÀúa Àşÿb-ı úıyÀmet gösterür Ol büt-i şìrìn şemÀyilden götürme çeşmüñi Kim bu ãÿret èÀşıúa èayn-ı nedÀmet gösterür èÁşıú-ı bì-ãabr u dil Àòir melÀletler çeker Gerçi evvel èaşú aña rÿy-ı selÀmet gösterür CÀn sefer úıldıysa buórÀnuñda lÀkin óaşre dek ÜstüòˇÀn-ı cism kÿyuñda iúÀmet gösterür Bezl ider cÀnun dilìr-Àne KelÀmì ol büte Ehl-i èaşúa bu ùarìú ile şehÀmet gösterür

76 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Bezm-i àamda cÀm-ı èıyşum çeşm-i òÿn bÀlÀ yeter Naàme-i ney nÀle-i cÀn u dil-i şeydÀ yeter Merdüm-i çeşm óakk oldıysa bünÀdan buórdan Şevú-I òÀlüñ nÿr-baòş-ı dìde-i penÀ yeter Sÿd içün bÀzÀr-ı èaşú içre dil-i dìvÀneye Ol perì-ruò kÀküli ser-mÀye-i sevdÀ yeter 75 33a-33b 76 33b

266

TÀr-ı zülfüñdür göñül cemèin perìşÀn eyleyen Yaúmaàa bir kişveri dirler bir ejderhÀ yeter áamdan oldı ey ùabìb cÀn-ı KelÀmì òaste-dil Bir úadem-rencìde úıl üstine istiànÀ yeter

77 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Ey òayÀl-i òÀk-i pÀyuñ tÿtiyÀ-yı çeşm-i ter Aús-i ruòsÀruñla rÿşendür serÀ-yı çeşm-i ter Úana tebdìl olma ben baóruñda seylÀè sirişk Olmadı dil-dÀra vÀøıó mÀcerÀ-yı çeşm-i ter Ol perì ruòsÀra bir menzil münÀsib görmedüm èIúd-i cism-i zÀr içre mÀsivÀ-yı çeşm-i ter Keşti-i rÿy-ı zemìni virdi ùÿfÀn-ı àama Olalı mevvÀc-ı deryÀ-yı belÀ-yı çeşm-i ter Jeng olur miréÀt nem görse velì ecelì olur Eşkden Àyìne-i èÀlem-nümÀ-yı çeşm-i ter ÒÀk-i rÀhında KelÀmì Àteşìn defè itmedür Dem-be-dem ãu dökmeden gÿyÀ hevÀ-yı çeşm-i ter

78

FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Çün muãavver zülf ü úadd ü ebru-yı cÀnÀn çeker CÀn ciger ol ãÿreti çekmekde amÀ cÀn çeker Ceõb ider laèl-i lebüñ cÀnı dem-À-dem kendüye Aãlıdur gÿyÀ ki bu reng ile anı úan çeker 77 33b-34a 78 34a

267

Göñlüñ ey büt her ùaraf bir mÀhuñ almış göñlüñi Seng-i mıúnÀùìs-veş kim Àheni her cÀn çeker Úaşunuñ bÀr-ı àamın çekmek úatı düşvÀrdur Ol kemÀn-ı saòte her kim cÀn virür ÀsÀn çeker äanasın kim cÀn çıúar mecrÿó-ı cismümden revÀn Ol kemÀn ebrÿ úaçan kim sìneden peykÀn çeker KÀtib-i dil kilk-i endÿh ile dÿd-ı Àhdan äafóa-i gerdÿna her dem nÀle vü efàÀn çeker Olmayan şÀkir KelÀmì-veş naèìm-i vaãlda èÁúıbet bÀr-ı belÀ vü miónet-i buórÀn çeker

79 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Esmedür ãavurmadur ùurma şièÀr-ı rÿzgÀr Ádeme bir dem göz açdurmaz àubÀr-ı rÿzgÀr Eylemiş muàberr-i merÀyi úılup èÀlemi Gerd ü òÀk-Àlÿde itmiş rÿz-ı rÿzgÀr65 Seng-i Àsìb-i óavÀdiåden úanı bir şìşe dil KÀn-ı mecrÿó itmemişdür inkisÀr-ı rÿzgÀr

Eşk-bÀr itmekdedür kÀrı gözüm merdümlerin ÓÀsılı bì-mÀ-óaãaldur kÀr u bÀr-ı rÿzgÀr

Óaúúa bÀùıl dimeden edeñler içün iótirÀz Niçe nìk Manãÿr’ı çekmiş dÀra dÀr-ı rÿzgÀr Úalb olurdı keşti-i eyyÀm baór-ı fitneden Aña lenger olmasaydı şaòã yÀr-ı rÿzgÀr Ùabè-ı pÀki èÀúıbet endişelikde yaraşur Olma Cem-i cÀm gibi Àyìne-dÀr-ı rÿzgÀr 79 34a-b 65 Beyitte kelime eksik.

268

Aèdel-i óükkÀm pÀşÀ-yı óalìmü’n-nefs o kim Oldur istióúÀú ile ãÀóib-vaúÀr-ı rÿzgÀr 80

FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Dil meh-i ruósÀruñı nÿr-ı baãardan úıãúanur Üstüne ditrer seni yavuz naôardan úıãúanur Bistere gül-berg-i ter ãaçma ki nÀzik cismüñi CÀme òˇÀb ey àonca-leb gül-berg-i terden úıãúanur Görebilmez òaùùını eùrÀfı óaddüñde gözüm Ol cemÀl-i fitne-i devr-i úamerden úıãúanur Dir dir ol raènÀ gülüñ üstine ditrer èandelìb N’eylesün miskìn anı bÀd-ı seóerden úıãúanur Eşigüñ ùaşına başın úor KelÀmì òaste-dil Öpmesün diyü raúìb-i bed-güherden úıãúanur

81 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

Dimeñ pervÀneler cÀn şemée yana yana virmezler Nedür cÀn kim anı èuşşÀú olan cÀnÀna virmezler ÒarÀbÀt erleri esrÀra vÀúıf olmayan rinde Mey-i şevú-i ilÀhì dolu bir peymÀne virmezler Maóabbet cÀmını Àyìne-veş el üzre ùut sÀúì Ki bu deyr içre ol keyfiyyeti her cÀna virmezler N’ola maórÿm ise zÀhid òaù-ı dil-dÀr õevúinden GiyÀh-ı bÀà-ı cennetdür anı civÀna virmezler 80 34b 81 34b

269

ÒayÀl-i òÀlini nÿr-ı baãar-veş gizle çeşm içre Ki ol bìnÀlıàı her dìde-i óayrÀna virmezler Òoş ol faúr ehl kim günlerinüñ bir ser-i mÿyın LibÀs-ı fÀòir-i sulùÀn-ı èÀlì-şÀna virmezler MaèÀrif gencine mÀlik olan ÀzÀde èÀrifler KelÀmì-veş göñül bu menzil-i virÀne virmezler 82

FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün MeróabÀ ey Àãaf-ı sulùÀn-ı gerdÿn-iútidÀr MeróabÀ ey eşref-i óükkÀm-ı EflÀùÿn-şièÀr

MeróabÀ ey òˇÀce-i deryÀ-dil-i dÀnÀ-nehÀr MeróabÀ ey maôhar-ı esrÀr-ı luùf-ı Kird-gÀr MeróabÀ ey vÀúıf-ı mÀ-fi’ø-øamìrüñ nìk ü bed MeróabÀ ey èÀrif-i óÀl-i dil-i aàyÀr u yÀr MeróabÀ ey rÀúım-ı erúÀm-ı maúãÿdÀt-ı òulú MeróabÀ ey kÀfil-i erzÀú-ı òalú-ı rÿzgÀr MeróabÀ ey merhem-i dÀà-ı KelÀmì meróabÀ MeróabÀ ey [...]66 èÀdil-i dil-i gerdÿn-vaúÀr

83 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

Bu bÀzÀr içre sÿd ehli göñül dünyÀya virmezler äaçı sevdÀsını ser-mÀye-i èuúbÀya virmezler Úoyup mÀøì vü müstaúbel sözin óÀl ehli èÀrifler áam-ı imrÿzı èıyş u işret-i ferdÀya virmezler

82 35a 66 Kelimeye anlam veremedik. 83 35a

270

Òoş-ı nÀdd erleri õevú ile tÀr-ı òırúa-i faúrı FenÀ dÀrında èıyş-ı òilèat-i DÀrÀ’ya virmezler Ser-i kÿyuñda ol tersÀ bütüñ tecrìd-i èÀrifler èUlüvv-i cÀlarını menzil-i èÌsì’ye virmezler ZülÀl-i Òıør birle èömr-i ser-med isteyen cÀnlar Ùudaàın selsebìle úÀmetin ùÿbÀya virmezler Muèayyen der-geh erbÀb-ı baãìret óÀlinüñ şevúın Gözüm nÿrı sevÀd-ı dìde-i bìnÀya virmezler PerìşÀnlıúdan olmazlar daòi ÀzÀd anlar kim KelÀmì-veş göñül ol zülf-i èanber-sÀya virmezler

84 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Her úaçan bezm içre úÀnÿn derdini taúrìr ider NÀlesi cÀn u dil-i èuşşÀúda teéåìr ider TÀrlar ÀvÀzesi èuşşÀúa bir úÀnÿn ile èAşú zencìrine der-bend eyleyüp tesòìr ider RÀst-revlikdür ùarìú erbÀbına úÀnÿn-ı èaşú Böyle irşÀdı maúÀmÀt erlerine per ider Lehve meşàÿl olma bu bezm-i muòÀlifde diyü TÀr-ı úÀnÿn nÀle-i cÀn-gÀh ile taúrìr ider Bir zebÀn-Àver muóaddiå gibi úÀnÿn bezmde Dehrüñ ÀyÀt-ı fenÀsın dem-be-dem tefsìr ider TÀr-ı úÀnÿn pÀy-ı èaúla bir èuúÀl-i sìm iken Şevú-i desti gerden-i cÀna anı zencìr ider NÀle-i zÀr-ı KelÀmì’ye idüp Àheng-i çeng Cismini úÀnÿn-ı seyr her tÀrı bir şemşìr ide

84 35a-b

271

85 Mefèÿlü FÀèilÀtün Mefèÿlü FÀèilÀtün

NaúúÀşlaruñ miåÀlüñ dil-sitÀn çekerler Ol úavme bir naôar úıl gör kim ne cÀn çekerler èÁşıúlaruñ şeb-i àam aúlÀm-ı nÀle birle EflÀke dÿd-ı dilden Àh u fiàÀn çekerler Laèlüñ àamıyla cÀnÀ èuşşÀú mey içerler Ya bÀde ãÿretinde her demde úan çekerler Her cÀnı kim görürler baàlu èiúÀl-i èaúla Zencìre dil-rübÀlar anı revÀn çekerler SevdÀ-yı zülfi ile bÀzÀr itmeyenler Sÿd Àrzÿ iderler ammÀ ziyÀn çekerler Bezm içre şemèlerde odlar zebÀnelerden AèdÀ-yı óüsn-i yÀre tìà-ı zebÀn çekerler

èUşşÀúa cevr ü kìnden dil óÀlì eylemezler Derd aña seng-i diller bÀr-ı girÀn çekerler Mülk-i maóabbet içre yaúşı sülÿk it kim Bed gÿylar KelÀmì aduñ yaman çekerler

86 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

Òaùuñ ki dÀyire ol noúùa-i dehÀna çeker Òaù-ı èadem raúam-ı èaúl-ı òurde-dÀna çeker Ruòuñ miåÀlini her ãubó-ı äunè naúúÀşı HezÀr ãanèat ile levó-i ÀsmÀna çeker Tenümde dÀàlarumdan aúan degül úanlar Hücÿm-ı Àteş-i àam her ùaraf zebÀna çeker 85 35b 86 36a

272

Lebüñ òayÀli ile dìde òÿn-ı nÀb döker

Úadüñ àamıyla göñül Àh-ı èÀşıúÀne çeker KelÀmi gevher-i dendÀn ü tÀr-ı zülfüñden HezÀr dürr-i åemìn rişte-i beyÀna çeker

87 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

äanma kim sìnemde èaşúuñdan dil-i òÿn-òˇÀredür Kÿşe-i külòanda yir ùutmış bir Àteş pÀredür Úaùre úaùre eşk ü yir yir dÀà ãanma tende kim Ten sipihr-i derd ü bunlar åÀbit ü seyyÀredür Olsa revzen revzen ey meh sìnem oúından òoşem Kim göñülden óüsnüñe bunlar reh-i neôôÀredür

ÇÀre èaşúuñ birle cÀn virmekdür Àòir èÀşıúa äanma ey cÀn kim cihÀnda èÀşıúuñ bì-çÀredür ÒÀk-i Mecnÿn’dur beyÀbÀnlarda ãanmañ gird-bÀd Kim hevÀ-yı èaşú ile ser-geşte vü ÀvÀredür Cevr-i gerdÿñ ü cefÀ-yı yÀr u endÿh-ı raúìb TÀ esìr-i èaşúuñam dÀyim dil-i bìmÀredür Ey KelÀmì sìnemüñ zaòmına merhem urma kim Ol kemÀn-ebrÿ oúı zaòmı oñılmaz yÀredür 88

Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Döndürdi úana göz yaşını mÀcerÀ-yı hecr ÙÿfÀn getürdi başuma Àòir belÀ-yı hicr 87 36a 88 36a-b

273

Dil pÀre pÀre düşdi gözümden sirişk ile TÀ şeróa şeróa eyledi tìà-ı cefÀ-yı hecr äaórÀ-yı tende òÀk-i tenüm gird-bÀd-veş Geh cemè úıldı gÀh-ı perìşÀn hevÀ-yı hecr BìmÀr hecrem olma muãaddiè baña ùabìb Ölmekden özge var mı cihÀnda devÀ-yı hecr Mülk-i èadem èazìmetin itsem èaceb degül Kim mÿcib-i fenÀ-yı bedendür beúÀ-yı hecr CÀn ibtidÀ-yı hecr ùutuşdı àam odına Óayretdeyem ki tÀne ola intihÀ-yı hecr Müşkil ki vaãl-ı yÀre ire cÀn KelÀmiyÀ Bu nevè ile ki oldı göñül mübtelÀ-yı hecr

89 Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlü Feèÿlün

BÀd-ı seóerüñ rÀyióa-i müşg-i teri var GÿyÀ ki ser-i zülfine yÀrüñ güõeri var Òÿn-ı dil eger aúsa gözümden èaceb olmaz Kim Àteş-i sÿzendenüñ Àòir şereri var Teéåìr ide şÀyed dil-i sengìne yÀrüñ EfàÀn iderek cismde tÀ cÀn eåeri var Başdan giçenüñ èaşúda her èaybı hünerdür Göstersün özin bunda kimüñ kim hüneri var äabr eyle dime èaşúda èuşşÀúa KelÀmì BìmÀr-ı firÀúa bu devÀnuñ øararı var

89 36b

274

90 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

MÀsivÀ ÀlÀyişinden pÀk olan abdÀl olur äÿret-i úÀli úoyup maènìde -i ãÀóib-óÀl olur Kim ki saòãından cüdÀ egler vücÿdın müstaúil Ser-nigÿn òÀk-i siyehde sÀye-veş pÀ-mÀl olur Sen MesìóÀ-dem bütüñ her kim ki olmaz mÀéili Bu fenÀ deyrinde ol òar tÀbiè-i deccÀl olur Bir işÀret úıl ki cÀn naúdini ìåÀr eylerem äanma kim cÀn virmede èuşşÀúda ihmÀl olur MÀøì vü müstaúbele ãarf itmeyen evúÀtını Feyø kesb eyler KelÀmì gibi ãÀóib-óÀl olur 91 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün äanma sìnemde muèallaú-ı dil-i sÿzÀnumdur áam tenÿrınde yanar Àteşe biryÀnumdur Úan içer Àh çeker cÀn bu yeter mÀ-óaøarı Bir iki dem ki bu àam-òÀnede mihmÀnumdur CÀn çeker bÀde-i rengìne müdÀm ey sÀúì Úan çeker cÀnı meger bÀde benüm úanumdur Cìm zülf ü úadd elif nÿn úaşı vü mìm aàzı äafóa-i cism-i òazìnde raúam-ı cÀnumdur Tende peykÀnuñ eger olmaya cÀn eglenmez Ôulmet-i cismde ol çeşme-i óayvÀnumdur 90 36b-37a 91 37a

275

Beni bir lemóa temÀşÀ-yı meh-i rÿyuñdan Bì-naãìb eylemeyen dìde-i óayrÀnumdur Beni müstaàraú-ı deryÀ-yı àam iden her dem Ey KelÀmì àam-ı çeşm-i güher-efşÀnumdur 92

Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlü Feèÿlün Ey maôhar-ı òÿrşìd-i ruòuñ cümle õerÀyir Bir Àyìnedür ãÿret-i zìbÀña meôÀhir Ger noúta-i õÀtuñ úamuya olmasa merkez Dönmezdi bu pergÀr ile peyveste devÀéir CÿyÀ-yı viãÀlüñ olup iúlìm-i èademden Ser-geşte-i ãaórÀ-yı vücÿd oldı èanÀãır Bir Àyìnedür ãÿret-i pÀküñ ki şeb ü rÿz Mihr ü meh ü eflÀk gözidür aña nÀôır Álÿde-i òÀk-i reh olup müfteòirem kim Budur şeh-i iúlìm-i àama òilèat-ı fÀòir Bu dÀyirede bir òaù-ı mevsÿm çekilmiş Ol òaùùa dür-i úÀfile-i kevn müsÀfir Baú bÀùın ile muãóaf-ı rÿyına KelÀmì Kim sırrını anuñ göremez dìde-i ôÀhir 93

Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün Dil ol kemend-i zülf-i dü-tÀ mübtelÀsıdur Ser-geşte eyleyen beni anuñ belÀsıdur 92 37a-b 93 37b

276

Òÿn-Àb-ı çeşm ü Àteş-i Àh-ı derÿnumuz İúlìm-i èaşú deştinüñ Àb-ı hevÀsıdur Başumda ãanma mÿy ki òÀr-ı siyÀhdan Naól-i àam üzre ùÀéir-i miónet yuvasıdur Fikr-i dehÀnı birle èadem seyrin eyle kim Bu èilletüñ cihÀnda yoú olmaú devÀsıdur

Kìn òançerine rÀ úaşın ol şÿò ider àulÀm Peyveste öldüren beni anuñ burasıdur Bì-gÀneye vefÀ úılup aóbÀbın öldürür Yazıú aña ki ol ãanemüñ ÀşinÀsıdur Her dem ten-i òazìne viren cÀn KelÀmiyÀ Nÿş-ı dehÀnı vü leb-i şìrìn edÀsıdur

94 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün RÀóat-fezÀ-yı merdüm-i èÀlem piyÀledür èÁdem olana bÀèiå-i èÀlem piyÀledür áamdan derÿnı úan olan Àzürde dillere Feyø-i óayÀt-baòş ile hem-dem piyÀledür Bu devrde ayaúda úalan rind-i mey-keşüñ Döne döne elini ùutan hem piyÀledür Keyfiyyet-i piyÀleye cÀn virdi nitekim Gencìne-i óaúÀéiú-ı mübhem piyÀledür SÀúì piyÀle ãun ki dimişdür ùabìb-i èaşú BìmÀr-ı èillet-i eleme em piyÀledür Yir yir óabÀb-ı jÀle-ãıfat düşmiş üstine GülzÀr-ı bezmde gül-i òurrem piyÀledür

94 37b-38a

277

Göstermede vaúÀyiè-i óÀli KelÀmiyÀ GÿyÀ ki èayn-ı Àyìne-i cism piyÀledür 95 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün TÀ ki geydüñ başuña devlet ile zer efser Virdi òÿrşìd-ãıfat èÀleme zìver efser Yiridür itse kelÀmını neşÀùıyla göge Oldı sen òusrev-i şìrìn-lebe hem-ser efser Ser-firÀz-ı dü-cihÀn olmasına şÀéibe yoú Kim ki òÀk-i derüñi başına eyler efser Olma maàrÿr ãaúın tÀc-ı zere ser-keş olup Didi giydükde bunı başına Úayser efser Olmasun efser-i zer dÿr başuñdan yÀ Rab TÀ felek farúına dür mihr-i münevver efser

96 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Naôar ehli saña güzel didiler Óüsnüñe ãunè-ı Lem-yezel didiler

Õerre aàzuñ görüp kelÀm ehli Yoú óisÀbındadur uúal didiler ÓükemÀ òayli söz dehÀnuñ içün Didiler lìk bì-maóall didiler Uzun endìşeler úılup dil ü cÀn Zülfi úÀr rişte-i emel didiler 95 38a 96 38a

278

Telò-kÀm itdiler beni anlar

Ki şeker laèline èasel didiler Úıya baúışlaruñ görüp èuşşÀú Zehr-i çeşmindedür ecel didiler Ey KelÀmì bu ùarzı bilmediler ŞuèarÀ gerçi çoú àazel didiler

97 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

ZÀhid hemìşe secde gehüñ bu riyÀ nedür Óalúa úarìb virmek içün bu riyÀ nedür Yazıú saña ki deşt-i óalÀletde maóv olup Taóúìú itmedüñ ki ùarìú-ı HüdÀ nedür TÀ sen fenÀ ãıfÀtına bulmazsın ittiãÀf Bulmazsın ıùùılÀè ki feyø-i beúÀ nedür Maóv it muóìù-i èaşúa óabÀb-ı vücÿduñı Ser-geşte olma sende bu düñlü hevÀ nedür Dilden àubÀr-ı àayrı gider tÀ øamìrüñe Rÿşen ola ki Àyìne-i óaú-nümÀ nedür MÀhiyyet-i meh-i ruòuña irmedi faúìr ÒuffÀş görmedi ki güneşde øiyÀ nedür Vir ibtidÀda cÀn-ı KelÀmì belÀsına TÀ bilesin naèìm-i belÀ intihÀ nedür

97 38b

279

98

FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Ne leb-i rÿh-fezÀdur bu ne berg-i gül-i terdür Ne demüñdür bu ne güftÀr ne òïş dürc-i güherdür Bu ne sìn dehen ü dÀl zülfdür ey meh67 Naôar erbÀbına bunlar ne belÀ medd-i naôardur Baña bÀdÀm-ı terüñ zehri helÀk eyledi Àòir Saña ey naòl-i gülistÀn-ı melÀóat bu ne berdür Òaber-i vaãl dilerken dil-i dìvÀne diyÀrın Sìne-i baór òarÀb eyledi bilmem ne òaberdür

Meh-i ruòsÀr ne pey-veste KelÀmì naôar itmeñ Saña èayb eylese zÀhid baña ol èayb hünerdür

99 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Çarò-ı luèbet-bÀzı gör ey dil ne ãanèat gösterür Göz yumup açınca yüz biñ dürlü ãÿret gösterür Oldur Àòir úadr tìàı ile cilÀ vü úaøÀ Gerçi bu zindÀnda beş gün saña mühlet gösterür Baàlama mihrine dehrüñ dil-berü gel söylenüp MÀh-ı nev her ayda engüşt-i işÀret gösterür KÀrbÀn-ı èömr bunda bir dem ÀrÀm eylese KÀrbÀn-sÀlÀr-ı merg esbÀb-ı rıólet gösterür Ùoludur cÀm-ı øamìri bÀde-i tevóìd ile Ol cüvÀn kim deyr pìrine irÀdet gösterür

98 38b 67Mısraıda kelime eksik,vezin aksıyor. 100 38b-39a

280

Òÿn ile çeşm-i melek rÿy felekde her gice

Naúş-ı encümden cihÀna eşk-i óasret gösterür IøùırÀr ider KelÀmì bunda ÀrÀm itmemek Bu ribÀù-ı köhneden göçmek øarÿret gösterür 100

MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

Müjeñ nÀvekleri her dem degerse cÀna incinmez NişÀn-ı èaşúa mÀlik ehl-i dil cÀnÀna incinmez Alınmaz dil teúÀlib ü teãÀrìf-i kevÀkibden Başına seng-rìz-i dehrden dìvÀne incinmez Seg-i kÿyuñ baña ÀzÀr virmez iltiyÀm eyler Muèayyendür bu kim insÀn olan insÀna incinmez ŞerÀr-ı èaşú òÀr u òas gibi dil müràını yaúsa Elem çekmez ki sÿz-ı şemèden pervÀne incinmez RıøÀ viren úaøÀya emrine teslìm olan èÀşıú Nücÿma dil uzatmaz çarò-ı ser-gerdÀne incinmez KelÀmì òurrem ol kim ùabè-ı pÀk-i Áãaf-ı èÀdil Ne deñlü bì-edeblik görse dervìşÀne incinmez 101 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

äanma kim bì-hÿde yeller genc-i miónet beklerüz Bir perì itmege tesòìr-i òalvet beklerüz Gözlerüz bir èömrdür ol serv-i úÀmet rÀsına Úanàı gün ôÀhir olur diyü úıyÀmet beklerüz

101 39a

281

Ol büti yÀd eyleyüp AllÀhü yekdür virdimüz

SÀm-ı hicrÀn çün beden bir cünde nevbet beklerüz ÜstüòˇÀn-ı cismimüz kÿyuñda sÀkindür henÿz Ölmişüz lÀkin ser-i kÿy-ı maóabbet beklerüz Niçe yıldur yÀr kÿyında KelÀmì sÀkinüz İtler ile hem-nişìn olmaàa furãat beklerüz

102 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

Maóabbet derdini bir meh-veşe rÀm olmayan bilmez Dil-i şeydÀlıàın rencÿr-ı eyyÀm olmayan bilmez Olup ÀzÀde úayd-ı mÀ-sivÀdan èömr-i leõõÀtın GiriftÀr-ı òam-ı zülf-i dil-ÀrÀm olmayan bilmez

äafÀ-yı leõõet-i òˇÀn-ı nefìs-i meclis-i òÀã[a] Esìr-i úayd-ı dÀm-ı ãoóbet-i èÀm olmayan bilmez Tecerrüd èÀleminüñ vaódetin keåret cihÀnında KelÀmì-veş bugün bì-neng ü bì-nÀm olmayan bilmez Leb ü dendÀn u mihr-i èÀrıøuñ keyfiyyetin cÀnÀ MüdÀm endìşesi naúl ü mey ü cÀm olmayan bilmez 103 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Biz kim hümÀ-yı evc-i hevÀ-yı hüviyyetüz Niçün esìr-i dÀmuña melek-i ãÿretüz Bu òÀk-dÀnda biz ne itirdük ne isterüz Kim laóôa laóôa muøùarib el-óÀl-i óayretüz 102 39a-b 103 39b

282

Fehm itmedüñ ki èillet-i àÀbì ne nesnedür

Ol vechden bu cehl ile mÀèlÿl-ı èilletüz ŞÀh olmazuz memÀlik-i Mıãr-ı vücÿda biz MÀdÀm kim muúayyed-i çÀh-ı ùabìèatuz Derd aña gird-bÀd gibi deşt-i cehlde Ser-geşte-i hevÀ-yı cihÀn-ı êalÀletüz Ôulmet-serÀ-yı èÀlem-i keåretde şevú ile PervÀne-i çerÀà-ı şeb-istÀn-ı vaódetüz èAnúÀ-yı ÚÀf-ı vaódet iken biz KelÀmiyÀ Niçün şikeste bÀl ü per ü dÀm-ı keåretüz 104

Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün Derd mey-keş-i mecÀlis-i erbÀb-ı miónetüz Mest-i òarÀb bÀde-i cÀm-ı maóabbetüz

İósÀs itmezüz elem-i tìà-ı mióneti ZìrÀ ki geşte-i dem-i tià-ı maóabbetüz Òÿ ùutmışuz leõÀéiõ-i òˇÀn-ı muóabbete äanmañ bizi ki mÀéil-i esbÀb-ı rÀóatuz Tìà-ı óayÀt-baòşına ãuãadı cÀnımuz ÓaúúÀ budur ki teşne-i deryÀ-yı raómetüz ÚılÀb-ı zülf-i yÀre KelÀmì muúayyetüz Yaènì ki mübtelÀ-yı kemend-i irÀdetüz

104 39b

283

105 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün Seg-i yÀrüñ sifÀlin dime kim Cem cÀmına degmez

Anuñ èıyş[ı] bunuñ õevú-ı ãafÀ encÀmına degmez Mey iç bì-bÀk kim àam şaónesi mülk-i melÀóatde BelÀ mey-òÀnesinüñ rind-i dürd-ÀşÀmına degmez BelÀ vÀdìsinüñ sÀkinleri dìvÀne olmazlar äabÀ tÀ ol perìnüñ zülf-i èanber-fÀmına degmez Deger peykÀnlardan her dile bir sehm o şÿòuñ Nedendür yÀ çıúaruñ çÀn-ı pür-ÀlÀmına degmez áubÀr-ı ÀsitÀn-ı ÀsmÀn úadrüñ olaldan dil Feróden pÀy-ı istilÀ-yı gerdÿn bÀmına degmez ÒoşÀ ol mürà-ı fÀrià bÀl kim èanúÀ-ãıfÀt úÀniè Olup bir óabbe içün óubb-ı dünyÀ dÀmına degmez

Birüz eyyÀm-ı Àdem Àh kim mìrÀs-ı vechü’l-arø Úavì úassÀmlardan Àdemüñ eyyÀmına degmez Dem olmaz kim kemÀn-ı àuããadan şaãt-ı úaøÀ birle Òadeng-i àam KelÀmì’nüñ dil-i nÀ-kÀmına degmez

106 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Añılmaz oldı òÀùırımuz rÿy-ı yÀrsuz Bülbül niçe şüküfte olur nev-bahÀrsuz

Úadd-i òamìdemi àam-ı zülfidür iñleden ZìrÀ ki ceng eylenimez nÀle nÀrsuz Her úanda görse bir güli uyuzlanur göñül GülzÀr-ı èaşúda olımaz òÀr òÀrsuz 105 40a 106 40a

284

Cevr-i sipihr ü óÀdiåe-i rÿzgÀrdan Bir laóôa olmaz Àyine-i dil àubÀrsuz

Gel sÀlik-i ùarìú-ı fenÀ olalum göñül

Úalduñ bu òÀkdÀnda úatı èitibÀrsuz Dil iòtiyÀr tekye-i zühd ü ãalÀó iken Ol nergis itdi bÀde-perest iòtiyÀrsuz Tök sìm-i eşki pÀyına ol serv-úÀmetüñ Bitmez nihÀl-i vaãl-ı KelÀmì niåÀrsuz

107 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Úaùre úaùre çıúdı gözden tende olan cÀnımuz ÓÀliyÀ Àteş-feşÀndur dìde-i giryÀnımuz

Gird-bÀd-ı vÀdi-i baóruz hevÀ-yı vaãlda Her ùaraf eftÀn u òayrÀn cism-i ser-gerdÀnımuz

Bì-nihÀyet ôulm u bìdÀd ile iñletmiş bizi Yoú èaceb ùutsa sipihrüñ dÀmenin efàÀnımuz

Dehr mièmÀrından Àòir bu òarÀb ÀbÀdda Olmadı maèmÿr hergiz òÀùır-ı vìrÀnımuz

Ol büt-i şìrìn şemÀéil ãÿretin seyr itmeden TÀ dem-i maóşer yumılmaz dìde-i òayrÀnımuz Ey ùabìb-i cÀn-revÀn gel kim belÀ-yı hecrde CÀn fedÀ itmekden özge úalmadı dermÀnımuz

DÀm-ı zülfüñde KelÀmì ol cefÀ-cÿ kÀfirüñ Aãılıdur bir úıl ile rişte-i ìmÀnımuz

107 40b

285

108 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün Òÿrşìd-i èÀrıø-ı ruò-ı dil-dÀra mÀyilüz Mÿsì-ãıfat tecelli-i dìdÀra mÀyilüz

äanmañ bizi ki úıldı felek úaddümüz dü-tÀ Ol serv-úadd o úÀmet ü reftÀra mÀyilüz Ol úaşadur úıyÀm u rükÿè u sücÿdımuz ZÀhid ãanur ki kÿşe-i dìvÀra mÀyilüz Keyfiyyet-i şarÀb leb-i yÀre ùÀlibüz Bu òÀnúahda maòzen-i esrÀra mÀyilüz Yüz sürmeden àubÀr-ı rehine àaraø bu kim Kuól-ı cilÀ-yı dìde-i òÿn-bÀra mÀyilüz DÀr-ı vücÿd içinde ene’l-óaúú ãadÀsını Her şeyde istimÀè ideli dÀra mÀyilüz

ÁfÀúda teveccühimüz vech-i Hÿ’yadur Bu merkez içre noúùa-i pergÀra mÀyilüz Yaúar òaã-ı vücÿdı ider nefy-i mÀ-èadÀ İåbÀt-ı Óaúda Àh-ı şerer-bÀra mÀyilüz MiréÀt-ı zÀnü üzre KelÀmì seri úoruz Ùÿùì gibi celÀdet-i güftÀra mÀyilüz

109 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Ey gül-i ter niçe kim gelse mükerrer nev-rÿz Gülbün-i èömrüñ ola tÀze vü ter her nev-rÿz CÀm-ı baòtuñ mey-i iúbÀl ile olsun memlÿ Nitekim ôÀhir ide çarò-ı müdevver nev-rÿz 108 40b-41a 109 41a

286

Üç yüz altmış derecÀt-ı felegi úaùè úılup Vaãluña irmek içün çekdi seferler nev-rÿz Sipeh-i şiddet-i dey defèine yüz biñ gülden Her yaña çekdi revÀn eyledi leşker nev-rÿz ÓÀkim-i mülk-i úaøÀ ile úader yanından Oldı aèdÀ sipehi üzre muôaffer nev-rÿz Nergis ü nesteren ü lÀle vü gülden óÀlÀ Virdi ÀrÀyiş-i gülzÀra nigÿ-fer nev-rÿz Úulaà ol gül gibi gülşende ãabÀdan gör kim Ne mübÀrek nefesi var ne söyler nev-rÿz Bezm-i ÀrÀste olmış saña èıyş itmek içün Óayfdur geçmese şÀdìlià ile ger nev-rÿz CÀmsız olmaya nev-rÿz KelÀmì yÀ Rab Ki bu òÿrşìd ile dirilde münevver nev-rÿz

110 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Çeşm-i òÿn-bÀrdan eksük mi olur úan hergiz Tükenür mi şerer-i Àteş-i hicrÀn hergiz ŞÀm-ı hicrÀnuma irişmedi vuãlat ãubóı Veh bu düşvÀr baña olmadı ÀsÀn hergiz

Çıúdı cÀn miónet-i hicrÀnla tenden veh kim äormadı óÀl-i dil-i ôÀrumı cÀnÀn hergiz èAşúdan vÀhim olup söyleme göñlümi yaúar ŞÀh-ı èÀdil dilimüz mülkini vìrÀn hergiz

110 41a-b

287

èAşúdur baór-i KelÀmì úamu èÀlem emvÀc Lìk o baórüñ olımaz úaèrı nümÀyÀn hergiz 111 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün O dem ki ùabè-ı laùìfüñ olur süòan-perdÀz ÓayÀt virmede èÌsì’ye o gizdür iècÀz Serìr-i Mıãr-ı maèÀrifde sensin ol Yÿsuf Ki naúd-i dÀniş ider ãarf-ı rÀhuñ ehl-i niyÀz

O dem ki ùÀéir-i nuùúuñ muøìú-úuvvetin FeøÀ-yı fièle fenÀdan àurÿb ider perdÀz Tevehhüm-i òaùar encÀm fikr-i bikrinden Ùuyÿr-ı nÀùıúa uçmaàa eylemez ÀàÀz KelÀmì nefòa-i rÿóü’l-úudüs ider ôÀhir äıfÀt-ı õÀt-ı şerìfüñle olalı dem-sÀz

112 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

CihÀnda ger ùaleb-i èömr-i cÀvidÀn idesüz

FedÀ güzellere ey ehl-i èaşú cÀn idesüz ÒayÀl-i zülfine cÀn naúdini niåÀr eyleñ Başum gerivde bu sevdÀda ger ziyÀn idesüz Nefes nefes niçe bir bezm-i àamda ey dil ü cÀn Ney-i maúÀm belÀ-veş işi fiàÀn idesüz BelÀ-yı hecrden ey gözlerüm beni dem-i vaãl ÓabÀb-ı eşkde raóm eyleyüp nihÀn idesüz 111 41b 112 41b

288

KelÀmì’ye niçe ey servler òadeng-i àamı KemÀn-ı miónet ü endÿhdan revÀn idesüz

113 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Ey perì ruò èaşúuña dìvÀne gelmişlerdenüz

Mest ü cÀm-ı vaódetüz mestÀne gelmişlerdenüz Şemè-i rÿòsÀruñ görüp bezm-i beúÀdan şevú ile Bu fenÀ iúlìmine pervÀne gelmişlerdenüz Bilmege sırrın vücÿd-ı vÀcibuñ taóúìú ile Biz èademden èÀlem-i imkÀna gelmişlerdenüz Küfr-i ôülmÀniyeden cÀn mülkini pÀk itmişüz Muèciz-i cismüñ görüp ìmÀna gelmişlerdenüz CÀn fedÀ nÀvek-i müjgÀnuñ işitmişlerdenüz Ey kemÀn-ebrÿ saña úurbÀna gelmişlerdenüz Oúlarından cism revzen revzen eyle her nefes Ney gibi bu bezmde efàÀna gelmişlerdenüz Virmişüz cÀnlar KelÀmì bulmışuz cÀnÀnımız Yaèni cÀnÀnı bulınca cÀna gelmişlerdenüz

114 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün Şükr-i ÒudÀ ki geldi emìr-i kirÀmımuz Merbÿù oldı silsile-i intiôÀmımuz Feyø-i úudÿmı birle şeref buldı şehrimüz CÀh ile geldi mÀh-ı menÀzil òırÀmımuz 113 41b-42a 114 42a

289

Òÿrşìd gibi buldı seferden øiyÀ vü fer İrdi murÀdına meh-i èÀlì-maúÀmımuz Muùrib terennüm eyle ki sÀúì-i devrden Ùoldı mey-i murÀd ile cÀm-ı merÀmımuz Sıòòatle geldi şükr-i KelÀmì ki èÀúıbet Buldı icÀbet edèiye-i ãubó-ı şÀmımuz

115 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

DiyÀr-ı èaşúa perìşÀn u mübtelÀ giderüz Ki bilmezüz gelürüz miónet ile yÀ giderüz HevÀ-yı deşt-i firÀú ile gird-bÀd ãıfÀt Alup àubÀr-ı ten-i zÀrı her yaña giderüz

RiyÀø-ı dehrden ey bülbül-i çemen biz de Şikeste-bÀl ü òazìn-óÀl ü bì-nevÀ giderüz äabÀ ãıfat der-i cennet-i Àb-ı cÀnÀna HevÀ-yı vaãl ile her ãubó her mesÀ giderüz Oúum àamıyla èadem kişverine èazm iderüz Bu yirde ùurmazuz elbette ol yaña giderüz Çekildi úÀfile ùur zÀhid-i müheyyÀ úıl68 TekÀsül itme KelÀmì ki bizde hÀ giderüz

116 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Bir perìşÀn óÀl-i cevr-i dÿr-ı eflÀk olmazuz Nefs-i dÿn içün esìr-i èÀlem-i òÀk olmazuz

115 42a-b 68 beyitte [reh] kelimesi yazılmiş. 116 42b

290

Bu gülistÀnuñ gül ile servine dil virmezüz Sidre perdÀzuz esìr-i òÀr u òÀşÀk olmazuz Ùalmayınca úaèr-ı deryÀ-yı sirişk-i dìdeye Cìfe-i dünyÀ vü levå ü dehrden pÀk olmazuz Bir sehì-úÀmet hevÀsı birle Àb-ı dìdeden Olsa ger vìrÀn binÀ-yı èömr àam-nÀk olmazuz Neşye-i óüsnine ol şìrìn lebüñ müstaàraúuz Söyle müşÀruz kiş mest-i şìre-i tÀk olmazuz Olalı sÀcid fenÀ deyrinde bir èinÀbete MÀyil-i seccÀde vü tesbìó ü misvÀk olmazuz Olmayınca bir sehì-úad çÀbüküñ rÀhında òÀk Biz KelÀmì gibi cÀn deyrinde çÀlÀk olmazuz 117

MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün Gözüñ zülfüñ zebÀnuñ şeklini nÀ-dil raúam úılmaz Vücÿd-ı nÀ-tüvÀnum èazm-i iúlìm-i èadem úılmaz Dil-i ãad-pÀre mey úan eyleyüp gözin revÀn eyler Ne demdür kim baña baórüñ cefÀyı dem-be-dem úılmaz GiriftÀr-ı àamuñ Àzürdedür dünyÀ vü èuúbÀdan áarìú-ı lücce-i endÿh fikr-i peş ü kem úılmaz VefÀ òÿr görmemiş èömrinde cÀn ol şÿò-ı bed òÿrdan Göñül cevrine rÀøı oldı lÀkin cevr hem úılmaz SifÀl-i faúrdan her kim ki vird-i derd nÿş eyler Daòi seyli mey-i ãÀf Àrzÿ-yı cÀm-ı Cem úılmaz Raúìb-i dÿndan ol müşgìn òaù olmaz muóteriz yÀ Rab Ne Àhÿdur bu kim ol ite olmuş rÀm-ı rem úılmaz

117 42b-43a

291

Tenimde her ser-i mÿ bir tütündür Àteş-i àamdan KelÀmì çeşmümi eşk-i belÀ bì-hÿde nem úılmaz 118

FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün TÀ sifÀl-i seg-i kÿyuñ baña ìãÀl olmaz Dil bu mey-òÀnede mest-i mey-i ÀmÀl olmaz CÀm-ı Cem ùavr-ı sifÀl-i següñe benzemeyüz Begüm Àyìne-i İskender’e emåÀl olmaz Òam-ı çevgÀn-ı maóabbetde başın gÿy-ãıfÀt Kim ki àalùÀn idebilmez bize hem-óÀl olmaz Kim ki taóúìúe mübeddel idemez taúlìdin Tekye-i èÀlem-i tecrìdde abdÀl olmaz Başını sümm-i semendüñde àubÀr-ı reh ider Dìdelerde àayrıya [...]69 pÀmÀl olmaz Úıble-i úalbüñi veche-i óasen it cÀn kim Bundan aèlÀ saña her vech ile iúbÀl olmaz Yaèni cÀn ister ise itme KelÀmì taúãìr èÁşıú-ı ãÀdıúa cÀn virmede ÀmÀl olmaz

119 Müfteèilün MefÀèilün Müfteèilün MefÀèilün

Ol ser-i zülfdür bizüm bÀèiå-i inbisÀùımuz

Kesme ãaúın ki úaùè olur silsile-i neşÀùımuz Rişte-i cÀnı zülfünüñ tÀrına muókem itmişüz Muókem olursa ùañ mıdur yÀr ile irtibÀùımuz

118 43a 69 Kelimeye anlam veremedik. 119 43a-b

292

DÀmen-i mÀ-sivÀ-ullÀh dest-i irÀdet urmazuz Pìr ùarìú-ı Óaúú ile olalı iòtilÀùımuz Ùoldı derÿn-ı dil øiyÀ óÀlet-i mihr-i yÀrdan Naúş-ı ruòıyla ol şehüñ buldı ãafÀ bisÀùımuz Sümm-i semend-i nÀzına olalı ferş başımuz èArş yirine ùaèn ider pÀye-i inóiùÀtımuz Áteş-i èaşúa bu tende biz bu vücÿdı yaúmışuz NÀrı caóìmden daòi úalmadı iótiyÀtımuz Çıúdı KelÀmi rÿóımuz úÀlıb-ı cism-i zÀrdan ÚÀfilemüz revÀn olup úaldı köhne ribÀùımuz

120 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

ŞÀhid-i maènì temÀşÀsında maóv-ı muùlaúuz èAks-i dìdÀr ile memlÿ ãÀf-ı miréÀt-ı Óaúuz Eylerüz cevlÀn libÀs-ı èÀşıú u maèşÿúdan èAşúdur maùlÿbımuz zìrÀ biz andan müştaúuz MÀsivÀdan geçmişüz cÀm-ı maóabbet içmişüz BÀde-i tevóìd-i cÀnÀn baórine müstaàraúuz Şièr-i meràÿb u edÀ-yı òÿb u ùarz-ı òÀã ile Ey KelÀmì kÿçe vü bÀzÀr-ı naôma revnaúuz Hìc bÀb ile bizi fetó idemez nÀdÀn faúìh Genc-i taóúìúÀt ile memlÿ kitÀb-ı muàlaúuz

120 43b

293

121 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

BelÀdan bir nefes ÀzÀd-ı cÀn-ı nÀ-murÀd olmaz CihÀnda àÀlibÀ erbÀb-ı istièdÀd şÀd olmaz Seg-i yÀre sifÀl-i dìdeden virdüm ciger úanın Velì ne sÿd kim bu mÿcib-i èayn-ı vedÀd olmaz Raúìbe söylemeñ kim mÀniè-i dìdÀr-ı yÀr olma Cibillì-bed-siyer teéeddüb ile nìk-nihÀd olmaz

CefÀ-cÿ bütlere göñlin viren cevr ile òÿ ùutsun Ki ol ôÀlimler Àyende-i resm-i èadl ü dÀd olmaz áamuñ süróün ciger úanıyla yazdum göz beyÀøına Kim ol taúrìr taórìrine bundan yeg müdÀd olmaz Ser-i kÿyuñda èÀşıúlar müreffeh bÀldür cümle Şehen-şeh olsa èÀdil rÀy gün içre úanÀd olmaz Cünÿn ser-riştesin ùut óÀãıl it dìvÀnelik adın KelÀmì kişver-i èaşú içre bundan eşref ad olmaz

122 Müfteèilün MefÀèilün Müfteèilün MefÀèilün

Olalı èayn-ı õÀtımuz vaódet ile ãıfÀtımuz Oldı õerÀyir-i cihÀn maóv muóìù-i õÀtımuz Noúùa-i õÀt-ı baòt olup añlamışuz bu remzi kim DÀyire-i vücÿdda åÀbit imiş åebÀùımuz Mevt ü fenÀya iregörür rÀh-ı marÀø òıred bizi Şerbet-i èaşú olmasa mÀdde-i óayÀtımuz Úadrimüz irdi èarşa tÀ sırr-ı pelìne irmişüz Münşi künenden almışuz ãaà el ile berÀtımuz 121 43b-44a 122 44a

294

èAyn-ı baãìret ile baú şekl-i mürekkebÀtda Gör nice gösterür evzen cevher-i müfredÀtımuz ÓÀfıô-ı kÿr bÀùın-ı genc-i kelÀma irmedin Çün aña ôÀhir olmadı ser-i muúÀùaèÀtımuz CÀn ile ùut KelÀmiyÀ sünbül-i zülf-i yÀri kim Baór-i helÀkden budur silsile-i necÀtımuz

123

FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün Yoúdur ol meh ser-i kÿyuñda eger menzilemüz Necm-i ùÀlièdür iden böyle yoú andan gilimüz Rişte-i cÀnımuzı zülfüñe ilóÀú itdüñ Sermed-i èömre ulaşdurdı bizi silsilemüz èAúl ü dìn ü dil ü cÀn gitdi reh-i èaşúında Oldı bir vÀdi-i mühlikde fenÀ úÀfilemüz Kaèbe-i vaãl-ı beyÀbÀnı tek ü pÿsından èAyn-ı zemzemdür ayaúda görünen Àbilemüz Fülk-i ten üzre açup dÿd-ı derÿndan yelken Çekilür baór-i belÀ cÀnına sÀbilemüz İdelüm feyø-i beúÀ kesb ü semek-bÀr olalum Yetmedin mülk-i fenÀ ser-óadine rÀóilemüz Ol şeh-i óüsni KelÀmì niçe kim medó eyler Telò-i düşnÀm virür şehd-i lebünden ãılamuz

123 44a-b

295

124 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Pür olmadın şarÀb-ı fenÀ birle úaésımuz

Laèlüñ mey-i beúÀsınadur iltimÀsımuz

Jÿlìde mÿy ùutdı ser ü pÀ vücÿdımuz Oldı libÀs-ı faúrımuz eski pelÀsımuz Devr-i lebüñde mihr-i SüleymÀn’a mÀliküz Yoúdur raúìb-i dìvden aãlÀ hirÀsımuz Òÿrşìd-i èÀrıøuñdan olur şevúımuz ziyÀd Ol şemèdendür ey meh-i bedr iútibÀsımuz

BünyÀn-ı cisme ãaldı tezelzül muóìù-i eşk VÀ-óasretÀ ki münhedim oldı esÀsımuz Ebrÿ vü òÀl ü òaùù ile zülfin ser-keşüñ SevdÀlar ile oldı perìşÀn óavÀããımuz

İtdüñ úıyÀs Àba sipihrüñ sarÀyını Áòirde hìce çıúdı KelÀmì úıyÀsımuz

125 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Hìçdür evúÀtımuz sÀúì şarÀb-ı nÀbsuz BÀde vir kim bu beyÀbÀnda helÀküz Àbsuz Ey sehì-úÀmet kimüñle bÀde içdüñ dün gice Kim úalupdur nergis-i òÿn-òÀr-ı mestüñ òˇÀbsuz Sünbül-i pür-pìç ü tÀbuñ ıøùırÀbından tenüm Øaèfdan bir riştedür düşmen úapuñda tÀbsuz İtlerüñden ayru muàberdür göñül Àyìnesi Òurrem olmaz òÀùır-ı maóôÿnımuz aóbÀbsuz 124 44b 125 44b-45a

296

èAks-i müjgÀn ile rÿşen oldı òaùù-ı èÀrıøuñ ÔÀhirÀ muãóaf oúunmaz olıcaú ièrÀbsuz Münóarifdür èaşú õevúinden mizÀcuñ zÀhidÀ BÀde iç kim defè olınmaz bu maraø cilÀsuz Esb-i ùabèum Àb-veş aldı süòan meydÀnını Müddeèì çaàlar KelÀmì yeltenür esbÀbsuz

126 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Ey òayÀl-i leb-i laèlüñ sebeb-i rÀóatımuz Zülfüñ endìşesi ser-mÀye-i cemèiyyetimüz äadef-i dürr-i girÀn mÀye-i mihrüñ olmış Yed-i úudretle muòammer olalı ùìnetimüz Ey ùabìb-i dil ü cÀn gel ki müdÀvÀ demidür Úalmadı çekmege bÀr-ı àamuñı ùÀúatimüz İkilik perdesini ãoóbetimüzden defè it Ki bu tedbìrüñe vÀ-bestedurur ãıóóatimüz Úaşı mihrÀbına peyveste KelÀmì bur ùut èAşú mülkinde budur úıbleñe ùÀèatimüz

127 Mefèÿlü MefÀèilün Feèÿlün

DÀnÀ-yı rümÿz-ı kenz-i õÀtuz

DìvÀne-i èÀlem-i ãıfÀtuz KÀm menşeé-i behÀte èÀrif Ki vÀúıf-ı sırr-ı muókemÀtuz 126 45a 127 45a

297

Ôulmetde úalanlara muèayyen FeyøÀn ile çeşme-i óayÀtuz İåbÀt-ı vücÿd-ı muùlaú içün ÁyÀt ile èayn-ı beyyinÀtuz Faøl-ı Óaúú’uñ olalı KelÀmì Gün gibi muóìù-i şeş-cihÀtuz

128 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

CÀnına pervÀnenüñ ger düşmese sÿz-ı sitìz

Pes nedür şemè ayaàında aña bu Àfet ü òìz Õerre õerre Àh úılduúca şerer-veş ãaçılur Aòker-i dil mÿ-úad-ı àamda olaldan rìz rìz

ÒÀk-i kÿyuñla àubÀrum şöyle olmış mümtezic Kim cüdÀ düşmez úoparsa bÀd-ı rÿz-ı rüste-òìz Yoú naôìrüñ var ise èaksüñdurur Àyìnede Lìk úılmaz iètibÀr ol èakse erbÀb-ı temìz Gitdi başdan zühd sevdÀsı cünÿn bì-óadd irüp èAşú òayl-i èaskerini èaúla gösterdi girìz Söyleme kÿyuña yol bulam KelÀmì kim delìl Úaùre úaùre eşk-i òÿnìnüñ yeter azıtma iz

129 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Lüélüé dişüñ àamıyladur ebr-i bahÀr göz Kim eşk-i dürlerini töker jÀle-vÀr göz 128 45a-b 129 45b

298

Naúş-ı òayÀl-i maènì-i rÿyuñla eylemez Bu kÀr-gÀh ãÿretine iètibÀr göz Bir dem ãabÀ àubÀr-ı rehin luùf it alma kim Sürsün aña niyÀz ile her òÀk-sÀr göz Başın úoyup ayaàına gözüñ sür ey raúìb Vehm añadur değimeyeceksin zìnhÀr göz

Açmış yüz intiôÀr ile èaks-i şükÿfeden Seyr-i nihÀl servüñ içün cÿy-bÀr göz áamzeñ òayÀli gözde göñülde yir eyledi Bulmış göñül cerÀóat ü olmış fikÀr göz Virmez vücÿd uyúuya bir lemóa àÀlibÀ ÒˇÀb-ı èadem yolına çeker intiôÀr göz Úan úaùre úaùre ãanma KelÀmì ki dem-be-dem Ol gül yolına laèl-i ter eyler niåÀr göz

130 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Muótesib şÿr eyleyüp òumm-ı şarÀba ãaldı ùuz Bilmedi ùuz ekmeğin óaúúın óaúìúat ol ùoñuz Olsa bir ùası sipihrüñ zehrin içmek òïş idi LÀkin anı sÀúi-i devrÀn ãunar ùoúuz ùoúuz

Laóôa laóôa yapışur yüzine èuşşÀúuñ raúìb Óaú bu kim úatı dilìr olur köpek olsa úuduz

130 45b-46a

299

131 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

Muòammer oldı mey-i mihrüñ ile ùıynetümüz O gün ki èÀlem-i ìcÀda geldi óilúatümuz Kesilmezüz mey-i maóbÿb Àrzÿsından Begen begenme efendi budur ùabìèatımuz O mÀh-ùalèata gitdükce mihrimüz artar Sen eksilür mi ãanursın aña maóabbetümüz Naãìóat eyleme èaşú ehline maóabbetden Budur hemìşe saña zÀhidÀ naãìóatümüz Hemìşe èÀlem-i èulvìde eylerüz pervÀz CihÀnda ãolmadı sÀye hümÀ-yı himmetümüz

132 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

ØiyÀ-baòş-ı øamìr-i pÀk erbÀb-ı ãafÀyuz biz Bu ãÿret-òÀnede Àyìne-i èÀlem-nümÀyuz biz MaèÀnì kişverinde pÀdişÀh-ı heft- iúlìmüz Eğerçi èÀlem-i ãÿretde bir kemter gedÀyuz biz Berü kibr ü riyÀdan ãÀf u rÿşen Ùÿr-ı Mÿsì-veş Tecellì-gÀh-ı õÀt-ı pÀk-i KibriyÀyuz biz70

MiåÀl-i õerre-i nÀciz iken iksìr-i mihrüñle Mes-i bì-úıymet-i úalbì zer itmiş kìmyÀyuz biz MeôÀhir dìde-i idrÀkimüz yanında lÀ-şeydür ÒudÀ-bìnüz müzìl-i naúş-ı levó-i mÀ-sivÀyuz biz

131 46a 132 46a-b 70Beyitte kelime eksik,vezin aksıyor.

300

Leş-i dünyÀ-yı dÿna úonmazuz kerkes gibi hergiz Bugün evc-i àınÀda bir hümÀyÿn-fer hümÀyuz biz Óüseynì meşrebüz müstaàraú-ı deryÀ-yı iósÀnuz GedÀ-yı kÀm-rÀn-ı şehr-i şÀh-ı KerbelÀ’yuz biz KelÀmì ùarzımuz óaúúÀ bu kim bir özge èÀlemdür CihÀn-ı maèrifetde şÀéir-i ãÀóib-edÀyuz biz HevÀ-yı èaşú-ı şehr-Àşÿb birle gird-bÀd-ÀsÀ áubÀr-Àlÿde ser-gerdÀn-ı ãahrÀ-yı belÀyuz biz Óüseynìler bizi tesbìó-veş el üzre tutsunlar Bu maènÀdan ki òÀk-i pÀk-i deşt-i KerbelÀ’yuz biz

133 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

ÒÀk-i pÀke yaş tökerdi çeşm-i òÿn-Àlÿdemüz Gel ki olsun yine cÀrì èÀdet-i maèmÿremüz Baş ile úaùè iderüz èaşúdan ùarìúuñ óaşre dek Aşınursa pÀy-ı saórÀ-yı belÀ-peymÿdemüz Şükr-lillÀh kim sücÿd-ı òÀk-i pÀyüñ itmeden Õerre õerre òÀke döndi cebhe-i fersÿdemüz äÀdıúu’l-úavl ùarìú-ı èaşúa ol sulùÀn-ı óüsn Didi cÀn vir kim budur muãaddıú-i fermÿdemüz PÀklikden eylerüz bÀl ü per-i Cibrìl’e ùaèn BÀkimüz yoú olsa maùèÿn òırúa-i Àlÿdemüz İsterüz ter-i dehÀnından òaber maóv olmadın Ey dirìàÀ hìçimiş endìşe-i bì-hÿdemüz áam-ı firÀvÀndur pÀyÀn elem çoú rÀóat az Yoúdur el-óÀãıl KelÀmì òÀùır-ı Àsÿdemüz

133 46b

301

134 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Çarò-ı kec-reftÀr olmaz èÀşıúa ÀzÀrsuz Bir gün açılmaz bu gülzÀr içre bir gül òÀrsuz Her nefes bir Àh ile bir üstüòˇÀnum iñledür İstemez dil bu muòÀlif bezmi mÿsìúÀrsuz Dil dimez erbÀb-ı dil sÿz-ı maóabbetsüz dile Bir şecerdür gerçi vÀdìsinde ammÀ bÀrsuz Sen dimez miydüñ ki laèlümden alursın kÀm-ı dil Reng idermişsin baña mey bì-vefÀ iúrÀrsuz Òoş dilüm èaşúuñda eşk ü dÀà-ı bì-pÀyÀn ile Úadr yoú zìrÀ ki şaòãa dirhem ü dìnÀrsuz

Olmadılar èaşúda FerhÀd u Mecnÿn pÀy-dÀr Ben gelince ùurmadılar gitdiler ser-dÀrsuz DÀr-ı dünyÀda o gün ber-dÀr bir Mansÿr idi Niçe biñ Manãÿr’ı vardur şimdi dehrüñ dÀrsuz Çevreme yaúlaşmasun ser-òÀre söyleñ òas gibi Olmazın zìrÀ KelÀmì Àh-ı Àteş-bÀrsuz YÀrsuz yapılmadı úaldı dil-i vìrÀnımuz Olmadı maèmÿr hergiz bir binÀ mièmÀrsuz

135 Müfteèilün MefÀèilün Müfteèilün MefÀèilün Ol ser-i kÿydan sefer itmege úaldı çÀremüz N’eyleyelüm raúìb ile yÀremüz oldı aramuz İtmedi seng-i òÀre-veş göñline eşkimüz eåer Baòt zebÿnlıú eyledi işlemedi sitÀremüz 134 46b-47a 135 47a

302

Baór-ı viãÀl añar mıdı göñlimüzüñ cerÀóatin

Bu èasel ü nemekle de yetmedi úaldı yÀremüz DÀà-ı derÿn-ı àonca-i lÀle gibi bu bÀàda Oldı yaúìn ki gizlene baór-i fenÀda úaramuz Şekl-i nücÿmdur dime levó-i sevÀd-ı şebde kim Úaplamış Àh u dÿd ile yir yüzini şerÀrımuz Zìr-i nigìnümüzdedür rÿy-ı zemìn bütün bugün Aùlas-ı çaròa ùaèn ider òırúayı pÀre pÀremüz Ülfetimüz KelÀmiyÀ ol meh-i èÀrıøı degül äubó-ı ôuhÿr-ı óaşre dek óüsninedür neôÀremüz

136 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Dil müràı dÀm-ı zülf-i müşevveşdedür henÿz äayyÀd eline düşdi keşÀkeşdedür henÿz Meclis bozıldı gitdi òalÀã oldı ãÀf u dürd CÀnum òayÀl-i bÀde-i bì-àışdadur henÿz äubó oldı şÀm-ı èömrü soyındı çerÀà-ı şevú PervÀne gibi mürà-ı dil Àteşdedür henÿz Düşdi sitÀresi felegüñ dil mühendisi Endìşe-i sipihr münaúúaşdadur henÿz

Benden suéÀl itme KelÀmì ki dil úanı Birine gelmemişdür o meh-veşdedür henÿz

136 47a-47b

303

137 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

DÀm-ı belÀda mürà-ı dil Àsÿdedür henÿz Yaènì muúayyed ol òam-ı gìsÿdadur henÿz

äubó-ı ezelden oldı dile mihri münèakis Ol èaks-i dil-pezìr bu gözgüdedür henÿz ŞÀm-ı şihÀb ùurma irişmekde ãubó u şeb äÿfì humÀr cehl ile uyúudadur henÿz Bir kerre gördi èÀrıøını gitdi kendüden Ol cüst ü cÿda Àb tek ü pÿdadur henÿz Meyden iderse tevbe KelÀmì ne fÀéide ZìrÀ libÀs-ı zühdi mey-Àlÿdedür henÿz

138 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün Her úanda kim teveccüh ide tÀze verdümüz Olsun àubÀr rÀhına ruòsÀr-ı zerdümüz

Bir õerre deñlü irmeye noúãÀn kemÀline Seyr eyledükçe mÀh-ı menÀzil-neverdümüz Alsun cihÀnı şaèşaèa-i tìàı altuna Òÿrşìd gibi Áãaf-ı ãÀóib-neberdümüz TÀ çarò ùÀsı mihre-i mihre olan mekÀn Naúş-ı murÀd göstere pÀşÀya nerdümüz Zen gibi n’ola başlasa düşmen hezìmete ZìrÀ ki girdi èarãa-i meydÀna merdümüz Sümm-i semend-i leşker-i İslÀm’dan úopup Kör eylesün èasÀkir-i aèdÀyı gerdümüz 137 47b 138 48a

304

Her úanda itse cilve KelÀmì o şeh-süvÀr Olsun àubÀr-ı rÀhına ruòsÀr-ı zerdümüz

139 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Baór-i ôülmÀniyeden nÿr-ı viãÀle vÀãıluz Òıør dìdÀrına yetmiş sÀlik-i ãÀfì dilüz KÀmımuz óÀãıldur ancaú bezm-i sÀmìden bizüm RÀh-ı Óaú’da èarø-ı tekmìl eylemiş bir kÀmilüz Mezraè-ı dünyÀda biz toòm-ı maóabbet ãaçmışuz èAşúdur taósìlimüz ãanmañ ki biz bì-óÀãıluz Zühde rÀyuñ her zamÀn irşÀd ider bir èÀşıúı Biz bu èilmi bilmezüz ãÿfì burada àÀfilüz Der-gehinde dìde-i nem-nÀk ile bir meh-veşüñ Dem-be-dem seyl-i sirişk-ÀsÀ KelÀmì şÀmilüz

140 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Geh muúìm-i mescidüz geh sÀkin-i mey-òÀneyüz Óaúúı óÀøır gösterür her yirde bir dìvÀneyüz Bizden olur fetó-i bÀb-ı maèrifet zìrÀ ki biz Küntü kenzen gencinüñ miftÀóına dendÀneyüz

Şìvemüz èaşú içre ferzin gibi kec-revlik degül ŞÀh-rÀh-ı èarãa-i vaódetde biz ferzÀneyüz TÿtiyÀ-yı dìde-i òÿrşìd olur her õerremüz TÀ ser-i kÿyında òÀk-i maúdem-i cÀnÀneyüz 139 48a 140 48a-b

305

Bir ãanavber úadde sÀcid olmasun olmaz müfìd Ùutar iseñ óaşre dek cennÀne yüz mennÀneyüz Şevú virmek pìşemüz yanmaú yaúılmaú işimüz GÀh şemèüz maófil-i cÀnÀne geh pervÀneyüz Çekmezüz aãlÀ şikenc-i ùurrasından pençemüz äanasın ol èanberìn mÿya muúayyed şÀneyüz ÁşinÀ-yı baór-i õÀtuz itmişüz iskÀt-ı àayr MÀ-sivÀ-yı rÿy-ı dil göstermezüz bìgÀneyüz Cürèamuz kevni götürmişdür KelÀmì cünbişe Úaùresi raúúÀã ider õerrÀtı bir peymÀneyüz

141 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Geldi bahÀr esdi hevÀ-yı cünÿnumuz BerbÀd oldı òırmen-i ãabr u sükÿnumuz EfsÀnemüz úulaàına girmez ne çÀre Àh Teéåìr eylemez aña siór ü füsÿnumuz Nÿr-ı şecer gibi teb ü tÀb-ı firÀúdan EflÀke çıúdı şuèle-i sÿz-ı derÿnumuz Hergiz muúÀrin olmadı bir mÀha Àh kim Esfelde úaldı aòter-i baòt-ı zebÿnumuz Biz kÿh-künenlerüz sitem-ÀbÀd-ı èaşúda Şìrinimüz o fitne felek bì-sütÿnumuz ŞÀm-ı belÀda meşéale-i berg-i Àhımuz Ol kÿya èÀzim olsaú olur reh-nümÿnumuz ÜftÀdelik olaldan o zìşÀne şÀnumuz ÕerrÀta virdi gün gibi pertev şüyÿnumuz

141 48b-49a

306

Ol semè-i gül-èiõÀr arayu bu ùaraf ùaraf GülzÀr-ı dìdeden yürüdi seyl-i òÿnumuz

ÇevgÀnumuz òamında iken gÿy-ı Àrzÿ Bir özge óÀle döndi KelÀmì oyunumuz

142 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Sendedür òÀùır-ı Àşüfte dil-i zÀr henÿz

Bende ol mihrüñe var idi saña vÀm henÿz Çekmez el silsile-i zülf-i girih-gìrüñden Geçinür dil a siyeh-kÀre giriftÀr henÿz Müşterìden elüñi çekme òatem geldi diyü Germdür óüsnüñ ile kÿçe vü bÀzÀr henÿz Aàladur iñledür Àzürde úılur èÀşıúını Bu cefÀlardan uãanmaz o sitem-kÀr henÿz

ÒÀk oldum ser-i kÿyunda ser-i úabrümden Eksük olmaz sitem-i serzeniş-i òÀr henÿz Niçe bir kÀkül ü zülf ü úad ü bÀlÀ vü heves Olmaduñ mı bu belÀlardan bìzÀr henÿz71 KÀse-i dìde-i àubÀr ile per oldı lÀkin Gitmedi õÀyiúadan leõõet-i dìdÀr henÿz èAşú gülzÀrına ãal zemzemeler bülbül-vÀr Ölmedin ey dil-i şeydÀ nefesüñ var henÿz Áferìn óavãaluña kim çürüdüñ òÀk olduñ İtmedüñ àayra KelÀmì àamuñ iôhÀr henÿz 142 49a 71 Beyitte kelime eksik,vezin aksıyor.

307

143 Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlü Faèÿlün Gösterdi yüzüñ ãubó-ı ãafÀ-güster-i nev-rÿz Virürdi cihÀna dem-i cÀn-perver-i nev-rÿz Berg ü ber-i nev eyledi nev-rÿz müheyyÀé EsbÀb-ı ùarab bize berg ü ber-i nev-rÿz Virdi òaber-i sebze vü gül bÀd-ı bahÀrı GÿyÀ ki odur peyk ü peyÀm-Àver-i nev-rÿz Ey zÀhid-i òuşk imdi gülistÀna úadem baã Kim bÀà-ı behişt itdi hevÀ-yı ter-i nev-rÿz

Taúvìm şinÀs çemen olalıdan olupdur Her beng-i şecer bülbüle bir defter-i nev-rÿz Zer gibi şükÿfeyle çemen oldı müzeyyen Ol ãaóna ãafÀ virdi zer ü zìver-i nev-rÿz Elden úoma gel ãÀàar-ı nev-rÿzı KelÀmì Dönsün yürisün beline dek sÀàar-ı nev-rÿz

144 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Mecrÿó-ı nÀvek-i elem Àzürde-i àamuz Başdan ayaàa dek yine derd-i maóabbetüz Úabına ãıàmaz oldı veremden ayaàumuz Hem-pÀlar içre rÀh-ı vefÀda muèaôôamuz Zencìr-i zülf-i şÀhid-i àam pÀy-bendiyüz Zencìr-veş fiàÀn iderüz ùurma dirhemüz Maòãÿã imiş cihÀnda selÀtìne bu maraø Birde bu iètibÀr ile sulùÀn-ı èÀlemüz 143 49a-b 144 49b

308

DÀrü’ş-şifÀ-yı àaybdan el-óaú ayaú ayaú Biz ùÀlib-i muèÀlece cÿyÀ-yı merhemüz ŞÀd olmasun bu vÀúıèadan òaãm sett pÀy Her ne úademde olsaú ol edniden aúdamüz

Ádem olanda pertev-i mihr ü vefÀ gerek Óayf ol behìme òÿlara kim dirler Àdemüz Biz kÀm kesbin eylemişüz gek gük eyleme Nev kìseler gibi bizi ôann itme kim kemüz Bir ferde yoú necÀt KelÀmì memÀtdan Her şaòãa èÀrıø olduàı aóvÀle òurremüz

145 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

İrÀdetle o sìmìn-ten perì-ruò benden ayrılmaz CihÀnda iòtiyÀr ile begüm cÀn tenden ayrılmaz

Yüzüñde óalúa-i zülf içre óÀlik gibi sÀkindür SevÀd-ı dìde miskìn n’eylesün meskenden ayrılmaz

RiyÀø-ı èaşú èÀlem-sÿz olan pervÀne-veş çıúmaz Semender ùabè-ı Àteş-òˇÀr u dil külòandan ayrılmaz Ser-i kÿyuñ úoyup dil cennete meyl eylemez aãlÀ KelÀmì bülbül-i nÀlÀn olan gülşenden ayrılmaz

146 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Mihr-i ruò-sÀruñla memlÿdur feøÀ-yı sìnemüz

èAyn-ı mihrüz õerrece õerrÀta yoúdur kìnemüz 145 49b-50a 146 50a

309

Mihr-i sÀúìdür ki õerrÀtı getürmiş cennete Mest úılmış kÀyinÀtı bÀde-i dìrìnemüz Şuèle-i şemèinde maóv itdüñ teni pervÀne-veş TÀ yüzüñ miréÀt-ı beyøÀsı durur Àyìnemüz Hefte-i eyyÀm u sebt ü cumèasından fÀriàuz TÀ yüzüñ miréÀt-ı beyøÀsı durur Àyìnemüz Kenz-i maòfìdür edÀnìden dil-i feyyÀôımuz BÀ-vücÿdı kim cihÀnı úaplamış gencìnemüz Cilve-gÀh-ı şÀhid-i àayb-ı hüviyyetdür göñül Gösterür ser-i nüúÿş-ı èÀlemi Àyìnemüz Eylerüz cÀnlar KelÀmì beõl-i evvel sırr-ı cÀn Bilmezüz yÀ Rab nemüzdür yÀr-ı hercÀéì nemüz

147 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

áamuñla söyleme kim èÀlim-i èilm degülüz

Egerçi èÀlemüz var ney-i elem degülüz Göziyle zülf ü dehÀnı àamından ol şÿòuñ Dimeñ müsÀfir-i maèmÿre-i èadem degülüz Úaşuñ sücÿdına varup òam olmışuz yoúsa äalÀt ãÿreti içün Kaèbe óaúúı òam degülüz SifÀl-i ser olalı cÀm-ı bezm-i èÀlem-i èaşú Muúayyed-i ùaleb-i õevú-ı cÀm-ı Cem degülüz Bu gülşen içre nihÀl-i şükÿfe-vÀr miåÀl HevÀ-yı niyyet idüp mÀéil-i direm degülüz Yoluñda bÀõil-i naúd-i revÀn-ı cÀn u dilüz Raúìb-i dÿn gibi necl ile müttehem degülüz

147 50a-b

310

FeøÀ-yı deşt-i belÀda fütÀda Mecnÿn’dan ZiyÀde derd ile bisyÀr àamla kem degülüz KelÀmì ol ãaneme úatı mÀéilüz gerçi äamed perestlerüz èÀbid-i ãanem degülüz

148 Müstefèilün Müstefèilün Müstefèilün Müstefèilün Virsün ÒudÀ nuãret saña ey Áãaf-ı Cem cÀmumuz Yoldaşlıú olsun her yaña èazm eylesüñ AllÀh’umuz Úavã-ı úaøÀdan atılan tìr-i belÀ-veş dem-be-dem Delsün dil-i bed-òaºhuñ eski nevek òadeng-i Àhumuz Bì rÀhlık idüp saña uymazsa óaãm-ı ser-keşüñ Tìà-ı èAlì gibi anı başdan çıúar Àhenümüz

PÀşÀlar içre eğicek ser-dÀr-ı èÀlì-şÀnımı Faòr ile egmez başını eflÀke şÀhen-şÀhumuz

DÀyim duèÀ-yı òayruña olur KelÀmì müşteàil Yaènì òayÀlüñsüz degül hergiz dil-i ÀgÀhumuz

149 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Semèine irmez ol mÀhuñ nÀle vü şeb-gìrümüz Raóm úılmaz Àh kim yoú nÀle-veş teéåìrümüz Rÿòumuz eùfÀlinüñ òÿndur àıdÀsı gÿyiyÀ Zehr-i àamla bulmış Àmir-ziş ezelden şìrümüz Şìr-i dil èÀşıúlaruz gÿy-ı belÀda menzevì Boynumuzda dÿd-ı Àh-ı Àteşìn zencìrümüz 148 50b 149 50b

311

Çarò-ı çÀrümde Mesìó-ÀsÀ olurduñ cilve-ger ÇÀr terkìb-i vücÿd olmasa dÀmen-gìrümüz KerbelÀ’dur óiããemüz bezm-i belÀda àam degül Biz şehìd-i tìà-ı hecrüz KerbelÀ[dur] yirümüz Ey KelÀmì itme istifsÀr bizden sen bizi Kim kelÀm-ı mübrem-i Óaúdur bizüm tefsìrümüz 150 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Ey úadìm veliy-i nièmetimüz Ezelìdür saña maóabbetimüz Dergehüñde àubÀr olmaúdur BÀèiå-i izdiyÀd ü rifèatimüz Bize on kelle úand gönderdüñ İşledi bÿstÀn-ı devletimüz

Sebz ü şìrìn ü serv ü ter úamusı Ey gül-i gülşen-i saèÀdetimüz Òuşk-i kerem-gin itdi anlardan Õevúler eyledi ùabìèatimüz ZÀéil oldı zülÀl luùfuñ ile Ùabè-ı mahrÿrdan óarÀretimüz

151 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Òÿn-ı kebÿter oldı şafaú nüh felek-i kÿs Bezm-i fenÀda sÀàar-ı mey dìde-i òurÿs

150 101b 151 51a

312

äaff-ı nièÀl bezmüñe dil buldı dest-res GÿyÀ serìr-i salùanata eyledi cülÿs PÀ-beste-i èiúÀl-i òam-ı sünbülüñ èuúÿl Dil-òaste-i òadeng-i àam-ı nergisüñ nüfÿs Ser-mÀye-i saèÀdet-i dünyÀ vü dìn içün èÁşıú-ı hÀk-i pÀyuñ ider laóôa laóza bÿs Kesb-i ãafÀ ruòuñdan idinmek ümìdine Áyìne vaøè eyledi ferzend-i úalb-i Filìúos

Zülfüñ àamıyla olmasa ger gök siyÀh-pÿş Niçün úabÿl iderdi begüm reng-i Àbnÿs

Ol sìm-ten yolında dilÀ ãanma müflisüz DÀà-ı kühenle sìnede var saèid ü fülÿs

äìt u ãadÀ-yı nevbet-i şÀmìde naàme yoú Budur beyÀn-ı ùanùana vü ùumùurÀú-ı kÿs èUúd-ı maóabbetinde KelÀmì åebÀt yoú DünyÀ èacÿz-ı bÀkiredür ãanma nev-èarÿs

152 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Aldı óayret beni kim gökde kevÀkib ne imiş Áb-gÿn levóade eşkÀl-i àarÀbet ne imiş Sürèat ile meh ü òÿrşìd ne devr eylerler Rÿz u şeb anlara aúãÀ-yı meùÀlib ne imiş Nüh ùarìúa bile kÀh-keşÀn heyéetüne Niçe fehm eyleye kim kevkeb-i åÀúıb ne imiş ÓarekÀt-ı felek-i buúalemÿndan yÀ Rab Bunca bu èarãada eşkÀl-i èacÀéib ne imiş

152 51a

313

Ol sehì úÀmet ayaàında KelÀmì òÀk ol TÀ ki fehm idesin ièlÀ-yı merÀtib ne imiş

153 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

áubÀr-ı cismümi bÀd-ı fenÀ her sÿ revÀn itmiş Beni èaşúuñ bi-óamdi’l-lÀh ki bì-nÀm u nişÀn itmiş İdüp úan göñlümi gözden revÀn itmiş àam-ı èaşúuñ Bu reng ile saña óÀl-i dil-i zÀrum beyÀn itmiş Degül jÿlìde-mÿ Mecnÿn-ı àam-perverd başında BelÀ müràı melÀmet naòlı üzre ÀşiyÀn itmiş

154 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Her ùarafdan berf ü bÀrÀn-ı şitÀ itmekde cÿş

Mey-kede òïşdur bugün ammÀ beşeret nÀy u nÿş Bülbülüñ bu faãlda gÿyÀ dilin buz baàlamış Anuñ içün sÿsen-ÀzÀde-veş olmamış òamÿş Berfden her bir şecer bì-berg iken gülzÀrda Aú nemed giydi bugün ãÿfì-veş oldı òırúa-pÿş Görmez oldı óÀlümi işitmez oldı nÀlemi Pìşe-i berf ile gerdÿn eylemiş pür çeşm-i kÿs Döndi bir levó-i beyÀøa sìne-i àabrÀ bugün äafóa-i eyyÀmdan maóv oldı eşkÀl ü nuúÿş èAúl-ı dÀm-ı úayd-ı hÿş Àfetdür Àòir Àdeme Ol bu mevsimde KelÀmì bÀdeden bì-èaúl u hÿş 153 51b 154 51b

314

155 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

CÀnumı şeydÀ úılan ol zülf-i èanber-bÿ imiş Göñlümi rüsvÀ iden èÀlemde bildüm bu imiş Úuvvet-i bÀzÿ-yı óüsni göñlüm aldı itdi çÀk Allah Allah ol ãanem hem ãuçlu vü güçlü imiş Mürà-ı rÿóın eylemiş ıùlÀú dÀm-ı èaúldan Óaú bu kim Mecnÿn-ı èÀşık- pìşe òoş uslu imiş CÀm perverdìyesin söylerdik ey ãÿfì óarÀm Gördüm içdüm anı ben bir óÀlet-efzÀ ãu imiş

Neşve evvelide èÀşıú-ı neve Àòirìde mest Anda bunda ol perì dìvÀnesi maèfüvv imiş Yine bir hem-dem demidür başlar efàÀn itmege Ney KelÀmì gibi gÿyÀ nÀleden memlÿé imiş

156 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Yine eyyÀm-ı bahÀr oldı cünÿn eyler cÿş Dìdeden seyl-i belÀ lücce-i òÿn eyler cÿş

TÀzeler dÀàların lÀle-i ãad-berg miåÀl Cemen-ÀsÀ şecer-i cism-i zebÿn eyler cÿş Senden olmasa bir Àteş-i ciger-suòtede Dem-be-dem çeşme-i çeşmüm ne içün eyler cÿş N’eyleyin Àh ki buórÀn-ı teb-i baóruñda Lebde tebhÀlelerüm Àb ile gÿn eyler cÿş Nedür ol nergis-i mest-Ànedeki keyfiyyet Ki nigÀhında anuñ siór ü füsÿn eyler cÿş 155 51b-52a 156 52a

315

áarú ider lücce-i Àteş tenümi ser-tÀ-pÀ Her úaçan kim èalev-i dÀà-ı derÿn eyler cÿş Bilmezin encümen-i çarò-ı pür-encüm ne döner Ne hevÀ birle bu deryÀ-yı nigÿn eyler cÿş Başladı şimdi KelÀmì yine dìvÀnelige Ki edÀsında anuñ ùarz-ı cünÿn eyler cÿş

157 MütefÀèìlün Feèÿlün MütefÀèìlün Feèÿlün

Yine pìrlikde göñlüm o civÀna rÀàıb olmış Yeñi başdan ol faúìre àam-ı èaşú àÀlib olmış Gice itleri ãafında yir idüp rièÀyet itmeñ Baña bÀèiå-i óuãÿl-i şeref-i merÀtib olmış Yazar ehl-i èaşúa cevr eylemenüñ åevÀbı çoúdur Görüñ ol òuceste ùıflı ne laùìf kÀtib olmış Saña secde eylemekden bizi menè mümkin olmaz Sen ol úıblesin ki Óaúdan saña secde vÀcib olmış

