TARLA BİTKİLERİ ARAŞTIRMALARI DAİRESİ BAŞKANLIĞI Biyoçeşitlilik ve Genetik Kaynaklar Çalışma Grubu

Dr. Esin DİLBİRLİĞİ Koordinatör

Biyolojik Çeşitlilik ve Genetik Kaynaklar Çalışma Grubu Koordinatörlüğü

Sunu planı; • Dünyada ve Türkiye’de Biyoçeşitlilik

* Biyoçeşitlilik ve genetik kaynaklar koruma yöntemleri • Uluslararası projeler • Hedefler

Dünyada Biyolojik Çeşitlilik Koruma Neden Başladı?

Dünyada türlerin yok olma hızı; • Uzak geçmişte (fosil kayıtları) uzun dönem ortalama yok oluş oranlarına göre; her binyılda bin memeli türünden 1 tanesinin nesli tükenmiştir.

• Yakın geçmişte (bilinen yok oluş) fosil kayıtlarına oranla yok oluş bin kat daha yüksektir.

• Gelecek (tahmin edilen) yok oluş hızı ise yakın geçmişte gerçekleşenden on kat daha fazla olacaktır.

Dünya Gen Merkezleri

I

II

II

III IV

V

VI

VII

VII

VIII

Türkiye’de Fitocoğrafik Bölgeler

5

Dünyadaki vaskuler bitki tür sayısı 270.000 civarındadır.

Ülkemizdeki 12.006 bitki taksonunun % 32’si endemiktir.

Türkiye; Avrupa- Sibirya,

Akdeniz ve İran-Turan

Fitocoğrafik bölgeleri ve bunların geçiş zonlarını içermektedir. Bu sebeple; Ülkemiz orman, dağ, step, sulak alan kıyı ve deniz ekosistemlerine ve bu ekosistemlerin farklı formlarına sahiptir.

Dr. Esin DİLBİRLİĞİ (Koordinatör/ Peyzaj Mimarı) Nesibe TERLEMEZ (Ziraat Mühendisi/Bitki Koruma)

Naciye ÇAKIR (Ziraat Mühendisi/Zootekni)

• Koordinatörlüğün biyolojik çeşitlilik ve genetik kaynaklar konusunda;

• ulusal ve uluslararası projelerin hazırlanması, takip edilmesi, değerlendirilmesi, • biyolojik çeşitlilik ve genetik kaynaklarla ilgili toplama, koruma, değerlendirme,

• biyolojik çeşitlilik ve genetik kaynakların yönetimi ile ilgili faaliyetleri planlama, • Tohum Gen Bankaları ile ilgili çalışmaları yönlendirme,

• Protokol, Program ve Anlaşmaların taahhütlerinin gereğini yerine getirme, • Materyal Transfer Anlaşmasının (MTA) uygulanmasını sağlama,

• Bitki genetik kaynakları araştırma izni ile ilgili faaliyetleri yapma, • Genetik kaynaklarla ilgili veritabanı ve dokümantasyon oluşturma çalışmalarını yürütme,

• görev ve sorumlulukları bulunmaktadır.

Biyolojik Çeşitlilik ve Genetik Kaynaklar Çalışma Grubu Koordinatörlüğü

Araştırma Programları ve Öncelik Durumları (2011 - 2015) AFA KODU AFA Adı PROGRAM KODU PROGRAM ADI Öncelik A 01 Biyolojik Çeşitlilik ve Genetik Kaynaklar P-01 Bitki Genetik Kaynakları Yüksek P-02 Hayvan Genetik Kaynakları Yüksek P-03 Su Ürünleri Genetik Kaynakları Orta P-04 Biyogüvenlik ve Biyoteknoloji Orta P-05 Genetik Kaynaklar Veri Tabanı Oluşturulması Orta P-06 Mikrobiyal Genetik Kaynaklar ve Mikro Flora-Mikro Fauna Düşük

Biyolojik Çeşitlilik ve Genetik Kaynaklar Çalışma Grubu Koordinatörlüğü

2014 BÇGK Proje sayıları ve Bütçe

• 2014 yılı itibariyle biyolojik çeşitlilik üzerinde proje üreten Araştırma Enstitüsü ve İstasyonu sayısı 21’e çıkmıştır. Bu konu üzerine çalışan araştırmacı sayısı ise 200’ün üzerindedir.

