TANISAL RADYOLOJİ TANISAL RADYOLOJİ ve ve

SAĞLIK ÇALIŞANISAĞLIK ÇALIŞANI

TANISAL RADYOLOJİ TANISAL RADYOLOJİ ve ve

SAĞLIK ÇALIŞANISAĞLIK ÇALIŞANI

RADYOLOJİDE RADYASYON RADYOLOJİDE RADYASYON KORUNMASIKORUNMASI

AMAÇAMAÇ

----Tetkiki yapan ----Tetkiki yapan personelpersonel

----Tetkiki yapılan----Tetkiki yapılan hasta hasta, ,

--------Röntgen ünitesinin komşuluğundaki Röntgen ünitesinin komşuluğundaki alanlarda bulunan insanlarınalanlarda bulunan insanların radyasyon radyasyon korunmasıdır.korunmasıdır.

Tanısal Radyolojide NASIL KORUNALIM?IAEA, ICRP(Uluslar Arası Atom Enerjisi Kurumu),IRCU, WHO, ISO

1.GEREKLİLİK (JUSTİFİCATİON)(Net bir fayda sağlamayacak hiçbir Net bir fayda sağlamayacak hiçbir

radyasyon Uygulamasına izin verilemez)radyasyon Uygulamasına izin verilemez)

Hastalar ve Radyasyon Çalışanları Gereksiz ve Sonuç Vermeyecek Şekilde Işınlanmamalıdır.

Max. KV, Minimum Mas tercih edilmelidir

kolimasyon mutlaka yapılmalıdır.

Bu İlkeler Özellikle ÇOCUK ve HAMİLELER için daha Önemidir.

2. UYGULAMADA ETKİNLİK2. UYGULAMADA ETKİNLİK (OPTİMİZASYON)(OPTİMİZASYON)

Mümkün olan en düşük DOZUN verilmesiMümkün olan en düşük DOZUN verilmesi AAs s LLow ow AAs Reasonably s Reasonably AAchievable= chievable= ALARAALARA

-Tüm Uygulamalarda Kurallara Uyma-Tüm Uygulamalarda Kurallara Uyma

-Tekrardan Kaçınma -Tekrardan Kaçınma

-Yetkisiz Kişilerin Çalışmalarının engellenmesi-Yetkisiz Kişilerin Çalışmalarının engellenmesi

-Personelin Periodik Eğitimi-Personelin Periodik Eğitimi

3.KİŞİSEL DOZ VE RİSK SINIRLARI3.KİŞİSEL DOZ VE RİSK SINIRLARI(Mesleksel, Diğer Çalışanlar ve Tüm toplumu kapsar)(Mesleksel, Diğer Çalışanlar ve Tüm toplumu kapsar)

•Doz SınırlarıDoz Sınırları : : Radyasyonun Deterministik ( Erken dönem etkileri ) ve Radyasyonun Deterministik ( Erken dönem etkileri ) veStokastik Etkileri (uzun Dönem etkileri ) için Belirlenir. Stokastik Etkileri (uzun Dönem etkileri ) için Belirlenir.

( Alınan Doz: ( Alınan Doz: Yılda en fazla 50 mSvYılda en fazla 50 mSv, ard arda , ard arda 5 yılın ortalamasının 20 5 yılın ortalamasının 20 mSvmSv altında olması, altında olması, 18 yaşın altında kişiler radyasyonla çalışamaz18 yaşın altında kişiler radyasyonla çalışamaz vb.).vb.).

•Periodik Kan KontrolleriPeriodik Kan Kontrolleri

•(Yüksek doz alımında (Yüksek doz alımında Lenfositler artarLenfositler artar, , granülosit ve trombositler granülosit ve trombositler azalırazalır. . Eritrositlerde etki geç görülürEritrositlerde etki geç görülür ve x-ışını etkisinin önemli ve x-ışını etkisinin önemli olduğunu düşündürür)olduğunu düşündürür)

•Kişisel DozimetrelerKişisel Dozimetreler•Radyasyon Alanları düzenlenmesiRadyasyon Alanları düzenlenmesi