Elem-i belÀdan özge daòi nesne görmemişdür O kişi ki rÀóat içün zer ü sìme ùÀlib olmış Bu vücÿd-ı iètibÀrı göze vir óabÀb-ÀsÀ Bir iki nefes görinmiş yine perde àÀéib olmış Úatı iètibÀr bulmış ulular içinde gÿyÀ Seg-i kÿyına KelÀmì o mehüñ muãÀóib olmış

157 52a-b

316

158 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Óalúa-i çeşm-i raúìbi uynadur zihgìr-veş Úalb-i òaãma barmaàın ùoàrutsa ol meh tìr-veş áamzesi peykÀnı birleşdi dil-i mecrÿóda Bir kemÀn-ebrÿ perì tìrin yimiş naòcìr-veş Ol yalıñ yüzlü úamer ruòsÀr úaşından gelür Bir işÀretle iki bölse seni şemşìr-veş Allah Allah niçe günden ãoñra bir cellÀd olur Ùıfl iken şimdi içer èuşşÀú úanın tìr-veş Ol perì-veşden cüdÀ olmaz raúìb-i rÿ-siyÀh Úanda kim èazm eylese aña yapışmış kìr-veş N’ola ger sÿrÀò sÿrÀò itse Àhum nÀveki Sìnesin ol kÀselìs-i kÀfuruñ kef-gìr-veş Emri vü BÀúì NecÀtì dirler aãóÀb-ı süòan Bu KelÀmì anlaruñ kehfindedür úıtmìr-veş

159

MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün Göñül abdÀlı ãadr-ı sìnede bir dÀà yandurmış Erenler tekyesinde bir ışıú ocaú uyandurmış

äabÀ mecnÿn-ı nişÀnın gird-bÀd-ı vÀdiye virmiş O ser-gerdÀnı varmış deşt maóabbetde ùolandurmış ZülÀl-i eşk ile memlÿé sifÀl-i dìde-i Mecnÿn Seg-i LeylÀ’yı görmiş teşne-leb ãaórÀda úandurmış

Ser-À-pÀ rÿódur ol sìm-ten taãvìr-i cennetde Muãavver-òÀnesin gÿyÀ medÀr-ı cÀna bandurmış 158 52b 159 52b-53a

317

äafÀ-yı òÀùıra virmiş küdÿretler küdÿretden

Raúìb-i tìre bilmem n’eylemiş yÀri bulandurmış Seg-i LeylÀ úaçan kim Úays-ı miskìne yavuzlanmış Öñine üstüòˇÀn-ı cismini ãalmış utandurmış Bütün dünyÀyı terk itmiş KelÀmì el yumış cÀndan FirÀúuñ anı dünyÀdan degül cÀndan uãandurmış

160 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

EşyÀya feyø-baòş olayum dirseñ Àb-veş Her õerrenüñ ayaàına düş ÀftÀb-veş Sebz itmege mezÀriè-i baòt-ı siyÀhuñı BÀrÀn-ı sìm-i eşk niåÀr it seóÀb-veş Ser-keşlik itme dìv gibi alma Àteşi ÜftÀde ol ùarìú-ı rıøÀda türÀb-veş Dil virme Àb u tÀb-ı sipihre zamÀn zamÀn Ey teşne-leb ãaúın seni aldar serÀb-veş

Maóv eyle úaèr-ı baór-i fenÀda vücÿduñı Ùolma hevÀ-yı nefs-i denìden óabÀb-veş Ey mürà-ı dil óamÀme gibi ol selìm-i bÀl Derendeliúle nÀm çıúarma èuúÀb-veş Úatl-i raúìb-i dìve iderseñ mübÀşeret Çek çaròa tìà-ı Àhuñı her şeb şihÀb-veş NÀ-maóreme muãÀóib olup itme keşf-i rÀz Her kimseye açılma KelÀmì kitÀb-veş

160 53a

318

161 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün Bilse nÀãıó ki àam-ı èaşúda èÀlem ne imiş ÔÀhir olurdı aña kim dil-i bì-àam ne imiş Maraø-ı èaşúa giriftÀr olalı bildüm kim èİllet-i silsile-i òilúat-i èÀlem ne imiş èAşú dìbÀcesinüñ òÀtimesidür óüsnüñ Şimdi bildüm neseb-i Àdeme òÀtem ne imiş

Dürr-i eşkin saña her laóôa niåÀr ister imiş Bildüm eléÀn naôar-ı dìde-i pür-nem ne imiş Elif-i úÀmet ü mìm-i dehenin görse óekìm Fehm iderdi ki dil-i òastesine em ne imiş BÀde-i tecrübeden bir úadeó iç tÀ bilesin CÀm keyfiyyetini ùanùana-i Cem ne imiş Ol ki feyø-i nefesi rÀh-nümÀlıúlar ider SÀlik-i seyr-i maúÀmÀtda her dem ne imiş ÓÀlet-i zühd-i ùarab-sÿzı KelÀmì ùuyduñ BÀde iç tÀ bilesin õevú u ãafÀ hem ne imiş

162 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Ey ten-i sìmini gülgÿn cÀmelerde jÀle-veş DÀà-dÀruñdur dil-i ãad-pÀre berg-i jÀle-veş Merdüm-i çeşm-i pür Àlümdür ki ãalmış èaksini Ol zülÀl-i laèl-i cÀn-baòş üstine tebòÀle-veş Rìze rìze eylemişdür baàrımı tìà-ı müjeñ Gözden anuñçün düşer òÿn-Àbeler pergÀle-veş 161 53a-b 162 53b

319

Óüsninüñ hengÀmesin yir yir temÀşÀ itmege Ol mehüñ eùrÀfın almışlar güzeller hÀle-veş Gösterür ùabèum süòan fenninde siór-i sÀóiri N’ola idrÀk eylemezse anı her gÿ sÀle-veş Naúd-i èömri ãatmaàa naúd-i revÀnı almaàa ÇÀrsÿ-yı şehri devr eyler úamer dellÀle-veş Şöyle hecrüñden øaèìf olmış ki bir kez çekse Àh Evc-i eflÀke èurÿc eyler KelÀmì nÀle-veş

163 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün Genc-i èuzletde iken úaùre-i nÀ-peydÀ-veş Mevce geldi dil-i sevdÀ-zedemüz deryÀ-veş Gird-bÀduz ki beyÀbÀn-ı belÀdan úopduú Eyledüm èazm-i sefer berú-i felek peymÀ-veş

ÙÀéir-i himmetimüz Rÿm’a per ü bÀl açdı Münzevì úÀf-ı úanÀèatde iken èanúÀ-veş äÿret-i şÀhid-i maúãÿda tecellì-gÀhuz Seyrde ãÀf-dilüz Àyine-i beyøÀ-veş

ÇÀr terkìb-i èalÀéiúden idüp úaùè-ı naôar ÙÀrem-i çÀrüme cevalan ider èÌsÀ-veş KelimÀtum suòan erbÀbına teéåìr eyler Her zebÀnda bu sebebden çekilür esmÀ-veş

Bülbül-i ùabè-ı suòan-sencimüzüñ-muúÀri Dür-feşÀnlıúlar ider ùÿùi-i şeker-òÀ-veş Şarúdan eyledi işrÀúa KelÀmì àarba Dil-i pür-nÿr ile òÿrşìd-i cihÀn-ÀrÀ-veş

163 53b-54a

320

164 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Şuèle-i şemè itse meclis içre yana yana raúã Naúd-i cÀnın ider ìåÀr iderek pervÀne raúã Ol perìnüñ dÀm-ı zülfinden dil eyler ıøùırÀb Şöyle kim zencìr ile her dem úalur dìvÀne raúã Gösterür rÿz-ı úıyÀmet şÿrişin èÀşıúlara Ùursa meclis içre cÀnÀn eylese mestÀne raúã ÁsmÀnìler giyüp meclisde cevlÀn eyleseñ Ögredürdüñ mihr-i raòşÀna meh-i tÀbÀna raúã

Döne döne gird-bÀd-ı deşt miónet derd ile Bezm-i àamda ögredür Mecnÿn’a ser-gerdÀne raúã BÀl açup gül nev-èarÿsı üzre dir dir titremez Muùrib-i gülşen buyurmış bülbül-i nÀlÀna raúã Var ise bir neşée başuñda KelÀmì èaşúdan Raúãa gir her bezmde kim gösterür peymÀne raúã

165 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Ey kebÿter-nÀme irgör óÀlüm it cÀnÀna èarø CÀndan ayrılmış ten aóvÀli revÀn it cÀna èarø Dil sipÀh-ı baóre pÀ-mÀl olduàın şeró eyle kim Mülki vìrÀn olsa eylerler anı sulùÀna èarø èAndelìbüñ òÀr òÀr-ı miónet-i hecrÀnını Ey ãabÀ luùf eyle it ol àonca-i òandÀna èarø 164 54a 165 54a-b

321

NÀfe-i leyl-i beyÀbÀn seyrine èazm itdügin Ey ceres çek nÀle it Mecnÿn-ı ser-gerdÀna èarø Muãóaf-ı óüsnüñ KelÀmì şeró úılma zÀhide äÿret-i RaómÀn beyÀnın eyleme şeyùÀna èarø

166

FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Dil neden kÿşe-i hicrÀnda olurdı murtÀø áam riyÀøından aña olmasa dil-ber feyyÀø CÀn dilerse gözi èaynı ile virsin zìrÀ Kişiye lÀzım olan işte gerekmez iàmÀø

İtme èuşşÀúına ièrÀø bunı fehm it kim Cevherüñ õÀtına úÀéimdür efendim ièrÀø Úaradur ôulmet-i cehl ile işüñ ey ãÿfì Zerú içün giydüñ eger egnüne giydüñse beyÀø Sende èucb u óased ü kibr ü enÀniyyet çoú Saña bì-şübhe muøırdur bu muòÀlif emrÀø Bekle dervìş-i demüñ gözle riyÀøet úademin TÀ saña el vire seyrüñde sülÿküñde riyÀø

Yüri ãÀf eyle KelÀmì dili ÀlÀyişden Tìre eyler seni levóüñde yazılsa iàrÀø

167 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

TÀ göñül zülfüñle muókem úıldı àam-dÀr-ı nebÀù Buldı cÀn ser-riştesin kesdi cihÀndan iòtilÀù 166 54b 167 54b-55a

322

Cisme agzuñ şerbeti endìşesün[de]dür óayÀt CÀna laèlüñ bÀdesi keyfiyyetün[de]dür neşÀù Çekmüşüm ol gül-ruòuñ cÀn ãafóasından ãÿretin ŞÀh naúşından beli òÀli gerekmez bu bisÀù

KÀr-bÀn-ı èaşúa uy geç bu òarÀb-ÀbÀddan Kim degül menzilüñe èuşşÀú bu virÀn ribÀù Niçe batsın sÀóile Àòir àarìú-ı baór-i èaşú Kim muóìù èaşúa dar-ı dünyÀ vü mÀ-fìhÀ muóÀù Olma àÀfil çeşm ü zülfinden ãaúın ey mürà-ı dil Kim hebÀdur bundan özge inúıbÀø u inbisÀù YÀr zülfün ùut KelÀmì úo cihÀn sevdÀsını Mülk-i óüsnüñ dÀm-ı ãayyÀdından eyle iótiyÀù

168 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün Ol muvaóóid kim iøÀfÀtını iyler ıãúÀù

èAlem-i vaódet-i ãarf içre girüp buldı neşÀù èÁlem-i èaşú müsÀfirleriyüz ey òˇÀce äanma k’ÀrÀm-geh olur bize bu köhne ribÀù Varlıàuñ sÀóilini úılsa ióÀùa yem-i èaşú Görinür èaynuña bir õÀt-ı muóìù ile muóÀù Ey ki ÀlÀyiş-i dünyÀ ile memlÿédur içüñ Şerbet-i èaşú ile ıùlÀú olur bu aòlÀù Virme gerdÿn ile kevkeblerine naúş-ı vücÿd Kim olur seyl-i èademden mütelÀşì bu bisÀù Maôhar-ı èaşú olup ÀzÀde geçen èÀlemde Kim tekÀlìf-i èaõÀbına olur èaúl-ı èuúÀl

168 55a

323

Yine rengìn görinür ùarz-ı KelÀmì süòanı áÀlibÀ muãóaf-ı óüsninden ider istinbÀù

169 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün CÀnda laèlüñ òayÀli olmasa cÀndan ne óaô Dilde ger sevdÀ-yı zülfüñ olmasa andan ne óaô Laèl-i cÀn-baòşuñ zülÀlinden cüdÀ-yı úuvet-i rÿó Çeşme-i mÀ muèayen ü Àb-ı óayvÀndan ne óaô Şemè-i ruòãÀruñdan ayru ey gül-i gülzÀr-ı óüsn MÀh-ı tÀbÀndan ne óÀãıl mihr-i raòşÀndan ne óaô

CÀn ile cismümde ey gül òÀr òÀruñ olmasa

CÀn-ı óayrÀnda ne leõõet cism-i èuryÀndan ne óaô ÚÀmet-i dil-cÿñ ile kevnüñden özge èÀşıú Seyr-i şimşÀd u temÀşÀ-yı gülistÀndan ne óaô YÀr göñli raóm peydÀ eylemez eşküm görüp Ùaşa kÀr itmez sirişk-i çeşm-i giryÀndan ne óaô Çün işitmez ol gül-i raènÀ KelÀmì dem-be-dem NÀle-i bì-iètidÀl ü Àh-ı efàÀndan ne óaô

170 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

Zihì ãıfÀt-ı lebüñ söylemekde cÀn maózÿô Olur bu úıããa-i şìrìn ile zebÀn maóôÿô Ger olmasaydı yüzüñ genc-i èÀlem-i fÀnì Ne vech birle olurdı bu òÀk-dÀn maóôÿô 169 55a-b 170 55b

324

Nefes nefes àamını cÀna mÀye-i óaô bil DilÀ olam dir iseñ ger zamÀn zamÀn maóôÿô Göñülden özge ki èaşúuñla cÀvidÀn cÿşdur İşitmedük ki ola kimse cÀvidÀn maóôÿô Naôardan itme nihÀn èÀrıøuñ revÀn gül kim NeôÀresinden olur çeşm-i òÿn-feşÀn maóôÿô Baúarsa óÀline bir kerre nergis-i mestüñ Olur KelÀmi’yi mey-sÀr nÀ-tüvÀn maóôÿô

171 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

Zihì nihÀl-i úadüñ serv-i gülşen-i ibdÀè Ruòuñ virür dün ü gün mÀha nÿr u mihre şuèÀè Tenümde dÀàlaruñla òoşum dem-À-dem kim Budur ùarìú-ı maóabbetde aósen-i evøÀè Eger dilerse lebüñ şevúı cÀnumı ne dirià Deler tökerse müjeñ tìàı úanumı ne nizÀè Nefes nefes ser-i kÿyuñda nÀle itmedegüm Budur ki virmeye itine laóôa laóôa ãudÀè

Eger müsÀfir-i iúlìm-i èaşú-ı cÀnÀnsan KelÀmiyÀ dil ü cÀn èaúl u dìnden eyle verÀè

172 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Ser-germ-i óüsnüñ olalı ey gül-èiõÀr-ı şemè Aàlar erir şeb-i àam[da] zÀr zÀr şemè 171 55b-56a 172 56a

325

Mÿm olmasaydı yanmaàa başdan ayaàa dek Olmazdı bezm-i vaãlda manôÿm-ı yÀr şemè Bezmüñde yana yana yaúup maàz-ı üstüòˇÀn Sÿr-ı nihÀnın itdi saña eşk-bÀr şemè Şevú Àteşine yaúdı ser-À-pÀy cismini Ol óüsne nisbet itdi fenÀ iòtiyÀr şemè BÀzÀr-ı èaşúa müşteri-i çerb ü germdür K’eyler nuúÿd-ı eşk-i revÀnın niåÀr şemè

Virmez KelÀmì şuèle-i Àhum øiyÀsını Bi’l-farø baúsa şerbet-i àam ãad-hezÀr şemè

173 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Ey sehì serv-úadüñ naòl-i riyÀø-ı ibdÀè

Şerer-i şuèle-i óüsnüñ virür ÀfÀúa şuèÀè Birbiriyle çekişürler dil ü cÀn zülfüñden Resmdür nükte daúìú olsa olur anda nizÀè Gice kÿyunda dilÀ terk-i edebdür nÀle İtme feryÀd u fiàÀn itlerine virme ãudÀè Çeşm-i úÀtil müje òÿn-rìzüñe merdüm-i keş Ádem öldürmede mÀhir o perìşÀn evzÀè Şerer-Àlÿd dil-i sÿòtemüñ icrÀsı Õerre-veş mihr ki ser-germ olup eylerdi semÀè Úanı ol gün ki ser ebrÿña bün-i maórem idüm áayr-ı maórÿm idi mevcÿd degüldi meşÀè

173 56a

326

174 Feèÿlün Feèÿlün Feèÿlün Feèÿlün

Zihì muãóaf-ı èÀrıøuñ óüsne cÀmiè Úılıç gibi úaşuñ baña naãã-ı úÀùıè Ciger pÀre pÀre düşer gözden ey gül Baña gör àamuñda neler oldı vÀúiè Göz alurdı nÿr ÀftÀb-ı ruòuñdan Naôar vaúti ger eşküñ olmasa mÀniè

Ùulÿè eyledi mihr-i óüsnüñ göñülden Ne feròunde baòtum zihì óüsn-i ùÀliè GülistÀn-ı rÿyuñda laèlin diler cÀn Ki faãl-ı bahÀr içredür bÀde nÀfiè TırÀş eyledi zülfüñ ol gül yüzünden Dirìàa ki èömr-i èazìz oldı øÀyiè Ùamaè itme vaãlın òoş ol baór-i berle KelÀmì olur òÀr-ı peyveste ùÀmiè

175 Feèÿlün Feèÿlün Feèÿlün Feèÿlün

Bil ey faúra ùÀlib olan nefse tÀbiè FenÀ tìàıdur sÀlike naãã-ı úÀùıè Yaúup varlıàın raàbet eyler fenÀya BeúÀ berúi her cÀna kim olsa lÀmiè èAlÀéiúden eylerse úaùè-ı ñazar dil Olur Óaúú’a lÀyıú olur feyøe cÀmiè BelÀlar çeküp rÀóat umma cihÀndan Bu vìrÀnda yoú genc olur renc-i øÀyiè 174 56b 175 56b

327

Ùutar bir KelÀmì dil-i òastesinden Sipihr-i denìden ne àam olsa vÀúiè

176 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Rÿz-ı hecr ey cÀn dil-i maózÿna úo yüz tÀze dÀà Rÿşen it beytü’l-óazende şÀm-ı àam yir yir çerÀà

Ba vücÿd-ı cÀşnì-i òˇÀn-ı endÿh-ı àamuñ Úılmışum leõõÀt-ı maóbÿban-ı èÀlemde ferÀà Maóv-ı ãaórÀ-yı èadem eyler vücÿdın èÀúıbet Her kim ister ol bütüñ naúş-ı dehÀnından ãürÀà Gözden aúmış úaùre úaùre úan temÀşÀsındayum Ey gül-i ter eylerüm bu reng sensüz geşt-i bÀà İrmemiş müşgìn ãaçuñdan bu meşÀmm-ı cÀnına Bu sebebden zÀhid-i Àşüftedür yÀbis dimÀà Baş eger olmaú dilerseñ derd-keşler òayline Kes elin bu deyr-i fenÀdan KelÀmì çek ayaà

177 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

Virür hemìşe dil-i derd-mende dÀà-ı fürÿà Anuñ gibi úarañuda virür çerÀà-ı fürÿà Dem-À-dem eşk-i ciger-gÿn øiyÀ virür gözüme ÇerÀà virmez eger olmaz ise yÀà-ı fürÿà FerÀàat eylemişüm mihr u mÀh-ı nÿrundan äalalı hücre-i cÀn içre ol yegÀà fürÿà 176 56b-57a 177 57a

328

Eline sÀúi-i bezm-i melÀóat olsa ayaà Bulur yegÀàı şuèÀèından oy ayaà fürÿà KelÀmi eylemesek terk-i sivÀ viremez Delìl-i vaódetüñe şuèle-i ferÀà-ı fürÿà 178

FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün

Úıble-i èÀrıøuña sÀcid olur èÀşıú-ı ãÀdıú Úamu meõhebe budur secde-i Óaú şerèi muvÀfıú áam-ı bÀrÀn-ı sirişküm yoluña sìm-feşÀndur Daòi nem var[dur] ayaàuñda niåÀr olmaàa lÀyıú Elif ü lÀm ile mìm úadd ü zülf ü dehenüñden Ne beyÀn eylediler bilmezin erbÀb-ı óaúÀyıú Arayı arayı úan derledi sen tÀze bahÀrı Budur aãlı ki çemenlerde aúar seyl bulanıú Úıl yarar vaúf ider zülfüñe dil vÀãıl olıcaú Görmedüm inceleyen nükte-şinÀs eh-i deúÀyıú Müjeler seyl-i cüz olmış çekile içine yÀ Rab NigerÀn olmasa maèşÿúa eger dìde-i èÀşıú Mülk-i vaódetde KelÀmì yüri èÌsì gibi ferd ol Saña ey õÀt-ı muúaddes ne revÀ bunca èalÀéiú

179 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

èİlm-i faøl-ı Óaú ola her kime bu yolda refìú Şübhe yoúdur kim olur ol kişi ãÀóib-tevfìú 178 57a-b 179 57b

329

Zeng-i taúlìdden Àyìne-i dil pÀk olsa Gösterür ãÿretini şÀhid-i maènÀ taóúìú İrişür menzil-i maúãÿdına bì-zaómet rÀh Ey göñül kim ki olur pìr ü erbÀb-ı ùarìú

Úaldı şekilde faúìh meséele zülfüñ içün Úìl ü úÀl ile ãanur óall ola bu èuúd-ı daúìú Ùutamaz bir daòi èÀlemde girìbÀn-ı òalÀã DÀmen-i èÀùıfetüñ ùutmasa ger dest ü àarìú Saña çün rÀh-nümÀ himmet-i faøl-ı Óaú ola èAzm-i rÀh it göñül AllÀh veliyyü’ş-şefìú Baór ise bende åenÀ-verlige ùÀúat úomadı Ey KelÀmì bu yaña èaşú ise deryÀ-yı èamìú

180 Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlü Feèÿlün

Ey ãÿret-i pÀküñ gül-i gülzÀr-ı óaúÀyıú Òÿrşìd-i ruòuñ maùlaè-ı envÀr-ı óaúÀyıú LÀyıó dil-i derrÀkuña-ı teèvìl-i eóÀdiå VÀøıó-ı güher pÀküñe esrÀr-ı óaúÀyıú Gösterse ne mÀniè dil-i Àyìne-miåÀlüñ SÀliklere taóúìú ile dìdÀr-ı óaúÀyıú CÀn-baòş-ı kelÀmuñ ki dür ü kenz-i òafìdür Her laóôa ider ùÀlib-i ìåÀr-ı óaúÀyıú Yÿsuf-ı ruòuñ èaşúına cÀnın virür Àòir BÀzÀr-ı deúÀyıúda òırìdÀr-ı óaúÀyıú

Òÿrşìd-ãıfat cümle õerÀta virür nÿr Her dilde ôuhÿr eylese güftÀr-ı óaúÀyıú

180 57b-58a

330

Taóúìú ile Àmìòte vaãfuñda KelÀmì Bir şièr didi eyledi ıôhÀr-ı óaúÀyıú

181 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

DerdÀ kÀyinÀtda erbÀb-ı óÀl yoú Tekmìl fen-i èaşú ider ehl-i kemÀl yoú Mesdÿddur zamÀnede ebvÀb-ı her murÀd EşkÀl-i rişte-i emele inóilÀl yoú Faòr itme òˇÀce keåret-i mÀl eyle kim saña K’andan bisÀù-ı úurba saña iótimÀl yoú ÙamÀt u şaùh-i ãÿfi-i peşmìne pÿşda Var ùumùurÀú-ı lafôı velìkin mÀl yoú Ùÿl-ı emel selÀsiline olma pÀy-bend K’ol bende kim ki düşdi òulÀãa mecÀl yoú Olmaz òalel-peõìr-i meh-i óüsn-i lÀ-yezÀl Mihr-i münìr-i èÀlem-i èaşúa zevÀl yoú Maóv-ı leõÀéiõ-i elem-i bì-óis olmışuz Bizde KelÀmi õerrece õevú u viãÀl yoú

182

MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

O şìrìn-leb büti pÀlÿde-i terle ãafÀmuz yoú Göñül igrendi òˇÀn-ı vuãlatına iştihÀmuz yoú SüveydÀdan çıúup sevdÀ-yı òÀli oldı òÀli dil Giriv baàlanmaú isterse kemendine rıøÀmuz yoú 181 58a 182 58a-b

331

Taèalluú riştesin úaùè eyledük zülf-i siyÀhından Daòi bir úılca ol vaøè-ı perìşÀndan recÀmuz yoú KeşÀkeşden göñül úurtuldı bir úaç gün bi-óamdillÀh Ki bir nÀ-mihrbÀn ôÀlim cefÀ-cÿ dil-rübÀmuz yoú

Maóabbet pençesinden cÀn giryÀnını úurtarduú Sevin ey müddeèì k’andan daòi bir müddeèÀmuz yoú Şeb-i hecriñde gözden ãaçmaz olduú eşk-i bÀrÀnın Muèayyen oldı kim min baèd anuñla mÀcerÀmuz yoú VefÀsuz èahdsüz mihr ü maóabbetsüz perì-ruòdan äafÀmuz yoú vefÀmuz yoú recÀmuz ilticÀmuz yoú Egerçi kem ider bÀzÀr-ı óüsni müşterìlerden Biz andan geçmişüz anuñla bir beyè ü şirÀmuz yoú KelÀmì itlerinden úaùè-ı peyvend eyledüñ zìrÀ Ser-i kÿyuñda ol bì-gÀnenüñ bir ÀşinÀmuz yoú

183 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Ey ùavÀf-ı óarem-i úÿyuña cÀnlar müştÀú ÚÀfile úÀfile èaşú ehline kÿyuñ mìåÀú Sermedì èömr-i hevÀsında olan şìfte dil Sünbül-i zülfüñe cÀn riştesin itsün ilhÀú Çıúarur òuld-ı hevÀsını dimÀàından cÀn Úılsa kÿyuñ nesamÀtını göñül istinşÀú RÀsıt-ı rev olalar seyr-i maúÀmÀtda ger Kaèbe-i kÿyuña vÀãıl olımazlar èuşşÀú èÁlem-i kayd-ı giriftÀr ne yüz göstermez ŞÀhid-i dil-keş-i cÀn-baòş-ı cihÀn-ı ıùlÀú

183 58b

332

Merd iseñ olma zen-i pür-óiyel-i èÀlem-i óeft Kim úalur ùÀúatini Àdemüñ ol bÀkire ùÀú Mihr ile õerre úadar baúma KelÀmì dehre Olayın dirsen eger mihr-i sipihr-i ÀfÀú

184 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

Aúıtmaz úaùre úaùre dìdeden òÿn-ı ciger èÀşıú NiåÀr eyler lebüñçün dÀne dÀne laèl-i ter èÀşıú Òaù içre laèlüñe şemè-i ruòun ger olmasa dehÀn ZülÀl-i Òıør’a bu ôulmÀtda olmaz esìr èÀşıú Leb-i cÀnÀnı cÀnum sevse ey dil olma mÀènì kim ÓayÀt-ı cÀvidÀn kesb itmege cÀnın sever èÀşıú DilÀ pervÀne birle şemièden bu bezmde bil kim Ùutuşmuş Àteş-i èaşúa eger maèşÿú eger èÀşıú ŞarÀb-ı èaşú cÀmından degüller mest ü lÀ-yaèúıl Neden dünyÀ vü mÀ-fìhÀdan olmış bì-óaber èÀşıú ÒayÀl-i èÀrıøuñda kül-òana girem gül-istÀndur Òalìl-ÀsÀ gerek kim itmeye oddan óaõer èÀşıú KelÀmì itleriyle olma hem-ãoóbet edeb ãaúla Gerekdür kim bile öz óaddüni èÀlemde her èÀşıú

185 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

CihÀn óükkÀmınuñ õÀtında ÀåÀr-ı mürüvvet yoú FiàÀn kim bizde istiànÀya hem ol deñlü himmet yoú 184 58b-59a 185 59a

333

Maóabbet ãÿreti miónet görinür dìde-i òalúa Bu ãÿret-òÀnede yÀ Rab niçün naúş-ı maóabbet yoú Úamu müstaàraú-ı deryÀ-yı keåretdür cihÀn òalúı MaèÀrif baórine bir ÀşinÀ-yı mülk ü vaódet yoú O kim zaómet virüp erbÀb-ı èaşúı telò-kÀm eyler Anuñ şÀnında Óaúdan cÀşnì-i şehd-i raómet yoú

Tehìdür rÀh-ı rÀóatdan sipihrüñ şìşesi ey dil Götür bu bezmden ayaàı kim bunda ferÀàat yoú ŞehÀdet mülkinüñ levsinden ol kim eylemez perhiz Aña dÀrü’ş-şifÀ-yı àaybdan ümìd-i ãıóóat yoú KesÀdı var KelÀmì çÀrsÿ-yı èilm ü èirfÀnuñ Anuñçün cevher-i manôÿmına bir óabbe úıymet yoú 186

MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün feèilün Ruòuñ leùÀfetini görmege gülüñ yüzi yoú Lebüñ melÀóati yanında pistenüñ ùuzı yoú Yüzüñe baúmasa zÀhid èaceb mi òuffÀşuñ ØiyÀ-yı mihr-i dıraòşÀnı göricek gözi yoú äafÀhat gülde gülistÀnda gerçi úıããası çoú Velì nezÀket-i rÿyuñda bülbülüñ sözi yoú Delìl-i Àhsuz ol kÿya èaôm iden bikrüz O rÀh-ı rÿda ki şeb tìrede úala özi yoú

CihÀnı ùutdı KelÀmì sözi görinmez özi O kìmyÀsı gibi kim ãìtı var kendi özi yoú

186 59a-b

334

187

FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Bì-úarÀr eyledi beni àam-ı èaşú Ùurfe èÀlem degül mi èÀlem-i èaşú Úılmış ÀfÀúı úaèra müstaàraú Bir óazef pÀresi gibi yem-i èaşú CÀmsuz olmaàuz müdÀm diyü Eylemiş naúş-ı cÀmına Cem-i èaşú Dem-be-dem òÿn-ı dil niåÀr itsün Her kim ister ki ola hem-dem-i èaşú Elif-i tÀze-i KelÀmì’dür Sìne bÀàında naòl-i òurrem-i èaşú

188 Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlü Faèÿlün SÀúì reşeóÀt-ı meyüñ Àteş eåer ancaú Bir úaùresi biñ òırmen óazanı yaúar ancaú Par par yanar ol Àteş-i ruò-sÀruña úarşu Dil şemèine pervÀne-i bì-bÀl ü per ancaú áamzeñ dil ü cÀn kişverine ãaldı tezelzül Ol òırmen-i òÀşÀke bu sÿzÀn şerer ancaú Endìşe-i sırr eyleyen Àdemde hüner yoú èAşúuñda senüñ terk-i sırr itmek hüner ancaú Dil dìde-i àam-dìdesine kuól-ı cilÀ-veş İzüñ tozunı mìl-i müjeyle çeker ancaú 187 59b 188 59b

335

Sürer ayaàuñ tozuna èÀşıú ruò-ı zerdin Derdin saña bu vech ile iôhÀr ider ancaú AãlÀ ùoyamaz leõõet-i dìdÀra KelÀmì Ol bir gözi aç èÀşıú-ı ãÀóib-naôar ancaú

189 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Gel cenÀb-ÀsÀ göz ol cÀm-ı mey-i kinÀra baú ŞÀhid-i şevúi gör ol Àyìnede dìdÀra baú Cürèa-dÀn-ı dildür esrÀr-ı ilÀhìden ùulÿè Bul anuñ keyfiyyetin abdÀl ol esrÀra baú Sırr-ı kÀr-ı èaşúa her dil vÀúıf olmaúdur muóÀl èAúl-ı ser-kÀrında ser-gerdÀn olan ser-kÀre baú Ey gül-i terüñ it istiànÀ ùarìúın luùf idüp Meróamet çeşmiyle bir dem dìde-i òÿn-bÀra baú Úubbe-i sìmìn-i gerdÿnı zer-endÿd eyledi Áteş-i Àh-ı şerer-efşÀnı gör mièmÀra baú MÀh beklerler sevÀd-ı òaùùa èanber bÀrinüñ SÀyesinde pertev-i envÀr-ı mihr-ÀåÀra baú DÀyireñ gözle KelÀmì merkezinde ùut úarÀr Òaùù-ı keåret noúùa-i vaódet yüzin pergÀra baú

190

Müfteèilün FÀèilün Müfteèilün FÀèilün Virdi tenüm òÀkini tÀ yile devrÀn-ı èaşú Oldı müsellem baña seyr-i beyÀbÀn-ı èaşú 189 60a 190 60a

336

Kÿy-ı ser üzre dilÀ dÀà degül cÀ-be-cÀ äalmış aña raòneler darbet-i cevgÀn-ı èaşú

Oldı tenüm zevraúı maóv-ı muóìù-i sirişk SÀhile irmez daòi àarúa-i ùÿfÀn-ı èaşú Raúãa girer õerre-veş òÀk-i tenüm şevúden Úılsa tecellì baña mihr-i dıraòşÀn-ı èaşú Eylemeyen úuvvet-i cÀn òÿn-ı ciger dem-be-dem Ol ne bilür kim nedür cÀşnì-i òˇÀb-ı èaşú Sìne-i mecrÿóumuñ dÀàların tÀzeler Olsa göñül mÀéil-i seyr-i gülistÀn-ı èaşú Kim ki òıred òayline virdi cünÿndan şikest Oldı KelÀmì-ãıfÀù-ı fÀris-i meydÀn-ı èaşú

191 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

Şikeste göñlümü döndürdi yine úana firÀú Gözümden eyledi úan seylini revÀne firÀú Esìr-i dÀm-ı belÀyum úanı zülÀl-i viãÀl Ki urdı Àteş-i àam cism birle cÀna firÀú FiàÀn kim ol yüzi ay vaãlınuñ hevÀsında Yetürdi Àh-ı şerer-bÀrum ÀsmÀna firÀú èAceb ki keşti-i cÀn sÀóil-i viãÀle ire Düşürmiş eyle beni baór-i mey girÀne firÀú ViãÀl-i şükri içün naúd-i cÀn niåÀr eyler EmÀn virürse KelÀmì-i nÀ-tüvÀna firÀú

191 60b

337

192 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Miónet-i keåret çeker her kime kim dünyÀ gerek Ehl-i tevóìdüñ işi dünyÀda istiànÀ gerek

Gerçi naúş-ı mÀ-sivÀdan göz yumar èÀrif dili ŞÀhid-i àaybı temÀşÀ itmede bìnÀ gerek èÁlem-i vaódetde ısúÀù-ı iøÀfÀt eyleyen RÀsıtì bu kim elif õÀtı gibi yek-tÀ gerek SÀóil-i mülk-i saèÀnìde vücÿdı èÀrifüñ Her hevÀdan mevce gelmez bir ulu deryÀ gerek Ey KelÀmì sırr-ı teèvìl-i kelÀmı añlayan èÁlim-i tèalìm ü èallme’l- esmÀ gerek

193 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Ey kemÀn-ebrÿ tenümde zaòm-ı peykÀnuñ senüñ Bir göz olmış òÿn-feşÀn peyveste óayÀnuñ senüñ èÖmri olduúca belÀ dÀmından ÀzÀd olmasın Olmayan ser-geşte-i zülf-i perìşÀnuñ senüñ Noúùa-i fem sırrını fehm eylemek düşvÀr idi Olmasa gÿyÀ leb-i laèl-i dür-efşÀnuñ senün Òÿblıú devrÀnı òatm oldı meh-i ruòsÀruna Bulmasın noúãÀn cihÀn ùurduúca devrÀnuñ senüñ Ey KelÀmì vaãl eyyÀmında şÀkir olmaduñ Şimdi çıúsın mihnet-i hecrÀn ile cÀnın senüñ 192 60b 193 60b-61a

338

194 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Ey murÀd-ı dil-i ser-geşteye hÀdi zülfüñ èÖmrümüñ ôÀhir ü bÀùında murÀdı zülfüñ äubó-ı ÀmÀlimüzüñ èayn-ı beyÀø-ı rÿyuñ ŞÀm-ı iúbÀlümüzüñ maóø-ı sevÀdı zülfüñ

O çıúardı dil-i èuşşÀúı esìr itmekden Úıldı çoú muôlime tÀ buldı bu adı zülfüñ Bulmadı dÀr-ı selÀm-ı ruòuña yol göñlüm Olmadın óÀl-i dili ile aña nÀdì zülfüñ Düşmişüm silsile-i èaşúa KelÀmì-mÀnend Oldı tÀ kim dil-i dìvÀneme vÀdì zülfüñ

195 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

TebòÀle úıldı laèl-i leb-i rÿó-perverüñ YÀ jÀle düşdi üstine berg-i gül-i terüñ TÀb-ı teb ile oldı èaraú-nÀk èÀrıøuñ Ya mevce geldi çeşme-i òÿrşìd enverüñ Oldı meger hevÀ-zede ey serv-i sìm-ber Kim ditredi àam ile nihÀl-i ãanavberüñ èUşşÀú òaste òÀùırı Àzürdedür meger Áşüfte-i selÀsil-i zülf-i muèanberüñ Áşüfte itdi sünbüli gìsÿ-yı ser-keşüñ BìmÀr úıldı nergis-i çeşm-i sitem-gerüñ Kim nabøuñı dutar diyü reşk idüp Àh kim Düşdi KelÀmì ayaúdan oldı muóaúúaruñ 194 61a 195 61a

339

196

Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlü Feèÿlün ÓayrÀn-ı ruòuñ oldı gözi cÀm-ı şarÀbuñ SÀúì budur aãlı mey-i nÀb üzre óabÀbuñ Dil leõõet-i peykÀnuñ unutmadı hergiz İtürmedi geçmiş bir içim óaúúını abuñ

Bildi ki lebüñ neşéesi muømerdür içinde Keyfiyyetine kim ki irişdi mey-i nÀbuñ PeykÀnlaruñ oldı dil-i ãad-çÀkde peydÀ Genc ile bulındı içi memlÿé bu òarÀbuñ KÀm isteme dünyÀda dilÀ kim mededi yoú äaórÀ-yı belÀ teşnelerine bu serÀbuñ

ŞÀm-ı ezel ey baòt-ı nüh-i òˇÀb oldı Kim ãubó-ı ebed oldı tamÀm oldı òˇÀbuñ Her õerreden ol gün ki suéÀl ola KelÀmì Mihr-i dehen-i yÀr ola peyveste cevÀbuñ

197 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

äancar beline úatlüm içün ol güzel etek äabrum libÀsı çÀk olur dÀmenine dek VìrÀn iderdi óÀdiåe seyli sipihr abÿn Ger dÿd-ı Àhum olmasa her dem aña direk Vaãluñla firúatüñ dili ãad-pÀre úıldılar VìrÀn olur cihÀnda belì mülk-i müşterek

196 61b 197 61b

340

Çehremden oldı óÀl-i dil-i zÀr ÀşikÀr İôhÀr-ı úalb itmek imiş òÀøır-ı mehek DÀà ile ùoldı sìne feøÀsı bu bÀàda Açdı bahÀr-ı èaşú bu reng ile nìk çiçek Ey dïst sehv-i ãafóa-i bezmüñdedür raúìb Tìà-ı teàÀfül ile anuñ sehvün ile óak Ol meh-liúÀ vü cennet-i kÿyundan özge hìç Bilmez KelÀmì kim ne dimekdür felek-i mülk

198 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Ey muóìù-i merkez-i taóúìú-ı rÀy-ı dÀnişüñ ÁftÀb-ı èÀlem-i maènì-liúÀ-yı dÀnişüñ DÀniş iúlìminde oldı ser-nigÿn erbÀb-ı cehl SÀye ãaldı ehl-i faøl-ı tÀ-livÀ-yı dÀnişüñ Ôulmet-i şÀm-ı êalÀletden dil olmazdı òalÀã Olmasaydı reh-nümÀ şemè-i hüdÀ-yı dÀnişüñ Virmez itminÀn-ı òÀùır-ı sÀlik-i rÀh-ı Óaú’a Ey maèÀrif mülkine mÀlik-verÀ-yı dÀnişüñ Eylemez keyfiyyet-i cÀm-ı muãaffÀ Àrzÿ Her kimi kim eylemiş ser-òïş ãafÀ-yı dÀnişüñ Kimse görmez şÀhid-i maènì yüzin èayne’l-yaúìn Olsa Àyìne-i úıymeti nümÀ-yı dÀnişüñ MÀ-sivÀdan oldı peykÀna irişdi vaódete Olalı cÀnÀ KelÀmì ÀşinÀ-yı dÀnişüñ

198 62a

341

199 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün MÀşiùa çekme darak zülfine cÀnÀnelerüñ äaúın Àzürde olur dilleri dìvÀnelerüñ Derbeder úılma àubÀr tenini èuşşÀúuñ Dem-be-dem gitme ãabÀ úuyına cÀnÀnelerüñ Olmasa şemèide ger pertev-i òÿrşìd ruòuñ Áteş urmazdı dil ü cÀnına pervÀnelerüñ Teşne-i óüsnünedür secde-i rÀhib yoúsa LÀyıú-ı secde degül bütleri büt-òÀnelerüñ ÒÀk-i mecnÿndan idi òaste KelÀmì gÿyÀ Ki yine düşdi il efvÀhına efsÀnelerüñ

200

MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

MübÀrek ola begüm nev-bahÀr u nev-rÿzuñ Bula şerÀfet-i èìdun ü úadr her rÿzuñ Kim olmasın ciger-i çÀk çÀk imdÀdun SehÀm-ı úavs-ı úaøÀ-veş sehÀm-ı dil-dÿzuñ MiåÀl-i mihr-i cihÀn-tÀb ãubó maóşere dek72 Vire cihÀna ãafÀ şemè-i meclis-efrÿzuñ Olur müøill-i èadÿ hÀdi meób-i şeb-i àam Furÿà-ı kevkebe-i necm-i baòt-ı firÿzuñ Cihende bir úader aèdÀya tìà-ı berrÀúuñ Bıraú has-ı ten-i aèdÀya berú-i cÀn-sÿzuñ

199 62a 200 62a-b 72 Beyitte[rÿz] kelimesi fazla yazılmış.