• Projeli olarak süregelen biyolojik çeşitlilik ve genetik kaynaklar çalışmaları bugün itibariyle 62 civarındadır.

• 2014 yılında Biyolojik Çeşitlilik ve Genetik Kaynaklar Program Değerlendirme Toplantılarında;

9 adet yeni teklif 62 adet devam eden 7 adet sonuç projesi olmak üzere toplam 78 proje görüşülmüştür. • Biyolojik Çeşitlilik ve Genetik Kaynaklar AFA bazında bütçe 1.003.550 TL’dir.

BÇGK Ar-Ge Projeleri

1. Türkiye’de Yetişen Bazı Eğrelti Türlerinin Moleküler Karakterizasyonu, Biyoteknolojik ve Klasik Yöntemlerle Korunması ve Fenolik Bileşiklerinin Tanımlanması Prof. Dr. Ahsen Işık ÖZGÜVEN Çukurova Üniversitesi Başlama ve Bitiş Tarihi:01.08.2013 36 Ay Bütçesi: 200.000 TL 2. Türkiye Florasında Bulunan Tricholoma Cinsi Mantarların Morfolojik ve Moleküler Karakterizasyonu Yrd.Doç.Dr. Hatıra TAŞKIN Niğde Üniversitesi Başlama ve Bitiş Tarihi: 01.09.2013-01.09.2015 24 Ay Bütçesi: 125.372,24 TL 3. Türkiye’de Doğal Olarak Yetişen Bazı Endemik Türlerin Klasik ve Biyoteknolojik Yöntemlerle Kültüre Alınması ve Ekonomiye Kazandırılması Prof.Dr. Yeşim YALÇIN MENDİ Çukurova Üniversitesi Başlama ve Bitiş Tarihi: 01.09.2011-01.09.2013 24 Ay Bütçesi: 200.000 TL Sonuçlandı. Toplam Bütçe :525.372,24 TL

• Sözleşmeler;

• Avrupa Bitki Genetik Kaynakları İşbirliği Programı (ECPGR) • Avrupa Gen Bankaları Entegre Sistemi (AEGIS) • Avrupa Tarama Kataloğu (EURİSCO) • Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi

• Nagoya Protokolü Ulusal Odak Noktası • Tarımsal Biyolojik Çeşitlilik Tematik Odak Noktası

• Gıda ve Tarım Bitki Genetik Kaynakları Uluslararası Antlaşması

• Projeler;

• Azerbaycan ve Türkiye’de Küresel Öneme Sahip Tarımsal Miras Sistemlerinin Teşhisi, Değerlendirmesi ve Uygulaması. FAO -Türkiye Ortaklık Programı GIAHS

• Tarım ve İlgili Çevresel Konularda Bilgi ve İletişim Teknolojileri ve Robotik Kapsamındaki Avrupa Araştırmalarının Koordinasyonu. AB ERA NET Projesi ICT-AGRI

• Avrupa’da Biyoçeşitlilik Araştırma Programları İçin İşbirliği ve Ortak Stratejiler AB ERA NET Projesi BiodivERsA2

• BidivERsa2 kapsamında desteklenen; Avrupa Ormanlarının ve Toplumunun İstilacı Patojenlere Tepkisi Projesi (RESIPATH) (BATEM)

Uluslararası Sözleşmeler ve Projeler

Genetik Kaynaklar Koruma Yöntemleri

• Bitki Genetik Kaynakları Koruma Yöntemleri; • Çiftlik koşullarında (on-farm) yönetim • In-situ koruma • Ex-situ koruma

• Botanik Bahçeleri • Gen Bankaları

• Tohum Gen Bankaları • Arazi Gen Bankaları • In-vitro Depolama ve Kriyopreservasyon • DNA Gen Bankası