(Denetimli / Gözetimli)(Denetimli / Gözetimli)•RuhsatlandırmaRuhsatlandırma

•Kayıtların TutulmasıKayıtların Tutulması

•Gebe ( hamile) ÇalışanlarGebe ( hamile) Çalışanlar

ZAMANZAMANMÜMKÜN OLDUĞU KADAR AZ SÜREMÜMKÜN OLDUĞU KADAR AZ SÜRE

MESAFEMESAFEMÜMKÜN OLDUĞU KADAR UZAKTANMÜMKÜN OLDUĞU KADAR UZAKTAN

BARİYERBARİYERARADA BİR ENGEL İLEARADA BİR ENGEL İLE

Ç A L I ŞÇ A L I Ş

Röntgen teknisyeni & X-Işını Röntgen teknisyeni & X-Işını AŞKIAŞKI

SENİ UZAKTAN SEVMEK SENİ UZAKTAN SEVMEK AŞKLARIN EN GÜZELİAŞKLARIN EN GÜZELİ((Platonik Bir aşk hikayesiPlatonik Bir aşk hikayesi))

NENE SENİNLE SENİNLE NE DENE DE SENSİZ SENSİZ

TETKİKLERE GÖRE EFEKTİF DOZ TETKİKLERE GÖRE EFEKTİF DOZ DEGERLERİDEGERLERİ

AKCİĞER GRAFİSİ: 0.1 mSv AKCİĞER GRAFİSİ: 0.1 mSv KRANİUM GRAFİSİ: 0.2 mSv ( 2 Akc)KRANİUM GRAFİSİ: 0.2 mSv ( 2 Akc) LSV : 1.3 mSv ( 13 Akc)LSV : 1.3 mSv ( 13 Akc) MAMMOGRAFİ : 0.7 mSv MAMMOGRAFİ : 0.7 mSv IVP : 1.6 mSv (16 Akc)IVP : 1.6 mSv (16 Akc) KOLON GRAFİSİ : 4.05 mSv (40,5 Akc)KOLON GRAFİSİ : 4.05 mSv (40,5 Akc)

Maksimum Maksimum MMüsaade üsaade EEdilebilir dilebilir DDozlarozlar

Radyasyon çalışanlarındaRadyasyon çalışanlarında - Tüm vücut- Tüm vücut (gonad, kan yapıcı hücreler ve lens için)(gonad, kan yapıcı hücreler ve lens için)5 rem/yıl5 rem/yıl - Deri- Deri 15 rem/yıl15 rem/yıl - Eller- Eller 75 rem/yıl75 rem/yıl - Diğer organ, doku yada sistemler - Diğer organ, doku yada sistemler 15 rem/yıl15 rem/yıl Diğer insanlardaDiğer insanlarda 0,5 rem/yıl0,5 rem/yıl ÖğrencilerdeÖğrencilerde 0,1 rem/yıl0,1 rem/yıl Gebelikte (Ebriyo ve fetus dozu) Gebelikte (Ebriyo ve fetus dozu) 0,5 rem0,5 rem (gebelik süresince)(gebelik süresince)

R ADY AS Y ONUN B İY OL OJ İK E TK İL E R İ

Maruz kalınan radyas yon dozunun niceliks el ölçümü ris k değerlendirmek için gereklidir.

Dozimetrik ölçümler,Abs orbe edilen doz (rad veya G ray(G y) )

E fektif doz (rem veya S ievert(S v) ) ile tanımlanır.

29

Orta derec ede duyarlı•Deri•Vas küler endotel•Akc iğ erler•B öbrekler•K arac iğ er•L ens (g öz)Kemik iliğ i

Deri

S inir s is temi

Az duyarlı•S S S•K as lar•K emik ve kıkırdak•B ağ dokus u

Ç ok duyarlı•L enfoid doku•K emik iliğ i•G İS epitel•G onadlar•E mbryonikdokular

Dokuların R adyas yon Duyarlılığ ı

İZİN VERİLEN DOZ LİMİTLERİİZİN VERİLEN DOZ LİMİTLERİ

Tüm hayat boyunca alınabilecek müsaade Tüm hayat boyunca alınabilecek müsaade edilebilir doz: edilebilir doz: D= 5(N-18) remD= 5(N-18) rem

18 yaş altı18 yaş altı radyasyonda radyasyonda ÇALIŞAMAZ.ÇALIŞAMAZ. Yılda Yılda en fazla 50 mSv (5 rem)en fazla 50 mSv (5 rem) , Ard arda , Ard arda

5 yılın ortalamasının 5 yılın ortalamasının 20 mSv20 mSv altında altında olmalıdır.olmalıdır.

HaftalıkHaftalık maksimum doz maksimum doz 1 mSv (0.1 rem1 mSv (0.1 rem)) (Film dozimetre ile en az 0.02 rem=0.2 mSv ölçülebilir) (Film dozimetre ile en az 0.02 rem=0.2 mSv ölçülebilir)

İZİN VERİLEN DOZ LİMİTLERİİZİN VERİLEN DOZ LİMİTLERİ

Portal RadyografiPortal Radyografi ve ve floroskopifloroskopi radyolojide radyolojide alınan dozların % 90’ını oluşturur.alınan dozların % 90’ını oluşturur.