342

NiåÀr úıl jÀle çemen-ÀsÀ yolunda jÀle ãıfat Dür-i sirişkden ey göz ne olsa meknÿzuñ Ümìddir k’ola meémÿn penÀh-ı èadlüñden KelÀmì-sitem-i Àzürde-i àam endÿzuñ

201 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

Marìø göñlüm olur èıúd-ı zülfüne mÀyil Bu baòtı úaraya gÿyÀ devÀ imiş müşkil RevÀn gidüp naôar itmez dil-i óazìne belì Gidende kimseye baúmaz bu èömr-i müstaècil Göz eyledi tenümi yaşa àarú èaşúuñdan Ùaşan zamÀnda belì èayn-ı baór olur sÀóil Sirişk dÀnelerinde ki èaşúda ãaçdum BelÀdan özge daòi nesne olmadı óÀãıl Götürme òÀk-i derinden başuñ KelÀmì-vÀr Ki ãaón-ı ravøada hem yoú bu resme ser-menzil

202

FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Ùalèat-ı èÀrıøuña meh dimek inãÀf degül Anuñ içün ki anuñ Àyinesi ãÀf degül èÁşıúum saña beni úavlüme ãÀdıú fehm it CÀn fedÀdur yoluña söyledügüm lÀf degül CÀn behÀdur güher-i bÿsuña ey şìrìn-leb Virmemek bÿyuna cÀn almamaú inãÀf degül

201 62b 202 62b-63a

343

Rişte-i cÀndan urulmış beli bir ince kemer èÁcdan tögmedür anda görinen nÀf degül Úılma evãÀf ruòun òalúa KelÀmì ki günüñ Óüsn-i muótÀc zer ü zìver-i efãÀf degül

203 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Ey øamìr-i enverüñ feyyÀø-ı erbÀb-ı kemÀl Sebz-i cÿduñ cÿy-bÀrundan gülistÀn-ı cemÀl Bezm-i fièle óacle-i úuvvetden olsa cilve-ger DÀnişüñ bikri bizi óayrÀn ider ãÿret miåÀl èUnãur-ı pÀk-i vücÿduñ iètidÀl üzre ola Nitekim nev-rÿzda bula hevÀlar iètidÀl TÀ bu ãÿret-òÀnede miréÀt-ı mihr ü mÀh-vÀr Úonmasun Àyìne-i idrÀküñe gerd-i hilÀl SÀl-i mÀh u èìd-ı nev-rÿzuñ mübÀrek eylesün NÀôım-ı manôÿme-i nev-rÿz-ı èìd-ı mÀh ü sÀl KìmyÀ ile KelÀmì’nüñ àubÀr-ı cismini Yaèni çeşm-i luùfuñ ol õerre-i nÀcize viãÀl

204 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Bir melek-sìmÀ perì èaşúıyla rüsvÀdur göñül

Zülfi sevdÀsında ser-gerdÀn u şeydÀdur göñül Her hevÀdan mevc urup eùrÀfa tuàyÀn eylemez Gerçi kim bir úaùre úandan lìk deryÀdur göñül

203 63a 204 63a

344

ŞÀhid-i àayb anda her laóôa tecellì gösterür èÁlem-i ãÿretde miréÀt-ı mücellÀdur göñül Şöyle ãÀfìdür küdÿretden derÿn-ı sìne kim Anda mihr-i èÀlem-ÀrÀ gibi şeydÀdur göñül Ey KelÀmì èallmü’l-esmÀ-yı idrÀk idelüm èÁrif-i mÀhiyyet-i ism ü müsemmÀdur göñül

205 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Şemè-i bezm-ÀrÀ yaúar pervÀnesin zÀr u delìl

Şuèleden Àòir yapar üstüne bir altunlu mìl Ol mehi òÿrşìde tez óacc eylemek baóåinde dÿn Ehl-i bezme oldı her bir şemèi bir rÿşen delìl èÁşıú u maèşÿú arasında gerekmez vÀsıùa Vaódet-i ãırf olsa óÀãıl anda n’eyler Cibreìl Müjde ey èaşú ehli kim şerèe muvÀfıú bulmışum Her cemÀle meyl bÀbında birer veche cemìl Ruòlarum gördükde itmezdi teveccüh şevú ile Ger meh ü òÿrşìdden bulsaydı iùmìnÀn òalìl ÓÀl óÀl ehlüne maèlÿm oldı vÀèıô isem al Nükte nÀzuñdur bu maènÀda gerekmez úÀl u úìl Bir sehì bÀlÀya ÿlídur KelÀmì olsa ãarf Bu fenÀ mezrèada ancaú óÀãıl èömr-i ùavìl

205 63a-b

345

206 Feèÿlün Feèÿlün Feèÿlün Feèÿlün

Esìr-i òam-ı ùurra-i bÀrdur dil Kemend-i belÀya giriftÀrdur dil Müjeñ nÀveki fikri dilden geçelden Òadeng-i belÀ ile efkÀrdur dil Olur úaùre úaùre çıúar göz yolından Dem-À-dem firÀúuñda òÿn-bÀrdur dil ÒazÀn yapraàı gibi ditrer hevÀdan ÙabìbÀ bu bÀà içre bìmÀrdur dil Semender-veş itmez óaõer èaşú odından Saña niçe yetsün girÀn-bÀrdur dil Olaldan mey-i èaşúdan mest ü mencÿd Bu àaflet serÀyında hüşyÀrdur dil HebÀb-ı muóìt-i belÀdur anuñçün O deryÀ-yı óüsne hevÀ-dÀrdur dil KelÀmì fiàÀn kim şeb-i tìre-i hecr PerìşÀn gìsÿ-yı dil-dÀrdur dil

207 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Ey øiyÀ-baòş-ı dil ü dìde meh-i mihr-i kesel ÒÀne-i dìde vü dilde saña lÀyıú menzil Dìde vü dil saña cevlÀnuña èişret besdür Ne revÀdur k’olasın mÀha mekÀn òÀne-i gül ÒÀne-i gülde nihÀl-i úadüñi úıãúanurın Elif-i cÀn gibi cÀnumda yir it el-óÀãıl 206 63b 207 64a

346

Rÿó-ı úudsì ne revÀdur k’ola òÀk-Àlÿde Gerd-i tìre ola ol çehre-i mihre óÀyil äadef-i çeşm-i KelÀmì’de mekÀn ùut berü gel Ey dür-i pÀk aña luùfuñı eyle şÀmil

208 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

EyÀ muóìù-i maènÀ cihÀn-ı faøl-ı kemÀl

Dil-i münìrüñe vÀøıò-ı óaúÀéiú-ı aóvÀl áubÀr-ı reh-güõerüñ úıble úıble-i óÀcÀt äafÀ-yı òÀk-i derüñ cÀna Kaébe-i ÀmÀl Benem ki ãıdú ile vird-i zebÀn-ı cÀn iderüz DuèÀ-yı devletüñi bi’l-èadÿ vÀlÀ ãÀl DevÀm-ı devletüñ edèiyesin edÀ úılmaú ÓaúìúatÀ görinür cÀna aósenü’l-ÀmÀl Sipihr-i şerède òÿrşìd-i devlet bÀúì KelÀmì görmeye renc-i küsÿf hem zevÀl

209 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Mihr-i cÀnÀn ùoldı cÀna sen çıú ey cÀn-ı õelìl Kim maúÀm-ı vaódet-i ãarf içre ãıàmaz Cibreìl Zìb içün zülf ucın alduúda dehÀn-ı mül baña Düşdi sevdÀlu göñüller içre ince úÀl u úìl Naúd-i cÀn iåÀrüñ eyler èÀşıúuñ úomaz raúìb Sür úapuñdan anı kim cennetde yaraşmaz necìl 208 64a 209 64a-b

347

Rıólet itdi kÀrbÀn ey òˇÀb-ı àaflet mürdesi Ùur ki úüm úüm çaàırur ÀvÀze-i ùab-ı raóìl Ey KelÀmì èömrinüñ boynına zülfüñ silsile Selsebìl-i laèlüñe cÀnum fedÀ úanum sebìl

210 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

İmtidÀd-ı ôilel-i èÀlem-i kevn ey àÀfil

Nÿr-ı òÿrşìd-i vücÿd-ı Óaú’a olmaz óÀyil SÀóil-i kevn görünmez göze bir úaùre miåÀl Şöyle müstaàraú-ı deryÀ-yı hüviyyetdür dil Çarò-ı çÀrümde MesìóÀ-ãıfat olmaz başa Felek-i sÀbiè olur sÀlüñe evvel menzil PÀy-bend it şütür-i nefse èuúÀl-i èaúlı Olma òÀr u òas-ı gülzÀra cihÀna mÀyil Niçe bir óÀéil-i miréÀt-ı ruò-ı yÀr olsun Bu fenÀ deyrde işkÀl nuúÿş-ı óÀyil äÿret-i şÀhid-i àayb ola müşÀhid dir iseñ Rÿy-ı miréÀt-ı dili àayr àubÀrından sil Eyledi èaşú KelÀmì beni maóv-ı muùlaú SÀye elbette olur lemèa-i òÿrdan zÀyil

211 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

ÚÀnièüm görmege úoçmaú seni maúãÿd degül Naôarum pÀkdür ey meh àaraø-Àlÿd degül

210 64b 211 64b-65a

348

Saña cismi dil ü cÀn naúdini ìåÀr iderüm Baña maúãÿd bu sevdÀda begüm sÿd degül Getirürdüm ele sen mÀh-liúÀyı ammÀ Aòter-i ùÀlièüm ol mertebe mesèÿd degül Mevc urur şuèle-i sevdÀ-yı àam-ı zülfüñdür Şemè-i bezmüñ depesinden o çıúan dÿd degül KÀm alur her kişi bir bÀbile ol meh-rÿdan Der-i feyyÀø-ı ezel kimseye mesdÿd degül Kim ki bir zülf-i eyÀzüñ àamına cÀn virmez Olsa mezmÿm olur èaşúda maómÿd degül Eşk öldürdi beni Àh KelÀmì ki raúìb Úatı maúbÿldür ol bÀbda merdÿd degül

212 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Ey serv úaddüñ Àfet-i cÀn ü belÀ-yı dil

Şevú-i óadìå-i laèl-i lebüñ àam-zevÀ-yı dil Mÿyuñ óikÀyeti sebeb-i èömr-i cÀvidÀn Rÿyuñ òayÀli bÀéiå-i nÿr u øiyÀ-yı dil Gerd-i küdÿret ile úalurdı dili ebed Mihrüñle rÿşen olmasa ôulmÀt-serÀ-yı dil ÁzÀd olurdı úayd-ı èalÀyıúdan olmasa Ol òÀl ü zülf-i dÀne vü dÀm-ı belÀ-yı dil Dil úaùre-i zülÀl-i viãÀlüñ şehìdidür Ey úane teşne òÀk-i derüñ KerbelÀ-yı dil èAnúÀ miåÀl úÀf-ı úanÀèat muúìmdür ZÀà u zeàan gibi leşe úonmaz hümÀ-yı dil 212 65a

349

213 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Gösterdi óüsn-i ãÿretini rÿzgÀra gül Áyìne oldı şÀhid-i bÀà u bahÀra gül Çeşmümde pertev-i meh-i ruòsÀr yÀr-veş èAksin bıraúmış Àyìne-i cÿy-bÀre gül

äundı nesìm-i jÀle mülin içdi ãubóa dek Açıldı keşf eyledi rÀzın hazÀre gül

Almazdı kÀmın ol ruò u lebden raúìb eger ÒÀrÀya çarò virmese yÀúÿt u òÀra gül Almazdı òÀr-ı dÀmenin olmazdı sìne çÀk èAşú-ı ruòuña düşmese bir òÀr òÀre gül

Bir lÀle ruò bütüñ meger Àşüfte óÀlidür K’eyler çemende pìrehenin pÀre pÀre gül JÀleyle òurdeden zer ü sìmin niåÀr ider Her ãubó-dem o yem-i dil ü Cem-iútidÀra gül GülzÀr-ı èadl ü hÀlik-i Nemrÿd-ı ôulm kim Bezm-i cenÀn miåÀline gelmiş niåÀra gül VÀlì-i kÀm-baòş-ı nihÀvend-i bezmine Úıldı niåÀr varlıàını vara vara gül Medóinde var bu şièr-i KelÀmì müzeyyel it äun destesiyle ãÀóib-i ãÀóib-vaúÀra gül 214 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Fülk-i deryÀ-yı felÀketdür ten-i àam-perverüm BÀd-bÀnum dÿd-ı dil kÿh-ı belÀdur lengerüm

213 65a-b 214 65b

350

Cism-i òÀkister nihÀdum külòan-ı endÿhdur Úanlu dÀàlardur o òÀkisterde yir yir aòkerüm Cism-i zÀrum ÀsmÀn-ı èÀlem-i derd ü belÀ Bì-nihÀyet úaùre úaùre eşk-i àaltÀn ahterüm

èAşúdan yanmış göñül mihrine memlÿdur müdÀm Olmaz Àteşsüz ôuhÿr-ı óaşre dek òÀkisterüm SÀàar u sÀúìden irişdüm KelÀmì maúãada Ben òalìl-i müşg-i èaşúum mihr ü mehdür rehberüm

215 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

Hecr-i laèlüñden ey gül-i òastem áoncaya èÀrıø oldı òÿn-ı şikem Serv-i tenhÀ degül saña mÀyil MübtelÀdur saña ãanavber hem Maóv úıldı sirişk dìdeni Veh ki oldı àarìú-ı lücce-i àam Ol gül-i terden ayru zindÀndur Bülbül-i cÀna gülşen-i èÀlem Veh ki úıldı selÀsil-i zülfüñ Rişte-i rÿzgÀrumı dirhem

Sìneden nÀveküñ cüdÀ olmaz Dilde boyundan eylemiş muókem

Olurum ger àamuñ KelÀmì’ye yÀr Olmaya ey büt-i MesìóÀ-dem

215 65b-66a

351

216 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Nice bir òiõmet-i erbÀb-ı selÀmet idelüm Varalum kÿy-ı melÀóatde iúÀmet idelüm HÀdi-i rÀh-ı melÀmet olalum èuşşÀúa CÀmiè-i àamda ol ecmÀèa imÀmet idelüm

ÇÀr tekåìr-i fenÀ oúuyalum dünyÀya èAşú imÀmına bu üslÿb ile úÀmet idelüm Dönelüm mÀkire AllÀh’dan sìnemüzi Hedef-i nÀvek-i bÀzÿyı nedÀmet idelüm Dikelüm nÀvek-i Àh ile göñül perdesini Kabrimüz üzre bu reng ile èalÀmet idelüm Olmışuz Àh-ı úıyÀmet úadüñi görmek içün Cilve göster ãanemÀ seyr-i úıyÀmet idelüm Ùutalum kÿy-ı müàÀn içre KelÀmì mesken Zühd erbÀbına envÀè-ı melÀmet idelüm

217 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

äundı sÀúì sÀàar-ı laèl-i lebüñ nÿş idelüm İrdi bir óÀlet ki dünyÀyı ferÀmÿş idelüm Teşne-i feyø-i dem-i sÀúì[yi] buldum mey gibi Mevce geldüm germ olup òüm-òÀnede cÿş idelüm Laèl-i sÀúìden dem urdum èaşú ile maóv oldı àÀfil Reng urup miskìne bir cüréayla medhÿş eyledüm VÀdi-i endÿhda Mecnÿn-ı ser-gerdÀn ãanup Gird-bÀd-ı iştiyÀú ile der-Ààÿş eyledüm 216 66a 217 66a-b

352

ÒÀl-i müşginüñ òayÀlinden cüdÀ mÀtem ùutup Merdüm-i çeşm-i cihÀn beni siyeh-pÿş eyledi Óamd nefs-i vÀóid-i hevÀydı taóúìú eyledüm Her ãadÀ vü ãìtı kim õerrÀtdan gÿş eyledüm NÀleler çekdüm KelÀmì uça bir Àheng ile Kim felekde zehre sÀzı ile òÀmÿş eyledüm 218 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Niçe bir ser-geşte-i ãaórÀ-yı óayret olalum Niçe bir Ààeşte-i òÀk-i meõellet olalum Niçe bir her úaşı yÀ müjgÀnına meyl idelüm Niçe bir Àzürde-i tìr-i maóabbet olalum Niçe bir vÀ-beste-i sevdÀ-yı zülfi geçelüm Niçe bir pÀ-beste-i zencìr-i miónet olalum Niçe bir şemşìrinüñ zaòmın úılalum Àrzÿ Niçe bir leb-teşne-i deryÀ-yı raómet olalum Niçe bir biz ãÿret-i maúãÿd èaksin görelüm Niçe bir Àyìne-veş óayrÀn-ı ãÿret olalum Niçe bir keyfiyyet-i maènÀ vü ãÿret soralum Niçe bir cÿyÀ-yı esrÀr-ı óaúìúat olalum Niçe bir keåret cihÀnında KelÀmì úalalum Varalum şÀhen-şeh-i iúlìm-i vaódet olalum

218 66b

353

219

FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün Tevbe olsun daòi dünyÀda murÀd istemeyem İdelüm nÀm u nişÀn terkini nÀm istemeyem Hìç bÀbıyla der-i òalú-ı cihÀn baàlamayam Ol úapudan gire kÀre-i küşÀd istemeyem Hem-reh-i úÀfile-i ehl-i úanÀèat olayum Olayum kimseden ol zÀhide zÀd istemeyem áam u hecr ü elem ü vaãl ile maúsÀd olayum Bir daòi òÀùır-ı òurrem dil-i şÀd istemeyem Olmayam bir daòi esbÀb-ı àınÀya ùÀlib Fikr-i bÀzÀrı revÀcına kesÀd istemeyem Bì-per ü bÀl olayum òÀk-i meõelletde esìr ÜmerÀ kÿyına uçmaàa kanÀd istemeyem Döneyüm òÿy-ı KelÀmì sitem-i dìdÀra Kimseden resm ü reh-i èadl ile dÀd istemeyem

220 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

FiàÀn kim yandı hicrÀn Àteşine rişte-i cÀnum Saña ey şemè hergiz rÿşen olmaz sÿz-ı nihÀnum BinÀ-yı èömrüme yüz raòne ãaldı eşk seylinden Yüzüm virsün bu vìrÀnı meger çeşm-i giryÀnum áubÀr oldum ser-i kÿyında óasret birle derdÀ kim Baña bir õerre ãalmaz mihrini òÿrşìd-i tÀbÀnum 219 66b-67a 220 67a

354

Diler dil èaúd-i zülfüñ çoú ùabìbÀ çekme zaómet kim Marìø-i èaşúum u müşkildurur èÀlemde dermÀnum

Degül óÀl-i perìşÀnum KelÀmì úara baòtumdan Kim ol zülf-i siyehdür bÀèiå-i óÀl-i perìşÀnum

221 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

Zihì şemè-i úadüñ nÿr ile rÿşen óacer ü óümÀm SevÀd-ı kÀkülüñ ol şemè üzre dÿd-ı èanber-fÀm BerÀberdür yüzüm óümÀm-ı ferşiyle bu yüzden kim Baãa bir dem ayaàın yüzüme ol serv-i sìm-endÀm TemÀşÀ-yı ten-i sìmìnin itmek Àrzÿsıyla Uçupdur cÀmlardan dìde yir yir óacer ü óamÀm Eger senden bir Àteş olmasa cÀnında óamÀmuñ Ne maènÀdan çıúar başından anuñ dÿd-ı ãubó u şÀm KelÀmì ãuyı dermÀ-yı hemìn ü kendüdür dÿzÀò Eger ùutmasa bir dem-i peri óamÀmda ÀrÀm

222 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

Fer ile geldi seferden meh-i menÀzil-i naôm Óuøÿrı ile ãafÀ kesb eyledi dil-i naôm Bu nevèe silsile- cünbÀn-ı naôm gelmedi hìç Kemend-i gerden-i nuùú olalı selÀsil-i naôm Ger olmasa yem-i mevvÀc-ı ùabè-ı dür- pÀşı Sefìne-i àazele yir mi olur sÀóil-i naôm 221 67a 222 67a-b

355

Girih-güşÀ-yı muèammÀ-yı naôm idi ùabèum MaèÀrif ehline óall olmadı meşÀkil-i naôm KelÀmiyÀ dil-i feyyÀø u ùabè-ı bÀúìdür SevÀóil-i dürer-i nuùúa baór-i kÀmil-i naôm

223 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Leõõet-i cevher-i dendÀnuñı tÀ kim aldum Eşk gevherlerini cümle naôardan ãaldum Eşk girdÀbına düşdüm àam ile maóv oldum Bir ker itmeye dür içün bu muóìùe ùaldum ÒÀk-i rÀh oldı úapunda ten-i ser-gerdÀnum Ùut elüm meróamet eyle ki ayaúda úaldum İtlerüñle oturup nìk basa dem Àdem-veş Ulular òiõmetine vÀãıl olup ulaldum Dögünüp sìne-i nÀlÀna KelÀmì àam ile Kÿs-ı rüsvÀlıàumı her ser-i kÿda çaldum

224 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Ey göñül bu deyr-i fÀnìden ùaleb úıl kÀm-ı kem Kim NerìmÀn içmedi cÀmdan helÀhil sÀm-ı sem Ey úaşı yÀ çeşm-i mest nÀvek-i endÀzın görüp ŞÀò-sÀr-ı dilden eyler ùÀéir-i ÀrÀm-ı rem Ol seg-i kÿyuñ sifÀlinden içüp efsÀne em Òalúa meşhÿr olmaz idi olmasaydı cÀm-ı Cem 223 67b 224 67b-68a

356

Şöyle èÀlìdür cenÀb-ı cÀh pür mey-i fürÿş K’aña irmez èaúl-ı èÀşir ùÀéir-i evhÀm-ı hem Dür-i dendÀnuñ hevÀsıyla sirişk-i dìdemi Vara vara eyledi Àòir àam-ı eyyÀm-ı yem

NÀle úılma ey giriftÀr-ı kemend-i zülf-i yÀr Kim müfìd olmaz niçe ursa esìr-i dÀm-ı dem Bir ùarìú ile sülÿk eyle KelÀmì bunda kim Çekmesün teşeyyüè seylinden binÀ-yı nÀm-ı nem

225 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

Áyet-i óüsnüñ ey kelÀm-ı úadìm Úıldı iåbÀt-ı aósen-i taúvìm Olmasaydı hidÀyet-i şerèüñ Òalúı güm-rÀh iderdi dìv-i cesìm Dür-i deryÀ-yı nÿrdur güherüñ Ey maóall-i ôuhÿr-ı òalú-ı èaôìm èÁrıøıdur baña bu cism-i nezÀr Niçe gün dür ãadefde olsa muúìm Yoú iken kÀéinÀt u mÀ-fìhÀ Dïst kÿyından esdi geldi nesìm Urdı deryÀ-yı küntü kenzen mevc SÀóil-i kevne ãaldı dür-i yetìm ÙÀèatüñ bÀèiå-i düòÿl-ı behişt èAks-i dürr-i mucìb èaõÀb-ı elem Nevè-i maúdÿre olmadı maúdÿr Senden özge zihì resÿl-i kerìm

225 68a

357

Kim ola ãad-hezÀr-ı èiõõet ile Lì-maèallÀh maúÀmı içre muúìm Ola èÀãì KelÀmì’ye naôaruñ Cürmden rÿz-ı óaşr çekmez bìm

226 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

Bi-óamdi’l-lÀh óüsn-i ãÿret-i iúbÀlüñi gördüm CihÀndan gitmedüm ruòsÀr-ı ferruò-fÀlüñi gördüm Ùulÿè şÀhid-i maóabbet bilindüñ nÿr-ı rÿyından äafÀ birle ruò-ı Àyìne-i ÀmÀlüñi gördüm Muèanven-i saèÀdet birle gelmek kÀtib-i kündin Baãìret dìdesiyle nÀme-i aèmÀlüñi gördüm Ulaşmış òaùùa-ı òaùù-ı beúÀ-yı èÀlem-i kevne Ruúÿm-ı defter-i taóvìlde mÀh u sÀlüñi gördüm áubÀr-ı reh-güõÀruñda KelÀmì başuñı buldum Óam-ı cevgÀn-ı àamda gÿy-veş mÀ-bÀlüñi gördüm

227 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Olalı iki perì vaãfına dil-i müstaúìm73 Vird-i cÀnum oldı bismillaói’r-raómÀni’r-raóìm Ol sehì úÀmetlerüñ oldı mübÀrek odları Münşi-i dìvÀn kündin tÀc-ı ÚuréÀn-ı úadìm Leblerüñden cÀn diler her dem óayÀt-ı cÀvidÀn Yoú èacebler umsa emm-i luùf-ı eùbÀdan sakìm

226 68a-b 227 68b 73 Msraıda kelime eksik vezin aksıyor.

358

İreli ol güllerüñ sünbüllerine dem-be-dem Deyr gül-zÀrında ìåÀr-ı èabìr eyler nesìm Òalúa vasıè oldı raómen vermeyicek raómeti Saña hem tìr-i KelÀmì olma àam-gìn çekme bìm

228 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

NişÀn-ı sìne-i zaòm-ı òadeng-i yÀrdur dÀàum Gözüm gibi Ànuñçün dem-be-dem òÿn-bÀrdur dÀàum Úarası úavlamış gögsümde dönmiş úıpúızıl úana Açılmış tÀze ãan bir lÀle-i küh-sÀrdur dÀàum NihÀl-i miónetüm ben deşt-i àamda eskimiş yir yir MiåÀl-i berg-i òuşk-i şÀò-ı cism-i zÀrdur dÀàum Òas u òÀr-ı ten-i ser-geşte mey ùurmaz yaúar her dem Bu külòan içre bir raòşende aòker-vÀrdur dÀàum Úızarur laèl-i zamÀnı gibi dırnaúlarum yir yir Felekde bir sehìl-i Àteşìn ruòsÀrdur dÀàum Úodum dil üzre tÀ açılmaya nÀ-maóreme hergiz Benüm mihr-i dür-i gencìne-i esrÀrdur dÀàum MiåÀl-i bünye-i òÿn-bìn-i merhem zaòm-ı sìnemde KelÀmì rÀóat-efzÀ-yı dil-efkÀrdur dÀàum

229 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

ÓÀãıl-ı mülk ü mÀldan geçdüm Úayd-ı ehl ü èıyÀlden geçdüm 228 68b 229 69a

359

Niçe bir olayum muóÀl-endìş Ben bu fikr-i muóÀlden geçdüm Kÿşe-i vaódeti maúÀm itdüm Keåret-i kìl ü úÀlden geçdüm Úuşanup bir devÀli denk oldum Şimdi denk ü devÀlden geçdüm

Maôhar oldum cemÀl-i pertevine SebeóÀt-ı celÀlden geçdüm

BÀrsuz bir nihÀl imiş denì BÀr u bersüz nihÀlden geçdüm Ger zülÀl ise de serÀb-ı felek Teşne leb nev-zülÀlden geçdüm Bulmadum vecd ü óÀlden bir eåer ÓÀliyÀ vecd ü óÀlden geçdüm AólaéÀù-ı nisÀéì terk itdüm İrtibÀù-ı recÀdan geçdüm Ùutmaz oldum cevÀb-ı èÀma úulaú Óall ü èaúd-i sevÀlden geçdüm Göz yumup mÀ-sivÀ nuúÿşından Óüsn-i óaô zìb-i òÀlden geçdüm Yoú ãafÀ õerre deñlü sÿfìde LÀ-cerem ãÿf u şÀldan geçdüm Görmedüm bir kemÀl noúãÀnsuz Bu sebebden kemÀlden geçdüm

BÀl-ı vaãlı vebÀl-i fehm itdüm Geçdüm andan vebÀlden geçdüm Ùolu gördüm òalelden ÀfÀúı èÁlem-i iòtilÀlden geçdüm

360

Hecre muètÀd olup KelÀmì-vÀr Árzÿ-yı viãÀlden geçdüm

230 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Rÿó-ı òamr ile muòammer olduàıçün ùıynetüm Künhi ile kimse idrÀk eylemez keyfiyyetüm Ey muvaóóid mÀverÀ-yı èÀlem-i keåretdedür ÚÀf-ı istiànÀda èanúÀ-veş maúÀm-ı vaódetüm DÀm-gÀh-ı dehre baàlanmaz açar uçmaàa bÀl CÀr-ı dìvÀr-ı èanÀãırdan hümÀ-yı himmetüm äaà isem dest-i ecelden úurtarursam cÀnumı Bir kemÀn ebrÿya úurbÀn eylemekdür niyyetüm Ol meh-rÿya kemÀnı fÀş olup èÀşıúlıàum ÔÀhir oldı gün gibi her õerreye mÀhiyyetüm Dil düşelden sen meh-i nÀ-mihrbÀnuñ fikrine Úalmadı dünyÀ-yı dÿna õerre deñlü raàbetüm Ol seg-i kÿy u raúìbe iltiyÀm itmek işüm Ehle nÀ-ehle mürüvvetle müdÀrÀ èÀdetüm Vaút-i rıólet miónet artar eksilür rÀóat meger Vaút-i rıóletdür KelÀmì artar oldı miónetüm

231 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

ÒÀk-sÀye niçe kez geldüm müşerref olmadum Görmedüm sulùÀnumı maùlÿb-ı cÀnı bulmadum 230 69b 231 69b

361

Bir giyÀh-ı nev-res idem gülsitÀn-ı èaşúda Şiddet-i nÀr-ı firÀúuñ görmeyince ãolmadum Olmadum òÀli òayÀl-i rÀóat-ı ÀfÀúdan TÀ sipihr-i sifleden envÀè-ı àamla ùolmadum Ne mübÀrek rÀhdur yÀ Rab ùarìú-ı èaşú-ı yÀr Bunca kim bildüm o yolda yil gibi yorulmadum

Çekmedüm yir yir tenümde birleşen nÀveklerin ÙÀéir-i rÿòuñ per ü bÀlin KelÀmì yolmadum

232 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

NişÀn-ı èaşúa irdüm menzil aldum òÀkden geçdüm Òadeng-i nÀle-veş dirè-i dil-i eflÀkden geçdüm ÓavÀãã-ı ôÀhir ü bÀùında çoú úayd-ı belÀ gördüm Cünÿn ser-riştesine yapışup idrÀkden geçdüm Düşelden başuma şeb-dìz-i zülf-i yÀr sevdÀsı Yem-i gülgÿn-ı eşk-i dìde-i nem-nÀkden geçdüm Girüp mey-òÀneye terk eyledüm esbÀb u emlÀki Nuúÿş-ı mÀ-sivÀdan feyø-i Àb-ı tÀkdan geçdüm Úoyup cismi KelÀmì Àhumı gerdÿndan aşurdum ŞerÀr-ı şuèle gibi òırmen-i òÀşÀkden geçdüm

233 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

Dir idüm cÀn bulam laèlüñden Àòir terk-i cÀn itdüm Maóabbet çÀrsÿsında taãavvurdan ziyÀn itdüm 232 70a 233 70a

362

Saña meyl eyleyelden görmedüm rÀóat yüzi aãlÀ Seni sevdüm bu şuàlı yaúşı iş ãandum yaman itdüm O bed-kìşüñ nişÀn úıldum òadeng-i cevrine cÀnı Bu tìr-endÀz laèle èaşúumı òÀùır-nişÀn itdüm Dem urdum laèlinüñ vaãfında ol serv-i gül-endÀmuñ Gül-i berbÀd úıldum àoncanuñ baàrını úan itdüm Beni bir úaùre-i nÀcìz-veş deryÀ-yı deyr içre ÓabÀb-ı seyl-i çeşm-i eşk-bÀrumda nihÀn itdüm Didiler geldi úarşu çekmege yoú ùÀúatüm ammÀ O servüñ Àòir istiúbÀline rÿóı revÀn itdüm

BelÀ çekmekde Mecnÿn’dan füzÿndur ùÀúati ãabrı KelÀmì derd-mend-i bì-dili çoú imtióÀn itdüm

234 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Ele aldı dil-i vìrÀnumı ol õÀt-ı kerìm Nitekim Kaèbe’ye virdi şerefi ebr hemìn MÀlik-i mülk-i süòan sÀlik-i etvÀr-ı fünÿn èÁrif-i sırr-ı ÒudÀ maôhar-ı envÀr-ı úadìm ŞÀhid-i rÀy-ı münìrine muúÀbil şeb ü rÿz Aósen-i ãÿret ile Àyine-i úalb-i selìm Şerbet-i èaõb-i şifÀ-òÀne-i idrÀkinden Leõõet-i ãoóbet-i teéyìd bulur ùabè-ı saúìm Ögredür ùıfl-ı dile ebced-i èaşúı nitekim Ádem eyler melege èilm-i ilÀhì taèlìm Úalem-i òuşk bulur cÀn yed-i feyyÀøından Nefòa-i rÿó-fezÀdan nitekim èaôm-i mehìm

234 70a-b

363

ÒÀtemüñ defterini dürdi kef-i kÀfìsi Şöyle kim sióri KelÀmì yed-i beyøÀ-yı kelìm

235 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Penbe-i berg-i güle bÀàda düşmiş şebnem Yaèni ursun dil-i mecrÿóına bülbül merhem Dilleri biri birine úodı zencìr-ãıfÀt Olalı silsile-i zülf-i siyÀhuñ dirhem Çeşm ü úad u òam-ı zülfiyle dehÀnuñdan dÿr Dil-i sevdÀ-zedeye èayn-ı elemdür èÀlem Árzÿ-yı ser-i kÿy-ı şeref-Àmìzüñ ile Niçe terk eylemesün òuld-ı berìni Àdem Saña mÀyil olana laèlüñi emdür ki budur Ey ùabìb-i dil ü cÀn òaste-i àam-dìdeye em Şièrümüñ zemzemesi ùutdı úamu ÀfÀúı Zemzeme ùaèn ider olsa n’ola bu reşó-i úalem Gerçi eksükliği çoú èaşúda ammÀ ey meh Naôar-ı mihrüñi sen itme KelÀmì’den kem

236 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün Ney-i bezm-i belÀ èuşşÀúa dem-sÀz olduàın bildüm FiàÀn itdükde anlarla hem-ÀvÀz olduàın bildüm Neyüñ iletür úulaàına dem-À-dem aàzını ney-zen Bu sırdan biz anuñ gencìne-i rÀz olduàın bildüm 235 70b 236 70b-71a

364

Dem-À-dem ögredür sÀliklere keşf-i maúÀmÀtı Neyi bezm-i ùarìúat içre àammÀz olduàın bildüm MaèÀd u mebdeéi ney ögredür erbÀb-ı elbÀba Ben anuñ münhì encÀm u ÀàÀz olduàın bildüm KelÀmì-veş fiàÀn u nÀleden òÀlì degül bir dem Neyüñ her-sÀzdan söz ile mümtÀz olduàın bildüm NihÀl-i úaddüñe teşbìh idelden ehl-i naôm anı Úamu eşcÀrdan anuñ ser-efrÀz olduàın bildüm

237 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Beni úatl eylese ol àamzesi nÀvek fikenüm İde Cibrìl per ü bÀlini gÿr u kefenüm ÒÀller aksi sinekler gibi düşmiş içine Øaèf ile dönmiş örümcekler evine bedenüm Cüréa-i cÀm-ı maóabbet beni bì-òïş itmiş Sen ãanursın ki o remden òaberüm var benüm RÿzgÀr ile vire dìde-i òÿrşìde cilÀ Çürise vÀdi-i èaşúunda àubÀr olsa tenüm áam-ı şemè-i ruòı òÿn-ı cigerümle bulmış Ùut ki bir Àl fezÀ örtisidür pìrehenüm Yÿsuf’umdan beni Yaèúÿb ayırmış dÿr74 Yiridür çıúsa göge şìven-i beytü’l-òazenüm Ùÿùi el-óamd oúur gibi KelÀmì oúudı èArø-ı óÀlüm ãunıcaú ol büt-i şìrìn-süòanum 237 71a 74 Vezin aksıyor.

365

238

Feèÿlün Feèÿlün Feèÿlün Feèÿlün Şafaúdan görindi hilÀl-i muóarrem

Yine oldı pür-òÿn bugün èayn-ı èÀlem Bu mÀtemde ùÿfÀn-ı eşk-i belÀdan CihÀn òalúını úaplamış lücce-i àam Yaúar Àteş-i àam bizi laóôa laóôa Aúar òÿn-ı dil dìdelerden dem-À-dem Ùulÿè eylemez kevn bu mÀtemde gÿyÀ Ki şÀm-ı belÀdur bugün rÿz-ı mÀtem Teb ü tÀb-ı àavàÀ-yı èÀşuri görmiş İsenmiş Yezìd-i laèìne cehennem KevÀkib degül sebze-zÀr-ı felekdür Melek eşkidür anı sen ãanma şebnem ÚanÀdil-i óÀyrumuz ãubó olınca Bi-èaynihi miåÀl dil ehl-i mÀtem Yezìd-i siyeh rÿze şÀm-ı belÀda Olur meşèali ejder-i Àteşìn dem Bula rengin insÀna àam èÀlem içre Niçe bì-àam olsun bu mÀtemde Àdem

239 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün BelÀ-yı tebden efendi òalÀle döndi tenüm Niçe òalÀl bir ince òayÀle döndi tenüm 238 71a-b 239 71b

366

NizÀr u zÀr u øaèìf u òamìdedür yaènì Sipihr-i derde bir nev hilÀle döndi tenüm Úalem çeker gibi óarf-i vücÿda dest-i ecel Ki nÀle eylemeden cism-i nÀle döndi tenüm Zebÿn u òuşk-i sÿzluk belÀsını çekmiş FeøÀ-yı bÀdiyede bir nihÀle döndi tenüm İki bÿ geldi úadem geçmedi o úÀmetden Meger ki dÀda olan óarf-i dÀla döndi tenüm Úuru kemik ile bir úaç siñir ùamar úaldı Şikeste beste bir eski sifÀle döndi tenüm Ùabìb ãormadı hÀlin KelÀmì anuñçün Hücÿm-ı àuããa vü àamdan bu óÀle döndi tenüm

240 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

CÀnumı zülfüñ gibi úıldı perìşÀn derd-i çeşm áonca-veş ùoldurdı maòzÿn göñlümi úan derd-i çeşm Raòneler ãaldı binÀ-yı cismime seyl-Àb-ı çeşm Úıldı bu àam-òÀne-i òüzn ile virÀn derd-i çeşm Eşk döndi úane úan hem gitdi óÀlÀ çeşmümi Eyledi sÿz-ı belÀdan Àteş-efşÀn derd-i çeşm Ebr-i çeşm-i germ olup ùÿfÀn getürdi başuma Eyledükde baór-i èummÀn gibi tuàyÀn derd-i çeşm Ne revÀdur kim beni künc-i belÀda rÿz u şeb Úanlar aàladup ide nÀlÀn u giryÀn derd-i çeşm ÒÀk-i rÀhuñ rÀóat efzÀdur KelÀmì çeşmine Aña nisbet arturur küól-i ãafÀ-hÀn derd-i çeşm

240 72a

367

241 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

äadef-veş ùolmayanlar maènì-i sebèa’l-meåÀnìden Ùalup vaódet dürin bulmadılar baór-i maèÀnìden ŞarÀb-ı sÀúi-i bÀúìden olan mest ü lÀ-yaèúıl Olur ÀzÀde úayd-ı miónet-i dünyÀ-yı fÀnìden Çeker dest-i irÀdet mülk-i ãÿret ùumùurÀúından Bulan bir neşée maènÀ-yı cihÀn-ı cÀvidÀnìden Gel ey defè-i àubÀr-ı cehl idüp miréÀt-ı baùından Göñül abdÀlını òayrÀn it esrÀr-ı nihÀnìden Beden Ùÿr-ı tecellìden tezellül bulmadan olmaz Göñül Mÿsì-ãıfat ÀzÀd-ı úayd-ı lenterÀnìden Mey-i òum-òÀne-i tevóìdden mest-i müdÀmuz biz Anuñçün geçmişüz õevú-ı şarÀb-ı eràuvÀnìden Yeten sırr-ı òuùÿù-ı muãóaf-ı ruòsÀr-ı cÀnÀna KelÀmì-veş olur vÀúıf kitÀb-ı ÀsmÀnìden

242 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Mey-i ãÀf olmasa sÀúì bize ãun derdìden Ki dil Àyìnesini rÿşen ider derdìden MÀ vü men fitne vü şÿrından emìndür taóúìú Ol muvaóóid kim ider mey-kede bÀbın meémen Mes-i kìnin zer ide mühremi ãÀfì eyle Der-i mey-òÀne yine miskìne kim olursa mesken75

242 72a 242 72a-b 75 Beyitte [kim] kelşimesi fazla yazılmış.