Genetik Kaynaklar Korumada TAGEM

Enstitü Sayısı

Tür/Irk/Hat Örnek

Sayısı

Tohum Gen Bankası

2 3.390 tür 108.501

Meyve ve Asma Gen Kaynağı

16 27 tür 7.873

Hayvan Genetik Kaynağı

7 13 ırk

3 hat

1.939

50 kovan

3 ipek böceği hattı

Hayvan Gen Bankası

2

5 tür

30 ırk (Sperma, Embriyo,

DNA, Hücre)

88.484

Halk Elinde Koruma

23 il 23 ırk 10.523

8.000 koloni

Türkiye Bitki Tohum Gen Bankaları

• Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü. İzmir

Ulusal Gen Bankası. 57.013 örnek

• Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü.

Türkiye Tohum Gen Bankası.

02.03.2010 tarihinde Ankara’da açılmıştır.

250.000 tohum örneği saklama kapasitesi

51.488 örnek

• Gen Bankaları Çalışma Sistemi; • Uzun Dönem Saklama Odaları:

-18/-20 oC, 260 m3 toplam hacim

• Orta Dönem Saklama Odaları : 0/+4 oC, 260 m3 toplam hacim

• Kısa Dönem Saklama Odaları : +15 oC, 260 m3 toplam hacim

13

Arazi Gen Bankaları

Arazi Gen Bankalarında Muhafaza Edilen Ulusal Meyve koleksiyonları;

2013 Ocak ayı itibariyle; 16 Arazi Bankasında 27 farklı tür ve grupta meyve materyali. Arazi Bankaları toplam materyal sayısı 7873.

Vejetatif Materyal Adı

Materyal Sayısı

Vejetatif Materyal Adı

Materyal Sayısı

Ahududu 10 Karayemiş 153

Antepfıstığı 69 Kayısı 334

Armut 651 Keçiboynuzu 8

Avokado 35 Kestane 73

Ayva 85 Kızılcık 69

Badem 552 Kiraz 338

Bektaşi Üzümü 3 Mahlep 2

Böğürtlen 6 Muz 3

Ceviz 122 Nar 189

Çilek 56 Narenciye 627

Dut 94 Nektarin 5

Elma 764 Şeftali 65

Erik 590 Trabzonhurması 90

Fındık 391 Üzüm 1.530

Frenküzümü 8 Vişne 307

Hünnap 24 Yenidünya 59

İncir 375 Zeytin 186

TOPLAM 7.873

Araştırma İzin Başvuruları

• 2013 yılı içerisinde toplam 27 araştırma izni başvurusuna olumlu yanıt verilmiştir.

• Araştırma izni prosedürü 2 şekilde uygulanmaktadır. • Yerli araştırmacılar için • Yabancı araştırmacılar için

• Araştırma izni verilebilmesi için;

• Toplanacak materyalin birer örneğinin pasaport bilgileri ile birlikte Gen Bankalarında

muhafaza edilmek üzere Bakanlığımıza teslim edilmesi, • Toplanan materyalle moleküler düzeyde yapılacak laboratuvar çalışmalarının, toplanan

materyal ülke dışına çıkarılmadan, Türkiye’deki bir kuruluşta yapılması, • Toplanan materyalin kullanılması ile elde edilecek bilgiler ve bunlara dayalı olarak yapılan her

yayının Bakanlığımıza da gönderilmesi, • Toplanan materyal üzerinde hiçbir sahiplik ya da ıslahçı hakkı iddia edilmemesi, • Toplanan ve/veya bundan elde edilecek herhangi bir materyalin ticari amaçla kullanılmaması,

üçüncü kişilere verilmemesi,

• Koşuları aranmaktadır.

Araştırma İzin Başvuruları

Materyal Transfer Anlaşması (MTA)

• «Bitki Genetik Kaynaklarının Toplanması Muhafazası ve Kullanılması Hakkında Yönetmelik» ile taraf olduğumuz «Gıda ve Tarım için Bitki Genetik Kaynakları Anlaşması» çerçevesinde «Standart Materyal Transfer Anlaşması» (MTA) oluşturulmuştur.