İnsan vucudu için zararlı İnsan vucudu için zararlı radyasyon alt sınırı radyasyon alt sınırı 0.24 SV= 0.24 SV= 240 mSV =0,24 rem240 mSV =0,24 rem olarak olarak düşünülmektedirdüşünülmektedir. ( Riskin sıfırlandığı bir alt . ( Riskin sıfırlandığı bir alt deger yoktur.) deger yoktur.)

((Radyoloji ÇalışanlarıRadyoloji Çalışanları Yılda en fazla Yılda en fazla 50 mSv50 mSv (5 rem) , (5 rem) , Ard arda 5 yılın ortalamasının 20 mSv altında Ard arda 5 yılın ortalamasının 20 mSv altında olmalıdır. olmalıdır. Haftalık maksimum doz 1 mSvHaftalık maksimum doz 1 mSv (0.1 rem) dir) (0.1 rem) dir)

RADYOGRAFİ CİHAZI KULLANIMINDA RADYOGRAFİ CİHAZI KULLANIMINDA DİKKAT EDİLECEKLERDİKKAT EDİLECEKLER

En uygun doz seçilmelidir.En uygun doz seçilmelidir. Uygun olan doz sınırları içinde Uygun olan doz sınırları içinde yüksek kVpyüksek kVp , ,

düşük mAsdüşük mAs ile çalışmak hasta dozunu düşürür. ile çalışmak hasta dozunu düşürür. Grafi Grafi tekrarından kaçınılmalıdırtekrarından kaçınılmalıdır. . KolimasyonKolimasyon Tüp-hasta mesafesi Tüp-hasta mesafesi portabl cihazlarda 30portabl cihazlarda 30 cm, cm,

floroskopide 45floroskopide 45 cm, cm, direkt radyografide 100 direkt radyografide 100 cm den az olmamalıdırcm den az olmamalıdır. .

Banyo kalite kontrolü yapılmalı, Banyo kalite kontrolü yapılmalı,

Koruyucu bariyerler kullanılmalı,Koruyucu bariyerler kullanılmalı,

Portabl röntgen çekimlerindePortabl röntgen çekimlerinde mutlaka kurşun mutlaka kurşun

önlük bulundurulmalı, ekspojur düğmeleri önlük bulundurulmalı, ekspojur düğmeleri 180 180 cm’e kadar uzaklaştırılabilmelidircm’e kadar uzaklaştırılabilmelidir..

Fluoroskopi ve Anjiografi Fluoroskopi ve Anjiografi CihazlarıCihazları

Görüntü Görüntü tüpü hastaya en yakın tüpü hastaya en yakın konumdakonumda olmalı, olmalı,

5 dk uyarı sesi bulunmalı5 dk uyarı sesi bulunmalı,, İmaj çapı optimum boyutta tutulmalıdırİmaj çapı optimum boyutta tutulmalıdır..

Diğer HususlarDiğer Hususlar

-Hastanın -Hastanın eski filmlerinin degerlendirilmesieski filmlerinin degerlendirilmesi,,

--Hassas organlara min. dozHassas organlara min. doz verecek verecek pozisyonların seçilmesi,pozisyonların seçilmesi,

---Cihazın tüm incelemelere ait ve değişik hasta ---Cihazın tüm incelemelere ait ve değişik hasta kalınlıklarına göre kalınlıklarına göre en iyien iyi Yüksek Yüksek kVkV, , en en düşükdüşük mA değerlerinin mA değerlerinin belirlenerek kontrol belirlenerek kontrol paneline yazılması,paneline yazılması,

--Otomatik ışınlama kontrolü olması durumunda ( otomatınOtomatik ışınlama kontrolü olması durumunda ( otomatın ) ) tercih edilmesi , kalibrasyonun dikkatli yapılması,tercih edilmesi , kalibrasyonun dikkatli yapılması,

-Röntgen çekim odalarının -Röntgen çekim odalarının kapısı çalışma sırasında mutlaka kapısı çalışma sırasında mutlaka kapalı tutulmasıkapalı tutulması,,

- X-ışını tüpü doğrudan kapıya, kontrol paneline, meşgul alanlara - X-ışını tüpü doğrudan kapıya, kontrol paneline, meşgul alanlara yönlendirilmemesi,yönlendirilmemesi,

- - Kurşun önlük gibi koruyucularKurşun önlük gibi koruyucular yırtılma ve çatlakların yırtılma ve çatlakların kontrolü açısından kontrolü açısından periodik olarak skopi veya grafi ile periodik olarak skopi veya grafi ile kontrol edilmesikontrol edilmesi dozu düşürecek çok önemli özelliklerdir. dozu düşürecek çok önemli özelliklerdir.

RADYASYONLA AŞKRADYASYONLA AŞK

Çok Kısa SüreliÇok Kısa Süreli

En UzaktanEn Uzaktan

Bir Kalkan ArkasındanBir Kalkan Arkasından

RADYASYONLA AŞKRADYASYONLA AŞK

Çok Kısa SüreliÇok Kısa Süreli

En UzaktanEn Uzaktan

Bir Kalkan ArkasındanBir Kalkan Arkasından

   

ALARAALARAAAs s LLow ow AAs s RReasonably easonably AAchievablechievable

GEBELİKGEBELİK Hamile teknisyenHamile teknisyen

Hamilelik süresince Hamilelik süresince 500 rem500 rem’’den (10 mSv= 1 den (10 mSv= 1 rem) az doz alınmalıdırrem) az doz alınmalıdır..

Hamile teknisyenin, floroskopi, anjiografi ve Hamile teknisyenin, floroskopi, anjiografi ve

portabl radyografi incelemelerine girmemesi portabl radyografi incelemelerine girmemesi gerekir.gerekir.

Gerekirse fetal doz tahmini için Gerekirse fetal doz tahmini için karın bölgesine karın bölgesine ayrı bir dozimetreayrı bir dozimetre koyulabilir. koyulabilir.

B AZ I E T K İL E R VE E ŞİK DOZ DE ĞE R L E R İ

E tki E şik DozG eçici k ıs ırlık 0.3 S v (E ) - 3 S v (K ) K alıc ı kıs ırlık 3.5-6 S v(E ) - 3-6 S v (K )

G onadlar radyas yona oldukça duyarlıdır. Hamilelikte radyas yon etkis i fetüs ün geliş im evres ine bağlıdır. Y umurtanın, döllenip rahime inmeden önceki 10-12 günlük periyotta, küçük dozların dahi fetüsü baş arıs ız kıldığ ı kabul edilmektedir. Hamilelikte radyas yona karş ı en has sas dönemin 18. ve 48. g ünler aras ında kalan dönem olduğu öne sürülmektedir.

Hamile Hamile HHastaasta 1 1

Hamile olma olasılığı bulunanlardaHamile olma olasılığı bulunanlarda, , pelvis pelvis bölgesinebölgesine radyolojik tetkik yapılacaksa, radyolojik tetkik yapılacaksa, menstmenstrrüasyon başladıktan sonraki 10 gün içinde üasyon başladıktan sonraki 10 gün içinde yapılmalıdır.yapılmalıdır.

Uygun kolUygun kolllimasyonimasyon yapılarak ve yapılarak ve pelvis bölgesi pelvis bölgesi kurşun koruyucularla örtülerek bu 10 günlük kurşun koruyucularla örtülerek bu 10 günlük dönemin dışında da tetkik yapılabilir. dönemin dışında da tetkik yapılabilir.

Acil durumlarda bu kural uygulanmaz. (Acil durumlarda bu kural uygulanmaz. (ölüm ölüm tehlikesitehlikesi) )

Radyoloji departmanlarında, Radyoloji departmanlarında, hamileleri uyarıcı hamileleri uyarıcı yazılar bulunmalıdır.yazılar bulunmalıdır.

Hamile Hamile HHastaasta 2 2

Hamile hastalarda, özellikle Hamile hastalarda, özellikle ilk üç ay içinde, radyolojik ilk üç ay içinde, radyolojik tetkikten mümkün olduğunca kaçınılmalıdırtetkikten mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. .

Eğer Eğer kranyumkranyum ya ya da da akciğerakciğer gibi uzak vücut bölgeleri gibi uzak vücut bölgeleri incelenecekseincelenecekse uterus bölgesi kurşun koruyucularla uterus bölgesi kurşun koruyucularla örtülmelidirörtülmelidir

Hamile Hamile HHastaasta 3 3 Eğer hamile bir hastaya film çekilmişse, fötal Eğer hamile bir hastaya film çekilmişse, fötal

dozu hesaplaması gerekir. dozu hesaplaması gerekir. Hesaplama sırasında Hesaplama sırasında yapılan tetkik, alınan yapılan tetkik, alınan

film sayısı, kullanılan kVp ve mAs film sayısı, kullanılan kVp ve mAs değerlerideğerleri göz önünde bulundurulur. göz önünde bulundurulur.

Bu işlemin, Bu işlemin, radyasyon fizikçileriradyasyon fizikçileri yada,, yada,,

radyoloji uzmanlarıradyoloji uzmanları tarafından tablolardan tarafından tablolardan yararlanılarak tahmini olarak belirlenir. yararlanılarak tahmini olarak belirlenir.

Işınlama sırasındaki Işınlama sırasındaki hamilelik yaşıhamilelik yaşı da da önemlidirönemlidir..

Hamile Hamile HHastaasta 4 4 HHesaplanan esaplanan fötal dozfötal doz hhamileliğe devamamileliğe devam ya ya da da gebeliğin gebeliğin

sonlandırılması kararı sonlandırılması kararı için için önemlidir. önemlidir.

25 rad fötal zarar sınırı olarak bilinir.25 rad fötal zarar sınırı olarak bilinir.

Bununla birlikte Bununla birlikte bu doz seviyesinde mental gelişim bu doz seviyesinde mental gelişim anomalilerinden bahsedenler de vardıranomalilerinden bahsedenler de vardır. .

10-26 rad üstünde, gebeliğin sonlandırılmasına 10-26 rad üstünde, gebeliğin sonlandırılmasına dozu dozu aldığı gebelik dönemi, ailenin isteği, diğer sosyal ve aldığı gebelik dönemi, ailenin isteği, diğer sosyal ve ekonomik durumlar gözönüne alınarak karar verilir. ekonomik durumlar gözönüne alınarak karar verilir.

25 rad üzerinde ise25 rad üzerinde ise fötal anomali riskinin yüksek olması fötal anomali riskinin yüksek olması nedeniyle nedeniyle gebelik sonlandırılır.gebelik sonlandırılır.

10 TEMEL KURAL10 TEMEL KURAL 1- Güvenlik konusunda detaylı bilgi sahibi olmak,1- Güvenlik konusunda detaylı bilgi sahibi olmak, 2- Zaman, uzaklık ve bariyere dikkat etmek,2- Zaman, uzaklık ve bariyere dikkat etmek, 3- Primer X-ışınına maruz kalmamak,3- Primer X-ışınına maruz kalmamak, 4- Koruyucu engellerden ve koruyucu giysilerden faydalanmak,4- Koruyucu engellerden ve koruyucu giysilerden faydalanmak, 5- Dozimetreyi her zaman taşımak, 5- Dozimetreyi her zaman taşımak, 6- Hastayı tutmamak,6- Hastayı tutmamak, 7- Hastayı tutan kişinin kurşun koruyucu kullanmasını sağlamak,7- Hastayı tutan kişinin kurşun koruyucu kullanmasını sağlamak, 8- Hamile olma olasılığı olanlarda tetkiki menstruasyonun ilk 10 8- Hamile olma olasılığı olanlarda tetkiki menstruasyonun ilk 10

gününde yapmak,gününde yapmak, 9- Tetkik için sadece gerekli alana ve en az miktarda ışın vermek,9- Tetkik için sadece gerekli alana ve en az miktarda ışın vermek, 10-Uygun gonad korunması yapmak.10-Uygun gonad korunması yapmak.

Radyasyondan korunmak içinRadyasyondan korunmak için HANGİ YİYECEKLER YENMELİHANGİ YİYECEKLER YENMELİ--- --- Beyaz renkli yiyecekler yiyinBeyaz renkli yiyecekler yiyin. Toksik maddelerin . Toksik maddelerin

vücuttan atılımını sağlar ( Süt- Ayran- yoğurt vs) vücuttan atılımını sağlar ( Süt- Ayran- yoğurt vs) Kırmızı renkli yiyecekler kansere karşı etkilidir..Kırmızı renkli yiyecekler kansere karşı etkilidir..

--------Yiyeceklerinizde, tarcın kullanınYiyeceklerinizde, tarcın kullanın,,---- sabah röntgende çalışanlar öğlen çalışanlara göre ---- sabah röntgende çalışanlar öğlen çalışanlara göre

daha az radyasyon alır.. ( ortamda saçılan radyasyon..)daha az radyasyon alır.. ( ortamda saçılan radyasyon..)

---- Mutlaka havalandırma çalıştırılmalı, hava sirkülasyonu ---- Mutlaka havalandırma çalıştırılmalı, hava sirkülasyonu yapılmalı..yapılmalı..

---- Röntgen ünitesinde en tehlikeli birimler, Skopi Portabl, ---- Röntgen ünitesinde en tehlikeli birimler, Skopi Portabl, Kolon çekimleridir…Kolon çekimleridir…

İLGİNİZ İÇİN ÇOK TEŞEKKÜRLERİLGİNİZ İÇİN ÇOK TEŞEKKÜRLER