368

Olmasa şemè-i dil-efrÿz mey Àteşinüñ áuããadan òÀne-i tÀrik-dil olmaz rÿşen Pìr ü perüñ budur irşÀdı ki mÀnend-i hebÀb Deyr olduúca gözüñ diñ-i úadeó bÀdeye sen Úubó aèmÀligün ÀlÀyişi bÿyı ile Ki bu evøÀè dür-i erbÀb-ı dile müstahmen Müddeèì görme óaúÀretle KelÀmì naômın Kim aña neşée-i taóúìú virilmiş Óaú’dan

243 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Olmaduñ òoş-óÀl-i merkez gerdiş-i eflÀkden

Bulmaduñ bu evc-i iúbÀle óaøìø òÀkden äÿret-i èıyş u ùarab anda tecellì úılmadı Gitmedi àam zengi miréÀt-ı dil-i ãad-çÀkden Berg-i gülden elùaf iken òÀùır-ı derrakımuz ÒˇÀrlıú bÀrın çeker oldı óas u òÀşÀkden Veh kim istióúÀúa göre èÀlem-i iósÀnda Olmaduñ Àsÿde-dil bir müşfiú-i derrÀkden

Görmek isterseñ KelÀmì şÀhid-i maènì yüzin Sil àubÀr-ı àayrı miréÀt-ı øamìr-i pÀkden

244 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Faãl-ı nev-rÿz oldı ey mürà-ı çemen çıú bÀàdan áoncalar güllerle seyrÀn eyle çıúma bÀàdan 243 72b 244 72b-73a

369

Mürà-ı dil uçmaàda her dem gülistÀn seyrine ÒÀããa bu faãl içre kim yegdür çemen uçmaàdan Beñzedür zÀhid güneş ruòsÀruñı mÀha tamÀm Gör ne cÀhildür ki farú itmez úarayı aàdan BÀàa gir cennÀtu tecrì taótehe’l-enhÀrı gör İstimÀè it selsebìl ÀvÀzını ırmaàdan Nièmet-i dehri KelÀmì redd idüp itmez úabÿl Buldı óikmet birle rÀóatlar bu istifrÀàdan Olalı ãabr u göñül şaãt-ı àamuñ Àzürdesi İller atarlar òadeng-i ùaèn ãoldan ãaàdan

245 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Berg-i gülden ol beden luùf it hevÀlardan ãaúın

Ey nihÀl-i tÀze görinmez belÀlardan ãaúın Göklere dÿd-ı dil-i sÿzÀn çekilür kÿh kÿh Ey sehì bÀlÀ melek bu ejdehÀlardan ãaúın Bì-dil ü bì-ãabr u bì-òïş olmaàa yoú ùÀúatüñ76 èAşú meydÀnına girme dil-rübÀlardan ãaúın Áh-ı Àteş-bÀrımuz ey büt sirÀyetsüz degül Ùaşa teéåìr eyleyen muórik duèÀlardan ãaúın Òalúa gösterme riyÀlar girme zÀhid mescide Mekr ü zerú odına yaúma òalúı riyÀdan ãaúın NÀle-i pür-Àteş-i èuşşÀúdan endìşe úıl RÀsıtı ey serv Àh-ı bì-nevÀlardan ãaúın Mihrine aldanma eflÀküñ KelÀmì óÀøír ol Mümkin olduúca yüri ol bì-vefÀlardan ãaúın 245 73a 76Beyitte [yir] kelşimesi fazla yazılmış.

370

246 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

èÁşıú olmış àÀlibÀ ruòsÀruña ey sìm-ten Kim erir aàlar yanar her gice şemè-i encümen Áteş-i èaşúa ùutışmış èÀşıú u maèşÿú hem CÀna rÿşendür bu nükte şuèle-i pervÀneden Rişte-i cÀnum ùutuşdı şemè-veş àam odına Sÿz-ı pinhÀn saña rÿşen olmaz ey sìmìn beden Maóv ider cismi yaúar dìdara úarşu cÀnını Bir muvaóóid sÀlik-i pür-şevú fehm it şemè sen Ùabè-ı raòşÀn-ı KelÀmì’den ider envÀr kesb Bezm-i erbÀb-ı maèÀrif içre şemè-i encümen

247

FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Dÿr-ı cevrinden mübÀrek òÀùıruñ àam görmesün Seyl-i Àfetden binÀ-yı devletüñ nem görmesün İtmese her dem temÀşÀ mihr ile ruòsÀruñı Dìde-i ebòem aàarsun çeşm-i èÀlem görmesün SÀyesinde servinüñ èÀlem-i turfa bÀl iken Laóôa laóôa ãarãar u endÿhdan òam görmesün Úonmasun miréÀt-ı rÀy-ı pÀküñe gerd-i elem äÿret-i óÀlüñ cefÀ ÀlÀyişin hem görmesün Olsun ÀzÀr-ı tenün cÀn-ı KelÀmì’ye naãìb Õerrece efsürdelik ol ùabè-ı òurrem görmesün 246 73a-b 247 73b

371

248 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Úıl óaõer kim seyl-i òÿn dìde-i ùuàyÀn itmesün ÒÀne-i cÀhuñ yıúup òÀk ile yeksÀn itmesün Seyl-i cÿy-ı dìde-i maùlÿbdan endìşe úıl Kim binÀ-yı Kaèbe-i gerdÿnı vìrÀn itmesün Çekme rÀst-ı luùfuñı ebÀb-ı istinfÀúdan Kim bu istiànÀ seni pÀ-mÀl-i devrÀn itmesün Ehl-i dÀniş niçe devrÀnuñda terk-i cÀn idüp Menzilin Mecnÿn gibi úalb-i beyÀbÀn itmesün Söyle kim itdüñ beni kirmÀn nesìm-i luùfı Óaú áonca-i ÀmÀlini èÀlemde òandÀn itmesün Eyleme èummÀn KelÀmì eşküñi vehm eyle kim Taót u baòtuñ àarúa-i deryÀ-yı òırmÀn itmesün

249 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Zihì èadÀlet ile cÀ-nişìn nev şìrvÀn Dil-i münìrüñe vÀøıh-ı óaúÀyıú pinhÀn æebÀt yoú bu biåÀù içre şÀh-ı dervìşe Yeter delìl buña küllü men èaleyhÀ fÀn* Hemìşe tÀ óarekÀt ide çarò buúalemÿn MüdÀm tÀ döne pergÀr-ı èÀlem-i imkÀn Ola èanÀãır-ı pÀküñ maãÿn óavÀdiåden MurÀduñ üzre ola muúteøÀ-yı devr-i zamÀn

248 73b 249 73b-74a * Yeryüzünde bulunan her şey yok olacaktır.

372

250

Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlü Feèÿlün DÀéim úalemüñ èÀleme müşgìn raúam olsun Luùfuñ eteginden kesilen el úalem olsun RÀyüñden o kim baş çeküp ÀzÀdelig ister PÀ-mÀl-i reh-i derd ü giriftÀr-ı àam olsun Virsün dil-i feyyÀøuña Óaú her ne dilerse İúlìm-i vücÿd içre èadÿña èadem olsun Şükr-i nièamuñ bilmese vÀcib kişi her dem Seyl-Àb-ı belÀdan gözü eùrÀfı nem olsun Ey maôhar-ı elùÀf sifÀl-i seg-i kÿyuñ ErbÀb-ı ãafÀ meclisine cÀm-ı Cem olsun áam-òÀne-i vìrÀne-i èÀlemde óasÿduñ Dil-òaste-i endÿh u esìr-i elem olsun Olmasa gül-istÀn-ı ãıfÀtuñda KelÀmì GÿyÀ dili Àzürde-i òÀr-ı sitem olsun

251 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Tökmege òÿn-ı dili göz diledi cÿn benden MÀcerÀyı bilüp oldı dil-i pür-òÿn benden Aàlayu aàlayu ÀfÀúda taóúìú itdüm Ki degülmiş ulu çoú yaş ile Mecnÿn benden Her zamÀn bir úaşı yÀ tìrine ÀmÀc iderüm Òayli Àzürde geçe sìne-i maózÿn benden

250 74a 251 74a-b

373

áarez-i cÀn idi mihr ile o mÀhuñ aldı Daòi yÀ Rab ne diler gerdiş-i gerdÿn benden Ben belÀ dÀàını naòünle dem-À-dem úazarum Kÿh-ken renci KelÀmì degül efzÿn benden

252 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Hem dem Ànı ùoludur nÀr-ı àam-ı firúatden Liúa diyü úatı barmaú baãamaz ney-zen Dem-be-dem Àteş-i àam şuèlelerinüñ devri Çıúmaàa eyledi ney cismini revzen revzen Her nefes àamda bir Àhuñ ile feryÀd iderüm Neyden eksik degülüm seyr-i maúÀmÀtda ben Bì-nevÀ bezm-i cihÀndan giderüm iñleyerek Gelüñ eyleñ baña ey çeng ü def ü ney ü şìven NÀle döndürdi teni nÀle KelÀmì yaènì Çek úalem óarf-i vücÿd-ı èadem Àmìz kÀsen

253 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

CihÀn gülzÀrına ey serv zìb ü zeyn imişsin sen İki ruòsÀr ile OåmÀn-ı Zi’n-nÿreyn imişsin sen Dem-À-dem zer yirine lüélüé-yi devr bezl úılmaúdan Kef-i kÀfìlerüñle èÀleme baóreyn imişsin sen Seni àayr añlamaz insÀn olan idrÀk eyler kim Muvaóóid sÀlik-i penÀya nÿr-ı èayn imişsin sen 252 74b 253 74b

374

Òam-ı zülf ü úaşuñdan dem-be-dem èilÀd-ı ednÀya Mübeyyen leyletü’l-mièrÀc u hem úavsin imişsin sen Gehì dildür maúÀmuñ gÀh dìde ey perì çehre KelÀmì’ye bu veche ile meh kevneyn imişsin sen

254 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

NihÀl-i gülşen-i derdüm cüdÀ ol òïş òırÀmumdan Gözümden úopa biñ ırmaú beni ayırmaz maúÀmumdan ÒayÀle dönmişüm ol nev ile baòrüne kim yüz yıl Reh-i èaşúında şükr itsem bulınmaz naúş-ı kÀmumdan Hiz-i pervÀne-veş reşk Àteşine şemè-i bezm-efrÿz ÓikÀyet eylesem bezm içre ger mÀh-ı tamÀmumdan Göñül sevdÀ-yı çìn-i zülf-i müşgìnünle úan oldı áamuñdan úaùre úaùre nÀfe-veş düşdi meşÀmumdan Beni deryÀ-yı eşk içre dem-À-dem maóv ider hecrüñ Ne artar bilmezem ol şÿr-ı baòta inèidÀmumdan PerìşÀn niçe olmasun ser-i kÿyuñda göñlüm kim Çeker atìlerün her cÀnibe yir yir èiôÀmumdan KelÀmì sözüm ol zencìr-i mÿ vaãfıdur anuñçün Cünÿn eùvÀrıdur maèlÿm olan ùarz-ı kelÀmumdan

255 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

Leb-À-leb ãun úadeó sÀúì şarÀb-ı eràuvÀnìden

Ki úurtarsun bizi bir dem àam-ı dünyÀ-yı fÀnìden 254 74b-75a 255 75a

375

Vir ol meyden ki bì-òïş eylesün Mÿsì-ãıfÀt cÀnı ÒalÀã olsun dil-i müştÀú úayd-ı lenterÀnìden Yüri mey-òÀneye ey ùÀlib-i künc-i úabÀyı kim NişÀn virür òam-ı mey-òÀne genc-i òusrevÀnìden Göñül úan olduàın èaşúuñda ôÀhir úılma Àh itme Dem urma àayrı aña eyleme rÀz-ı nihÀnìden RevÀndur kÀr-bÀn-ı èömr ãarãar-veş bu úumlıúda Görinmez bir eåer tÀ göz açarsın kÀr-bÀrìden Muúayyed olma dünyÀya şeh-i rÿy-ı zemìn ol kim Bu maømÿn añlanur muùlaú kitÀb-ı ÀsmÀnìden Ten-i fersÿde-i zÀruñ KelÀmì yÀr cÀnıdur Anı devr itmesün devrÀn ilÀhì yÀr cÀnìden 256

FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Bu seferde Óaú sizi óavf u òaùardan ãaúlasun MÀh-ı mihr-efrÿz göz naús-ı seferden ãaúlasun

Óariå-i mülk-i úaøÀ õÀt-ı cihÀn-ÀrÀ gözi Her belÀdan beklesun yavuz naôardan ãaúlasun Eyledikde siz menÀzil seyrini seyyÀre-veş Dìde-i bìdÀr baòt-ı envÀè-ı şerden ãaúlasun Sìnene bì-kìne göz miréÀt-ı ãÀfın dem-be-dem äÿret-ÀrÀ-yı cihÀn gerd-i kederden ãaúlasun ÕÀt-ı bì-hemtÀ gözi edèiyemüz cevşen gibi Áfet-i tìr-i úaøÀ birle úaderden ãaúlasun Úonmasun gerd ruò-ı dil-dÀra gerd-i òaù ÒudÀ Óüsn-i yÀrı fitne-i devr-i úamerden ãaúlasun

256 75b-76a

376

Rÿz u şeb budur KelÀmì’nüñ duèÀsı kim sizi ÒÀliú-ı eşyÀ görinmez fitnelerden ãaúlasun

257 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

CÀn gitdi nÀ-murÀd cihÀn-ı òarÀbdan Leb teşne bulmadı bir içim ãu serÀbdan BünyÀd-ı ser lefin bu cihÀn-ı òarÀbenüñ Áb üzre úıl úıyÀs-ı binÀ-yı óabÀbdan Ger olmasa cihÀn işi efsÀne bes niçün EfsÀne úaldı Rüstem-i EfrÀsiyÀb’dan Taóúìú oldı meséele ey dil ki èaşú imiş Maúãÿd her suéÀl àaraø her cevÀbdan Yüz ùut cemÀl-i yÀre KelÀmì Òalìl-vÀr Sülb eyle iètimÀd-ı meh ü ÀftÀbdan

258

FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Gösterür her dem yüzüñ miréÀt-ı mevcÿdÀtdan Pertev-i òÿrşìd-veş kim göremez õerrÀtdan Dem-be-dem eyler tecellì dile maóãar èÀrıøun Şöyle kim misbÀó-ı rÿşen görinür mişÀtdan èAşúa èÀrıødan diyü ùaèn itme zÀhid èÀşıúa Bir ãıfatdur èaşú kim eyler tecellì õÀtdan èAşú pìrine mürìd ol èaúl rüsvÀsın bıraú Lüb-i lebe eyler naôar úatè eyler fışriyyÀtdan 257 75a-b 258 75b

377

İrse teévìl ele óÀdiåin faúìh esrÀrına VÀúıf olurdı ÒudÀ irsÀl iden ÀyÀtdan SÿfiyÀ miréÀt-ı úalbüñ bulmasa ger taãfiye Saña bu ãÿret görinmez şeùhle ùÀmÀtdan Kevn bir miréÀtdur ãÀfì KelÀmì aç gözüñ Dem-be-dem gör sÿret-i cÀnÀnı bu miréÀtdan 259

MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün EyÀ zamÀne àanì dest dür-niåÀruñdan ÚarÀr buldı cihÀn kilk-i bì-úararuñdan èAceb mi virse fenÀ ehline àınÀ úalemüñ Virilmemiş aña èayn dest-i yem yesÀruñdan Ki merkez itmeye meéyÿs-ı ehl-i óÀcÀtı ÓayÀt virmede elfÀô-ı Àb-dÀruñdan Elüñde lüle-i ser-i çeşmüne maèÀnìdür Ki Àb-ı Óıør ider iåÀr cÿybÀruñdan

èAlì òıãÀl-i Muóammed Efendi-i kÀmil ZiyÀn-ı nÀùıúa èÀciz beyÀn-ı kÀruñdan Açıldı görmez iken dìde-i èIrÀú-ı èArab SevÀd-ı kilk kef-i muèadalet şièÀruñdan O dem ki mevce gelür baór-i dest-i feyÀøuñ Muóìù-i lerze düşe beõl-i ney şumÀruñdan

Kem eyleme naôar-ı şÀh-bÀz-ı himmetüñi Şikeste bÀl-ı KelÀmì ümìd-vÀruñdan

259 76a

378

260

FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün ÙÀúatüm úalmadı kim nÀle vü feryÀd ideyin Úan aàlayayın Àh kime dÀd ideyin Gele ey ùÀéir-i dil cümleden ol fÀrià-i bÀl TÀ seni dÀmuña dehrden ÀzÀd ideyin Medd-i Àbuñ felege çıúdı sevÀdı dil-i zÀr Bu edÀ ile o medde nice imdÀd ideyin CÀnı ol Òusrev ü Şìrìne KelÀmì virsün Bì-sütÿn àamda senüñ aduñı feryÀd ideyin Kÿh-ken-i èaşúda üstÀd ise gel kim sende Ùaàı bir dırnaú ile úazmada üstÀd ideyin

261 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Dil Àh u nÀlesüz degül ol serv-i nÀzdan ÒÀli gerekmez eh-i ùarab söz ü sÀzdan Aşındı cebheler o büte sÀcid olmadan Ol nÀzdan uãanmadı èÀşıú niyÀzdan Ol serv midóatinde bir ednÀ mükÀleme Yegdür hezÀr úıããa-i devr ü dırÀzdan Dil beydaàun meh ruòuñ açmazdan alur Yoú úurtuluş bu èarãada sen hìle-bÀzdan Bundan ziyÀde luùf umaruz Óaú èalìmdür Sen dil-nüvÀz dil-ber-i düşmen güdÀzdan 260 76a-b 261 76b

379

Eline senden olsa gerek berg ü sÀzumuz Nevmìd olmazuz kerem-i Krid-gÀrdan Çün rÀstì çoàaldı muóÀlif èIrÀú’da Áhenüñ eyle dönme KelÀmì ÓicÀzdan

262 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Kesme mihrüñ ey şeh-i vÀlÀ-neseb èuşşÀúdan

Çekme dest-i luùfuñı erbÀb-ı istióúÀúdan áÀfil olma lÀübÀli rind-i ãÀóib neşéeden Ne umarsın bir ÀlÀy ehl-i riyÀz-ı zÀúdan Rÿye-i óayÀle aldanmaz şikÀrı şìr olan Nimr ãayd efgen úatı úaçmaz begüm alçaúdan Òod-nümÀ òod-bìn vü òod-rÀdan HüdÀ bìzÀrdur Böyle òod rÀyuñdur olsa münéadim ÀfÀúdan áayrdan mümtÀz úılmaz sen KelÀmì bendeñi Bu ada lÀyıú mıdur sen lücce-i eşfÀúdan

263

Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlü Feèÿlün

ÁzÀd olayın dirseñ ÀlÀm-ı semÀdan Nÿş eyle müdÀm Àb-ı óayÀt-ı óükemÀdan Bir úaùre seni mürde-i ãad-sÀleye virsün Fevri dirile vire òaberler úudemÀdan Keyfiyyeti erbÀb-ı ãafÀ başına düşse Bì-úayd ide ol ùÀéife-i ôıll-ı hümÀdan 262 76b 263 77a

380

Baş úordum ayaàına ãürÀhì gibi bilsem Kim óürmetine úÀyil olupdur èulemÀdan

Dil òoşdur ezelden o òaù u laèl ile gÿyÀ Kesb-i ùarab itmiş úadeh-i óamr77 Göz merdüminüñ úanını aúıtmada àamzeñ Bilsem ki nedür maúãadı Yÿsuf’uñ dimÀdan SÀúì bugün öldürdi KelÀmì’yi óarÀret Bir úaùre aña var ise luùf eyle o mÀdan

264 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Bir dil-bere bu òaste-dili virmek isterin Maúãÿduma zamÀnede ben irmek isterin Bir tÀze bÀr-ı naòl-ı ter-i fitne-bÀrdan Bir iki dÀne tÀze ratb dirmek isterin78 Şemşìr-i zer-feşÀnı şerer-bÀr-ı Àh ile Bir úaç raúìbi ol úapuda sermek isterin Manãÿr-vÀr dÀra çıúup rÀz söylerin èUşşÀú içinde kendümi göstermek isterin

PeykÀn-ı yÀr yÀreleriyle KelÀmiyÀ Maóşer güninde gögsümi ben germek isterin 265

Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün Maàrÿr eylemiş o cüvÀnı şarÀb-ı óüsn ErbÀb-ı èaşúı eyler anuñçün òarÀb-ı óüsn

77Kelime eksik vezin aksıyor. 264 77a 78 Beyitte [dÀne] kelimesi fazla yazılmış. 265 77a-b

381

èAúl ehlini selÀsil-i èaşúa ùaúardı hep Zülf-i siyÀhın eylemeseydi niúÀb-ı óüsn èUşşÀú nÀ-bedìd olurlar sitÀre-vÀr Gösterse ãubó-ı èÀrıøuñ ol ÀftÀb-ı óüsn Gösterse àayra muãóaf-ı óaùù-ı èiõÀruñı NÀ-maóreme açılmasa yegdür kitÀb-ı óüsn Ter eyledi o àÀliye bu òaù òilÀf-ı ùabè CÀnlar dimÀàını olalı müşg-nÀb-ı óüsn Ey mÀh Àb-ı çeşme-i óüsn oldı èÀrıøuñ Ol Àb-ı çeşmede o õeúan bir óebÀb óüsn Benlik didi úapusını yÀruñ èale’d-devÀm ÜstÀdumuz yüzine açılduúda bÀb-ı óüsn Áyìne gibi ãÿret-i Óaúú’ı èayÀn ider Veche-i óüsnden aña olursañ óÀb-ı óüsn Ol zülf ü ruò hevÀsı ile tÀze bu àazel Oldı KelÀmiyÀ sebeb-i Àb u tÀb-ı óüsn

266 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

ÒÀl ãanmañ èÀşıúın úatl itdügi dem ol cüvÀn äıçramış ruòsÀrına bir úaùre anuñ úara úan

Süròile taórìr olan demde úalemden ùamlamış Aósen-i taúvìmde bir noúùadur gÿyÀ dehÀn Noúùalar şeklinde kim hicrÀnda görmiş dÀàlar Vaãl-ı ümìd ile yaúmış her ùaraf cismine cÀn

Çekdi aldı àamzesi dest-i ecelden cÀnumı Raóm ider iñledür ammÀ öldürür virmez amÀn

266 77b

382

Bir úılı ger úırú yararlarsa cÀnÀ fi’l-meåel İnce derkdür úìlsuz úırúıncı mÿdan ol miyÀn èÁşıúum èÀşıúlıàum fÀş oldı òalúa n’eyleyüm Eylemek olmaz KelÀmì bÿyını misküñ nihÀn w ll

267 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Beste-i silsile-i sünbül-i yÀri severin Òaste-i àam-zede-i çeşm-i nigÀrı severin DÀmeninden o gülüñ dest-i temennÀ çekmez Aãlı budur ki bu gülzÀrda òÀrı severin Seyr-i dìdÀrda àayruñ gözine mÀniè olur ÒÀr-ı dìvÀr-ı ser-i kÿy-ı nigÀrı severin İtdügiçün güli nìk dürlü ãıfÀt ile taèrìf Mürà-ı rÿóum gibi gülşende hezÀrı severin Òırmen-i èömrine aàyÀruñ olur berú-ı belÀ Şuèle-i Àteş-i Àhumda şerÀrı severin Dem-be-dem ayaàına sìm-i sirişki ãaçarın Her zamÀn maúdem-i dil-dÀra niåÀrı severin Naúş-ı dìvÀr-veş olan tebe meyl eylemezin Şÿò u şengül ãanem-i şìve-şièÀrı severin

ÙÿtyÀ gibi KelÀmì baãarın gözlerüme Úopsa kÿyından anuñ külbe èinÀrı severin

267 78a

383

268 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Ey mÀh sende úanda o kÀfÿrdan beden

Nevè-i beşerde görmemişüz nÿrdan beden NÀlem raúìb-i mürdeyi uyandurdı nitekim Bulur óayÀt-ı tÀze dem-i ãÿrdan beden DÀr-ı fenÀ óiãÀrına mièmÀr mülk-i èaşú FerhÀd’dan temel úodı Manãÿr’dan beden ÓamÀmda açıll gül-i ter gibi cilve úıl Sırr itme çeşm-i èÀşıú-ı mehcÿrdan beden ÓÀãıyyet-i bürÿdetin iôhÀr ider baña GÿyÀ ki var o mÀhda kÀfÿrdan beden Ol óÀller òayÀli ile ùolıdur göñül Niteki úabr içinde ùolar mÿrdan beden Ol dürr-i pÀke baú niçe ãÿret nigÀr-ı äunè YÀúÿtdan leb eyledi billÿrdan beden Döymez Kelìm-vÀr KelÀmì tecellìye ErbÀb-ı èaşúa olsa eger Ùÿr’dan beden

269 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

èAşú-ı kÀmil èömr-i müstaècel o úÀbil bì-sükÿn Şevú àÀlib ãabr àayb u derd bì-óad àam füzÿn Dìde giryÀn sìne büryÀn dil óazìn ben muøùarib Hecr-i mülk-i èaşú muórik àam úavì ùÀliè zebÿn MÀó muàber òÿr pür Àõer şÀm muôlim ãubó èavr Necm tìre baót òìre çarò kec-rev dehr dÿn 268 78a-b 269 78b

384

YÀr serkeş muttaãıl berú maóabbet-hÀne sÿz Dil müşevveş dem-be-dem çeşm-i pür-Àteş àarú-ı òÿn Òırmen-i cÀna her Àteş-pÀre bir berú-ı belÀ Her müselsel zülf bir miskine zencìr-i cünÿn BÀd-bÀn-ı èömr teéåìr-i hevÀdan çÀk çÀk Keştì-i ümìd-i gird-Àb-ı belÀdan ser-nigÿn ŞÀnuña gülşen tecellì eylemek her õerrede Olmış anuñçün kemÀl-i óüsnüne èÀlem şünÿn Reh-rev-i ümmìd èÀciz Kaèbe-i maúãÿddur Úıble-i iúbÀle bir úÀtil bulınmaz reh-nümÿn Eylesün óÀãıl KelÀmì’den feãÀóat ùarzını èÁlem-i èilm ü hünerde var ise bir dü-fünÿn 270

FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Ùarf-ı cÿya ãalmaz ol serv-i cefÀ-cÿ ãayesin İótiyÀù eyler ki tÀ ki úoçmasın cÿ sÀyesin Baúmamış hergiz óayÀdan ãuya bil gözgüye hem Görmemiş bu Àna dek ne ãu ne gözgü sÀyesin Ôıllı medÿd anuñ içün eli bu yevmü’l-úıyÀm Leyletü’s-serÀya ãalmışdur o gìsÿ sÀyesin ÁftÀb-ı hecr iderdi birde Mecnÿn’ı tamÀm İtmeseydi òˇÀbıña bì-çÀre Àhÿ sÀyesin Kaèbe miórÀbında olmış muètekif bir şÿòdur Nergisüñ kim beklemiş ol ùÀú-ı ebrÿ sÀyesin

SÀyesinde gül gibi besler o nev-res gelüni Yaraşur ÙÿbÀ’ya ãalãa ol ser-i kÿ sÀyesin

270 78b-79a

385

áayr şièrin úo KelÀmì kilküñ ibùÀl eylesin Siór-i seóóÀrı èaãÀ-yı Óaøret-i Mÿ sÀyesin äanma urmış gird-bÀd-ı çaròı bir servi yire Görseñ ey dil òÀkde bir naòl-i dil-cÿ sÀyesin

271 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Dime kim òoş geçer evúÀt-ı maèÀşum dünden Al aşaàı ider insÀnı felek gün günden èAdem ÀbÀda seni her nefes önler ecelüñ áÀfil olma sen eger aña iseñ öl önden Bì-güneh öldürür Àòir seni cellÀd-ı úaøÀ èİbret al salò-ı úaããaba gelen koyundan Sìne sevdÀ-yı ser-i zülf girih-gìrün ile Ten-i abdÀl miåÀli ùolıdur dügünden Ser-i sevdÀ-yı òaù u òÀlün ile memlÿ dil Beñzer ol òÀneye kim ùolmış ola tütünden Gerçi dirler ki el elden meåelÀ üstündür İstemem yel geçe ol serv-úadün üstünden Yılduzı gibi KelÀmì yoluña düşkündür Kesme ey meh naôar-ı mihrüñi ol düşkünden

272 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Mÿmdan şemè eylemişdür cÀnı içün pirehen Hìc beñzer mi aña pervÀne-i Àteş-i kefen 271 79a 272 79a-b

386

CÀnuna pervÀne-veş gÿyÀ ki düşmiş şemèüñ od TÀ diridür olamaz òÀli şerÀr u şuèleden Şemè-i iôhÀr-ı maóabbet idicek pervÀneye LÀzım oldı kim ide kendüye Àteşden beden Bir beúÀdan baş çekersin şemèile pervÀne-veş èÁşıú u maèşÿú arasında gerekmez mÀ u men

Ceõb idüp kendüye bir demde yoú ider varlıàın Şemèdür pervÀneye bir ejder-i Àteş dehen Nefy-i iåneyniyyet eyler yandurup pervÀne Vaódet iåbÀtında mÀhir gibi şemè ü encümen Encümen olmaz KelÀmì şemèsüz pervÀnesüz Nitekim òÀlì gül ü bülbülden olmaz bu çemen

273 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Kÿyuñda eşküm ile ùolar her zamÀn zemìn Düşse olur muúìm-i riyÀø-ı cenÀn cenìn Zülfüñde gerçi ùutdı mekÀn mürà-ı dil velì Tìr-i müjeñden olımaz ey bì-emÀn emìn PeykÀn güherleri ãadef-ı ãadre virdi úadr Taóúìúdur olur şeref-i ber mekÀn mekìn ErbÀb-ı óüsn öñinde anuñ geçmege maóÀl Ser-óad-i óüsni itmiş ol ebrÿ kemÀn kemìn İncinme yÀre gerçi yanaşsa raúìb-i kÿr èAúreb olur úamer ile zamÀn úarÀn úarìn CÀn naúdini niåÀruñ ider bì-cer ucun Bilmez KelÀmì kim ne dimekdür çenÀn çönìn

273 79b

387

Gül gibi gül yüzine göñül èandelìbinüñ Maømÿn-ı nÀle zemzemesidür hemÀn hemìn

274 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Eyler úorur belÀ kime úaşuñ kemìn kemÀn Ol fitneden bulurdı begüm bir emìn emÀn

Döymez óas-ı vücÿd-ı tecellÀ-yı èaşúuñum ÒÀşÀk cismümi o şererdür yaúìn yeúÀn Barmaúlaruñ ãıfÀtın aàazdan düşürmezüz Anuñ gibi ki ekåer emirler benìn benÀn Kÿyuñda úaùre úaùre sirişk-i dem-À-demüm Beñzer aña ki eyleye miskìn çenÀn çönìn Ol gird-bÀd-ı deşt-i àamum ben ki bulmadı Andan àubÀr-ı Úays beyÀbÀn nişìn nişÀn YÀre teveccüh itmemege eyleme yemìn Bì-vech çün bilürsin olurmış yemìn yemÀn Olmaz ãafÀ göñülde KelÀmì àam olmasa Bulmaz şeref ger olmasa dirler mekìn mekÀn

275 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün Müfìd olma dehre ãanma kim mülk-i beúÀdur bu VefÀ göstermemiş bir kimseye muùlaú fenÀdur bu Yedi iúliminüñ leõõÀtına aldanma gerdÿnuñ Ki zehr ile ùolu bir yedi başlu ejdehÀdur bu 274 79b-80a 275 80a

388

Göñül virme kemend-i èanberìn-i şÀhid-i dehre Ki mürà-ı rÿó-ı èÀlì seyr ki dÀm-ı belÀdur bu FenÀ baórinde gerdÿn úubbesine iètimÀd itme Ki mevc-i fitneden Àòir óabÀb-ÀsÀ mübÀdur bu KelÀmì òÀk-dÀn-ı dehrde nÀ-kÀm-ı cÀn vir kim Hüseynìler gider leb-teşne bundan KerbelÀ’dur bu

276 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Eylemiş bir kez meh-i ruòsÀruña neôôÀre ãu Kim özinden gitmiş olmış her taraf ÀvÀre ãu NÀ-tüvÀn dil òancer-i òÿn-òÀruñ eyler Àrzÿ Şöyle kim maùlÿbdur ekåer dil-i bìmÀre ãu Reng-i bÿy-ı rÿy u mÿyuñ olmasa gülzÀrda Her zamÀn olmazdı cÀrı cÀnib-i gülzÀre ãu Eyledi vìrÀn binÀ-yı èömrümi seyl-Àb-ı eşk Veh ki teéåìr itdi Àòir bu yıúıú dìvÀre ãu Yedi deryÀ maóv úılmaz delü göñlüm şuèlesin èAşú bir oddur KelÀmì aña úılmaz çÀre ãu

277 FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

äalalı göñlüme mihrüñ pertev Áhum odı felege çıúdı èalev Olmasa maúãad-ı aúãÀ vaãluñ N’eydi èÀşıúlara bunca tek ü dev 276 80a 277 80b

389

Úaşuña kendüsi neşée eyler İncedür òayli òayÀl-i meh-i nev Kÿh-kenlikde müfìd-i FerhÀd KÀmı Şìrìn’den alurdı Òusrev Anı sevdüñ dil ü dinden çıúduñ Saña kim dirdi KelÀmì anı sev

278 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Rez úadeó içre dimek kim mey-i óamrÀdur bu

Derd-keşler naôarında gül-i raènÀdur bu Serve beñzetme nihÀl-i úadüñ ol naòl-i terüñ Ki úapa pÿş u òırÀmÀn u dil-ÀrÀdur bu áoncaya eyleme neşée-i dehÀn-ı yÀri Ki güher-rìz-i şeker òande vü gÿyÀdur bu Cemèadur òalú-ı sirişküm ãuyı neôôÀresine Ol perì anda görinmez ne temÀşÀdur bu Zülfüne nÀfe-i Àhÿ-yı òaùÀdur dime kim Reşk-i müşg-i Òoten ü èanber-i sÀrÀdur bu Göz yaşınuñ ãaúın ey zevraú-ı ten mevcinden äaúla lenger seni àarú itmeye deryÀdur bu Sevdi yoúdur òam-ı zülfüñde KelÀmì gönlüñ O perìşÀn-ı siyeh-baòta ne sevdÀdur bu

278 80b

390

279 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün RamaøÀn günleri geldi bizi baãdı úayúu áam u eyyÀm u belÀ üstümüze úıldı àulÿ Úahve fincÀnı mecÀlisden ayaàın götürüp Óabeşì cÀriye-veş çekdi siyeh perdeye rÿ Eyler oldı gece òuffÀş gibi úahve ùulÿè Gizlenür pertev-i mihr olsa cihÀna memlÿ RamaøÀn şiddeti laèl-i leb-i yÀri úor ider Ádemüñ úanını àamdan úurıdan budur bu Rÿzeden serv meh-i pejmürdelik olsun èÀrıø äulu rÀyuna eger tÀze nihÀl olmaya ãu RamaøÀn şehrinüñ efsÀsına her dem hÿ çek èÌd-ı vaãlına irem dirsen o mÀhuñ yÀ hÿ ZÀhid-i òuşk gibi kÿşe-nişìn olmışlar Genc-i òam-òÀnede el-óÀl ãürÀóì vü sebÿ RamaøÀndur yine dürüldi simÀt-ı èişret Yimeden içmeden el-úıããa KelÀmì el yu

280 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün Nev-rÿz geldi irdi anuñla bahÀr-ı nev Olsun òuceste rÿz-ı nev ü rÿzgÀr-ı nev Taàyìr buldı girdi bir özge libÀsa dehr Kesb eyledi zamÀne hümÀ nÀ-şièÀr-ı nev Bülbül oúur menÀbir-i şÀò üzre òuùbeler K’olmış diyÀr-ı gülşene gül şehryÀr-ı nev 279 80b-81a 280 81a

391

NÀz u niyÀz-ı bülbül-i gülden bu bÀàda èUşşÀúa èÀrıø oldı yine òÀròÀr-ı nev Zeyn itdi levó-i sìnemüzi tÀze dÀàlar Küh-sÀr-ı àamda oldı èıyÀn lÀle-zÀr-ı nev Òaùù-ı øemkÿr ki mülk-i melÀóatden ayrılup Úonmış gül-i èiõÀrına yÀrüñ àubÀr-ı nev Bülbül açıl ki bu çemen-i köhne-sÀlde Geldi gül oldı yine saña àam-güsÀr-ı nev Nevú-i sinÀn-ı mülk-sitÀn ile her zamÀn Fetó eyle ãadr-ı òaãm gibi bir dìvÀr-ı nev Ùolsun óadìúa-i emeli berg ü bÀrdan Virdükce bÀà-ı dehre şeref berg ü bÀr-ı nev äadr-ı sipihr-i úadre KelÀmì èale’d-devÀm Nev-rÿz-ı úadr-veş ola leyl ü nehÀr-ı nev

281

FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Ey óabìbüñ maùlaè-ı ãubó-ı ãafÀ-efrÿz-ı nev Aósen-i taúvìm-i óüsnüñ gösterür nev-rÿz-ı nev áonca-i nev-reste şemè-i bezm-i bÀà oldı meger Buldı andan bülbül-i pervÀne óaãlet sÿz-ı nev BÀde ãun sÀúì bu mevsimde ki Àb u tÀb ile Gül gibi cÀm-ı mey olsun bÿstÀn-firÿz-ı nev Nev-èarÿs-ı gülşene gülgÿne-i gül virdi zìb Oldı andan bülbül-i şÿrìde èıyş endÿz-ı nev

281 81a-b

392

SÀèat-i taóvìlde vaãlun temennÀ eylerüz Rÿz-ı mey nev-kesb úılmış lÀzım oldı rÿz-ı nev Dil yeñi başdan o ùıfluñ sÀèidine úıldı seyr Úondı bir ùÀze nihÀle mürà-ı dest-Àmÿz-ı nev Cebhe Àãaf-ı SinÀn PÀşÀ miåÀli fer virür Ey KelÀmì sÀl ü mÀha rÿz-ı nev nev-rÿz-ı nev

282 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

ÒayÀl-i èÀrıø u zülfüñ olaldan göñlüme hemre PerìşÀn óÀl ü zÀrum bende ãubó u şÀm sal dime Mey-i mihrüñden olmış söyle àÀfil mÀ-sivÀdan dil Ki ger àavàÀ-yı maóşer úopsa olmaz õerrece aña Ùarìú-ı èaşúuña başdan geçüp ben èazm-i cezm itdüm Bu mühlik dÀdiye her kim úadem baãarsa bismillÀh RevÀndur şÀh-rÀh-ı dìdeden her dem siyÀh-ı eşk Şeh-i óüsnüñ uraldan mülk-i dilde òayme vü òırúa Yüzüñden èÀlem-i erbÀb-ı dildür nÿra müstaàraú Ne mihr-i èÀlem-ÀrÀdur yüzüñ ey meh teèÀleke Denì añlasa õikr itmek raúìbi èÀşıúa zìrÀ Küdÿretler virür ehl-i ãafÀya lafô-ı müsteke Başın ãalardı pìr-i deyr ayaàına KelÀmì-veş Eger bulaydı cÀm-ı èaşú õevúin zÀhidÀ bile

282 81b

393

283 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Mihr-i mevcÿd-ı óaúìúì düşdi mevcÿdÀtına Nÿrını òÿrşìd iåÀr eyledi õerrÀtına Eyledi erbÀb-ı tevóìdin øamìrinden ôuhÿr äaldı maóbÿb-ı óaúìúì èaksini miréÀtına LÀ vü illÀnuñ rümÿzından òaber-dÀr olmaàın áayrı nefy idüp Óaú’uñ olmaz òabìr ebåÀtına Şükr kim Óaú terk idüp Óaúú’uñ KelÀmì muècizin äÿfìnüñ aldanmazuz ùÀmÀt u şethiyyÀtına

284 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Cilve úıldı ãubó-dem cihÀn-ÀrÀ yine Oldı zeyn altun varaúla ãafóa-i àabrÀ yine Ya meger ruòsÀruñı gösterdi açdı zülfini GülsitÀn-ı óüsnde bir serv-i meh-sìmÀ yine ÙÀliè oldı perde-i ÀfÀúdan mihr-i münìr Lemèasından naúş-ı kevkeb oldı nÀ-peydÀ yine YÀ şeb-i tÀr-ı firÀú-ı yÀrdan ÀzÀd olup äaldı gözden eşküñi bir èÀşıú-ı şeydÀ yine Şemè-i òÿrşìd eyledi ôulmet-serÀ-yı èÀlemi Reşk-i firdevs-i berìn ü cennet-i aèlÀ yine YÀ şuèÀè-ı Àh-ı Àteş-bÀr ehl-i èaşúdan Oldı zer-endÿd buña kind-i mìnÀ yine Medó-i mihr-i maùlaè-ı ãubó-ı ãafÀ-Àmìzine Bir müceddid-sÿz KelÀmì eyledi inşÀ yine 283 81b 284 82a

394

285 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Gerdÿn şitÀb itmede meh ıøùırÀbda Yoú õerre deñlü mihr-i dil-i ÀftÀbda Baór-i fenÀda úubbet-i çaròa nüh iètibÀr Áb üzre ber åebÀt olur mı óabÀbda Gülbün şikeste serv ü ãanavber hevÀ-zede Gül èayn-ı tebde sünbül-i ter pìç ü tÀbda Dÿzaò zamÀne gülşeni vü Àteş anda gül Bülbül èadÿ büt-i àam-ı gülden èazÀbda Áteş-i óarìú bÀd ser-Àsìme dem-be-dem Muàber cemÀl-i òÀk ü ãafÀ yoúdur Àbdan Naúd-i óuøÿrı düzd-i àam almazdı göz göre Çeşm-i zamÀne olmasa ger èayn-ı òˇÀbda Maèmÿre-i cihÀndan elüñ çek KelÀmiyÀ Kim yoú huøÿr künci bu genc-i òarÀbda

286 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

CÀn ger niåÀruñ olmasa cÀnda ne fÀyide Baş düşmese ayaàuña andan ne fÀyide Áhuñ şererleri çıúup eflÀki yaúsa Ol ey àamında sÿz-ı nihÀndan ne fÀyide

Çün mürà-ı vaãl-ı dÀm idemez dÀne sirişk Ey göz dem-À-dem eşk-i revÀndan ne fÀyide

Ger zìnet-i óayÀt-ı cihÀn yÀr olmasa Õevú-ı óayÀt u èıyş-ı cihÀndan ne fÀyide 285 82a 286 82b

395

Ol baàrı ùaşa Àh eåer itmez KelÀmiyÀ Bì-hÿde her dem Àh u fiàÀndan ne fÀyide

287 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

DilÀ nÀdÀn elinde tÀr-ı subóa cÀma el urma ÒÀrÀbÀt ehli ile olma hem-dem ùurma oturma Müéeõõinden ãadÀ-yı nÀme-i tevhìdi gÿş eyle İşit vÀèıø kelÀmın rind-i bì-hÿddan òaber ãorma Düşersin ayaàa mey-veş ãaúın òum-òÀneye girme Ve ger nÀ-gÀh girsin òum miåÀli anda çoú ùurma Gice gündüz götürme alnuñı òÀk-i àubÀrından äürÀóì úulúulıyle mürà-ı èaúlbaşdan uçurma äaúın mey-òÀne kibrüñ pìr idinme ãaúla islÀmuñ Úatı lÀ-yaèúıl olma iòtiyÀruñ aña ùaşurma ŞarÀbuñ neşée-i fÀnìsine zinhÀr aldanma Anuñ keyfiyyetini bilme bÀúì yüzini görme

Yeter mey içdüñ ü maóbÿb sevdüñ dÀr-ı dünyÀda KelÀmì gel daòi bu bed-fiàÀnı óadden aşurma

288 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

Úuru cismüm yanar var çün dil-i àam-keş kinÀrında Niçün yanmaya bir úÀv kim olur Àteş kinÀrında

MüdÀm iç lÀle-veş ãolma elinden cÀm-ı gülgÿnı

Bunı naúş itdi Cem-i cÀm-ı mey baàış kinÀrında 287 82b 288 82b-83a

396

Gül-i ruòsÀrı devrÀn aldı el-Àn òaùù-ı reyóÀnı Egerçi sebze bitmez didiler Àteş kinÀrında Úılupdur derc-i ãÀniè mihr-i ùalèatlar meyÀnında Ser-À-ser èalemüñ leõõÀtın ol meh-veş kinÀrında KelÀmì mestdür yÀrüñ gözi vehm it ki anuñdan Dizilmiş bir yire òançerler ol ser-òïş kinÀrında

289 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Ey dil niçe esìr olasın dÀm-ı ãÿrete MaènÀ-yı ehl-i ãÿreti bil düşme óayrete Bil kendini ki Kaèbe-i maúãÿd menzili Bir adım aldı sÀlik-i rÀh-ı óaúìúate Görür ùarìúat eh-i óaúìúat cemÀlüni Baúdıúca cÀm-ı ãÀf-ı ãafÀ-yı şerìèate Çekme ùabìb-i èÀm firìbüñ belÀsını BìmÀr-ı derd-i èaşú iseñ aldanma òuccete Òÿn-Àb-ı dil ü çekeri úuvvet-i rÿó iden Baúmaz naèìm-i èÀleme düşmiş ganìmete IsúÀt úıldı cümle iøÀfÀt-ı èÀleme Her dil ki düşdi úaùre gibi baór-i vaódete ÁlÀyiş-i zamÀneden el yu KelÀmiyÀ äun baède-i nefÀéis-i òˇÀn-ı maóabbete

289 83a

397

290 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Dir iseñ virmeye òÀk-i neng àam bÀde Nÿş úıl ehl-i ãafÀ ile dem-À-dem bÀde Her ne èarø eyleseñ anı saña iôhÀr eyler Görmedüm Àyìne-veş ehl-i ãafÀ bir sÀde Mey müdÀm içmesin ÀvÀze-i çeng ü ney ile Yine geldüñ vey ki bu deyr-i òarÀb-ÀbÀda Bildi kim sÿòte-i Àteş-i ruòsÀruñdur TÀb-ı mihri ser-i kÿyuñda gören üftÀde İtleri adını vird itdi dil anı buldı Varimiş òaããa òaylì bu ulu esmÀda Úadd ü zülf ü dişi adını [sen]alma aàıza Bir òalel gelmeye vehm eyle KelÀmì ada

291 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Rişte-i cÀn zülfüñe peydÀ úılaldan vÀsıùa Úılca menè-i vaãl-ı aàyÀr olabilmez vÀsıùa Emr-i fÀnì naúş-ı zÀéil ãanma zÀhid èaşúı kim İnúırÀø-ı dehre dek bÀúì úalur bu øÀbıùa Münbesiù ol èaşúdan cehl-i basìùi terk úıl İètirÀø itme ãaúın besù-i bisÀù-ı bÀşeùa İstemez ÀrÀyiş-i ãÿri cemÀlüñ şÀhidi Ey begüm óüsn-i ÒudÀ-dÀde ne lÀzım mÀşaùa 290 83a-b 291 83b

398

Leõõet-i şehd-i şehÀdetden KelÀmì kÀm alur Olsa cÀnÀ òancerüñ bu kÀr-ı òayra vÀsıùa

292

MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün ÒayÀl-i ebr u zülfi çeşmümi ùoldurdı şeb nemle BahÀr-istÀn-ı èaşúuñ nergis-i àam yudı şebnemle KelÀm-ı muèciz ÀåÀruñla gevher-zÀ lebüñ görsin O kim görmek diler bu deyrde èÌsì-yı Meryem’le Gözümden çıúdı èÀlem şevket-i mülk-i SüleymÀnì Görinmez dÀne-i òaşòÀş deñlü dìde-i nemle Elemdür ekåer-i eczÀ-yı èÀlem gözüñi aç gör Anuñçün èÀlemüm yoú kÿşe-i miónetde èÀlemle Başuñda mÿy-ı jÿlìde-i tengde òÀk-i rehÀ bes KelÀmì derd ser belÀdur òırúa vü şemle

293 MefÀèìlün MefÀèìlün Faèÿlün

Yir itdi şevú cism-i muømaóilde ÒayÀli úaldı gözde mihri dilde Òalel bulmaz cefÀ-yı àayriden ùabè Taòarrüf yoú mizÀc-ı muètedilde Çeker dil muãòaf-ı óüsnüñ görüp Àh Ki óÀlet var med-i mutaããılda Yanında yoú vücÿdı ehl-i èaşúuñ Nitekim sÀye şaòã-ı müstafilde 292 83b 293 83b-84a

399

KelÀmì geç èanÀãır èÀleminden Ki yoú toòm-ı vefÀ bu Àb u gilde

294 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

Bulupdur dÀyesin ser serv-i òïş-reftÀrdan sÀye Alur kÀmın her ednÀ k’ola bir aèlÀya hem-sÀye Yüzin muãóaf-ı òaùù u ruò-ı sÿre-i duòÀn itdüñ Müjeñ ièrÀb aàzuñ noúùa úaşuñ medd-i ÀlÀye DilÀ bÀzÀr-ı èaşúa [ser-i] sevdÀsıyla girdüñse Serüñden geç ki terk-i serdür ol sevdÀda ser-mÀye èUlüvv-i pÀye ol ãÀóib-naôar ser-dÀra lÀyıúdur Ki zìr-i bÀde ide mÀ-sivÀ-ı evvelün pÀye äaúın Yÿsuf àamıyla şöhre vü şaòã olmadan úaçma ZelìhÀ’ya bu remzi àamz iderdi òafyede dÀye áam-ı LeylÀ’da Mecnÿn kim reh-i deşt-i cünÿn iken Götürdi çekdi zencìr-i maóabbet anı ortaya Ruòın mihr-i cihÀn-ÀrÀ dehÀnın õerre dirlerse Disünler sen bu baóåi úo KelÀmì girme araya Òaùuñdan özge revnaú buldı òadeng ey sehì-úÀmet Ne zìbÀdur gülistÀna benefşe olsa pìrÀye

295 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Olalı èÀrıøuña àÀliye òaùù-ı sÿde Oldı miréÀt-ı dil-i òaste àubÀr-Àlÿde 294 84a 295 84a-b

400

Çekmez el dÀmen-i cevr ü sitemüñden dil-i zÀr Ola bu yolda meger pÀy-ı vefÀ fersÿrde Müjdesi neşter-i endÿh u cefÀdur cigere Niçe ol çeşm-i siyehden ola dil fersÿde Var bir an ruò-ı pÀkinde ki biñ yılda tamÀm Feylesïf oàlı anı gösteremez gözgüde Bize Mecnÿn olamaz hem-úadem anuñçün kim Anda yoú pÀy-ı beyÀbÀn-ı belÀ bì-hÿde Terk-i ser eylemedi vaãl müyesser olmaz èAşú mülkinde budur úÀèide-i maèhÿde Gülşen-i àamda KelÀmì giceler bülbül-vÀr Niçe bir aàlayasın iñleyesin bì-hÿde

296 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Úalmadı fer Àb u Àteşde hevÀda òÀkde Yoú eåer mihr-i maóabbetden dil-i felÀkde èAúl u nefs ü ùabèa àÀlib oldı el-óÀãıl sifa Úalmadı bir õerre dÀniş òÀùır-ı idrÀkde Mülde óÀlet gülde bÿ bülbülde yoú elóÀn-ı òïş O yetìmüñ gülmek mi var yaènì dil-i øihhÀkda Hìc ãÿretle küdÿretden necÀta yoú mecÀl Bunca ÀlÀyiş nedür miréÀt-ı ùabè-ı pÀkde Necm-i ùÀliè rÀm eylerdi o ser-keş meh-veşi İòtiyÀr olsa KelÀmì encüm ü eflÀkde èAşú u èÀşıúuñ vücÿdı maóv ider maèşÿúda Bir şerer lebdür bulunsa òırmen-i òÀşÀkda

296 84b

401

Her ne kim Mÿsì şecer şerrinden idrÀk eyledi

Sen gör anuñ ãÿretin Àyìne-i misvÀkda

297 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

Ne àavàÀlar idersiz èìd-ı şÀmı bir hilÀl üzre İki müşgìn hilÀli seyr idüñ bir nev-nihÀl üzre Ne èÀlìdür ne ednÀ óadd-i evsaùda nümÀ bulmış Úadüñ bir servdür gülzÀr-ı óüsn-i iètidÀl üzre Yüzüñde òÀl çoú arturmasın meşşÀùaña söyle LeùÀfetden düşer óüsn olsa cÀnÀ òÀl òÀl üzre Òaber virmiş nezÀketle úaşuñdan óüsn-i óÀlinden O kÀtib kim úomış noútayla med ruòsÀr-ı Àl üzre Òaùuñ sevdÀsı bes ùıfl-ı dile lÀzım degül zülfüñ Kadìmì resmdür bu kim miåÀl olmaz miåÀl üzre Mükedder óÀldür ãÿfì ekÀbir cÀm ãun sÀúì äafÀya maôhar eyle úoma kim úalsın o óÀl üzre CihÀn-ı èaşúda bir pÀk-dÀmendür KelÀmì kim Düşerse yir virür taèôìm ile Cibrìl bÀl üzre

298 Feèÿlün Feèÿlün Feèÿlün Feèÿlün Ney içün gelür òoş ol ÀrÀm cÀna Göñül ney gibi başlayıcaú fiàÀna Mey-i óüsnden mestdür anuñ içün Gelür meste meclisde òïş her terÀne 297 84b-85a 298 85a

402

HevÀ-dÀrdur cÀn giriftÀrdur dil Bu muèaynda eşk dem-À-dem nişÀne Ùarìú-ı maóabbetdür erbÀb-ı èaşúuñ O server-i dÀne o Mÿsì-meyÀne

NişÀne fiàÀnuñ yeter èÀşıú iseñ O nÀ-mihrbÀna ol ebrÿ-kemÀna Sirişküm dimezdi saña mÀcerÀsın Eger yitme idi bì-óaú üstüòˇÀna

Eger merd olaydı maóabbetde Mecnÿn Uyup bir zene söylemezdi yabana ZamÀne gibi bì-vefÀdur KelÀmì Ne çÀre ol Àşÿb-ı devr-i zamÀne

299 Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlü Faèÿlün

Gülşende devÀdur diyü her óÀle piyÀle Nergis baña èarø itdi lÀle piyÀle79 ZÀhid ne bilür cÀm-ı maóabbetde ne sır var Siór itse nedür bilmez o kusÀle piyÀle BÀrÀn-ı sirişküm yaàar ol gice ki gökde Ne bÀde-i rÿşen gibidür hÀle piyÀle V’ey ãatsun anı naúd-i óuøÿr-ı dü-cihÀna SÀúì virilürse yedi dellÀle piyÀle Elden gider ÀlÀyiş-i dünyÀ ey KelÀmì Mey iç kim olur bu àama àassÀle piyÀle 299 85a-b 79 Mısraıda kelime eksik, vezin aksıyor.

403

300 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

Budur resmi óabÀbuñ kim binÀsı ola mÀ üzre ÓabÀb-ı cism fÀnìde ki mebnìdür hevÀ üzre Niçe tozlar úoparur úare günler gösterür bir dem Görürse rÿzigÀr Àyìne-i úalbi ãafÀ üzre SevÀduñ rÿşen ise gör niçe kilk-i beúÀ yir yir FenÀ lafôını úılmış naúş-ı levó-i mÀ-sivÀ üzre BelÀdur ùuru àonca ol sehì-bÀlÀ bu yüzden kim BelÀdur úÀmeti zülfi belÀdur hem belÀ üzre KelÀmì keåret-i dünyÀdan el çek geç bu daèvìden Eger bir vaódete irmek dilerseñ müddeèÀ üzre

301 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

Óasedler eyledi yÀr ile irtibÀtımuza Girih bıraúdı felek rişte-i neşÀtumuza Ne inúıbÀø idi bu kim göñüller eyledi çÀk Bıraúdı şÿr u şiàab bezm-i inbisÀtumuza Ne luèb itdi bu ki leclÀc-ı kÀr-òÀne-i dehr Bir özge bÀzı ùaraó eyledi bisÀtımuza RibÀù-ı úÀfile-i èişret idi òÀne-i dil SipÀh-ı àam úonar oldı bugün ribÀtumuza Òadeng-i Àh ile gerdÿn òalel-peõìr olsun Ki ãaldı tefriúa esbÀb-ı iòtilÀùumuza 300 85 b 301 85b

404

302 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Mihr-i ruòsÀruñdan özge yoú dil-i bì-kìnede Ol vefÀ kim var idi bÀúìdur ey meh sìnede

Dil vefÀ naúdiyle mÀl-À-mÀldür ôann itme kim Ol dür-i kimyÀ-beden àayrı ola gencìnede Sìne bir Àyìnedür mihrüñle memlÿ óaşre dek Münèakis olmaz òayÀl-i àayr ol Àyìnede Var bir óÀlet nigÀh-ı nergis-i mestüñde kim Kimse anı görmemiş sÀúì mey-i dìrìnede Bì-riyÀ ol bÿriyÀña ãÿfiyÀ zühd aña kim Yoú ãafÀ ser-riştesi egnindeki peşmìnede MüddeèÀ peşmìne giymekden ãafÀdur yoòsa kim Eylemezlerdi nihÀn Àyìne-i mÿyìnede HÀy u hÿy-ı mey-kede ùutmış KelÀmì èÀlemi Yoú bu keyfiyyet bu óÀlet mescid-i Àdìnede

303

Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlü Feèÿlün

Yoú bÿy-ı vefÀ şemmece berg-i ter-i gülde80 Derd aña bulınmaz bu raúam defter-i gülde Gülşende fenÀ rÀyióasın eyledüm işòÀm Gördüm ki beúÀ bÀdesi yoú sÀàar-ı gülde Gül çeşm-i fenÀ-bìnüne göster ki bulunmaz ÁåÀr-ı beúÀ ùabè-ı ãafÀ-güster-i gülde

302 86a 303 86a 80 Metinde “gül” kelimesi yazılmıştır.

405

Nìk nükte ile naàme ider diñle hezÀrı Anı göreli Àyìne-i maôhar-ı gülde Yandurdı özin bülbül-i zÀr odlara düşdi Maóv eyledi òÀkister-i ney aòker-i gülde Òïş-gÿylıú eyler kelimÀtında KelÀmì Bülbül gibi dir dir ten ten vir ber[g]-i gülde Berg-i gül-i terdür dime ol cism-i laùìfe Yoúdur o leùÀfetden eåer peyker-i gülde

i 304

Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün NÀlemle ãubó ãaòn-ı çemen-zÀr çıñladı Uyúudan açdı çeşmini nergis beliñledi Øaèfum óikÀyet-i àamını bezm-i hecrde Sÿz ile kim ki diñledi ney gibi iñledi ŞÀd oldı ol göñül ki göz açdı cemÀline Diñlendi ol úulaú ki ãadÀsını diñledi Zencìr-i hecre çekdi ol Àfet raúìbini İt gibi gice ùaña degin zÀr siñledi Dil derdin ol ùabìbe KelÀmì yegÀn yegÀn Bì-vÀãıta fiàÀnlar idüp ا وزلكلهدى

305

FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Kaèbe-i kÿyuñda úurbÀn eyler idüm cÀnumı Ùutmasa òÀr-ı muàaylÀn-ı belÀ dÀmÀnumı 304 86b 305 86b

406

Seyr-i òÿrşìd-i ruòuñdan çeşm-i úurbÀnı gibi Yummazam tÀ rÿz-ı maóşer dìde-i óayrÀnumı Başa òaber gönder beni úurbÀn úıl ey úaşı kemÀn Bu tereddüdden òalÀã it cism-i ser-gerdÀnumı İtmesün Àlÿde dest ü sÀèid-i sìmìnüñi Eylesin úurbÀn beni ùut tìà-ı òÿn-efşÀnumı

CÀnumı cÀnÀ KelÀmì-veş getürdüm kÿyuña Rÿz-ı èıyd-ı vaãluña óÀøırladum úurbÀnumı ü il

306 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Òançer-i àamze-i yÀr ile yaruldı dil iki Bir iken mihrine oldı o mehüñ menzil iki Olmadın meséele-i müşkil-i zülfüñ münóal Düşdi ortaya belüñ baóåi olup müşkil iki Her birinden olur idüm saña biñ kerre fedÀ èÖmrüm olsaydı bu àam-òÀnede el-óÀãıl iki Dilden özge eger isterse cemÀlin èÀşıú Tìà-ı cellÀd-ı müjeñ birle gel anı úıl iki Seg-i kÿyuñla KelÀmì úapuñı beklerler Der-i devletde ne var olsa begüm sÀéil iki

307 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Dilde zülfüñ àamı cÀnÀ bir iken oldı iki Áh ol Àşüfteye sevdÀ bir iken oldı iki 306 86b-87a 307 87a

407

Vaãlına ùÀlib iken hecrüñe cÀn virmek ider Árzÿ-yı dil-i şeydÀ bir iken oldı iki Pertev-i bedr-i temÀşÀsına çıúdı gice yÀr Dir gören mÀh u şeb-ÀrÀ bir iken oldı iki İdicek fikr-i òayÀl-i úadüñi óÿrìler Diyeler òuldda ÙÿbÀ bir iken oldı iki

Çeşm Àyìnesine èaksini ãaldı ol mÀh ŞÀhid-i dìde-i bìnÀ bir iken oldı iki áam-ı zülfüñde iken düşdi ãaçuñ fikrine dil Áh kim başda bu sevdÀ bir iken oldı iki

308

Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün TÀ mevce geldi ol ãanemüñ óüsni úulzümi DeryÀ-yı èaşúumuñ yine varunuñ ùelÀùumı Bir kerre noúùa-i dehen üzere òÀlüñi Gördüm yitürdüm arada fi’l-óÀl kendümi Gülşende müncer oldı perìşÀnlıàa yine Devr-i lebüñde àonca-i nev-res tebessümi Şevú-ı gül-i ruòuñ ãanemÀ bÀéiå olmasa Olmazdı bülbülüñ güle úarşu terennümi FeryÀdum eylemez dil-i sengìnine eåer Devr aña yoúdur ol bütüñ aãlÀ teraóóumı Maókÿm-ı çeşm-i èişve gerek dil memÀliki Maèmÿr òÀl-i müşg-terüñ dìde merdümi Tefsìr-i muãóaf-ı ruò-ı dil-dÀrdur müdÀm ErbÀb-ı faøl u èilme KelÀmì tekellümi

308 87a-b

408

309

FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Deheni fikri dili zÀr itdi Beni yoú derde giriftÀr itdi

Tökdi göz úan dil-i pür-òÿn óÀlin Saña bu reng ile iôhÀr itdi Her kime nergis-i mestüñ baúdı Bir naôarda anı bìmÀr itdi Dehenüñ keşf-i óaúÀéiú úıldı CÀnumı maòzen-i esrÀr itdi äarf ider naúd-i cÿdın èademe èAşú anuñla ki bÀzÀr itdi Ey KelÀmì leb-i dendÀnına göz Maòzen-i laèl ü dür-ìsÀr itdi

310 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Ey ki pey-veste ãorarsın yine kim yÀr úanı YÀrdur cümle bu dÀyirede aàyÀr úanı KünfekÀn mest-i mey-i cÀm-ı ilÀhìdür lebüñ Bu òarÀbÀtda bir vÀúıf-ı esrÀr úanı Çiz getür devr-i felek noúùa-i pergÀruñ içün Niçe bir söyle sin-i noúùa-i pergÀr úanı SÀúì-i bezm-i ezel cÀm-ı tecellÀsından Mestdür cümle bu mey-òÀnede òüşyÀr úanı 309 87b 310 87b

409

Ùoludur õÀt-ı tecellÀsı ile Ùÿr-ı vücÿd Lìk Mÿsì gibi bir ùÀlib-i dìdÀr úanı Sayóa-i vÀóide baú açma aña Óaú rÀzın DÀr-ı tevóìdde Manãÿr nedür dÀr úanı Bì-ser ü pÀy beyÀbÀn-ı fenÀ olduñsa Ey KelÀmì dime kim cübbe vü destÀr úanı

311 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Rişte-i cÀndan olsa pìreheni Olur Àzürde nÀzenìn bedeni áamzesi fikri lebleri şevúi Öldürür dir görür hemìşe beni CÀn çeker òÀk-i kÿyına tenümi Yeg gelür her kişiye öz vaùanı İtme derhem dil-i perìşÀnı Úılup Àşüfte zülf-i müşgìni Her ser-i mÿ tenümde bir gözdür Görmege ol nigÀr-ı sìm-teni CÀnı cÀnÀna itmedüñ teslìm VÀy seni ey KelÀmì vÀy seni

312 Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlü Feèÿlün

Maóv itdi beni eşk elemi Àh belÀsı VÀdì-i àamuñ mühlik imiş Àb u hevÀsı 311 88a 312 88a

410

Ser-menzil-i èuşşÀú úapuñdur meger öldür Bu şehrde dìvÀnelerüñ dÀr-ı şifÀsı RÀ úaşı àılÀf-ı siyeh-i òançer-i kìndür Peyveste gelür òïş şühedÀsına bu rÀsı TÀb-ı ruò u çìn-i ser-i zülf-i siyehüñden Her laóôa bulur nÿr gözüm aà u úarası

Düşdüm deheni fikrine kim söyledi yÀ Rab Bir derde ùuş ol kim yoú ola hìc devÀsı e p

313 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Cehl vÀdìsinde hÀdì olsa pìr-i òıôr-ı ney Oldur ervÀó-ı maèÀrifde úılup abdÀlı óay Úorúulıúdur seróad-i maúãÿd-ı tenhÀ kime hÀ ÓÀøır ol òˇÀb-ı emelden aç gözüñ bir laóôa hey Key ãaúın ey dil bu vìrÀn içre menzil ùutma kim Bunda úodı genc ü aldı renc KeykÀvus u Key RÀst gelmez bu muòÀlif bezmde ùutmak maúÀm Dem-be-dem feryÀdlar eyler bu maømÿn ile ney Maóø-ı óükmüñdür KelÀmì neşve-i evvelde ger ZÀhide fÀş olmadı keyfiyyet-i esrÀr-ı mey

314 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

İrdi nev-rÿz cihÀn òurrem u òandÀn oldı èÁlem ÀrÀste mÀnend-i gülistÀn oldı 313 88a-b 314 88b

411

áoncadan bÀàda gül dikdi zümürrüd òırúa Bülbül ol şevú ile gülşende åenÀ-òˇÀn oldı Sebzenüñ tihniyet-i maúdemine şebnemden Yine ferrÀş-ı gülistÀn güher-efşÀn oldı

Eyle cÀn naúdini ãarf reh-i gül ey bülbül Ki saña bir iki gün nÀz ile mihmÀn oldı

İtdi ol serv-güdaz bÀàa óabÀbından cÿy Gözler açdı gül-i ruòsÀrına òayrÀn oldı NÀleler úıl gül içün sende eyÀ bülbül-i zÀr äanma şebnem ki bu gülşende nümÀyÀn oldı Dìdeden gül àamı ile eşk-i nedÀmet tökdüñ Geldüginden bu gülistÀna peşìmÀn oldı Güle hem sünbüle bÀd esdi ruò u zülfinde Biri gül gül açulup biri perìşÀn oldı Kimki bu devrde bir cürèa KelÀmì çekdi Mÿr iken mertebede mülk-i SüleymÀn oldı

315 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Gÿy-veş kÿyunda em pÀ-mÀl bir yüzün daòi Baòt döndi geldi başa óÀl bir yüzün daòi Rÿy-ı dil göster mezÀr bÀb-ı deòÀya Àh kim Ol perì kÿyundadur aóvÀli bir yüzün daòi èAks-i ruòsÀrına dil Àyìnesinde èÀşıú ol Meyl idüp ol mÀha mihrüñ óÀl bir yüzün daòi Rÿşen oldı ölmegüm miréÀt-ı idrÀkümde Àh Kim baúar ol nergis-i úattÀl bir yüzün daòi

315 88b-89a

412

KÀr-gÀh-ı dìde-i èuşşÀúa naúşın niåbet ider Görimez ol rÿy-ı ferò-i fÀl bir yüzün daòi Dem-be-dem pertev ãalur ruòsÀrı Àb-ı dìdeme Eyler ehl-i derd eşkin Àl bir yüzün daòi Virdi yüz miónet saña döndürdi yüz ol meh-liúÀ Ey KelÀmì sende al òïş-óÀl bir yüzün daòi aa

a 316

FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Her kim ister kim göre baòt-ı cihÀn-efrÿzuñı Görsün ÀfÀú içre necm-i ùaliè-i fìrÿzuñı èIyd u nev-rÿzı feøÀ itdükçe ôÀhir èÀleme Eylesün BÀrı mübÀrek èıydıñı nev-rÿzuñı Meclis- ÀrÀ-yı cihÀn bÀd-ı fütÿr fitneden äaúlasın cemèiyyet-i bezm-i neşÀù-efrÿzuñı Eylesün taóvìl-dÀr sÀl-i deme iúbÀl ile Úadr-i ferò-i şÀmuñı èıyd-ı mübÀrek rÿzuñı

Tìà-ı berrÀú-ı cihÀna berú-i èÀlem-ãÿzdur Farú-ı aèdÀdan kim itme berú-i èÀlem-ãÿzuñı Seyl-veş çek dìde-i cÀn u dil-i ber-òˇÀhuña Ey kemÀn-ebrÿ dem-À-dem nÀvek ü dil-dÿzuñı Niçe bir meknÿz ola gözde sirişküñ gevheri Demdür ìåÀr it KelÀmì gevher-i meknÿzuñı

316 89a

413

317 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

İder her dem diger-gÿn óÀl-i èuşşÀú-ı perìşÀnı NigÀruñ zülf-i müşg-efşÀnı gìsÿ-yı perìşÀnı İdenler Àrzu-yı Àyìne úıymeti nümÀ seyrün TemÀşÀ eylesinler aósen ü cemìle cÀnÀnı Muãavver zülf dökeli úaşuñ ùaãvìr úılmaúda Çeker cÀn ãÿretin lÀkin taãavvur ide mìzÀnı DehÀnuñ rÀzını fÀş itme aàyÀr-ı cefÀ-keşe ÒaùÀdur dìve teslìm eylemek mühr-i SüleymÀn’ı RümÿzÀn-ı óasene olayum vÀúıf diyen èÀrif Úad ü úaşuñ elif nÿnından idrÀk eylesin anı Göñül bÀzÀr-ı óüsni müşterisin ol meh-i bedrüñ ÓisÀb itdükde ãaymaz õerreye òÿrşìd-i tÀbÀnı Mey-i gül-reng içüp sÀúì ayaàın ãalma elden kim Degül bÀúì KelÀmì bezm-i èıyş-ı èÀlem-i fÀnì

318 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün

Sünbülüñ kim òırmen-i gül üzre ãaçmış müşg-i çìni Yaraşur Àhÿ-yı çìn olsa anuñ òoşa cebìni DÀye-i eflÀk u encüm mehd-i èunãur içre gÿyÀ Rÿó birle beslemiş sen ÀftÀb-ı meh-cebìni Yoú maóabbet Òıør nisbet bulsa èömr-i cÀvidÀnı Sen MesìóÀ-dem ùabìbüñ her kim olsa hem-nişìni Niçe müddetdür ki açmış mihr ü mehden dìde gerdÿn Görmemiş hergiz miåÀlüñ mÀh sìma nÀzenìni 317 89a-b 318 89b

414

Gösterüp yüz zÀéil itdüñ sÀlik-i èaşúuñ kemÀnın Şübheye ãaldı dehÀnuñ yine erbÀb-ı yakìni Úıl teraóóum ol esìre kim àamuñdan şemèi gibi Yandı hecrüñ Àteşine rişte-i cÀn-ı óazìni Bulmaú isterseñ KelÀmì ol dür-i deryÀ-yı óüsni äarf úıl èaşúında naúd-i cism ü cÀn u èaúl u dìni q üoooo

319 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Ol perì ruòsÀrdur èaşú ehlinüñ cÀnÀnesi Şemè-i bezm-ÀrÀ daòi èÀşıúlaruñ pervÀnesi Mihr bÀm-ı çaròdan ãalmazdı kendin her gice Olmasaydı ger meh-i ruòsÀrunuñ dìvÀnesi áam beyÀbÀnında Mecnÿn úabrine ãalmam güõÀr Yanmasın tÀ berú-i Àhum birle miónet-òÀnesi Úıããa-i rüsvÀylıàum tÀ düşdi il efvÀhına ZÀr-ı Mecnÿn’uñ daòi añılmadı efsÀnesi äaldı ol meh mihrini ãad-pÀre olmış göñlüme Gence medfendür bi-óamd ise bu àam dìvÀnesi Dil ki dÀéim õikr-i laèlüñ vird ider destüñdedür Pür girih zülfüñ òayÀli subóa-i ãad-dÀnesi Ey KelÀmì bezm-i hicrÀnuñda ol şemèüñ müdÀm Ùoludur òÿn-ı cigerden gözlerüm pür-kÀlesi

319 89a-90a

415

320 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

İtmiş óabÀb-ı eşkde hicrÀn nihÀn beni Úılmış hücÿm seyl-i belÀyı feşÀn beni ŞÀyed görem yüzüñ dem-i Àòirde ey ecel Öldürme dÀà-ı óasret ile bir zamÀn beni Oldum àubÀr-ı rÀh-ı fenÀ õerrece henÿz Almaz gözine ol meh-i nÀ-mihrbÀn beni Devrüñde rÀóat olmadum ey çarò bir nefes GÿyÀ èaõÀb içün getirüpsin hemÀn beni Teşòìã idebilmezem aàyÀrı yÀrdan Mest eylemiş şarÀb-ı maóabbet yaman beni Dilden hevÀ-yı mihrüñi ey meh çıúarmazam BÀd-ı fenÀya virse felek õerre- san beni Bir bÿse birle olmadı göñlüm KelÀmiyÀ Hergiz cihÀnda eylemedi kÀm-rÀn beni

321 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Ey òïş ol iúlìm-i tecrìdüñ hìç endìşesi Kim èurÿc-ı èÀlem-i aèlÀdur ednÀ pìşesi Kÿh-ken Şìrin ile eyler iåbÀt-ı vaódet eyleyüp ÒÀdim-i bünyÀn-ı iåneyniyyet oldı tìşesi Bulımaz esbeb-i àam-ı destüñ óavÀdiåden necÀt BÀde-i èaşú ile memlÿ olmasa dil şìşesi Şöyle var büyütdüm ol raènÀ nihÀl-i serv kim Gitmeye bÀàdan úopar naól-i óayÀtuñ rìşesi 320 90a 321 90a-b

416

Óaú bu kim yoúdur KelÀmì-veş bugün bir şìr-i ner Şìrlerle gerçi memlÿdur maèÀrif mìşesi

322 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Õerre deñlü yoúdur ol meh-veşde mihr endìşesi Óaú bu kim nÀ-mihrbÀnlıúdur eñ ednÀ pìşesi Şìre-i cÀn ile beslenmişdür ol raènÀ nihÀl CÀn-ı şìr bende n’ola yerleşse muókem rìşesi y h Serv-úadd u sünbül-i zülf ü şarÀb-ı laèlidür Göz naôar-gÀhı göñül sevdÀsı cÀn endìşesi Yaúdı Àòir òırmen-i èömrini ber-bÀd eyledi Bì-sütÿn-ı àamdı FerhÀd’uñ şerÀr-ı tìşesi Bir müzeyyen bezmde gülzÀr-ı èÀlem rÀstì Çarò rÀóatsuzdur ammÀ çarò-ı mìnÀ şìşesi FÀris-i meydÀn-ı miónetdür KelÀmì èaşúda Dÿd-ı Àh-ı Àteşìn başumda ablaú rìşesi

323 Müfteèilün MefÀèilün Müfteèilün MefÀèilün

Ùayy-ı mekÀn-ı èaşú idüp mey-kedenüñ mücÀviri Evvel bir ayaàla olur nüh felegüñ müsÀfiri Óüsnüne èÀşıú olmaya sehl-i taãavvur itme kim Õevú u ãafÀdur evveli renc ü èanÀdur Àòiri

èÁlem-i gülde muttaãıl virme dehÀn-ı yÀre dil Hìcden ey göñül kesil àÀyibe virme óÀøırı 322 90b 323 90b-91a

417

Virme vücÿd-ı sìnede leõõet-i óÀr-ı óÀrına Bÿy-ı vefÀsı yoú gülüñ olam şikeste óÀùırı DÀyire çekdi nÀ-óaùı noúùa-i óÀl-i rÿyına Eyledi dÿd-ı Àh-ı dil tìre sipihr-i dÀyiri Áh-ı şerer niåÀr ile dìde-i eşk-bÀr ile èÁlem-i èaşúda benüm baór u berrüñ müsÀfiri BÀùın-ı àarú-ı nÿrdur mihr-i ruò-ı nigÀrdan Dÿd-ı dil ile tìredür gerçi KelÀmì ôÀhiri

u

324 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

Õikr olınsa leùÀfet-i deheni áoncanuñ ol maóalde yoú süòanı Berg-i gülden laùìf-rek tenine Virür ÀzÀr-ı tÀr-ı pireheni Zülfüñe beñzemez òaùÀdur bu Eylemek yÀd nÀfe óastesini Eridür aàladur yaúar kül ider èÁrıøuñ tÀbı şemè u encümini Vaãl içün Àh kim KelÀmì-veş Kül ider Àteş-i firÀú beni

325

FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Niçe àayr ile görem ol dilber-i sìmìn-teni Öldürür Àòir ecelsüz döñe bu àayret beni 324 91a 325 91a

418

Olmasın nÀ-maùlaè-ı òalvet-serÀ-yı yÀre àayr Merhem urdum sìnemüñ zaòmına ùutdum revzeni Òaùù-ı sebzüñ ãÿreti çıúmaz dil-i ãad-çÀkdan Bir úafesdür ùÿùi-i gülzÀr óüsnüñ meskeni Eşk-i gülgÿn ãarf ider isrÀf ile hecrüñde göz Vardur ol laèlüñ ciger dÀàında gÿyÀ maèdeni Áteşìn Àhuñ eåer úıldı dil-i sengìnine Mÿma döndürdü dem-i germüñ KelÀmì Àheni o o

326 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Şöyle yaúdı Àteş-i èaşú-ı àam-ı cÀnÀn beni Eyledi mülk-i èadem ùopraàına yeksÀn beni Gird-bÀd-ı deşt-i àam gibi ãaçuñ endìşesi Her ùaraf eyler hevÀ-yı àamla ser-gerdÀn beni èAşú-ı èÀlem-sÿzuñı aàyÀra iôhÀr itmezem Úılsa òÀkister eger bu Àteş-i pinhÀn beni Gÿy ser-çevgÀn-ı àamdan dem-be-dem àalùÀn olur äanmañuz kim çarò ider èÀlemde ser-gerdÀn beni MÀéil oldum àamze-i òÿn-rìzine ol úÀtilüñ Tìàa urdum cÀnumı gÿyÀ ki ùutmış úan beni FÀriàum ãÿret-ãıfat nìk ü bedinden èÀlemüñ Eyleyelden ãÿretüñ keyfiyyeti òayrÀn beni

Çün degül bÀúì KelÀmì şÀd u àam-gìn olmazam Dehr-i fÀnì úılsa ger dervìş ü ger sulùÀn beni

326 91a-b

419

327 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün

Göründü meşhed-i sulùÀn-ı dìn-i èAli- velì Şehenşeh-i ezelì pÀdişÀh-ı Lem-yezeli èAlìm-i ôÀhir ü bÀùın òabir-i sırr u èalen Muóìù-i dÀniş ü dìn èÀlem-i òafì vü celì Cebìnde gerd-i rehi naúş-ı devlet-i ebedì Göñülde mihri èayn-ı saèÀdet-i ezelì Ayaúda úalmış iken ser-firÀz-ı èÀlem olur Kimüñ ki dÀmen-i elùÀfına irişdi eli Emìr-i naòl etegin ùut òulÿã ile ey şeyò Ki dest-gìr olamaz saña òırúa eèalì Götürdi keşfe KelÀmì resÿl-i èÀlì-úadr Ki èÀleme ola vÀôıó èulüvv-i şÀn-ı èAlì

328 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Cilve úılsa serv-i nÀzı pÀymÀl eyler beni Luùfa gelse laèl-i şekker-òandi lÀl eyler beni Ben ki hecr-i tÀr-ı zülf-i yÀrdan incelmişem Her gören ol zülfden bir mÿ òayÀl eyler beni Ey KelÀmì uàradum èaşú içre biñ bir óÀle kim Görse Mecnÿn-ı belÀ perverd óÀl eyler beni 327 91b 328 91b-92a

420

329 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Áh kim bÀb-ı hümÀyunum berÀtum gelmedi NÀme-i iúbÀl ü temkìn-i åebÀtum gelmedi Úılmadı ùuàrÀ-yı àarrÀsı tecellÀ dìde-rÿ BÀèiå-i óall-i cemìè-i müşkilÀtum gelmedi Gitdi elden dirligüm ser-mÀyesi sÿd itmedüm áamdan öldüm rÀóat-efzÀ-yı óayÀtum gelmedi DÀm-ı ôulmetden dil-i maôlÿmı ÀzÀd itmege Baòt yüz göstermedi nÿr-ı necÀtum gelmedi Silmedi zaómuñ àamı dilden sevÀd-ı rÿşeni Ey KelÀmì ãayúal-ı miréÀt-ı õÀtum gelmedi

330 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

Bi-óamdi’l-lÀh ki gördi çeşmimüz rÿy-ı dil-ÀrÀyı Göñül Àyìne-i cÀn eyledi ruòsÀr-ı zìbÀyı Küdÿretden øamìr-i dÀnişi ãÀf olmasun yÀ Rab Müsellem ùutmasa aàyÀr-ı ùabè-ı mihr-sìmÀyı Úılur dil-mürde taóãìl-i óayÀt-ı cÀvidÀn itmez Mesìó-i vaút bilmez kim ki laèl-i rÿó-efzÀyı Müsellemdür saña uslÿb-ı imlÀ ùarz-ı inşÀyam Beşer bu neşvede derk idemez imlÀ vü inşÀyı Götürme reh-güõÀrından KelÀmì rÿy-ı iòlÀãuñ MücellÀ úıl yüri ol òÀk-i pÀdan çeşm-i bìnÀyı 329 92a 330 92a

421

331 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Úanúı maôhardur kim anı çarò nÀ-kÀm itmedi Úanúı bì-óad ôulmdür kim cevr-i eyyÀm itmedi Úanúı dÀne müràdur kim dÀne-i tezvìr ile Óìle-i ãayyÀd-ı gerdÿn beste-i dÀm itmedi Var mı bir manãıb ki anuñ olmaya ardınca èazl Var mıdur bir ãubó kim anı felek şÀm itmedi Gitdi Cem lÀkin henÿz ÀfÀúı cÀmı devr ider Bu muúarrerdür ki hem-rehlik Cem’e cÀm itmedi Ser-firÀz adìmüñ olmaz òÀùır-ı derrÀküñe Kim èIrÀú içre neden ÀrÀma ibrÀm itmedi

ŞÀh-bÀz-ı èarş-ı pervÀz-ı èulüvv-i himmetüñ Bu muóaúúar menzil-i esfelde ÀrÀm itmedi Áh kim hergiz KelÀmì bendeñe gerdÿn-ı dÿn Nièmete òˇÀn-ı nefìs-i òÀããına èÀm itmedi

332 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Ey tekellüm birle her dem dür gören bir èÀlemi Laèl-i nÀbuñ muècizÀtından òacìl èÌsì-demi

Úan ùamar Àzürde dillerden olup Àşüfte óÀl Ey ãabÀ depretme ol gìsÿ-yı pür-pìç ü òamı Òaber-i dÿd-ı Àhuma cemè oldılar erbÀb-ı èaşú Budur iúlìm-i àamuñ gÿyÀ sevÀd-ı aèôamı Mey sifÀl-i kelb-i kÿyından içüp efsÀneyem Olmasaydı cÀm eger yÀd eylemezlerdi Cem’i 331 92a-b 332 92b

422

Zaòm-ı tìàuñ üzre urduñ dÀà u buldum rÀóatı O òoşÀ ol zaòma kim itmişdür anuñ merhemi Serv úÀmetler úad ider mÀye-i èayş-ı ebed VÀy ol bì-derde kim yoú bu belÀlarda àamı Ey KelÀmì tÿtyÀ-yı dìde-i òÿrşìddür Õerre õerre ol sehì-úaddüñ àubÀr-ı maúdemi

333 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün

Memlÿ şarÀb-ı nÀbile gör cÀm-ı lÀleyi

Òoş devrdür yetür bize sÀúì piyÀleyi

Òÿn-ı dil eyle lÀle-veş Ààişte úılmadın äunmaz baña sipihr-i denì bir nevÀleyi Dil şeró-i àam ãaóÀéifidür çÀk-i sìneden Ey lÀle-ruò müùÀlaèa úıl bu risÀleyi Şeró-i dehÀnın itme muùavvel ãaçı gibi Úıl olma muótaãar it bu maúÀleyi Çün lÀle-zÀr-ı èömre KelÀmì åebÀt yoú Yasıyla ney gibi yetür eflÀke nÀleyi

334 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

Gül-i Àlüñ tökülmiş KerbelÀ’da ôulm ile úanı Áh kim bu mÀcerÀdan eşkin aúıdur úanı ŞehÀdet mülkinüñ úanı SüleymÀn’ı diyü yir yir İder deşt-i belÀda cust u cÿ bahr-ı SüleymÀnı 333 92b-93a 334 93a

423

Elif çek naèl kes gögsüñde ey abdÀl mÀtemdür Bu taúrìb ile tÀ rÿz-ı úıyÀmet úıl anı81 Sirişk-i Àl ile gird-Àb-ı èummÀn-ı belÀ olmış HevÀdan mevce gelmiş KerbelÀ’nuñ ãaón-ı meydÀnı Sipihr-i Àòir ancaú dergehüñ bir özge èÀlemdür ÚanÀdìl-i øiyÀ- baòşuñ anuñ necm-i dıraòşÀnı Şeb-i úatl izdióÀmı mÀtemüñde óaşr-ı evveldür Aña nisbet nedür rÿz-ı úıyÀmet maóşer-i åÀnì èİlimlerdür fenÀ-yı èÀlem-i kevne èalÀmetler Degül yaènì KelÀmì cÀvidÀnì èÀlem-i fÀnì

335

FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Dil murÀdı bu idi kim göre rÿy-ı yÀri LillÀhi’l-óamd ki gösterdi cemÀlin bÀrì Sÿr-ı rÀbıùa àubÀr-ı rÀhına rÿy-ı niyÀz Her kime kim ider iúbÀl-i saèÀdet yÀri Óilye-i maèrifeti birle maóalli eyler Dil-i feyyÀø kimi görse hünerden èÀrì Ùÿùì-i ùabèa söz ögretmede kÀmil üstÀd MÀh-ı evc-i süòanuñ Àyìne-i ruòsÀrı äaúla miúdÀruñı az eyle KelÀmì sözüñi ÔÀhir olur süòanından kişinüñ miúdÀrı 81 Vezin aksıyor. Kelime eksik. 335 93a-b

424

336 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Yine dil bülbüli Àheng-i terennüm úıldı Güle úarşı dili açıldı tekellüm úıldı CÀm-ı gülden seóerì jÀle-i ôann eyledi nÿş èAúlı başından uçup kendisini kem úıldı Gül-nişìn ol kÿşe-i gülşende ki bu mevsimde82 Gülşen oldı açılup àonca tebessüm úıldı Fikr-i òÀlikdür iden bendeñi kÿyuñdan dÿr Her ne úıldıysa begüm Àdeme gendüm úıldı Eyledi felek vücÿduñı KelÀmì’nüñ àarú83 Úulzüm-i dìde-i àam dìde-i telÀùum úıldı

337 Mefèÿlü MefÀèìlün Mefèÿlü MefÀèìlün

Dil baàrına baãmışdur tìr-i àam-ı cÀnÀnı Çekdürse anı tenden fi’l-óÀl çıúar cÀnı Ol Àyine ruòsÀra ãÿret gibi óayrÀnum Olduúça gözüm nÀôır manôÿr idinür anı Maømÿna bilürler hep ammÀ ki ses itmezler ÒÿbÀn dime bilmezler óÀl-i dil-i óayrÀnı Bülbülleri yandurdı òÀkistere döndürdi Güllerle felek gerçi güldürdi gülistÀnı Bir kez öpe mi àonca bir gizlü tebessümle Güldürmedi èömrinde bir èÀşıú-ı giryÀnı

336 93b 82 Mısraıda vezin aksıyor. Düzeltilemedi. 83 Mısraıda vezin aksıyor. 337 93b-94a

425

Gözden çekerüm úanı aúar àam-ı laèlüñle Ol kim bu temÀşÀdan bir àayret ala úanı Biñ yıl yaşadı bir kez Nÿó uàradı ùÿfÀna Bu yaş ile ben günde gördüm nice ùÿfÀnı YÀ Rabb zebÀn eyler şeró eyleyen ol şÿòa Sÿz-ı ciger-i rìş ü aóvÀl-i perìşÀnı İsterse KelÀmì’den dil-dÀr göñül naúdin Bir göz ucını úoysun yaúsın aña peymÀn

338 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün Anlaruñ kim bize açılmadı miréÀtleri Feyø-i miãbÀhına øarf olmadı şekvÀtları

Niçe ferzÀneyi mÀt eyledi leclÀc-ı sipihr

Cenge ÀmÀde iken filleri vü atları Ne delìl ile ùaparlar büte sen mÀhı úoyup Söylesinler küfre var ise iåbÀtları Kaèbe-i èÀrıøuña úıble idinmezler ise Laèn iderler o siyeh rÿzlara lÀtları Úuvvet-i Àb virüp ruó-ı KelÀmì bì-şek äıfatın muòtelif ammÀ bir eylemiş õÀtları

339 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

BahÀr-istÀn-ı óüsn içre cebìn-i Àãaf-ı åÀnì Yazılmış aósen-i taúvìmde nev-rÿz-ı sulùÀnì 338 94a 336 94a

426

Sehì serv-i riyÀø-ı òabå-ÀsÀ cilve-gìr úılmış HevÀ-yı faãl-ı nev-rÿzı nihÀl-i úadd-i cÀnÀnı KinÀr-ı óavøa ãalmış sÀye ol serv-i sehì-úÀmet Bu ãÿretde úıyÀmet ôÀhir olur görseler anı HezÀrÀn naàme-i rengìn ile gülzÀr ùolmışdur Oúurlar àÀlibÀ bülbüller evrÀú-ı gülistÀnı Bulandı bulmadı úaddüñ gibi bir serv-i dil-cÿ cÿ RiyÀø-ı gülşeni úan derledi ùolanı ùolanı Bu gün erbÀb-ı istióúÀúa dirlik virmek emrinde MurÀduñ münfaèil úılmış zülÀl-i Àb-ı óayvÀnı SüleymÀn-ı zamÀne Àãafınuñ vaãfın itmekden KelÀmì óÀliyÀ dil-şÀd úılmış rÿó-ı SelmÀn’ı

340 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

Derÿnın eylemiş òÀlì mevÀ-yı mÀsivÀdan ney MaúÀmÀt-ı fenÀ sÀliklerinüñ rÀhın itmiş ùay Dem-i ney cÀn baàışlar mürde-i èaşúa MesìóÀ-veş Dem-i neyzen nitekim üstüòˇÀn-ı óuşkin eyler óayy äafÀ-yı naàme-i neyden ãadÀ-yı úaùre-i meyden Bu bezm-i dil-güşÀda õerre-veş raúúÀãdur her şey Ney ü meyden ãafÀ kesb itmeyen bì-õevú zÀhidden Mey ü ney óÀletin ãormañ ne bilsin kim nedür mey ney

Getür ney muùrıbÀ vir sÀúiyÀ mey kim fenÀ olmış Serìr-i KeyúubÀd u mülk-i KeykÀvus-ı tÀc-ı key Dimez miydüm ki aúma ãu gibi her serv-i dil-cÿya GiriftÀr eyledüñ Àòir beni mey mübtelÀ dil mey

340 94b

427

Key ü KÀvus giymezlerdi ÀlÀ òilèat-i fÀòir KelÀmì egnüñe sen òırúa-i peşmìni faúrı giy

341 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün Ol àonca ile èaúdüñi dil tÀze baàladı

DìvÀn-ı èaşúa bir yeñi şìrÀze baàladı Ehl-i niyÀzı başdan o zencìr-i mÿyına Çekdi çevirdi silsile-i tÀze baàladı Niçe Mesìó-dem ãanemi zülf-i dil-keşüñ Siór-i süòanla rişte-i èicÀza baàladı ÁvÀze-i òÿbum ile ùoldı kÀéinÀt ÜstÀd o gün ki èaşúda ÀvÀze baàladı NeşÀù-ı bahÀr-ı gül ü lÀle yine RuòsÀr-ı bÀàa bülbül içün àÀze baàladı ÁzÀdelik yüzin daòi èÀlemde görmedi Her kim ki göñlin ol büt-i ùannÀza baàladı ÓaúúÀ ki sÀz-ı Àh-ı KelÀmì’de söz var GÿyÀ ki sÿz-ı èÀlemi bu sÀza baàladı

342 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Úanı bir gül ki aça ùabè-ı àam-endÿzumuzı

áonca-veş açıla fìrÿz ide nev-rÿzumuzı Úanı bir şemè ki èuşşÀúa ola bezm-efrÿz Artura şuèlesi pervÀne gibi sÿzumuzı 341 95a 342 95a

428

Úanı bir mÀh ki òÿrşìd-i cihÀn-ÀrÀ-veş Gele feròunde ide baòt-ı siyeh rÿzumuzı Úanı bir ùıfl ki dÀmına esìr eyleyelüm Dil-i şeydÀ dinilen mürà-ı nev-Àmÿzumuzı Úanı bir cÀõibe-i sÿz-ı maóabbet ki yine Getüre bezmümüze şemè-i şeb-efrÿzumuzı Çekerek Àhuñı ey dil ki bizi yandurduñ Niçe bir üfleyesin dÀà-ı ciger-sÿzumuzı Yılduzı hergiz alışmadı bizümle o mehüñ Biz KelÀmì bilürüz ùÀliè-i fìrÿzumuzı

343 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün

Òuşk-sÀl-i dehrde reşó-i mürüvvet úalmadı Gülşen-i mihr ü maóabbetde ùarÀvet úalmadı Eyledi taàyìr-i gerdÿn èÀdet-i maèhÿdesin Yirde hem òÀãiyyet-i ceõb-i ùabìèat úalmadı Úalmadı ÀsÀr-ı raómet sìne-i aóbÀbda Anuñ içün ebrde ÀsÀr-ı raómet úalmadı Sìne-i àabrÀ óarÀretden dönüpdür aòkere Gÿya bi-taót-ı åeride hem ruùÿbet úalmadı Úoymaz oldı çıúmaàa göge buòÀrını bihÀr Øaèf-ı àÀlib oldı deryÀlarda úuvvet úalmadı ÒÀk-i sÀkin rÿzgÀr ile göge èazm eyledi Serd ü terlik ãuda Àteşde óarÀret úalmadı Oldı èÀrì bergden gülşen KelÀmì faãl daòi BÀàdan çıú ùaşra kim elbÀb-ı àayret úalmadı

343 95b

429

344

Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün Ol ÀftÀb-ı ùalèat imiş èÀlemüñ gözi Yüzine baúıcaú úamaşur Àdemüñ gözi Ey genc-i óüsn èÀrıøuñ üstinde zülf ü òÀl Birisi erküm ol birisi erkümüñ gözi Kimse dimezdi kim gözüñ üstindedür úaşuñ Bir kez alışsa barmaàuña òÀtemüñ gözi DìdÀrına irem diyü ol Kaèbe ùalèatüñ Yaşlar töker úıyÀmete dek zemzemüñ gözi èAks-i sevÀd-ı çeşm-i KelÀmì-i òaste-veş Düşmiş yüzine zülf-i òam-ender-òamuñ gözi

345 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün

Ne àam aàyÀr idrÀk eylemezse laèl-i cÀnÀnı Ne bilsin ehrimen òÀãıyyet-i mühr-i SüleymÀn’ı SevÀd-ı defteri mihr-i cihÀn-ÀrÀ gibi rÿşen MevÀd-ı reşhesi ôulmetde úodı Àb-ı óayvÀnı Úalem destinde anuñ lÿle-i ser-çeşme-i óikmet Raúam baór-i maèÀnìsindedür lüélüé-i raòşÀnı ÚaãÀéidde olur şeh-bÀz-ı maènì-i sÀèid-i ùabèı áazel ùarzında bì-mümtÀz süòan fenninde bì-åÀnì KemÀl-i dÀniş ü ùavr-ı óüsünde ehl-i naôm içre Müsellemdür dimek ol pÀk-ùabèa Rÿm-ı SelmÀnì 344 95b 341 95b-96a

430

Fünÿn-ı fehmde on mertebe-i SelmÀn’dan artuúdur Şuúÿú-ı ismine her kim naôar eyler bilür anı BeúÀ-yı õÀt èÀlì-şÀnı ile şÀd u òürmetdür KelÀmì gerçi olmış mübtelÀ-yı èÀlem-i fÀnì

ÚIÙéALAR

432

1 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Ey benÀn-ı mekÀr-ı kemd ü úalem Lÿle-i çeşme-sÀr-ı èadl ü nesaú Görse kÀfir sevÀd-ı erúÀmı Gelür ìmÀna úal durur barmaú Óüsn-i tedbìrüñi debìr-i felek Görse eyler defÀtirin şaú şaú Maôharuñ maôhar-ı deúÀyıú-ı sır ÒÀùıruñ muóbir-i óaúÀyıú-ı Óaú MurtaøÀ òulú MuãùafÀ-sìret Seni òalú eylemiş ÒudÀ muùlaú Kilk ü laèlìn-úabÀña lÀyıúdur äafóa-i mÀh olsa sìm varaú èAdlüñ elden úomaz Óaú’ı merkez Yoú èadìlüñ bu bÀbda el-óaú İltifÀtuñ KelÀmì’ye şÀmil Resimüñ ol gedÀyadur elyaú 2 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün VÀli-i BaàdÀd pÀşÀ-yı SüleymÀn- mertebe Ol ki ùıbú-ı müddeèÀsı üzre seyr eyler nücÿm Ol SüleymÀn ism kim şevú-i nigìni olsa BÀldan tÀ inúırÀø-ı dehr irilmezdi mÿm

1 96b 2 96b-97a

433

Sebú üzre gördi abdÀlÀn-ı Rÿm’uñ tekyesin Bunda çün iúbÀl ü istiúlÀlle baãdılar úudÿm LÀ-cerem tevsièine saèy eyledi ol kÀn-ı cÿd Cennet-ÀsÀ oldı zìnet birle bu feròunde bÿm Girdi meydÀna KelÀmì söyledi tÀrìòini Cennet oldı óÀliyÀ meydÀn-ı abdÀlÀn-ı Rÿm [994] 3 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün İltifÀt-ı óaøret-i pÀşÀ bugün äaúl-ı Àyìne-i idrÀkdür Maôhar olaldan KelÀmì luùfuña Mihrveş miréÀt-ı ùabèı pÀkdür 4 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün Çìn-i zülf-i siyehüñ bendelerindendür müşg NÀfede anı bu maènÀ içün Àhÿ getür Ebr-i ùÿfÀn-ı belÀ èÀlemi àarú itmek içün Gözümüñ baór-i muóìùinden iner ãu getür 5 MefÀèìlün MefÀèìlün Faèÿlün CenÀb-ı óaøret-i Óükmì Efendì Ki der kil-keş bÀved müşkil-güşÀyı Kimest ez-mÀsivÀ ser-rişte-i mihr Be-mÀhì best èaúd-ı ÀşinÀyì

3 97a 4 97a 5 97a

434

Be-óükm-i şerè yaènì kedòudÀ şod Òıred-dÀr zer-i baòşiş rÿşenÀyì 6 MefÀèìlün MefÀèìlün Faèÿlün MürÀéìn posteki-rÀ tÀ dem-i óaşr Felek-nümÀ yed-i Àyìn cüdÀì Pey-i tÀrìò ìyn-i maènì òıred güft MübÀrek bÀd Óükmì KedòudÀì [997] 7 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün ReşeóÀt-ı úalem-i meşk-i fem-i feyyÀøuñ Her zamÀn gül-şen-i ÀmÀlümi sìr-Àb eyler Kime kim olsa naôar meróametüñ Õerre iken anı òÿrşìd-i cihÀn-tÀb eyler äadef-i kÀàıda bir úaùre midÀduñ düşse Muèciz-i baór-i kefüñ anı dür-i nÀb eyler 8 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün èUúde-i rişte-i beden nÀgah Dem-i Àòirde olıcaú muòsal Yaèni terkìb-i èunãur-ı bedeni Olsa cevr-i zamÀneden muòtel Güher-i pÀk rÿóa óÀl n’olur Úalmadı çünki iètibÀr-ı maóal

6 97b 7 97b 8 97b

435

9 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün Bir kimse úaldı mı ki bu gün dest-i rÿzgÀr Yir yir ùabanca ãÿret-i óÀline çalmadı Bir kimse úaldı mı ki cefÀ-yı zamÀneden MÀhì-miåÀl lücce-i eşkine ùalmadı İnbÀ-yı òayr úalmadı gel bu ribÀùdan Göç it ki bunda ùaró-ı beúÀ kimse úalmadı 10 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Vir icÀzet ki yine sulùÀnum CÀnı uçmaúda miål-i ùayr idelüm Varalum KerbelÀ’ya devletüñe èÁdet üzre duèÀ-yı òayr idelüm Ravøa-i pÀk-i óaørete girelüm Õikr-i òayruñla anda seyr idelüm 11 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün èAvrete èavret olur evvel kişi kim Zen-i mekkÀreye nefs içün ola fermÀn bir Her kim evvel mÀkire kendüye èaúd eyledi Tekye-i terk ü tecerrüdde begüm erdir erdir

9 97b 10 98a 11 98a

436

12 MefÀèìlün MefÀèìlün Faèÿlün Bi-óamdillÀh ki burc-ı evliyÀya SaèÀdet-mend defterdÀr geldi Bi-óamdillÀh ki ãubó-ı ãÀdıú-ÀsÀ Øamìri maùlaèü’l-envÀr geldi Gözi aydın èIrÀú’uñ kim güneşveş ØiyÀ-baòş ol uluèül-ebãÀr geldi Deñiz ummÀl-mÀl pÀdişÀha Ki èÀlì-òÀzin-i òünkÀr geldi Anuñ tÀrìò-i teşrìfin tefaóóuã İderken semèe bu güftÀr geldi HümÀyÿn-fÀl burcuñ evliyÀsı Didiler yeñi defterdÀr geldi [993] 13 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Edìb-i Òıør-liúÀ òˇÀce-i cihÀn ol kim Ùarìú-ı óaúda ider iútidÀ-yı İbrÀhìm Vücÿh ile meh ü òÿrşìd èaúl-ı derr iden Yaraşur olsa begüm res-nümÀ-yı İbrÀhìm Yed-i taãarruf-ı èilm ile úapdı göñlümüzi EdÀ deminde dem-i dil-rübÀ-yı İbrÀhìm RiyÀø-ı maèrifetullÀh Àb u tÀb virür ZülÀl-i nÀùıúa-i cÀn-fezÀ-yı İbrÀhìm CenÀb-ı Óaú’dan eger buldı fidye İsmÀèìl Benüm de olmada cÀnum fedÀ-yı İbrÀhìm 12 98a 13 98a-b

437

FevÀéid-i sitemi beyt-i dilden eyler refè äafÀ-yı úalb-i selìm ü liúÀ-yı İbrÀhìm RiyÀø-ı ravøa-i sulùÀn-ı KerbelÀ’da yine Olındı ferz-i KelÀmì duèÀ-yı İbrÀhìm 14 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Ey der-i beste-i murÀdÀta Kilk-i dest-i seòÀvetüñ miftÀó ŞÀhbÀz-ı ùabìèat oldı èalìl İtmek ister anı ùabìb ıãlÀó Ùaème-i ùabè-ı òaste bÀlı içün Müràdan istedi beş altı cenÀó NÀ óikemin ki eyleye noòud Àb İçüre aña her şÀm u ãabÀó ŞÀyed ùÀéir-i maèÀnìden Ùanıyup ùaèmasın ider ilóÀó 15 FeèilÀtün MefÀèilün Feèÿlün Der-i baór-i kerem SinÀn PÀşÀ Ki himem-i ÿ resed kerem-dÀrì Çeşme-i sÿ-yı ÀşnÀ zi-şeyò Ger düçÀrì zi-rÿy-ı àam-òˇÀrı Be-nihÀyet resìd ü geşt temÀm Luùf-ı BÀrì nümÿd çün yÀrì 14 98b 15 98b

438

Zü-raúam ez-berÀ-yı tÀrìòiş HÀtifì kevåer-i nev-cÀrì 16 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün EyÀ òulÀãa-i dünyÀ vü dìn-i MesìóÀveş Bu mürde-i àamı iósÀnuñ ile ióyÀ úıl Teraóóum eyle berÀt-ı şerìf-i maømÿnın TereşşuóÀt-ı midÀd-ı úalemle icrÀ úıl BeúÀ-yı devletüñçün yine neôÀretümi Úadìmden ola geldigüni üzre ibúÀ úıl 17 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün MuãùafÀ-òulú u MerteøÀ-sìret ÓÀtem-i èaãr-ı mìr mihr-i øamìr Aómed-i emced-i eşref ümerÀ Ol òudÀvend-i bì-èadìl ü naôìr Yine bir muúteøÀ-yı èahd-i úadìm Baña luùf itdi bir laùìf óaãìr Gelse iúbÀl ü cÀh u èizzet ile Beytü’l-aòzÀna ol emìr dilìr Tuófe diyü ayaàı ùopraàına Perde-i çeşmi ferş ider bu faúìr Baède deyr-i hezÀr õillet ile MeåelÀ tuófetü’l-faúìr-i óaúìr 16 99a 17 99a

439

18 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün äıóóati nièmeti àanìmet bil Varise sende ger şièÀr-ı şuèÿr Ádemüñ kör ider baãìretini áÀfil olma begüm àubÀr-ı àurÿr Yaúmasın òırmen-i beúÀñı ãaúın Şuèle-i kibriyÀ şerÀr-ı şürÿr 19 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün KerbelÀ ùopraàınuñ dÀne-i tesbìói gibi Rişte-i naôma dizüp bezmine itdüm irsÀl Olur altun gibi müstaósen-i ùabèı bì-şek ÒÀke mütimle naôar eylese ol ferruò-fÀl 20 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Eylediler èIrÀú’a defterdÀr Çekdiler defterine óaùù-ı úabÿl Úomadılar mürekkebi úurıya Fevri èÀlìi itdiler maèzÿl Degme bir menzili begenmez iken Aña gösterdi çarò-ı kec-rev yol Úapuda saèy olmadı ôÀhir Bulmadı bunda èayn-ı mÀle vüsÿl

18 99a 19 99b 20 99b

440

Bu degüldi sipihrden melóÿô Bu degüldi zamÀneden maèmÿl K’ÀsmÀn-ı èulüvv-i èÀlìden ÁftÀb-ı saèÀdet ide üfÿl 21 MefÀèìlün MefÀèìlün Faèÿlün Geçüp dünyÀ-yı fÀnìden KelÀmì äafÀ-yı èömr-i bÀúì buldı Emrì Didiler işidenler aña tÀrìò CihÀndan vÀh kim fevt oldı Emrì [983] 22 MefÀèìlün MefÀèìlün Faèÿlün VefÀt-ı Emrì ãÀóib-maèÀrif Aúıtdı seyl-i eşk zìd ü èömri Didi tÀrìòini anuñ KelÀmì CihÀndan vÀh kim oldı fevt Emrì [983] 23 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün İki òilèatle seni şÀd eyledi SulùÀn MurÀd Ey vezìr-i mülk-perver Àãaf-ı Cemşìd-şÀn Ey òilèat-i rÀst geldükde úad-i mevzÿnuña Oldı nev-evc zìver-efzÀ-yı óimÀr erkÀn-ı cÀn LÀ-cerem oldı temÀm anlarla bu tÀrìò-i sÀl Saña lÀyıúdur úabÀ-yı pÀdişÀhì ki hemÀn [993]

21 99b 22 99b 23 100a

441

24 FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün Şaùù kinÀrında bugün bir ãafÀ Úıldı ìcÀd-ı vezìr-i ÀgÀh Áãaf-ı èaãr-ı SinÀn PÀşÀ kim Oldı õÀtı şeref-i devlet ü cÀh CÀ-yı èişret olıcaú aèyÀna Oldı tÀrìòi anuñ èişret-gÀh [996] 25 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün èAzìmet eyledi ãavb-ı NihÀvend’e saèÀdetle SinÀn PÀşÀ-yı èÀlì-himmetüñ ùabè-ı òıred-mendi Anı fetó eyleyüp øamm eyledi mülkine òünkÀruñ MaèÀdin oldı ol serdÀr çün luùf-ı òudÀvendi Bu elùÀf-ı ilÀóìnüñ KelÀmì didi tÀrìòin Yıàın aúın ãalup aldı SinÀn PÀşÀ NihÀvend’i [996] 26 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Ger suéÀl eyler iseñ vÀlìsin Bu güzel òÀnenüñ eyÀ nìk-nihÀd Dörd dìvÀrı saña bir tÀrìò VÀlì-i òÀn-ı SüleymÀn úubÀd [991] 24 100a 25 100a 26 100a

442

27 FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün Geldi devletle yine BaàdÀd’a äÀóib-i seyf ü úalem faòr-i kibÀr BÀnì-i Kaèbe-i dil İbrÀhìm ÒÀzin-i èÀdil-i èÀlì-miúdÀr EvliyÀsına èIrÀú-ı èArab’uñ İntisÀb eylemegin leyl ü nehÀr Gelicek manãıbına devletile Bulıcaú kendü maúarrında úarÀr İttifÀú ile anuñ tÀrìòin Didiler geldi bizüm defterdÀr [1002] 28 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Sene iånÀ vü elifde BaàdÀd Oldı deryÀ-yı òavf u baór-i òaùar Dicle gösterdi Nÿó ùÿfÀnın èAyn-ı baór oldı cümle vÀdì deber Seyl-i yeécÿc-i fitne şehrümüzi İster idi kim ide zìr ü zeber Óüsn-i tedbìr ü rÀy-ı ãÀéib ile Òıør aña çekdi sedd-i İskender Áãaf-ı èaãr-ı dÀver-i devlet YÀver-i dìn vezìr-i pÀk-siyer 27 100a-b 28 100b

443

29 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Òıør PÀşÀ òalìfe-i òulefÀ äÀf-sìmÀ ãaf-ı nevè-i beşer Gösterüp nefè-i maóø-ı èÀlemden Dest-i èadl ile úıldı defè-i øarar Ser baña kim teveccüh eyler ise Òıør aña yÀr ola ÒudÀ yÀver 30 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün Úurretü’l-èayn cihÀn-dìde emìr-i KÀmil Bir bahÀneyle olursa úulına rencìde áam degül yine mürüvvetler idüp eyler afv Olsa ùaàlarca günÀhı úulınuñ sencìde 31 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün Görseñ aèdÀ sipehin göñlin alınmaz aãlÀ Õerrelerden ide mi mihr-i cihÀn-ÀrÀ òavf Görebilmez şeref-i şevketüñi èayn-ı èadüv Mihr-i nÿrından ider siper-i na-münyÀ òavf 29 100b 30 100b-101a 31 101a

444

32 Faèÿlün Faèÿlün Faèÿlün Faèÿlün EyÀ şeh-süvÀr-ı semend-i ãadÀret İşit kÀéidim iôhÀr-ı güftÀr ister Semend-i óayÀtın bıraúmış naôardan KelÀmì olaldan òıred-dÀr ister Bu derdüm mi Àòir ki vaãlından evvel Anı öldüre şevú-ı dìdÀr ister Øamìrinden el-úıããa gitmez olınca HevÀ-yı revÀ-baòş reftÀr ister O dem zÀéil olur òayÀli göñülden Ki èÀlemde úalmaya ÀåÀr ister KelÀmì bu ümìd ile ister ister Ki tÀ olmaya heng-istÀn ister RikÀb-ı murÀda baãardı ayaàın Eline kir idi ger esfÀr ister 33 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Òÿb yaúışdı úad-i mevzÿnuña beyÀ PÀdişÀh-ı dìn-i penÀhuñ òilèat-i zìndesi Òoş yanaşdı yanuña şemşìr-i cevher varum Kim ser aèdÀ-yı dìn olur anuñ efkendesi Óaøret-i pÀşÀ-yı mülk-ÀrÀ SinÀn şìr-dil Kim penÀh-ı memleketdür sÀye-i pÀyendesi Anı giydükde úuşanduúda bunı hengÀm-ı rezm Zühre-i Mirrìò erir òÿrşìd olur şermendesi 32 101a 33 101a-b

445

Muètekifdür dergeh-i óaúda ãamìm-i úalbden DÀéim ister devletin dÀéim KelÀmì bendesi 34 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Áh kim fÀãid cüdÀlıú úıããasın Virdi el-úıããa inandurdı bizi èÁúıbet hicrÀn beyÀbÀnında çarò Gird-bÀd-ÀsÀ ùolandurdı bizi Ol úadar rÿzÀn içirdi hem bize Kim óayÀt Àbına úandurdı bizi Úana döndürdi sirişk-i dìdeyi Firúatüñ yaènì bulandurdı bizi SÀye-i vaãluñda fÀrià-bÀl iken ÁftÀb-ı hecr yandurdı bizi Niçe bir firúat èaõÀbı niçe bir CÀnumuzdan dehr uãandurdı bizi 35 Mefèÿlü MefÀèilün Faèÿlün PÀşÀ-yı kerìm-i kÀm-baòşÀ DeryÀ-yı kerem SinÀn-ı èÀdil Yüz şükr ki ol felek cenÀbuñ ElùÀfı èIrÀú’a oldı şÀmil BaàdÀd içinde úıldı ìcÀd BurhÀn-ı laùìf ÀsmÀn-ı ôıl 34 101b 35 102a

446

TÀrìòini söyledi KelÀmì Zìb-sÀ vü òÀn-ı vezìr-i èÀdil [999] 36 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Dürlü dürlü èaùÀña sulùÀnum Bu kemìne KelÀmì úÀéildür ÚaterÀt-ı sirişk-i dìde miåÀl Dem-be-dem dergehüñde sÀéildür Ùabè-ı pÀküm benüm degül süflì Anuñ içün èulüvve mÀéildür ÒÀk-i pÀ-yı merÀm-baòşuñdan İrtifÀè ister ol ki èÀúildür Óaú’dan özge cihÀn u mÀ-fìhÀ Ôıll-ı zÀéil òayÀl-i bÀùıldur LÀkin eglence diyü eglenürüz Bilürüz gerçi naúş-ı zÀéildür 37 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Manôar-ı pÀküñ ey òulÀãa-i èaãr Çeşm-i zih-òam zamÀneden ola dÿr Fitne-i èÀlem-i èanÀãırdan İrmesin ol vücÿda gerd ü fütÿr NÀzla beslenen ol pÀk-dile Nezleden yetmesin fesÀd u úusÿr 36 102a 37 102a-b

447

ÒÀke bÀd Àb u Àteş emzicesi İètidÀl üzre eyledükçe mürÿr Úaãr u cÀh u binÀ-yı devletüñe İrmesin Àfet-i sinìn ü şühÿr 38 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Ey ki nÿr-ı øamìr-i rÀyuñdan Muútebesdür zamÀn zamÀn dìde Miålüñi görmemiş meh ü òÿrdan Şeb ü rÿz açmış ÀsmÀn dìde Yoluña ferş olsa lÀyıúdur Perde-i dìde-i cihÀn-dìde 39 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü FÀèilün BÀúì edÀ-yı naômuma taósìn eyler imiş MiréÀt-ı ùabèa bÀéiå-i nÿr u øiyÀ budur Tercìh eylemiş şuèarÀ-yı zamÀneden Ol cÀn-fezÀ müşÀhede-i dil-güşÀ budur BÀúì KelÀmì cümleden aèlÀ edÀ ider Óaúú-ı süòanda óÀãıl efendì edÀ budur 40 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün ÁãafÀ yaraşur ki òÀnuñda Úaãr-ı çarò ola bir kühen dehliz

38 102b 39 102b 40 102b

448

Bì-sütÿn-ı èIrÀú’da el-óÀl İtdi FerhÀd işlerin pür-vezìr 41 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Cüce Abdullatìf ile terkì İtdiler ser hümÀ gibi pervÀz Úıãa güne èalì-i maómÿda Deyr ile devlet ile ömr-i dırÀz [974] 42 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Úabr-ger beñzetse sièrin şièrüñe Olma Àzürde KelÀmì úıl sükÿt Şièrüñe risbet anuñ gül-tibresi Beytdür ammÀ kebìtü’l-èankebÿt 43 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Eylemişken şÀhid-i maúãÿd-ı tesòìrin murÀd Şükr kim ùıbú-ı murÀdum üzre devr itdi felek VÀlì-i èÀdil-dil İbrÀhìm PÀşÀ-yı kerìm Zìver-i mülk-i saèÀdet úurretü’l-èayn-ı melek SÀlik olduúda imÀretden eyÀlet semtine Ol velì nièmet ki yekdür cümleden ikbÀl yek

41 102b 42 103a 43 103a

449

Gül gibi güldi KelÀmì söyledi tÀrìòini ÓamdülillÀh mìrÀn-i mìrÀn oldı İbrÀhìm Beg [999] 44 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Maşrıú-ı iclÀlden işrÀú idüp äaldı pertev kÀéinÀta ÀftÀb Buldı õerrÀt-ı müôÀhir nÿrdan Yaènì ãadra geçdi bir èÀlì-cenÀb Áb-rÿy-ı devlet-i èOåmÀniyÀn Óaøret-i pÀşÀ-yı gerdÿn-intisÀb 45 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Zer-feşÀnlıúda dest-i feyyÀøuñ İder erbÀb-ı devlete tevbìò Düşde gördüm ki didi bir hÀtif İsterivir KelÀmì’ye tÀrìò [993] 46 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Yaènì pÀşÀ-yı èÀlem-ÀrÀdan Dime kim sìm ü zerdür istedügüm Ol süvÀr-ı semend-iósÀndan Bir denì kerre òüsrdür istedügüm

44 103a 45 103a 46 103b

450

47 MüùÀyebe FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Yırtarın kir-i hicv ile götüñi Baña cÿd eylemetsin ey mümsik Seni rüsvÀy-ı òÀã u èÀm iderin Boú yime gel beni seòÀyile s.k 48 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Óayf kim Àòir Óüseyn’üñ dest-i ôulm NÀme-i èömr-i èazìzin itdi ùay Evvel-i mÀh-ı muóarremde şehìd Oldı ol ferruò-ruò-ı feròunde-pey Her kim işitdi teéessüfle didi Úatlinüñ tÀrìòini hey ôulm hey [985] 49 MefÀèìlün MefÀèìlün Faèÿlün Şerìf-i derd-mendüñ mevti oldı Sipihre bÀèiå-i teşnìè ü tevbìò Teéessüf iderek didi KelÀmì Şerìf-i derd-mende òayf tÀrìò [986]

47 103b 48 103b 49 103b

451

50 MefÀèìlün MefÀèìlün Feèÿlün EyÀ Àãaf-ı mülk durduúca mülk SüleymÀn-ãıfat-ı ãÀóib-òÀtem ol Bu dìdÀr-ı pÀk ü ruò ãÀf ile äafÀ baòş Àyìne-i èÀlem ol Sipihr-i saèÀdetde òÿrşìd-vÀr ÇerÀà-ı dil ü dìde-i Àdem ol ÒırÀmÀnìde eùrÀf-ı gül-zÀrda ZülÀl-i òıørveş MesìóÀ-dem ol 51 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Ey melÀõ-ı cihÀn óayÀt virür BÀà-ı cÀna ùarÀvet raúamuñ N’ola ger gül-şen-i murÀdumuzı İde ser-sebz-i reşóa-i úalemüñ 52 Mefèÿlü FÀèilÀtü MefÀèìlü fÀèilün äubó u mesÀ bu dergeh-i gerdÿn-miåÀldür Olmış duèÀ-yı devletüñüz derd ü cÀnumuz EvãÀfuñuzla olmasa gÿyÀ èale’d-devÀm GÿyÀ dehende olmasın aãlÀ zebÀnumuz 50 103b-104a 51 104a 52 104a

452

53 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Eger óikÀyet-i pür-sÿzı hecri nÀdem-i óaşr ZamÀne ãafóasına åebt ide zebÀn-ı úalem BeyÀna gelmeye èaşr-ı èaşìri ol sÿzuñ O sÿzdan ola zebÀn-ı úalem ziyÀn-ı úalem BeyÀna çıúmaya nÀm u nişÀn úıããa-i hecr Óak ola nÀm-ı raúam úalmaya nişÀn-ı úalem 54 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Dehr bezm-i àam-ı belÀ neyzen aña biz [….]84 Kim dem-À-dem eylerüz feryÀd-ı mÀnend-i ceres Cism-i zÀr u zerd revzen revzen eyle nÀleden TÀ bozulmaz bezm ol ney rÀóat olmaz bir nefes 55 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün CihÀnda tÀ ki úalem zìnet-i enÀmil ola CevÀhir-i raúamuñ berr-i baóre şÀmil ola Úapuñda bula cihÀn müddeèÀsın el-óÀãıl Kef-i kifÀyetüñ rezzÀú-ı òalúa kÀfil ola

53 104a 54 104a 84 Kelimeye anlam veremedik. 55 104a-b

453

56 Mefèÿlü FÀèilÀtü FefÀèìlü FÀèilün Gögsin gerüp òırÀş idüp serkeş olma var Ey serv-úad tevÀøuè-ı aóbÀb içün òam ol MÀnend-i bedr kesb-i kemÀl it hilÀlveş Kim dir saña ki èarãa-i ÀfÀúda kem ol Gel ey òayÀl-i laèl-i sirişkümle hem-dem ol Merdümlik eyle göre var denì-i mükerrem ol Hecründe ben fiàÀn iden èandelìb-vÀr Sen gül gibi riyÀø-ı cihÀn içre òürrem ol Ben òÀk-sÀr-ı kişver-i endÿh o lebine Sen devlet ile mülk-i àınÀda muèaôôam ol Mecrÿó-ı tìà-ı hecr KelÀmì helÀka Göster cemÀlüni dil-i çÀkına merhem ol 57 MefÀèìlün MefÀèìlün Faèÿlün ÒıyÀnet itdi el-óaú òandÀna CihÀnda olmaya yek òÀn-ı kilÀn Olupdur farø her ferde ki ide EdÀ-yı nükte-i min-òÀn-ı lÀ-kÀn 58 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Mütevellì efendinüñ oàlı Mülóid-i rÿzgÀrdur ãanasın

56 104b 57 104b 58 104b

454

Gice gündüz saóìó-i òalvetde Babasıyla bile görür anasın 59 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Ne yirlüdür debr iseñ tìà-ı nücÿm ùoúatın Dımışú ilinde safed der-mekÀn u meévÀsı äıfatda ãÿreti beñzer anuñ yehÿdÀya RevÀdur aña dinilse ãafed yehÿdÀsı Düşürdi zehr-i helÀhil anası raómine CimÀè idende meger sem yimişdi babası Yılan gibi ıãırur zehr-i mÀrdur ancaú Yılan ùoàursa yegidi doàanda anası LiúÀsı bed kelimÀtı rekìk niyyÀt zişt EdÀsı Àyìne-i ehl-i maèrifet pÀsı Adı faúìhdür ammÀ faúÀheti yoúdur äafÀhet ile bulınmaz cihÀnda bulınmaz hemtÀsı EdÀlar itse Óüseynìlere èaceb olmaz Şebìh-i şimr-i laèìndür kerìh-i sìmÀsı äahÀbe sinin ider laèneti teberrÀsı Ebÿ Bekr èÖmer èOåmÀn’a yoú tevellÀsı KemÀn-ı hecv oúına rÀst gelse cÀnı çıúar áamile àuããa ile ùutılur anuñ yÀsı Òasìs ü cÿd òasìs-i kinÀra ãalmışdur TelÀùum eyledügi demde úahr-ı deryÀsı ZebÀne-i leheb-i Àteş-i cehennemdür Leb-i şerÀre-feşÀnı zebÀn gÿyÀsı

59 104b-105a-b

455

FesÀd u fitne şer ü şÿrını gören didi óaú Getür de èÀlem-i kevn ü fesÀda òannÀsı Úomaz o kÀfir alur õerre deñlü ìmÀnı äudÿr-ı nÀsa òuùÿr eyler ise vesvÀsı HevÀ-yı nefse uyup añmaz oldı Àòiretin O mülóidin yoú imiş hiç fikr-i ferdÀsı Çekişmede leş-i dünyÀyı dÿn içün òır òır Dükenmedi köpegüñ lÀşe üzre àavàÀsı Ùarìú-ı Óaú’dan idüp dÿr o bÀùılı ãalmış Reh-i êalÀlete şeyùÀn-ı meşéÿmuñ iàvÀsı CihÀnda gün gibi meşhÿr iken èadÀletle RevÀ mıdur ide bu zulmi òalúa pÀşÀsı Ki meşhedine bunuñ gibi ôÀlimi tekrÀr Musallaù itdi hebÀ oldı dìni dünyÀsı Neden iki gözi gökdür dir iseñ o şirküñ BeyÀn olınsa èaceb mi bu nükte maènÀsı İki gözine iki kök kene yapışmışdur Anı úoparmaàa eksik degül naúøÀsı 60 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Áferìn Àferìn o òatuna Kim úapudan èIrÀú’a ãormışlar Er hevÀsıyla niçe biñ er ile Õevúler eyleyüp buyurmışlar

60 105b

456

Yire yÀrÀn degürmeyüp enìn Òayli taèôìm ile götürmişler 61 MuùÀyebe FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Göt gibi s.k gibi ùaşaú gibidür ÓÀsidüñ ey yegÀne-i ÀfÀú Başı aşaàa buraraú bu úılı Böyledür èÀlem içre ehl-i nifÀú 62 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün CenÀb-ı óaøret-i müftì efendiden óÀlÀ Degülse terk-i edeb bir iki suéÀlüm var SaèÀdet ile gelüp KerbelÀ’ya bir niçe gün Úonup efendinüñ evinde eyledükde úarÀr Yazıldı defter-i vaúèa çizildi bir ùÿmÀr Sekiz biñ aúça ile hem sekiz tekÀrìr ar Bu deñlü nesne ol eyyÀmda efendimüze Vuãÿl buldı mı luùf idüp eylesin işèÀr Eger yetişmedi ise òabÀb-ı vÀlÀya Niçün yazar bunı defterde kÀtib-i àaddÀr Buña úıyÀs olınursa müsÀfirin òarcı KifÀyet eylemez evúÀf óÀãılı ne ki dÀr 61 105b 62 105b-106a

457

63 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün LüàÀz Ol nedür kim şişer ferz úabarur Bir muóìùe ùalar olur àavvÀs Niçe kerre gelür gider Àòir Bıraàur ol muóìù gevher-i òÀã Çıúar andan øaèìf ü zÀr-ı zebÿn Yatur endÿh birle òayr u òalÀã 64 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Ol nedür kim ãadef gibi dÀèim Dürr-i pÀk-i maóabbete yer olur Düşse nisÀn-ı feyøden nìsÀn İçine dürlü dürlü gevher olur İmtizÀcından anuñ ol dür-i pÀk Giderek cÀn bulur süòan-ver olur 65 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün KibriyÀ bir òatmi ùolaldan òÀneme Yoú cihÀna varlıàından ãıàmazın Õevú-i teşrìfüñle iúbÀlüñ gibi èÁleme cebbÀrlıúdan sıàmazın

63 106a 64 106a 65 106a

458

66 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün Her ne semte ki saèÀdetle teveccüh idesin EvliyÀ himmetli sulùÀnuma yoldaş olsun Ôafer ü nuãret eger şaòã-ı maèiyyet olsa Siperüñ göz úulaà aña úılıcuñ baş olsun èAzm-i cezmüñ ne baña kim uzadursa elini Nuãret ü fetó ü ôafer aña iúdÀş olsun äafóa-i maèrekeye ãÿret-i bì-cÀn çeksin Nevk-i òÿn-rìz-i sinÀnuñ yine naúúÀş olsun Erligüñ rezm güni gizlü úapaúlu degüle Ceng-i Rüstem gibi kim deyr anı kim fÀş olsun Gün gibi sen sefer itdükde KelÀmì söyler èAyn-ı elùÀf-ı ilÀhì saña yoldaş olsun 67 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MuùÀyebe CivÀn ile nigÀruñ zÀéil itdük seyrden mihrin ÒalÀã olduú bunuñ cevrinden anuñ iltiyÀmından Birinüñ laóôa laóôa àÀéiùi ol birinüñ óayøı Bizi igrendürür her dilberi g.tinden a.ından 68 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Yem zamÀnında dön ey ãÀóib-kerem BÀr-ı kerìm nuùúa geldi nÀgihÀn

66 106a-b 67 106b 68 106b

459

Çalarak dırnaúlarumı yirlere Açlıúdan eyledi Àh u fiàÀn Fevt-i cÀn u úuvvet-i reftÀr içün Arpa olmazsa MüselmÀnlar ãamÀn IøùırÀb ile düşüp óÀøırlara Açdı aàzın gözlerin yumdı hemÀn 69 FāèilÀtün FāèilÀtün FaèilÀtün Fāèilün Ez teúÀøÀ-yı úaøÀ vü gerdiş-i gerdÿn-ı dÿn äÿret-i emsÀl merdum-rÀ diger-gÿn Àmede Fevc fevc ez-èÀlem-i bÀlÀ sitem sÿ-yı zemìn Be-her āzār-ı dil-i èuşşÀú-ı maózÿn Àmede DÀmen-i BaàdÀd-rÀ muókem girifte dest-i ôulm Z’in sebeb BaàdÀdiyān-rÀ dìde pür-òÿn Àmede Dìd ìn Àşÿb-rÀ hÀtif pey-i tÀrìò güft Áh u dÀd ez-òaùù-ı BaàdÀd bìrÿn Àmede 70 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Hemìn tÀliè ki dād baòt-ı ferruò-fÀl Şodí vekìl-i vezìr şeh-i òuceste-òıãÀl Bülend-kevkebe geştì sipihr-kadr şodí Çü yÀfti naôar-ı èavn-i Ìzid-i müteèÀl Tu zìb-i devlet-i iúbÀl èÀlem-i şodeì HezÀr-sÀl be-mÀnì be-devlet-i iúbÀl 69 106b 70 107a

460

Nevişt kilk-i KelÀmì berÀ-yı tÀrìòet Sodí vekìl ü vezìr-i mükerrem be-kemāl 71 MefÀèìlün MefÀèìlün Feèÿlün Gülì şod ez-Óasan Óükmì Efendì ÙarÀvet baòş-ı gül-zÀr-ı èanÀãır Derìn faãl-ı cihÀn-efrÿz yaènì Gülì ez-gülşen-i cÀn geşt ôahir Ber iúlìm-i vücÿd efkend pertev Zi-teşrìfeş müşerref şod meôÀhir Be-tÀrìò-i ôuhÿreş kerd işÀret Gülì k’ez àonca bìrÿn Àmed Àòir [995] 72 Mefèÿlü FÀèilÀtün Mefèÿlü FÀèilÀtün Ámed zi-baùn-ı bÀùın sÿ-yı cihÀn ôÀhir Ín nabè-ı mekÀrim ü ìn mecmaè-i maóÀmid ElúÀb-ı dil-peõìreş der-defter-i maèÀlì Şod úıble-i úabÀyil şod zübde-i emÀcid Ez-gülşen-i siyÀdet v’ez-gülbün-i faøìlet Be’şgüft çün gül-i ter Àn nÿr-ı çeşm-i vÀlid Vaút-i ôuhÿr-ı õÀteş kilk-i úaøÀ raúam-zed TÀrìò-i sÀl-i ÿ-rÀ ferzend-i òÿb-ı mÀcid 71 107a 72 107a

461

73 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Ey vezìr ki be-şìr-i nÀm-ı tu-rā Ber-ser-nÀme-i sipihr nüvişt KetòuderÀ be-defteri be kemÀ? Kilk-i dest-i sipihr ãehr nüvişt LÀ-cerem aúl ez pey-i tÀrìò Şod muúÀrn mehì be-mihr nüvişt [1003] 74 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün KedòudÀ-yı èalì-òıãÀl-i negÿ Óüsneş ü nÀm-ı fièl ü muósin şod äÿretiş òÿb u sìreteş òÿbest ÔÀhireş reh-nümÀ-yı bÀùın şod KedòudÀ-rÀ be-emr-i şerè-i şerìf Çün velì-nièmeteş maèÀvin şod Baór-i tÀrìò ez-devÀ-ceş-i èaúl Goft mihri be-meh mukÀrin şod [997] 75 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Derìn-i ÀsitÀn-ı mülk-i ÀşiyÀn Ki ùÿfeş felek-rÀ şode farø-ı èayn BinÀ kerd èÀlì èÀlì-cenÀb SerÀ-yı sebìl pür ez-zìb ü zìn

73 107b 74 107b 75 107b-108a

462

Raúam-zad KelÀmì be-tÀrìò goft Benÿş Àb-ı pÀkì be-èaşú-ı Óüseyn [884] 76 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Ey be-ùabè-ı laùìf der-èÀlem Ámede çün NizÀmì vü Òusrev Rÿz u şeb hemçü gÀh rÿyem ez-Ànk Esbakì dÀrem u nedÀrem çü Ez-pey-i cÿ òarìden el-óÀãıl Mi-nümÀyem be-her ùaraf tek ü du Geşte ez-dìde-hÀ çü rÿó-ı nihÀn Ez-faúìr ìn süòan be-cÀn bişnev K’ez cihÀn-tÀb òırmen-i mihret Sÿ-yı ìn õerre-efkened pertev Mi-şeved çü cÿ enderìn mezraè BÀz mahsÿb der-zamÀn der-u 77 Mefèÿlü MefÀèilün Mefèÿlü Feèÿlün Dil ez-müje-i Àn büt-i bì-raóm nigehdÀr K’ez òayl-i müje raòne ger cÀn şode Àn büt Z’ìn-piş bütì kÀfer-i bì-raóm velì bod El-óÀl meger ãÀóib-i ìmÀn şode Àn büt Ez-kÀferiyeş òalú-ı be-cÀn Àmede bodend äad şükr k’ez Àn küfr-i peşìmÀn şode Àn büt 76 107b-108a 77 108a

463

Ez-be-her müselmÀn şodeneş kilk-i KelÀmì Benvişt be-tÀrìh müselmÀn şode Àn büt 78 MefÀèìlün MefÀèìlün Faèÿlün Boved vÀóid-i mìrÀn õÀtì ki dÀyim äıfÀt-ı keåret ender òod-i nümÀyed Ez envÀè-ı ãıfathÀ-yı iøÀfì Der-nisbet-i be-rÿ-yı hïd güşÀyed 79 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Ey ãabÀ bÀ-Şeyò şerefeddin be-gÿ K’ez sehÀb-ı dìde-hÀ mì-bÀr òÿn Õ’Àn ki ber-èaks-i murÀd-ı òādmÀn BÀz gerdìd est çarò-ı vÀj-gÿn Serv-i bÀà-ı Àl-i òÀùır-rÀstì Yaèni Abdülmehdi Nevres künÿn 80 FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilÀtün FÀèilün Raòt-ı rıólet best bÀ-ãad Àrzÿ Reft ez-maèmÿre-i èÀlem birÿn SÀl-i tÀrìò-i vefÀteş Àmede Refte èAbdülmehdi ez-dünyÀ-yı dÿn Be-her iùmìnÀn KelÀmì bes boved Nükte-i innÀ ileyhi rÀcièÿn

78 108a 79 108a 80 108b

464

81 MefÀèìlün MefÀèìlün Faèÿlün Eóad õÀtìst tenhÀ bì-çe vü çü Ki der vey keåret-i eşyÀ ne-bÀşed Boved maóø-ı óaúìúat ãarf-ı vaódet Ki bÀ-ÿ naúş-ı àayr aãlÀ ne-bÀşed 82 FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün

Be-hevÀ-yı tÿ zi-ser-gerde úadem Be-vücÿd Àmede ez-mülk-i èadem

LÀ-cerem ez-reh-i feyø ü ilhÀm Felekem òˇÀnd hemÀn dem be-dü-nÀm HÀtifì goft be-tÀrìò-i revÀn Geşt-i mevcÿd KelÀmì vü CihÀn 83 MefÀèilün FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün ZebÀn-ı óÀl ile dir bu maócir-i zìbÀ Ki ben naôìre-i şÀò-ı dıraòt-ı ÙÿbÀ’yum ZamÀn-ı devlet-i SulùÀn MurÀd-ı èÁdil’de MiåÀl-i Kaèbe[-i] óÀcet-revÀ felek-sÀyum Ne var bÀl ü per-i Cebreéìl’e beñzer isem MeùÀf u úıble-i kerrÿbiyÀn-ı bÀlÀyum

81 108b 82 108b 83 110b

465

Müyesser oldı baña úurb-ı seyyidü’ş-şühedÀ Bu ÀsitÀnede ÀåÀr-ı Òıør PÀşÀ’yum Alup úucaàuma ãandÿúını úıyÀmete dek Bu òidmet ile ser-efrÀz ü pÀy-ı bezm-cÀyum Yine özi didi òuddÀma sÀl-i tÀrìòin Muóaccir-i nev-i şÀd-ı şehìd-i zìbÀyum 84 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün feèilün Óilye-i mevkib-i iclÀli ile virdi şeref BÀrekallÀh zihì server-i feròunde-úadem Buldı dìdÀrı ile èayn-ı ãafÀ Àb-ı FırÀt Oldı teşrìfi ile rÀà-ı Necef bÀà-ı İrem KerbelÀ’da şühedÀ-yı süèadÀ yolında Baór ü kÀn gibi niåÀr eyledi dìnÀr ü direm Maórem olmış óarem-i muóterem-i medóinde Kaèbe-i kÿyına olalı KelÀmì derhem Muòtaãar eyle kelÀmı ki bu taùvìl-i kelÀm Olmasun ùabè-ı ãafÀ-güsterine bÀèis-i àam Aç göge dest-i duèÀ úo yire ruòsÀr-ı niyÀz Úıl duèÀ devletine kim úamudan budur ehem Nitekim ùÀyir-i zerrìn-per-i òÿr maşrıúdan İde pervÀz feøÀ-yı felek üzre her dem Nesr-i iclÀlüñ ola evc-i àınÀda ùÀyir Hüdhüd-i baòtuñ ola tevéem-i ùÀvÿs-ı Óarem

84 111a

466

85 MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün MefÀèìlün Òıøırlıú söylenürdi bu maúÀm-ı cennet-ÀsÀ Bu lafôuñ şimdi idrÀk eyledük óaúúÀ ki maènÀsın Tecellì-gÀh olaldan õÀtuña ey Òıør-ı deryÀ-dil Òıøırlıú ismi buldı óaú bu kim èayn-ı müsemmÀsın 86 FeèilÀtün FeèilÀtün FeèilÀtün Feèilün Yüri BaàdÀd’a yine ey dil-i şeydÀ gör kim Áãaf-ı Cem-òaşem-i mülk-i SüleymÀn nicedür CÀ-nişìn-i òulefÀ óÀmì-i dÀrü’l-İslÀm Òusrev-i Cem-óaşem-i mülk-i SüleymÀn nicedür Bezmüñ ÀrÀyişi rezmüñ eri óazmuñ güneşi èAyn-ı aèdÀya sinÀn-ı server-i merdÀn Bezm-i pür-şaèşaèamı lemèa-i ruòsÀrından Õerre-perver mi o òÿrşìd-i dıraòşÀn nicedür YÀd ider mi yine beytü’l-óazen üftÀdelerin æÀnì iåneyn cenÀb-ı meh-i KenèÀn nicedür Şeyò bÀàı yine dönmiş mi riyÀø-ı İrem’e Úatı raènÀlıàı var mı o gülsitÀn nicedür Yine iclÀl-i tamÀm ile vezìr-i èÀdil Anda gül-geştiçün itmekde mi cevlÀn nicedür Ayaà üstinde ùururlar mı muúÀbilde yine Elleri baàlu mı ÀdÀb ile àılmÀn nicedür 85 110b 86 135b-137b

467

Gül-i gül-zÀr-ı şeref cümle òıãÀli Maómÿd Úurretü’l-èayn-ı cihÀn eşref-i insÀn nicedür ŞÀh-ı merdÀn úulı Uàurlı èAlì Beg yaènì Der-i vÀlÀ-güher-i lücce-i iósÀn nicedür Neşv bulmaúda mı günden güne ol tÀze nihÀl Gülüp açılmada ol àonce-i òandÀn nicedür Cüceler çiv çiv öterler mi yine meclisde BÀà-ı bezme ol iki bülbül-i destÀn nicedür Müftì-i òıùùa-i İslÀm muèìnü’l-İslÀm VÀriå-i èilm-i nebì nÀyib-i NuèmÀn nicedür ÒÀzin-i genc-i kerem óaøret-i defterdÀruñ ÒÀtır-ı òïş mı o ser-defter-i dìvÀn nicedür İòtiyÀr-ı ümerÀ faòr-i zamÀn Meémÿn Beg Mìr-i iúlìm-i süòan ãÀóib-i èunvÀn nicedür DÀèì-i devlet-i ãulùÀn-ı cihÀn Şemsü’d-dìn KÀn-ı faøl u hüner ol èilmde èummÀn nicedür Áòir ol ismi Óasan òalúı óasen òulúı óasen KetòudÀ-yı melekì-úadr-i felek-şÀn nicedür ÒˇÀn-ı cÿdında olan dürlü nièamdan ãoñra Úahve ile ùoludur anda mı fincÀn nicedür Ùurma yazmaúda mı erbÀb-ı dilüñ òÀùırını Óükmi ÀfÀúa revÀn kÀtib-i dìvÀn nicedür èİşret esbÀbına bi’l-fièl muúayyed mi henÿz Yetdi mi maúãada ol eşref-i insÀn nicedür Fenn-i ãaùrancda leclÀc-ı Muóammed Begimüz Òaãma àÀlib mi gör ol fÀris-i meydÀn nicedür Maèrifet ehline raàbetler iden Ehlì Beg Yüzi bedr ay gibi vü eli vÀli-i ÓassÀn nicedür

468

MuútedÀmuz begimüz Defterì-i ãÀóib-dil Eyü mi òïş mı o òˇÀnende-i ÚuréÀn nicedür Ehl-i èirfÀna ôahìr ü úamu yÀrÀna muèìn Feyø-i feyø-resÀn-ı menbaè-ı iósÀn nicedür SÀye-i maèdelet-Àãaf-ı Cem-ãavletden Cemè olurlar mı yine bezmine yÀrÀn nicedür äÿreti sìreti maómÿd Muóammed dedemüz äıdú-ı rüéyÀda òaber ãÀóibi eléÀn nicedür Bezm-i pÀşÀya gelen nièmet ü óulviyyÀta CÀn-ı şìrìni gibi rÀàıb olan cÀn nicedür èAlì Faúı yine evlenmede óÀøır er mi Ol giriftÀr-ı òam-ı zülf-i perìşÀn nicedür Kilkile añılur Ámed’den adum söyler idi Ayaàına ãu gibi aúdı mı cÀnÀn nicedür Nevbet ehlini bulmışdı eyyÀmında äıdú ile òÀdim-i sulùÀn-ı şehìdÀn nicedür Bed-duèÀ itmede mi àayr velì-nièmetine Didiginden hele olmaz mı peşìmÀn nicedür Mezbele yanını bekler mi o merd ü dÀbir èAmelinden òacil olmış mı o şeyùÀn nicedür Naôar-ı raómete manôÿr Muóammed ÇÀvuş Yine oynar mı gelür mi o MüselmÀn nicedür Úıdve-i zümre-i küttÀb Muóammed Çelebì èUmde-i penc ü şeş ü zübde-i erkÀn nicedür ÚÀêì-i maókeme-i dÀniş-i Muãlì Çelebì èİlm-i óikmetde olan åÀnì-i LoúmÀn nicedür Òïş-nüvìs olmada iúdÀm-ı tamÀm varı Úavsì-i òìre o ser-çeşme-i èirfÀn nicedür

469

GÀh gÀhì ãaf-ı meclisde olur mı óÀøır èAcem Aàa o güzel çehre-i òïş-elóÀn nicedür İştihÀsı yine yirinde nefÀyis yir mi Toòma olmaúda mı ol maórem-i sulùÀn nicedür Kerr ü ferr maôharı firÀr-ı dem-i heycÀda Jìve gibi yine olmaúda mı àalùÀn nicedür Òayr-òˇÀh-ı fuúarÀ bende-i òÀã-ı pÀşÀ Yaènì mehter başı ol zübde-i yÀrÀn nicedür ŞÀh bÀàında úızıl gül gibi açılmada mı Tekelü begleri içinde Óasan ÒÀn nicedür èİlm-i şaùrancda üstÀd olan muòtaãarÀt Yeñilür mi yine ol rind-i süòandÀn nicedür áÀlib olduúda şeùÀretler ider mi bunlar Yañılıcaú yine olur mı perìşÀn nicedür CÀn-ı şìrìn gibi ÓalvÀcı Muóammed Aàa Ùatlu söyler mi o şehd ü şekere kÀn nicedür ÇÀşnìgìr SinÀn Beg yine her ãubó u mesÀ Yimegüñ leõõetin itmekde mi iõèÀn nicedür ŞuèarÀ eskisi ol pìr-i duèÀ-gÿ yaènì äÀóib-i teõkire èAhdì-i àazelòˇÀn nicedür Gek gük eyler mi àazel okumada meclisde Diyen aàzumda benüm úalmadı dendÀn nicedür Faøle-i òˇÀn-ı Fuøÿlì nemek-i nÀn-ı süòan Faølì-i rind-i òarÀbÀtì-i óayrÀn nicedür Yetdi mi maúãadına Àãaf-ı mülk-ÀrÀdan Rÿóì-i àam-zede-i bì-ser ü sÀmÀn nicedür Óall-i her müşkile úÀdir yine MonlÀ Ùarzì DÀòil-i meclis-i òÀã oldı mı eléÀn nicedür

470

Olabildi mi yine maórem o maórÿm-ı óazìn Yoòsa yandurdı anı Àteş-i óirmÀn nicedür Dicle deryÀ-yı sirişküm gibi cÿş itmede mi Bulanıú aúmada mı itdi mi ùuàyÀn nicedür Başını egmeye ùoúuz felege ger Àãaf Dise bir kerre KelÀmì-i åenÀ-òˇÀn nicedür Hecrden òÀùırı maózÿn cigeri pür-òÿn Ayrulıúdan yine olmaúda mı giryÀn nicedür

RUBÁéİYYÁT

472

1 Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlün Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèilün FÀè Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlün FÀè Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlün FÀè

Ey cÀm-ı cihÀn-nümÀ dil-ÀgÀhuñ ÁfÀúa ióÀùa ide ôıll-ı cÀhuñ Her cÀnibe kim èazm ide óazmuñ olsun Tevfìú-ı òudÀvend-i cihÀn hem-rÀhuñ

2

Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlün FÀè Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlü Faèÿl Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlü Faèÿl Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlü Faèÿl

Ey Mıãr-ı vücÿd-ı Yÿsuf-ı ferruò-fÀl Cÿduñ úapusı úıble-i erbÀb-ı suéÀl Luùf eyle Mıãır mevÀcibin mÀdióüñe ÜftÀdedür iflÀsdan el-óaú elin al

3

Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlün Faè Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèilün Faè Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlün Faèÿl Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlü Faèÿl

Esdükde gülistÀna KelÀmì ãarãar BÀdìde dıraòt-ı mìve-dÀrı ãarãar Ol bed-óarekÀtuñ óarekÀtından eger Ferèe øarar oldı olmasun aãla øarar

1 108b 2 108b 3 109a

473

4 Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlün Faè Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlün Faè Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèilün Faè Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlün Faè Maúãÿduñ efendinüñ ki yoú hemtÀsı Fer virdi bize rÀy-ı cihÀn-ÀrÀsı Bir óabbe yanında iètibÀrı yoúdur Bir teõkirenüñ ki olmasa minhÀsı 5 Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlün FÀè Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlü Faèÿl Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlü Faèÿl Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlü Faèÿl Ol õÀt ki vech-i pÀkidür nÿrü’l-èayn Kimine sürÿr-ı maóø olur kimine şeyn El-úıããa vekìl Òıør PÀşÀ-yı kerìm AèdÀya óüsÀmdur aóibbÀya óüseyn 6 Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlü Faèÿl Mefèÿlün FÀèilün MefÀèìlü Faèÿl Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlün Faè Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlü Faèÿl Her fièl ki ãÀdır olur ey sÀlik-i rÀh Ol fièl olmaz cihÀn-ı maènìde tebÀh Kesb-i ãuver-i àarìbe eyler Àòir Bir bir olur evøÀè-ı bed ü nìke güvÀh

4 109a 5 109a 6 109a

474

7 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Kaèbe’dür ÀsitÀn-ı úadr-i vezìr áam degül anda varmaz ise faúìr Farødur istiùÀèat olsa kişi Vara èömrinde ùavf ide anı bir

8 Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlün Faè Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlü Faèlün Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlün Faè Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèilün Faè PÀşÀ-yı kerìm Àãaf-ı rÿşen-rÀ ZüvvÀr içün eyledi bu òÀnı peydÀ İtmÀmı içün didi KelÀmì tÀrìò Bu òÀn-ı SinÀn-ı èÀdil oldı zìbÀ 9 Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlün Faè Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlün Faè Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlü Faèlün Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlün Faè YÀ Rab ki bize künc-i èanÀ rÿzì úıl Ol küncde bir genc-i àınÀ rÿzì úıl áavvÀã-ı muóìù-i èaşúdur dil kerem it Ol fÀniye gevher-i beúÀ rÿzì úıl

7 109a 8 109b 9 109b

475

10 Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlü Faèÿl Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlün Faèÿl Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlün Faèÿl Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlü Faèÿl Urduñ dil-i zÀra dÀà ey óüsn-i cemìl Úavsüñ dile noúùa dil olur yaènì õelìl èAşúuñda müdÀm dil õelìl olduàına Besdür ãanemÀ dem-À-dem ol noúùa delìl 11 FeèilÀtün MefÀèilün Feèilün Dìde òÀk-i rehine èÀzimdür Dil ser-i zülfine mülÀzimdür Niyyet itmiş ki cÀn vire lebüñe Niyyetinde KelÀmì cÀzimdür 12 Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlün Faè Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèilün Faè Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlü Faèÿl Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlün Faè Ey DÀr-ı SelÀm’a vÀlì-i ãÀóib-dil ÕÀtuñ gibi gelmemiş cihÀna kÀmil Eşküm gibi eylerüm tereddüd yoluña ZìrÀ bu úapuda redd olınmaz sÀéil

10 109b 11 109b 12 109b

476

13 Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlü Faèÿl Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlü Faèÿl Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlün FÀè Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlü Faèÿl Álÿde-i ÀlÀyiş-i dünyÀ-yı denì Bilmez ki nedür cenÀb-ı vÀlÀ-yı àanì Meémen olamaz õÀtuña dÀrü’t-tevóìd Var sende eger òabÀbet-i mÀ vü meni

14 Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlün Faè Mefèÿlü MefÀèìlün MefÀèìlün Faè Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlün Faè Bir nergis-i ter şerbeden ey ãÀóib-dil TÀ úuvveti var ùarÀvet eyler óÀãıl Ol úuvvet-i neşv olsa oòdan zÀyil Òıør Àbına ãalsalar dirilmek müşkil 15 Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlü Faèÿl Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlü Faèÿl Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlün Faè Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlün Faè Ey emrüñe rÀm kişver-i fetó ü fütÿó Mecrÿólara òÀk-i derüñ rÀóat-ı rÿó Úan aúsa gözümden demidür kim olmış Tìà-i sitem-i àayr ile cÀnum mecrÿó

13 110a 14 110a 15 110a

477

16 Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlün Faè Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlü Faèÿl Fefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlü Faèÿl Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlü Faèÿl DerdÀ ki zamÀne ùabèı bulmış taàyìr Baór-i àama àarúdur àanì birle faúìr Her gün birisi vezìr olur biri emìr BÀzìçe-i dehrdür bugün mìr ü vezìr 17 Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlün Faè Mefèÿlü MefÀèilün MefÀèìlü Faèÿl Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlün Faè Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlün Faè YÀ Rab ki binÀ-yı èömrüñ olsun muókem ÙÿfÀn-ı àam ol binÀya irgürmeye nem BÀrÀn-ı seóÀb-ı kerem-i BÀrì’den Olsun gül-i gül-zÀr-ı óayÀtuñ òurrem 18 Mefèÿlü MefÀèìlü MefÀèìlü Faèÿl Ez-evc-i semÀ mì-nigerem tÀ-be-semek Ádem be-çehār çìz gerded çü melek Bā èilm ü edeb bÀyed ü yÀ faøl u kemÀl YÀ òulú ne-gÿ bÀyed ü yÀ nÀn u nemek

16 110a 17 110a 18 110b

478

19 85 TÀ be-tevÀnì me-şÿ tÿ mihmÀn-ı kesì Bì-úadr şevì ger tÿ òïrì nÀn-ı kesì Ber-sofra-i òÿbeş ger òïrì nÀn-cÿy Bihter ki me-zÀr berre ber-òˇÀn kesì

19 110b 85 Veznini taspit edemedik.

DİZİN

480

A Abdülmehdì Nevres:Kt.79/3, Kt.80/2 Acem: K.28/26 Acem Aàa: Kt.86/37 Aómed Beg: K.13/12 èAlì Faúı: Kt.86/28 Arab, èArabistÀn : K.5/24, K.5/26, K.6/15, K.11-2, K19/4,K.20/7,K.23/12, Tc.1/IV/3, G.259/6, Kt.27/3 B Baãra: Tc.1/I-8:II/1, II-1-6-8, III-7-8, IV-8., V-8 BaàdÀd: K.12/12, K.18/27, K.32/12, Kt.2/1, Kt.27/1, Kt.28/1, Kt.35/3, Kt.69/3-4, Kt.86/1 C Cüce Abdullatìf: Kt.41/1 D Demürúapu: K.28/28 Dımışú: Kt.59/1 DiyÀrbekr:K.30/16 E Ehlì Beg: Kt.86/22 F Faølì: Kt.86/49

H Òıøır PÀşÀ: K.12/13, Kt. 29/1,Kt.83/4, R./5 ÒıãÀli Maómÿd: G.259/5, Kt.86/9 ÓicÀz: G.261/7 Óükmì Efendì: Kt.5/1, Kt.6/2, Kt.71/1 I Irak: K.5/29, K.6/15, K.10/5, K.10/18, K.12/5-10, K.17/1, K.19/4, K.19/8, K.19/17, K.29/7, K.22/22, K.23/12, K.24/34, K.30/15, K.32/2, K.30/12, Tb.3/VII-3, Tc.1/IV-2, G.259/6, G.261/7, G.331/5, Kt.12/3, Kt.20/1, Kt.27/3, Kt.35/2, Kt.40/2, Kt.60/1 İ İbrÀhìm: Kt.13/1-7, Kt.27/2 İbrÀhìm PÀşÀ: Kt.43/2 İbrÀhìm Beg: Kt.43/4 K KerbelÀ: K.4/1-17, K.12/4, K.27/18, K.32/6,10,14, Tb.2/I-6,II-4,IV-6,VII-4, G.22/8, G.45/5, G.53/1,G.71/3, G132/7,G.149/5, G.212/5, G.275/5, G.334/1,4, Kt.10/2, Kt.13/7, Kt.19/1, Kt.62/2, Kt.84/3,Kt. Keşfì Çelebì:K.8/7 Úudüs: Tb.3/VI-3 L LoúmÀn: Kt.86/35 Lÿr: K.10/13

481

M Maómÿd Beg: K.6/4, K.21/12, K.21/19, K.21/25 Meémÿn Beg:Kt.86/15 Muóammed Beg: Tb.3/I-10, Kt.86/21 Muóammed Çavuş: Kt.86/33 Muóammed Çelebì: Kt.86/34 Muóammed dede: Kt.86/26 Muóammed PÀşÀ: K.23/6, K.14/10 Muãlì Çelebì: Kt.86/35 N Necef: Tb.3/II-3, Kt.84/2 NuèmÀn: Kt.86/12 NihÀvend: K.10/13, G.213/9, Kt.25/1,3 O èOåmÀn Paşa: K.11/5, K.15/8, K.20/8, K.28/14 R Rÿm: K.3/5, K.30/11,G.163/3, G.345/5,Kt.2/3,5 S SinÀn PÀşÀ: K.1/33, K.2/9,K.5/18, K.10/7, K.16/6, K.19/9, K.22/20, K.29/7, K.30/10, K.31/6, Tc.2/V-2, G.281/7, Kt. 15/1, Kt.24/2,Kt.25/1-3, Kt.33/3,Kt.35/1,R./8 SinÀn Beg:Kt.86/45 SüleymÀniye:K.32/5

Ş Şemsü’d-dìn: Kt.86/16 ŞirvÀn: K.28/28 U Uàurlı èAlì Beg:Kt.86/10 Y Yemen:Tc.2/I-3

ÖZET KARLITEPE, Mustafa. Kelâmî Dîvânı, Yüksek Lisans, Ankara, 2007

Kelâmî Dîvânı 16. yüzyılda Irak’ta yaşamış şâir Kelâmî Cihân Dede

tarafından kaleme alınmıştır. 488 manzume ihtivâ eden dîvân Osmanlı

Devleti’nin uzak bir coğrafyası olarak nitelendirilen Irak’ta yaşanılan edebî

hayatı yansıtması açısından eserin önemli bir değeri vardır.

Tezimiz, Kelâmî’nin hayatı, şahsiyeti ve eserleri, Kelâmî Dîvânı’nın şekil

ve muhteva özellikleri, Dîvânın metni ve dizin olmak üzere 3 bölümden

oluşmaktadır.

I. Bölümde Kelâmî’nin hayatı, şahsiyeti ve edebî şahsiyeti ile eserleri tarihî

kaynaklardan ve kendi şiirlerinden hareketle ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır.

II. Bölümde, Dîvânda yer alan şiirlerin nazım şekillerine göre kullanılan

vezinler; kafiye ve redifler ele alınıp, dîvânın muhtevasında öne çıkan

unsurlar tespit edilerek tek tek değerlendirilmeye çalışılmıştır.

III. Bölümde ise, dîvânın metni transkripsiyon alfabesi ile yazılıp, klâsîk

dîvân tertibine göre dizilmiştir. Dizin kısmında ise eserde geçen şahıs ve yer

isimleri verilmiştir.

Eserin Yapı Kredi Kütüphanesi’nde 611. numara ile kayıtlı nüshasından

başka bir nüsha bulunamadığı için, tez tek nüsha üzerinden yürütülmüştür.

Anahtar Sözcükler

1- Kelâmî 2- Dîvân 3- Metin 4- Manzume 5- Irak

ABSTRACT KARLITEPE, Mustafa. Kelâmî Dîvânı, Master, Ankara, 2007

Kelami Divanı was written by a poet Kelami Cihan Dede who had lived in

Iraq in the 16th century. This work of literature, which contains 488 poems, is

important for showing the literature life in Iraq, which was considered as the

Otoman Empire’s distant geography.

Our thesis is divided into three parts and these are; Kelami’s life, his

personality and his works, characteristics of Divan’s form and content and

Divan’s text and index.

In the first part; Kelami’s life, personality and works has been tried to be

find out by the help of his poems and historical sources.

In the second part; the metres and rhymes, which are used according to

the verse forms in poems, has been tried to be evaluated and also the

elements which are foregrounded within the content of Divan has been tried

to be evaluated one by one.

In the third part; the text of Divan has been written through the

transcription alphabet and it has been lined up in accordance with the

classical divan arrangement. In the index part of the thesis, the names of the

people and places are given.

Since there is no other source apart from the one that is in Yapı Kredi

Library, number 611, the thesis has been studied on a single copy.

Key Words 1- Kelami 2- Divan 3- Text 4- Poetry 5- Iraq