• Materyalin ıslah ve bilimsel amaçlı bir proje çerçevesinde kullanımını takip ve denetleme hedefiyle ve Gen Bankaları aracılığıyla MTA kullanılmaktadır.

• Bugüne kadar 46.118 örnek yurt içine ve 4663 örnek yurt dışına olmak üzere toplam 50.781 örnek dağıtılmıştır.

Avrupa Birliği 7. Çerçeve Programları

Avrupa’da Biyoçeşitlilik Araştırma Programları İçin İşbirliği ve Ortak Stratejiler

BiodivERsA 2

Biyoçeşitlilik araştırmalarının amacı; Küresel değişikliklerle ilgili olarak biyolojik çeşitliliğin dinamiklerini ve Yeryüzü & ekosistem etkileşiminde biyoçeşitliliğin kaderini anlayabilmek, İnsan yaşamı ve yaşayan dünya ile karşılıklı yarar ilişkisi içerisinde, gerekli bilginin üretilebilmesi ve paylaşılması. Amaçlara Ulaşmak için; Fonlayan kuruluşlar arasında işbirliği, Stratejik ve yönetim seviyesinde koordinasyon. 15 Ülkeden 21 Ortak; 7. Çerçeve Programı «Koordinasyon ve Destek Aktiviteleri» Tematik öncelik ERA-Net Koordinatör: Fransa Başlama ve Bitiş Tarihi: 01.11.2010- 01.11.2014 (48 ay)

Avrupa Birliği 7. Çerçeve Programları

Avrupa’da Biyoçeşitlilik Araştırma Programları İçin İşbirliği ve Ortak Stratejiler

BiodivERsA 2

Ortak Çağrılar; Proje kapsamında TAGEM’in katılım sağladığı 3 Çağrıya çıkılmıştır. Bunlar; 1. Çağrı konusu: Biyolojik çeşitlilik dinamikleri: senaryolar geliştirmek, dönüm noktası belirlemek ve direncini arttırabilmek. Bu çağrıya TAGEM’e bağlı Enstitülerden 1 başvuru gerçekleşmiştir. Proje son değerlendirme aşamasında reddedilmiştir. 2. Çağrı Konusu: Yayılmacı Türler ve Biyolojik İstilalar. Bu çağrı başlığı için 11 Enstitü başvuru yapmış. 1 tanesi kabul edilmiştir. 2014 Nisan ayında resmi olarak başlatılacaktır. 3. Çağrı Konusu: Gıda Tedariği, Biyolojik Çeşitlilik ve Ekosistem Hizmetleri Arasındaki Sinerjinin Teşvik Edilmesi ve Risklerin Azaltılması.

Avrupa Birliği 7. Çerçeve Programları Aktiviteleri

BiodivERsA 2

• 2012 Mayıs; Genel kurul ve Çağrı

Yönlendirme Komitesi, I. Çağrı projelerinin başlatılması. Stockholm

• 2012 Eylül; II. Çağrı Yönlendirme Komitesi. Oslo

• 2013 Şubat; Biodiversa gelecek çalışma planının oluşturulması çalıştayı. Lahey

• 2013 Haziran; Genel kurul ve Çağrı Yönlendirme Komitesi, II. Çağrı projelerinin başlatılması. Almeria

• 2013 Eylül; Uzman değişim programı. Sofya

• 2014 Şubat; Genel kurul, üst düzey biyoçeşitlilik uzmanlar toplantısı. Viyana

Avrupa Birliği 7. Çerçeve Programları

Tarım ve İlgili Çevresel Konularda Bilgi ve İletişim Teknolojileri ve Robotik Kapsamındaki Avrupa Araştırmalarının Koordinasyonu

• ICT-AGRI / 235460CSA. AB 7. Çerçeve Programı ERA-NET • Koordinatör: Danimarka

• Başlama ve Bitiş Tarihi: 24 Şubat 2009-2013 (51 ay) ICT-Agri 6 aylık uzatma almıştır. • 19 ortak, 2 ilgili kuruluş, 13 gözlemci kuruluşu kapsayan 21 ülke proje konsorsiyumundadır.

Danimarka, Belçika, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, İsrail, İtalya, Letonya, İsviçre, Türkiye, Hollanda, İrlanda, İspanya çağrılara katılan Ülkelerdir.

Avrupa Birliği 7. Çerçeve Programları

Tarım ve İlgili Çevresel Konularda Bilgi ve İletişim Teknolojileri ve Robotik Kapsamındaki Avrupa Araştırmalarının Koordinasyonu

Ortak Çağrılar; Proje kapsamında TAGEM’in katılım sağladığı 2 Çağrıya çıkılmıştır. Bunlar; 1. Çağrı konusu: Sürdürülebilir Tarımsal Üretim için Entegre ICT ve Otomasyon 2. Çağrı Konusu: Sınıraşan Araştırma ve teknolojik Geliştirme ve Demonstrasyon Transnational Research & Technological Development and Demonstration Projects. 3. Çağrı Konusu: Smart agri (Planlanan)

Avrupa Birliği 7. Çerçeve Programları Aktiviteleri

• Proje süresince yapılan iki çağrıya katılım,

• Stratejik Dokümanın hazırlanmasına katkı,

• İlgili Araştırıcılara bilgi aktarımı,

• Farklı programların ortaklıkları için

duyurular,

• İlgili konferans, workshop vb duyuruları,

• 2012 Kasım; Yönetim Kurulu ve Çağrı Fonlayıcı Kuruluşlar toplantıları organizasyonu. Antalya

• 2013 Eylül; Yönetim Kurulu ve Paydaşlar Etkinliğine katılım. Berlin

• 2014 Şubat; ICT-Agri Kapanış ve ICT-Agri2 Açılış Toplantılarına katılım. Kopenhag

Araştırma ve İnovasyon Çerçeve Programı (2014-2020)

• 80 Milyar Euro bütçe

• Bilim insanları yanı sıra sanayi ve KOBİ’lerin AB destekli projelerden fon alabilmesini kolaylaştırmak hedeflenmektedir.

Avrupa Birliği Çerçeve Programları

Türkiye- FAO Ortaklık Programı

Küresel Öneme Sahip Tarımsal Miras Sistemleri

Proje çalışmaları; • GAP Bölgesinde 11 Pilot İl kapsamında, • Ülkemizde küresel öneme sahip geleneksel tarım yöntemlerini belirlemek, korumak ve sürekliliğini sağlamak amacıyla başlatılmıştır. Bu amaçlara ulaşabilmek için; • Envanter oluşturabilmek, • Pazarlama olanakları, ürün kalitesi, sertifikalandırma, • Yönetim planı ve devamlılık. Tarımsal Miras Yöntemleri/ Geleneksel Tarım Yöntemlerinin önemi; • Gıda ve geçim kaynağı olması, • Doğa ve biyoçeşitliliğin korunmasındaki rolü, • Yörenin tarımsal ve kültürel özelliklerini yansıtması, • Geleneksel ve benzersiz olması, • Tarımsal biyoçeşitliliğin in-situ korunmasına katkısı…

2014 BÇGK Hedefleri

• Tarımsal Biyoçeşitlilik alanında çalışan araştırıcıları ulusal ve uluslararası düzeyde güncel konularda çalışmaları konusunda yönlendirmek,

• İleri Ar-Ge Merkezlerinin sürdürülebilirliği için ulusal ve uluslararası işbirliklerini sağlamak ve projeli çalışmaları desteklemek,

• Genetik kaynaklar ve geleneksel bilgi, genetik kaynaklara erişim ve kullanımından doğan faydanın eşit kullanımı konusunda Türkiye’nin pozisyonunu oluşturmak,

• MTA’nın aktif kullanımını sağlamak,

• Araştırma İzinleri konusunda farkındalığı arttırarak kurumlararası işbirliğini sağlamak,

• Farkındalık yoluyla biyokaçakçılığın önlenmesini sağlamaktır.

27

Teşekkürler… edilbirligi@tagem.gov.tr http://www.tagem.gov.tr Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü