TAMIL NADU - ASSEMBLY & PARLIAMENTARY CONSTITUENCIES EXTENT (After Delimitation, April 2007)
-
Upload
drsagindar -
Category
Documents
-
view
3.732 -
download
11
Transcript of TAMIL NADU - ASSEMBLY & PARLIAMENTARY CONSTITUENCIES EXTENT (After Delimitation, April 2007)
1
DELIMITATION COMMISSION OF INDIA Nirvachan Sadan, Ashoka Road, New Delhi-110001.
No.282/TN/2007-IV Dated:- 13th August, 2007 22 Sravana, 1929 (Saka)
NOTIFICATION
In pursuance of Sub-Section (1) of Section 10 of the Delimitation Act, 2002 (33 of
2002), the following Order made by the Delimitation Commission under Sub-Section (2)
of Section 9 read with Sub-Section (2) of Section 4 of the Act, in respect of the
delimitation of Parliamentary and Assembly Constituencies in the State of Tamil Nadu is
hereby published.
ORDER NO. 52
WHEREAS, in pursuance of Sections 8 and 4 of the Delimitation Act, 2002 (33 of
2002), as amended by the Delimitation (Amendment) Act, 2003(3 of 2004), the
Delimitation Commission has, by its Order No. 43, dated 5th April, 2007 published in the
extraordinary issue of the Gazette of India and the Tamil Nadu State Gazette on 5th
April, 2007, determined – (i) the total number of seats in the House of the People to be
allocated to the State of Tamil Nadu as Thirty Nine (39); of which, Seven (7) seats, shall
be reserved for the Scheduled Castes and (ii) the total number of seats to be assigned
to the Legislative Assembly of the State as Two Hundred Thirty Four (234); of which,
Forty four (44) seats shall be reserved for the Scheduled Castes and Two (2) seats for
the Scheduled Tribes; and
WHEREAS, in pursuance of Sub-Section (1) of Section 5, read with sub Section
(1) of Section 9 of the said Act, the Delimitation Commission associated with itself the
Associate Members from the State with the proceedings for the delimitation of
Parliamentary and Assembly Constituencies in the State; and
WHEREAS, in pursuance of Sub-Section (2) of Section 9 of the said Act, the
Delimitation Commission published its proposals for the delimitation of Parliamentary
and Assembly Constituencies in the State on the basis of the relevant published figures
To Be Published In an Extraordinary Issue of the Gazette of India, Part II Section 3(iii) Dated 13th August , 2007. To be Published In an Extraordinary Issue of the Tamil Nadu State Gazette Dated 13th August , 2007.
2
of 2001 Census, in the extraordinary issue of the Gazette of India and in the Tamil Nadu
State Gazette on 5th April, 2007, for inviting objections and suggestions in relation to the
aforesaid proposals by 18th April, 2007; and
WHEREAS, in pursuance of the said Sub-Section (2) of Section 9 of that Act, the
Commission’s Order No. 43 mentioned above and the above referred draft proposals of
the Commission, were published in the local newspapers on 8th April, 2007 and given
further publicity through radio and television and other media of mass communication;
and
WHEREAS, in pursuance of the said Sub-Section (2) of Section (9) of that Act,
the Commission also issued a Public Notice on 5th April, 2007 specifying the places and
dates of its public sittings to consider all objections and suggestions; and
WHEREAS, in pursuance of the said Sub-Section (2) of Section 9 of that Act, the
Commission held public sittings at Coimbatore on 17th May, 2007, at Madurai on 19th
May, 2007, at Tiruchirappali on 20th and 21st May, 2007 and at Chennai on 22nd May,
2007, as scheduled; and
1. The territorial Assembly Constituencies into which the State of Tamil Nadu shall be divided for the purpose of elections to the Legislative Assembly of the State and the extent of each such Constituency shall be as shown in Table-A
2. The territorial Parliamentary Constituencies into which the State of Tamil Nadu
shall be divided for the purpose of elections to the House of the People and the extent of each such Constituency shall be as shown in Table-B.
3. Where the name of a Constituency as shown in Table-A or Table-B is
distinguished by the brackets and letters “(SC)” the seat in that Constituency is reserved for the Scheduled Castes.
4. Where the name of a Constituency as shown in Table-A or Table-B is
distinguished by the brackets and letters “(ST)” the seat in that Constituency is reserved for the Scheduled Tribes.
(HERE PRINT THE ATTACH MATTER)
TABLE – A ASSEMBLY CONSTITUENCIES AND THEIR EXTENT
S.N. Name of Assembly Constituency
Extent of the Constituency
1. THIRUVALLUR 1. 1 Gummidipoondi Gummidipoondi and Uthukkottai Taluks.
3
2 2 Ponneri (SC)
Ponneri Taluk (Part) Poongulam, Injur, Seliambedu, Mangodu, Keerapakkam, Kallur,
Annamalaicheri, Periaveppathur, Uppunelvoyal, Agaram,
Devampattu, Kanganimedu, Umipedu, Seganyam,
Periakarumbur, Panapakkam, Kumaranjeri, Ilupakkam, Kolur,
Sirulapakkam, Avurivakkam, Kanavanthurai, Pakkam,
Thirupalaivanam, Poovami, Vembedu, Avoor, Vidathandalam,
Sombattu, Paranambedu, Kilikodi, Kattavur, Medur, Asanabudur,
Vanjivakkam, Pralayambakkam, Andarmadam, Pazhaverkadu,
Thangalperumbalam, Sirupazhaverkadu, Kadapakkam,
Thathamanji, Perumbedu, Chinnakavanam, Kuduvancheri,
Kanagavallipuram, Thirupair, Eliambedu, Lingipaiyanpettai,
Somanjeri, Athamananieri, Sirulappancheri, Kattur, Karungali,
Kalanji, Kattupalli, Vayalur, Thiruvellavoyal, Eripillaikuppam, Velur,
Aladu, Kumarasirulapakkam, Kaniambakkam, Kadamanjeri,
Thinaipakkam, Meratur, Devadanam, Thadaperumbakkam,
Vairavankuppam, Peravallur, Durainallur, Vadakkunallur,
Sevittupanapakkam, Pondavakkam, Madhavaram,
Malliankuppam, Chinnambedu, Keelmeni, Thachur,
Anuppampattu, Vellambakkam, Thottakadu, Kalpakkam,
Neithavayal, Nalur, Vannipakkam, Amoor, Panjetty,
Adambakkam, Natham, Ernavakkam, Pandigavanur,
Jaganathapuram, Nandiambakkam, Puzhudivakkam, Vallur,
Seemapuram, Madiyur, Valudigaimedu, Nayar, Mafaskanpet,
Pudupakkam, Periyamullaivoyal, Chinnamullaivoyal, Thirunilai,
Kodipallam, Arumandai, Vichoor, Vellivoyal, Edayanchavadi,
Arasur, Appalavaram and Andavoyal villages.
Arani (TP), Ponneri (TP), Minjur (TP) and Athipattu (CT).
3 3 Tiruttani
Pallipattu Taluk Tiruttani Taluk (Part) Thalavedu, Ponpadi, Alamelumangapuram, Maddur,
Krishnasamudram, Sirunguni, Veeraganallur, Suryanagaram,
Agoor, Koramangalam, Thadur, Veerakaverirajapuram,
4
Beerakuppam, T.C.Kandigai, V.K.N.Kandigai, S.Agraharam,
Cherukkanur, Chinnakadambur, Periyakadambur,
Karthikeyapuram, Tiruttani, Murukkambattu,
Dharanivaragapuram, Velanjeri, Pattabiramapuram,
Sathranjeyapuram, Gollakuppam, Poonimangadu, Nallattur,
Chivvada, Nemili and Santhanagopalapuram villages.
Tiruttani (TP).
4 4 Thiruvallur Tiruttani Taluk (Part) Arungulam, Mamandur, Arumbakkam, Kuppam, Arcot,
Nedambaram, Panapakkam, Gulur, Kanchipadi,
Muthukondapuram, Illuppur, Nabalur, Ramapuram,
Kaverirajapuram, Athipattu, Venugopalapuram,
Veeraraghavapuram, Vyasapuram, Thiruvalangadu, Palayanur,
Jagirmangalam, Rajapadmapuram, Manavur, Kapulakandigai,
Marudavallipuram, Harichandrapuram, J.S.Ramapuram,
Perikalakattur, Orathur, Lakshmivilasapuram, Pakasalai,
Chinnamandali and Kalambakkam villages.
Thiruvallur Taluk (Part) Hudsonpuram, Placepalayam, Gengulukandigai, Allikuzhi,
Greenvelnatham, Sendrayanpalayam, Thomur, Thiruppair,
Arumbakkam, Rangapuram, Krishnapuram, Poondi,
Kannammapettai, Movoor, Neyveli, Ramathandalam,
Cheyancheri, Eraiyur, Monnavedu, Chithambakkam, Ramanjeri,
Karanizampet, Kunnavalam, Pattaraiperumbudur,
Kanagavallipuram, Pandur, Thirupachur, Tiruvallur,
Pirayankuppam, Palliaraikuppam, Karanai, Attupakkam,
Nemiliagaram, Keelvilagam, Melvalagam, Kalianur, Vidaiyur,
Venmanambudur, Kadambathur, Egattur, Melnallathur, Koppur,
Nayapakkam, Papparambakkam, Valasaivettikadu, Elluppur,
Polivakkam, Nungambakkam, Pinjivakkam, Kasavanallathur,
Agaram, Panambakkam, Ramankoil, Madathukuppam, Senji,
Thenkaranai, Chitrambakkam, Kavankolathur, Pudumavilangai,
Satharai, Erayamangalam, Alinjivakkam, Mappedu, Kilacheri,
5
Kondancheri, Perambakkam, Narasingapuram, Irulanjeri,
Kumaracheri, Koovam, Pillaiyarkuppam, Govindamedu, Ulundai,
Thodukadu, Vayalur, Kottaiyur, Karanai, Kallambedu,
Uttarampakkam, Kannur, Pudupattu, Selai and Tirupandiyur
villages.
Thiruvallur (M) and Vengathur (CT).
5 5 Poonamallee (SC) Thiruvallur Taluk (Part) Arumbakkam, Thirukanacheri, Vilapakkam, Gerugampoondi,
Sembedu, Vengal, Velliyur, Ammanambakkam, Agaram,
Sethupakkam, Guruvoyal, Arkkampattu, Singilikuppam,
Ayalacheri, Pudukuppam, Koduveli, Karanai, Magaral,
Thamaraipakkam, Melakondaiyur, Vathattur, Karikalavakkam,
Vishnuvakkam, Kizhanur, Melanur, Othikkadu, Punnapakkam,
Pullarambakkam, Ikkadu, Kalyanakuppam, Chittathur, Perathur,
Ayalur, Punnapattu, Sivanvoyal, Nallankavanur, Puliyur, Pakkam,
Veppampattu, Ayathur, Sirukalathur, Thottikalai, Kilambakkam,
Thandalam, Thaneerkulam, Kakkalur, Putlur, Thozhur, Sirukadal,
Sevvapettai, Perumalpattu, Veppambattu, Thiruvur and Aranvoyal
villages.
Poonamallee Taluk (Part) Gudapakkam, Varadarajapuram, Vellavedu, Nemam, Nochimedu,
Meyyur, Padur, Kuthambakkam, Narasingapuram,
Parvatharajapuram, Sembarambakkam, Meppur, Agaramel
Nazarathpet, Kannapalayam, Melpakkam, Soranjeri,
Amudurmedu, Agraharamel, Thiruninravur, Korattur, Voyalanallur,
Kolappancheri, Banaveduthottam, Pidarithangal, Parivakkam,
Senneerkuppam, Korattur, Kilmanambedu, Kattupakkam and
Goparasanallur villages.
Poonamallee (TP) and Thirumazhisai (TP).
6 6 Avadi Poonamalle Taluk (Part) Nadukuthagai, Nemilicheri and Karunakaracheri villages.
Thirunindravur (TP), Tiruverkadu (TP) and Avadi (M).
6
7 7 Maduravoyal Ambattur Taluk (Part) Ayappakkam, Nolambur, Adayalampattu and Vanagaram villages.
Ambattur (M) (Part) Ambattur (M) - Ward No. 35, 36 and 52.
Nerkundram (CT), Maduravoyal (TP), Valasaravakkam (TP),
Karambakkam (CT), Porur (TP) and Ramapuram (CT).
8 8 Ambattur Ambattur Taluk (Part) Ambattur (M) (Part) Ambattur (M) - Ward No. 1 to 34 and 37 to 51.
9 9 Madavaram Ambattur Taluk (Part) Kilkondaiyar, Alathur, Pandeswaram, Arakkambakkam, Morai,
Melpakkam, Kadavur, Vellacheri, Palavedu, Vellanur, Pothur,
Pammadukulam, Theerthagiriyampattu, Palavoyal,
Vilangadupakkam, Sirugavur, Ariyalur, Kadapakkam,
Sadayankuppam, Elanthanjeri, Mathur, Manjampakkam, Kosapur,
Chettimedu, Vadaperumbakkam, Lyon, Payasambakkam, Grant Lyon, Alinjivakkam, Athivakkam, Vadagarai, Soorapattu, Kadhirvedu and Puthagaram villages. Naravarikuppam (TP), Puzhal (TP) and Madavaram (M). Ponneri Taluk (Part) Nerkundram, Chekkanjeri, Soorapattu, Sothuperumbedu,
Karanodai, Athur (I), Pudu Erumaivettipalayam, Pazhaya
Erumaivettipalayam, Sholavaram, Orakkadu, Budur, Kandigai,
Marambedu, Kummanur, Angadu, Siruniam, Sembulivaram,
Nallur, Alamathi, Attanthangal, Vijayanallur and Perungavoor
villages.
Padianallur (CT).
10 10 Tiruvottiyur Ambattur Taluk (Part) Kattivakkam (M), Tiruvottiyur (M), Manali (TP) and Chinnasekkadu
(TP).
2. CHENNAI 11 11 Dr.Radhakrishnan
Nagar Chennai (M Corp.) (Part) Chennai (M Corp.) Ward No. 3 to 8, 10, 11 and 14.
12 12 Perambur Chennai (M Corp.) (Part) Chennai (M Corp.) Ward No.1, 2 and 32 to 36.
13 13 Kolathur Chennai (M Corp.) (Part)
7
Chennai (M Corp.) Ward No. 50 to 54 and 62. 14 14 Villivakkam Chennai (M Corp.) (Part)
Chennai (M Corp.) Ward No.55 to 58, 63 and 64. 15 15 Thiru-Vi-Ka-Nagar
(SC) Chennai (M Corp.) (Part) Chennai (M Corp.) Ward No.37 to 41, 59, 60 and 97 to 99.
16 16 Egmore (SC) Chennai (M Corp.) (Part) Chennai (M Corp.) Ward No.42, 45 to 47, 61, 71, 72 and 100 to 106.
17 17 Royapuram Chennai (M Corp.) (Part) Chennai (M Corp.) Ward No.9, 12, 13, 15 to 22 and 31.
18 18 Harbour Chennai (M Corp.) (Part) Chennai (M Corp.) Ward No.23 to 30, 43, 44, 48, 49 and 80.
19 19 Chepauk-Thiruvallikeni
Chennai (M Corp.) (Part) Chennai (M Corp.) Ward No.79, 81 to 93, 95 and 111.
20 20 Thousand Lights Chennai (M Corp.) (Part) Chennai (M Corp.) Ward No.76 to 78, 107 to 110, 112 to 114, 118 and 119.
21 21 Anna Nagar Chennai (M Corp.) (Part) Chennai (M Corp.) Ward No.66 to 70 and 73 to 75.
22 22 Virugampakkam Chennai (M Corp.) (Part) Chennai (M Corp.) Ward No.65, 128 to 131.
23 23 Saidapet
Chennai (M Corp.) Part Chennai (M Corp.) Ward No.132 to 136 and 138 to 141.
24 24 Thiyagarayanagar Chennai (M Corp.) Part Chennai (M Corp.) Ward No. 117, 120 to 127 and 137
25 25 Mylapore Chennai (M Corp.) Part Chennai (M Corp.) Ward No.94, 96, 115, 116 and 142 to 150.
26 26 Velachery Chennai (M Corp.) Part Chennai (M Corp.) Ward No. 151 to 155.
3. KANCHEEPURAM 27 27 Shozhinganallur
Tambaram Taluk (Part) Nanmangalam, Kovilambakkam, Medavakkam, Karapakkam,
Perumbakkam, Vengavasal, Chittalapakkam, Ottiambakkam,
Arasankalani, Semmanjeri and Uthandi villages.
Puzhithivakkam (Ullagaram) (TP), Perungudi (TP), Kottivakkam
(CT), Palavakkam (CT), Neelankarai (CT), Injambakkam (CT),
Okkiyamthuraipakkam (CT), Pallikaranai (TP), Madipakkam (CT),
Jalladianpettai (CT) and Shozhinganallur (TP).
8
28 28 Alandur Sriperumbudur Taluk (Part) Ayyappanthangal, Thelliaragaram, Koluthuvancheri,
Srinivasapuram, Kovur, Chinnapanicheri, Paraniputhur,
Periyapanicheri, Moulivakkam, Madanandapuram, Mugalivakkam,
Kolapakkam, Gerugambakkam, Thandalam, Tharapakkam and
Irandankattalai villages.
Manapakkam (CT).
Tambaram Taluk (Part) Cowl Bazaar village.
Nandambakkam (TP), St.Thomas Mount-cum-Pallavaram (CB),
Alandur (M) and Moovarasampettai (CT).
29 29 Sriperumbudur (SC) Sriperumbudur Taluk (Part) Kozhumanivakkam, Malayambakkam, Mevalurkuppam,
Valarpuram, Mannur, Kandamangalam, Sengadu, Sivapuram,
O.M.Mangalam, Pichivakkam, Thulasapuram, Kandivakkam,
Kappankottur, Kottur, Elimiyankottur, Kiloy, Ayakolathur, Nemili,
Irungattukottai, Thandalam, Katrambakkam, Tharavur,
Sirukalathur, Kavanur, Kollacheri, Nandambakkam, Puduppair,
Nallur, Amarambedu, Pennalur, Sirukiloy, Padicheri,
Ettikuthimedu, Gunagarambakkam, Edayarpakkam,
Akkamapuram, Ekanapuram, Mahadevimangalam,
Kannanthangal, Vadamangalam, Pillaipakkam, Vengadu,
Irumbedu, Somangalam, Poonthandalam, Pazhanthandalam,
Thirumudivakkam, Erumaiyur, Naduveerapattu, Puducheri,
Chetthuppattu, Karunakaracheri, Kolathur, Navalur,
Oddankaranai, Kaduvancheri, Pondur, Irungulam, Mambakkam,
Thirumangalam, Molachur, Sogandi, Kanthur, Maduramangalam,
Singilipadi, Kodamanallur, Melmaduramangalam, Koothavakkam,
Sivankoodal, Ramanujapuram, Keeranallur, Podavur, Nandimedu,
Santhavellore, Sirumangadu, Araneri, Vadakal, Sirukalathur,
Valathancheri, Gunduperumbedu, Nallamperumbedu, Alagoor,
Mahanyam, Vellarai, Malaipattu, Mahanyam (RF),
Manimangalam, Varadharajapuram, Karasangal, Thundalkalani,
9
Padappai, Sirumathur, Salamangalam, Nariyambakkam,
Koolangacheri, Perinjambakkam, Vaipoor, Vallam, Mettupalayam,
Echoor, Kunnam, Pappankuzhi, Sendamangalam, Vittaveedagai,
Jambodai, Selvazhimangalam, Panrutti, Mathur, Panapakkam,
Serapanacheri, Karanaithangal, Venjuvancheri, Vellerithangal,
Arambakkam, Athanancheri, Korukkanthangal, Adhanur,
Madambakkam, Neelamangalam, Orathur, Navalur,
Vattambakkam, Oragadam, Sennakuppam, Panaiyyur, Ezhichur,
Poondi, Vadakkupattu, Padarvadi, Valayakaranai,
Umayalparanancheri, Kanchivakkam, Nattarasampattu,
Siruvanjur, Vadamelpakkam, Erivakkam, Keelakalani, Kuthanur,
Kavanur and Kattupakkam villages.
Mangadu (TP), Sikkarayapuram (CT), Kundrathur (TP) and
Sriperumbudur (TP).
30 30 Pallavaram Tambaram Taluk (Part) Polichalur (CT), Anakaputhur (TP), Pammal (TP), Tirusulam (CT),
Pallavaram (M), Thiruneermalai (TP) and Meenambakkam (TP).
31 31 Tambaram Tambaram Taluk (Part) Kadaperi, Tiruvancheri, Mudichur, Kasbapuram, Vengapakkam,
Agaramthen, Kovilancheri, Madurapakkam and Moolacheri
villages.
Tambaram (M), Chitlapakkam (TP), Sembakkam (TP),
Madambakkam (TP), Perungalathur (TP) and Peerkankaranai
(TP).
32 32 Chengalpattu Chengalpattu Taluk (Part) Mannivakkam, Nedungundram, Puthur, Kolapakkam, Unamancheri, Rattinamangalam, Vengadamangalam, Nallambakkam, Arungal, Karanaipuducheri, Gudalore R.F, Kayarambedu, Perumathunallur, Keerappakkam, Murugamangalam, Kumizhi, Othivakkam, Kannivakkam, Pandur, Appur R.F, Senthamangalam, Appur, Kalvoy, Hasthinapuram, Karunilam, Karambur, Kolathur, Dasarikunnathur, Guruvanmedu, Melmanapakkam, Palur, Villiambakkam, Sasthirambakkam, Vembakkam, Venkatapuram, Chettipunyam, Kachadimangalam, Kondamangalam, Anjur, Thenmelpakkam, Veerapuram, Paranur, Paranur R.F, Kanthalur, Athur, Pulipakkam, Rajakulipettai, Hanumanthai, Kunnavakkam, Echankaranai, Pattaravakkam,
10
Senneri, Thenur, Ammanambakkam (Guduvanchery firka), Porunthavakkam, Vallam, Pazhaveli, Ozhalur, and Ammanambakkam ( Chengalpattu firka) villages. Melamaiyur (CT), Alapakkam (CT).Vandalur (CT) and Urapakkam
(CT), Nandivaram - Guduvancheri (TP), Maraimalainagar (TP),
Singaperumalkoil (CT) and Chengalpattu (M).
33 33 Thiruporur Chengalpattu Taluk (Part) Ponmar, Karanai, Thazhambur, Navalur, Kannathur Reddy
Kuppam, Muthukadu, Egattur, Kazhipattur, Siruseri, Polacheri,
Sonallur, Mambakkam, Keelakottiyur, Melakottiyur, Pudupakkam,
Padur, Kunnakkadu, Kovalam, Semencheri, Kelambakkam,
Sathankuppam, Velichi, Kolathur, Panangathupakkam, Kayar,
Thaiyur, Thiruvidanthai, Vadanemmeli, Nemmeli, Sengadu, Illalur,
Vembedu, Nellikuppam, Agaram, Kondangi, Maruderi,
Hanumanthapuram, Melaiyur RF, Kizhur, Kattur,
Krishanankaranai, Thandalam, Kottamedu, Vengur Sirunkundram,
Dasarikuppam, Perunthandalam, Pooiluppai, Karumbakkam,
Viralpakkam, Mailai, Sembakkam, Chettipatturayamankuppam,
Madayathur, Vengaleri, Alathur, Pattipulam, Karunguzhipallam,
Sirudavoor, Acharavakkam, Poondi, Edarkundram, Royalpattu,
Mullipakkam, Valarkundram, Konerikuppam, Reddikuppam,
Kammalampattu, PeriyaIrumbedu, Otteri, Rayamangalam,
Manamathy, Agaram, Amoor, Poranthavakkam, Athigamanallur,
Salavankuppam, Paiyanur, Panchanthiruthy, Kunnappattu,
Dhakshnavarthy, Santhanampattu, Amaiyampattu,
Melkanagampattu, Thirunilai, Periyavippedu, Chinnavippedu,
Kattakhazhani, Amirthampallam, Chinna Irumbedu, Orathur,
Thandarai, Oragadam, Kalanipakkam, Arungundram,
Mannavedudevadanam, Valavanthangal, Karanai, Periyaputheri
and Thiruvadisoolam villages.
Thiruporur (TP),
Tirukkalukundram Taluk (Part) Nemmeli, Nemmeli RF, Pulleri, Thunjam, Keelavedu, Meleripakkam, Thirumani, Thirumani RF, Janakipuram, Alagusamudram, Keerapakkam, Melapattu, Nelvoy,
11
Kuzhippanthandalam, Vadakadumbady, Perumaleri, Kadumbady, Nallanpethal, Melkuppam, Echur, Pulikundram, Irumbuli, Thazambedu, Kankeyamkuppam, Sogandy, Adavilagam, Osivakkam, Pudupakkam, Manapakkam, Othivakkam, P.V.Kalathur, Veerakuppam, Edaiyur, Kothimangalam, Puliyur, Egai, Acharavakkam, Pattikadu, Nallur, Manamai, Kokilamedu, Kunnathur, Amaipakkam, Narasankuppam, Nathamkariamcheri, Mullakolathur, Echankaranai, Soorakuppam, Ammanambakkam, Thathalur, Narapakkam, Salur RF, Salur, Ponpathirkoodam, Venbakkam, Udayambakkam, Punnapattu, Anoor, Korappattu, Mambakkam, Mudaiyur, Kurumughi, Elumichampattu, Sadurangapattinam, Neikuppi, Meiyur, Kalpakkam and Karmarapakkam villages. Tirukalukundram (TP) and Mamallapuram (TP).
34 34 Cheyyur (SC) Cheyyur Taluk Tirukkalukundram Taluk (Part) Kilapakkam, Perumbedu, Amanambakkam RF, Kunnavakkam, Veerapuram, Vengabakkam, Arambakkam, Poonthandalam, Kudiperumbakkam, Perambakkam, Aminjikarai, Periayakattupakkam, Nadurvakkarai, Pakkam, Pandur, Vellapandal, Vazhuvodur, Thimmur, Vallipuram, Vilagam, Edayathur, Erumbilicheri, Theppanamapattu, Attavattam, Nerumbur, Chinnakattupakkam, Angamampattu, Chitlambakkam, Punnapattu, Somaspattu, Solaikuppam, Ilayanarkuppam, Vittalapuram I, Vittalapuram II, Merkandai, Lattur, Sooradimangalam, Kondakarikuppam, Panangattucheri, Bommarajapuram, Nallathur, Ayapakkam, Vasavasamudram, Voyalur and Vengadu villages.
Pudupattinam (CT). 35 35 Madurantakam (SC) Madurantakam Taluk
36 36 Uthiramerur Uthiramerur Taluk Kancheepuram Taluk (Part) Valluvapakkam, Poosivakkam, Uthukadu, Kattavakkam, Vilagam,
Thalayampattu, Alavur, Varanavasi, Vembakkam,
Chinnamadurapakkam, Ambakkam, Thollazhi, Kosapattu,
Devariyambakkam, Thonankulam, Ullavur, Palayaseevaram,
Nathanallur, Puliyambakkam, Vengudi, Kilottivakkam,
Seeyamangalam, Thimmarajampettai, Bavasahibpettai, Thangi,
Ekanampettai, Naickenpettai, Villivalam, Koyambakkam, Erivoy,
Thimmaiyanpettai, Muthialpettai, Padappam, Chinnaiyankulam,
Kottakkaval, Orikkai, Kolivakkam, Iyangarkulam,
Punjarasanthangal, Valathottam, Kamugampallam, Kuruvimalai,
12
Vitchanthangal, Kalur, Asoor, Avalur, Angambakkam,
Thammanur, Melputhur, Kolathur, Perumanallur, Vedal,
Kalakattur, Thalaiyillaperumbakkam, Arpakkam, Magaral,
Kavanthandalam, Nelveli, Kilputhur, Kambarajapuram,
Elayanarvelur, Chithaathur, Manjamedu, Suramenikuppam,
Ayimicheri, Kovalavedu, Navettikulam, Thiruvenkaranai,
Kunnavakkam, Agaram, Thenneri, Madavilagam, Sirupagal,
Oddanthangal, Naickenkuppam, Sinnivakkam, Vadaveripattu,
Marutham and Puthagaram villages.
Thenambakkam (CT), Ayyampettai (CT) and Walajabad (TP). 37 37 Kancheepuram Kancheepuram Taluk (Part)
Pullalur, Thandalam, Purisai, Valathur, Pullambakkam,
Pondavakkam, Moolapattu, Padunelli, Govindavadi, Uveri,
Putheri, Maniyachi, Kottavakkam, Parandur, Thandalam, Nelvoy,
Podavur, Siruvallur, Siruvakkam, Veliyur, Pudupakkam,
Olakkalpattu, Thaipakkam, Melbangaram, Vathiyur, Kuram,
Periyakarambur, Vishakandikuppam, Sembarambakkam,
Injambakkam, Karai, Seeyati, Poondithangal, Kuthirambakkam,
Thodur, Ariyambakkam, Neervalur, Attuputhur, Illuppapattu,
Vedal, Enadur, Chitterimedu, Thulukkanthandalam,
Ariyaperumbakkam, Sirunaiperugal, Muttavakkam, Damal, Kilar,
Thiruppukuzhi, Melambi, Kilambi, Sirukaveripakkam,
Thimmasamudram, Netteri, Achukattu, Karuppadithattadai,
Sittiyambakkam, Sekkankulam, Singadivakkam, Siruvedal,
Athivakkam, Nummappattu, Thirumalpattu, Alapakkam, Karur,
Murukkanthangal, Olaiyur, Kaliyanur, Vaiyavur, Nallur,
Konerikuppam, Arappanacheri, Putheri, Velinkapattadai,
Kilkadirpoor, Melkadirpoor, Mettukuppam, Melottivakkam,
Musaravakkam, Perumbakkam, Muthavedu, Pitchavadi, Vishar,
Sadathangal, Narapakkam, Alavandarmedu and Vippedu villages.
Kancheepuram (M), Nattapettai (CT) and Sevilimedu (TP).
13
4. VELLORE 38 38 Arakkonam (SC) Arakkonam Taluk (Part)
Sembedu, Chithambadi, Itchiputhur, Kilvanam, Polur, Uliambakkam,
Kilandur, Perungalathur, Krishnapuram, Valarpuram, Mudur, Velur,
Konalam, Anaipakkam, Mulvoy, Kilpakkam, Kavanur, Kilkuppam,
Vadamambakkam, Kainoor, Thandalam, Perumalrajapet, Vedal,
Asamandur, Chitheri, Parithiputhur, Melpakkam, Ammanur,
Puliyamangalam, Ambarishpuram, Mosur, Seyyur, Nagarikuppam,
Uriyur, Anaikattuputhur, Pudukesavaram, Ananthapuram, Athur,
Mangattucheri(Kadambanallur), Arigilapadi, Poyyapakkam,
Kilandurai, Melandurai, Negavedu, Ochalam, Arumbakkam,
Sillamandai, Melkalathur, Sirunamalli, Illuppaithandalam,
Parameswaramangalam, Murungai, Chittoor, Pinnavaram,
Attupakkam, Sayanavaram (Jagir), Kilvenkatapuram, Pallur and
Ganapathipuram villages.
Arakonam (M), Perumuchi (CT) and Thakkolam (TP).
39 39 Sholingur Walajah Taluk (Part) Somasamudram, Kalpattu, Pandiyanellore, Kallankuppam, Kodakkal,
Pulivalam, Kadappanthangal, Thagarakuppam, Sengalnatham,
Sekkadikuppam, Rendadi, Venkatapuram (Mel), Kesavanakuppam,
Jambukulam, Velam, Kolatheri, Marudalam, Kattarampakkam,
Thalangai, Vanghur, Ponnappanthangal, Ozhughur, Chithathoor,
Melveeranam, Govindacherikuppam and Govindacheri villages.
Sholingur (TP).
Arakkonam Taluk (Part) Vengapattu, Paravathur, Akkachikuppam, Paranji, Nandi
Veduthangal, Minnal, Vailambadi, Cuddalore, Thalikkal, Ayipedu,
Ariyur, Karikkal, Nandimangalam, Soorai, Ayal, Polipakkam, Tappur,
Pazhayapalayam, Kunnathur, Anverthikanpettai, Kattupakkam,
Banavaram, Mangalam, Koothambakkam, Velithangipuram, Meleri,
Elathur, Kilakalathur, Kizhveedhi, Kodambakkam, Mahendravadi,
Karnavoor, Pudur, Kizveeranam, Panniyur, Pudupattu, Siruvalayam,
14
Perapperi, Uliyanallur, Vepperi, Vettangulam, Asanallikuppam,
Thirumalpur, Nelvoy, S.Kolathur, Reddivalam, Agavalam,
Nedumpuli, Thuraiyur, Peruvalayam, Alapakkam,
Thuraiperumbakkam, Maganipattu, Cheri, Kattalai, Eralacheri,
Uthirampattu, Dharmaneedhi, Nangamangalam, Melapulam,
Poigainallur, Velianallur, Thandalam (Jagir), Melvenbakkam,
Kilvenbakkam, Perumbulipakkam, Avalur, Karivedu, Ayarpadi,
Ocheri, Sirukarumbur, Athipattu, Vegamangalam, Mamandur,
Kalathur and Sankarampadi villages.
Nemili (TP), Kaveripakkam (TP) and Panapakkam (TP)
40 40 Katpadi Katpadi Taluk (Part) Thengal, Balekuppam, Kondareddipalli, Ponnai, Paramasathu,
Madandakuppam, Keeraisathu, Gollapalli, Ammavaripalle,
Mahimandalam, Perumalkuppam, Erukkambattu, Vallimalai, Melpadi,
Mutharasikuppam, Vinnampalli, Kodukkanthangal, Elayanellore,
Thenpalli, Veppalai, Sripadanallore, Kugaiyanallore, Eranthangal,
Serkadu, Oddanthangal, Karigiri, Kandipettu, Puthur,
Sembarayanallore, Brahmapuram, Sevur, Arumparuthi,
Karnampattu, Ammundi, Vandaranthangal, Karasamangalam,
Unnamalaisamudram, Thalayarampattu, Thandalamkrishnapuram,
Virudampattu and Dharapadavedu villages.
Dharapadavedu (TP), Kalinjur (TP), Katpadi (TP), Kangeyanallur
(CT), Gandhinagar (Katpadi Extn) (TP), Thiruvalam (TP),
and Senur (CT).
Vellore Taluk (Part) Shenpakkam (TP) Walajah Taluk (Part) Vasur, Palleri, Kondakuppam, Marudampakkam, Ekambaranellur,
Sikarajapuram, Mukundarayapuram, Katharikuppam and Lalapettai,
villages.
41 41 Ranipet Walajah Taluk (Part) Padiyampakkam, Sengadu, Vanapadi, Maniyambattu, Karai,
Manthangal, Pinji, Anandhalai, Musiri, Valluvambakkam,
15
Sumaithangi, Bagaveli, Thenkadappanthangal, Ammananthangal,
Vannivedu, Navlock, Thengal, Kilminnal, Arapakkam, Melakuppam,
Thimmanacherikuppam, Nandiyalam, Veppur, Gudimallur,
Chennesamudram, Kadapperi, Poondi, Thirumalaicheri, Thalanur,
Kathiavadi, Ayilam, Arunkundram, Kilkuppam, Koorambadi,
Sathambakkam, Thiruparkadal and Kalmelkuppam villages.
Ammoor (TP), Chettithangal (CT), Ranipet (M), Walajapet (M),
Narasingapuram (CT) and Melvisharam (TP).
42 42 Arcot Arcot Taluk Vellore Taluk (Part) Palamadai, Edayansathu, Adukkamparai, Thuttipattu, Sirukalambur,
Nelvoy, Sathumadurai, Munjurpattu, Pangalathan, Selamanatham,
Kaniyambadi, Veppampattu, Kanikkaniyan, Kathalampattu,
Palathuvannan, Singarikoil, Vallam, Kilpallipattu, Mottupalayam,
Kammasamudram and Mothakkal villages.
43 43 Vellore Vellore Taluk (Part) Sampanginallore, Venkatapuram, Perumugai and
Alamelumangapuram villages.
Sathuvacheri (TP), Vellore (M), Allapuram (TP), Thorapadi (TP) and
Konavattam (CT).
44 44 Anaikattu Vellore Taluk (Part) Kandaneri, Kalanipakkam, Erayangadu, Okkanapuram,
Virinchipuram, Seduvalai, Sathiyamangalam, Poigai, Anpundi,
Melmanavur, Kilmanavur, Sadupperi, Sirukanchi, Sembedu,
Abdullapuram, Thellur, Puthur, Elavambadi, Vallandaraman,
Vasanthanadai, Anaikattu, Unai, Kommalankuttai,
Brahmanamangalam, Kilkrishnapuram, Tippasamudram, Odiyathur,
Vaniyambadi, Genganallore, Pulimedu, Budur, Sekkanur, Kuppam,
Murukkeri, Ariyur, Kattuputhur, Usur, Athiyur, Appukal, Karadikudi,
Devichettikuppam, Karunkali, Mahammadapuram, Ongapadi,
Varadalampattu, Alleri, Sholavaram, Sathapalaiyam, Palampakkam,
Thuttikadu, Thellai, Elluparai, Kilkothur, Pinnanthurai,
Nemandapuram, Athikuppam, Madayapattu, Serpadi, Pudukuppam,
16
Peenjamandai, Katharikuppam, Gengasanikuppam, Vannanthangal,
Melarasampattu, Umayampattu, Mullavadi, Periyapanaparai,
Palampattu, Jarthankollai and Kil Arasampattu villages
Pallikonda (TP), Karugampattur (CT), Palavansathu (CT), Ariyur
(CT), Pennathur (TP) Odugathur (TP) and Virupakshipuram (CT).
45 45 Kilvaithinankuppam (SC)
Gudiyattam Taluk (Part) Danakondapalli, Viludonapaliam, Dakshinapathapalayam,
Rangasamudram, Paradarami, Puttavaripalli, Veerasettipalli (R.F),
Veerichettipalli, Varadhareddipalli, Chengundram, Modikuppam,
Thattaparai, Chinnalapalli, Mukkundram, Pakkam, Ramalai,
Thattimanapalli, Kallapadi, Kondasamudram, Pichanur, Rajakuppam,
Nellorepettai, Seruvangi, Thalayatham, Chedukkarai, Melalathur,
Melmuttukur, Chettikuppam, Bojanapuram, Sembedu, Singalpadi,
Goodanagaram, Ananganallore, Kothakuppam, Pattu, Olakasi and
Chithathoor villages.
Katpadi Taluk (Part) Thondanthulasi, Chenji, Panamadangi, Maliyapattu, Melmankuppam,
Melmoil, Kilmuttukur, Kalambattu, Arumbakkam, Latteri, Vilundakkal,
Jaffrapet, Vanjur, Olaiyathur, Annangudi, Bomminayakkanpalayam,
Angarankuppam, Alanganeri, Murukkambattu, Kanguppam,
Devarishikuppam, Nagal, Kilalathur, Sethuvandai,
Ammanankuppam, Veppur, Netteri, Pasumathur, Sennankuppam,
Machanur, Palayakrishnapuram, Kavanur, Kilvaithinankuppam,
Veppanganeri, Thuthithangal, Melvilachur, Pillanthipattu, Melur,
Kilur, Mudinampattu, Kilvilachur, Vaduganthangal, Vikramachi,
Velampattu, Valuvankundram, Vadavirinjipuram, Kothamangalam,
Cholamur and Thirumani villages.
46 46 Gudiyattam (SC) Gudiyattam Taluk (Part) Aravatla, Mordana, Rangampettai, Gundalapalli, Bathalapalli,
Erukkampattu, Erikuthi, Semballi, Katherikuppam, Moongapattu,
Perumbadi, Agraharam, Rangasamudram, Erthangal, Morasapalli,
Thottithoraimottur, Pernambut, Kothapalli, Chinnadamal Cheruvu,
Masigam, Sarakkal, Kempasamudram, Pallalakuppam, Pugalur,
17
Paravakkal, Pangarishikuppam, Kothamarikuppam, Karkur,
Vasanampalli, Paloor, Machampattu, Melkothakuppam, Rajakkal,
Reddimankuppam, Chokkarishikuppam, Chendathur, Melmurungai,
Alinjikuppam, Melvaithinankuppam, Melpatti, kilpatti, Kulidikai,
Chinnathottalam, Valathur, Karuneekasamudram and Ulli villages.
Pernampattu (TP), Gudiyatham (M) and Seevur (CT).
Vaniyambadi Taluk (Part) Bairapalli, Kailasagiri, Nariambattu, Sathambakkam, Komeswaram
Kommeswaram, Somalapuram, Bavaravuthampattadai,
Aiyathambattu, Chinnavarikam, Periavarikam, Devalapuram and
Labbaimankuppam villages.
Thuthipattu (CT).
47 47 Vaniyambadi Vaniyambadi Taluk (Part) Thumberi, Neknamalai, Alangayam R.F, Nimmiyambattu,
Vellakuttai, Kothakottai, Valayambattu, Vaniambadi,
Chiknankuppam, Thimmampettai, Pullur, Simugampattu,
Alasandapuram, Venkatarajasamudram, Narayanapuram,
Javadhiramasamudram, Kollapalli, Guruvanikunda,
Ramanaickenpettai, Vadakkupattu, Kanakapattu, Devasthanam,
Ambalur, Govindapuram, Amburpettai, Vallipattu, Thekkupattu,
Mallankuppam Mallangunta, Reddiyur, Narasingapuram,
Marimanikuppam, Nachiarkuppam, Poongulam, Naickanoor,
Bheemakulam, Andiyappanur, Irunapattu, Perumapattu and
Kurisilapattu villages.
Uthayendram (TP), Jaffrabad (CT), Vaniyambadi (M) and
Alangayam (TP).
48 48 Ambur Vellore Taluk (Part) Agraharam, Thollapalli, Guruvarajapalayam, Agaram, Arjathi,
Palapadi, Nedumipalayam, Arimalai, Ramanayanikuppam,
Kuppambattu, Veppankuppam, Kuppampalayam, Pakkampalayam,
Pakkam, Chinnapallukuppam, Melpallipattu, Asanampattu,
Thenpudipattu and Kallaparai villages.
Vaniyambadi Taluk (Part)
18
Vadapudupattu, Kilmurungai, Vengili, Kulithigi, Thottalam, Madanur,
Koothambakkam, Agaramcheri, Gollamangalam, Pallikuppam, Palur,
Thirumalaikuppam, Mittalam, Vengatasamudram, Karapattu,
Kathavalam, Parasanapalli, Karumbur, Nayakaneri, Periyankuppam,
Solur, Kammakrishnapalli, Kumaramangalam, Malayambattu,
Thennambattu, Maniyarakuppam, Veerankuppam, Alankuppam,
Kannadikuppam, Kammiyambattu, Nacharkuppam, Vinnamangalam,
Minnur, Vadakarai, Melsanankuppam, Chinnapallikuppam,
Eachampattu, Elayanagaram, Velathigamanibenta,
Chinthagambenta, Madanancheri, Gollakuppam, Vadacheri,
Bapanapalli, Chengilikuppam, Vellakkal and Girisamudram villages.
Ambur (M).
49 49 Jolarpet Vaniyambadi Taluk (Part) Kalendira, Chinnaveppambattu, Peddakallupalli and Kethandapatty
villages.
Tiruppattur Taluk (Part) Kothur R.F, Kothur, Soraikayalnatham, Nayanaseruvu,
Thoppalagunda, Kathari, Athurkuppam, Kudiyanakuppam,
Chinnamottur, Mandalavadi, Jolarpettai R.F., Mangalam R.F.,
Mangalam Extension, Elagiri Hills, Nagalathu R.F., Nagalathu
Extension R.F., Ponneri, Elagiri Village, Katteri, Thiriyalam,
Vettapattu, Bandarapalli, Pachoor, Bynapalli, Velakalnatham,
Nandibenda R.F., Mandalanayanagunda, Gollankuttai,
Paniyandapalli, Mallapalli, Agraharam, Ammanankoil, Mookanur,
Achamangalam, Damalerimuthur, Palnankuppam, Pachchal,
Kadirimangalam, Periagaram, Puthagaram, Chandrapuram,
Virupatchipuram, Thokkiyam, Kandili and Chinnakandili villages.
Natrampalli (TP) and Jolarpet (TP).
50 50 Tiruppattur Tiruppattur Taluk (Part) Thathavalli, Madapalli, Tirupattur, Gummidigampatti, Badanavadi,
Nariyaneri, Elakkinayakkanpatti, Kasinaickenpatti, Pallipattu, Adiyur,
Rachamangalam, Venkatapuram, Konerikuppam, Kadirampatti,
Kudappattu, Pungampattunadu, Inner Javudu R.F, Pudurnadu,
19
Mambakkam R.F, Bommikuppam, Mottur, Matrapalli, Odayamuthur,
Koratti, Elavampatti, Molagarampatti, Kunichi, Chinnakannalapatti,
Periyakannalapatti, Errampatti, Avalnaickenpatti, Krishnapuram,
Sundarampalli, Pudupatti, Natham, Karungalipatti, Naravindampatti,
Chokkananpatti, Ganganayakanpatti, Kakangarai, Sevvathur,
Chinnarampatti, Perampattu, Vishamangalam, Kurumberi,
Simmanapudur, Nellivasalnadu, Govindapuram R.F, Singarapet
R.F and Singarapet Extension R.F. villages.
Tirupathur (M).
5. KRISHNAGIRI 51 51 Uthangarai (SC) Uthangarai Taluk
Pochampalli Taluk (Part) Kannandahalli, Bommepalli, Sivampatti, Nagampatti,
Pichugoundanhalli, Batrahalli, Sonarahalli, Rengampatti,
Kondireddipatti, Gendigampatti, Balethottam, Mookkampatti,
Marappanaickanpatti, Parandapalli, Thadampatti and
Jinglekadirampatti villages.
52 52 Bargur Krishnagiri Taluk (Part) Guruvinayanapalli, Oppathavadi, Salinayanapalli, Chinniamttarapalli,
Varattanapalli, Chinnathimminayanapalli, Palepalli, Madepalli,
Mallapadi, Sigaralapalli, Kondappanayanapalli, Achamangalam,
Balinayanapalli, Orappam, Soolamalai, Chendarapalli,
Jagadevipalayam, Pasinayanapalli, Battalapalli, Guttur, Puligunta,
Ikondamkothapalli, Majeethgollahalli, Modikuppam, Balekuli,
Thallihalli, Marichettihalli, Mottur, Pennaswaramadam and Thatrahalli
villages.
Bargur (TP). Pochampalli Taluk (Part) Mahadevagollahalli, Kadappasandampatti, Kattagaram,
Veppalampatti, Peddappanpatti, Alerahalli, Mathinaickenpatti,
Vadamalampatti, Thimminaikanpatti, Veeramalai, Maruderi,
Kudimenahalli, Vilangamudi, Jambukuttapatti, Keelkuppam, Barur,
Chellakuttapatti, Pannandur, Dhamodarahalli, Puliyampatti,
20
Vadamangalam, Bendarahalli and Kottapatti villages.
Nagojanahalli (TP).
53 53 Krishnagiri Krishnagiri Taluk (Part) Polupalli, Kurubarapalli, Ragimaganapalli, Junjupalli, Byanapalli, Kothapetta, Kattinayanapalli, Kammaampalli, Boganapalli, Pethathalapalli, Gangaleri, Kondepalli, Kompalli, Sembadamuthur, Gooliam, Bellampalli, Chikkapoovathi, Thandegoundanahalli, Alapatti, Agaram, Marikkampalli, Bellarampalli, Periyamuthur, Devasamudiram, Agasipalli, Chowttahalli, Sundekuppam, Timmapuram, Katteri, Gundalapatti, Sokkadi, Velakalahalli, Chaparthi, Bannihalli, Mittahalli, Errahalli, Kaveripattinam, Paiyur, Jagadab, Kallukurukki and Karadihalli villages. Krishnagiri (M), Kattiganapalli (CT) and Kaveripattinam (TP).
54 54 Veppanahalli Hosur Taluk (Part) Gollapalli, Selavandoddi, Sapparappalli, Gedalandhoddi,
Chinnarendoddi, Malagalakki, Doddagounipalli, Gudisadanapalli,
Koollu, Nerigam, Kariyasandiram, Pannapalli, Meenandoddi,
Sokkapuram, Kottasadanapalli, Muthunaickanpodur, Ramandoddi,
Kumbalam, Peddasigarlapalli, Amuthokondapalli, Athimugam,
Venkatesapuram, Bukkasagaram, Doripalli, Pattakurubarapalli,
Kodiga Timmanapalli, Kalingavaram, Chembarasanapalli, Settipalli,
Addakurikki, Nallaganakothapalli, Maranapalli, Marudandapalli,
Sorakayalapalli, Sagadevapuram, Thoddur, Mattampalli,
Pasthalapalli, Bukkanapalli, Mudipinayanapalayam, Beerapalli,
Bedapalli, Shoolagiri, Thiyagarsanapalli, Kamandoddi, Subbagiri,
Sanamavu, Holekotta, Samanapalli, Enusonai, Chennapalli,
Devarkuttapalli, Gudisalapalli, Errandapalli, Malasandiram,
Balagondarayanadurgam, Chinnagidibala, Immidinayakkanapalli,
Ullatti, Agaram , Agraharam, Thuppuganapalli, Thiyanadurgam,
Uddanapalli, Ayaranapalli, Ulagam, Hosahalli, Sekkalaikottai,
Melumalai, Bukkanapalli and Medithepalli villages.
Denkanikottai Taluk (Part) Nagamangalam, Udedurgam, Thimijepalli, Muthanhalli, T.Gollahalli,
Karukkanahalli, Sengodachinnahalli, Soolakunda, Rayakotta, Pillari
Agraharam, Nellur, Eachinahalli and Odaiyanahalli villages.
Krishnagiri Taluk (Part)
21
Bathimadugu, Idipalli, Oddapalli, Idipalli, Sigaralapalli,
Kasiruganapalli, Gollapalli, Singiripalli, Ebbirai, Konganapalli,
Sigaramaganapalli, Thottaganama, Gangamadugu, Manavarnapalli,
Seeranapalli, Neralagiri, Balanapalli, Krishnanaickanpudur,
Helekrishnnapuram, Theertham, Ettipalli, Ettipallitalav, Pannapalli,
Boothimutlu, Undiganatham, Ariyanapalli, Nachikuppam,
Thankadikuppam, Ragimanapalli, Kariyasaharamthalav, Alekundani,
Nallur, Nimmalvadi, Devarkundani, Edayanapalli, Kathiripalli,
Kadavarapalli, Veppanapalli, Thallipalli, Dasigowripalli,
Naduvanapalli, Puram, Appinaickankottai, Avalnatham,
Kondappanayanapalli, Viruppachandran, Dasiripalli, Madepalli,
Thattatharai, Bommarasanapalli, Soolaumalai, Pandikurkki,
Chinnakothur, Chennasandiram, Kuppachiparai, Beemandapalli,
Kundapalli, Lakkabethalapalli, Marachandiram, Ponnagoundapalli,
Kodipalli, Naralapalli, Kothigutalapalli, Pethanapalli, Kundarapalli,
Billanakuppam, Gollapalli and Puliyancheri villages.
55 55 Hosur Hosur Taluk (Part) Sevaganapalli, Kagganoor, Sokkarasanapalli, Singasadanapalli,
Belathur, Bebebalapuram, Deveerapalli, Baliganapalli, Edipalli,
Puram, B.S. Thimmasandiram, Vanamangalam, Kattinaickanduddi,
Eluvappalli, Mahadevapuram, Suligunta, Berigai, Amuthugondapalli,
Mugalpalli, Vathirapalli, Alur, Oddapalli, Alasapalli, Muthuganapalli,
Thinnapalli, Bagalur, Kodiyalam, Kothapalli, Koosthanapalli,
Sokkanathapuram, Egchangoor, Moorthyganadinna, Lingapuram,
Battavarapalli, Mallasandiram, Thumanapalli, Koladasapuram,
Nariganapuram, Seekkalapalli, Kurubarapalli, Advanapalli,
Alenatham, Sudugondapalli, Palavanapalli, Nandimangalam, Attur,
Badathapalli, Nanjapuram, Kembasandiram, Kanimangalam,
Zeemangalam, Nallur, Begepalli, Anumepali, Govinda Agraharam,
Zuzuvadi, Santhapuram, Viswanathapuram, Eluvapalli,
Marasandiram, Kalasthipuram, Siddanapalli, Thattiganapalli,
Karupalli, Peddamuthali, Muthalli, Attur, Dasepalli, Alur, Peddakullu,
Chinnakullu, Kelavarapalli, Punugandoddi, Avalapalli,
22
Mookandapalli, Motham Agraharam, Kothagondapalli, Poonapalli,
Naligabetta Agraharam, Chennathur, Moranapalli, Gollapalli,
Thorapalli Agraharam, Onnalvadi, Achettipalli, Nagondapalli,
Muthuganapalli, Gopanapalli, Mugalur and Panchakshipuram
villages.
Hosur (M) and Mathigiri (TP).
56 56 Thalli Denkanikottai Taluk (Part) Komaranapalli, Belagundapalli, Kalugondapalli, Madagondapalli,
Saragapalli, Kodiyalam, Anniyalam, Maruthanapalli, Kasi Agraharam,
Thandarai, Jagirkarupalli, Nagappan Agraharam, Hosappuram,
Kundumaranapalli, Bairamangalam, Bodichipalli, Pachappanatti,
Jakkeri, Anekollu, Mallasandiram, Thogarai Agraharam,
Devaganapalli, Periamadakondapalli, Kempatti, Sathanur,
Ulimaranapalli, Gumlapuram, Unisenatham, Binnamangalam,
Doddaubbanur, Kuppatti, Kakkadasam, Ulimangalam, Arasakuppam,
Bethireddi, Bevanatham, Bettamugulalam, Hanumanthapuram,
Rathinagiri, Sandanapalli, Noganoor, Thavarakarai, Gettur,
Ballapalli, Sarandapalli, Daravendram, Thallikothanoor,
Kottamaduvu, Arupalli, Thalli, Chudasandiram, Achubalu,
Chikkaverapalli, Averipally Agraharam, Nallumaru Agraharam,
Kunchan Agraharam, Marupalli, Jawalagiri, Agalakotta, Settipalli,
Palayamkotta, Karandapalli, Andevanapalli, Irudukotta, Belalam,
Kolatti, Salivaram, Malligarjunadurgam, Madakkal, Nandimangalam,
Thaggatti, Manchukondapalli, Kottaiyur, Urigam, Anchetty,
Doddamanchi and Natrapalayam villages.
Kelamangalam (TP) and Denkanikottai (TP).
6. DHARMAPURI 57 57 Palacodu Palacodu Taluk (Part)
Panjapalli, Periyanur, Namandahalli, Chinnagowndanahalli,
Chudanur, Gummanur, Jittandahalli, Mahendramangalam, Maravadi,
Themmarayanahalli, Murukkalnatham, Bikkanahalli, Karukkanahalli,
Velakalahalli, Jakkasamudram, Giddanahalli, Chikkadornabettam,
Samanur, Bodikuttalapally, Athimutlu, Gendanahalli, Marandahalli,
23
Chennamenahalli, Chikkamarandhahalli, Sengabasuvantalar,
P.Settighalli, Dandukaranahalli, Annamalaihalli, Hanumanthapuram,
Elumichanahalli, Mukkulam, Kumbarahalli, Pachchiganapalli,
Kerakodahalli, Karimangalam, Bommahalli, Nariyanahalli, Pulikkal,
Kondachamanahalli, Chikkardanahalli, Jertalar, Karagadahalli,
Palacode, Bolabhaguthanhalli, Kottumaranahalli, Naganampatty,
Periyanahalli, Adilam, Dindal, Thellanahalli, Bandarahalli,
Murukkampatti, Indamangalam, Molappanahalli, Poonathanahalli,
Chennarayanahalli, Donnenahalli, Baisuhalli, Kanavenahalli, Nallur,
Budihalli, Belamaranahalli, Thirumalvadi, Bevuhalli, Sirenahalli,
Errakuttahalli, Boppidi, Erudukuttahalli, Erranahalli, Gujjarahalli,
Upparahalli, Rengampatti and Sirandapuram villages.
Marandahalli (TP), Kariamangalam (TP) and Palacodu (TP).
58 58 Pennagaram Pennagaram Taluk Palacodu Taluk (Part) Settihalli, Papinayakanahalli, P. Gollahalli, Pulikkarai, Jagirburgur,
Selliyampatti, Booganahalli, Sekkodi, Kalappanahalli, Begarahalli,
Sitiganahalli, Guthalahalli, Kattanahalli, Karukkamaranhalli,
Modugulahalli, Neralamarudahalli, Bathalahalli, Pothalahalli,
Pumandahalli, Domalahalli and Mallikuttai villages.
59 59 Dharmapuri Dharmapuri Taluk (Part) Mookkanahalli, Palavadi, Kadagathur, A.Reddihalli,
Pappinaickanahalli, Adagapadi, Dhalavaihalli, Somenahalli,
Pangunatham, Konangihalli, Kumbalapadi, Nathathahalli,
Thadangam, Virupatchipuram, A.Jettihalli, Adiyamankottai,
Balajangamanhalli, Nagarkoodal, Nekkundhi, Errabaiyanahalli,
Echanahalli, Elagiri, Pagalahalli, Nallampalli, Laligam,
Mademangalam, Dhinnahalli, Mittareddihalli, Budanahalli, Sivadi,
Palayam, Dokkubodanahalli, Boalanahalli, Maniathahalli,
Kammampatti, Thoppur, T.Kanigarahalli, K. Thoppur (R.F.),
Annasagaram and Vellegoundan Palayam villages.
Dharmapuri (M).
60 60 Pappireddippatti Dharmapuri Taluk (Part)
24
K.Naduhalli, Nallanahalli, Konanginaickanahalli, Vellalapatti,
Andihalli, Krishnapuram, Pulidikarai, Kondampatti, Kuppur,
Haledharmapuri, Settikarai, Naickanahalli, Akkamanahalli,
Mookanur, Vellolai, Ungaranhalli, Noolahalli, Mukkalnaickanahalli,
Vathalamalai, Thippireddihalli, Veppilaimuthempatti, Kondagarahalli
and Kukkalmalai villages.
Pappireddippatti Taluk (Part) Maniyabadi, Singirihalli, Kerekodahalli, Chintalpadi, Linginaickenhalli,
Bosinaickenhalli, Nallagudlahalli, Gedakarahally, Kadathur,
Madathahally, Buddireddipatti, Basuvapuram, Gurubarahalli,
Thinnahalli, Balasamudram, Peddur, Sikkampatti,
Gopichettipalayam, Papichettipatti, Annamalaipatty, Allalapatty,
Tenkaraikottai, Thurinjihalli, Rameyanahalli, Pethasamudram,
Thadhanur, Obilinayakkanahalli, Thalanatham, Kettureddipatty,
Mottankurichi, Sunkarahalli, Unisenahalli, Battalamalai, Regadahalli,
Mekalanayakanahalli, Pappambadi, Pudupatti, Alapuram, Menasi,
Pudinattam, Gundalamaduvu, Kadiripuram, Kumbarahalli, Bommidi,
Vellalapatti, B.Pallipatti, Jangalahalli, Bairanatham,
Devarajapalayam, Molayanur, Venkatesamudram, Kolimekkenur,
Adigarapatty, Thadampatti, Kavandampatty, Mookkareddipatti,
Irulapatty, A. Pallipatti, Naranapuram, Gopalapuram, Mangade,
Bothakkadu, Sembiyanur, Ajjampatty and Kadaranampatty villages.
Kadathur (TP), B.Mallapuram (TP) and Pappireddipatti (TP).
61 61 Harur (SC) Harur Taluk Pappireddippatti Taluk (Part) Andipatty, Kolagampatty, Nambippatti, Pethathampatti,
Chinnankuppam, Annamalaihalli, Jammanahalli, Parayapatti,
Devarajapalayam, Puludiyur, Kokkarapatty, Malagapadi, Sitteri,
Vachathi, Erumiyampatty, Kombur, Chinnamanjavadi, Manjavadi,
Kallattupatti, Nadupatti, Nonanganur, Elandaikuttapatty,
Pattukonampatty, Nachikutti R.F., Ammapalayam and Kullampatty
villages.
7. TIRUVANNAMALAI 62 62 Chengam (SC) Chengam Taluk (Part)
25
Kuppanatham, Paramanandal, Theethandapattu, Valayempattu,
Pudupattu, Alaputhur, Quilam, Anvarabath, Se.Nachipattu,
Kayampattu, Chennasamudram, Pakkiripalayam, Arasankanni,
Melchengam, Melchengam RF, Andanur, Melpulidiyur,
Perumpattam, Manmalai, Kariyamangalam, Pinjur, Vedankuppam,
Melpallipattu, Melvanakkambadi, Anandavadi RF, Anandavadi,
Kattamaduvu, Naradapattu, Melravandavadi, Karimalaipadi,
Andipatti, Thambunaickenpatti, Manandipatti, Porasapattu,
Thalayuthu, Arattavadi, Ariyakunju, Sorppanandal, Melpennathur,
Uchimalaikuppam, Vinnavanur, Pachal, Nallur, Kannakurukkai,
Chinnakolapadi, Paliyapattu, Aswanagasurunai, Periakolapadi,
Beemanandal, Melkaripur, Kolundampattu, Sathanur, Sathanur Dam,
Neepathurai, Vellalampatti, Elangunni, Kurumapatti, Kalladavi,
Manikkal, Puliyampatti, Karungalipadipatti, Veppurchekkadi,
Veeranam, Tharadapattu, Kanakkandal, Nedungavadi, Agaram (se),
Perumbakkam, Seranthangal, Kilvanakkambadi, Thandarampattu,
Keelravandavandi, Olagalapadi, Keelamanjanoor, Melamanjanoor,
T. Velur, Se.Andapattu, Thanipadi, Chinniyampettai, Reddiapalayam,
Malaiyanurchekkadi, Kilpachar, Melpachar, Mothakkal, Melmuthanur,
Athipadi, Pudurchekkadi, Jambodai, Bondai, Narayanakuppam,
Appunaickanpalayam, Thiruvidathanur, Edathanur, Thenmudiyanur,
Agarampallipattu, Allappanur, Royandapuram, Puthurchekkadi,
Beemarapatti, Melmalachi, Akkarapatti, Semmampatti,
Perunkolathur, Thondamanur, Sadakuppam, Unnamalaipalayam,
Valavachanur, Kottaiyur, Palamarathur, Vannankuttai, Bandirev,
Padapanjamarathur, Melsilambadi, Kilthatiyapattu, Melthathiyapattu,
Puliyur, Urgoundanur, Kilaiyur, Erukampattu, Nellivoy, Athipattu,
Perumuttam, Kallathur, Melpattu, Chinnakilpattu and Kilpattu
villages.
Chengam (TP).
63 63 Tiruvannamalai Chengam Taluk (Part) Melsirupakkam, Kilsirupakkam, Radhapuram, Vakkilapattu,
Serpapattu, Se.Gudalur, Varagur, Kambattu, Vanapuram,
26
Mazhuvampattu, Thenkarimbalur, Perunduraipattu, Kungilinatham,
Perayampattu and Edakkal villages.
Tiruvannamalai Taluk (Part) Su.Palliampattu, Malappambadi, Drugainammiyandal, Vengikkal,
Adaiyur, Devanandal, Ayyam Palayam, Adiannamalai, Kosalai,
Nochimalai, Vaniyanthangal, S.O.Kilnachipattu, Chinnakangeyanur,
Sammandanur, Nallanpillaipettral, Pallikondapattu, Kilnathur,
Melathikan, Kilanakkarai, Samuthiram, Anaipirandan, Athiyandel,
Kaveriyampoondi, Pandithapattu, Kananthampoondi, Melchettipattu,
Kilchettipattu, Nallavanpalayam, Sevalpundi, Melputtiyandal,
Su.Kilnachipattu, Nedupattu, Kannapandal, Alaganandal,
Udaiyanandal, Thenmathur, Kilkachirapattu, Melkachirapattu,
Arasudaiyampattu, Manjampundi, Viswanthangal, Meyyur,
Nachanadal, Kolakkudi, Su.Andapttu, Aradapattu, Kattampundi,
Pavupattu, Paraiyampattu, Nariyapattu, Sakkaratamadai,
Talayampallam, Su. Pappambadi, Thatchampattu, Allikondapattu,
Athipadi, Palaiyanur, Kandiyankuppam, Valaiyampakkam, Kallottu,
Navambattu, Appupattu, Pavithiram, Periyakallapadi and
Chinnakallapadi villages.
Tiruvannamalai (M).
64 64 Kilpennathur Tiruvannamalai Taluk (Part) Kilathur, Meppaturai, Sirukilambadi, Mutharasampundi,
Narthampoondi, Nellimedu, VadaPulithiyur, Agaramsippandhi,
Nayadumangalam, Porkunam, Salaiyanur, Mallappanaicken
palayam, Karkonam, Kovur, Kamalaputhur, Arpakkam,
Budhamangalam, Vairaperiyankuppam, Vedandavadi, Mangalam,
Palanandal, Velunganandal, Sorakolathur, Vada Karungalippadi,
Maruthuvambadi, C. Andapattu, Devanampattu, Periyakilambadi,
Udirampundi, Kattuputhur, Kolakkaravadi, Karunthuvambadi,
Mallavadi, Sorandai, Koothala Vadi, Vadakarimbalore, Medalampadi,
Nookampadi, Randam, Ganalapadi, Kothantavadi, Erumpundi,
Sevarapundi, Keekklur, Kathalampattu, Mekkalur, Valudalangunam,
Kanapapuram, Kazhikulam, Oothampoondi, Namiyandal,
27
Kalasthambadi, Thurinjapuram, Usambadi, Silappandal,
Pichanandal, EnamKariyandal, Muniyandal, Velukanandal,
Sadaianoodai, Sananandal, Thellanandal, Vallivagai, Vatraputhur,
Iyngunam, Karnampoondi, Nariyamangalam, Kalpundi, Sirunathur,
Somasipadi, So.Namiyandal, Kunniyandal, Kumarakudi, Aranji,
Kalitheri, Sirukothan, Kadambai, Kunnankuppam, Rayampettai,
Andalur, Manavaram, Karikilambadi, Kaniyampundi, Vedanatham,
Kolathur, Kattumalaiyanur, Kattuvelanandal, Su.Polakonam,
Kalingaleri, Sorpanandal, Kiranur, Arumbakkam, Velanandal,
Neikuppam, Konalur, Nadazhakanandal, Sanipundi, Erpakkam,
Z.Gudalur, Neivanatham, Avur, Vayalur, Rajanthangal,
Iluppanthangal, NA.Gangupattu, Cheyyaleri, Sellamkuppam,
Thandarai, Isukalikatteri, Kilkaripoor, Kallanai, Venniyandal, Olaipadi,
Anukkumalai, Ponnamedu, Kallayee, Sorathur, Vaippur, Agaram,
Panniyur, Andampallam, Su.Nallur, Thiruvarangam Valavetti,
Tirukalur Valavetti, Veraiyur, Nayarpattu, Thiruvanaimugam,
Angunam, Ananandal, Su.Valavetti, Kalleri, Aruthirapattu,
Perumanam, Devanur, Panaiyur, Porikkal, Kadagaman,
Madurampattu, Virudhuvilanginan, Kiliapattu, Kunnumuringi,
V.Andapattu, Vengayavellore and Naraiyur villages.
Kilpennathur (TP) and Vettavalam (TP).
65 65 Kalasapakkam Polur Taluk (Part) Amirthi, Neepalampattu, Kalpattu, Irumbili, Kuppam, Kalkuppam,
Vazhiyur, Kalasamudram, Ananthapuram, Kanamalai,
Nammiyampattu, Mandaparai, Veerappanur, Pudupattu, Eriyur,
Kilkanavayur, Puliyankuppam, Padavedu, Senbagathoppu,
Seengadu, Kuttakarai, Odamangalam, Kovilur, Pattarvaikadu,
Thumbakkadu, Kidampalayam, Gengavaram, Melchippili,
Erumaiyanur, Kilthatiyapattu, MelCholankuppam,
Vadakarainammiyandal, Seenandal, Deverayanpalayam,
Kandapalayam, Adamangalam, Kettavarampalayam, Sengaputheri,
Mel Arani, Anaivady, Kappalur, Vanniyanur, Kachirimangalam, Mel
Vilvarayanallur, Ernamangalam, Siruvallur, Arunagirimangalam,
28
Gangalamahadevi, Nallanpillaipetral, Veeralur, Mattavettu, Mel palur,
Kil palur, Kadalady, ThenMathimangalam, Banampattu,
Sholavaram, Kilpotharai, Thenagaram, Pazhan koil, Elathur,
Priyampattu, Poondi, Pillur, Kalasapakkam, ThenPallipattu,
Vinnuvampattu, Kalur, Pathiyavady, Kampattu, Aniyalai, Ladavaram,
Genganallur, Alangaramangalam, Padagam, Seetampattu and
Padiyamputtu villages.
Chengam Taluk (Part) Veeranandal, Munnuramangalam, Pudurchengam,
Unnamalaipalayam, Karapattu, Pudupattu, Korattambattu, Kanji,
Aridharimangalam, Thamaraipakkam, Nayampadi, Mashar,
Kallarapadi, Endal, Nammiyandal, Alathur, Oravandavadi,
Nandimangalam, Panaiolaipadi, Periyeri, Kottakulam, Muthanur,
Thorapadi, Narasinganallur, Padiagraharam, Alliyandal,
Japthikariyandal, Gengampattu, Kilpadur, Voividanthangal,
Melpadur, Kulalpadi, Nathavadi, Vadamathur, Melnachipattu,
Senthamangalam, Annandal, Melapunjai, Vasudevampattu, Eraiyur
and Melmudiyanur villages.
Pudupalayam (TP).
66 66 Polur Vandavasi Taluk (Part) Melanur, Soodrakatteri, Anmarudai, Avaniyapuram, Mel Sathamangalam, Nariyambadi, Vinayagapuram, Konaiyur, Gengapuram, Kozhappalur, Imapuram, Narayanamangalam, Marakkunam, Alliyandal, Mahadevimangalam, Melpalayam, Thavani, Thellarampattu, Namathodu, Semmambadi, Anadimangalam, Konamangalam, MelaPoondi, Visamangalam, Melathangal, Jagannathapuram, Arasampattu, Nedungunam, Then Kadapanthangal, Peranambakkam, Morakkaniyanur, MelVillivalam, Veppambattu and MelNandiyambadi villages. Polur Taluk (Part) Thulavapushpagiri, Vellore, Sedarampattu, Parvathiagaram,
Alliyabath, Eluppagunam, Narayanamangalam, Kangiranandal,
Pushpagiri, Thurunchikuppam, Vilankuppam, Kalvasal,
Muniyanthangal, Sandavasal, Kasthambady, Enthuvambadi,
Mukkurambai, Kilpattu, Vadamathimangalam, Theppanandal,
Chitteri, Kelur, Athuvambadi, Kattipoondy, Palvarthuvendran, Ettivady, Alampoondy, Othiyanthangal, Rayankuppam, Gudalur,
29
Saduperipalayam, Saduperi, Madavilagam, Jambukonampattu, Ariyathur, Thirumalai, Sengunam, Potharai, Periyagaram, Athimoor, Kaliyam, Tindivanam, Renderipattu, Kunnathur, Murugapady, Ogur, Karikathur, Kilkarikathur, Vambalore, Oothur, Othalavady, Veerasambanur, Modanapalayam, Thumbur, Indravanam, Appedu, Ulagampattu, Kothandavady, Kolakkaravady, Narasingapuram, Modaiyur, Odanagaram, Arumbalore, Manickavalli, Mandakolathur, Eyakolathur, Venmani, Pappampady, Mampattu, Ezhuvambadi, Jadatharikuppam, Somanthaputhur, Edapirai, Thiruchur, Padiyampattu, Su.Nammiyanthal , Kangayanoor, Pudupalayam, Vasur, Sanikkavady, Karapoondy, Pulivanandal, Otteri, Mattapirayur, Kozhavur, Koralpakkam, Chothukkani, Semmiyamangalam, Alliyalmangalam, Athurai, Thatchampadi, Nambedu, Devimangalam, Cheyyanandal, Chithathurai, Peranambakkam, Randam, Vilapakkam, Pelasur, Kuruvimalai, Mansurabad, Severapoondi, Edayankulathur, Maruthuvambady and Gangasoodamani villages. Kalambur (TP), Polur (TP) and Chetpet (TP).
67 67 Arani Arani Taluk Cheyyar Taluk (Part) Kaduganur, Melnagarambedu, Melmattai, Vinnamangalam,
Agatheripattu, Maligaipattu, Melkovalaivedu, Valleripattu, Pudukottai,
Navalpakkam, Korukkathur, Munugapattu, Mel Seeshamangalam,
Thirumani, Melputhur, Devanathur and Pillanthi villages.
68 68 Cheyyar Cheyyar Taluk (Part) Ariyur, Panamugai, Brahmadesam, Seevaram, Sirunavalpattu,
Vadailuppai, Cheyyanur, Vengalathur, Umaiyalpuram,
Arasankuppam, Chettithangal, Ozhukkavakkam, Thalikkal,
Vellakulam, Thirupanangadu, Vembakkam, Kuthanur, Natteri,
Sunaipattu, Pulivalam, Poonthandalam, Sattuvanthangal,
Munjurpattu, Siruvanjipattu, Irumaram, Randam, Nayanthangal,
Thennampattu, Thandappanthangal R.F., Azhividaithangi, Seleri,
Thiruppanamur, Pillanthangal, Namandi, VadaMavanthal,
Abdullapuram, Kuranganilmuttam, Pallavaram, Kanikiluppai,
Seniyanallur, Kundiyanthandalam, Suruttal, Poonaithangal, Menallur,
Girijapuram, Kizhnaickenpalayam, Vadakalpakkam, Vazhavandal,
Mamandur, Hariharapakkam, Thiruvadirayapuram, Kilnelli, Karandai,
Sumangali, Alanthangal, Kodayambakkam, Perungattur,
Perumanthangal, Thandappanthangal, Vedamanapakkam,
30
Melbooderi, Moranam, Talarapadi, Pulinthai, Pullavakkam,
Kammanthangal, Pootheri, Arathirivellur, Hasanampettai,
Thenkalani, Kunnathur, Kaganam, Chithathur, Kanagambakkam,
Perumpulimedu, Chellaperumpulimedu, Alinjalpattu,
Narasamangalam, Mathur, Sodiyambakkam, Bagavandapuram,
Elacheri, Sithalapakkam, Vayalathur, Arasanipalai, Punnai,
Dharmacheri, Pavoor, Ukkamperumbakkam, Mangal,
Mahajanambakkam, Kunnavakkam, Cholavaram, Karanai,
Pandiyambakkam, Palli, Mangalam, Vadapoondipattu, Mariyanallur,
Perumpoondi, Nedumparai, Jaderi, Thenpoondipattu,
Barathanthangal, Ramakrishnapuram, Sirungattur, Arumparuthi,
Endavadi, Sengattankundil, Pappanthangal, Duli, Periakoil,
Vinnavadi, Perungalathur, Thumbai, Vadaelapakkam,
Vadagampattu, Madipakkam, Edaval, Akkur, Koolamandal, Ukkal,
Nemili, Sirunallur, Pudupalayam, Kil Nethapakkam, Siruvelianalloore,
Velianallore, Kaliyur, Puliyarambakkam, Kilpudupakkam, Painkinar,
Vadathandalam, Arugavoor, Perumpallam, Sundivakkam, Thandarai,
Murukkathampoondi, Vadugapattu, Serampattu, Thozhupedu,
Eraiyur, Kilathur, Cheyyatraivendran, Vellai, Kilmattai, Anakkavoor,
Anapathur, Vada Alapirandan, Athi, Elaneerkundram,
Kilneerkundram, Nedungal, Thethurai, Kurumbur, Narmapallam,
Kilkolathur, Erumaivetti, Thenthandalam, Perumpalai, Vilaripattu,
Thavasi, Nelvoy, Parasur, Madurai, Mukkur, Korukkai,
Kizhapalanthai, Vakkadai, Kazhanipakkam, Naval, Irungal,
Mulagiripattu, Then Mavandal, Chithamur, Arasur, Purisai,
Thenilluppai, Veerambakkam, Melma, Ayyavadi, Vachanur,
Melnarma, Soundariyapuram, Vadanangur, Thirumpoondi, Nallalam,
Kovilur, Sengadu, Mel Kolathur, Vada Thinallur, Mel Nemili,
Kottagaram, Pazhanjur, Echur, Thenelapakkam, Thenkalpakkam,
Paiyur, Alathurai, Alathur and Venkodu villages.
Dusi (CT) and Tiruvethipuram (M).
69 69 Vandavasi (SC) Vandavasi Taluk (Part) Cholavaram, Nambedu, Anaibogi, Vilanallur, Ayalavadi,
31
Kilkovalaivedu, Sethupattu, Thellur, Pulivai, Thennangur, Karam,
Kosapattu, Ozhapakkam, Ariyathur, Vilangadu, Irumbedu, Kovalai,
Kilnarma, Kilpakkam, Sathanoor, Koilkuppam, Vazhur,
Vizhuthupattu, Thazhuthazhy, Salukkai, Thazhampallam,
Vengunam, Mummuni, Karanai, Thensenthamangalam, Erumbur,
Thenalapiranthan, MelSembedu, Urgudi, Vallam, Vadugamangalam,
Septankulam, Ariyapadi, Injimedu, Chandirambadi, Kattamangalam,
Mosavadi, Thadinolambai, Kothandapuram, Thenkkarai, Vada
Vanakkambadi, Melpathi, Thakkandarayapuram, Arasur, Mampattu,
Kilsathamangalam, Pathiri, Sennavaram, Birudur, Manganallur,
Agaram, MelKodungalur, KilKodungalur, Kavedu, Ulundai, Salavedu,
Mangalam, Mamandur, Marudhadu, Kodanallur, Sedarakuppam,
Sembur, llangadu, Avanavadi, Vengaram, KilVelliyur, Kadambai,
Mazhiyur, Endal, Manickkamangalam, Reddikuppam,
Ragunathasamudram, Kozhipuliyur, Kalyanapuram, Aliyur,
Solaiarugavur, Singampoondi, Kandavaratti, Koothampattu, Ponnur,
Nalleri, Jammampattu, Nadukuppam, Eripattu, Athipakkam,
Navalpakkam, KilVillivalam, Mazhuvankaranai, Punnai, Kottai,
Veliampakkam, KilSeeshamangalam , Garudapuram, Seeyalam,
Ammanampakkam, Badur, Adiyanoor, Adiyankuppam, Osur,
Nelliankulam, Sri Rangarajapuram, Kandiyanallur, Ramasamudram,
Sogathur, Embalam, ThenVanakkambadi, Japthikaranai, Soraputhur,
KilPuthur, Tirakoil, Sathapoondi, Perunkadaputhur, Ariyampoondi,
Madam, Isakolathur, Kottupakkam, Melacheri, Nalladisenai,
Thennathur, Seeyamangalam, Thenthinnalur, Sivanam, Pappanallur,
Thellar, Meesanallur, Nallur, Eramalur, Mudur, Kavaniyathur,
Kalpattu Nainankuppam, Eyppakkam, Venmandai, KilSembedu,
Amudur, Padur, Theyyar, Kodiyalam, Gudalur, Koothavedu,
Agarakorakottai, Goonambadi, Pancharai, Achamangalam,
Chitharugavoor, Kizhangunam, Gengampoondi, Arunthodu,
Vayaloor, Poongunam, Vadakkupattu, Mahamayi Thirumani, Vedal,
Kunnagampundi, Nerkunam, Kilnamandi, Korakkottai, Senal,
Pennattagaram, Irumbili, Pazhaveri, Su.Katteri, Arungunam,
32
Mavalavadi and Sathiyavadi villages.
Peranamallur (TP), Vandavasi (M) and Desur (TP).
8. VILUPPURAM 70 70 Gingee Gingee Taluk (Part)
Edapattu, Vailamur (Mel), Teppirampattu, Nandipuram,
Paruttipuram, Periyanolambai, Pinnanur, Kammantangal,
Devandavadi, Kaividantangal, Modipattu, Peruvalur, Marakonam,
MelNemili, Chinnanolambai, Eyyal, Mel Sevalambadi,
Unnamanandal, Naranamangalam, Talankunram, Paraiyanpattu,
Kappalambadi, Kottaipoondi, Sangilikkuppam, Paraiyantangal,
Palampoondi, Sindagampoondi, Kilavampoondi, Kuduvampoondi,
Pappantangal, Chokkapalam, Sevalambadi (Kil), Mel Karanai,
Vadavetti, Arukkampoondi, Sathambadi, Sirudalaipoondi,
Kodukankuppam, Sindipattu, Nochaloor, Kundalampattu,
Kodambadi, Vaduganpoondi, Kadapanandal, Avalurpet,
Kovilporaiyur, Tayanur, Mel Malaiyanur, Valathi, Devanur,
Gangapuram, Chitteri, Samathankuppam, Annamangalam,
Sathanandal, Kannalam, Sattaputhur, Melmambattu, Torappadi,
Siyappundi, Manandal, Puduppattu (Mel.), Vadapalai, Eyyakunnam,
Embalam, Turinjippundi, Mannur (Mel.), Porkunam, Kadali,
Mavanandal, Vanakkambadi, Melacheri, Sevalapurai, Siruvadi R.F.,
Alampundi, Tenpalai, Chokkanandal, Kalathambattu, Melarangunam,
Melathipattu, Kuzhapalur, Pappambadi (Mel), Semmedu,
Viramanallur, Satyamangalam, Nayampadi, Bharatantangal,
Pasumalaitangal, Perungappur, Muttakadu R.F., Singavaram,
Uranitangal, Anjancheri, Idayalam (Mel), Ponpatti, Jayankondan,
Narasingarayanpettai, Konai, Sennalur, Odiyathur,
Chinnaponnampundi, Manalapadi, Periyamur, Devadanampettai,
Sorattupperiyankuppam, Pullipattu, Pudupalayam, Pakkam, Pettai
(Gingee), Puttagaram, Kamagaram, Tadanguppam, Kattuchittamur,
Madappundi, Kanjur, Nagalampattu, Nallampillaipetral, Uliyampattu,
Settavarai, Tadagam, Pothuvoy,Palavalam, Malarasankuppam,
Malavantangal, Gangavaram, Kanakkankuppam,
33
Tandavasamudram, Padippallam, Tachchampattu, Attiyur,
Sittampundi, Sirunampundi, Appampattu, Kavarai, Kadagampundi,
Minamur, Jambodi, Kommedu, Tenpuduppattu, Mavattambadi,
Palappattu, Karai R.F., Karai, Varikkal, Melarungunam, Mullur,
Tandavasamudram R.F., Tuttipattu, Ponnankuppam, Konalur,
Anaiyeri, Pulivandi, MatturTirukkai, Oddambattu, Thiruvadikunnam
and Mattaparai villages.
Gingee (TP) and Ananthapuram (TP).
71 71 Mailam Gingee Taluk (Part) Udaiyantangal, Kallapuliyur, Irumbuli, Kandamanallur, Cholangunam,
Perumpundi, Damanur, Buderi, Tondur, Chinnagaram, Pennagar,
Sandisakshi, Mahadevimangalam, Illodu, Karunguli, Eachur,
Mukkunam, Melolakkur, Viranamur, Neerperuthagaram, Ethanemili,
Melathipakkam, Edaimalai, Bondai, Agalur, Neganur,
Kariyamangalam, Chellapiratti, Kalavay (Mel), Perumpugai, Anathur,
Virpattu, Seturayanallur, Puttur (Vada), Anangur, Aviyur,
Nangiyanandal, Arugavur, Pallikulam, Kuttapakkam (Mel),
Indirasankuppam, Chittamur (Mel), Melathur, Panappakkam,
Nattarmangalam, Koravanandal, Kalaiyur, Kadambur, Servilagam,
Vadavanur, Nangilikondan, Rajampuliyur, Kurinjipai, Tuduppakkam,
Modaiyur, Vallam, Maruderi, Kongarappattu, Sevur (Mel), Kilaiyur,
Maniyampattu ,Kammandur, Taiyur, Sorattur, Pappambadi (Kil),
Vadataram, Kilmambattu, Thiruvambattu, Kappai, Kallalipattu,
Dalavanur, Vilvamadevi, Errambattu, Anilady, Vowalkunram,
Koodaloor (Mel), Kizh Vailamur, Kalladikuppam, Marur, Nagandur,
Dalavalappattu, TenPuthur , Perampattu and Amur villages.
Tindivanam Taluk (Part) Mambakkam, Sembakkam, Konalur, Siviri (Mel), Attipakkam,
Neduntondi, Vellimedupettai, Puttanandal, Dadapuram,
Singanikuppam, Kilmalayanur, Meladhanur, Ammanambakkam,
Vairapuram, Tengapakkam, Purangarai, Kilkaranai, Evalur, Sattanur,
Sitteripattu, Melpakkam, Neykuppi, Pulaiyur, Kodiam, Kilmavilangai,
Mel Mavilangai, Nagavaram, Siruvalur North, Taniyal, Puliyanur,
34
Kalpakkam, Kirandipuram, Vadampundi, Perapari, Karuvapakkam,
Ural, Pattanam, T. Panchalam, Mel Palakuppam, Venmaniyathur,
Kattusiviri, Pampundi, Naduvanandal, Mannampoondi, Ilamangalam,
Vilukkam, Deevanur, Agoor, Mel Peradikuppam, Salai, Kollar,
Vempundi, Nettiyur, Peramandur, Asur, Vengandur, Rettanai,
Avayakuppam, Muppuli, Kodima, Padamangalam, T. Kenipattu,
Nallamur, Kolliyankunam, Chinnanerkunam, Kutteripattu,
Chinnavalavanur, Soliasokkulam, Alagrammam, Nedumozhianur,
Senjikothamangalam, V. Nallalam, V. Panchalam, Sendiyampakkam,
Chendur, Velangampadi, Mailam, Thenkulapakkam, Taludali,
Kanniyam, Tennalapakkam, Kuralur, Padirapuliyur, Palapattu,
Perani, Periathatchur, Chittani, Ezhaoi, Athikuppam, Anganikuppam,
Vidur, Konamangalam, Ganapathipattu and Kadur (S) villages.
72 72 Tindivanam (SC) Tindivanam Taluk (Part) Koochikolathur, Padiri, Kambur, Karikambattu, Ongur,
Annambakkam, Kattupunjai, Vada Kalavoi, Kadavambakkam,
Avanipur, Panaiyur, Pangalathur, Nangunam, Nallathur, Saram,
Salavadi, Melpettai, Vittalapuram, Kilgudalur, Ichcheri, Nolambur,
Mangalam, Kiladanur, Pallipakkam, Eppakkam, Andapattu, Kilpasar,
Atchipakkam, Naramagani, Sendamangalam, Nallur, Pantodu,
Nagalpakkam, Rayanallur, Nagar, Asappur, Kuramparam R.F.,
Kandadu, Vada Agaram, Pudupakkam, Kurumparam, Alathur, Vada
Kodipakkam, Siruvadi, Vaidapakkam, Vada Nerkunam, Kilnemili,
Vandarampundi, Keezh mannur, Karuppur, Kilsevur, Kilsevur R.F.,
Kattalai, Endiyur, Attur, Vada kulapakkam, Manur, Molasur,
Guruvammapettai, Janakipettai, Perumukkal, Kilarungunam,
Kulapakkam (Vada), Senalur, Keel Buderi, Kunnappakkam,
Tennampundi, Mandaperumpakkam, Madavantangal, Endur, Kurur,
Vepperi, Murukeri, Kulathur, Nadukuppam,
Kesavanayakkampalayam, Tirukanur, Urani, Alapakkam, Atchikadu,
Panichamedu, Kilpettai, Anumandai, Omipper, Adasal,
Adavallikuttam, Sattamangalam, Singanandai, Alanguppam, Manoor,
Vanniper, Bramaddesam, Ariyantangal, Chokkantangal, Nalmukkal,
35
Alagaipakkam, T. Nellalam, Kilsiviri, Palamukkal, Elavalapakkam,
Then Nerkunam, Kovadi, Ommandur, Annamputhur, Varagapattu,
Iraiyanur, Karanavur, Jaggampettai, Singanur, Then Pasiyar,
Avanampattu, Then Kalavay, Vengai, Kilsithamur, Sorapattu,
Seyyankuppam, Chettikuppam, Koonimedu, Ariyankuppam,
Veliyanur, Kallakolathur, KilPeradikuppam, Kiledayalam,
Kilpudupattu, Olakkur Kilpadi and Olakkur Melpadi villages.
Tindivanam (M) and Marakkanam (TP).
73 73 Vanur (SC) Vanur Taluk Viluppuram Taluk (Part) Kodukkur, Chittalambattu, Tirumangalam, Muttarampattu,
Kaliingamalai, Valudavur, Pakkiripalayam, Nerkunam,
Kurampalaiyam, Vadanur, Mathur, Seshanganur, Kalittirambattu,
Ammanankuppam, Periyababusamudram, Chinnababusamudram,
Pallittennal, Navamalkapper, Kandamangalam, Aazhiyur,
Pallineliyanur, Kotthampakkam, Pallicherry, Pallippuduppattu, Mitta
Mandagappattu, Navamal Marudur, Kondur, Chokkambattu,
Mettupalaiyam, Kongambattu, Sorappur, Viranam, Pakkam,
Krishnapuram, Rampakkam, Sornavur (Kilpadi), Sornavur (Melpadi),
Kalanjukuppam and Perichchambakkam villages.
74 74 Viluppuram Viluppuram Taluk (Part) Ayyankovilpattu, Kakuppam, Poyyapakkam, Madirimangalam,
Sengadu, Vaduganathankuppam, Melpadi, Maharajapuram,
Erumanthangal, Salaiagaram, Koliyanur, Kallappattu,
Peddureddikuppam, Illangadu, V.Pudur, Mudaliyarkuppam,
Kumulam, Manakkuppam, Malarajamkuppam, Kudumiyankuppam,
Naraiyur, Pananguppam, Todandanur, Panampattu, V. Marudur,
Puntottam, Nannadu, Vedambattu, Perumbakkam, Konur, Teli,
Venmaniyathur, Kottammangalam, Venkatesapuram, Sattipattu,
Orukodi, Tokavadi, Kondangi, Valudureddi, Salamedu, Anangur,
Nannattampalaiyam, Malavarayanur, Salayampalayam (East),
Gangarampalaiyam, Arpisampalaiyam, Vengatadriagaram, Pillur,
Kavanippakkam, Kulathur, Kandamanadi, Kandambakkam, Kappur,
36
Maragathapuram, Kandiyamadai, Pedagam, Ariyalur (Villupuram),
Chittatur (Tirukkai), Athiyur (Tiruvadi), Veliyambakkam,
Kongarakondan, Dalavanur (Tiruvadi), Tiruppachchanur, Serndanur,
Panchamadevi, Siruvandadu, Mokshakulam, Parasureddipalaiyam,
Puvarasamkuppam, Arasamangalam, Then Kuchipalaiyam,
Kallippattu and Vadavambalam villages.
Viluppuram (M) and Valavanur (TP).
75 75 Vikravandi Viluppuram Taluk (Part) Nallapalayam, Kadayam, Karuvakshi, Chennappanayakkanpalayam,
Panamalai, Sangitamanagalam, Nangathur, Nagar, Senjipudur, Senji
kunnathur, Thirunandipuram, Pidaripattu, Ennayiram, Brahmadesam,
S. Kolapakkam, Muttatur, Salavanur, Vellayaimbattu, Kulirsunai,
Udaiyanatham, Vengamur, Hanumanthapuram, Thirukkunam,
Anniyur, Perunkalapundi, Kannandal, Kaliyanampundi,
Arasalapuram, Mandagapattu, Echchanguppam, Esalam, Tenpair,
Nandivadi, Nemur, Melkaranai, Porur, Attiyur Thirukkai, Velleripattu,
Sitheri, Elusembon, Koralur, Vengayakuppam, Narasinganur,
Chinnatachachur, Konkarambundi, Salai (Vikravandi), Kuttampundi,
Melkondai, Asur, Vembi, Kanjanur, Veliyandal, Pundi,
Olagalampundi, Pungunam, Kundalappuliyur, Kunnathur Thangal (I),
Siruvalai, Semmedu, Kakkanur, Ariyalur Thirukkai , Viramur,
Arumbuli, Adanur, Kasbakaranai, Thumbur, Kottiyampundi, Sattanur,
Avadaiyarpattu, Reddikuppam, Pillaiyarkuppam, Kayattur,
Vettukkadu, Toravi, Panappakkam, Pappanapattu, Orathur,
Surappattu, Valappattu, Kedar, Palliyandur, Kolippattu,
Malligappattu, Kangiyanur, Agaram Chittamur, Vengandur,
Asarakuppam, Cholaganur, Tennamadevi, Ayyur Agaram,
Mundiyambakkam, Panaiyapuram, Radhapuram, Maduraipakkam,
Seyyaduvinnan, Siruvallikuppam, Kappiyampuliyur, Vada
Kuchchippalaiyam, Thiruvamattur, Cholampundi, Ariyur, Kuppam,
Mambalapattu, Kalpattu, Siruvakkur, Karingalippattu, Kanai,
Vailamur, Idappalaiyam, Alathur, Virattikuppam, Villupuram, Vakkur,
Pagandai, Tennavarayanbattu and Mungilpattu villages.
37
Vikravandi (TP).
76 76 Tirukkoyilur Tirukkoyilur Taluk (Part) T. Athipakkam, Kodukkapattu, Velakulam, Vasanthkrishnapuram, Adhichanur, Veerapandi, Puzhikal, Kallandal, Arunapuram, Oddampattu, Thandarai, Adukkam, Thruinjikadu RF, Veerangapuram, Kandachipuram, Melvazhai, Kilvazhai, Othiyathur, Oduvankuppam, Sithathur, Sengamedu, Madavilagam, Pudupalaiyam, Vedalam, Appanandal, Pulrampattu, Thirumalaipattu, Vellamputhur, Arasankuppam, Nayanur, Kottamarudur, Alur Kolapakkam, Sadaikatti, Nedungampattu, Kolundriampattu, Sorayapattu, Kottagam, Kalumalam, Vizhandai, Agastiyarmoolai, Kuladeepamangalam, Kudamurutti, Manampoondi, Devanur, Vadagaraithayanur, Kollur, Andili, Nerkunam, Emapper, Arumalai, Melakondur, V.Puthur, Kadaganur, Kingilivadai, V.Chithamur, Thanikelampattu, Alambadi, Sathiyakandanur, Kasbakaranai, Perichanur, Sitheripattu, Sennakunam, A. Gudalur, Ayandur, Kodungal, Mugaiyur, Paranur, Keelakondur, Athandamarudur, Vadakkunemili, Aviyur, Deviagaram, Kolapakkam (Aviyur), Mudalur, Vadamarudur, Sithalingamadam, C. Meyyur, Veerashozhapuram, Arcadu, Arulavadi, Kongarayanur, Paiyur, Andarayanur, T.Pudupalayam, Veeranampattu, Kodiyur, T. Kunnathur, Elrampattu, Kattupaiyur, Vadamalaiyanur, Villivalam, Arungurukkai, T. Konalavadi, Pennaivalam, Akkanur, Pavandur, Panapakkam, Elandurai, Manakkuppam, T.Edaiyur, Chinnasevlai, T. Mazhavarayanur, Siruvanur, Sirumadurai, Marangiyur, Enathimangalam, Eralur, Valaiyampattu, Melamangalam, Semmar, T. Sathanur, Emappur, Malaiyampattu and Thaduthatkondur villages.Arakandanallur (TP), Tirukkoyilur (TP) and Thiruvennainallur (TP).
77 77 Ulundurpettai Ulundurpettai Taluk 78 78 Rishivandiyam Tirukkoyilur Taluk (Part)
Melendal, Kangaiyanur, Pallichchandal, Jambai, Athiyandal,
Murukkambadi, Konganamur, Devaradiarkuppam, Sellankuppam,
Chithapattinam, Sangiyam, Ja. Sithamur, Koovanur, Melaripattu,
Arumbappakkam, Keelathayanur, Melathayanur, Kanakanandal,
T.Keeranur, Karadi, Poomari, Mudianur, Thagadi, Edaiyur,
Aruthangudi, Madampoondi, Irumbalakkurichi, Deviyandal,
Nariyandal, Tirupalapandal, Thurinjipattu, Nedumudaiyan,
Thanakanandal, Vinmar, Eravalam, Periyanur, Vengur, Ariyur,
Thimmachur, Sivanarthangal, Kolaparai, Paradapattu, Swamimalai
RF, Padiyandal, Po.Meyyur, Ponniyandal, Komalur, Panapadi,
Konnakkalavadi, Thathanur, Sholavandipuram, Senganankollai,
Memalur, Kadiyar, Palangur, Alur, Mohalar and Kachikkuvachan
38
villages. Manalurpet (TP). Sankarapuram Taluk (Part) Lakkinayakkanpatti, Pavunjipattu, Manalur, Vadakeeranur,
Ulagalappadi, Melsiruvalur, Moongilthuraippattu, Poruvalur,
Erudayampattu, Mangalam, Adanur, Porasapattu, Suthamalai,
Arkkavadi, Sripadanallur, Jambadai, Tiruvarangam, Kallippadi,
Maniyandal, Sirupanaiyur, Sirpanandal, Arumbarambattu,
Vadamamandur, Arulambadi, Vadaponparappi, Rayasamudram,
Bramakundam, Ravathanallur, Puduppattu, Rangappanur, Pakkam,
Tholuvanthangal, Kanankadu, Periakolliyur, Chinnakolliyur,
Eduthanur, Kadambur, Odiyanthal, Vanapuram, Nagalkudi, Athiyur,
Kaduvanur, Ariyalur, Endal, Marur, La-Gudalur, Aviriyur,
Porppalampattu, Yal, Periyapagandai, Maiyanur, Melapalangur,
Noorolai, Kilpadi, Pasar, Munivalai, Pirividayampattu, Aliapath,
Mandagappadi, Muttiyam, Vengalam, Pavandur, Sathaputhur, Peral,
Chithal, Chitherippattu, Palayasiruvangur, Soolankurichi, Pallippattu,
Velanandal, Peelamedu, Rishivandiyam, Kalaiyanallur and
Pallagachcheri villages.
79 79 Sankarapuram Sankarapuram Taluk (Part) Gudaram, Alannur, Kurmbalur, Moolakkadu, Vazhakuli, Vanjikkuli (P), Sirukkalur (P), Serapattu, Perumanatham (P), Kilakkadu (P), Kalliparai, Vilvathi, Pacheri, Perumbur, Purthirampattu, Mookkanur, Sivapuram, Ulagudaiyambattu, Sittanthangal, Urangani, Poottai, Poottai RF, Arasambattu, Pudupalapattu, Vellarikkadu, Vengodu (P), Keelnilavur, Melnilavur, Aravankadu, Maniyarpalayam (P), Keelathukkuli, Melathukkuli, Innadu (P), Erukkambattu (P), Pannipadi (P), Kallipattu, Kosappadi, Sembarampattu (P), Thyagarajapuram, Soundaravallipalayam, Devapandalam, Agraharapandalam, Kulathur, Varagur, Arasarambattu, Viriyur, Sellakkakuppam, Timmanandal, Arur, Kidangudaiyambattu, Vadasiruvalur, Poykkunam, Karuvelampadi(P), Nochchimedu (P), Mavadipattu, Kariyalur(P), Mozhipattu, Vellimalai, Vezhappadi, Kondiyanatham, Seshasamudram, Nedumanur, Cholampattu, Vadachettiyandal, Ramarajapuram, Manjaputhur, Valaiyampath, Palaiyanur, Kallerikuppam, Keelapattu, Melapattu, Paramanatham, Murarbad, Malliampadi, Kandikkal, Mo. Vannanjur, Arampundi(P), Uppur (P), Erukkambattu, Vandagappadi (P), Thoradipattu(P), Mundiyur, Pottiyam (P), Tirukkanangur, Ponbarapattu, Alathur, Agarakottalam, Anaikkaraikkottalam, Thandalai, Vaniyanthal, Ariyaperumanur, Vannanjur, Somandarkudi, Mohur, Alambalam
39
(Kallakurichi), Sembadakurichi, Naranampattu (P), (Mel) Pacheri, Ezhuthur, Thorangur, Mallapuram and Varam (P) villages. Sankarapuram (TP) Kallakkurichi Taluk (Part) Sellampattu, Karadichittur, Manmalai, Eduthavoinatham, Parigam, Mathur, Palrampattu, Thavadippattu, Madavachcheri, Eruvaipattanam, Kadathur, Padarampallam (I), Thengiyanatham, Thagarai, Paithanthurai, Eliyathur, Thottiyam, Thenchettiyandal, Kallanatham, Timmapuram, Pandiyankuppam, Maravanatham and Vettiperumalagaram villages. Vadakkanandal (TP) and Chinnasalem (TP).
80 80 Kallakurichi (SC) Kallakurichi Taluk (Part) Anthiyur, Kunniyur, Melvizhi, Thennerikuppam, Thimmalai,
Vadathorasalur, Siruvangur, Ka. Mamanandal, Sadaiyampattu,
Mattigaikurichi, Nallathur, Kudiraichandal, Karanur, Peruvangur,
Neelamangalam, Madur, Veeracholapuram, Pridivimangalam,
Vilakkur, Chinnamampattu, Valavandankuppam, Sirunagalur,
Poraiyur, Siruval, Thiyagai, Chithalur, Virugavur, Mudiyanur, Madam,
Kurur, Niraimathi, Thenkiranur, Thachur, Ulagamkathan,
Namasivayapuram, Bangaram, Indili, Porpadakurichi, Vilambar,
Malaikottalam, Kanangur, Porasakurichi, Nagalur, Vadapoondi,
Vengaivadi, Kudiyanallur, Somanathapuram, Ninnaiyur, Kottaiyur,
Chittathur, Gurupeedapuram, Koondalur, Kachakudi, Eranji,
Koothakudi, Udaiyanachi, Konagarayapalaiyam,
Kandachimangalam, Varanjaram, Velakurichi, Chitteri, Sathanur (P),
Vanavaretti, Thenthorasalur, Kattananthal, Lachiyam, Eravar, Melur,
Kilpoondi, Vinaitheerthapuram, Kaniyamur, Moongilpadi, Elavadi,
Poosappadi, Thenponparappi, Melnariyappanur, Rayappanur, A.
Vasudevanur, Ammaiyagaram, Poondi, Thottapadi, Rayarpalayam,
Pethanur, Siruvathur, Varadappanur, Pukkiravari, Sirumangalam,
Kilnariyappanur, Ogaiyur, Eyyanur, Asakalathur, Magarur,
Perumangalam, Nallasevipuram, Eriyur, Karunguli, Ammakalathur,
Ulagiyanallur, Nattarmangalam, Thensiruvalur, Esandai,
Nainarpalaiyam, Pethasamudram, Thathathiripuram, Kalasamudram,
Thagamtheerthapuram, Kural, Alambalam (Vridhachalam),
V.Krishnapuram, Kilkuppam, Anumanandal, Sembakurichi,
40
Karunthalakurichi, Virabayankaram, Pakkampadi, Koogaiyur and
V. Mamandur villages.
Thiagadurgam (TP) and Kallakkurichi (TP).
9. SALEM 81 81 Gangavalli (SC) Gangavalli Taluk
Attur Taluk (Part) Unathur, Veppanatham, Varagur, Siruvachur, Maniviluthan,
Kattukkottai, Sadasivapuram, Sarvoy, Deviakkurichi, Talaivasal,
Pattuthurai, Navakkurchi, Puthur, Nathakkarai, Periyeri, Aragalur,
Thiyaganur, Arathi Agraharam, Mummudi, Kamakkapalayam,
Vadakumarai, Thenkumarai, Sathapadi, Panavasal, Navalur, Sitheri,
Govindampalayam and Pallipalayam villages.
82 82 Attur(SC) Attur Taluk (Part) Edaiyappatti, Panaimadal, Sekkadipatti, Kumarapalayam, Kalyanagiri, Kalleripatty, Mannur RF, Mannur, Koilputhur, Kariakoilvalavu, Kunnur, Soolankurichi, Adiyanur, Ramanayakkampalayam, Kottavadi, Belurkaradipatti, Mettudaiyampalayam, Periakriashnapuram, Chinnaksrishnapuram, Vadakuttampatti, Puthiragoundampalayam, Veeragoundanur, Olaipadi, Kalpaganur, Mettupalayam, Jarikothambadi, Attavanai Kothambadi, Alagapuram, Appamasamudram, Kilavarai, Pattimedu , Extension RF, Muttal, Ammampalayam, Kallanatham, Thenmangudipalayam, Akkichettipalayam, Palaniyapuri, Thalavaipatty, Oddapatty, Thennampillaiyur, Muthagoundanur, Ariyapalayam, Umayalpuram, Ettapur Karadipatti, Thamayanur, West Rajapalayam, Kalarampatty, Rangappanaickenpalayam, Gopalapuram, MalliakKarai, Echampatty, Chockkanathapuram, Thandavarayapuram, Thulukkanur, Manjini, Pungavadi, Paithur, Seeliampatty, Arasanatham and Valayamadevi villages. Keeripatti (TP), Ethapur (TP), Pethanaickenpalayam (TP), Attur (M)
and Narasingapuram (TP).
83 83 Yercaud (ST) Yercaud Taluk Vazhappadi Taluk Salem Taluk (Part) Udayapatti, Vedapatti, D.Perumalpalayam, Sukkampatti, Thathanur,
41
Mookkanur, Kathiripatti, Achanguttapattipudur, Aramanur,
Achanguttaipatti, Kuppanur, Vellaiyampatti, Valasaiyur, Pallipatti,
Dasanayakkanpatti, Valaiyakkaranur, Mettupattithathanur,
Chinnanur, Tailanur, Athikarapatti, Veeranam, Korathupatti and
Karpagam villages.
Attur Taluk (Part) Neyyamalai, Tumbal, Malayalapatti, Aruna RF, Chinnakalrayan Hills
Therkkunadu, Chinnakalrayan Hills Vadakkunadu, Tumbal,
Extension RF and Tumbal RF villages.
84 84 Omalur Omalur Taluk (Part) Sekkarapatti, Veppilai, Kedunaickenpatty pudur, Kanavaipudur,
Lokkur R.F., Gundikkal, Kongupatti, Mookanur, Elathur, Naduppatti,
Kadayampatti, Yerimalai R.F., Palappallikombai, Danishpet,
Karuvattuparai R.F., Deevattipatti, Dasagasamudram, Poosaripatti,
Marakkottai, Kanjanayachanpatti, Pannapatti, Kookuttapatti, Kaniyeri
R.F., Tumbipadi, Pottipuram, Sikkanampatti, Darapuram,
Semmandapatti, Thathayampatti, Kamalapuram, Gobinathapuram,
Sakkarachettipatti, Thathayangarpatti, Kaminaickanpatti.,
Jagadevampatti, Vellalapatti, Mailapalaiyam, Naranampalayam,
Kottaimettupatti , Balbakki, Karuppanampatti, Panjakalipatti,
Kattaperiyampatti, Umbilikamaramangalam, T.Maramangalam,
Manathal, Mallikuttai, Amarakundhi, Tholasampatti,
Thondumaniyam, Vedappatti, Periyerippatti, Reddipatti,
Tindamangalam, Pachanampatti, Omalur , Kullamanickenpatti,
Sekkarapatti, Ettikuttapatti, Collappatti, Thenkkampatti, Mungilpadi,
Sangitapatti, Puliyampatti, M.Cheetipatti, Sikkampatti, Arurpatti,
Ramireddipatti, Ariyampatti and Selavadi villages.
Karuppur (TP), Kadayampatti (TP) and Omalur (TP).
85 85 Mettur Mettur Taluk (Part) Kaveripuram, Singiripatti, Thinnappatti, Konur, Koonandiyur, Pallipatti, Mallikundam, Thethagiripatti, Vellar, Pukkampatti, Amaram, M.Kallipatti, Pottaneri, Virudasampatti, Alamarathupatti, Lakkampatti, Kannamuchi, Moolakkadu, Samballi, Palamalai, Navappatti, Koppam, Koppampatti, Panapuram, Periyasattappadi, Chinnasathappadi, Aranganur, Olaipatti, Manathal,
42
Nallakavundampatti and Kulanayakkanpatti villages. Mecheri (TP), Kolathur (TP), Veerakkalpudur (TP), Mettur (M) and
P.N.Patti (TP).
86 86 Edappadi Edappadi Taluk Mettur Taluk (Part) Veerakkal, Kuttapatti, Mallikuttappatti, Chinnasoragai, Periyasoragai, Dasagappatti, Vanavasi, Soorappalli, Thoramangalam and Karikkapatti villages. Nangavalli (TP), Vanavasi (TP), Avadattur (CT) and Jalakandapuram
(TP).
87 87 Sankari Sankari Taluk Omalur Taluk (Part) Illavampatti, Panikkanur, Idaiyapatti, Pappambadi, Desavilakku and
Kurukkapatti villages.
Tharamangalam (TP).
88 88 Salem (West) Omalur Taluk (Part) Muthunaickenpatti, Chellapillaikuttai, Pagalpatti, Manguppai,
Saminayakkanpatti, Kottagoundampatti, Anaigoundampatti,
Vellakkalpatti, T.Konagapadi, Alagusamudram and Karukkalvadi
villages.
Salem Taluk (Part) Sarkar Gollappatti, A.Ayyamperumalpatti, Chettichavadi,
Kondappanayakkanpatti, M.Palapatti and Selathampatti villages.
Thalavaipatti (CT) and Mallamooppampatti (CT).
Salem (M Corp.) Ward No.1 to 5 and 17 to 25.
89 89 Salem (North) Salem Taluk (Part) Salem (M Corp.) Ward No.6 to 16 and 26 to 36.
Kannankurichi (TP).
90 90 Salem (South) Salem Taluk (Part) Salem (M Corp.) Ward No.37 to 60
91 91 Veerapandi Salem Taluk (Part) Keeraipappambadi, Majaragollappatti, Vattamuthampatti,
Mallaravuthampatti, Pumandapatti, Muduthurai, Kullanpatti, Sittanur
Gollapatti, Ariyakoundanpatti, Murungapatti, Nayakkanpatti,
43
Nallampatti, Tirumalagiri, Vattamuthampatti, Andipatti-Sowdapuram,
Erumapalayam, Puthur Agragaram, Kottanur, Perumampatti,
Thumbathulipatti, Pethampatti, Luguvanpatti,
Perumakkavundampatti, Ramapuram, Reddipatti, Kalparaipatti,
Savampalayam, Periyaseeragapadi, Chinnaseeragapadi,
Veerapandi, Ariyampalayam, Uthamasolapuram, Agraharapoolaveri,
Attavanaipoolaveri, Thammanayakkanpatti, Nilavarapatti,
Jerugumalai, Jalluthuppatti, Gajallnayakkanpatti, Nallikkalpatti,
Parappatti, Erruchannampatti, Sittaneri, Akkaraipalaiyam,
Palampatti, Nallarayampatti, Kombadipatti, Anaikuttaipatti,
Vembadithalam, Selliampalayam, Senaipalayam,
Ettimanaickampatti, Rakkipatti, Kadathur Agraharam, Pethempatti,
Rajapalayam, Nayinampatti, Marulayampalayam, Chennagiri, Bairoji,
Vaniyampadi, Eruvadipettampatti, Pasuvanathampatti,
Valakuttapatti, Erumanayakanpalayam, Mukkuthipalayam,
Ammapalayam, Sandiyur, Sandiyur Attayampatti, Pallitherupatti,
Tippampatti, kuralnatham, Konamaduvu, Vadapatty,
Noolathukombai, Sambakuttaipatti, Adimalaipatti, Thumbalpatti and
Kammalapatti villages.
Maramangalathupatti (CT), Kondalampatti (CT), Neykkarappatti
(CT), Panaimarathupatti (TP), Ilampillai (TP), Attayampatti (TP),
Papparapatti (CT) and Mallur (TP).
10. NAMAKKAL 92 92 Rasipuram (SC) Rasipuram Taluk (Part)
Ponparappipatti, Minnakkal Agraharam, Anandagoundampalayam, Kumarapalayam, Annamalaipatti, Keeranur, Pallavanaickenpatti, Malayampalayam, Kuttaladampatti, Melur, Keelur, Kidamalai, Ayilpatti, Navalpatti, Mangalapuram, Eswaramoorthipalayam, Thimmanaickenpatti, Naraikinaru Block IRF, Muthuruttu, Ayiepatti, Naraikinaru, Naraikinar South R.F., Karkoodalpatti, Moolapallipatti, Malayampatti, Pudur Malayampatti, Kallankulam, Pudupalayam, Thengalpalayam, Alampatti, Alavaipatti, Nachipatti, Madiampatti,
44
Porasalapatti, Akkaraipatti, Semmandapatti, Nadupatti, Sowdapuram, Mattuvelampatti, Palanthinnipatti, Mulakkadu, Muthukalipatti, Kattanachampatti, Koneripatti, Kakkaveri, Vadugam, Muniappampalayam, Pattanam Muniappampalayam, Vadugam, Mulakkadu, Kariyampatti, Unanthangal, Moolakurichi, Periakurichi, Mavar, Perappansolai, Periakombai, Pudupallapatti, Mulaikurichi, Periasekkadi, Varagurkombai, Pachagoundampatti, Kolakkamedu, Thottiampatti, Chandrasegarapuram Agraharam, Rasipuram, Andagalore, Anaikattipalayam, Koonavelampatti, Ellapalayam, Ponkurichi, Koppampatti, Ayeepalayam, Komarapalayam, Kurukkapuram, Anaipalayam, Murungapatty, Singalandapuram, Molapalayam and Chinnasekkadi villages. Vennanthur (TP), Athanur (TP), R.Pudupatti (TP), Pattanam (TP),
Rasipuram (M) and Pillanallur (TP).
93 93 Senthamangalam (ST)
Rasipuram Taluk (Part) Pachudayampalayam, O.Jedarpalayam, Perumagoundampalayam, Chinnakkapalayam, Thoppapatti, Tho.Jedarpalayam, Tho. Pachudayampalayam, Perakkarinadu, Bailnadu, Chithurnadu, Edappulinadu, Thiruppulinadu, Pelappadinadu, Alathurnadu, Gundaninadu and Adakkampudukombai villages. Seerapalli (TP) and Namagiripettai (TP)
Namakkal Taluk (Part) Kalkurichi, Eachampatti, Valayappatti, Pallipatti, Belukkurichi,
Kalappanayakkanpatti, Uthirakadikaval, Nadukombai,
Vazhavandikombai, Gundurnadu, Valappurnadu, Ariyurnadu,
Valavanthinadu, Pallamparai, Akkiyampatti, Periyakulam,
Pachudayampatti, Kondamanayakkanpatti, Pudukombai,
Thinnanurnadu, Devanurnadu, Selurnadu, Selur R.F., Gajakombai,
Bodinayakkanpatti, Sarkarpalayapalayam, Muthugapatti, Reddipatti,
Perumapatti, Thusur, Pottireddipatty, Thottamudayampatti,
Pavithiram, Varagur, Ponneri, Pudukkottai, N.Puduppatti,
Vasanthapuram, Valaiyapatti, Thipramadevi, Kavakkarampatti,
Muttanchetti, Varadarajapuram, Sevindipatti, Vadavathur, Agrahara
Valavanthi and Mettupatti villages.
Kalappanaickanpatti (TP), Senthamangalam (TP) and Erumapatti
(TP).
94 94 Namakkal Namakkal Taluk (Part) Sarkarnattamangalam, Agrahara Nattamangalam, Kalyani,
45
Ananthakrishnarayasamudram, Gejalnayakkanpatti, Pachal,
Pidaripatti, Kadanthapatti, Ramanayakkanpatti, Kadiranallur,
Thirumalaipatti, Kannurpatti, Podangam, Thattaiyangarpatti, Navani,
Lakkapuram, Elur, Thathathiripuram, Thathathiripuram Karadipatti,
Karadipatti Thanathampatti, Karadippatti, Thanathampatti, Agrahara
Uduppam, Kalangani, Karaikurichi, Minnampalli, Pottanam,
Sellappampatti, Thalambadi, Sarkar Uduppam, Aniyar,
Seiluvampatti, Kadappalli, Pappinayakkanpatti, Marurpatti,
Vettampadi, Veesanam, Nallipalayam, Thummankurichi,
Eranapuram, Thaligai, Naravalur Thottipalayam, Thindamangalam,
Keerambur, Vallipuram, Periyapatti, Kondichettipatti, Namakkal,
Vagurampatti, Ladduvadi, Thottippatti, Rasampalayam, Konur,
Kilsathambur, Tholur, Aniyapuram, Parali, Arur, Andapuram,
Arasanatham, Kumaripalayam, Ariyur, Pettaipalayam, Rasipalayam
and Oruvandur villages.
Namakkal (M), Periyapatti (CT) and Mohanur (TP).
95 95 Paramathi-Velur Paramathi-Velur Taluk Tiruchengodu Taluk (Part) Agaram, Konnayar, Periyamanali, Kokkalai, Illuppili,
Punjaipudupalayam, Koothampoondi Agraharam,Pullagoundampatti,
Koothampoondi, Lattivadi, Manathi, Mavureddipatti, Thondipatti,
Musiri, Puthur East and Bommanpatti villages.
Namakkal Taluk (Part) Illaiyapuram village.
96 96 Tiruchengodu Tiruchengodu Taluk (Part) Karuveppampatti, Rajapalayam, Karuppagoundampalayam, Thirumangalam, Karumapuram, Koothanatham, Shenbagamadevi, Pallakkuli Agraharam, Mangalam, Sappayapuram, Mamundi Agraharam, Mallasamudram (West), Kolankondai, Goundampalayam, Sembampalayam, Karumanur, Pillanatham, Vattur, Kottapalayam, Thirumangalam Pudupalayam, Andarapatti, Chinnathambipalayam, Neikkarappatti, Kailasampalayam, Thokkavadi, Varagurampatti, Goundampalayam, Sathinayakkanpalayam, Kuppandapalayam, Oduvampalayam, Kovilpalayam, Elaiyampalayam, Goundampalayam, Vandinatham, Avinashipatti, Ramapuram, Paruthipalli, Kottaipalayam, Palamedu, Karungalpatti, Morangam, Sundangipalayam, Munjanur,
46
Kallupalaiyam, Minnampalli, Mettupalayam, Kilapalayam, Molipalli, Unjanai, Pokkampalaiyam, Athipalaiyam, Andipalaiyam, Thottiyapalayam, Emappalli, T.Goundampalayam, Patlur, Attavanai Iraiyamangalam, Molasi, Sengodampalayam, Elaiyampalayam, Kumarapalayam, Pirithi, Animur, Sirumolasi, Vettuvampalayam, Vattapparappu, Puduppuliyampatti, Chittalandur, Marapparai and Nallipalayam villages. Mallasamudram (TP), Tiruchengode (M) and Devanankurichi (CT).
97 97 Kumarapalayam Tiruchengodu Taluk (Part) Kumarapalaiyam Agraharam, Komarapalayam, Pallakkapalaiyam, Sowdapuram, Modamangalam, Modamangalam Agraharam, Anangur, Elandakuttai, Kalaiyanur, Kalaiyanur Agraharam, Samayasangili Agraharam, Pallipalaiyam Agraharam, Odappalli Agraharam, Kadachanallur, Pappampalayam and Kokkarayanpettai villages. Kumarapalayam (M), Padaiveedu (TP), Pallipalayam Agraharam
(CT), Alampalayam (TP), Pallipalayam (TP) and Pudupalayam
Agraharam (CT).
11. ERODE 98 98 Erode (East) Erode Taluk (Part)
Brahmana Periya Agraharam (TP), Erode (M) and
Veerappanchatiram (TP).
99 99 Erode (West) Perundurai Taluk (Part) Vadamugam Vellode, Pungampadi, Kavundachipalayam,
Thenmugam Vellode and Mukasi Pulavampalayam villages.
Erode Taluk (Part) Karai Ellapalayam, Elavamalai, Mettunasuvanpalayam, Perodu,
Nochipalayam, Gangapuram, Ellapalayam, Villarasampatti, Thindal
(Mel), Thindal (Kil), Kadirampatti, Rayapalayam, Modakarai,
Koorapalayam, Thottani, Puthur Pudupalayam, Nanjanapuram,
Pavalathampalayam, Veppampalayam and Muthampalayam
villages.
Suriyampalayam (TP), Chithode (TP), Nasiyanur (TP), Periyasemur
(TP), Surampatti (TP) and Kasipalayam (E) (TP).
100 100 Modakkurichi Erode Taluk (Part) Punjailakkapuram, Pudur, Thuyyampoondurai, Kanagapuram,
Velampalayam, Punduraisemur, Avalpoondurai, Modavandi
47
Sathyamangalam, Nanjaiuthukuli, Kangayampalayam,
Nanjaikalamangalam, Punjai Kalamangalam, Injampalli,
Thanathampalayam, Elumathur, Velampalayam, Mukasi Hanuman
Palli, Attavanai Hanuman Palli, Kagam, Kulavilakku, Palamangalam,
Nanjaikolanalli, Kolathupalayam, Kondalam, Ellaikadu, Vilakethi,
Kongudayampalayam, Murungiyampalayam, Anjur, Vallipuram,
Ichipalayam, Vadivullamangalam, Ayyampalayam,
Elunoothimangalam, Devakiammapuram, Avudayaparai and
Nagamanaickenpalayam villages.
Avalpoondurai (TP), Modakkurichi (TP), Pasur (TP), Arachalur (TP),
Vadugapatti (TP), Kilampadi (TP), Vellottamparappu (TP), Sivagiri
(TP), Kollankoil (TP), Unjalur (TP), Vengampudur (TP), Kodumudi
(TP) and Chennasamudram (TP).
101 101 Dharapuram (SC) Dharapuram Taluk
102 102 Kangayam Kangayam Taluk Perundurai Taluk (Part) Murungatholuvu, Pudupalayam, Nanjai Palatholuvu, Punjai
Palatholuvu, Kodumanal, Orathupalayam, Ellaigramam,
Ekkattampalayam, Basuvapatti and Kuppuchipalayam villages.
Mukasipidariyur (CT), Ottapparai (CT) and Chennimalai (TP).
103 103 Perundurai Perundurai Taluk (Part) Pudupalayam, Mettupalayam, Nalligoundanpalayam, Komaragoundanpalayam, Kurichi, Nettichipalayam, Setti Kuttai, Valayapalayam, Ganapathipalayam, Thoranavavi, Madathupalayam, Vettaiankinaru, Sungakarampalayam, Thingalur, Karukkapalayam, Nichampalayam, Pandiampalayam, Singanallur, Olapalayam, Mullampatti, Kandampalayam, Periyavilamalai, Sinnavilamalai, Thiruvachi, Poovampalayam, Palakarai, Chinnamallanpalayam, Nimittipalayam, Unjapalayam, Kallakulam, Sellappampalayam, Talayampalayam, Polanaickampalayam, Karandipalayam, Pappampalayam, Chinnavirasangili, Periyaveerasangili, Velliravalli, Sinniampalayam, Velampalayam, Navakkadu, Karumanchirai, Kammalakuttai, Edayapalayam, Chinnagoundanvalasu, Vattalapathy, Velliampathy, Sundakkampalayam, Virumandampalayam, Muthampalayam, Chengappalli, Thenmugam Kangayapalayam, Vadamugam Kangayapalayam, Sengalipalayam, Kavuthampalayam, Erumaikkarampalayam, Koonampatti, Attavanai Pallagoundanpalayam, Mukasipallagoundanpalayam, Marappanaickampalayam, Moongilpalayam, Mettupudur,
48
Ayegoundanpalayam, Seenapuram, Thuduppathi, Sullipalayam, Pattackaranpalayam, Kullampalayam, Ponmudi, Ingur, Kambiliampatti, Varapalayam, Kongampalayam, Nadupatti, Puthur Pallapalayam, Punjaithalavaipalayam, Reddipalayam, Vadugapalayam, Kavandampalayam, Morattupalayam, Agraharaperiapalayam, Sircar Periapalayam, Anaipalayam, Pallavarayanpalayam, Agrahara Kathaganni, Ichipalayam, Sircar Kathaganni, Sirukkalanchi, Kuthampalayam, Voipadi and Chennimalai villages. Pethampalayam (TP), Pallapalayam (TP), Kanjikoil (TP), Karumandi,
Chellipalayam (TP), Nallampatti (TP), Kunnathur (TP), Vijayapuri
(CT), Perundurai (TP) and Uthukuli (TP).
104 104 Bhavani Bhavani Taluk (Part) Illippili, Kannapalli, Attavanaipudur, Mukasipudur, Patlur, Oddapalayam, Paruvachi, Punnam, Mylambadi, Kalbavi, Kurichi, Poonachi, Boothapadi, Singampettai, Padavalkalvai, Kadappanallur, Kesarimangalam, Sanyasipatti, Varadanallur, Thalakulam, Bhavani, Oricheri, Vairamangalam, Alathur, Kavandapadi, Odathurai, Andikulam, Urachikottai, Chinnapuliyur, Periyapuliyur and Settipalayam villages. Nerunjipettai (TP), Ammapettai (TP), Olagadam (TP), Appakudal
(TP), Jambai (TP), Bhavani (M) and Salangapalayam (TP).
105 105 Anthiyur Gobichettipalyam Taluk (Part) Punjaithoraiyampalayam, Kondayampalayam, Kanakampalayam,
Perumugai, Savandapur, Ammapalayam, Mevani, Perundalaiyur,
Kugalur, Puthukkarai, NanjaiPuliampatti, Polavakalipalayam,
Kadukkampalayam and Chandrapuram villages.
Vaniputhur (TP), Kuhalur (TP) and P.Mettupalayam (TP).
Bhavani Taluk (Part) Burgur, Komarayanur, Pudur, Chennampatti, Ennamangalam,
Sankarapalayam, Anthiyur, Nagalur, Kuppandampalayam,
Brammadesam, Pachampalayam, Gettisamudram, Mathur,
Vellithiruppur, Vembathi, Moongilpatti, Kilwani and Kuthampoondi
villages
Anthiyur (TP) and Athani (TP).
106 106 Gobichettipalayam
Sathyamangalam Taluk (Part) Karapadi, Kavilipalayam, Varapalayam and Sellapampalayam
villages.
49
Gobichettipalyam Taluk (Part) Pullappanaickenpalayam, Arrakkankottaigramam, Kongarpalayam, Kavandampalayam, Akkaraikodiveri, Singiripalayam, Alukuli, Kalingiam, Kottupullampalayam, Karattupalayam, Odayagoundanpalayam, Kadathur, Sundakkampalayam, Gudakkarai, Andipalayam, Kurumandur, Ayalur, Vellankovil, Siruvalur, Talguni, Koshanam, Irugalur, Anjanur, Lagampalayam, Vemandampalayam, Polavapalayam, Mottanam, Emmampoondi, Olalakovil, Kadasellipalayam, Sinnaripalayam, Santhipalayam, Avalampalayam, Pariyur, Vellalapalayam, Nanjaigopi, Kullampalayam, Nathipalayam, Modachur, Nagadevampalayam and Nichampalayam villages. Periyakodiveri (TP), Lakkampatti (TP), Kasipalayam (G) (TP),
Gobichettipalayam (M), Elathur (TP), Kolappalur (TP) and Nambiyur
(TP).
107 107 Bhavanisagar (SC)
Sathyamangalam Taluk (Part) Arulavadi, Mallankuli, Dhoddahajanur, Chikkahajanur, Talavadi, Marur, Iggalore, Thingalur, Koothampalayam, Gundri, Guthiyalathur, Hassanur, Neithalapuram, Theiginarai, Karalavadi, Madahalli, Byannapuram, Panahahalli, Erahanahalli, Dhoddamudukkarai, Gettavadi, Kongahalli, Talamalai, Dasaripalayam, Chikkarasampalayam, Pattavarthiayyampalayam, Rajan Nagar, Pudupeerkadavu, Punkar, Kothamangalam, Ikkaraithathapalli, Baguthampalayam, Ikkarainegamam, Komarapalayam, Malayadipudur, Alathucombai, Sadamugai, Konamoolai, Akkarainegamam, Boosaripalayam, Akkaraithathapalli, Dhoddampalayam, Mudukkanthurai, Thoppampalayam, Karidoddampalayam, Shenbagapudur, Indiampalayam, Makinancombai, Arasur, Ukkaram, Vinnappalli, Kurumbapalayam, Ayyampalayam, Periyakallipatti, Panayampalli, Sunkakaranpalayam, Pungampalli, Thatchuperumapalayam, Nallur, Marayeepalayam, Madampalayam and Punjaipuliampatti villages. Kembanaikkenpalayam (TP), Sathyamangalam (M),
Ariyappampalayam (TP), Bhavanisagar (TP) and Punjaipuliampatti
(TP).
12. THE NILGIRIS 108 108
Udhagamandalam Kundah Taluk Udhagamandalam Taluk (Part) Kadanad, Ebbanad, Kukkal, Kagguchi, Thuneri, Hullathi, Nanjanad,
Udhagamandalam and Thummanatti villages.
Sholur (TP) and Udhagamandalam (M).
Coonoor Taluk (Part)
50
Ketti (TP).
109 109 Gudalur (SC) Panthalur Taluk Gudalur Taluk Udhagamandalam Taluk (Part) Masinagudi village. Naduvattam (TP).
110 110 Coonoor Kotagiri Taluk Coonoor Taluk (Part) Eddapalli, Burliyar, Coonoor and Melur villages.
Aravankad (TS), Wellington (CB), Coonoor (M), Hubbathala (CT),
Adikaratti (TP) and Hullickal (TP).
13. COIMBATORE 111 111 Mettuppalayam Mettuppalayam Taluk
Coimbatore North Taluk (Part) Bilichi village. Veerapandi (TP) and Gudalur (TP).
112 112 Avanashi (SC) Avanashi Taluk
113 113 Tiruppur (North) Tiruppur Taluk (Part) Pattampalayam, Sokkanur, Merkupathi, Thoravalur, Vallipuram,
Perumanallur, Ettiveerampalayam, Pongupalayam,
Kanakkampalayam, Kalipalayam and Mannarai villages.
Chettipalayam (CT), Neripperichal (CT), Thottipalayam (CT) and
Velampalayam (TP).
Tiruppur (M) Ward Nos.1 to 20.
114 114 Tiruppur (South) Tiruppur Taluk (Part) Tiruppur (M) Ward Nos. 21 to 52.
S.Nallur (TP).
115 115 Palladam Tiruppur Taluk (Part) Mudalipalayam, Nachipalayam, Peruntholuvu, Muthanampalayam,
Iduvai, Ugayanur, Thonguttipalayam, North Avanashipalayam,
Alagumalai, Kandiankoil, South Avanashipalayam, Pongalur,
Madappur, Kattur, V. Kallipalayam, Elavanthi, Kethanur,
Vavipalayam and V. Vadamalaipalayam villages
51
Andipalayam (CT), Mangalam (CT), Muruganpalayam (CT) and
Veerapandi (CT)
Palladam Taluk (Part) Poomalur, Velampalayam, Naranapuram, Karaipudur,
Ganapathipalayam, Palladam, Sukkampalayam, Ichipatti,
Kodangipalayam, Panickkampatti, Vadugapalayam, Chittambalam,
Anuppatti, Kasba Ayyampalayam, Karadibavi, Paruvai,
Mallegoundenpalayam, Puliampatti and K.Krishnapuram villages.
Semmipalayam (CT) and Palladam (TP).
116 116 Sulur Palladam Taluk (Part) Paduvampalli, Kaduvettipalayam, Giddampalayam,
Semmandampalayam, Kaniyur, Arasur, Nilambur, Mylampatti, Irugur,
Rasipalayam, K.Madapur, Kadampadi, Appanaickenpatti, Kalangal,
Peedampalli, Pattanam, Kallapalayam, Pappampatti,
Edayampalayam, Sellakkarichal, Vadambacheri, Varapatti,
Vadavalli, Bogampatti, Pachapalayam, Poorandampalayam,
Kumarapalayam, Vadavedampatti, Kammalapatti, Jallipatti,
Senjeripudur, Senjeri Ayyampalayam, Malappalayam, Thalakkarai
and J.Krishnapuram villages.
Moppiripalayam (TP), Karumathampatti (TP), Irugur (TP),
Samalapuram (TP), Kangayampalayam (CT), Sulur (TP),
Pallapalayam (TP) and Kannampalayam (TP)
117 117 Kavundampalayam
Coimbatore North Taluk (Part) Vellamadai, Kondayampalayam, Agraharasamakulam,
Naickenpalayam, Thadagam R.F., Anaikatti (North), Anaikatti
(South), Veerapandi, Chinnathadagam, Nanjundapuram,
Somayampalayam, Pannimadai, Keeranatham, Kallipalayam and
Vellanaipatti villages.
Periyanaicken-palayam (TP), Narasimhanaicken-palayam (TP),
Idigarai (TP), Sarcarsamakulam (TP), Kalapatti (TP), Vilankurichi
(CT), Saravanampatti (TP), Chinnavedampatti (TP), Vellaikinar (TP),
52
Ashokapuram (CT), Kurudampalayam (CT), Thudiyalur (TP) and
Kavundampalayam (TP).
118 118 Coimbatore (North)
Coimbatore North Taluk (Part) Veerakeralam (TP).
Coimbatore South Taluk (Part) Vadavalli (TP).
Coimbatore (M.Corp.) Ward Nos. 57 to 72.
119 119 Thondamuthur Coimbatore South Taluk (Part) Boluvampatti (Block I), Thennammanallur, Devarayapuram,
Jagirnaickenpalayam, Vellaimalaipattinam, Narasipuram,
Madvarayapuram and Ikkaraiboluvampatti villages.
Vedapatti (TP), Dhaliyur (TP), Thondamuthur (TP), Alanthurai (TP), Puluvapatti (TP), Thenkarai (TP), Perur (TP) and Kuniyamuthur (TP).Coimbatore (M.Corp.) Ward Nos. 48 to 56.
120 120 Coimbatore (South)
Coimbatore South Taluk (Part) Coimbatore (M.Corp.) Ward Nos. 21 to 47.
121 121 Singanallur Coimbatore South Taluk (Part) Coimbatore (M.Corp.) Ward Nos. 1 to 20.
122 122 Kinathukadavu Coimbatore South Taluk (Part) Madampatti, Theethipalayam, Perur Chettipalayam, Mavuthampathi,
Pichanur, Palathurai, Thambagoundenpalayam,
Karunchamigoundenpalayam, Seerappalayam, Malamachampatti,
Myleripalayam, Nachippalayam, Arasipalayam and Valukkupparai
villages.
Kurichi (TP), Vellalur (TP), Madukkarai (TP), Ettimadai (TP),
Thirumalayampalayam (TP), Othakalmandapam (TP) and
Chettipalayam (TP).
Pollachi Taluk (Part) Solavampalayam, Vadaputhur, Kuthiraialampalayam,
Pottaiyandiporambu, Sokkanur, Sangarayapuram, Muthur and
Kodangipalayam villages.
Kinathukadavu (TP).
123 123 Pollachi Pollachi Taluk (Part) Arasampalayam, Panappatti, Mettubavi, Vadasithur, Kondampatty,
53
Kothavadi, Kurunallipalayam, Periakalandai, Kattampatti,
Andipalayam, Chettiakkapalayam, Nallattipalayam, Devarayapuram,
Govindapuram, Sulakkal, Poravipalayam, Servakaranpalayam,
Vadakkipalayam, Mettupalayam, Mullipadi, Kaniyalampalayam,
Devanampalayam, Kappalankarai, Sirukkalandai, Chandrapuram,
Sinna Negamam, Vaguthampalayam, Kakkadavu, Sholanur,
Santhegoundanpalayam, Kullichettipalayam, Poosanaickendhali,
Devambadi, Ramapatinam, Thalakkarai, Chikkarayapuram,
Kabilipalayam, Okkilipalayam, Kurumbapalayam, Kulakkalpalayam,
Varadanur, Vellalapalayam, Thoppampatti, Rasakkapalayam,
Puliampatti, R. Ponnapuram, Kittasuarampalayam, Anupparpalayam,
Z. Muthur, Ayyampalayam, Nallathukuli, Kumarapalayam, Manur,
Thimmanguthu, Rasichettipalayam, Bodipalayam, Kulathur and
Servaikaranpalayam villages.
Periya Negamam (TP), Achipatti (CT) and Pollachi (M).
124 124 Valparai (SC) Valparai Taluk Pollachi Taluk (Part) Naickenpalayam, Ambarampalayam, Athupollachi,
Marchinaickenpalayam, Singanallur, Vekkampalayam,
Pethanaickanur, S. Nallur, Pillchinnampalayam, Somandurai,
Thensithur, Periapodu, Kaliyapuram, Thensangampalayam,
Kariyanchettipalayam, Kambalapatti, Arthanaripalayam, Jallipatti,
Thorayur and Angalakurichi villages.
Anaimalai (TP), Odaiyakulam (TP), Vettaikaranpudur (TP) and Kottur (TP).
125 125 Udumalaipettai Udumalaipettai Taluk (Part) Kosavampalayam, Veedampatti, Moongiltholuvu, Amandakadavu,
Kuppampalayam, Periapatti, Poolavadi, Athukinathupatti,
Kondampatti, Anikkadavu, Virugalpatti, Iluppanagaram,
Kongalnagaram, Pudupalayam, Pannaikinar, Dhoddampatti,
Gudimangalam, Somavarapatti, Vadugapalayam, Periakottai,
Udumalpet, Kurunjeri, Chinnaveerampatti, Kottamangalam, Ponneri,
Vagatholuvu and Pukkulam villages.
Udumalaipettai (M).
54
Pollachi Taluk (Part) Seelakkampatti, Nallampalli, S. Malayandipatnam, Gomangalam,
Gomangalampudur, Sinjuvadi, Koolanaickenpatti, Kolarpatti,
Kanjampatti, Thenkumarapalayam, Veeralpatti, Thondamuthur,
Dhalavaipalayam, S. Ponnapuram, Unjavelampatti, Solapalayam, Z.
Kottampatti, Kondegoundenpalayam, Mulanur, Avaleppampatti,
Gollapatti, A. Nagoor, Poosaripatti, Boligoundenpalayam, Eripatti,
Thippampatti, Kallipatti, Makkinampatti, Nathukkalpalayam and
Palayur villages.
Samathur (TP), Chinnampalayam (CT), Suleeswaranpatti (TP) and
Zamin Uthukuli (TP).
126
126 Madathukulam Udumalaipettai Taluk (Part) Sellappampalayam, Pungamuthur, Udukkampalayam,
Periapappanuthu, Sinnapappanuthu, Pappankulam, Andigoundanur,
Thumbalapatti, North Boothinatham, R. Velur, Periavalavadi,
Sarkarpudur, Thinnapatti, Devanurpudur, Ravanapuram,
Erisinampatti, Kodingiam, Jilobanaickampalayam, Arasur,
Reddipalayam, Chinnavalavadi, South Boothinatham,
Bogigoundendasarapatti, Kolumam, Elayamuthur,
Guruvappanaickanur, Alampalayam, Pallapalayam, Modakkupatti,
Deepalapatti, Krishnapuram, Valayapalayam, Jallipatti, Lingamavoor,
Venkitapuram, Chinnakumarapalayam, Kurichikottai, Manupatti,
Kallapuram, Amaravathi R.F., Anamalai R.F., Kudiraiar & Kukkal
R.F., Manjampatti R.F., Sholamadevi, Vedappatti,
Kannamanaickanur, Kuralkuttai, Bodipatti, Myvadi, Jothampatti,
Kadathur, Karatholuvu, Thungavi, Metrathi, Thanthoni, Mukkudu-
Jallipatti, Venasapatti, Ganapathipalayam, Poolankinar, Anthiyur and
Ragalbavi villages.
Kanakkampalayam (CT), Kaniyur (TP), Madathukulam (TP),
Sankaramanallur (TP), Komaralingam (TP) and Dhali (TP).
14. DINDIGUL 127 127 Palani Kodaikanal Taluk
Palani Taluk (Part)
55
Ayyampalayam, Thathanaickenpatti (N), Sithraikulam, R.Vadipatti
(North), Pappampatti, Velasamudram, Andipatti, Chinnammapatti,
Reddiampadi, Kavalapatti, R. Vadipatti (South), Sitharevu,
Thathanaickenpatti (S), Sukkamanaickenpatti, Pethanaickenpatti, A-
Kalayamputhur, Neikarapatti, Chinnakalayamputhur, Iravimangalam,
Periyammapatti, Thamaraikulam, Kalickanaickenpatti,
Kothaimangalam, Pachalanaickenpatti, Kombaipatti, Palani,
Sivagiripatti and Tattankulam villages.
Palani (M), Balasamudram TP, Ayakudi TP and Niekarapatti TP.
128 128 Oddanchatram Oddanchatram Taluk Palani Taluk (Part) Vembanvalasu, Melakottai, Amarapoondi, Erramanaickenpatti,
Kanakkampatti, Marichilambu, Thumbalapatti, Pudur, Akkaraipatti,
Mettupatti, Velampatti, Thoppamapatti, Vagarai, Manoor,
Vilvathampatti, Puliampatti, Mollampatti, Kottathurai, Melakaraipatti,
Rajampatti, Muthunaickenpatti, Midapadi, Pushpathur,
Kolumakondan, Kovilammapatti, Korikadavu and Thalaiyuthu
villages.
Keeranur (TP).
129 129 Athoor Dindigul Taluk (Part) Sullerumbu, Gurunathanaickenur, Palakkanuthu, Nilamalakottai,
K.Pudukottai, Alagupatti, Silvarpatti, Kothapulli, Kamachipuram,
Tettupatti, Mangarai, Ammapatti, Kuthathupatti, Anaipatti,
Sindalagundu, Tamaraikulam, Kasavanampatti, Panrimalai, Adalur,
Chattirapatti, Palayakannivadi, Virakkal, Kummampatti, Pithalaipatti,
Pillayarnatham, Alamarathupatti, Vakkampatti, Munnilakottai,
Panjanpatti (N), Paraipatti, Manalur, Attur, Jivalsaragu,
Kalikkampatti, Palayamkottai, Bodikamanvadi, Sitharevu, Kilakottai,
Toppampatti, Ambathurai, and Aiyampalayam villages.
Agaram (TP), Thadikombu (TP), Sriramapuram (TP), Kannivadi (TP),
Chinnalapatti (TP), Sithayankottai (TP) and Ayyampalayam (TP).
130 130 Nilakkottai (SC) Nilakkottai Taluk
131 131 Natham Natham Taluk Dindigul Taluk (Part)
56
Tottanuthu, Rajakkapatti, Madur, Siluvathur, Vanganmanuthu,
Markkampatti, Vajraservaikarankottai, Vathilathoppampatti,
Thetthampatti, Ragalapuram, Koovanuthu, Adiyanuthu, A.Vellodu,
Viralipatti, Vadakattupatti, Shanarpatti, Virasinnampatti, Avilipatti,
Maranuthu, Jothampatti, Pudupatti, Sakkiliankodai, Timmananallur,
Vembarpatti, Anjukulipatti, Konapatti, Emakkalapuram, Tavasimadai,
Sirumalai, Kombaipatti, Sengurichi, Kambiliampatti, and Kanavaipatti
villages.
Panjampatti (TP).
132 132 Dindigul Dindigul Taluk (Part) Settinaickenpatti, Alukkuvarpatty, Silapadi, Mullipadi,
Ammakulathupatti, Tamaraipadi, Kovilur, Periyakottai and
Kurumbapatti villages.
Pallapatti (CT), Dindigul (M) and Balakrishnapuram (CT).
133 133 Vedasandur Vedasandur Taluk
15. KARUR 134 134 Aravakurichi Aravakurichi Taluk
Karur Taluk (Part) Vettamangalam (West), Vettamangalam (East), Kombupalayam, Thirukkaduthurai and Nanjaipugalur villages. TNPL Pugalur (TP), Punjaipugalur (TP) and Punjai Thottakurichi
(TP).
135 135 Karur Karur Taluk (Part) Nanjai Kadambankurichi, Punjai Kadambankurichi, Nanniyur,
Kuppuchipalayam, Vangal, Nerur North, Nerur South,
Achamapuram, Somur, Panchamadevi, Minnampalli, Manmangalam,
Athur, Andankoil (West), Kadaparai, Thirumanilaiyur and Andankoil
East villages.
Inam Karur (TP), Karur (M) and Thanthoni (TP).
136 136 Krishnarayapuram (SC)
Karur Taluk (Part) Koyampalli, Sanapiratti, Melapalayam, Emur, Karuppampalayam,
Appipalayam, Pallapalayam, Thalapatti, Puthampur, Kakkavadi,
Manavadi, Jegadabi, Vellianai (North), Mookanankurichi,
Paganatham, K.Pichampatti and Vellianai (South) villages.
Puliyur (TP) and Uppidamangalam (TP).
57
Krishnarayapuram Taluk (Part) Balarajapuram, Renganathapuram (North), Renganathapuram
(South), Mayanur, Thirukkampuliyur, Manavasi, Chithalavai,
Kammanallur, Mahadhanapuram (North), Sengal and
Muthurengampatti villages.
Krishnarayapuram (TP) and P.J. Cholapuram (TP).
Kulithalai Taluk (Part) Pappayambadi, Vadavambadi, Manjanaickenpatti, Pannapatti,
Vellapatti, Keeranur, Thennilai, Varavanai, Melappaguthi,
Kalayapatti, Devarmalai, Adhanur, Sembianatham, D.Edayapatti
(West), D.Edayapatti (East), Palaviduthi, Mullippadi, Mavathur,
Keelappaguthi and Valvarmangalam villages.
137 137 Kulithalai Krishnarayapuram Taluk (Part) Chinthalavadi, Pillapalayam, Kallapalli, Karuppathur R.F., Vayalur, Veeriyapalayam, Panjapatti, Pothuravuthanpatti, Pappakkapatti, Sivayam (North), Sivayam (South), Kosur, Mathagiri and Thondamanginam villages. Kulithalai Taluk (Part) Karuvappanaickenpettai, Vadhiyam, Manathattai, Vaiganallur
(North), Vaiganallur (South), Rajendram (North), Rajendram (South),
Kumaramangalam, Poyyamani, Sooriyanur, Mudalaipatti, Seplapatti,
Neidalur (North), Neidalur (South), Thalinji, Kallai, Inungur, Nallur,
Eranyamangalam, Sathiyamangalam, Chinniyampalayam, Gudalur,
Puthur, Alathur, Rachandarthirumalai, Puluderi, Vadaseri, Kalladai,
Thogamalai, Kalugur, Naganur, Porundalur, Pathiripatti, Uthuppatti
and Pillur villages.
Kulithalai (M), Marudur (TP) and Nangavaram (TP).
16. TIRUCHIRAPPALLI
58
138 138 Manapparai Manapparai Taluk (Part) Pudur, Vaiyamalaipalayam, Vellalapatti, Aniyappur, Veeramalai RF,
Seegampatti, Usilampatti, Poigaimalai RF, Vadagupatti,
Vengaikurichi, Amayapuram, Amayapuram RF, Nallampillai,
I.Kovilpatti, V.Periapatti, Dhavalaveeranpatti, Mohavanur (North),
Mohavanur (South), Sekkanam, Palayankottai, I.Reddiapatti,
Chettiapatti, Malayandipatti, Poigaipatti, Sampatti, Sooliapatti,
Athampatti, F.Keelaiyur, Thottiapatti, Thathanur, Amanakkampatti,
Kannivadugampatti, Pannapatti (East), Pannapatti (West),
Ayanreddiapatti, Vaiyampatti, Mookureddiapatti, Kumaravadi,
Nadupatti, Puduvadi, Pudukottai, Ponnambalapatti, Elamanam,
Kannuthu, Kumarikatti Hills RF, Karuppur, Puthanatham,
Thirunellipatti, Vellayakonepatti, Pirampatti North, Pirampatti
(South), Thenur, Ayanpudupatti, Uthukuli, Vembanur, Kannukuli,
Kodumbapatti, Pallakurichi, Kalingapatti East, Kalingapatti West,
Ayamporuvai, Valanadu, Paluvanji East, Paluvanji West,
Muthalvarpatti, Karumalai, Ammachtram, Endapuli,
Kanjannaickanpatti, Velakurichi, Venkatanayakanpatti, Marungapuri,
T.Idayapatti, Yagapuram, Nallur, Karaipatti, Sevalpatti,
Ikkaraikosakurichi, Akkiyampatti, Alagapuri, Lekkanayakanpatti,
Thethur and Sevandampatti villages.
Manapparai (M) and Ponnampatti (TP).
139 139 Srirangam Tiruchirappalli Taluk (Part) Tiruchirappalli (M Corp.) Ward No.1 to 6
Srirangam Taluk (Part) Paneyapuram, Uthamsevi, Kilikoodu, Malliampathu,
Somarasampettai, Kumaravayalur, Mullikarumbur, Koppu North,
Koppu South, Podavur, Puliyur, Adavathur (West), Adavathur (East),
Nachikurichy, Sholanganallur, K.Kallikudy North, K.Kallikudy South,
Thayanur, Navalurkottapattu, Ariyavoor-Ukkadaiariyavoor,
Periyanayakichatram, Ammapettai, Kulathur, Mathur, Sethurapatti,
Alundur, Paganur, Nagamangalam, Kottapattu, Mekkudi,
Mudikandam, Kolakkattagudy, Thorakkudy, Thirumalaisamudram,
59
Olaiyur, Palur, Mutharasanallur, Kambarasampettai,
Marudankakurichi, Pettavathalai, Perugamani, Tirupparaithurai,
Andanallur, Kodiyalam, Kulumani, Periakaruppur, Tiruchendurai,
Kadiyakurichy, Mekkudy, Allur and Perur villages.
Sirugamani (TP)
Manapparai Taluk (Part) Thoppampatti, Mandipatti, K.Periapatti North, Edayapatti,
Chettichatram, Chithanatham, K.Periapatti South, Samudram,
Sathirapatti, Kannudayanpatti, Kalingapatti and Madampatti villages.
Iluppur Taluk (Part) Komangalam village**.
[**Although Komangalam village is in Pudukkottai revenue district, it
is physically and geographically located within boundaries of 139
Srirangam AC]
140 140 Tiruchirappalli (West)
Tiruchirappalli Taluk (Part) Tiruchirappalli (M Corp.) Ward No.39 to 42 and 44 to 60.
141 141 Tiruchirappalli (East)
Tiruchirappalli Taluk (Part) Tiruchirappalli (M Corp.) Ward No.8 to 26, 33 to 35, 37, 38 and 43.
142 142 Thiruverumbur Srirangam Taluk (Part) Panayakurichy, Kilamullakudy, Kuvalakkudy, Vengur,
Natarajapuram, Arasangudy, Kiliyur, Pathalapattai, Agaram,
Ellakudy, Alathur, Kilakurichy, Kilakalkandarkottai, Sholamadevi,
Valavandankottai, Tirunedunkulam, Asur, Elandapatti, Kumbakudy,
Gundur, Sooriyur and Kandalur villages.
Tiruchirappalli Taluk (Part) Tiruchirappalli (M Corp.) Ward No.7, 27 to 32 and 36.
Pappankurichi (CT), Thiruverumbur (TP), Koothappar (TP),
Krishnasamudram (CT), Thuvakudi (TP), Navalpattu (CT) and
Palaganangudy (CT).
143 143 Lalgudi Lalgudi Taluk
144 144 Manachanallur Manachanallur Taluk Musiri Taluk (Part) Pulivalam, Vengaimandalam, Moovanur, Peramangalam,
60
Kattukulam, Komangalam, Neiveli, Thinnakonam, Ayyampalayam,
Evur, Kodunthurai, Sithambur, Amoor, Gunaseelam, Thiruthalaiyur,
Thuraiyur pudupatti, Karattampatti, Thinnanur, Manparai,
Sukkampatti, Thiruthiamalai, Mangalam, Thulayanatham,
Jeyankondam (T.Puthur), Perur, Valavandhi East and Valavandhi
(West) villages.
145 145 Musiri Thottiyam Taluk Musiri Taluk (Part) Pillapalayam, Karikali, Vadamalaipatti, Karkudi, Urakkarai,
Mahadevi, Jambumadai, Valasiramani, Anjalam, Konappampatti,
Devanur, Arachi, Valaiyeduppu, Paithambarai, Serugudi,
Poolancheri, Soorampatti, Mavilipatti, Thumbalam, Sittilavai,
Muthampatti, M.Pudupatti West, M.Pudupatti East, Kamatchipatti,
T.Puthur, Mooveli I, Sevanthilingapuram, Umaiyalpuram and Vellur
villages.
Morupatti (TP), Thathaiyangarpet (TP) and Musiri (TP)
146 146 Thuraiyur (SC) Thuraiyur Taluk Musiri Taluk (Part) Kottathur, Puthanampatti and Abinimangalam villages.
17. PERAMBALUR 147 147 Perambalur (SC) Veppanthattai Taluk
Perambalur Taluk Kunnam Taluk (Part) Sirugavayal, Nakkaselam, Elandalapatti, T.Kalathur,
Puduammapalayam, Kannapady, Thenur, Mavilingai,
Naranamangalam, Nattarmangalam, Chettikulam, Irur, Padalur
(West) and Padalur (East) villages.
148 148 Kunnam
Sendurai Taluk Kunnam Taluk (Part) Thirumandurai, Pennakonam (South), Ogalur (West), Aduthurai,
Ogalur (East), Athiyur (North), Athiyur (South), Agaram Sigoor,
Vasistapuram, Keelaperambalur, Vayalapadi, Kilumathur (South),
Kilumathur (North), Vadakalur, Perumathur (North), Sirumathur,
Keelapuliyur (North), Keelapuliyur (South), Perumathur (South), Andi
Kurumbalur, Nannai (West), Nannai (East), Olaippady (West),
61
Olaippady (East), Thungapuram (North), Thungapuram (South),
Paravai (East), Paravai (West), Malavarayanallur, Elumur (East),
Elumur (West), Asur, Sithali (East), Sithali (West), Perali (North),
Perali (South), Othiyam, Periyammapalayam, Kunnam, Varagur,
Kolapady, Puduvettagudi, Kadur (North), Kadur (South),
Periavenmani (East), Periavenmani (West), Melamathur,
Alagiripalayam, Thondappadi, Koothur, Adhanur (South), Adhanur
(North), Kottarai, Sathanur, Sirukanpur (East), Sirukanpur (West),
Varagupadi, Karai (East), Karai (West), Therani, Ayinapuram,
Kolakkanatham, Kolathur (West), Kolathur (East), Thimmur, Gudalur,
Bhujangarayanallur, Nochikulam, Athur, Sillakudi (North) and
Sillakudi (South) villages.
Labbaikudikadu (TP). 149 149 Ariyalur Ariyalur Taluk
Udayarpalayam Taluk (Part) T.Sholankurichi (North), Thathanur (East), Thathanur (West),
Managethi, Venmankondan (West), Venmankondan (East), Parukkal
(West), Parukkal (East), Naduvalur (East), Naduvalur (West),
Suthamalli, Uliyakudi, Ambapur, Udayavarthiyanur, Keelanatham,
Kadambur, Sathambadi, Govindaputhur, Sripurandan (North) and
Sripurandan (South) villages.
150 150 Jayankondam Udayarpalayam Taluk (Part) Olaiyur, Authukurichi, Sriraman, Rangiyam, Siluvaicheri,
Alagapuram, Silambur (North), Silambur (South), Edayakurichi,
Ayyur, Andimadam, Vilandai (North), Vilandai (South),
Periakrishnapuram, Thirukalappur, Vangudi, Pappakudi (North),
Pappakudi (South), Eravangudy, Anikuthichan (North), Anikuthichan
(South), Koovathur (North), Koovathur (South), Kattathur (North),
Kattathur (South), Kuvagam, Kodukkur, Marudur, Variyankaval,
Devanur, Melur, Thandalai, Keelakudiyiruppu, Pirancheri,
Vethiyarvettu, Kundaveli (West), Kundaveli (East), Kattagaram
(North), Kattagaram (South), Muthuservamadam,
Elayaperumalnallur, Pitchanur, Amanakkanthondi, Periyavalayam,
Sooriyamanal, Elaiyur (West), Elaiyur (East), Edayar, Angarayanallur
62
(East), Devamangalam, Ulkottai (North), Ulkottai (South),
Guruvalapparkovil, Kulothunganallur, Thaluthalaimedu, Vembukudi,
Udayanatham (West), Udayanatham (East), Kodalikaruppur,
Cholamadevi, Anaikudam, Vanathirayanpattinam, Pilichikuzihi,
T.Sholankurichi (South), Nayaganaipriyal, Kodangudi (North),
Kodangudi (South), Edanganni, Thenkatchiperumalnatham, T.Palur,
Karaikurichi, Irugaiyur and Valaikurichi villages.
Varadarajanpettai (TP), Jayankondam (TP) and Udayarpalayam (TP).
18. CUDDALORE 151 151 Tittakudi (SC) Tittakudi Taluk
152 152 Vriddhachalam Vriddhachalam Taluk (Part) Setuvarayankuppam, A. Marur, Maligaimedu, Kothanur
(Pandavanpattu), Aathiyur, Kolapakkam (Eranji), Iyvathukudi,
Elangiyanur, Valasai, Siruvambur, T. Maveetanathal, Kattuparur,
Visalur, Karnatham, Kovilanur, Pallipattu, Rubanarayananallur,
Puvanur ko, Kattiyanallur, Pavalangudi ko, Puliyur, Palakkollai,
Nadiyapattu, Mudappuli, Iruppu, Irulakkurichi, Manakkollai, Aladi,
Mattur, Periyavadavadi, Vijayamanagaram, Agaram, Parur,
Edaichchithur, Pinjanur, Memathur, Vannathur, Nallur, Nagar,
Seppakkam, Kattumayilur, Keelakurichi, Melakurichi, Periyanesalur,
Sirunesalur, Veppur, Naraiyur, Tirupeyur, Ko. Kothanur, Chittur,
Sathiyam, Kachiperumanatham, Chinnaparur, Erumanur,
Chinnavadavadi, Sembalakkurichi, Kavanai, Chitterikuppam,
Irusalakuppam, Palaiyapattinam, Kotteri, Periyakappankulam,
Chinnakappankulam, Kolliruppu, Ammeri, Mudanai, Narimanam,
Kachirayanatham, Gopurapuram, Kanadukandan,
Chinnapandarankuppam, Kuppanatham, Pudukuraipettai,
Manavalanallur, Komangalam, Paravalur, Thoravalur, Vilangattur,
Padukalanatham, Kirambur, Mannampadi, T. Poudaiyur,
Varambanur, Kaliyamedu, Poolambadi, Niramani, Idaiyur,
Perambalur, Kodukkur, Mukundanallur, Sathukudal {Melpathi},
Sathukudal [Kilpathi], Ka.Elamangalam, Alichikudi, Nemam,
Karuveppilankurichi, Peralaiyur, Alanduraipattu, Sathiyavadi,
63
Pu.Kollathankurichi, Therkuvadakkuputtur, Vettakudi,
Vannankudikadu, Rajendirapattinam and Chinnathukurichi villages.
Mangalampet (TP) and Virudhachalam (M). 153 153 Neyveli Panruti Taluk (Part)
Panikkankuppam, Maligampattu, Siruvathur, Elandampattu,
Tiruvamur, Visur, Karukkai, Semmedu, Meliruppu, Kiliruppu,
Talambattu, Kadampuliyur, Melmambattu, Purangani, Kilmambattu,
Alagappasamudram, Silambinathanpettai, Puliyur (West),
Koranapattu, Madanagopalapuram, Vegakollai, Marungur, Vallam,
Nadukuppam, Perperiyankuppam, Kilkangeyankuppam,
Melkangeyankuppam, Virasingankuppam, Kattugudalur, Sorathur,
Vengadampettai, Peikanatham, Annadanampettai, Kilur, Vadakuthu,
Vadakkumelur, Vanadirayapuram and Tenkuthu villages.
Neyveli (TS).
154 154 Panruti Panruti Taluk (Part) Paithambadi, Kavanur, Ulundamabattu, Enadirimangalam, Kurathi,
Akkadavalli, Kandarakkottai (North), Pulavanur,
Melkumaramangalam (South), Pagandai, Kongarayanur,
Kolipakkam, Maligaimedu, Thirasu, Poondi, Thiruthuraiyur,
Kayapakkam, Karumbur, Aviyanur, Alagapperumalkuppam, Oraiyur,
Varinjipakkam, Panapakkam, Poongunam, Melkavarapattu,
Kilkavarapattu, Perumalnaickenpalayam, Chittarasur, Palur,
Elumedu, Lakshminarayanpuram, Kanisapakkam, Kottambakkam,
Pandarakkottai, Manamthavizhnthaputhur, Sirugramam, Natham,
Melarungunam, Rayarpalayam, Manappakkam, Anguchettipalayam,
Sanniyasipettai, Eidanur, Ariyirundamangalam, Sundaravandi,
Kilarungunam, Kilakuppam, Pallavarayanatham, Palappattu,
Sirunangaivadi, Sathippattu, Semakottai, Kolapakkam and
Veerapperumanallur villages.
Melpattampakkam (TP), Nellikuppam (M), Panruti (M) and Thorapadi (TP).
155 155 Cuddalore Cuddalore Taluk (Part) Cuddalore Port, Melakuppam, Nallathur, Thukkanampakkam,
Tennambakkam, Chellancheri, Pudukkadai, Vadapuram kilpadi,
64
Kilinjikuppam, Singirikkudi, Madalpattu, Kil Alinjipattu, Nagappanur,
Melalinjippattu, Udalappattu, Kilkumaramangalam, Karanapatu,
Pallippattu, Malaipperumal, Agaram, Ullerippattu, Karaimedu,
Tiruppanambakkam, Kalaiyur, Alagiyanatham, Irandayiravilagam,
Vellapakkam, Marudadu, Nattapattu, Velisemmandalam,
Chinnakanganankuppam, Subauppalavadi, Gunduuppalavadi,
Uchimedu, Periyakanganankuppam, Kondur, Tottappattu,
Senjikumarapuram, Varakalpattu and Karamanikuppam villages.
Cuddalore (M) and Padirikuppam (CT).
156 156 Kurinjipadi Cuddalore Taluk (Part) Kunamangalam, Pillali, Tiruvandipuram, Karuppadithundu,
Arisipperiyankuppam, Kumarapettai, Otteri, Tirumanikkuli,
Vanamadevi, Vilangalpattu, Naduvirappattu,
Chennappanayakkanpalayam, Vellakarai, Ramapuram,
Mavadipalayam, Karaiyeravittakuppam, Vettukkulam,
Ponnaiyankuppam, Pachchyankuppam, Kudikkadu, Karaikkadu,
Annavalli, Gangamanayakkankuppam, Valudambattu,
Tondamanatham, Sedappalayam, Tiyagavelli, Sembankuppam,
Kodandaramapuram, Ambalavanampettai, Toppukollai,
Thimaravuthankuppam, Krishnankuppam, Thambipalayam,
Ayikuppam, Agaram, Anukkambattu, Tiruchchepuram, Kayalpattu,
Kambalimedu, Alappakkam, Puvanikuppam, Idankondambattu,
Akgatimmapuram, Ranganathapuram, Kesavanarayanapuram,
Tambipettai, Peddunayakkankuppam, Kanjamandanpettai,
Thaiyalgunampattinam, Tirttanagari, Adinarayanapuram, Tanur,
Andarmullippallam, Sirupalaiyur, Karuveppambadi, Kannadi,
Adurkuppam, Virupakshi, Rajakuppam, Karunguli, Kolakkudi,
Nayinakuppam, Maruvay, Arangamangalam, Kurinjipadi, Kalkunam,
Guruvappanpettai, Poothampadi, Melapuduppettai, Aduragaram,
Kothavacheri and Kundiyamallur villages.
Kurinjipadi (TP) and Vadalur (TP). 157 157 Bhuvanagiri Vriddhachalam Taluk (Part)
Ponneri (Ko), Karkudal, Mavaidandal, Sathamangalam,
65
U.Kolappakkam, Arasakuli, U.Agaram, Uthangal, Kunankurichi,
U.Mangalam, Vadakkuvellur, Periyakurichi, Sepalanatham,
Kottagam, Uyyakondaravi, Kilpathi, Managathi, Melpathi,
Melpappanapattu, Neyveli, Veppankurichi, Mummudicholagan,
Kammapuram, Keeranur, Gopalapuram, Kumaramangalam,
Ko.Adhanur, Sottavanam, Karmangudi, Sakkaramangalam,
Valliyam, Melapalaiyur, Keeranur, Marungur, Tholur, Kodumanur,
Keelapalaiyur, Devangudi, Puttur Ka., Siruvarappur, Sattapadi,
U.Adhanur, Tharmanallur, Vilakkapadi, Peruvarappur, Kottumulai,
Kavanur, Keeramangalam, Perundurai, Pavalangudi and Ottimedu
villages.
Gangaikondan (TP).
Chidambaram Taluk (Part) Kathazhai, Velayamadevi kilpathi, Turinjikollai, Pinnalur, Kulakudi, Ellaikudi, Kummadimulai, Jayankondam, Nathamedu, Chokkankollai, Sattappadi, Vadukkuthittai, Krishnapuram (Vada), Marudur, Thalaikulam (Vada), Prasannaramapuram, Ambapuram, Nallikollai, Erumbur, Valayamadevi (Melpathi), Agara Alambadi, Adanur (Bhuvanagiri), Periya Nerkunam, Chinna Nerkunam, Viramudaiyanatham, Anaivari, Miralur, Manjakkollai, Uluttur, Thalaikulam (Then), Krishnapuram (Then), Melmanakkudi, Sitheri, Therkuthittai, Pootharayanpettai, Alambadi(Kasba), B.Udaiyur, Siyappadi, Sattamangalam, Vatharayanthethu, Kilavadinatham, Azhichikudi, Vandarayanpattu, Vayalur, Keerapalayam, Tiruppaninatham, Vada Harirajapuram, Thathampettai, Ayipettai, Kiliyanur, Orathur, Paradur, Buthangudi, Velliyakudi, Palayancherthangudi, Sakkangudi, Puliyagudi (Harirajapuram), Then Harirajapuram, C.Melvanniyur, Ennanagaram, Kannangudi, Kizhnatham, Edayanpalacheri, Mathuranthaganallur, Poonthottam, Vakkur, Vadappakkam, Veyyalur, Vazhakollai, Odakakkanalur,
Tharasur, Devangudi, K.Adoor, C.Virasezhagan, Tuniseramedu,
Poongodi, Pannapattu, Ayyanurakkaramangalam,
Manakudiyaniruppu, Vilagam, Sethiyur, Kulappadi,
Vadakkuviruthangam, T.Manalur, Therkuviruthangan,
T.Madappuram, Sirugalur, Esanai, Sengalmedu, Kodiyalam,
Mugaiyur, Perungalur and T.Neduncheri villages.
Sethiathoppu (TP) and Bhuvanagiri (TP).
158 158 Chidambaram Chidambaram Taluk (Part) Vaiyalamur, Poovalai, Alamelumangapuram, Palvathunnan,
66
Manikollai, Periyapattu, Silambimangalam, Villiyanallur, Kothattai,
Ariyakoshti, Chinnakummatti, Velangippattu, Sendirakillai,
Kizhamanakudi, Tachchakkadu, Manjakuzhi, Periyakumatti,
Nanjaimaghattuvazhkai, B.Maduvankarai, Mutlur, B.Mutlur,
B.Adhivaraganallur, B.Arunmozhidevan, Ayipuram, Kuriyamangalam,
Melmungilladi, Kozhamungiladi, Punjimangattuvalkkai,
Thillaividangan, Pinnattur, Kezhanuvampattu, Melanubavambattu,
Palunthankarai, Melchokkanathanpettai, Lalpuram,
Tillainayakanpuram, Kovilampundi, Kodippallam, Radhavilagam,
Uthamasozhamangalam, Pichavaram,
Thandavarayancholanganpettai, Kanakkarapattu,
Nakkaravanthangudi, Chidambaranathanpettai, Meethikudi,
Pallippadai, Parameswaranallur, C.Thandeswaranallur,
C.Kothangudi, Kumaramangalam, Vasaputhur, Kavarapattu,
Kezhaperambai, Thirukazhipalai (Kezh), Chittalappadi, Usuppur,
Chidambaram, Nanjalur, Chittimuttu, Kadavacheri, Sivapuri, Pettai,
Varagur, Thirukazhipalai (Mel), Ambigapuram, Jayankondapattinam,
Perampattu, Saliyantoppu, Koothankoil, Elanangur, C.Vakkaramari,
Sivayam, Pulamedu, Thavarthampattu, Kattukudalur, Vaiyur,
Agaranallur, Vallampadugai, Kezhakundalapadi and
Erukankattupadugai villages.
Parangipettai (TP), Killai (TP), Chidambaram (M) and Annamalai
Nagar (TP)
159 159 Kattumannarkoil (SC)
Kattumannarkoil Taluk
19. NAGAPATTINAM 160 160 Sirkazhi (SC) Sirkazhi Taluk (Part)
(Except 3 villages I.e. Keezhaiyur, Mezhaiyur and Vanagiri).
161 161 Mayiladuthurai Mayiladuthurai Taluk (Part) Siddamalli, Kurichi, Kaduvangudi, Elanthoppu, Pattavarthi, Kadambakkam, Mudikandanallur, Tiruchitrambalam, Kadalangudi, Attur, Kesingan, Kiloy, Thiruvalaputhur, Varadampattu, Talainayar, Talainayar II Bit, Sethur, Ponmasanallur, Melanallur, Villiyanallur, Thalancheri, Namasivayapuram, Budangudi, Kali II Bit, Kali –I, Ivanallur, Korukkai, Aruvappadi, Keelamarudandanallur, Dharmadanapuram, Mozhaiyur, Anathandavapuram, Nidur,
67
Kanganamputhur, Arulmolithevan, Pandur, Thirumangalam, Murugamangalam, Alangudi, Thirumanacheri, Ponnur, Maharajapuram, Thiruindalur, Ulunthukuppai, Manakkudi, Vellalagaram, Pandaravadaimappadugai, Sholampettai, Vanadirajapuram, Kadalangudi, Villiyanallur, Kshetrapalapuram, Anaimelagaram, Muvalur, Sitharkadu, Pattamangalam, Mayiladuthurai, Nallathukudi, Seridiyur, Mannampandal, Kulichar, Kodangudi, Agarakkirangudi, Kovangudi and Maraiyur villages. Manalmedu (TP), Mayiladuthurai (M) and Kuthalam (TP).
162 162 Poompuhar Tharangambadi Taluk. Sirkazhi Taluk (Part) Keezhaiyur, Mezhaiyur and Vanagiri villages.
Mayiladuthurai Taluk (Part) Asikkadu, Tholuthalangudi, Thulasenthirapuram, Melaiyur,
Senniayanallur, Inam Senniyanallur, Mekkirimangalam,
Madhirimangalam, Tiruvalangadu, Inam Tiruvalangadu,
Tiruvaduthurai, Palayagudalure, Kokkur, Maruthur, Perumalkoil,
Keelaiyur, Sengudi, Valuvur, Thirunalkondacheri, Arivalur,
Peruncheri, Kazhanivasal, Thathangudi, Pandaravadai, Manganallur,
Kappur, Kozhaiyur, Ananthanallur, Komal - East, Komal - West,
Peravur, Karuppur, Kanchivay, Palaiyur, Srikantapuram, Kothangudi,
Gangadharapuram, Porumbur, Elumagalur, Nakkambadi, Mandai,
Kilaparuthikudi, Melaparuthikudi, Nallavur, Kodimangalam,
Melagalangan, Konerirajapuram I Bit, Sivanaragaram and
Konerirajapuram II Bit villages.
163 163 Nagapattinam
Nagapattinam Taluk (Part) Kongarayanallur, Ambal, Kottapadi, Ervadi, Kidamangalam,
Idaiyathangudi, Seshamulai, Arunmozhidevan, Alathur, Tenpidagai,
Pandaravadai, Kuruvadi, Polagam, Porakudi, Tirupugalur, Kayattur,
Madirimangalam, Puttagaram, Adalaiyur, Enangudi, Pudukkadai,
Tirumarugal, Siyathamangai, Kattumavadi, Kothamangalam,
Agarakondagai, Iravancheri, Segal, Tiruchengattangudi,
Tirukkannapuram, Kottur, Vadagarai, Rarantimangalam, Tenkarai,
Virkudi, Pillali, Melabudanur, Kilabudanur, Marungur,
Gopurajapuram, Panangudi, Uttamacholapuram, Narimanam,
Kuttalam, Turaiyur, Neykuppai, Periyakannamangalam,
68
Kottarakkudi, Kilathanjavur, Tiruppayathangudi, Karaiyur, Vazhkkudi,
Kangalancheri, Perungandambanur, Vadakudi, Nagore (Kottagam),
Thethi, Palaiyur, Ilamkadambanur, Themangalam, Sirangudipuliyur,
Sengamangalam, Sellur, Ivanallur, Andanapettai, Poravacheri, Sikkal
and Ponveli villages.
Thittacheri (TP) and Nagapattinam (M).
164 164 Kilvelur (SC) Kilvelur Taluk Nagapattinam Taluk (Part) Aabaranadari, Pappakovil, Vadakkupoigainallur, Karuvalangadai,
Orathur, Agaraorathur, Puduchery, Alangudi, Vadugachery,
Mahadanam, Vadavoor, Therkupoigainallur, Kurichi, Agalangan and
Sembiyanmahadevi villages.
Thirukkuvalai Taluk (Part) Thenmarudur, Aadhamangalan, Anakkudi, Vadakkupanaiyur,
Therkupanaiyur, Valivalam, Kodiyalathur, Paangal, Panangadi,
Kolappadu, Kargudi, Thirukuvalai, Melavazhakarai, Madapuram,
Meenamanallur, Vazhakarai, Esanur, Thiruvaimur, Ettugudi, Vallam,
Keeramber, Mutharasapuram, Katchanagaram, Kothangudi,
Tholuthur and Sithaimur villages.
165 165 Vedaranyam Vedaranyam Taluk Thirukkuvalai Taluk (Part) Nathapallam, Puthur, Manakkudi, Vadugoor, Neermulai,
Thiruvidaimaruthur, Koothangudi, Pannatheru and Aaimoor villages.
20. THIRUVARUR 166 166
Thiruthuraipoondi (SC)
Thiruthuraipoondi Taluk Mannargudi Taluk (Part) Renganathapuram, Panaiyur, Nokkam Ukkadai, Kottur Thottam,
Kottur, Puzhuthikudi, Alathur, Karuppukilar, Vattar, Paingattur,
Orathur, Nallur, Akkarai Kottagam, Thirukkalar, Kuruchimoolai –I,
Kuruchimoolai –II, Narayanapuram Kalappal, Venkathangudi,
Kezhuvathur, Manankathankottagam, Palaiyur, Peruvidamaruthur,
Terkkunanalur, Naruvalikkalappal, Kulamanickam, Devadanam,
69
Mannukkumundan, Perugavaazhnthaan, Perungavalandan,
Serukalathur, Sithamalli, Nochiyur, Puthagaram, Malavarayanallur,
Kunniyur, Pallivarthi, Vikrapandiam, Sendamangalam, Nemmeli
(Kottur Firka), Adichapuram and Irulneekki villages.
167 167 Mannargudi NidamangalamTaluk (Part) Koilvenni, Nagar, Kaattusannavur Pannimangalam,
Chittamallimelpadi, Adhanur, Munnaval Kottai, Munnaval Kottai
(Part), Chettichatram, Pullavarayankudikadu, Rayapuram, Kalacheri,
Parappanamedu, Poovanur, Vaiyakalathur, Olimathi, Ottagudi,
Palangalathur, Hanumanthapuram, Perambur, Rishiyur, Athangudi,
Vellakudi, Keelalavandhacheri, Melalavandhacheri, Annavasal,
Annavasal Thenpathi, Pududevangudi, Arichapuram, Sithambur,
Sekarai and Aaikudi villages.
Needamangalam (TP).
Mannargudi Taluk (Part) Kandamangalam, Nalamsetthi, Nemmeli (Talayamangalam Firka),
Kuruchi, Moovarkottai, Vaduvur Melpathi, Vaduvur Agraharam,
Vaduvur Vadapathi, Eda Melaiyar – I, Eda Melaiyar –II, Eda Melaiyar
–III, Eda Keezhiyur – I, Eda Keezhiyur – II, Paruthi Kottai,
Kalanjimedu, Vadakkaravayal, Pamini, Karnavur, Savala Karan,
Aravathur, Rajalikudikkadu, Moovanallur, Kallar Embethi,
Edayarembethi, Melavasal, Kumarapuram, Vaduvur Thenpathi I,
Vaduvur Thenpathi –II, Karakottai, Peraiyur – I, Peraiyur II, Peraiyur
–III, Peraiyur IV, Athikottai, Serumangalam –I, Serumangalam –II,
Karikottai, Neduvakkottai, Gopiralayam, Ramapuram,
Kailasanatharkoil, Mudal Sethi, Moonam Sethi, Maravakkadu,
Serankulam, Asesham, Thirupalakudi I, Thirupalakudi II,
Thirupalakudi-III, Nemmeli (Ullikottai Firka), Karuvakuruchi –I,
Karuvakuruchi –II, Thalikottai, Mahadevapattinam I,
Mahadevapattinam II, Ullikottai –I, Ullikottai –II, Koopachikkottai,
Rajasambal Puram, Paravakkottai-I, Paravakkottai-II, Painganadu,
Thulasenthirapuram, Sundarakkottai, Edayarnatham, Thenpathi,
Vadapathi, Ethakkudi, Talayamangalam, Radhanarasimmapuram,
70
Vallur, Thirumakkottai –I, Thirumakkottai – II, Melanatham,
Thenparai, Palayakottaiparasapuram and Elavanur villages.
Mannargudi (M).
168 168 Thiruvarur Thiruvarur Taluk Kodavasal Taluk (Part) Kappanamangalam, Arasavanangadu, Deepangudi, Keerangudi,
Pulavanallur, Vadakandam, Mannakkal, Engan, Karaiyappalaiyur,
Neikuppai, Keelapalaiyur, Uthirangudi, Elaiyur, Thirukkalambur,
Sellur, Melaathichamangalam, Arpar, Aaykudi, Ammaiyappan,
Thirukkannamangai, Agarathirunallur, Kattur, Elavangargudi,
Anaivadapathi, Kavanur, Nattuvakkudi, Athicholamangalam,
Krishnankottagam, Urkudi, Valavanallur, Pathur, Abivirutheeswaram,
Kamukakudi, Viswanathapuram, Perumalagram, Naalilondru,
Melathirumathikkunnam, Thiyagarajapuram, Kulikkarai,
Peruntharakkudi, Devarkandanallur, Kamalapuram, Erukattur,
Paruthiyur, Kankoduthavanitham, Melaradhanallur, Thittanimuttam,
Vidayapuram, Musiriyam, Thiruvidavasal and Kalathur villages.
Koradacheri (TP).
NidamangalamTaluk (Part) Vakranallur, Sithanakudi, Vengaramberaiyur, Punavasal, Poonthalangudi, Keelamanali, Ohaiperaiyur, Agaravelukudi, Palaiyanur, Kothangudi, Vadagovanur, Thengovanur, Thirurameswaram, Manchanavadi, Overchery, Verkudi, Sathanur, Kakkaiyadi, Vadapathimangalam, Harichandrapuram, Pullamangalam, Kiliyanoor, Periyakothur, Manakkarai, Palakurichy, Chithraiyur, Sendangudi, Kulamanickam, Mavattakkudi, Seruvamani and Marangudi villages. Koothanallur (M).
169 169 Nannilam Valangaiman Taluk Nannilam Taluk Kodavasal Taluk (Part) Vayalur, Vadamattam, Anniyur, Serugudi, Thiruppampuram, Suraikkayur, Alathur, Killiyur, Vadugakkudi, Vilagam, Thiruvizhimizhalai, Paravakkarai, Kadalangudi, Sarguneswarapuram, Vishnupuram, Sarabojirajapuram, VellaiAdambar, Thethiyur, Manavalanallur, Maruthuvakkudi, Koonthalur, Pudukkudi, Kandiramanickkam, Prathabaramapuram, Melaramansethi, Seethakkamangalam, Sethinipuram, Vikkirapandiyam, Puliyancheri, Paruthiyur, Sithadi, Adippuliyur, Serukalathur, Vadaver,
71
Thiruvidacheri, Naranamangalam, Neduncheri, Neikkuppai, Semmangudi, Perumpannaiyur, Sengalipuram, Perumangalam, Annavasal, Manapparavai, Aladikaruppur, Melapalaiyur, Thirukkudi, Manjakkudi, Pudukkudi and Simizhi villages. Kodavasal (TP).
21. THANJAVUR 170 170
Thiruvidaimarudur (SC)
Thiruvidaimarudur Taluk Kumbakonam Taluk (Part) Pangal, Sivapuram, Mangudi, Vittalur, Elandurai, Mallapuram,
Katchukattu, Vilangudi, Ammangudi, Puthagaram, Irandankattalai,
Poundarigapuram, Thandanthottam, Villiyavarambal, Krishnapuram,
Sembiavarambal, Thukkatchi, Kumaramangalam, Kothangudi,
Kovanur, Thiruppandurai, Natchiarkoil, Thirunariyur, Enanallur,
Thandalam, Mathur, Kattur (Koohur), Perappadi, Keeranur,
Semmangudi, Varvankarai Semmangudi, Velangudi, Vanduvancheri,
Andalur, Nagarasampettai, Thirucherai, Injikollai, Paruthicheri, and
Visalur villages.
171 171 Kumbakonam Kumbakonam Taluk (Part) Athiyur, Vilandakandam, Kovilacheri, Kumarankudi, Uthamadani, Devanancheri, Neerathanallur, Kothangudi, Kothangudithattimal, Thirunallur, Kallur, Kallapuliyur, Koranattu Karuppur I, Agarathur, Kadichambadi, Valapuram, Thiruppurambiyam, Innambur, Eraharam, Asur, Inam Asur, Koranattu Karuppur II, Ammachatram, Muppakoil, Melakaveri, Bapurasapuram, Palavathankattalai, Miruthiyanchapadaiveedu, Ammathottam, Srinivasanallur, Malayappanallur, Mathi, Chidambaranatha Muthali Thootam, Thirumaignanam, Annalagraharam, Sholanaligai, Ariyapadaiveedu, Melakorukkai, Keelakorukkai, Palaiyanallur, Sakkottai, Karuppur, Marudanallur, Seshambadi, Thenampadugai, Udaiyalur, Thillaiyambur, Thippirajapuram, Madhavapuram, Thimmakudi, Thenam Padugai Thattimal, Sarangapanipettai, Darasuram and Marutadi villages. Cholapuram (TP), Ullur (CT), Perumandi (CT), Kumbakonam (M),
Thirunageswaram (TP) and Dharasuram (TP).
172 172 Papanasam Papanasam Taluk Kumbakonam Taluk (Part) Nagagudi, Valaiyapettai, Thiruvalanjuli, Sundaraperumalkoil-
Thenpathi, Vellalapillayampettai, Thiruvalanjuli Thattimal,
Patteeswaram and Vaniyakarambai villages.
Swamimalai (TP).
72
173 173 Thiruvaiyaru Thiruvaiyaru Taluk Thanjavur Taluk (Part) Indalur, Kadambangudi, Sholagampatti, Maraneri, Kangeyampatti,
Kotrapatti, Thondarayampadi, Budalur, Kovilpathu, Chitrakudi Addl.,
Chitrakudi Chief, Rayanthur, Kalvirayampettai, Perumbur IInd Sethi,
Perumbur Ist Sethi, Pillaiyarnatham, Seeralur, Vennalodai,
Sakkarasamandam, Palliyeri, Velur, Narasanayagipuram,
Thiruvedhikudi, Manangorai, Thandangorai, Mathur, Nallicheri,
Thottakadu, Kondavattanthidal, Ramapuram, Thittai, Kudalur,
Kurungalur, Melavelithottam , Ramanathapuram Chief,
Ramanathapuram Addl., Vannarapettai Chief, Vannarapettai Addl.,
Alakudi Chief, Sellappanpettai, Veeranarasanpettai, Avarampatti,
Nandavanapatti, Muthuveerakandiampatti, Vendayampatti,
Surakudipatti, Rayamundanpatti, Pudukudi North, Manaiyeripatti,
Sanoorapatti, Pudupatti, Marudakkudi, Kuruvadipatti, Vallam
Pudursethi, Thirumalai Samudram, Sengipatti, Palaiyapatti
Therkkusethi, Palaiyapatti Vadakkusethi, Pudukudi (S)and
Achampatti villages.
174 174 Thanjavur Thanjavur Taluk (Part) Pudupattinam, Avusahibthottam, Kadakadappai, Melachittakadu,
Pinnainallur, Pulianthoppu and Pillaiyarpatti villages.
Thanjavur (M), Neelagiri (CT), Nanjikottai (CT) and Vallam (TP).
175 175 Orathanadu Thanjavur Taluk (Part) Vilar, Kandithampattu, Soorakkottai, Kulichapattu, Valamarakkottai,
Kattur, Madigai, Pudur, Kollangarai, Kollangarai Vallundanpattu,
Inathukanpatti, Nanjikottai Vallundanpattu, Thirukanurpatti,
Sennampatti, Kurungulam Melpathi, Kurungulam Keelpathi and
Marungulam villages.
Orathanadu Taluk (Part) Karaimeendarkottai, Vandayarriruppu, Raghavambalpuram Part,
Raghavambalpuram (Sadayarkoil), Moorthiambalpuram,
Moorthiambalpuram (Panayakottai), Neivasal South (S) (Arasapattu),
Neivasal South, Ponnappur (East) I, Ponnappur (East) II, Keelaulur,
73
Ulur West, Kattukuruchi, Nadur, Karukkakottai, Panjanathikottai,
Alivoikkal, Paruthikottai, Paruthiapparkovil, Ponnappur (West),
Thalayamangalam, Kulamangalam, Kavarapattu, Okkanadukeelayur
(Chief), Okkanadukeelayur (Addl.), Okkanadumelayur (Part),
OkkanadumelayurSamayankudikadu, Kannathangudi East,
kannathangudi East addl., Kannathangudi West addl.,
Kannathangudi West urachi, Thennamanadu North, Thennamanadu
South, Eachankottai, Samipatti, Poyyunddarkottai-I, Vadakkur North,
Vadakkur South, Cholapuram, Vadukkukottai, Ayangudi,
Mandalakkottai, Kovilur, Pudur, Palampudur, Kakkarai, Poovathur,
Poovathur (Pudhunagar), Arumulai, Tirumangalakottai East,
Tirumangalakottai East(colony), Tirumangalakottai West,
Tirumangalakottai West(colony), Peikarambankottai, Pulavankadu,
Thelungan kudikadu, Pinnayur East, Pinnayur West, Kakkarakottai,
Thekkur, Adanakottai, Pachiyur, Sillathur, Pugal Sillathur, Tirunallur,
Poyyundarkudikadu, Vellur, Thondarampet West, Thondarampet
East, Kannugudi (West) Chief, Kannugudi (West) Addl., Kodiyalam,
Vadaseri North, Vadaseri South, Paravathur, Kannugudi East,
Vedavijayapuram, Avidanalla Vijayapuram, Nemilithippiakudi,
Sankaranar Kudi Kadu, Vadakkukottai, Krishnapuram, Chinna
Ammankudi, Illupaividuthy, Ammankudi, Thoppuviduthy, Akkarai
Vattam, Surimurthypuram(Akkaravattam), Therkukottai,
Cholagankudikadu, Vedanayagipuram, Ambalapattu North,
Ambalapattu South, Ambalapattu South Sivakollai, Mullurpattikadu,
Gopalapuram, Ramapuram, Medayakottai, Kilamangalam,
Yoganayagipuram, Palankundarkudikadu, Keelavannipattu,
Unjividuthy and Panikondaviduthy villages.
Orathanadu (Mukthambalpuram) (TP).
Alangudi Taluk (Part) (Pudukkottai District) Kalyaranviduthy, Kavalipatti, and Kaduvettividuthy villages**.
[**Although Kalyaranviduthy, Kavalipatti and Kaduvettividuthy villages are in Pudukkottai revenue district, they are physically and geographically located within the boundaries of 175- Orathanadu AC.]
74
176 176 Pattukkottai Pattukkottai Taluk (Part) Nemmeli, Keelakurichi West, Keelakurichi East, Avaikkottai,
Bavajikkottai, Balajireguramasamudram, Kalichankkottai,
Kaniyakurichi, Olayakunnam, Mohur, Andami, Karuppur, Pulavanji,
Mahadevapuram, Musiri, Alathur, Vadugankuthagai, Sembalur,
Ettupulikkadu, Karambayam, Veppankkadu Ukkadai, Veppankkadu,
Enathi, Palamuthi, Aladikkumulai, Sukkiranpatti, Veerakurichi,
Sendankadu, Thittakudi, Talikkottai, Alanpallam, Veppankulam,
Madukkur, Gopalasamudram, Periyakkottai, Chokkanavur,
Puliyakudi, Kadathankudi, Madurabashanipuram, Vikkiramam,
Vadiakkadu, Moothakurichi, Nattuchalai, Athikkottai, Soorapallam,
Santhankadu, Karagavayal, Nainankulam, Mudalcheri, Anaikkadu,
Ponnavarayankottai, Ponnavarayankottai Ukkadai, Vendakkottai,
Kasangadu, Regunathapuram, Vattakudi Ukkadai, Vattakudi,
Athivetti West, Athivetti East, Ponkundu, Elangadu, Karappankadu,
Siramelkudi, Reguramasamudram, PalayeeAgraharam,
Kalyanaodai, Palaverikadu, Mannankadu, Thuvarankurichi North,
Thuvarankurichi South, Pallikondan, Sendakkottai, Pudukkottai Ullur,
Palanjur, Thamarankottai North, Thamarankottai South,
Parakakalakottai, Krishnapuram, Thambikottai Melakkadu,
Thambikottai Maravakad, Sundaram, Thambikottai Vadakadu,
Pudukkottagam, Soundaranayakipuram, Narasingapuram, Chinna
avadayar Koil, Mahilankottai, Chatramthokkalikadu, Thokkalikkadu,
Adirampattinam, Eripurakarai and Rajamadam villages.
Madukkur (TP), Pattukkottai (M) and Adiramapattinam (TP). 177 177 Peravurani Peravurani Taluk
Orathanadu Taluk (Part) Thaligaividuthi, Pandipalamavikadu, Vettuvakottai II, Vettuvakottai I, Senniaviduthy, Neivelivadapathy, Neiveli Thenpathy, Vengarai Periakottainadu, Vengarai Thippanvidudhi and Vengarai villages. Pattukkottai Taluk (Part) Nambivayal, Kollukkadu, Anandagopalapuram Vadapathi,
Anandagopalapuram Thenpathi, Padirankottai Thenpathi,
Padirankottai Vadapathi, Adambai North, Adambai South,
75
Naduvikkottai, Kayavoor, Poovalur, Valuthalaivattam, Vattathikkottai
Kollukkadu, Vattathikkottai U.Bimapuram, Edayathi North, Edayathi
South, Sooriyanarayanapuram, Seruvaviduthi Vadapathi,
Krishnapuram, Seruvaviduthi Thenpathi, Madathikkadu,
Thuravikkadu, Punavasal West, Punavasal East, Kurichi,
Neivaviduthi, Ananteswarapuram, Alivalam, Kondikulam, Manavayal,
Thuvaramadai, Kalugapulikkadu, Pillankuli, Palathali, Ennaivayal,
Eduthanivayal, Pannaivayal, Paingattuvayal, Kotthadivayal,
Chokkanathapuram, Poovanam, Kattayankadu Ukkadai,
Madampattavur, Ottankadu, Tiruchitrambalam West,
Tiruchitrambalam East, Kalathur West, Kalathur East, Ottankadu
Ukkadai, Naduvikurichi, Kattaiyankadu, Pukkarambai, Pallathur,
Marudangavayal, Kullukkadu, Velivayal, Pudupattinam, Andikkadu,
Ettivayal, Udayamudaiyan, Aladikkadu, Alaginayagipuram,
Eralivayal, Karisavayal, Thandamaraikadu, Palliodiaivayal,
Pudurivayal, Rendampulikadu, Alamathikkadu, Maravanvayal,
Kallivayal and Sarabendrarajanpattinam villages.
Alangudi Taluk (Part) *Kattathi village
(*Although Kattathi village is in Pudukkottai Revenue District,
it is physically and geographically located within the boundaries of
177.Peravurani A.C.)
22. PUDUKKOTTAI 178 178 Gandharvakottai
(SC) Gandharvakkottai Taluk Kulathur Taluk (Part) Chettipatti, Vellaipillayarpatti, Kannangudi, Sengalur, Kattukottaipatti,
Killukottai, Ulagankathanpatti, Killukulavoipatti, Rakathanpatti,
Keelaiyur, Visalur, Puliyur, Keeranur, Nanjur, Marudur, Valiyampatti,
Odugampatti, Udayalipatti, Kunnandarkovil, Themmavur, Minnathur,
Vathanakottai, Perambur, Killanur, Veerakkudi, Kadambavayal,
Mangathevanpatti, Pragathambalpuram, Narthamalai,
Ammachatthiram, Uppiliyakkudi, Valamangalam, Seemanur,
Sinaiakudi, Andakkulam, Sathinipatti, Vaithur, Seeranganpatti,
Uchani, Thennangudi, Mootampatti, Narangiyanpatti,
76
Vathanakuruchi, Thudaiyur, Satyamangalam, Irumpali, Melur,
Vellanur, Muttukkadu, Vengavayal and Pungudi villages.
Keeranur (TP).
Alangudi Taluk (Part) Thattamanaipatti, Keerathur, Kilangadu, Mudalipatti, Sengamedu,
Kallumadai, Pappapatti, Regunathapuram, Puduviduthy, Peyadipatti,
Thiruppakovil, Odappaviduthi, Chinnankonviduthi, Vandanviduthy,
Panduvakottai, Maruthankonviduthy, Mailankonepatti,
Karumbaviduthy, Ambukovil, Pilaviduthy, Theethanviduthi,
Kulanthiranpattu and Rangianviduthy villages.
Karambakkudi (TP).
179 179 Viralimalai Illupur Taluk (Except Komangalam village). Kulathur Taluk (Part) Kumaramangalam, Mathur, Singathakuruchi, Sengalakkudi,
Mandaiyur, Latchmanapatti, Mettupatti, Sivakamipuram,
Thennathirayanpatti, Palandampatti, Kalamavur, Neerpalani,
Amburapatti, Madayanaipatti, Suriyur, Perambur, Alangudi,
Vadugappatti, Melappuduvayal, Kolathur, Odukkur and Vemmani
villages.
Manaparai Taulk (Part) (Triuchirapalli District) Kavinaripatti, Puthakudi and Kappakudi villages**.
[**Although Kavinaripatti, Puthakudi and Kappakudi villages are in
Triuchirapalli revenue district, physically and geographically located
within the boundaries of 179- Viralimalai AC.]
180 180 Pudukkottai Pudukkottai Taluk Alangudi Taluk (Part) Pallavarayanpathai, IIaikadividuthi, Thirumanancheri, Pattathikadu,
Kurumbivayal, Keelatheru, Therkutheru, Vadatheru, Vanakkankadu,
Mullankuruchi South, Mullankuruchi North, Kanakkankadu,
Karuppattipatti, Ayippatti, Valangondanviduthy, Vellalaviduthy,
Adiranviduthy, Malaiyur, Therkutheru, Theethanipatty,
Ponnamviduthy, Mankottai and Kalapam villages.
181 181 Thirumayam Thirumayam Taluk
77
(Except Palakkuruchi village).
182 182 Alangudi Alangudi Taluk (Part) Keelappatti Rasiamangalam, Pachikkottai, Kulanthai Vinayagar
Kottai, Pudukkottai Viduthy, Melapatti Rasiamangalam, Melathur,
Keelathur, Vadakadu, Pullanviduthy, Neduvasal Melpathi, Neduvasal
Keelpathi, Andavarayapuram, Chettiendal, Anavayal I Bit, Anavayal
II Bit, Latchuminarasimmapuram, Pulichangadu,
Karambakkaduzamin, Karambakkadu Zamin II Bit, Seriyalur Inam I
Bit, Seriyalur Inam II Bit, Panankulam, Kulamangalam South,
Kulamangalam North, Kothamangalam South, Sendankudi,
Nagaram, Mangadu, Kothamangalam North, Alangadu,
Suranviduthy, Kallalangudy, Pallathividuthy, Pathampatti,
Kuppagudi, Ayippati, Kovilur Devasthanam, Kovilur, Kothakkottai,
Manjanviduthy, Kayampatti, Veppankudi, Imnampatti,
Thiruvarangulam, Thirukkattalai, Kaikurichi, Vijayaragunathapuram,
Poovarasakkudi, Maniyampalam, Vandakottai, Vallathirakottai,
Kalangudi, Kanniyapatti, Nambukuli, Kudalur, Kathakkuruchi,
Palaiyur, Muthuppattinam, Kulavoipatti, Thatchinapuram,
Venkidakulam, Vennavalkudi, Araiyappatti, Keelaiyur, Senthakudi,
Malakudi, Kothamangalam and Isugupatti villages.
Alangudi (TP) and Keeramangalam (TP).
Arantangi Taluk (Part) Maramadakki, Tirunalur, Paravakkottai, Kurumbur, Sirunattanvayal,
Sengamari, Narpavalakkudi, Chidambaraviduthy, Thandhani,
Chettikkadu, Avanathankottai, Erukkalakkottai, Poovathakkudi,
Periyalur, Neivathali, Sathanendal, Neivelinathapuram,
Merpanaikkadu, Vembangudi, Balakrishnapuram, Ramasamipuram,
Mathur, Ayingudi, Vallavari, Mangudi, Marudangudi,
Rajendirapuram, Silattur, Aliyanilai, Ettiyathali, Arasarkulam,
Melpathi, Arasarkulam Keelpathi, Mangalanadu,
Amarasimmendrapuram, Ambalpuram, Kodivayal, Vijayapuram,
Chidambarapuram, Pidarikkadu, Thuthakkudi, Mannakudi and
Manivilanvayal villages.
78
183 183 Aranthangi Manamelkudi Taluk Avudayarkoil Taluk Aranthangi Taluk (Part) Alappirandan, Mookkudi, Rethinakkottai, Memangalam, Kovilvayal,
Melappattu, Pallathivayal, Oorvani, Alangudi, Idaiyar, Kulathur,
Puduvakkottai, Dharmarajanvayal, Kammangadu, Ulagalandanvayal,
Veeramangalam, Perunavalur, Panjathi, Aamanji, Allaraimelavayal,
Kundagavayal, Keelacheri, Sivandankadu, Vengur,
Seenamangalam, Arunachalapuram, Kooganur, Rayanvayal,
Thedakki, Karavayal, Nagudi, Ariyamaraikadu, Kalakkudi, Keelkudi,
Ekanivayal, Egapperumalur, Adalaikalabhairavapuram, Karaikkadu,
Athani, Kalakkamangalam, Thiruvappadi, Omakkanvayal,
Nemmilikkadu, Munnuthanvayal, Pangayattankudi,
Vellattumangalam, Kandichankadu, Piramanavayal, Ammanjakki,
Manavanallur, Maivayal, Vettanur, Kongudi, Subramanyapuram and
Sithakanni villages.
Aranthangi (M)
23. SIVAGANGA 184 184 Karaikudi Devakottai Taluk
Karaikudi Taluk (Part) Palaiyur, Sakkottai, Pananvayal (a) Pannampatti, Vellipatti,
Periakottai, Kalathur, Nattuseri, Jeyankondan, Pukkudi, Ambakkudi,
Kulappadi, Melamanakkudi, Kandanur, Sekkalaikottai, Karaikudi,
Kalanivasal, Kovilur, Karaikudi RF, Ariyakkudi, Illuppaikkudi, Mathur,
Sirugavayal, Pirambuvayal, Mithravayal, Sengathankudi,
Periakottakudi, Pudur, Amaravathi, Senji and Kallupatti villages.
Kandanur (TP), Puduvayal (TP) and Karaikkudi (M). 185 185 Tiruppattur Tirupattur Taluk
Karaikudi Taluk (Part) Kanadukathan, Kothamangalam, Pallathur, Kothari, Nerupugapatti,
Athangudi, Aranmanaipatti, T.Soorakudi, Oyyakondansiruvayal,
Kottaiyur, Kallankudi and Managirisukkanendal villages.
Kanadukathan (TP), Pallathur (TP) and Kottaiyur (TP).
Thirumayam Taluk (Part) (Pudukkottai District)
79
Palakkuruchi village**.
[**Although Palakkuruchi village is in Pudukkottai revenue district, it
is physically and geographically located within the boundaries of
185- Tiruppattur AC.]
186 186 Sivaganga Sivaganga Taluk Karaikudi Taluk (Part) Kiranippatti, Koothalur, Varivayal, Sethuregunathapattinam, Pilar,
Devapattu, Kallal, Sambanur, Aranmanaisiruvayal, Kurudampattu,
Sannavanam, Veppankulam, Vilavadiendal, Alampattu,
Keelapoongudi, Thiruthipatti, Panangudi, Ilandamangalam,
Mummudichanpatti, Malaikandan and Vetriyur villages.
187 187 Manamadurai (SC)
Manamadurai Taluk Ilayangudi Taluk
24. MADURAI 188 188 Melur Melur Taluk
189 189 Madurai East Madurai North Taluk (Part) Kadavur, Naickanpatti, Poyyakaraipatti, Manjampatti, Chatrapatti,
Malaipatti, Poolampatti, Velichanatham, Chinnapatti, Kallandhiri,
Mangulam, Meenakshipuram, Savalakkarayan, Velliyankundram,
Appanthirupathi, Andaman, Mathur, Pilluseri, Porusupatti,
Chettikulam, Periyapatti, Kavanur, Therkupethampatti,
Kulamangalam, Karuvanur, Mandikulam, Paraipatti, Kollankulam,
Kuruthur, Jothiapatti, Erukkalainattam, Usilampatti, Kodimangalam,
Koolapandi, Veerapandi, Vadugapatti, Boothakudi, Veppangulam,
Chettikulam, Maranavariendal, Illuppakudi, Thuyyaneri, Arumbanur,
Ayilangudi, Iraniyam, Kannikudi, Alattur, Pechikulam, Vagaikulam,
Melapanangadi, Keelapanangadi, Thiruppalai, Kadakkinaru,
Pudupatti, Sembiyanendal, Kodikulam, Thamaraipatti, Poolampatti,
Valaichikulam, Thirukanai, Perakkur, Podasapatti, Narasingam,
Mangalagudi, Uthangudi, Ulaganeri, Tirumohur, Ilangiyendal,
Chittakkur, Panaikulam, S.Nedungulam, Vellaikuppam, Varaganeri,
Nattarmangalam, Rajakur, Mundanayagam, Mailangundu, Thindiyur,
Thathangulam, Kalikappan, Pulangulam, Kathavanendal,
80
Veerapanjan, Vilathur, Vallankulam, Idayapatti, Isalani,
Thatchanendal, Karuppukkal, Varichiyur, Seegankulam,
Andarkottaram, Ilamanur, Pottapanayur, Vellakundu, Parayankulam,
Alavandan, Kunnathur, Kozhikudi, Kondapettan, Karuppapillaiendal,
Sakkimangalam, Udangundu, Ovalur, Senkottai, Kalimangalam,
Karseri, Sakkudi, Ananjiyur and Angadimangalam villages.
Anaiyur (TP), Kannanendal (CT), Naganakulam (CT), Othakadai (CT) and Vandiyur (CT).
190 190 Sholavandan (SC)
Vadipatti Taluk Madurai North Taluk (Part) Siruvalai, Chellanagoundanpatti, Ariyur, Ambalathadi, Vittankulam,
Vairavanatham, Vayalur, Sambakulam, Pillayarnatham,
Moolakurichi, Thodaneri, Thenur, Samayanallur, Kallikudi,
Keelanedugulam, Podumbu, Adalai, Pattakkurichchi and
Kovilkurundhankulam villages.
191 191 Madurai North Madurai South Taluk (Part) Madurai (M Corp.) Ward No.2 to 8, 11 to 15 and 17 to 20.
Madurai North Taluk (Part) Melamadai (CT).
192 192 Madurai South Madurai South Taluk (Part) Madurai (M Corp.) Ward No.9, 10, 16, 39 and 43 to 59.
193 193 Madurai Central Madurai South Taluk (Part) Madurai (M Corp.) Ward No.1, 21 to 38 and 40 to 42.
194 194 Madurai West Madurai North Taluk (Part) Koilpappakudi village.
Paravai (TP) and Vilangudi (TP).
Madurai South Taluk (Part) Kodimangalam, Melamathur, Keelamathur, Kilamathikattinan, Thuvariman, Achampattu, Erkudi, Sambakudi and Pudukulam villages. Madurai (M Corp.) Ward No. 60 to 72.
195 195 Thiruparankundram
Madurai South Taluk (Part) Tirupparankundram, Vilacheri, Vadivelkarai, Tattanur, Keelakuilkudi,
Melakuyilkudi, Karadipatti, Vadapalanji, Thenpalanji, Sakkilipatti,
Vedarpuliankulam, Thoppur, Thanakkankulam, Chinthamani,
81
Pirakkudi, Kallambal, Iravadanallur, Viraganur, Puliyankulam,
Silaiman, Panaiyur, Samanatham, Chettikulam, Perumanendal,
Koodalsengulam, Perungudi, Mullakulam, Valanendal, Nilaiyur,
Periya Alangulam, Soorakkulam, Valayapatti, Thottiyapatti,
Valayankulam, Pappanodai, Ramankulam, Kuthiraikutti,
Kusavankundu, Kusavapatti, Viradhanur, Moothankulam,
Panaikulam, Solankuruni, Eliyarpathi, Nedumadurai, Kombadi,
Othaialangulam, Periya Koodakoil, Paraippathi, Nallur and
Nedungulam villages.
Chinna Anuppanadi (CT), Avaniapuram (TP), Thiruparankundram
(TP), Harveypatti (TP) and Thirunagar (TP).
196 196 Thirumangalam Thirumangalam Taluk Peraiyur Taluk (Part) Poosalapuram, Chinnapoolampatti, Muthunagayapuram II Bit,
Muthunagayapuram I Bit, Mathakkarai, Chinnaredddipatti,
Iswaraberi, Kavundanpatti, Appakkarai, Kunnathur, Genjampatti,
Adanur, Lakshmipuram, Vannivelampatti, Subbalapuram,
Kilangulam, Salichandai, Peraiyur, Silaimalaipatti, S.Keelapatti,
Sandaiyur, Koovalapuram, Modagam, Kadaneri, Vairavi Ammapatti,
Karaikeni, Velambur, Vaiyur, Nallamaram, Silarpatti, Gopalapuram,
Jari Usilampatti, Chittulotti, Paraipatti, Muruganeri and Sengulam
villages.
Peraiyur (TP) and T.Kallupatti (TP).
197 197 Usilampatti Usilampatti Taluk Peraiyur Taluk (Part) Elumalai RF, Peryampatti, Uthapuram, E. Kottaipatti, Tadayampatti,
Manibamettupatti, Vannankulam, Perungamanallur, Kalappanpatti,
Sembarani, Kuppalnatham, Chinnakattalai, Periyakattalai,
Adikaripatti, Thirumanickam, Melathirumathikkunnam, Soolapuram,
Seelinaickenpatti, Mallapuram, Thullukkuttinayakkanur,
Pappinaickenpatti, Kudippatti, Kethuvarpatti, Jambalapuram,
Avalseri, Sedapatti, Nagayapuram, Mangalrevu, Kudiseri, Aththipatti,
Vandari, Vittalpatti, Saptur RF and Saptur villages.
Elumalai (TP).
82
25. THENI 198 198 Andipatti Andipatti Taluk
Uthamapalayam Taluk (Part) Keelagudalur, Narayanathevanpatti and Vannathiparai RF villages.
Kamayagoundanpatti (TP), Gudalur (TP) and Highwavys (TP).
199 199 Periyakulam (SC)
Periyakulam Taluk Theni Taluk (Part) Unjampatty village.
Theni Allinagaram (M).
200 200 Bodinayakanur Bodinayakanur Taluk Theni Taluk (Part) Koduvilarpatty, Govindanagaram, Thadicherry, Thappukundu,
Upparpatty, Kottur, Seelayampatty, Poomalaikundu and Jangalpatty
villages.
Palani Chettipatti (TP) and Veerapandi (TP).
Uthamapalayam Taluk (Part) Pottipuram, Sankarapuram, Pulanandapuram, Markeyankottai and
Pulikuthi villages.
Kuchanur (TP) and Markeyankottai (TP).
201 201 Cumbum Uthamapalayam Taluk (Part) Thevaram, T. Meenatchipuram, Pannaipuram, Uthamapalayam,
Mallingapuram, Gohilapuram, Rayappanpatti, Alagapuri,
Muthulapuram, Chinnaovulapuram, Erasakkanayackanur,
Kanniservaipatti, Erasakkanayackanur Hills, Veppampatti and
Seepalakottai villages.
Chinnamanur (M), Odaipatti (TP), Thevaram (TP), Pannaipuram
(TP), Kombai (TP), Uthamapalayam (TP), Hanumanthanpatti (TP),
Pudupatti (TP) and Cumbum (M).
26. VIRUDHUNAGAR 202 202 Rajapalayam Rajapalayam Taluk (Part)
Vadakku Venganallur, Sammandapuram, Melapattamkarisalkulam, Kothankulam, Arasiyarpatti, Chettikulam, Ayan Kollankondan, Tiruchanur, Pudupalaiyam, Zamin Kollankondan, Sundararajapuram, Solaicheri, Therku Venganallur, IIlandiraikondan, Settur RF, Muthusamipuram, Vadakkudevadanam, Therku Devadanam, Kovilur, Nallamangalam, Puthur, Chokkanathaputtur and Melur
83
Duraisamipuram villages. Rajapalayam (M), Seithur (TP), Dhalavoipuram (CT) and
Chettiarpatti (TP).
203 203 Srivilliputhur
(SC) Srivilliputhur Taluk (Except Kongalapuram village).
Rajapalayam Taluk (Part) Reghunathapuram village.
204 204 Sattur
Srivilliputhur Taluk (Part) Kongalapuram village. Sivakasi Taluk (Part) Anuppankulam, Nathikudi, Pernaickenpatti, Vettrilaiyurani,
Subramaniyapuram, Sindapalli, Sankaranatham, Salvarpatti,
Vijayarengapuram, Kananjampatti, Edirkottai, Kongankulam,
Alangulam, Kundayiruppu, Kangaraseval, Vembakottai,
Vijayakarisalkulam, Panaiyadippatti, Achchangulam, Surarpatti,
Kilanmarinadu, Lakshmipuram and Appanayakkanpatti villages.
Thayilpatti (CT) and Alangulam (CT).
Rajapalayam Taluk (Part) Keelrajakularaman, Melarajakularaman, Samusigapuram,
Ramalingapuram, Varagunaramapuram, Gopalapuram,
Kuruchiyarpatti, Sholapuram, Nathampatti, Vadagarai, Tenkarai and
Korukkampatti villages.
Sattur Taluk (Part) Ammapatti, Mettamalai, Chinnakamanpatti, Vadamalapuram,
Padandal, Kathalampatti, Alampatti, Periagollapatti, Chinnagollapatti,
Chattrapatti, Sattur, Othaiyal Mettupatti, Banduvarpatti, Surankudi,
Othaiyal, Kangarakottai, Sankarapandiyapuram, Thlukkankurichchi,
Sevalpatti, Kuganparai, Sippipparai, Servaikaranpatti, Sanankulam,
Uthuppatti, E. Ramanathapuram and D. Reddiyapatti villages.
Sattur (M) and Elayirampannai (CT).
84
205 205 Sivakasi Sivakasi Taluk (Part) Injar, Thiruthangal, Anaiyur, Maraneri, Duraiswamipuram,
Namaskarittanpatti, Vadapatti, Krishnaperi, Naranapuram and
Vendurayapuram villages.
Thiruthangal (TP), Pallapatti (CT), Naranapuram (CT), Viswanatham
(CT), Sithurajapuram (CT), Sivakasi (M) and Anaiyur (CT).
206 206 Virudhunagar Virudhunagar Taluk (Part) Sengottai, Ellinganayakkampatti, Vadamalaikurichi,
Sivagnanapuram, Pullalakkottai, Allampatti, Chatrarediapatti,
Periaparali, Chinnamuppanpatti, Pelampatti, Pavali, Seeniapuram,
Sengunrapuram, Moolippatti, Kavundampatti, Nattarmangalam,
Kumaralingapuram, Virudhunagar, Alagapuri, Meesalur, Amathur,
Vellur, Anaikkuttam, A.Meenachipuram, Melamattur, Kariseri,
Ondippulinayakkanur, Thathampatti, Puliyangulam, Maruluthu,
Pattampudur, Vaipputtanpatti, Kasireddiapatti, Pachakulam,
V.Muthulingapuram, Chokkalingapuram, Vadi, Pudur,
Thammanayakkanpatti, Vachakkarapatti, Kalangaperi and
Chinnavadi villages.
Rosalpatti (CT), Virudhunagar (M) and Kooraikundu (CT).
Sivakasi Taluk (Part) Erichchanatham, Sevalur, Pudukkottai, Kalayarkurichi, Mangalam,
Thatchakudi, Nedungulam, Purnachandrapuram and
Keelathiruthangal villages.
207 207 Aruppukkottai Aruppukkottai Taluk (Part) Villipathiri, Soolakkarai, Kallumarpatti, Kullursandai, Palavanatham,
Gopalapuram, Kovilangulam, Kattangudi, Palayampatti,
Poyyankulam, Kurunjakulam, Puliyuran, Sembatti,
Mettuthottiyangulam, Kanchanaickenpatti, Kattakkanjanpatti,
Sukkilanatham, Thiruvirunthalpuram, T.Meenakshipuram,
Amanakkunatham, Kotthiparai, Kurundamadam, Podampatti,
Chettikurichi, Vadakkukoppuchithampatti, Koppuchithampatti,
Pandalkudi, Chettipatti, Vaduvarpatti, Thummakundu, P.Andipatti,
Velayudhapuram and Athipatti villages.
85
Aruppukkottai (M)
Virudhunagar Taluk (Part) Mettukkundu, Kadambankulam, Sennalkudi, Chettipatti,
Kottainatham, Endappuli, Koilvirarpatti, Valayapatti, Mannarkottai,
Avudaiyapuram, Tulukkapatti, Kottaiyur, Sundaralingapuram,
Pudupatti and Appayyanayakkanpatti villages.
Sattur Taluk (Part) Kumaralingapuram, Muthulingapuram, Veppilaipatti, Sandaiyur,
Golwarpatti, Nallamanayakkanpatti, Kundalakuthur, Pappakudi,
Kosukkundu, Athipatti, Sirukulam, Melamadai , N.Mettupatti
(Nenmani), Mudittalai Nagalapuram, Nenmeni, Pottireddiyapatti,
Sinduvampatti, Ayyampatti, Uppattur, Oomathampatti,
Ovanayakkanpatti, Subramaniyapuram, Peddureddipatti,
Chinnathambiyapuram, Muthandiyapuram, O.Muthuswamipuram,
Karisalpatti, Mulliseval Muthusamipuram, Mullisevel (a)
Chokkalingapuram, Nallamuthanpatti, Nalli, Perayyampatti,
Kanjampatti and Ravuthampatti villages.
208 208 Tiruchuli Kariapatti Taluk Tiruchuli Taluk Aruppukkottai Taluk (Part) Kulasekaranallur, Mangulam, Melakandamangalam, Kurunaikulam,
Konganakurichi, Aladipatti, Bommakottai, Kallorani, Savaspuram,
Kullampatti, Muthuramalingapuram, Narthampatti,
Kalayarkarisalkulam, Kalyanasundarapuram, Kallumadam,
Erasinnampatti, Parattanatham, Thammanaickenpatti, Vedanatham,
Silukkapatti, Mandapasalai, Maravarperungudi,
Thummuchinnampatti, Thirumalaipuram, Salukkuvarpatti,
Suthamadam, Thoppalakarai, Rajagopalapuram, Pullanaickenpatti,
Chettikulam, Kanakai, Paralachi, Melaiyur, Vadakkunatham,
Therkunatham, Sengulam, Poolangal Kallakkari, Keelkudi and
Purasalur villages.
27. RAMANATHAPURAM 209 209 Paramakudi (SC)
Paramakudi Taluk
86
Kamuthi Taluk (Part) T.Punavasal, Vangarupuram, Perianaikkulam, Achankulam,
A.Tharaikkudi, Vallandai, Eluvanur, Koodakkulam, Kakkudi,
Nagaratharkurichi, Abiramam, Natham, Maraikkulam and
Mandalamanickam villages.
Abiramam (TP). 210 210 Tiruvadanai Tiruvadanai Taluk
Ramanathapuram Taluk (Part) Pandamangalam, Andichiendal, Vennathur, Pathanendal,
Naranamangalam, Alamanenthal, Devipattinam, Peruvayal,
Kumariyendal, Kavanur, Karendal, Pullangudi, Chitharkottai,
Athiyuthu, Palangulam, Toruvalur, Vannivayal, Surankottai,
Pattinamkattan, Thiruvolhiyakalugoorani, Therbogi, Alagankulam,
Sakkarakottai, Kooriyur, Achundhanvayal, Landai, Panaikkulam,
Malangudi and Ekkakudi villages.
211 211 Ramanathapuram
Rameswaram Taluk Ramanathapuram Taluk (Part) Attangarai, Perungulam, Valantaravai, Kusavankudi,
Rajasuriamadai, Vellamarichukatti, Achadipirambu, Kuthakottai,
Vannankundu, Raghunathapuram, Kumbaram, Rettaiyurani,
Nagachi, Enmanamkondan, Pirappanvalasai, Sathakonvalasai,
Mandapam, Nochiyurani, Pudumadam, Karan, Periapattinam,
Kalimankundu, Tiruppullani, Kalari, Uthirakosamangai, Mallal,
Alangulam, Nallirukkai, Panaydiyendal, Velanur, Kulapatham,
Pallamorkulam, Kanjirangudi, Keelakarai, Manikkaneri, Pullandai and
Mayakulam villages.
Ramanathapuram (M), Keelakarai (TP) and Mandapam (TP). 212 212 Mudhukulathur Mudukulathur Taluk
Kadaladi Taluk Kamuthi Taluk (Part) Mudimannarkottai, Neeravi, N.Karisalkulam, Melaramanadhi,
Keelaramanadhi, K.Nedungulam, Anaiyur, Pakkuvetti, Sengappadai,
Mudalnadu, Mushtakurichi, Seemanendal, Pudukkottai, Peraiyur,
Kallikulam, O.Karisalkulam, K.Veppangulam, Pammanendal,
87
Mavilangai, Ariamangalam, Kovilangulam, Komboothi, Villanendal,
M. Pudukulam, Idivilagi, Ponthampuli, Thimmanathapuram,
T.Valasubramaniapuram, P.Muthuramalingapuram, Perunali,
Sadayanendal, Sambakkulam, Kamuthi, Thavasikurichi and
Kadamangalam villages.
Kamuthi (TP). 28. THOOTHUKKUDI
213 213 Vilathikulam Vilathikulam Taluk Ettayapuram Taluk Ottapidaram Taluk (Part) Kudiraikulam, Nagampatti, Passuvandanai, Muthuramalingapuram,
Minakshipuram, Kumara Ettaiyapuram, Eppodumvendran,
Kattunayakkanpatti, Adanur, Mullur, Muthukumarapuram,
Veppalodai, Terku, Kalmedu, Vadanatham, Kolamparambu,
Chandragiri, Jagaveerapandiapuram, K.Dalavaipuram, Vellaram,
P.Duraiswamipuram, Kila Mudiman, Keela Mangalam, Sillangulam,
S.Kumarapuram, K.Shanmukapuram, D.Duraiswamipuram and
Pattanamarudur villages.
214 214 Thoothukkudi Thoothukkudi Taluk (Part) Thoothukudi, Milavittan and Mullakadu villages. Thoothukkudi (M) and Muttayyapuram (CT).
215 215 Tiruchendur Tiruchendur Taluk (Part) Mavidupannai, Thenthiruperi (Kurukkattur), Thenthiruperi
(Rajapathi), Sethukkuvaithan, Mela Authoor, Sernthamangalam,
Punnakayal, Suganthalai, Angamangalam, Puraiyoor, Mookkuperi,
Kachanavilai, Nalumavadi, Nallur, Moolakarai, Ammanpuram,
Veeramanickam, Veerapandianpatnam, Pallipathu, Kayamozhi, Mela
Thiruchendur, Paramankurichi, Kuthiraimozhi, Semmarikulam,
Nangaimozhi, Megnanapuram, Manaduthandupathu,
Lakshimipuram, Vagaivillai, Chettiapathu, Venkataramanujapuram,
Athiyakurichi, Udangudi, Kulasekarapatnam, Mathavankuruchi and
Manappadu villages.
Thenthiruperi (TP), Authoor (TP), Kayalpattinam (TP), Arumuganeri
(TP), Kanam (TP), Nazareth (TP), Tiruchendur (TP) and Udangudi
(TP).
88
216 216 Srivaikuntam Sathankulam Taluk Srivaikuntam Taluk (Part) Arampannai, Kongarayakurichi, Alwarkarkulam, Tholappanpannai,
Padmanabhamangalam, Srimoolakkarai, Nattathi,
Thirupanichettikulam, Iruvappapuram, Palayakkayal,
Manjalneerkayal, Agaram, Maramangalam, Arumugamangalam,
Siruthondanallur, Sivakalai, Peroor, Thirupuliangudi, Vellur
Athichanallur, Karungulam, Seidunganallur, Therkkukaraseri,
Serakulam, Vallakulam, Kalvoy, Vellur Cusba, Sriparangusanallur,
Keelapidagai Varadharajapuram, Paragramapandi,
Keelapidagaiappankoil, Keelapidagai Cusba, Mangalakkurichi,
Kottarakkurichi, Valavallan, Thirupani Chettiyapathu, Korkai,
Kodungani and Mukkani villages.
Sawyerpuram (TP), Perungulam (TP), Eral (TP) and Srivaikuntam
(TP).
Tiruchendur Taluk (Part) Malavarayanatham, Athinathapuram, Thirukkalur, Kadayanodai,
Themankulam, Thirunaveerudayarpuram, Alagiamanavalapuram,
Udayarkulam, Kurippankulam and Vellamadam villages.
Alwarthirunagari (TP). 217 217 Ottapidaram
(SC) Ottapidaram Taluk (Part) Mela Maruthur, Tharuvaikulam, Mela Arasadi, Valasamuthram,
Sindalakottai, Ottappidaram, Kulasekaranallur, Muramban,
Ottainatham, Kollankinaru, Marudanvalvoonaraikinar,
Govindapuram, Kalappaipatti, Keelakottai, Kodiyankulam,
Ackanaickenpatti, Maniyachi, Paraikuttam, Melapandiyapuram,
Savarimangalam, Jambulingapuram, Pudiyamputhur, Swaminatham,
Therkuveerapandiyapuram, Sillanatham, Pudur pandiyapuram,
Keela Arasadi, Malaipatti, Ilavelangal, Thennampatti, Kottali,
Parivallikkottai, Sangampatti, Onamakulam, Araikkulam and
Panchalamkurichi villages.
Thoothukkudi Taluk (Part) Umarikottai, Mela Thattaparai, Vadakkusilukkanpatti, Sankaraperi,
Muthuswamipuram, Keelathattapparai, Ramaswamipuram,
89
Dalvaypuram, Timmarajapuram, Perurani, Allikkulam,
Terkusilukkanpatti, Maravanmatam, Sendilampannai, Kuttudankadu,
Varthakareddipatti, Ramanathapuram, Mudivaithanendal,
Kumaragiri, Kattalangulam, Servaikaranmadam, Kuliyankarisal,
Ayyanadaippu and Korampallam villages.
Mappilaiurani (CT) and Athimarapatti (CT).
Srivaikuntam Taluk (Part) Alanda, Poovani, Meenakshipuram Sekkarakkudi, Sekkarakkudi,
Vadakkukariseri, Singathakurichi, Ulakkudi, Kaliyavur,
Muruppanadukovilpattu, Vadavallanadu, Kilavallanadu,
Deivaseyalpuram, Ellainayakkanpatti, Chettimallanpatti,
Aniyaparanallur, Tannuthu, Vallanadu (Kasba), Kilputhaneri,
Vasavappapuram, Alikkudi, Murappanadu Pudugramam, Nanalkadu,
Manakkarai, Vitthalapuram, Muthulangurichi and Vitthalapuram
Kovilpattu villages.
218 218 Kovilpatti Kovilpatti Taluk
29. TIRUNELVELI 219 219 Sankarankovil
(SC) Sankarankovil Taluk (Part) Kalingappatti, Subbiahpuram, Chattrappatti, Varaganur,
Mukkuttumalai, Ilaiyarasanendal, Puliyankulam, Chittrampatti,
Appaneri, Ayyaneri, Nakkalamuthanpatti, Naduvappatti, Maipparai,
Sangupatti, Vellakulam, A.Karisalkulam, Kulasekarapperi, Karisattan,
Chathrangondan, Kalppakulam, Perunkottur, Alagapuri,
Madhurapuri, Kuruvikulam (North), Kurinchakulam,
Sundaresapuram, Kulakkattakurichi, Vadakkuppatti,
Pitchaithalaivanpatti, Pillayarnatham, Z.Devarkulam, Athipatti,
Ramalingapuram, Kuruvikulam (South), Vagaikulam,
Naluvasankottai, Sevalkulam, Malaiyankulam, Therkku
Sankarankovil, Periyakovilankulam, Ko.Maruthappapuram,
Ilandaikulam, Usilangulam, Palankottai, K. Alangulam, Chettikulam,
Mahendravadi, Kalappalankulam, Nalanthula, K.Karisalkulam,
Sayamalai, Maruthankinaru, Keelaneelidanallur, Melaneelidanallur,
Kurukkalpatti, Chinnakovilankulam, Naduvakurichi (Minor),
90
Naduvakurichi (Major), Pattadaikatti, Kulasekaramangalam,
Sendamangalam, Vellalankulam, Echanda, Vadakku Panavadali,
Narikudi, Achampatti, Vellappaneri, Thadiyampatti, Moovirunthali,
Vanniconendal, Devarkulam, Sundankurichi and Mela Ilandaikulam
villages.
Thiruvenkatam (TP) and Sankarankoil (M).
220 220 Vasudevanallur (SC)
Sivagiri Taluk Sankarankovil Taluk (Part) Perumalpatti, Valavandapuram, Pandappuli, Paruvakkudi, Panaiyur,
Periyur, Kuvalaikkanni, Karivalamvandanallur, Vayali, Manalur,
Perumpathur, Vadikkottai, Veeriruppu, Vadakkupudur, Nochikulam,
Punnaivanam, Madathupatti, Ariyanayagipuram, Veerasigamani,
Kilveerasigamani, Poigai and Rengasamudram villages.
221 221 Kadayanallur Shenkottai Taluk Tenkasi Taluk (Part) Chockampatti, Boganallur, Kambaneri Pudukudi, Kanagasabapathiperi, Poygai, Urmelazhagian, Kilankadu, Nainaragaram, Idaikal, Kasidharmam and Kodikurichi villages. Kadayanallur (M), Sambavar Vadagarai (TP) and Ayikudi (TP).
222 222 Tenkasi Veerakeralamputhur Taluk Tenkasi Taluk (Part) Kuthukalvalasai, Pattakurichi, Tiruchitrambalam, Melapavoor,
Kulasekarapatti, Gunaramanallur, Pattappathu, Courtallam,
Courtallam Slopes R.F., Ayiraperi, Mathalamparai, Sillaraipuravu,
Kallurani, Thippanampatti and Avudaiyanoor villages.
Tenkasi (M), Sundarapandiapuram (TP), Ilanji (TP), Melagaram (TP)
and Courtalam (TP).
223 223 Alangulam Alangulam Taluk Ambasamudram Taluk (Part) Kadayam perumpathu, Keelakadayam, Vadakku Ariyanayagipuram,
Pappakudi, Kasidharmam, Idaikkal, Therkumadathur, Ayan
Pottalpudur I, Therku Kadayam, Ravanasamudram, Govindapperi,
Ayan Dharmapuramadam, Sivasailam, Virasamudram,
Pappankulam, Sengulam, Rengasamudram, Pananjadi, Pallakkal,
91
Adaichani, Kila Ambur and Mela Ambur villages.
Alwarkurichi (TP) and Mukkudal (TP).
224 224 Tirunelveli Tirunelveli Taluk (Part) Ukkirankottai, Vagaikulam, Alagiapandiapuram, Kattarankulam,
Shelianallur, Pirancheri, Chittar Chatram, Gangaikondan,
Pillaiyarkulam, Kanarpatti, Ettankulam, Kalakudi, Kurichikulam,
Therkupatti, Manur, Pallikkottai, Thalaiyuthu, Thenkalam,
Nanchankulam, Mavadi, Madhavakurichi, Uganthanpatti, Pudur,
Karuvanallur, Seethaparpanallur, Vallavankottai, Thulukkarpatti,
Sethurayanpudur, Palamadai, Alangaraperi, Pathinalamperi,
Kuppakurichi, Kattalai Udayaneri, Kattampuli, Udayaneri, Kalkurichi,
Rajavallipuram, Veppankulam, Ramayanpatti, Abishekapatti,
Sirukkankurichi, Vettuvankulam, Velarkulam, Sivaniyarkulam,
Tulukkarkulam, Thiruppani Karisalkulam, Thuvarasi, Vaduganpatti,
Sankan Thiradu, Melakkallur, Kodaganallur, Palavoor,
Kondanagaram, Suthamalli, Karungadu, Narasinganallur, Pettai and
Thenpathu villages.
Sankarnagar (TP) and Naranammalpuram (TP).
Tirunelveli (M.Corp.)Ward No.1 to 4 and 40 to 55. 225 225 Ambasamudram Ambasamudram Taluk (Part)
Terku Ariyanayakipuram, Udaiyamartandapuram, Giriyammalpuram, Thenthiruppuvanam, Manapaaranallur, Harikesavanallur, Tiruppudaimarudur, Athalanallur, Sattupathu, Ayan Thiruvaleeswaram, Mannarkovil, Brahmadesam, Vagaikulam, Adaiya Karungulam, Ekambarapuram, Kodarangulam, Vellanguli, Vadakku Karukurichi, Kuniyur, Pudukkudi, Therku Viravanallur, Therku Kallidaikurichi, Pappankulam (South), Ayansingampatti, Vairavikulam, Zamin Singampatti, Singampatti Zamindar Forest, Malaiyankulam, Thiruviruthanpuli, Poongudaiyarkulam, Karisalpatti, Ulagankulam, Papanasam R.F. and Venkatrengapuram villages. Ambasamudram (TP), Vikramasingapuram (TP), Sivanthipuram
(CT), Kalladaikurichi (TP), Veeravanallur (TP), Cheranmahadevi
(TP), Pathamadai (TP), Melacheval (TP), Gopalasamudram (TP) and
Manimutharu (TP).
226 226 Palayamkottai Tirunelveli Taluk (Part) Tirunelveli (M.Corp.) Ward No.5 to 39.
227 227 Nanguneri Palayamkottai Taluk
92
Nanguneri Taluk
228 228 Radhapuram Radhapuram Taluk
30. KANNIYAKUMARI 229 229 Kanniyakumari Thovalai Taluk
Agastheeswaram Taluk (Part) Theroor, Marungoor, Kulasekarapuram, Eraviputhoor, Suchindrum,
Madhusoodhanapuram, Thengamputhoor, Parakkai,
Thamaraikulam, Agastheeswaram, Azhagappapuram,
Kanniyakumari and Dharmapuram villages.
Theroor (TP), Marungoor (TP), Suchindram (TP), Mylaudy(TP),
Azhagappapuram (TP), Puthalam (TP), Thengamputhoor (TP),
Thenthamaraikulam (TP), Kottaram (TP), Anjugramam (TP),
Agastheeswaram (TP) and Kanniyakumari (TP).
230 230 Nagercoil Agastheeswaram Taluk (Part) Nagercoil, Vadiveeswaram, Vadasery, Neendakarai - A, Vambanoor
and Neendakarai –B villages.
Nagercoil (M), Asaripallam (TP) and Ganapathipuram (TP).
231 231 Colachel Kalkulam Taluk (Part) Eraniel, Thalakulam, Kurunthencode, Kadiapattanam,
Valvatchagoastam and Colachel villages.
Villukkuri (TP), Alur (TP), Eraniel (TP), Kallukuttam (TP), Neyyoor
(TP), Reethapuram (TP), Colachel (M), Manavalakurichi (TP),
Mandaikadu (TP), Thingalnagar (TP), Valvatchagoastam (TP),
Mulagumodu (TP) and Kappiara (TP).
232 232 Padmanabhapuram
Kalkulam Taluk (Part) Veerapuli R.F., Veerapuli Extn. (Kulasekharam), Thirparappu,
Aruvikkarai, Churulacode, Velimalai Forest, Mecode, Attoor,
Thiruvithancode, Thuckalay, Kalkulam, and Veeyanoor villages.
Thiruparappu (TP), Thiruvattar (TP), Kulasekharam (TP), Ponmanai
(TP), Kumarapuram (TP), Kothanalloor (TP), Verkilambi (TP), Attoor
(TP), Padmanabhapuram (M), Vellimalai (TP), Thiruvithancode (TP).
and Vilavur (TP).
93
233 233 Vilavancode Vilavancode Taluk (Part) Kilamalai R.F., Mancode, Arumanai, Vellamcode, Edaicode, Palugal,
Vilavancode, Pacode, Nattalam and Kunnathoor villages.
Kadayal (TP), Arumanai (TP), Edaicode (TP), Palugal (TP),
Kaliyakkavilai (TP), Pacode (TP), Kuzhithurai (M), Unnamalaikadai
(TP) and Nallur (TP).
234 234 Killiyoor Vilavancode Taluk (Part) Kulappuram, Methukummal, Kollencode, Ezhudesam, Arudesam,
Painkulam, Keezhkulam, Killiyoor, Paloor and Midalam villages.
Puthukadai (TP), Kollancode (TP), Ezhudesam (TP), Keezhkulam
(TP), Killiyoor (TP), Karungal (TP) and Palapallam (TP).
94
TABLE – B PARLIAMENTARY CONSTITUENCIES AND THEIR EXTENT
Sl. No. & Name of
Parliamantary Constituency
Extent in terms of New Assembly Constituencies
1-TIRUVALLUR (SC) 1 Gummidipoondi, 2 Ponneri (SC), 4 Tiruvallur, 5 Poonamallee (SC),
6 Avadi and 9 Madavaram.
2-CHENNAI NORTH 10 Tiruvottiyur, 11 Dr.Radhakrishnan Nagar, 12 Perambur, 13 Kolathur,
15 Thiru-Vi-Ka-Nagar (SC) and 17 Royapuram.
3-CHENNAI SOUTH 22Virugambakkam, 23Saidapet, 24 Thiyagarayanagar, 25 Mylapore,
26 Velachery and 27 Sholinganallur.
4-CHENNAI CENTRAL 14 Villivakkam, 16 Egmore (SC), 18-Harbour, 19 Chepauk-Thiruvallikeni,
20 Thousand Lights and 21 Anna Nagar.
5-SRIPERUMBUDUR 7 Maduravoyal, 8 Ambattur, 28 Alandur, 29 Sriperumbudur (SC),
30 Pallavaram and 31 Tambaram.
6-KANCHEEPURAM (SC) 32 Chengalpattu, 33 Thiruporur, 34 Cheyyur (SC), 35 Madurantakam (SC),
36 Uthiramerur and 37 Kancheepuram.
7-ARAKKONAM 3 Tiruttani, 38 Arakkonam (SC), 39 Sholingur, 40 Katpadi, 41 Ranipet
and 42 Arcot.
8-VELLORE 43 Vellore, 44 Anaikattu, 45 Kilvaithinankuppam (SC), 46 Gudiyattam (SC),
47 Vaniyambadi and 48 Ambur.
9-KRISHNAGIRI 51 Uthangarai (SC), 52 Bargur, 53 Krishnagiri, 54 Veppanahalli, 55 Hosur
and 56 Thalli.
10-DHARMAPURI 57 Palacodu, 58 Pennagaram, 59 Dharmapuri, 60 Pappireddippatti,
61 Harur (SC) and 85 Mettur.
95
11-TIRUVANNAMALAI 49 Jolarpet, 50 Tiruppattur, 62 Chengam (SC), 63 Tiruvannamalai,
64 Kilpennathur and 65 Kalasapakkam.
12-ARANI 66 Polur, 67 Arani, 68 Cheyyar, 69 Vandavasi (SC), 70 Gingee
and 71 Mailam.
13-VILUPPURAM (SC) 72 Tindivanam (SC), 73 Vanur (SC), 74 Viluppuram, 75 Vikravandi,
76 Tirukkoyilur and 77 Ulundurpettai.
14- KALLAKURICHI 78 Rishivandiyam, 79 Sankarapuram, 80 Kallakurichi (SC),
81 Gangavalli (SC), 82 Attur (SC) and 83 Yercaud (ST).
15-SALEM 84 Omalur, 86 Edappadi, 88 Salem (West), 89 Salem (North),
90 Salem (South) and 91 Veerapandi.
16-NAMAKKAL 87 Sankari, 92 Rasipuram (SC), 93 Senthamangalam (ST),
94 Namakkal, 95 Paramathi-Velur and 96 Tiruchengodu.
17-ERODE 97 Kumarapalayam, 98 Erode (East), 99 Erode (West),
100 Modakkurichi, 101 Dharapuram (SC) and 102 Kangayam.
18-TIRUPPUR 103 Perundurai, 104 Bhavani, 105 Anthiyur, 106 Gobichettipalayam,
113 Tiruppur (North) and 114 Tiruppur (South).
19- NILGIRIS (SC) 107 Bhavanisagar (SC), 108 Udhagamandalam, 109 Gudalur (SC),
110 Coonoor, 111 Mettuppalayam and 112 Avanashi (SC).
20-COIMBATORE 115 Palladam, 116 Sulur, 117 Kavundampalayam, 118 Coimbatore
(North), 120 Coimbatore (South) and 121 Singanallur.
21-POLLACHI 119 Thondamuthur, 122 Kinathukadavu, 123 Pollachi, 124 Valparai (SC),
125 Udumalaipettai and 126 Madathukulam.
22-DINDIGUL 127 Palani, 128 Oddanchatram, 129 Attur, 130 Nilakkottai (SC),
131 Natham and 132 Dindigul.
96
23-KARUR 133 Vedasandur, 134 Aravakurichi, 135 Karur,
136 Krishnarayapuram (SC), 138 Manapparai and 179 Viralimalai.
24-TIRUCHIRAPPALLI 139 Srirangam, 140 Tiruchirappalli (West), 141 Tiruchirappalli (East),
142 Thiruverumbur, 178 Gandarvakottai (SC), and 180 Pudukkottai.
25-PERAMBALUR 137 Kulithalai, 143 Lalgudi, 144 Manachanallur 145 Musiri,
146 Thuraiyur (SC) and 147 Perambalur (SC).
26-CUDDALORE 151 Tittakudi (SC), 152 Vriddhachalam, 153 Neyveli, 154 Panruti,
155 Cuddalore and 156 Kurinjipadi.
27-CHIDAMBARAM (SC) 148 Kunnam, 149 Ariyalur, 150 Jayankondam, 157 Bhuvanagiri,
158 Chidambaram and 159 Kattumannarkoil (SC).
28-MAYILADUTHURAI
160 Sirkazhi (SC), 161 Mayiladuthurai, 162 Poompuhar,
170 Thiruvidaimarudur (SC), 171 Kumbakonam and 172 Papanasam.
29-NAGAPATTINAM (SC) 163 Nagapattinam, 164 Kilvelur (SC), 165 Vedaranyam,
166 Thiruthuraipoondi (SC), 168 Thiruvarur and 169 Nannilam.
30- THANJAVUR 167 Mannargudi, 173 Thiruvaiyaru, 174 Thanjavur, 175 Orathanadu,
176 Pattukkottai and 177 Peravurani.
31-SIVAGANGA 181 Thirumayam, 182 Alangudi, 184 Karaikudi, 185 Tiruppattur,
186 Sivaganga and 187 Manamadurai (SC).
32-MADURAI 188 Melur, 189 Madurai East, 191 Madurai North, 192 Madurai South,
193 Madurai Central and 194 Madurai West.
33-THENI 190 Sholavandan (SC), 197 Usilampatti, 198 Andipatti,
199 Periyakulam (SC), 200 Bodinayakanur and 201 Cumbum.
34-VIRUDHUNAGAR 195 Thiruparankundram, 196 Tirumangalam, 204 Sattur, 205 Sivakasi,
206 Virudhunagar and 207 Aruppukkottai.
97
35-RAMANATHAPURAM 183 Aranthangi , 208 Tiruchuli, 209 Paramakudi (SC), 210 Tiruvadanai,
211 Ramanathapuram and 212 Mudhukulathur.
36-THOOTHUKKUDI 213 Vilathikulam, 214 Thoothukkudi, 215 Tiruchendur, 216 Srivaikuntam,
217 Ottapidaram (SC) and 218 Kovilpatti.
37-TENKASI (SC) 202 Rajapalayam, 203 Srivilliputhur (SC), 219 Sankarankovil (SC),
220 Vasudevanallur (SC), 221 Kadayanallur and 222 Tenkasi.
38-TIRUNELVELI 223 Alangulam, 224 Tirunelveli, 225 Ambasamudram, 226 Palayamkottai,
227 Nanguneri and 228 Radhapuram.
39-KANNIYAKUMARI 229 Kanniyakumari, 230 Nagercoil, 231 Colachel,
232 Padmanabhapuram, 233 Vilavancode and 234 Killiyoor.
NOTE: - Any reference in Table A to a CT (Census Town), TP (Town Panchayat),
M (Municipalities), CB (Cantontment Board), RF (Reserve Forest) and Villages or other
territorial division shall be taken to mean the area comprised within that CT (Census
Town), TP (Town Panchayat), M (Municipalities), CB (Cantontment Board), RF
(Reserve Forest) and Villages or other territorial division as on the 15th day of February,
2004. Further, any reference in Table – A, to wards in municipal areas shall be taken to
mean the areas as defined in the Census of India, 2001 Report.
Sd/- D. CHANDRASEKARAN, MEMBER
Sd/- N. GOPALASWAMI, MEMBER
Sd/- KULDIP SINGH, CHAIRMAN
By Order Sd/- SHANGARA RAM, SECRETARY
- 1 -
Hkkjr ifjlheu vk;ksx fuokZpu lnu] v’kksd jksM] ubZ fnYyh&110001
la0 282@rfeyukMq@2007&IV fnukad % 13 vxLr] 2007 22 Jko.k] 1929 ¼‘kd½+
vf/klwpuk
ifjlheu vf/kfu;e] 2002 ¼2002 dk 33½ dh /kkjk 10 dh mi&/kkjk ¼1½ ds
vuqlj.k esa] rfeyukMq jkT; esa lalnh; vkSj fo/kku lHkk fuokZpu&{ks=ksa ds ifjlheu ds
lEcU/k esa] vf/kfu;e dh /kkjk 4 dh mi&/kkjk ¼2½ ds lkFk ifBr /kkjk 9 dh mi&/kkjk
¼2½ ds v/khu] ifjlheu vk;ksx ds }kjk fd;k x;k fuEufyf[kr vkns'k ,rn~}kjk
izdkf'kr fd;k tkrk gSA
vkns’k la0&52 ;r%] ifjlheu ¼la’kks/ku½ vf/kfu;e] 2003 ¼2004 dk 3½ }kjk ;Fkk la’kksf/kr ifjlheu
vf/kfu;e] 2002 ¼2002 dk 33½ dh /kkjk 8 rFkk 4 ds vuqlj.k esa] Hkkjr ds jkti= rFkk
rfeyukMq jkT; ds jkti= ds vlk/kkj.k vad esa fnukad 5 vizSy] 2007 dks izdkf’kr vius
fnukad 5 vizSy] 2007 ds vkns’k la0 43 }kjk ifjlheu vk;ksx us fu/kkZfjr fd;k gS fd ¼i½
rfeyukMq jkT; esa yksd lHkk ds fy, vkcafVr fd, tkus okys dqy LFkkuksa dh la[;k
murkyhl ¼39½ gksxh] ftlesa ls lkr ¼7½ LFkku vuqlwfpr tkfr;ksa ds fy, vkjf{kr gksaxs] vkSj
¼ii½ jkT; dh fo/kku lHkk ds fy, fu;r fd, tkus okys dqy LFkkuksa dh la[;k nks lkS pkSarhl
Hkkjr ds jkti=] Hkkx II][k.M 3 ¼iii½ ds vlk/kkj.k vad esa fnukad 13 vxLr] 2007 dks izdk’kukFkZA rfeyukMq jkT; ds jkti= ds vlk/kkj.k vad esa fnukad 13 vxLr] 2007 dks izdk’kukFkZA
- 2 -
¼234½ gksxh] ftlesa ls pokyhl ¼44½ LFkku vuqlwfpr tkfr;ksa rFkk nks ¼2½ LFkku vuqlwfpr
tu&tkfr;ksa ds fy, vkjf{kr fd, tk,axss( vkSj
;r%] mDr vf/kfu;e dh /kkjk 9 dh mi/kkjk ¼1½ ds lkFk ifBr] /kkjk 5 dh mi/kkjk
¼1½ ds vuqlj.k esa ifjlheu vk;ksx us jkT; esa lalnh; vkSj fo/kku lHkk fuokZpu&{ks=ksa ds
ifjlheu dh dk;Zokgh ds fy, jkT; ds lg&lnL;ksa ds lkFk vius vki dks lEc) fd;k(
vkSj
;r%] mDr vf/kfu;e dh /kkjk 9 dh mi/kkjk ¼2½ ds vuqlj.k esa] ifjlheu vk;ksx us
2001 dh tux.kuk ls lEc) izdkf’kr vkadM+ks ds vk/kkj ij jkT; esa lalnh; vkSj fo/kku
lHkk fuokZpu&{ks=ksa ds ifjlheu ds fy,] vius izLrkoksa ds lEcU/k esa vkifÙk;ksa vkSj lq>koksa
dks 18 vizSy] 2007 rd vkeaf=r djus ds fy,] mDr izLrkoksa dks Hkkjr ljdkj ds jkti=
rFkk rfeyukMq jkT; ds jkti= ds vlk/kkj.k vad esa fnukad 5 vizSy] 2007 dks izdkf’kr
fd;k( vkSj
;r%] mDr vf/kfu;e dh /kkjk 9 dh mi/kkjk ¼2½ ds vuqlj.k esa] Åij of.kZr vk;ksx
dk vkns’k la0 43 vkSj vk;ksx ds mi;qZDr lanfHkZr izk:i izLrko] fnukad 8 vizSy] 2007 dks
LFkkuh; lekpkj&i=ksa esa izdkf’kr fd, x, Fks] vkSj jsfM;ks] nwjn’kZu rFkk tulapkj ds vU;
ek/;eksa ds }kjk budk vkSj Hkh izpkj fd;k x;k Fkk( vkSj
;r%] mDr vf/kfu;e dh /kkjk ¼9½ dh mDr mi/kkjk ¼2½ ds vuqlj.k esa] vk;ksx us
lHkh vkifÙk;ksa vkSj lq>koksa ij fopkj djus ds fy, viuh lkoZtfud cSBdksa ds fy, LFkkuksa
rFkk frfFk;ksa dks fofufnZ”V djrs gq, fnukad 5 vizSy] 2007 dks] ,d lkoZtfud lwpuk Hkh
tkjh dh Fkh( vkSj
;r%] mDr vf/kfu;e dh /kkjk 9 dh mDr mi/kkjk ¼2½ ds vuqlj.k esa vk;ksx us]
fnukad 17 ebZ] 2007 dks dks;EcVwj esa] fnukad 19 ebZ] 2007 dks enqjS esa] fnukad 20 vkSj 21
- 3 -
ebZ 2007 dks fr:fpjkiYyh esa vkSj 22 ebZ 2007 dks psUubZ esa ;Fkk fu/kkZfjr lkoZtfud cSBdsa
djkbZa( vkSj
1- jkT; dh fo/kku lHkk ds fy, fuokZpuksa ds mís’; ls izknsf’kd fo/kku lHkk fuokZpu
{ks=] ftuesa rfeyukMq jkT; dks ckaVk tk,xk rFkk ,sls izR;sd fuokZpu {ks= dk
foLrkj lkj.kh ^d* esa n’kkZ, vuqlkj gksxkA
2- yksd lHkk ds fuokZpuksa ds mís’; ls izknsf’kd lalnh; fuokZpu {ks=] ftuesa
rfeyukMq jkT; dks ckaVk tk,xk] ,sls izR;sd fuokZpu {ks= dk foLrkj lkj.kh ^[k*
esa n’kkZ;s vuqlkj gksxkA
3- tgka lkj.kh ^d* ;k ^[k* esa n’kkZ;s x, fdlh fuokZpu&{ks= dk uke dks”Bdksa rFkk
v{kjksa “¼v0tk0½” }kjk fpfUg~r fd;k x;k gS ogka ml fuokZpu&{ks= dk LFkku
vuqlwfpr tkfr;ksa ds fy, vkjf{kr gSA
4- tgka lkj.kh ^d* ;k ^[k* esa n’kkZ;s x, fdlh fuokZpu&{ks= dk uke dks”Bdksa rFkk
v{kjksa “¼v0t0tk0½” }kjk fpfUg~r fd;k x;k gS ogka ml fuokZpu&{ks= dk LFkku
vuqlwfpr tu&tkfr;ksa ds fy, vkjf{kr gSA
¼;gk layXu lkexzh eqfnzr djsa½
- 4 -
lkj.kh&d
fo/kku lHkk fuokZpu {ks= vkSj mudk foLrkj
fo/kku lHkk fuokZpu {ks= dh Øe la[;k vkSj uke
fuokZpu {ks= dk foLrkj
1&fr:osYywj
1- xqfEefMiwUMh xqfEefMiwUMh vkSj mFkqDdksêkbZ rkyqd
2- iksUusjh ¼v-tk-½ iksUusjh rkyqd ¼Hkkx½ iksaxqye] bUtqj] lsfy;ecsMq] eaxksMq] dhjkiDde] dYyqj] vUukeykbZpsjh] isjh;kosikFkqj] mIiqusyoks;ky] vkxje] nsokeiV~Vq] daxuhesMq] mfeisMq] lsxku;e] isfj;kdk:Ecqj] iukiDde] dqekjutsjh] byqiDde] dksyqj] fl:ykiDde] vo;qjhoDde] dkuoUFkqjkbZ] iDde] fFk:iybZokue] iwokeh osEcsMq] vowj] fonkFkkaMye] lksecV~Vq] ikjukeosMq] fdyhdksMh] dêkoqj] esMqj] vklkucqMqj] oUthoDde] ijkyk;ecDde] vUMjekMe] i>kosjdsMq] Fkkaxyis:Ecqye] fl:ik>kosjdkMq] dMkiDde] FkkFkkekath] is:eosMq] fpUukdoue] dqMqokutsjh] duxkfoYykiqje] fFk:is;j] bfy;eosMq] fyaxhiS;kuisêkbZ] lkseatsjh] vFkkekuktsjh] fl:ykIikupsjh] dV~Vqj] d:axkyh] dyuth] dV~VqiYyh] ok;kyqj] fFk:osYykoks;y] bfjfiYybZdqIie] osyqj] vykMq] dqekjkfl:ykiDde] dfu;kecDde] dnkeatsjh] fFkukbZiDde] esjkVqj] nsonkue] FkkMkis:ecDde] oSjkoudqIie] isjkoYyqj] nqjSukYyqj] osMkDdqukYyqj] lsfoV~VwiukiDde] iksaMkoDde] ek/koje efy;kudqIie] fNUukecsMq] dhyesuh] Fkkpqj] vuqIieiV~Vq] osYykecDde] FkksêkdkMq] dkyiDde] usbFkkok;y] uywj] oUuhiDde] vewj] iatsêh] vknecDde] ukFke] bjukoDde] ikUMhxkokuqj] txUukFkiqje] uUnh;ecDde] iq>qfnokDde] oYyqj] lhekiqje] ekfn;qj] okyqfnxSesMq] uk;j] eQkldkuisV] iqMqiDde] isfj;keqYybZoks;y] fpUukeqYybZoks;y] fFk:fuybZ] dksMhiYye] v:ekaMbZ] fopwj] osYyhoks;y] bM;kupkoMh] vjklqj] vIiyoje vkSj vUMkoks;y xkaoA vjkuh ¼Vh-ih-½] iksUusjh ¼Vh-ih-½] featqj ¼Vh-ih-½ vkSj vfFkiV~Vq ¼lh-Vh-½A
3- fr:êkuh iYyhiV~Vw rkyqd fr:êkuh rkyqd ¼Hkkx½ FkkykosMq] iksaikMh] vykesyqeaxkiqje] eM~Mqj] —“.kkleqnze] fl:xqeh] ohjkxukYyqj] lw;kZuxje] vxwj] dksjkeaxye] FkkMqj] ohjdkosjhjktkiqje] chjkdqIie] Vh-lh- dkaMhxbZ] oh-ds-,u- dkaMhxbZ] ,l- vxzkgkje]
- 5 -
ps:Dduwj] fpUukdnecqj] isfj;kdnecqj] dkjFkhds;kiqje] fr:êkuh] eq:DdecV~Vw] /kjuhokjkxkiqje] osyatsjh] iêkfcjkekiqje] lkFkjUt;kiqje] xksYykdqIie] iwuhekaxkMq] uYykV~Vwj] fpOokMk] usfeyh vkSj laFkkuxksikyiqje xkaoA fr:êkuh ¼Vh-ih-½A
4- fr:oYyqj
fr:êkuh rkyqd ¼Hkkx½ v:axqye] ekeaMqj] v:ecDde] dqIie] vjdksV] usneckje] ikukiDde] xqyqj] dkaphikMh] eqFkqdks.Mkiqje] bYyqIiqj] ucywj] jkekiqje] dkosjhjktkiqje] vfFkiV~Vw] osuqxksikyiqje] ohjjk?koiqje] O;kliqje] fFk:okykuxkMq] iky;uqj] tkxhjeaxye] jktkinekiqje] euoqj] diqykdkaMhxbZ] e:MkoYyhiqje] gfjpUnziqje] ts-,l- jkekiqje] isfjdykdV~Vqj] vks:Fkqj] y{ehfoykliqje] idklyS] fpUuekuMkyh vkSj dyecDde xkaoA fr:oYyqj rkyqd ¼Hkkx½ gMluiqje] Iysliky;e] xsaxqyqdaMhbZ] vYyhdq>h] xzhuosyukFke]lsUnzk;kuiky;e] Fkkseqj] fFk:Iis;j] v:ecDde] jaxkiqje] —“.kkiqje] iw.Mh] dUukEekisêkbZ] eksowj] us;osyh] jkeukFkaMye] ps;kupsjh] bjS;qj] eksUuosMq] fpFkecDde] jkeUtsjh] dkjkuht+keisV] dqUukoye] iêkjSisjEcnwj] daxkoYyhiqje] ikaMqj] fFk:ikpqj] fFk:oYyqj] fij;kadqIie] iYyh;kjSdqIie] dkjkubZ] vV~VqiDde] usfefy;kxzke] dhyfoykxe] esyokykxke] dfy;kuqj] fonS;qj] osUekuecMqj] dnecFkqj] bxkV~Vqj] esyuYykFkqj] dksIiqj] u;kiDde] iIikjkecDde] oyklSosêhdkMq] bYyqiqj] iksfyoDde] uquxecDde] fiUthoDde] dlokuYykFkqj] vkxje]iuecDde] jkeudksby] enkFkqdqIie] lsUth] FksUdjuS] fp=kEcDde] dkoudksykFkqj] iqnqekfoyaxS] lFkkjS] b;kZeaxye] vfyUtoDde] ekIisMq] fdykpsjh] dksUMupsjh] isjkecDde] ujflaxkiqje] b:ykatsjh] dqekjpsjh] dwoe] fiYyS;kjdqIie] xksfoUnesMq] myqUMbZ] FkksMqdkMq] ok;kyqj] dksêS;qj] djkuS] dYyecsMq] mÙkjkeiDde] dqUuqj] iqMqiV~Vq] flysbZ vkSj fr:iafM;qj xkao fFk:oYyqj ¼,e-½ vkSj osaxkFkqj ¼lh-Vh-½
5- iwukeYyS ¼v-tk-½ fr:oYyqj rkyqd ¼Hkkx½ v:ecDde] fFk:dkukpsjh] foykiDde] xs:xkeiqUMh] lsecsMq] osUxy] osfYy;qj] vEekukecDde] vkxje] lsFkqiDde] xq:oks;y] vjDdkeiV~Vq] flafxfydqIie] v;kypsjh] iqMqdqIie] dqMaqosfy] djuS] exjky] FkkekjkbZiDde] esykdks.MS;qj] oFkkV~Vqj] dkjhdkykoDde] fo”.kqoDde] fd>kuqj] esykuqj] vksfFkDdkMq] iqUukiDde] iqYykjecDde] bDdkMq] dky;kukdqIie] fpÙkkFkqj] isjkFkqj] v;kyqj] iqUukiV~Vq] flokuoks;y] uYykadouwj] iqfy;qj] iDde] osIikeiV~Vq] v;kFkqj] fl:dykFkqj]
- 6 -
FkksfêdybZ] fdykecDde] FkkaMye] Fkkuhjdqye] dDdkyqj] iqVyqj] Fkks>qj] fl:dkMy] lsOokisêS] is:eyiV~Vq] osIieckV~Vq] fFk:oqj vkSj vjkuoks;y xkaoA iwukeYyS rkyqd ¼Hkkx½ xqMkiDde] ojMkjktkiqje] osYykosMq] useke] uksfpesMq] es;~;qj] ikMqj] dqFkecDde] ujflagiqje] ioZrjktiqje] lseckjkecDde] esIiqj] vxjkesy] ut+kjrisV] dUukiky;e] esyiDde] lksjkutsjh ¼Hkkx½] veqMqjesMq] vxzgkjesy] fFk:fuujkoqj] dksjkV~Vqj] oks;ykuYywj] dksykIikupsjh] cuosMqFkksêke] fiMkjhFkkaxy] ifjoDde] lsUuhjdqIie] dksjkV~Vqj] fdekuecsMw] dV~VqiDde vkSj xksikjkluYyqj xkaoA iwukeYyS ¼Vh-ih-½ vkSj fr:ef>ls ¼Vh-ih-½A
6- vokMh iwukeYyS rkyqd ¼Hkkx½ uMqdqFkkxS] usfefypsjh vkSj d:.kkdkjpsjh xkaaoA fFk:fuunzkoqj ¼Vh-ih-½] fFk:osjdkMq ¼Vh-ih-½ vkSj vokMh ¼,e-½A
7- enqjkoks;y vEckV~Vqj rkyqd ¼Hkkx½ v;IikDde] uksyEcqj] vn;kyeiV~Vq vkSj okukxzke xkaoA vEckV~Vqj ¼,e-½ ¼Hkkx½ vEckV~Vqj ¼,e-½ &okMZ la- 35] 36 vkSj 52 usjdqUnjke ¼lh-Vh-½] enqjkoks;y ¼Vh-ih-½] oylkjkoDde ¼Vh-ih-½] djecDde ¼lh-Vh-½] iks:j ¼Vh-ih-½ vkSj jkekiqje ¼lh-Vh-½A
8- vEckV~Vqj vEckV~Vqj rkyqd ¼Hkkx½ vEckV~Vqj ¼,e-½ ¼Hkkx½ vEckV~Vqj ¼,e-½ &okMZ la- 1 ls 34 vkSj 37 ls 51
9- eknkoje vEckV~Vqj rkyqd ¼Hkkx½ fdydksUMkbZ;kj] vykFkqj] ikUMsloje] vjkDdecDde] eksjS] esyiDde] dMkoqj] osYykpsjh] ikyosMq] osYykuqj] iksFkqj] ikEekMqdqye] FkhjFkkfxjh;keiV~Vq] ikyoks;y] foyaxkMqiDde] fl:xkoqj] vfj;kyqj] dMkiDde] lnk;kUdqIie] bykuFkkutsjh] ekFkqj] eateiDde] dkslkiqj] psfêesMq] okMkis:ecDde] y;ksu] I;klecDde] xzkaVy;ksu] vfyUthoDde] vfFkoDde] oMkxkSjs] lwjkiV~Vq] df/kjosMq vkSj iqFkkxzke xkaoA ujkokfjdqIie ¼Vh-ih-½] iq>ky ¼Vh-ih-½ vkSj eknoje ¼,e-½ iksUusjh rkyqd ¼Hkkx½ usdqUnze] psDdkUtsjh] lwjkiV~Vq] lksFkqis:ecsMq] djuksMS] vFkwj ¼I½] iqMq b:ekbosêhiky;e] it+gk;k b:eSosêhiky;e] ‘kksykoje] vksjkDdkMq] cqnqj] dkaMhxS] ekjecsMq] dqEekuqj] vaxkMq] fl:fuvke] lsecqfyoje] ukYyqj] vYekFkh] vêkaFkkaxy] fot;uYywj vkSj is:axkowj xkaoA ikfn;kuYywj ¼lhVh½A
- 7 -
10- fr:oksêh;qj vEckV~Vqj rkyqd ¼Hkkx½ dkfêoDde ¼,e-½] fr:oksfê;qj ¼,e-½] eukyh ¼Vh-ih-½ vkSj fpUuklsDdkMq ¼Vh-ih-½A
2&psUubZ
11- MkW- jk/kk—“.ku uxj psUubZ ¼uxj fuxe½ ¼Hkkx½ psUubZ ¼uxj fuxe½&okMZ la- 3 ls 8] 10] 11 vkSj 14
12- isjkEcqj psUubZ ¼uxj fuxe½ ¼Hkkx½ psUubZ ¼uxj fuxe½&okMZ la- 1] 2 vkSj 32 ls 36
13- dksykFkqj psUubZ ¼uxj fuxe½ ¼Hkkx½ psUubZ ¼uxj fuxe½&okMZ la- 50 ls 54 vkSj 62
14- fofYyoDde psUubZ ¼uxj fuxe½ ¼Hkkx½ psUubZ ¼uxj fuxe½&okMZ la- 55 ls 58] 63 vkSj 64
15- fFk:&oh&dk&uxj ¼v-tk-½
psUubZ ¼uxj fuxe½ ¼Hkkx½ psUubZ ¼uxj fuxe½&okMZ la- 37 ls 41] 59] 60 vkSj 97 ls 99
1+6- ,xeksj ¼v-tk-½ psUubZ ¼uxj fuxe½ ¼Hkkx½ psUubZ ¼uxj fuxe½&okMZ la- 42] 45 ls 47] 61] 71] 72 vkSj 100 ls 106
17- jks;kiqje psUubZ ¼uxj fuxe½ ¼Hkkx½ psUubZ ¼uxj fuxe½&okMZ la- 9] 12] 13] 15 ls 22 vkSj 31
18- gkjcj psUubZ ¼uxj fuxe½ ¼Hkkx½ psUubZ ¼uxj fuxe½&okMZ la- 23 ls 30] 43] 44] 48] 49 vkSj 80
19- psikSd&fFk:oYyhdsuh psUubZ ¼uxj fuxe½ ¼Hkkx½ psUubZ ¼uxj fuxe½&okMZ la- 79] 81 ls 93] 95 vkSj 111
20- FkkmtSUM ykbV~l psUubZ ¼uxj fuxe½ ¼Hkkx½ psUubZ ¼uxj fuxe½&okMZ la- 76 ls 78] 107 ls 110] 112 ls 114] 118 vkSj 119
21- vUuk uxj psUubZ ¼uxj fuxe½ ¼Hkkx½ psUubZ ¼uxj fuxe½&okMZ la- 66 ls 70 vkSj 73 ls 75
22- fo:xeiDde psUubZ ¼uxj fuxe½ ¼Hkkx½ psUubZ ¼uxj fuxe½&okMZ la- 65] 128 ls 131
23- lSnkisV psUubZ ¼uxj fuxe½ ¼Hkkx½ psUubZ ¼uxj fuxe½&okMZ la- 132 ls 136 vkSj 138 ls 141
24- R;kxjk;uxj psUubZ ¼uxj fuxe½ ¼Hkkx½ psUubZ ¼uxj fuxe½&okMZ la- 117] 120 ls 127 vkSj 137
25- ekbykiksj
psUubZ ¼uxj fuxe½ ¼Hkkx½ psUubZ ¼uxj fuxe½&okMZ la- 94] 96] 115] 116 vkSj 142 ls 150
- 8 -
26- osykpsjh psUubZ ¼uxj fuxe½ ¼Hkkx½ psUubZ ¼uxj fuxe½&okMZ la- 151 ls 155
3&dkaphiqje
27- ‘kksfyaxkuYywj rkecje rkYyqd ¼Hkkx½ ukueaxye] dksfoykecDde] esMkoDde] dkjkiDde] is:ecDde] osaxkokly] fpÙkkykiDde] vksfV~;ecDde] vjklkudykuh] lsEekutsjh vkSj mFkkUMh xkaoA iqf>fFkokDde ¼mYykxje½ ¼Vh-ih-½] is:uxqMh ¼Vh-ih-½] dksfêoDde ¼lh-Vh-½] ikykoDde ¼lh-Vh-½] uhyudjkbZ ¼lh-Vh-½] batkecDde¼lh-Vh-½] vksfDd;kenqjkbiDde ¼lh-Vh-½] iYyhdkjukbZ ¼Vh-ih-½] eknhiDde ¼lh-Vh-½] tkYykfnvkuisêbZ ¼lh-Vh-½ vkSj ‘kksf>axkuYyqj ¼Vh-ih½A
28- vkyUnqj Jhis:EcqMqj rkyqd ¼Hkkx½ v;~;IikuFkkaxy] FksfYy;kjkxje] dksyqFkqokupsjh] Jhfuokliqje] dksoqj] fpUukikuhpsjh] ijkfuiqFkqj] isfj;kikuhpsjh] ekSyhoDde] enuaniqje] eqxkfyoDde] dksykiDde] xs:xecDde] FkaMkye] FkkjkiDde vkSj bjkaMudêkykbZ xkaoA ekukiDde ¼lh-Vh-½ rkecje rkyqd ¼Hkkx½ dksoy cktkj xkaoA uankecDde ¼Vh-ih-½] lsaV FkkWel ekm.V&de&iYykoje ¼lh ch½] vkyUnqj ¼,e-½ vkSj ewojkleisêkbZ ¼lh-Vh-½A
29- Jhis:EcqMqj ¼v-tk-½ Jhis:EcqMqj rkyqd ¼Hkkx½ dks>qefuoDde] eyk;ecDde] esokyqjdqIie] okykjiqje] ekUuqj] dUMkeaxye] lsuxkMq] f’koiqje] vks-,e- eaxye] fifpoDde] Fkqykliqje] dkUMhoDde] dkIikudksV~Vqj] dksV~Vqj] ,fyfe;kudksV~Vqj] fdyks;] vk;kdksykFkqj] usfeyh] b:uxêdksêkbZ] FkUMkye] dVªkecDde] Fkjkoqj] fl:dkykFkqj] dkokuqj] dksYykpsjh] uankecDde] iqMqIik;j] ukYyqj] vekjkEcsMq] isUukyqj] fl:fdyks;] ikfMpsjh] ,êhdqfFkesMq] xqukxjecDde] ,Mk;jiDde] vDdkeiqje] ,dkuiqje] egknsoheaxye] dUukuFkaxky] okMkeaxye] fiYybZiDde] osuxkMq] b:ecsMq] lkseaxye] iwuFkkuMye] i>kuFkkuMye] fFk:eqfMoDde] b:eS;qj] ukMqohjkiV~Vq] iqMqpsjh] psFiqIiV~Vq] d:.kkdkjkpsjh] dksykFkqj] uokyqj] vksMkudjubZ] dkMqoupsjh] iksUMqj] b:uxqye] ekecDde] fFk:eaxye] eksykpqj] lksxkUMh] dkUFkqj] ekMqjeaxye] flufxfyikMh] dksMkekuYyqj] esY;kMqjkeaxye] dwFkkoDde] flokudksMky] jkekuqtiqje] dhjkuYyqj] iksMkoqj] uanhesMq] lkUFkkosYyksj] fl:euxkMq] vjkusjh] okMkdky] fl:dkykFkqj] okykFkkupsjh] xqUMqis:ecsMq] uYyk;is:ecsMq] vykxqj] egku;ke] osYykjkbZ] eykbZiV~Vq]
- 9 -
egku;ke ¼vkj ,Q½] ef.keaxye] ojk/kjktiqje] dkjklaxky] FkqUMkydkykuh] ikMkisbZ] fl:ekFkqj] lkykeaxye] ufj;kecDde] dqykaxpsjh] ifjutkecDde] obZiksj] okYye] esV~Vqiyk;e] ,pksj] dqUue] ikIikudq>h] lsaMkeaxye] foêkohMkxkbZ] tEcksnkbZ] lsYokf>eaxye] iu:fê] ekFkqj] ikukiDde] lsjkikupsjh] djuSFkaxky] osatwokupsjh] osYysfjFkaxky] vjkecDde] vFkkuupsjh] dks:DdkuFkaxky] v/kkuqj] eknkecDde] uhyeaxye] vksjkFkqj] ukokyqj] okêkecDde] vksjkxkMe] lsUukdqIie] iuS;~;qj] ,f>pwj] iksaMh] okMkDdqiV~Vq] iknkjokMh] oy;kdkjkukbZ] mek;kyikjkukupsjh] dkaphoDde] uêkjklkeiV~Vq] fl:okutqj] okMkesyiDde] ,fjokDde] dhykdkykuh] dqFkkuqj] dkokuqj vkSj dV~VqiDde xkaoA euxkMq ¼Vh-ih-½] flDdkjk;iqje ¼lh-Vh-½] dqUMkFkqj ¼Vh-ih-½ vkSj Jhis:EcqMqj ¼Vh-ih-½A
30- iYykoje rkecje rkyqd ¼Hkkx½ iksfypkyqj ¼lh-Vh-½] vukdkiqFkqj ¼Vh-ih-½] ikEey ¼Vh-ih-½] fr:lqye ¼lh-Vh-½] iYykokje ¼,e-½] fFk:uhjeykbZ ¼Vh-ih-½ vkSj ehukecDde ¼Vh-ih-½A
31- rkecje rkecje rkyqd ¼Hkkx½ dkMkisjh] fr:okupsjh] eqfMpqj] dLckiqje] osaxkiDde] vkxjkeFksu] dksfoykupsjh] eMqjkiDde vkSj ewykpsjh xkaoA rkeoje ¼,e-½] fpVykiDde ¼Vh-ih-½] lsecDde ¼Vh-ih-½] eknkecDde ¼Vh-ih-½] isjaxkykFkqj ¼Vh-ih-½ vkSj ihjdkadkjkukbZ ¼Vh-ih-½A
32- psaxyiV~Vq psaxyiV~Vq rkyqd ¼Hkkx½ eUuhoDde] usMquxqUnze] iqFkqj] dksykiDde] mukeupsjh] jfÙkukeaxye] osaxkMkeaxye] uYykecDde] v:axky] djkukbZiqMqpsjh] xqMkyksj vkj-,Q-] dk;kjkecsMq] is:ekFkqukYyqj] dhjkiDde] eq:xeaxye] dqfef>] vksfFkoDde] dUuhoDde] iUMqj] vIiqj vkj-,Q-] lsUFkkeaxye] vIiqj] dkyoks;] gfLrukiqje] d:fuyke] djecqj] dksykFkqj] nklfjdqUukFkqj] xq:ouesMq] esyekuiDde] ikyqj] fofy;ecDde] lklFkhjkecDde] osecDde] osadVkiqje] psêhiqu;e] dpkMheaxye] dks.Mkeaxye] vUtqj] FksuesyiDde] ohjkiqje] ikjuqj] ikjuqj vkj-,Q-] dUFkkyqj] vFkqj] iqfyiDde] jktkdqfyisêS] guqeaFkkbZ] dqUukoDde] bpkudjuS] iêkjoDde] lsUusjh] Fksuqj] vEekukecDde ¼xqMqokupsjh fQjdk½] iks:uFkkoDde] okYye] i>kosfy] vks>kyqj vkSj vEekukecDde¼psaxyiV~Vq fQjdk½ xkaoA esykeS;qj ¼lh-Vh-½] vyiDde ¼lh-Vh-½] oUMkyqj ¼lh-Vh-½] mM+kiDde ¼lh-Vh-½] uUnhoje&xqMqoupsjh ¼Vh-ih-½] ekjSekysuxj ¼Vh-ih-½] flaxkis:eydksby ¼lh-Vh-½ vkSj psaxyiV~Vq ¼,e-½A
- 10 -
33- fFk:iks:j psaxyiV~Vq rkyqd ¼Hkkx½ iksUekj] djuS] Fkk>Ecqj] uoyqj] dUukFkqj jsM~MhdqIie] eqFkqdkMq] bxkV~Vqj] dk>hiV~Vqj] fl:lsjh] iksykpsjh] lksukYyqj] ekEckDde] dhykdksêh;qj] esykdksêh;qj] iqMqiDde] iMqj] dqUukDdkMq] dksoye] lsesUpsjh] dsykEcDde] lkFkkadqIie] osfyfp] dksykFkqj] iukuxkFkqiDde] d;kj] FkS;qj] fFk:foMkuFks] okMkusEesfy] useesfy] lsUxkMq] bYykyqj] osEcsMq] usfYydqIie] vkxje] dks.MkUxh] ek:Msjh] guqeaFkiqje] esyS;qj vkj-,Q-] fd>qj] dV~Vqj] —“.kkudjuS] FkkaMkye] dksêkesMq] osaxqjfl:udqUnze] nlkfjdqIie] is:UFkkaMye] iwbZyqIikbZ] d:ecDde] fojyiDde] eSyS] lsecDde] psêhiV~Vqjk;eudqIie] en;kFkqj] osaxysjh] vyFkqj] iêhiqye] d:axq>hiYye] fl:Mkowj] vpjkoDde] iawMh] bMkjdqaMªe] jkW;yiV~Vq] eqYyhiDde] oykjdqUMªe] dqusjhdqIie] jsM~MhdqIie] dEekyeiV~Vq] isfj;y:ecsMq] vksêsjh] jk;eaxye] ekukeFkS] vkxje] vewj] iksjaFkoDde] vfFkxkeuYyqj] lkyokudqIie] iS;kuqj] iapufFk:Fkh] dqUukiV~Vq] /kd’kukoFkhZ] lkuFkkueiV~Vq] vebZ;eiV~Vq] esydaxeiV~Vq] fFk:fuyS] isfj;kohIisMq] fpUukohIisMq] dêkjok>kfu] ve`reiYye] fpUuk b:eosMq] vksjkFkqj] FkaMkjS] vksjkxMe] dykuhiDde] v:axqMªe] eUukosMqMsoknkue] cyoFkkaxy] djuS] isfj;kiqFksjh vkSj fFk:okfMlksye xkaoA fFk:iks:j ¼Vh-ih-½] fFk:DdkywdqaMªe rkyqd ¼Hkkx½ usEesfy] usEesfy vkj-,Q-] iqYysjh] Fkqate] dhykosMq] esysfjiDde] fFk:ekuh] fFk:ekuh vkj-,Q-] tkudhiqje] vyxqlkeqnze] dhjkiDde] esykiV~Vq] usyoks;] dq>hIikuFkkuMye] osMkdkMqeckMh] is:ekysjh] dnqeckMh] uYykuisFky] esydqIie] bpqj] iqfydqUnze] b:ecqyh] FkktkecsMq] duds;kedqIie] lksxkMh] vnkfoykxe] vksflokDde] iqMqiDde] ekuiDde] vksfFkoDde] ih-oh- dykFkqj] ohjkdqIie] bMS;qj] dksfFkeaxye iqfy;qj] bxS] vpkjoDde] ifêdkMq] uYyqj] ekukeS] dksfdykesMq] dqUukFkqj] veSiDde] ujlkudqIie ukFkkedfj;epsjh] eqYykdksykFkqj] bpkudjubZ] lksjkdqIie] vEekukEcDde] FkkFkkyqj] ukjkiDde] lkyqj vkj-,Q-] lkyqj] iksuifFkjdksMe] osucDde] mn;ecDde] iqUukiV~Vq] vuksj] dksjkiV~Vq] ekecDde] eqnS;qj] dq:eqf/k] byqfepkeiV~Vq] lMqjkaxifêue] usbdqIih] esb;qj] dkyiDde vkSj djekjiDde xkaoA fFk:dkyqdqUnze ¼Vh-ih-½ vkSj ekeYykiqje ¼Vh-ih-½A
34- ps¸;qj ¼v-tk-½ ps¸;qj rkyqd fFk:DdkyqdqUnze rkyqd ¼Hkkx½ fdykiDde] is:ecsMq] veuecDde vkj-,Q-] dqUukoDde] ohjkiqje] osaxckDde] vjkecDde] iwuFkkaMye] dqfMis:ecDde] isjkecDde]
- 11 -
vehathdjS] isfjvk;kdV~VqiDde] unqjoDdkjS] iDde] iaMqj] osYykiaMy] o>qoksMqj] fFkEeqj] ofYyiqje] foykxe] bM;kFkqj] b:efcfypsjh] FksIikueiV~Vq] vêkokêe] us:ecqj] fpUukdV~VqiDde] vaxekeiV~Vq] fprykecDde] iqUukiV~Vq] lksekliV~Vq] lksySdqIie] byk;ukjdqIie] foêyiqje&I, foêyiqje&II] esjdaMS] yV~Vqj] lksjkMheaxye] dks.MkdfjdqIie] iuuxV~Vqpsjh] oksEekjktkiqje] uYykFkqj] v;kiDde] okloleqnze] oks;yqj vkSj osuxkMq xkaoA iqMqifêuke ¼lh-Vh-½
35- enqjkaVde ¼v-tk-½ enqjkaVde rkyqd
36- mfFkjkes:j mfFkjkes:j rkyqd dkaphiqje rkyqd ¼Hkkx½ oYyqokiDde] iwfloDde] mFkqdkMq] dêkoDde] foykxe] Fkky;eiV~Vq] vyoqj] okjukoklh] osecDde] fpUukekMqjkiDde] vecDde] FkksYyk>h] dkslkiV~Vq] nsofj;ecDde] Fkksukudqye] mYykoqj] iky;klhoje] uFkukYyqj] iqfy;kecDde] osuxqMh] fdyksfêoDde] lh;keaxye] fFkEekjkteisêS] ckoklkfgcisêS] Fkkaxh] bjdkueisêS] uSdsuisêS] fofYyoye] dks;ecDde] ,fjoks;] fFkEeS;kuisêS] eqfFkvkyisêS] ikMIie] fpUuS;kadqye] dksêkDdkoy] vksfjdS] dksfyoDde] b;kaxjdqye] iqatkjklkaFkkaxy] oykFkksêke] dkeqxeikYye] dq:foeyS] forpaFkkaxy] dkyqj] vlwj] voyqj] vaxecDde] FkEekuqj] esyiqFkqj] dksykFkqj] is:ekukYyqj] osMy] dkykdV~Vqj] FkkySf;Yykis:ecDde] vjiDde] exjky] dkoaFkkaMye] usyosfy] fdyiFkqj] dkecjktkiqje] ,y;kukjosyqj] fpFkkFkqj] eatkecsMq] lqjkesfudqIie] vf;fe;psjh] dksoykosMq] ukosfêdqye] fFk:osadjkuS] dqUukoDde] vkxje] FksUusjh] ekMkfoykxe] fl:ikxy] vksM~MkaFkkaxy] uSdsudqIie] flfUuoDde] okMkosjhiV~Vq] e:Fkke vkSj iqFkkxje xkaoA FksukecDde ¼lh-Vh-½] v;~;keisêS ¼lh-Vh-½ vkSj oykt+kckV ¼Vh-ih-½A
37- dkaphiqje dkaphiqje rkyqd ¼Hkkx½ iqYykyqj] FkkaMye] iqfjlS] oykFkqj] iqYykecDde] iks.MkoDde] ewyiV~Vq] ik.MqusYyh] xksfoUnkokMh] mosjh] iqFksjh] euh;kph] dksêkoDde] ijaMqj] FkkaMye] usyoks;] iksMkoqj] fl:oYyqj] fl:oDde] osfy;qj] iqMqiDde] vksykDdkyiV~Vq] FkSiDde] esycaxjke] okfFk;qj] dqje] isfj;kdkjecqj] fo’kkdkafMdqIie] lseckjecDde] batkecDde] dkjS] lh;kVh] iwafMFkkaxy] dqfFkjkecDde] FkksMqj] vfj;ecDde] uhjokyqj] vV~VqiqFkqj] bYyqIikiV~Vq] osMky] ,ukMqj] fpÙksjhesMq] FkqyqDdkaFkkaMye] vfj;kis:ecDde] fl:uSis:xy] eqêkoDde] ney] fdykj] Fk:Iiqdq>h] esykEch] fdykEch] fl:dkosjhiDde] fFkEekleqnze] usêsjh] vpqdkV~Vq] d:IikMhFkkêkMS] flfê;kecDde] lsDdkudqye] flaxkMhoDde] fl:osMy] vfFkoDde] uqEekiV~Vq] fFk:ekyiV~Vq] vyiDde] d:j] eq:DdkaFkkaxy] vksyS;qj]
- 12 -
dfy;kuqj] oS;koqj] uYyqj] dksusfjdqIie] vjIikupsjh] iqFksjh] osfyudkiêkMs] fdydkfnjiksj] esydkfnjiksj] esV~VqdqIie] esyksêhoDde] eqlkjkoDde] is:ecDde] eqFkkosMq] fiVpkokMh] fo’kkj] lkMFkkaxy] ujkiDde] vykouMkjesMq vkSj foIisMq xkaoA dkaphiqje ¼,e-½] ukVV~kisêkbZ ¼lh-Vh-½ vkSj lsfofyesMq ¼Vh-ih-½A
4&osYyksj
38- vjkDdksue ¼v-tk-½ vjkDdksue rkyqd ¼Hkkx½ lsecsMq] fpFkeckMh] brfpiqFkqj] fdyoue] iksyqj] mySecDde] fdykaMqj] is:axkykFkqj] —“.kkiqje] okykjiqje] eqMqj] osyqj] dksukye] vuSiDde] eqyoks;] fdyiDde] dokuqj] fdydqIie] oMkekecDde] dSuwj] FkkaMye] is:ekyjktkisV] osMky] vlekaMqj] fpFksjh] ifjfFkiqFkqj] esyiDde] vEekuqj] iqfy;keaxye] vEcjh’kiqje] ekslqj] ls;~;qj] uxjhdqIie] ;qfj;qj] vuSdkV~VqiqFkqj] iqMqds’koje] vuariqje] vFkqj] eaxkV~Vqpsjh ¼dneckukYyqj½] vfjfxykikMh] iks;~;kiDde] fdykanqjS] esykanqjS] usxkosMq] vkspye] v:ecDde] flykeUMbZ] esydkykFkqj] fl:ukeyh] bYyqIiSFkkaMye] ijes’ojeaxye] eq:axS] fpV~Vwj] fiUukoje] vV~VqiDde] lk;uoje ¼tkxhj½] fdyosadViqje] iYyqj vkSj x.kifriqje xkaoA vjkdksue ¼,e-½] is:eqph ¼lh-Vh-½ vkSj FkkDdksye ¼Vh-ih-½A
39- ‘kksfyaxqj oyktkg rkyqd ¼Hkkx½ lkseleqnze] dyiV~Vq] if.M;kusYyksj] dYykyadqIie] dksMkDdy] iqfyoye] dMkIikuFkkaxy] FkxjkdqIie] lsaxkyukFke] lsDdkfMdqIie] jsUMkMh] osadViqje ¼esy½] ds’koukdqIie] tEcqdqye] osye] dksykFksjh] ek:nye] dêkjeiDde] FkkyaxS] oa?kqj] iksUukIikaFkkaxy] vks>q?kqj] fpFkkFkwj] esyohjkue] xksfoUnkpsjhdqIie vkSj xksfoUnk psjh xkaoA ‘kksfyaxqj ¼Vh-ih-½A vjkDdksue rkyqd ¼Hkkx½ osaxqiV~Vq] ijokFkqj] vDdkfpdqIie] ijkath] uanh osMqFkkaxy] feUuky] oSykeckMh] dqM~Mkyksj] FkkfyDdy] vf;isMq] vfj;qj] dfjDdy] uanheaxye] lwjS] v;ky] iksfyiDde] VkIiqj] ikt+k;kiky;e] dqUukFkqj] vUosjFkhdkuisêS] dV~VqiDde] okuoje] eaxye] dwFkkecDde] osfyFkkafxiqje] esysjh] bykFkqj] fdykdkyFkqj] fdtoh/kh] dksMecDde] egsUnzokMh] djukowj] iqMqj] fdtohjuke] ifUu;qj] iqMqiV~Vq] fl:okyk;ke] isjkIisjh] mfy;kukYyqj] osIisjh] osêkaxqye] vlkukfYydqIie] fFk:ekyiqj] usyoks;] ,l-dksykFkqj] jsM~Mhoye] vxkoye] usMqeiqfy] FkqjS;qj] is:oky;e] vyiDde] FkqjSis:ecDde] exfuiV~Vq] psjh] dêkyS] bjkypsjh] mfFkjkeiV~Vq] /kekZfuf/k] uaxkeaxye]
- 13 -
esykiqye] iksbxSukYyqj] osfyvkukYyqj] FkkaMkye ¼tkxhj½] esyosucDde] fdyosucDde] is:ecqfyiDde] vokyqj] dkjhosMq] v;kjikMh] vkspsjh] fl:dkjacqj] vfFkiV~Vq] osxkeaxye] ekeanqj] dykFkqj vkSj ladkjkeikMh xkaoA usfeyh ¼Vh-ih-½] dkosjhiDde ¼Vh-ih-½ vkSj iukiDde ¼Vh-ih-½A
40- dVikMh dVikMh rkyqd ¼Hkkx½ Fksaxy] ckysdqIie] dks.MkjsM~MhiYyh] iksUuS] ijelkFkq] enunkdqIie] dhjSlkFkq] xksYykiYyh] vejokM+hiYys] efge.Mye] is:eydqIie] b:DdecV~Vq] okfYyeyS] esyikMh] eqFkkjklhdqIie] foUueiYyh] dksMqDdkaFkkaxy] byk;kusYyksj] FksuiYyh] osIikyS] JhinusYyksj] dqxS;kusYyksj] bjkaFkkaxy] lsjdkMq] vksM~MkaFkkaxy] dkfjfxjh] dk.MhisV~Vq] iqFkqj] lseckjk;ukYyksj] czãiqje] lsoqj] v:ei:Fkh] djukeiV~Vq] vEeqaMh] oankjuFkaxky] djkleaxye] mUukekySleqnze] FkkyejeiV~Vq] FkkaMye—“.kkiqje] fo:MkeiV~Vq vkSj /kkjkikMkosMq xkaoA /kkjkikMkosMq ¼Vh-ih-½] dkfyUtqj ¼Vh-ih-½] dVikMh ¼Vh-ih-½] dkaxs;kukYyqj ¼lh-Vh-½] xka/khuxj ¼dVikMh foLrkj½ ¼Vh-ih-½] fFk:oye ¼Vh-ih-½] vkSj lsuqj ¼lh-Vh-½A oyktkg rkyqd ¼Hkkx½ oklqj] isYysjh] dks.MkdqIie] e:neiDde] ,deckjkusYyksj] fldkjktkiqje] eqdqUnjk;kiqje] dFkkfjdqIie vkSj ykyisêS xkaoA osYyksj rkyqd ¼Hkkx½ ‘ksucDde ¼Vh-ih-½
41- jkuhisV oyktkg rkyqd ¼Hkkx½ ifM;keiDde] lsuxkMq] okuikMh] efu;kecV~Vq] dkjS] euFkkaxy] fiUth] vuU/kkyS] eqfljh] oYyqokecDde] lqeSFkkUxh] ckxosyh] FksudkMkIikuFkkaxy] vEekukaFkkaxy] oUuhosMq] uoyksd] Fksaxy] fdyfeUuky] vjkiDde] esykdqIie] fFkEeupsjhdqIie] uUnh;kye] osIiqj] xqMheYyqj] psUusleqnze] dkMkIisjh] iwUMh] fFk:eySpsjh] Fkkykuqj] dfFk;kokMh] vf;ye] v:udqUnze] fdydqIie] dqjkeokMh] lkFkecDde] fFk:ikjdkMy vkSj dkyesydqIie xkaoA vEewj ¼Vh-ih-½] psêhFkkaxy ¼lh-Vh-½] jkuhisV ¼,e-½] oytkisV ¼,e-½] ujflagiqje ¼lh-Vh-½ vkSj esyfo’kjke ¼Vh-ih-½A
42- vdkZV vdkZV rkyqd osYyksj rkyqd ¼Hkkx½ ikykeMkbZ] bM;kalkFkq] vMqDdeikjS] FkqfêiV~Vq] fl:dyecqj] usyoks;] lkFkqenqjS] eqUtqjiV~Vq] iaxyFkku] lsyeukFke] dfu;eckMh] osIikeiV~Vq] dfuDdkfu;u] dFkyeiV~Vq] ikyFkqoUuku] flaxkjdksby] oYye] fdyifYyiV~Vq] eksV~Vqiky;e] dEekleqnze vkSj eksFkkDdy xkaoA
- 14 -
43- osYyksj osYyksj rkyqd ¼Hkkx½ laikaxhuYyksj] osadViqje] is:eqxkbZ vkSj vykesyqeaxiqje xkaoA lFkqokpkjh ¼Vh-ih-½] osYyksj ¼,e-½] vYykiqje ¼Vh-ih-½ FkksjkikMh ¼Vh-ih-½ vkSj dksukoêe ¼lh-Vh-½A
44- vukbZdV~Vq osYyksj rkyqd ¼Hkkx½ dkUMkusjh] dykfu;Dde] bjk;uxkMq] vksDdkuiqje] fofjfUpiqje] lsMqokykbZ] lkfFk;keaxye] iksbZxbZ] vUiq.Mh] esyeksukoqj] fdyeksukoqj] lkMqIisjh] fl:dkaph] lsEcsMq] vCnqYykiqje] FksYyqj] iqFkqj] ,ykokbckMh] okYykUnjkeu] okluFkkuknkbZ] vukbZdV~Vq] mukbZ] dksEekyudqêkbZ] czãkukeaxye] fdy—“.kiqje] frIikleqnze] vksfM;kFkqj] ofu;kEckMh] xsaxkuYyksj] iqfyesMq] cqMqj] lsDdkuqj] dqIie] eq:Ddsjh] vfj;qj] dV~VqiqFkqj] mlwj] vfFk;qj] vIiqdy] djkMhdqMh] nsfopsêhdqIie] d:.kdkyh] egEenkiqje] vksaxkikMh] ojnkyeiV~Vq] vYysjh] ‘kksykokje] lkFkqiky;ke] iky;idde] FkqfêdkMq] FksYybZ] ,YyqijkbZ] fdydksFkqj] fiUukuFkqjkbZ] useukniqje] vfFkdqIie] enk;iV~Vq] lsjikMh] iqMqdqIie] ihutkeaMh] dFkkfjdqIie] xsaxklkuhdqIie] oUukuFkaxky] esykjkleoV~Vq] mek;eiV~Vq] eqYykokMh] isfj;kikukijkbZ] ikyeiV~Vq] tkjFkkudksYykbZ vkSj fdy vjklkecV~Vq xkaoA ikfYydksaMk ¼Vh-ih-½] d:xeiV~Vqj ¼lh-Vh-½] iykoulk/kq ¼lh-Vh-½] vfj;qj ¼lh-Vh-½] isUukFkqj ¼Vh-ih-½] vksMqxkFkqj ¼Vh-ih-½ vkSj fo:i{khiqje ¼lh-Vh-½A
45- fdyoSFkhukudqIie ¼v-tk-½
xqfM;kêe rkyqd ¼Hkkx½ nudksaMkiYyh] foyqMksukikfy;e] nf{k.kiFkkiyk;e] jaxkleqnze] ijknjkeh] iqêkokjhiYyh] ohjlsfêiYyh ¼vkj-,Q-½] ohjhpsfêiYyh] oj/kkjsM~MhiYyh] psuxqUnze] eksMhdqIie] FkkêkijkbZ] fpUukyiYyh] eqDdqUnze] iDde] jkeykbZ] /kkêheuiYyh] dYykikMh] dksaMkleqnze] fipkuqj] jktkdqIie] usYyksjisêkbZ] ls:okaxh] Fkkyk;kFke] psMqDdjkbZ] esykykFkqj] esyeqV~Vqdqj] psêhdqIie] ckstuiqje] lsecsMq] flaxyikMh] xqMuxje] vukuxkuYyksj] dksFkkdqIie] iV~Vq] vksykdklh vkSj fpFkkFkwj xkaoA dVikMh rkyqd ¼Hkkx½ FkksUMkuFkqyklh] psath] iuenUxh] efy;kiV~Vq] esyekudqIie] esyeksbZy] fdyeqV~Vqdqj] dkyecV~Vq] v:ecDde] ykêsjh] foyquMkdky] tk¶QjkisV] okatqj] vksykbZ;kFkqj] vUukuxqMh] cksfjEeuk;Dduiyk;e] vaxkjudqIie] vykaxusjh] eq:DdecV~Vq] dkUxqIie] nso_f”kdqIie] ukxy] fdykyk/kqj] lsFkqoUnkbZ] vEekuudqIie] osIiqj] usêsjh] ilqekFkqj] lsUukudqIie] ekpuqj] ikye—“.kkiqje] dkouqj] fdyoSfFkukudqIie] osIikuxusjh] FkqfFkFkkaxy] esyfoykpqj] fiYykafFkiV~Vq] esyqj] fdyqj] eqfnukeiV~Vq] fdyfoykpqj] oMqxkuFkkaxy] foØekph] osykeiV~Vq]
- 15 -
okyqoudqUnze] okMkfofjathiqje] dksFkkeaxye] pksykeqj vkSj fFk:ekuh xkaoA
46- xqfM;kêe ¼v-tk-½ xqfM;kêe rkyqd ¼Hkkx½ vjkoryk] eksjnkuk] jaxkeisêS] xqaMkykiYyh] cFkkykiYyh] b:DdeiV~Vq] bfjdqFkh] lsecYyh] dFksjhdqIie] ewaxkiV~Vq] is:eckMh] vxzgkje] jaxleqnze] bjFkkaxy] eksjklkiYyh] FkksêhFkksjSeksV~Vqj] isjukecV] dksFkkiYyh] fpUukMkey ps:oq] eflxe] lkjkDdy] dsEikleqnze] iYykydqIie] iqxkyqj] ikjkoDdy] iaxkfj’khdqIie] dksFkkekfjdqIie] dkjdqj] oklkueiYyh] ikywj] ekpeiV~Vq] esydksFkkedqIie] jktkDdy] jsfM~MekudqIie] pksDdkfjf’kdqIie] psUMkFkqj] esyeq:axS] vfyUthdqIie] esyoSfFkukudqIie] esyiêh] fdyiêh] dqfyfndS] fpUukFkksêkyke] oyFkqj] d:uhdkleqnze vkSj mfYy xkaoA isjukeiV~Vq ¼Vh-ih-½] xqfM;kFke ¼,e-½ vkSj lhoqj ¼lh-Vh-½A ouh;eckMh rkyqd ¼Hkkx½ cSjkiYyh] dSyklfxjh] ufj;ecV~Vq] lkFkecDde] dkses’oje] dksEesloje] lksekykiqje] ckokjkoqFkkeiêkMS] ,SFkkecV~Vq] fpUukokfjde] isfj;kokfjde] nsoykiqje vkSj yCcSekudqIie xkaoA FkqfFkiV~Vq ¼lh-Vh-½
47- ouh;eckMh ouh;eckMh rkyqd ¼Hkkx½ FkqEcsjh] usDukeyS] vykuxk;e vkj-,Q-] fufEe;ecV~Vq] osYykdqêS] dksFkkdksêS] oy;kucV~Vq] okfueckM+h] fpdukudqIie] fFkEekeisêS] iqYyqj] fleqxeiV~Vq] vYlkUnkiqje] osadVjktkleqnze] ukjk;.kiqje] tkok/khjkeleqnze] dksYykiYyh] xq:ouhdqUMk] jkeuSdsuisêS] okMkdqikV~Vq] dudkiV~Vq] nsoLFkkue] vEckyqj] xksfoUniqje] vEcqjisêS] ofYyiV~Vq] FksDdqiV~Vq] eYyudqIie] eYyuxqaVk] jsfM~M;qj] ukjflaxiqje] ekfjEefudqIie] ukfp;kjdqIie] iksaxqye] ubZdkuwj] Hkhekdqye] vafM;kIikuqj] b:ukiV~Vq] is:ekiV~Vq vkSj dqfjflykiV~Vq xkaoA mFkk;sUMªe ¼Vh-ih-½] tkQjkckn ¼lh-Vh-½] okfu;eckMh ¼,e-½ vkSj vyaxk;e ¼Vh-ih-½A
48- vEcqj osYyksj rkyqd ¼Hkkx½ vxzgkje] FkksYykiYyh] xq:okjktkiky;e] vkxje] vjtkFkh] ikyikMh] usMqfeiky;e] vfjeyS] jkeku;uhdqIie] dqIikeckV~Vq] osIikudqIie] dqIieiky;e] iDdeiky;e] iDde] fpUukiYyqdqIie] esyiYyhiV~Vq] vlukeiV~Vq] FksuiqMhiV~Vq vkSj dYykijS xkaoA ouh;eckMh rkyqd ¼Hkkx½ okMkiqMqiV~Vq] fdeeq:UxS] osufxyh] dqfyfFkxh] Fkksêkye] eMkuqj] dwFkecDde] vkxjepsjh] xksYykeaxye] ifYydqIie] ikyqj] fFk:eySdqIie] feêkye] osaxVleqnze] djkiV~Vq] dkFkkokyke]
- 16 -
ijklukiYyh] d:ecqj] u;kdkusjh] isfj;kudqIie] lksyqj] dEek—“.kkiYyh] dqekjkeaxye] ey;ecV~Vq] FksUukecV~Vq] efu;kjdqIie] ohjkudqIie] vykudqIie] dUukMhdqIie] dfEe;kecV~Vq] ukpjdqIie] foUukeaxye] feUuqj] oMkdjS] esyklukudqIie] fpUukifYydqIie] bpkeiV~Vq] by;kuxje] osykfFkxeuhcsUVk] fpaFkkxecsUVk] enukupsjh] xksYykdqIie] okMkpsjh] ckiukiYyh] psafxyhdqIie] osYykdy vkSj fxjhleqnze xkaoA vEcqj ¼,e-½A
49- tksykjisV ouh;eckMh rkyqd ¼Hkkx½ dysfUnjk] fpUukosIiecV~Vq] isM~MkdkYywiYyh vkSj dsFkkaMkiêS xkaoA fr:IikV~Vqj rkyqd ¼Hkkx½ dksFkqj vkj-,Q-] dksFkqj] lksjkbdk;kyukFke] u;ukls:oq] FkksIikykxq.Mk] dkFkkjh] vFkqjdqIie] dqfM;kukdqIie] fpUukeksV~Vqj] e.MyokMh] tksykjisêS vkj-,Q-] eaxye vkj-,Q-] eaxye foLrkj] byfxjh fgYl] ukxykFkq vkj-,Q-] ukxykFkq foLrkj vkj-,Q-] iksUusjh] bykfxjh xkao] dêsjh] fFkfj;kye] osêkiV~Vq] canjkiYyh] ipwj] c;ukiYyh] osykdkyukFke] uUnhcsUMk vkj-,Q-] e.Myu;ukxq.Mk] xksYykudqêS] ifu;k.MkiYyh] eYykiYyh] vxzgkje] vEekukudksby] ewdkuqj] vpkeaxye] nekysjheqFkqj] ikYukudqIie] ikppky] dfnjheaxye] isfjvkxje] iqFkkxje] pUnzkiqje] fo:irfpiqje] FkksfDd;e] dfUMyh vkSj fpUukdkfUMyh xkaoA ukVjkeiYyh ¼Vh-ih-½ vkSj tksykjisV ¼Vh-ih-½A
50- fr:IikV~Vqj fr:IikV~Vqj rkyqd ¼Hkkx½ FkkFkkoYyh] ekMkiYyh] fr:iV~Vwj] xqfEeMhxkeiêh] cMukokMh] ufj;kusjh] bykfDduk;Ddkuiêh] dkflukbdsuiêh] ifYyiV~Vq] vfM;qj] jkpeaxye] osadViqje] dksusjhdqIie] dfnjkeiêh] dqMkIiV~Vq] iqaxkeikV~VqukMq] bUuj toqnq vkj-,Q-] iqMqjukMq] ekecDde vkj-,Q-] cksfEedqIie] eksV~Vqj] erjkiYyh] vksMk;keqFkqj] dksjkêh] bykoeiêh] eksykxjeiêh] dquhph] fpUukdUukykiêh] isfj;kdUukyiêh] bjkZeiêh] vokyukbZdsuiêh] —“.kkiqje] lqUnjeiYyh] iqMqiêh] ukFke] d:axkyhiêh] ujkfoUneiêh] pkSDdkuuiêh] xaxkuk;duiêh] dkyaxkjS] lsOokFkqj] fpUukjeiêh] isjkeiV~Vq] fo’kkeaxye] dq:ecsjh] flEekukiqMqj] usfYyoklkyukMq] xksfoUniqje vkj-,Q-] flaxkjkisV vkj-,Q- vkSj flaxkjkisV foLrkj vkj-,Q- xkaoA fr:ikFkqj ¼,e-½A
- 17 -
5&—“.kkfxfj
51- mFkkuxjbZ ¼v-tk-½ mFkkuxjbZ rkyqd ikspkeiYyh rkyqd ¼Hkkx½ dUukuMkgYyh] cksEesiYyh] floeiêh] ukxeiêh] fipqxksaMkugYyh] crjkgYyh] lksukjgYyh] jsaxeiêh] dksUMhjsfM~Miêh] xsfUMxkeiêh] ckysFkksêe] ewDdkeiêh] ekjIikusbZdkuiêh] ikjaMkiYyh] FkkMeiêh vkSj ftaxysdkfMjkeiêh xkaoA
52- ckjxqj —“.kkfxfj rkyqd ¼Hkkx½ xq:fouk;kukiYyh] vksIikFkkokMh] lfyuk;ukiYyh] fpUukeêkjkiYyh] okjkêkukiYyh] fpUukfFkfEeu;kukiYyh] ikysiYyh] ekMsiYyh] ekYykikMh] flxkjkykiYyh] dksUMkIikuk;kukiYyh] vpkeaxye] cfyuk;kiYyh] vksjkIie] lwykeyS] psUMkjkiYyh] txnsohiky;e] iflu;uiYyh] ckêkykiYyh] xqV~Vqj] iqfyxqUVk] bdks.MedksFkkiYyh] ekthFkxksYykgYyh] eksMhdqIie] ckysdqyh] FkYyhgYyh] efjpsêhgYyh] eksV~Vqj] isUukLojenke vkSj FkkVjkgYyh xkaoA ckjxqj ¼Vh-ih-½ ikspeiYyh rkyqd ¼Hkkx½ egknsoxksYykgYyh] dkMIiklaneiêh] dkêkxje] osIikyeiêh] isM~MkIikuiêh] vysjgYyh] ekfFkusbZdsuiêh] oMeyeiêh] fFkEehusbdkuiêh] ohjkeykbZ] e:nsjh] dqfMesugYyh] foyaxkeqMh] tEcqdqêkiêh] dhydqIie] ck:j] psYykdqêkiêh] iUukunqj] /kkeksnkjkgYyh] iqfy;keiêh] oknkeaxye] csUMjgYyh vkSj dksêkiêh xkaoA uxkstugYyh ¼Vh-ih-½A
53- —“.kkfxfj —“.kkfxfj rkyqd ¼Hkkx½ iksyqiYyh] dq:cjiYyh] jkxhekxkukiYyh] tqUtqiYyh] C;kukiYyh] dksFkkisêk] dfêuk;kukiYyh] dEekeiYyh] cksxuiYyh] isFkkFkkykiYyh] xaxkysjh] dksaMsiYyh] dkseiYyh] lsecnkeqFkqj] xwfy;ke] csYykeiYyh] fpDdkiwokFkh] FkkUMsxkSaMkukgYyh] vykiêh] vxje] ekfjDdkeiYyh] csYykjkeiYyh] isfj;keqFkqj] nsoleqfnje] vxklhiYyh] pkSêkgYyh] lqUnsdqIie] frEekiqje] dkêsjh] xqaMkyiêh] lksDdkMh] osykdygYyh] pikFkhZ] cUuhgYyh] feêkgYyh] bjkgYyh] dkosjhifêue] iS;~;qj] txnkc] dYyqdq:Ddh vkSj djkMhgYyh xkaoA —“.kkfxfj ¼,e-½] dêhxkukiYyh ¼lh-Vh-½ vkSj dkosjhifêue ¼Vh-ih-½A
- 18 -
54- osIiugYyh gkslqj rkyqd ¼Hkkx½ xksYykiYyh] lsykokuMksM~Mh] lkIikjkIiYyh] xsMkyu/kksM~Mh] fpUukjsuMksM~Mh] eyxyDdh] MksM~MkxkSuhiYyh] xqfMlkMuiYyh] dwYyq] usjhxe] dfj;klfUnje] iUukiYyh] ehuuMksM~Mh] lksDdkiqje] dksêklkMuiYyh] eqFkqusbdkuiksnqj] jkeuMksM~Mh] dqeckye] isM~MkflxjykiYyh] veqFkksdksaMkiYyh] vfFkeqxe] osadVs’kiqje] cqDdklkxje] MksjhiYyh] iêkdq:okjkiYyh] dksfMaxk fVEekuiYyh] dfyaxkoje] psacjluiYyh] lsfêiYyh] vM~MkdqjhDdh] uYykxudksFkkiYyh] ekjukiYyh] ek:MkUMkiYyh] lksjkdk;yiYyh] lkxknsoiqje] FkksM~Mqj] eêkeiYyh] ikLFkkykiYyh] cqDdkukiYyh] eqfMfiu;uiky;e] chjkiYyh] csMkiYyh] ‘kwyfxfj] R;kxjlkuiYyh] dkeuMksM~Mh] lqCckfxfj] lkukekoq] gksysdksêk] lkeuiYyh] buqlksukbZ] psUukiYyh] nsojdqêkiYyh] xqMhlkyiYyh] ,jkZUMiYyh] eyklksafnje] ckyxksUnjk;unqxZe] fpUukxhMhckyk] bfEefnuk;DdkuiYyh] mYykêh] vxje vxzgkje] /kqIiqxuiYyh] fFk;uknqxZe] mM~MkuiYyh] v;kjuiYyh] mykxe] gkslkgYyh] lhDdkykiYyh] esyqeykbZ] cqDdkukiYyh vkSj esnhFksiYyh xkaoA nsuduhdksêkbZ rkyqd ¼Hkkx½ ukxeaxye] mMsnqxZe] fFkfetsiYyh] eqFkkugYyh] Vh- xksYykgYyh] d:DdkugYyh] lsuxksMkfpUukgYyh] lwykdqUMk] jk;kdksêk] fiYykjh vxzgkje] usYyqj] b;kfpukgYyh vkSj vksMkb;kukgYyh xkaoA —“.kkfxfj rkyqd ¼Hkkx½ cfFkekMqxq] bfMiYyh] vksM~MkiYyh] bMhiYyh] flxjkykiYyh] dfl:xuiYyh] xksYykiYyh] flafxfjiYyh] bCchjkbZ] dksaxkukiYyh] flxjkexuiYyh] Fkksêkxkukek] xaxkekMqxq] eukojuiYyh] lhjkukiYyh] usjyfxfj] ckyuiYyh] —“.kkuk;dkuiqMqj] gsys—“.kukiqje] FkhFkZe] ,fêiYyh] ,fêiYyhVkyo] iUukiYyh] cwfFkeqVyq] mafMxukFke] vfj;kuiYyh] ukfpdqIie] FkadkMhdqIie] jfxekukiYyh] dfj;klkgjeFkkyo] vysdq.Mkuh] uYyqj] fuEekyokMh] nsojdq.Mkuh] ,Mk;ukiYyh] dfFkfjiYyh] dkMkojiYyh] osIiuiYyh] FkkYyhiYyh] nklhxksojhiYyh] uMqouiYyh] iqje] vfIiukbdkudksêkbZ] vokyuFkke] dksaMIiku;uiYyh] fo:IikpUnzu] nkflfjiYyh] ekMsiYyh] FkkêkFkjkbZ] cksEekjlukiYyh] lwykekykbZ] ikUMhdqjDdh] fpUukdksFkqj] psUuklfUnje] dqIikfpikjkbZ] chekaMkiYyh] dqaMkiYyh] yDdkcsFkkykiYyh] ekjkpafnje] iksUukxksmUMkiYyh] dksMhiYyh] ukjyiYyh] dksfFkxqVkyiYyh] isFkkuiYyh] dq.MkjkiYyh] fcYykukdqIie] xksYykiYyh vkSj iqfy;kupsjh xkaoA
- 19 -
55- gkslqj gkslqj rkyqd ¼Hkkx½ lsoxuiYyh] dXxkuwj] lksDdkjkluiYyh] flaxlnuiYyh] csykFkqj] cscscykiqje] nsohjkiYyh] cfyxuiYyh] ,fMiYyh] iqje] ch-,l- fFkEeklkUnhje] okukeaxye] dfêukbZdkuMqM~Mh] ,yqokIiYyh] egknsoiqje] lqfyxaVk] csjhxkbZ] veqFkqxksaMkiYyh] eqxyiYyh] okfFkjkiYyh] vyqj] vksM~MkiYyh] vylkiYyh] eqFkqaxkukiYyh] fFkUukiYyh] ckxyqj] dksfM;kye] dksFkkiYyh] dwlFkkukiYyh] lksDdkukFkiqje] ,Xpkaxwj] ewfrZxkukfMUuk] fyaxkiqje] cêkokjkiYyh] eYyklafnje] FkqekukiYyh] dksyknkliqje] ufjxkukiqje] flDdkykiYyh] dq:ckjkiYyh] vMokukiYyh] vysukFke] lqMqxks.MkiYyh] iyokukiYyh] uUnheaxye] vV~Vqj] csnkFkkiYyh] ukUtkiqje] dsecklfUnje] dkfueaxye] t+heaxye] uYyqj] csxsiYyh] vuqesikyh] xksfoUnk vxzgkje] t+qt+qokMh] lkUFkkiqje] fo’oukFkiqje] byqokiYyh] ekjlkfUnje] dylfFkiqje] flM~MkukiYyh] FkkfêxkuiYyh] d:iYyh] isM~MkeqFkkfy] eqFkkyh] vV~Vqj] nklsiYyh] vyqj] isM~MkdqYyw] fpUukdqYyw] dsykokjkiYyh] iquqxkaMksM~Mh] voykiYyh] ewdkUnkiYyh] eksFke vxzgkje] dksFkkxks.MkiYyh] iwUukiYyh] ufyxkcsêk vxzgkje] psUukFkqj] eksjkukiYyh] xksYykiYyh] FkksjkiYyh vxzgkje] vksUukyokMh] vpsfêiYyh] uxks.MkiYyh] eqFkqxkukiYyh] xksikuiYyh] eqxkyqj vkSj iapf{kiqje xkaoA gkslqj ¼,e-½ vkSj efFkfxjh ¼Vh-ih-½A
56- FkkYyh nsudkfudksêbZ rkyqd ¼Hkkx½ dksekjkukiYyh] csyxq.MkiYyh] dkyqxksUMkiYyh] ekMkxks.MkiYyh] lkjkxkiYyh] dksfM;kye] vfUu;kye] ek:FkkukiYyh] dklh vxzgkje] FkkUMjS] tkfxjd:iYyh] ukxIiu vxzgkje] gkslkIiqje] dq.MqekjukiYyh] cSjkeaxye] cksfMfpiYyh] ikpkIikukêh] tDdsjh] vusdksYyq] ekYyklkUMhje] FkksxkjS vxzgkje] nsoxkukiYyh] isjheMkdks.MkiYyh] dseiêh] lkFkuqj] mfyekjuiYyh] xqeykiqje] mfulsukFke] fcUukeaxye] MksM~MkSckuqj] dqIikêh] dDdknkle] mfyeaxye] vjklkdqIie] csFkhjsM~Mh] csokukFke] csêkeqxqykye] guqekuFkiqje] jkFkhukfxjh] lankukiYyh] uksxkuwj] FkkojkdjS] xsV~Vqj] cYykiYyh] lkjUnkiYyh] MkjkosuMªe] FkkYyhdksFkkuwj] dksêkekMqoq] v:iYyh] FkkYyh] pqMklkfUnje] vpqckyq] fpDdkosjkiYyh] vosjhiYyh vxzkgkje] uYyqek: vxzkgkje] dqapu vxzgkje] ek:iYyh] Tokykfxjh] vxykdksêk] lsêhiYyh] iky;edksêk] djUMkiYyh] vUnsokukiYyh] b:Mqdksêk] csykye] dksykêh] lfyoje] efYyxtqZuknqxZe] ekMDdy] uUnheaxye] Fkxkêh] ekupqdks.MkiYyh] dksêS;qj] mfjxe] vUpsêh] MksM~MkekUph vkSj uVjkiky;e xkaoA dsykeaxye ¼Vh-ih-½ vkSj MsudkuhdksêbZ ¼Vh-ih-½A
- 20 -
6&/keZiqjh
57- ikykdksMq ikykdksMq rkyqd ¼Hkkx½ iatkiYyh] isfj;kuqj] ueankgYyh] fpUukxksoaMkukgYyh] pqMkuqj] xqEekuqj] ftêkaMgYyh] egsUnzkeaxye] ekjokMh] FksEekjk;kukgYyh] eq:DdkyukFke] fcDdkukgYyh] d:DdkukgYyh] osydkykgYyh] tDdkleqnze] fxM~MkukgYyh] fpDdkMksukZcsêe] lkeuqj] cksfMdqêkykiYyh] vfFkeqV~yq] xsaMkukgYyh] ejkaMkgYyh] psUukesukgYyh] fpDdkekja/kkgYyh] lsaxkcklqcaVkyj] ih- lsêh?kkYyh] MUMqdkjugYyh] vUukeySgYyh] guqekuFkiqje] byqfepkukgYyh] eqDdqye] dqEckjkgYyh] ifPpxkukiYyh] dsjkdksMkgYyh] dfjeaxye] cksEekgYyh] ufj;kukgYyh] iqfyDdy] dksaMkpeugYyh] fpDdkjMkukgYyh] tsjrkyj] dkjkxMkgYyh] ikykdksMs] cksykHkkxqFkkagYyh] dksV~VqekjugYyh] ukxukeiêh] isfj;kugYyh] vfnye] fMUMy] FksykukgYyh] caMkjkgYyh] eq:Ddkeiêh] bUMkeaxye] eksyIikukgYyh] iwuFkkukgYyh] psUukjk;ukgYyh] MksUusukgYyh] cSlqgYyh] dukosukgYyh] uYyqj] cqfMgYyh] csykekjugYyh] fFk:eyokMh] csoqgYyh] fljsukgYyh] bjkZdqêkgYyh] cksfIiMh] b:MqdqêkgYyh] bjkZukgYyh] xqTtkjkgYyh] mIikjkgYyh] jsaxeiêh vkSj fljkaMkiqje xkaoA ejkaMkgYyh ¼Vh-ih-½] dfj;keaxye ¼Vh-ih-½ vkSj ikyDdksMq ¼Vh-ih-½A
58- isUukxkje isUukxkje rkyqdA ikykdksMq rkyqd ¼Hkkx½ lsêhgYyh] ifiuk;dugYyh] ih- xksYykgYyh] iqfyDdjS] tkfxjcqjxqj] lsfYy;eiêh] cwxkukgYyh] lsDdksMh] dykIiukgYyh] csxjkgYyh] flfVxkukgYyh] xqFkkykgYyh] dêkukgYyh] d:DdkekjugYyh] eksMqxqykgYyh] usjkyke:MkgYyh] cFkkykgYyh] iksFkkykgYyh] iqe.MkgYyh] MksekykgYyh vkSj efYydqêS xkaoA
59- /keZiqjh /keZiqjh rkyqd ¼Hkkx½ eksDdkukgYyh] ikyokMh] dMkxFkqj] ,- jsfM~MgYyh] ifIiuSdkukgYyh] vMkxkikMh] /kyoSgYyh] lksesugYyh] iaxqukFke] dksukUxhgYyh] dqeckykikMh] ukFkkFkkgYyh] FkkMaxe] fo:ikfpiqje] ,- tsfêgYyh] vfM;keudksêS] ckyktkaxeugYyh] ukxjdwMy] usDdqU/kh] bjkZcS;kukgYyh] ,pkukgYyh] ,ykfxjh] ixykgYyh] ukYyeiYyh] ykfyxe] ekMseaxye] f/kUukgYyh] feêkjsfM~MgYyh] cqMkukgYyh] flokMh] iky;e] MksDdqcksMkukgYyh] cksvykukgYyh] euS;kFkkgYyh] dEekeiêh] FkksIiqj] Vh-dfuxjgYyh] ds- FkksIiqj ¼vkj- ,Q-½] vUuklkxje vkSj osYysxksaMu iky;e xkaoA /keZiqjh ¼,e-½A
- 21 -
60- ikfIijsfM~MIiêh /keZiqjh rkyqd ¼Hkkx½ ds- ukMqgYyh] uYykukgYyh] dksukufxuSdkukgYyh] osYykyiêh] vafMgYyh] —“.kkiqje] iqfyfMdkjbZ] dks.Meiêh] dqIiqj] gys/kekZiqjh] lsfêdjbZ] uSdsukgYyh] vDdkekugYyh] ewdkuqj] osYykSyS] mUxkjugYyh] uwykgYyh] eqDdkyuSdkukgYyh] oFkkykeyS] fFkfIijsM~MhgYyh] osfIiySeqFkseiêh] dks.MkekjkgYyh vkSj dqDdkyeyS xkaoA ikfIijsM~Mhiêh rkyqd ¼Hkkx½ efu;kckMh] flafxjhgYyh] dsjsdksMkgYyh] fpUVkyikMh] fyafxuSdsugYyh] cksfluSdsugYyh] uYykxqMykgYyh] xsMdkjkgYyh] dMkFkqj] eMkFkkgYyh] cqfM~MjsM~Mhiêh] clqokiqje] xq:ckjkgYyh] fFkUukgYyh] ckykleqnze] isM~Mqj] flDdeiêh] xksfipsêhiky;e] ikfIipsêhikêh] vUukeySiêh] vYykyiêh] VsUdkjSdksêS] FkqfjUthgYyh] jkes;ugYyh] isFkkleqnze] FkkMkuqj] vksfcfyuk;DdkugYyh] FkkyuFke] dsV~VqjsM~Mhiêh] eksêkudqfjph] lqudkjkgYyh] mfulsukgYyh] cêkykeyS] jsxkMkgYyh] esdyuk;dkukgYyh] iIieckMh] iqMqiêh] vykiqje] esulh] iqfMukêe] xq.MkykekMqoq] dfMfjiqje] dqeckjkgYyh] cksfEeMh] osYykyiêh] ch-ifYyiêh] taxkygYyh] cSjkukFke] nsojktkiky;e] eksyk;kuqj] osadVsleqnze] dksfyesDdsuqj] vfMxkjkiêh] FkkMeiêh] douMeiêh] ewDdkjsM~Mhiêh] b:ykiêh] ,- iYyhiêh] ukjkukiqje] xksikyiqje] eaxkMs] cksFkkDdkMq] lsefc;kuqj] vTteiêh vkSj dknjukeiêh xkaoA dkM+kFkqj ¼Vh-ih-½] ch-eYykiqje ¼Vh-ih-½ vkSj ifIijsM~Mhiêh ¼Vh-ih-½A
61- g:j ¼v-tk-½ g:j rkyqdA ifIijsM~Mhiêh rkyqd ¼Hkkx½ vfUMiêS] dksykxeiêh] ukefcIiêh] isFkkFkeiêh] fpUukudqIie] vUukeySgYyh] tEekugYyh] ij;kiêh] nsojktkiky;e] iqyqfn;qj] dksDdkjkiêh] eykxkikMh] flêsjh] okpkFkh] b:fe;keiêh] dksecqj] fpUukeatkokMh] eatkokMh] dYykV~Vqiêh] ukMqiêh] uksukuxkuqj] bykUMSdqêkiêh] iV~Vqdksukeiêh] ukfpdqêh vkj- ,Q-] vEekiky;e vkSj dqykeiêS xkaoA
7&fr:oUukeykbZ
62- psaxe ¼v-tk-½ psaxe rkyqd ¼Hkkx½ dqIikukFke] ijkeukunky] FkhFkkuniV~Vq] oyk;seiV~Vq] iqMqiV~Vq] vykiqFkqj] fdyke] vuokjkckFk] ls- ufpiV~Vq] dk;eiV~Vq] psUukleqnze] ifDdjhiky;e] vjklkudUuh] esypsuxe] esypsuxe vkj-,Q-] vUnkuqj] esyiqfyfM;qj] is:eiêe] ekueykbZ] dfj;keaxye] fiUtqj] osMudqIie] esyiYyhiV~Vq] esyouDdkeckMh] vkuanokMh vkj- ,Q-] vkuanokMh] dêkekMqoq] ukjniV~Vq] esyjkokUMkokMh] dkjheykbZikMh] vUnhiêh]
- 22 -
FkkecquSdsuiêh] eukuMhiêh] iksjklkiV~Vq] Fkkyk;qFkq] vjkêkokMh] vfj;kdqUtq] lksjIikuUny] esyisUukFkqj] mfpeySdqIie] foUukokuqj] ikpy] uYyqj] dUukdq:DdkbZ] fpUukdksykikMh] ikfy;kiV~Vq] vlokukxklq:ukbZ] isfj;kdksykikMh] cheuuUMky] esydkfjiqj] dksyq.MkeiV~Vq] lkFkkuqj] lkFkkuqj MSe] uhikFkqjkbZ] osYykyeiêh] ,ykuxqUuh] dq:ekiêh] dYykMkoh] efuDdky] iqfy;eiêh] d:axxkfyikMhiêh] osIiqjpsdkMh] ohjkuke] FkkjkMkiV~Vq] duDd.Mky] usMq.xkokMh] vxje ¼ls½] is:ecDde] lsjkuFkkaxy] fdyokukDdkeckMh] FkkUMkjkeiV~Vq] dhyjkokaMkokaMh] vksyxyikMh] dhykeUtkuwj] ekykeatkuwj] Vh- osyqj] ls- vUMkiV~Vq] FkkuhikMh] fpfUu;keisêkbZ] jsfM~M;kiyk;e] ekykb;kuqjpsDdkMh] fdyikpkj] esyikpkj] eksFkkDdky] esyeqFkkuqj] vfFkikMh] iqMqjpsDdkMh] tacksnbZ] cksUMkbZ] ukjk;.kkdqIie] vIiqukbdkuikyk;e] fFk:fonkFkkuqj] ,MkFkkuqj] FksueqfM;kuqj] vxjeiYyhiV~Vq] vYyIikuqj] jks;aniqje] iqFkqjpsDdkMh] chejiêh] esyekykph] vDdkjkiêh] lsEekeiêh] is:udksykFkqj] FkksaMkekuqj] lkMkdqIie] mUUkeykbZiyk;e] okyokpkuqj] dksêS;qj] iykekjkFkqj] oUukdqêbZ] ckUnhjso] ikMkiatkekjkFkqj] esYlhykeckMh] fdyFkkfV;kiV~Vq] esyFkkfFk;iV~Vq] iqfy;qj] ÅjxkS.Mkuqj] fdyS;qj] ,:DdkeiV~Vq] usYyhoks;] vfFkiV~Vq] is:eqêe] dYykFkqj] esyiV~Vq] fpUukfdyiV~Vq vkSj fdyiV~Vq xkaoA pasxe ¼Vh-ih-½A
63- fr:oUukeykbZ psaxe rkyqd ¼Hkkx½ esyfl:iDde] fdyfl:iDde] jk/kkiqje] ofDdykiV~Vq] lsjikiV~Vq] ls- xqMkyqj] okjkxqj] dkeckV~Vq] okukiqje] ek>qokeiV~Vq] Fksudfjeckyqj] is:unqjkbZiV~Vq] dqufxyhukFke] isj;keiV~Vq vkSj ,MkDdky xkaoA fr:oUukeykbZ rkyqd ¼Hkkx½ lq- ifYy;keiV~Vq] eyIikeckM+h] nzqxkbukEeh;kUny] osafxDdky] vnkb;qj] nsokuaMky] v¸;ke ikyk;e] vfM;~;kUukeykbZ] dkslkykbZ] ukspheykbZ] ofu;kuFkaxky] ,l- vks- fdyukfpiV~Vq] fpUukdkuxs;kuqj] lEekunkuqj] uYykufiYykbZisêjky] iYyhdksaMkiV~Vq] fdyukFkqj] esykfFkdku] fdykukDdkjkbZ] leqfFkje] vukbZfijkUMu] vfFk;kUMsy] dkosjh;eiwUMh] if.MFkkiV~Vq] dukuFkkeiwUMh] esypsêhiV~Vq] fdypsêhiV~Vq] uYykouiyk;e] lsoyiqaMh] esyiqfê;kUMky] lq- fdykaphiV~Vq] usMqikV~Vq] dUukiaMky] vyxuUMky] mnkbZ;kuUMky] FksuekFkqj] fdydfpjkiV~Vq] esydfpjkiV~Vq] vjklqnS;keiV~Vq] eatkeiqUMh] fo’okuFkaxky] es;~;qj] ufp;kuUnky] dksykDdqMh] lq- vaMkiV~Vq] vjkMkiV~Vq] dêkeiqaMh] ioqiV~Vq] ijkbZ;keiV~Vq] ufj;kiV~Vq] lDdkjkVkeMbZ] ryk;eiYye] lq- ikIikeckMh] FkkVpkeiV~Vq] vfYydksaMkiV~Vq] vfFkokMh] iyS;kuqj]
- 23 -
dafM;udqIie] oyS;keiDde] dYyksV~Vq] uoecV~Vq] vIiqiV~Vq] ifofFkje] isfj;kdYykikMh vkSj fpUukdYykikMh xkaoA fr:oUukeykbZ ¼,e-½
64- fdyisUukFkqj fr:oUukeykbZ rkyqd ¼Hkkx½ fdykFkqj] esIikrqjkbZ] fl:fdykEckMh] eqFkjklkeiqaMh] ujkFkeiwUMh] usYyhesMq] okMk iqfyfFk;qj] vxjeflIikU/kh] uk;Mqeaxye] iksjdque] lyS;kuqj] eYyIikuk;dsu iky;e] dkjdksue] dksoqj] deykiqFkqj] vjiDde] cq/keaxye] oSjkisfj;kudqIie] okMaMokMh] eaxye] iykuUnky] osyquxuaMky] lksjkdksykFkqj] okMk d:aaxkyhIikMh] ek:FkqokEckMh] lh- vaMkiV~Vq] nsoukeiV~Vq] isfj;kfdykackMh] mfMjkeiqaMh] dkV~VqiqFkqj] dksyDdkjkokMh] d:.kFkqokeckMh] eYykokMh] lksjkUMbZ] dqFkkyk okMh] okMkdfjeckyksjs esnkyeikMh] uwdkeikMh] jkaMe] xuykikMh] dksFkkuVkokMh] ,:eiqaMh] lsojkiqaMh] dhDdyqj] dFkkyeiV~Vq] esDdkyqj] oyqMyuxque] dukikiqje] df>dqye] ÅFkkeiwUMh] ufe;kaMy] dkyLFkkeckMh] Fkqfjatkiqje] mlkeckMh] flyIikUMky] fipkuUMky] ,uke dfj;kaMky] eqfu;kUMky] osyqduUMky] lMsvuwMs] lukuuMky] FksYykuUMky] ofYyokxbZ] okVjkiqFkqj] buxqUuke] djueiwaMh] ufj;keaxye] dyiqaMh] fl:ukFkqj] lkselhikMh] lks ufe;kUMky] dqUuh;kUMy] dqekjkdqMh] vjath] dkfyFksjh] fl:dksFku] dneckbZ] dqUukudqIie] jk;eisêkbZ] vaMkyqj] ekuoje] dfjfdykEckMh] dfu;kaiqaMh] osnkukFke] dksykFkqj] dV~VqeyS;kuqj] dV~VqosykuaMky] lq- iksykdksue] dfyaxkysjh] lksjikuaMky] fdjkuqj] v:ecDde] oSykuaMky] usbZdqIie] dksukyqj] uMk>dkukaMky] lkfuiqaMh] ,jiDde] tsM- xqMkyqj] usbZoukFke] voqj] ok;kyqj] jktuFkaxky] byqIikuFkaxky] ,u- ,- xsaxqiV~Vq] ps ;kysjh] lsYykudqIie] FkaMkjkbZ] blqdkfydêsjh] fdydfjiwj] dYykuS] osfUu;kUMky] vksykbZikMh] vuqdqekyS] iksUukesMq] dYyk;h] lksjkFkqj] oSIiqj] vxje] ifUu;qj] v.MkeikYye] lq- uYyqj] fFk:okjaxe okyosêh] fr:dkyqj okyosêh] osjkbZ;qj] uk;jiV~Vq] fFk:okuSeqxe] vaxque] vukukaMy] lq- okykosêh] dYysjh] m:FkhjkiV~Vq] is:ekue] nsokuqj] iuS;qj] iksfjDdy] dMkxeu] enqjeiV~Vq] fo:/kqfoykafxuku] fdfy;kiV~Vq] dqUuqeqfjUxh] oh- vaMkiV~Vq] osaxk;kosYyksj vkSj ujS;qj xkaoA fdyisUukFkqj ¼Vh-ih-½ vkSj osêkokye ¼Vh-ih-½A
65- dylkiDde
Iksyqj rkyqd ¼Hkkx½ vfejFkh] uhikyeiV~Vq] dkyiV~Vq] b:efcfy] dqIie] dkydqIie] of>;qj] dyleqnze] vuariqje] dukeyS] ufEe;keiV~Vq] e.MkikjS] ohjkIiuqj] iqMqiV~Vq] ,fj;qj] fdydkuko;qj] iqfy;kudqIie] iMkosMq] lsuckxkFkksiq] lhUxkMq] dqêkdkjS] vksMkeaxye] dksfoyqj] iêkjoSdkMq] FkqEcDdkMq] fdMkeiky;e] xasxkoje] esyfpifYy] b:eS;kuqj]
- 24 -
fdyFkkfV;kiV~Vq] esy pksykudqIie] okMkdkjSufEe;kaMy] lhuuMy] nsosjk;uiky;e] d.Mkiky;e] vMeaxye] dsêkokjkeiky;e] lsaxkiqFksjh] esy vjkuh] vuSokMh] dIikyqj] ofUu;kuqj] dkfpjheaxye] esy foyokjk;kuYyqj] bjukeaxye] fl:oYyqj] v:afxjheaxye] xaxkyegknsoh] uYykufiYySisVjky] fojkyqj] eêkosV~Vq] esyikyqj] fdyikyqj] dMkysMh] Fksu ekfFkeaxye] cukeiV~Vq] ‘kksyokje] fdyiksFkkjS] FkSukxkje] i>ku dksby] bykFkqj] fiz;eiV~Vq] iks.Mh] fiYyqj] dylkidde] Fksu ikfYyiV~Vq] foUuqoeiV~Vq] dkyqj] ifFk;kokMh] dkeiV~Vq] vfu;kybZ] ykMkoje] xsaxkuYyqj] vyaxjeaxye] iMkxe] lhrkeiV~Vq vkSj ifM;eiV~Vq xkaoA psaxe rkyqd ¼Hkkx½ ohjkuaMy] eqUuqjkeaxye] iqMqjpsuxe] mUukeySiky;e] dkjkiV~Vq] iqMqiV~Vq] dksjkêkeckV~Vq] dath] vfj/kkjheaxye] FkkejkbZiDde] uk;eikMh] ek’kj] dYykjkikMh] ,UMky] ufEe;kaMy] vykFkqj] vksjkoaMkokMh] uanheaxye] iukbZvksykbZikMh] isfj;sjh] dksêkdqye] eqFkkuqj] FkksjikMh] ujflaxkuYyqj] iqMh;kxzgje] vfYy;kaMy] tifFkdfj;kaMy] xsaxkeiV~Vq] fdyikMqj] oksbfoMkuFkaxky] esyikMqj] dqykyikMh] ukFkkokMh] okMkekFkqj] esyukfpiV~Vq] lsuFkkeaxye] vUukuMky] esykiqatkbZ] oklqnsoeiV~Vq] ,jS;qj vkSj esyeqfM;kuqj xkaoA iqMqiky;e ¼Vh-ih-½A
66- iksyqj oaMkoklh rkyqd ¼Hkkx½ esykuqj] lwnzkdêsjh] vuek:nbZ] vofu;kiqje] esy lkFkkeaxye] ufj;keckMh] fouk;xiqje] dksus;qj] xsaxkiqje] dks>Iikyqj] bekiqje] ukjk;.keaxye] ejDdque] vfYy;kaMy] egknsoheaxye] esyiky;e] Fkkokuh] FksYykjkeiV~Vq] ukekFkksMq] lsEekeckMh] vukfneaxye] dksukeaxye] esykiwUMh] foleaxye] esykFkaxy] txUukFkiqje] vjkleiV~Vq] usMquxque] Fksu dMkIikuFkaxky] isjuecDde] eksjDdkfu;kuqj] esy fofYyokye] osIikecV~Vq vkSj esy uUnh;keckMh xkaoA iksyqj rkyqd ¼Hkkx½ Fkqykokiq”ikfxjh] osYyksj] lsnjkeiV~Vq] ikoZrhvkxje] vfYy;kckFk] ,YyqIikxque] ukjk;.keaxye] dkufxjkaMy] iq”ikfxjh] Fkq:ufpdqIie] foykudqIie] dyokly] eqfu;kuFkaxky] laMkokly] dLFkkeckMh] ,uFkqokeckMh] eqDdqjkeckbZ] fdyiV~Vq] okMekfFkeaxye] FksIikuUMky] fpêsjh] dsyqj] vFkqokeckMh] dêhiksUMh] iyokjFkqUnzku] ,fêokMh] vykeiks.Mh] vksfFk;kuFkkaxy] jk;udqIie] xqMkyqjs] lkMqisjhiky;e] lkMqisjh] ekMkfoykxe] tEcqdksueiV~Vq] vfj;kFkqj] fFk:eykbZ] lsuxquke] iksFkkjS] isfj;kxkje] vfFkeksj] dkfy;e] fVaMhokue] jsaMsjhiV~Vq] dqUukFkqj]
- 25 -
eq:xikMh] vksxqj] dfjdkFkqj] fdydkjhdkFkqj] okecyksj] ÅFkqj] vksFkkykoMh] ohjlkeckuqj] eksMkukiky;e] Fkqecqj] bUnzkoue] vIisMq] myxkeiV~Vq] dksFkkaMkokMh] dksykDdkjokMh] ujflaxiqje] eksnS;qj] vksMkuxje] v:ecyksj] efupkoYyh] e.MkdksykFkqj] b;kdksykFkqj] osuekuh] ikIikeikMh] ekeiV~Vq] ,>qokeckMh] tMkFkkfjdqIie] lkseUFkiqFkqj] bMkfijS] fFk:pqj] ikfM;keiV~Vq] lq- ufEe;kuFkky] daxk;kuwj] iqMqiky;e] oklqj] lfuDdkokMh] dkjkiksUMh] iqfyokukaMy] vksêsjh] eêkfijk;qj] dks>koqj] dksjkyiDde] pksFkqDdkuh] lsfEe;keaxye] vfYy;kyeaxye] vFkqjS] FkkVpkeikMh] ukecsMq] nsoheaxye] ps;~;kukaMy] fpFkkFkqjkbZ] isjkukecDde] jaMe] foykiDde] isyklqj] dq:foeyS] ekulqjkckn] lsosjkiks.Mh] ,Mk;kudqykFkqj] e:FkqokeokMh vkSj xaxklwMkekuh xkaoA dykecqj ¼Vh-ih-½] iksyqj ¼Vh-ih-½ vkSj psVisV ¼Vh-ih-½A
67- vjkuh vjkuh rkyqd ps¸;kj rkyqd ¼Hkkx½ dkMqxuqj] esyuxjecsMq] esyeêS] foUukeaxye] vxkFksjhiV~Vq] ekfyxSiV~Vq] esydksokySosMq] oYysjhiV~Vq] iqMqdksêS] uoyiDde] dks:DdkFkqj] equqxkiV~Vq] esy lh’kkeaxye] fFk:ekuh] esyiqFkqj] nsokukFkqj vkSj fiYykaFkh xkaoA
68- ps¸;kj ps¸;kj rkyqd ¼Hkkx½ vfj;qj] ikueqxS] czãnsle] lhokje] fl:ukoyiV~Vq] okMSyqIiS] ps¸;kuqj] osaxkykFkqj] meS;kyiqje] vlkukdqIie] psêhFkkuxy] vks>qDdkokDde] FkkfyDdy] osYykdqye] fFk:ikukuxkMq] osecDde] dqFkkuqj] ukÙksjh] lqukbZiV~Vq] iqfyokye] iwaFkkaMye] lV~VqokaFkkaxy] eqatqjiV~Vq] fl:okathiV~Vq] b:ekje] jkaMe] u;uFkkaxy] FksUukeiV~Vq] FkUMIikuFkaxky vkj-,Q-] vf>fonkbZFkkaxh] lsysjh] fFk:Iikukeqj] fiYykuFkkaxy] uekaMh] okMk ekoUFkky] vCnqYykiqje] dqjkaxkfuyeqêe] iYykoje] dfufDdyqiS] lsfu;kukyqj] dq.Mh;kuFkkaMye] lq:êky] iksuSFkkaxy] esukYyqj] fxfjtkiqje] fd>ukbZdsuiky;e] oMkdkyiDde] ok>oUMy] ekeaMqj] gfjgjkiDde] fFk:okfMjkekiqje] fdyusfy] djkuMS] lqekuxfy] vyaFkkaxy] dksMk;ecDde] is:axkV~Vqj] is:ekaFkkaxy] FkkaMIikaFkkaxy] osMkekuiDde] esycwMsjh] eksjkuke] rkykjikMh] iqfyuFkkbZ] iqYykoDde] dEekuFkkaxy] iwFksjh] vjkFkhjhosyqj] glueisêS] Fksudykuh] dqUukFkqj] dkxue] fpFkkFkqj] dkuxecDde] is:eiqfyesMq] psYykis:eiqfyesMq] vfyUtkyiV~Vq] ujlkeaxye] ekFkqj] lksfM;kecDde] cxoUnkiqje] bykpsjh] flFkkykiDde] ok;kykFkqj] vjlkfuikyS] iqUuS] /kekZpsjh] iowj] mDdeis:ecDde] eaxy] egktuecDde] dqUukoDde] pksykoje] djuS] ikufM;kecDde] iYyh] eaxye] okMkiwUMhiV~Vq] efj;kukYyqj]
- 26 -
is:eiw.Mh] usMqeikjS] tMsjh] FksuiwfUMiV~Vq] ckjkFkkuFkkuxy] jke—“.kkiqje] fl:axkV~Vqj] v:eik:Fkh] bUMkokMh] lsuxêkudqfUMy] iIikaFkkaxy] nqyh] isfj;kdksby] foUukokMh] is:axkykFkqj] FkqEcS] okMkbykiDde] okMkxeiV~Vq] ekMhiDde] bMkoy] vDdqj] dwye.Mye] mDdy] usfeyh] fl:ukyqj] iqMqiky;e] fdy usFkkiDde] fl:osfy;kuYywj] osfyvkukYyksj] dfy;qj] iqfy;kjecDde] fdyiqMqiDde] iSufdukj] okMkFkkaMye] v:xkowj] is:eiYye] lqUMhoDde] FkkaMjS] eq:DdkFkeiw.Mh] okMqxkiV~Vq] lsjkeiV~Vq] Fkks>qisMq] ,jS;qj] fdykFkqj] ps;~;krjSosUnzku] osYyS] fdyekêS] vukDdkowj] vukikFkqj] okMk vyfijkaMu] vFkh] ,ykuhjdqUnze] fdyuhjdqUnze] usMquxy] FksFkqjS] dq:Ecqj] ukjeiYye] fdydksykFkqj] b:eSosêh] FksuFkkaMye] is:eiyS] foykfjiV~Vq] Fkkoklh] usyoks;] ikjklqj] enqjS] eqDdqj] dks:DdS] fd>kiykuFkkbZ] oDdkMS] d>kfuiDde] uoy] b:axy] eqykfxjhiV~Vq] Fksu&eko.My] fpFkkeqj] vjklqj] iqfjlS] FksfuYyqIiS] ohjkecDde] esyek] v;~;kokMh] okpuqj] esyukjek] lkSUnjh;kiqje] okMkukuxqj] fFk:eiw.Mh] uYykye] dksfoyqj] lsuxkMq] esy dksykFkqj] okMk] fFkukYyqj] esy usfeyh] dksêkxje] ik>atqj] bpqj] FksusykiDde] FksudkyiDde] is;qj] vykFkqjS] vykFkqj vkSj osudksMq xkaoA nqlh ¼lh-Vh-½ vkSj fV:osFkhiqje ¼,e-½
69- oaMkoklh ¼v-tk-½ oaMkoklh rkyqd ¼Hkkx½ pksykoje] ukecsMq] vuScksxh] foykukYyqj] v;kyokMh] fdydksokykbZosMq] lsFkqiV~Vq] FksYyqj] iqfyobZ] FksUukaxqj] dje] dkslkiV~Vq] vks>kiDde] vfj;kFkqj] foykaxkMq] b:ecsMq] dksoyS] fdyukjek] fdyiDde] lkFkkuwj] dksfydqIie] ok>qj] fo>qFkqiV~Vq] FkklqFkk>S] lkyqDdS] Fkk>keikYye] osuxquke] eqEequh] djkuS] FksulsuFkkeaxye] b:ecqj] FksukykfijkuFkku] esy lsecsMq] mxqZMh] okYye] okMqxkeaxye] lsiVkudqye] vfj;kikMh] bUthesMq] pkafnjkeckMh] dêkeaxye] ekslkokMh] FkkfMuksyecS] dksFkkaMkiqje] FksuDdkjS] okMk oukDdeckMh] esyikFkh] FkkDdkuMkjk;iqje] vjklqj] ekeiV~Vq] fdylkFkkeaxye] ikfFkfj] lsUukoje] fc:nqj] ekuxkukYyqj] vxkje] esy dksMquxkyqj] fdy dksMquxkyqj] dkosMq] myqaMS] lkykosMq] eaxye] ekeaMqj] ek:/kkMq] dksMkukYyqj] lsMkjkdqIie] lsecqj] bykuxkMq] vokukokMh] osuxkje] fdy osfYy;qj] dnecS] ek>h;qj] buMy] ekfuDdkeaxye] jsM~MhdqIie] j?kqukFkleqnze] dksf>iqfy;qj] dy;kuiqje] vfy;qj] lksySv:xkoqj] flaxeiw.Mh] dkaMkojkÙkh] dwFkkeiV~Vq] iksUuqj] uYysjh] tEekeiV~Vq] ukMqdqIie] bjhiV~Vq] vFkhiDde] uoyiDde] fdy fofYyokye] ek>qokudkjkukbZ] iqUuS] dksêS] osfy;keiDde] fdy lh’kkeaxye] x:Mkiqje] lh;kye] vEekueiDde] cMqj] vfM;kuwj] vfM;kudqIie] vkslqj] usfYyvkudqye]
- 27 -
Jh jaxkjktkiqje] dkafM;kukYyqj] jkelkeqnze] lksxkFkqj] bEckye] Fksu ouDdkeckMh] tIFkhdjuS] lksjkiqFkqj] fdy iqFkqj] frjkdksby] lkFkiks.Mh] isa:dkMkiqFkqj] vfj;eiks.Mh] ekne] blkdksykFkqj] dksV~VqiDde] esykpsjh] uYykfMlsuS] FksUukFkqj] lh;keaxye] FksufFkUukyqj] floue] iIikukyqj] FksYykj] ehlkukYyqj] uYyqj] bjkekyqj] eqMqj] dofu;kFkqj] dkyiV~Vq uSukudqIie] b;kiDde] osueaMS] fdy lsecsMq] veqMqj] ikMqj] Fks;~;kj] dksfM;kye] xqMkyqj] dksFkkosMq] vxjkdksjkdksêS] xksueckMh] iapkjS] vpeaxye] fpFkk:xoqj] fd>kuxquke] xsuxkeiks.Mh] v:aFkksMq] ok;ywj] iksUxquke] okMkDdqiV~Vq] egkek;h fFk:ekuh] osMy] dqUukxeiq.Mh] usjdquke] fdyuke.Mh] dksjkDdksêbZ] lsuy] isUukêkxje] b:efcfy] ik>kosjh] lq- dêsjh] v:uxquke] ekoyokMh vkSj lkfFk;kokMh xkaoA isjukeYyqj ¼Vh-ih-½] oaMkoklh ¼,e-½ vkSj nslqj ¼Vh-ih-½A
8&foyqIiqje
70- fxUxh fxUxh rkyqd ¼Hkkx½ ,MkiV~Vw] oSykeqj ¼esy½] rsIisjkeiV~Vw] uanhiqje] i:fêiqje] isfj;kuksykEcbZ] fiUukuqj] dEekuVaxky] MsokaMokMh] dSfoMkuVaxky] eksMhikV~Vw] is:okyqj] ekjkdks.ke] esyusfeyh] fpUukuksykEcbZ] ,;~;ky] esy lsokykEcMh] mUukeukUMky] ukjkueaxye] rkyudquje] ijS;kuiV~Vw] dIikykEckMh] dksêbZiwUMh] lafxfyDdqIie] ijS;kuVaxky] iykeiwUMh] flUMkxeiw.Mh] fdykoeiw.Mh] dqMokeiw.Mh] ikIikUVaxky] pksDdkikye] lsokykEckMh ¼fdy½] esy dkjkukbZ] okMkosêh] v:Ddeiq.Mh] lkFkkeokMh] fl:MkykbZiq.Mh] dksMqdkudqIie] flUMhikV~Vw] ukspkywj] dq.MkyeiV~Vw] dksMkEckMh] oMqxuiq.Mh] dkMkiuuMky] vokyqjisV] dksfoyiksjS;qj] rk;kuqj] esy eyS;kuqj] okykFkh] nsokuqj] xaxkiqje] fpêsjh] leFkudqIie] vUukeaxye] lFkkuaMky] dUukye] lêkiqFkqj] esyekecV~Vw] rksjkIikMh] fl;kIiq.Mh] euuMksy] iqMqIikV~Vw ¼esy½] okMkiybZ] ,;~;kdqUue] ,eckye] rqfjUthIiq.Mh] ekUuqj ¼esy½] iksjdque] dkMkyh] ekokuuMky] okukDdkEckMh] esykpsjh] lsokyiqjkbZ] fl:okMh vkj-,Q-] vykeiq.Mh] rsuikykbZ] pksDdkuuMky] dykFkecV~Vw] esykjkuxque] esykfFkikV~Vw] dq>kikyqj] ikIikeckMh ¼esy½] lsEesMq] fojkeuYyqj] lR;eaxye] u;keikMh] Hkjruraxy] ç’kqeyraxy] is:uxIiqj] eêkdksMq vkj-,Q-] flUxkoje] mjkfuraxy] vatupsjh] bMk;ye ¼esy½] iwuiêh] t;dks.Mu] ujflax;~;uisêkbZ] dksukbZ] lsUukyqj] vksfM;kFkqj] fpUukiksUueiq.Mh] eukyikMh] isfj;keqj] MsokMuisêkbZ] lksjkV~VwIisfj;kudqIie] iqfYyikV~Vw] iqMqiyk;e] iDde] isêkbZ ¼fxUxh½] iqêkxje] dkekxje] rkMkuxqIie] dkV~Vwfpêkeqj] ekMkIiq.Mh] dutwj] ukxyeiV~Vw] uYykefiYybZisVªky]
- 28 -
mfy;keiV~Vw] lsêkojkbZ] rkaMkxe] iksFkqoks;] ikykoye] eykjklkudqIie] ekykouraxky] xaxkoje] duDdkudqIie] rUMkoleqnze] ikfMIikYye] rkPpkeV~Vw] vfê;qj] flêkeiqUMh] fl:ukeiqUMh] vIikeiV~Vw] dkokjkbZ] dMxeiqUMh] feukeqj] tEcksMh] dksEesMq] rsuiqMqIikV~Vw] eokêkecMh] iyIikV~Vw] djkbZ vkj-,Q-] djkbZ] okfjDdky] esyk:uxque] eqYyqj] rUMkolkeqnze vkj-,Q-] rqêhikV~Vw] iksUukudqIie] dksukyqj] vukbZ;sjh] iqfyokUMh] ekV~Vwjfr:DdkbZ] vksM~MkeckV~Vw] fFk:ykfMdqUue vkSj ekêkijkbZ xkaoA fxUxh ¼Vh-ih-½ vkSj vuariqje ¼Vh-ih-½A
71- eSye fxUxh rkyqd ¼Hkkx½ mMkbZ;kuoaxy] dYykiqfy;qj] b:ecqyh] daMkeukYyqj] pksykuxque] is:eiqUMh] nkekuqj] cqMsjh] rksUMqj] fpUukxje] isUukxkj] l.Mhlk{kh] egknsoheaxye] bYyksMq] d:axqyh] b;kpqj] eqDdque] esyksyDdqj] fojkukeqj] uhjis:Fkxje] ,Fkkusfefy] esykfFkiDde] ,MkbZeykbZ] cksaMkbZ] vxkyqj] usxkuqj] dfj;keaxye] psYykfijkêh] dykok; ¼esy½] is:eiqxkbZ] vukFkqj] fojiV~Vw] lsVqjk;uYyqj] iqV~Vqj ¼okMk½] vukuxqj] vfo;qj] ukafx;kuaMy] v:xkoqj] ifYydqye] dqêkiDde ¼esy½] bfUnjkladqIie] fpÙkkeqj ¼esy½] esykFkqj] ikuiDde] uêkjeaxye] dksjkukaMy] dyS;qj] dkMecqj] lsjfoykxe] okMkouqj] ukafxfydks.Mu] jkteiqfy;qj] dqfjUthiS] VqMIiDde] eksMS;qj] oYye] e:Msjh] dksaxkjkIiV~Vq] lsoqj ¼esy½] fdyS;qj] efu;keiV~Vq] dEekaMqj] VS;qj] lksjkV~Vqj] iIikeckMh ¼fdy½] okMkVkjke] fdyekecV~Vq] fFk:okecV~Vq] dIiS] dYyfyiV~Vq] Mkyokuqj] foyokensoh] bjZecV~Vq] vfuysMh] oksokydquje] dwMkywj ¼esy½] fd> oSykeqj] dYykMhdqIie] e:j] ukxkaMqj] nkyokyiV~Vq] VsuiqFkqj] isjkeiV~Vq vkSj veqj xkaoA fVUMhokue rkyqd ¼Hkkx½ ekecDde] lsecDde] dksukyqj] flfojh ¼esy½] vfêiDde] usMquVksUMh] osfYyesMqisêS] iqêkukaMy] MkMkiqje] flaxkfudqIie] fdyekyeuqj] esyk/kkuqj] vEekuecDde] oSjkiqje] VsaxkiDde] iqjkaxjS] fddkjkuS] bokyqj] lêkuqj] flêsjhiV~Vq] esyiDde] us;dqfIi] iqyS;qj] dksfM;e] fdyekfoykaxkbZ] esy ekfoykaxkbZ] ukxoje] fl:okyqj mÙkj] rfu;ky] iqfy;kuqj] dyiDde] fdjafMiqje] okMeiq.Mh] isjkikjh] d:okiDde] mjy] iêkue] Vh- iapkye] esy ikykdqIie] osuefu;kFkqj] dV~Vqflfojh] ikeiq.Mh] uMqokukuMy] eUukeiks.Mh] byeaxye] foyqDde] Mhokuqj] vxwj] esy isjkfMdqIie] lyS] dksYykj] oseiq.Mh] usfê;qj] isjekaMqj] vlqj] osuxkaMqj] jsêkuS] vo;dqIie] eqIiqyh] dksfMek] ikMkeaxye] Vh- dsfuiV~Vq] uYykeqj] dksfYy;kudque] fpUukusjdque] dqêsjhiV~Vq] fpUuokyokuqj] lksfy;klksDdqye] vyxjkEee] usMqeksf>vkuqj] lsfuftkdsFkkeaxye] oh-
- 29 -
uYykye] oh-iapkye] lsf.M;keiDde] ps.Mqj] osykaxeiêh] eSye] FksudqykiDde] VkyqMkyh] dfUu;e] VsUukyiDde] dqjkyqj] ifMjkiqfy;qj] ikykiV~Vq] isjkuh] isfj;kFkkVpqj] fpêkuh] b>ksbZ] vfFkdqIie] vaxfudqIie] foMqj] dksukeaxye] xkukifFkiV~Vq vkSj dkMqj ¼,l-½ xkaoA
72- fVUMhokue ¼v-tk-½ fVUMhokue rkyqd ¼Hkkx½ dksfpdksykFkqj] ifMjh] decqj] dfjdecV~Vq] vksaxqj] vUuecDde] dV~VqiqUtS] okMk dykoksbZ] dkMkoecDde] vofuiqj] iuS;qj] iaxkykFkqj] ukaxque] ukYykFkqj] lkje] lkyokMh] esyisêS] foêkyiqje] fdyxqMkyqj] bPpsjh] uksyecqj] eaxye] fdykMkuqj] ifYyiDde] bIikde] vaMkiV~Vq] fdyiklj] vVfpiDde] ujekxuh] lsaMkeaxye] uYyqj] ikuVksMq] ukxyiDde] jk;ukYyqj] uxj] vlkIiqj] dqjeikje vkj-,Q-] daMkMq] okMk vxje] iqMqiDde] dq:eikje] vykFkqj] okMk dksfMiDde] fl:okMh] oSMkiDde] okMk usjdque] fdyusfeyh] oaMkjeiqf.M] fd> ekUuqj] dk:Iiqj] fdylsoqj] fdylsoqj vkj-,Q-] dêkyS] bafM;qj] vV~Vqj] okMk dqykiDde] ekuqj] eksyklqj] xq:oeekisêS] tkukdhisêS] is:eqDdy] fdyk:axquke] dqykiDde ¼okMk½] lsukyqj] fdy cqMsjh] dqUukiDde] FksUukeiq.Mh] e.Mkis:eiDde] e.MkouVk.xy] b.Mqj] dq:j] foIisjh] eq:dsjh] dqykFkqj] unqdqIie] dsloukedeiky;e] fV:dkuqj] mjkuh] vykiDde] vrfpdkMq] ikuhpkesMq] fdisêS] vuqeaMS] vksfeIisj] vMlky] vMkofYydqêe] lêkeaxye] flaxkukaMS] vykaxqIie] euwj] ofUuisj] cekZÏsle] vfjekaVkaxy] pksDdkaVkaxy] ukyeqDdy] vykxSiDde] Vh-usYye] fdyflfojh] ikyeqDdy] bykokyiDde] Fksu usjdque] dksokMh] vksEekuMqj] vUukeiqFkqj] okjkxiV~Vq] bjS;kuqj] djukoqj] tXxkeisêS] flaxkuqj] Fksu ikfl;kj] voueiV~Vq] Fksu dykok;] osaxS] fdyflFkkeqj] lksjkiV~Vq] ls;~;kudqIie] psêhdqIie] dksuhesMq] vfj;kudqIie] osfy;kuqj] dYykdksyFkqj] fdyisjkfMdqIie] fdysMk;ye] fdyiqMqiV~Vq] vksyDdqj fdyikMh vkSj vksyDdqj esyikMh xkaoA fV.Mhoue ¼,e-½ vkSj ekjDdkue ¼Vh-ih-½A
73- okuqj ¼v-tk-½ Okkuqj rkyqd foyqIiqje rkyqd ¼Hkkx½ dksMqDdqj] fpêkyecV~Vq] fr:eaxye] eqêkjkeiV~Vq] dyhaxkeyS] okyqMkoqj] ifDdjhiky;e] usjdque] dqjkeikyS;e] okMkuqj] eFkqj] ‘ks’kaxkuqj] dkfyfêjkecV~Vq] vEekukudqIie] isfj;kckcqleqnze] fpUukckcqleqnze] ifYyêsUuky] uokeydIisj] dk.Mke.Mye] vkf>;qj] ifYyusfy;kuqj] dksV~FkkeiDde] ikfYypsjh] iYyhIiqMqiV~Vq] feêk eUMkxkIiV~Vq] uoey ek:Mqj] dks.Mqj] pksDdecV~Vq esV~VqikySee] dksaxecV~Vq] lksjkIiqj] fojkuke] iDde] —“.kkiqje] jkeiDde] lksjukoqj
- 30 -
¼fdyikMh½] lksjukoqj ¼esyikMh½] dkyaatqdqIie vkSj isfjPpkecDde xkaoA
74- foyqIiqje foyqIiqje rkyqd ¼Hkkx½ v;~;kudksfoyiV~Vq] dkdqIie] iks;~;kiDde] esfnfjeaxye] lsuxkMq] oMqxukFkudqIie] esyikMh] egkjktiqje] ,:ekuFkaxky] lyS;kxje] dksfy;kuqj] dYykIiV~Vq] isM~MqjsM~MhdqIie] bYykuxkMq] oh- iqMqj] eqnkfy;kjdqIie] dqeqye] ekukDdqIie] eykjktedqIie] dqMqfe;kudqIie] ujS;qj] iukuxqIie] VksMkaMkuqj] iukeiV~Vq] oh-ek:Mqj] iquVksêe] uUukMq] osMkecV~Vq] is:ecDde] dksuqj] rsyh] osuefu;kFkqj] dksêkeeaxye] osadVs’kiqje] lkêhiV~Vq] vks:dksMh] VksdkokMh] dksMkaxh] okyqMqjsM~Mh] lkykesMq] vukuxqj] uUukêkeiyS;e] eykojk;kuqj] lyk;eiky;e ¼iwoZ½] xaxkjkeiy;e] vjfileiyS;e] osaxVkfnz;kxje] fiYyqj] dokuhIiDde] dqykFkqj] daMkeukMh] daMkecDde] dkIiqj] ejkxFkiqje] dafM;kekMkbZ] isMkxe] vfj;kyqj ¼foYyqiqje½] fpêkVqj ¼fr:DdkbZ½] vfFk;qj ¼fr:okMh½] osfy;kecDde] dksaxkjkdksaMu] nkykokuqj ¼fr:okMh½] fr:IikPpkuqj] lsjunkuqj] iapkeknsoh] fl:okuMkMq] eks{kkdqye] ikjklqjsM~MhiyS;e] iqokjklkedqIie] vjklkeaxye] Fksu dqfpiyS;e] dYyhIiV~Vq vkSj okMkoeckye xkaoA foyqIiqje ¼,e-½ vkSj okykokuqj ¼Vh-ih-½
75- foØkokaMh foyqIiqje rkyqd ¼Hkkx½ uYykiky;e] dkMk;e] dk:ok{kh] psUuIikuk;Ddkuiyk;e] ikukeykbZ] lafxVkeuxye] uuxkFkqj] ukxj] lsathiqMqj] lsath dqUukFkqj] fFk:ukfMiqje] fiMkjhiV~Vq] ,Uukf;je] czãkns’ke] ,l- dksykiDde] eqêkVqj] lkykokuqj] osYyk;SecV~Vq] dqfyjlqukbZ] mnkbZ;ukFke] osaxkeqj] guqeariqje] fFk:Ddque] vfUu;qj] is:udkykiqaMh] dUukuMky] dfy;kueiqaMh] vjklyiqje] eUMkxkiV~Vq] ,PpkuxqIie] ,lkye] Vsuis;j] uaMhokMh] useqj] esydkjkukbZ] iks:j] vfê;qj] fFk:DdkbZ] osYysjhiV~Vq] flFksjh] ,yqlsecksu] dksjkyqj] osaxk;kdqIie] ujflaxkuqj] fpUukVkpkpqj] dksadjkecqUMh] lykbZ ¼foØkokaMh½] dqêkeiqaMh] esydksUMkbZ] vlqj] osach] datkuqj] osfy;kaMy] iqaMh] vksyxyeiqaMh] iquxque] dqaMkykIiqfy;qj] dqUukFkqj Fkaxky ¼vkbZ½] fl:oykbZ] lsEesMq] dDdkuqj] vfj;kyqj fFk:DdkbZ] fojkewj] v:ecqyh] vMkuqj] dlckdjkukbZ] FkqEcqj] dksfê;keiqaMh] lêkuqj] vokMS;jiV~Vq] jsM~MhdqIie] fiYyS;jdqIie] dk;kV~Vqj] osV~VqDdkMq] rksjkch] iuIiDde] ikIikukiV~Vq] vksjkFkqj] lqjkIikV~Vq] okykIikV~Vq] dsMkj] ifYy;kUMqj] dkSfyIikV~Vq] efYyxkIikV~Vq] dafx;kuqj] vxje fpêkuwj] osaxkUMqj] vkljkdqIie] pksykxkuqj] VsUukeknsoh] v;~;qj] vxje] eqafM;kecDde] iuS;kiqje] jk/kkiqje] enqjSiDde] ls;~;knqfoUuku] fl:ofYydqIie] dfIi;keiqfy;qj] okMk
- 31 -
dqfPpIiyS;e] fFk:okekV~Vqj] pksykeiqaMh] vfj;qj] dqIie] eeckykiV~Vq] dkyiV~Vq] fl:oDdqj] dfjaxkfyIiV~Vq] dukbZ] oSykeqj] bMkIiyS;e] vykFkqj] fojkfêdqIie] foYyqiqje] okDdqj] ixkuMbZ] VsUukojk;ucV~Vq vkSj eqafxyiV~Vq xkaoA foØkokaMh ¼Vh-ih-½A
76- fFk:Ddksbyqj fFk:Ddksbyqj rkyqd ¼Hkkx½ Vh- vfFkiDde] dksMqDdkiV~Vq] osykdqye] olar—“.kiqje] vf/kpkeqj] ohjikaMh] iqf>dky] dYykUMky] v:ukiqje] vksÏkeiV~Vq] FkkuMjkbZ] vMqDde] Fk:bZUthdkMq vkj-,Q-] ohjaxkiqje] daMkfpiqje] esyok>kbZ] fdyok>kbZ] vksfFk;kFkqj] vksMqoudqIie] flFkkFkqj] lsaxkesMq] ekMfoyxe] iqMqiyS;e] osMye] vIikuaMky] iqyjkeiV~Vq] fFk:eykbZiV~Vq] osYykeiqFkqj] vjkludqIie] uk;kuqj] dksêkek:Mqj] vyqj dksykiDde] lMkbZdêh] usaMqxeiV~Vq] dksyqfUnz;keiV~Vq] lksjk;iV~Vq] dksêkxe] dkyqekye] fo>kuMkbZ] vxfLr;kjewykbZ] dqynhieaxye] dqMkeq:êh] ekueiwaMh] nsokuqj] okMkxjSFkk;kuqj] dksYyqj] vafMfy] usjdque] ,;kIij] v:eykbZ] esykdksUMqj] oh-iqFkqj] dkMkxkuqj] fdufxfyokMbZ] oh-fpFkkeqj] FkkuhdsyeiV~Vq] vykxckMh] lkfFk;kdaMkuqj] dlckdkjkubZ] isfjpkuqj] flFksjhiV~Vq] lsUukdque] ,- xqMkyqj] v;kUMqj] dksMquxky] eqxS;qj] ikjkuqj] dhykdksUMqj] vFkkuMkek:Mqj] okMkDdqusfefy] vfo;qj] nsohvxje] dksykiDde ¼vfo;qj½] eqMkyqj] okMke:Mqj] flFkkfyaxkeMe] lh- es;~;qj] ohjk’kks>kiqje] vdkZMq] v:ykokMh] dksaxkjk;kuqj] iS;qj] vaMkjk;uqj] Vh-iqMqiky;e] ohjkueiV~Vq] dksfM;qj] Vh- dqUukFkqj] ,yjkeiV~Vq] dV~VqiS;qj] okMkeyS;kuqj] fofYyokye] v:axq:DdS] Vh-dksuyokMh] isUuSoye] vDdkuqj] ikoaMqj] iuiDde] ,yaMqjs] eukdqIie] Vh- ,MS;kj] fpUulsoyS] Vh- ek>kojk;kuqj] fl:ouqj] fl:enqjS] ekjafx;qj] ,ukfFkeaxye] ,jkyqj] oyS;eiV~Vq] esykeaxye] lsEekj] Vh-lkFkkuqj] ,ekIiqj] eyS;eiV~Vq vkSj FkkMqFkkdks.Mqj xkaoA vjkduMkuYyqj ¼Vh-ih-½] fV:Ddksf;yqj ¼Vh-ih-½ vkSj fFk:osUuSukYyqj ¼Vh-ih-½
77- myqaMqjisêS myqaMqjisêS rkyqd
78- _f”koafM;e fFk:Ddksbyqj rkyqd ¼Hkkx½ esys.My] dkaxS;kuqj] ifYyPpkaMy] tEcS] vfFk;kaMy] eq:DdeckMh] dksaxueqj] nsojkfM;kjdqIie] lsYyudqIie] fpRFkkifêuke] lafx;e] tk-flFkkeqj] dwokuqj] esyfjiV~Vq] v:eckiDde] dhykFkk;uqj] esykFkk;kuqj] duduaMy] Vh-dhjkuqj] djkMh] iwekjh] eqfM;kuqj] FkxkMh] ,MS;qj] v:FkkaxqMh] ekMeiw.Mh] b:eckyDdqfjfp] nsfo;kaMy] ufj;kUMky] fr:iyik.My] FkqfjathiV~Vq] usMqeqMS;ku] FkkudkuaMy] fouekj] ,jkoye]
- 32 -
isfj;kuqj] osaxqj] vfj;qj] fFkEekpqj] floukFkZFkkaxy] dksykijS] ijkMkiVVq] LokeheyS vkj-,Q-] ifM;kaMy] iks- es;~;qj] iksUuh;k.My] dkseyqj] ikukiMh] dksUukDdyokMh] FkkFkkuqj] ‘kksykafMiqje] lsaxkuadksYyS] esekyqj] dfM;kj] ikykuxqj] vyqj] eksgkyj vkSj dfpdqokpu xkaoA ekuyqjisV ¼Vh-ih-½A lUdkjkiqje rkyqd ¼Hkkx½ yfDduk;Dduiêh] ioqathiV~Vq] ekuyqj] oMkdhjkuqj] myxyIikMh] esyfl:okyqj] eksafxyFkqjSiV~Vq] iks:okyqj] b:Mk;eiV~Vq] eaxye] vMkuqj] iksjlkiV~Vq] lqFkkeyS] vjDdkokMh] JhikMkuYyqj] tEckMS] fr:okjaxe] dfYyIikMh] efu;.My] fl:ikuS;qj] fljikukaMy] v:eckjecV~Vq] okMkekeaMqj] v:ykeckMh] okMkiksuijkIih] jk;leqnze] czãkdqUMe] jkoFkkukYyqj] iqMqiV~Vq] jaxkIikuqj] iDde] FkksyqoaFkkaxy] dukudkMq] isfjvkdksfYy;qj] fpUukdksfYy;qj] bMqFkkuqj] dkMecqj] vksfM;kaFky] okuiqje] ukxydqMh] vfFk;qj] dMqokuqj] vfj;kyqj] baMy] e:j] yk&xqMkyqj] vfojh;qj] iksIikyeiV~Vq] ;ky] isfj;kikxaMS] eS;kuqj] esykikyaxqj] uwjkyS] fdyikMh] ilkj] equhoyS] fijhfoMk;eiV~Vq] vfyvkikFk] ikaMkxkIikMh] eqfê;e] osaxye] ioaMqj] lFkkiqFkqj] isjy] fpFkky] fpFksjhIiV~Vq] iky;kfl:oaxqj] lksyadqjhfp] ifYyiV~Vq] osyukauMy] ihyesMq] _f”koafM;e] dyS;kuYyqj vkSj iYykxPpsjh xkaoA
79- lUdkjkiqje lUdkjkiqje rkyqd ¼Hkkx½ xqMkje] vykUuqj] dqjecyqj] eksyDdkMq] o>kdqfy] oathDdqyh ¼ih-½] fl:Ddkyqj ¼ih-½] lsjkiV~Vq] is:eaFke ¼ih-½] fdykdkMq ¼ih-½] dfYyikjS] foyokFkh] ipsjh] is:ecqj] iqfFkZjkiV~Vq] eksDdkuqj] flokiqje] mykxqMS;kecV~Vq] flêkuFkkaxy] mjaxkuh] iksêS] iksêS vkj-,Q-] vjlkecV~Vq] iqMqikyiV~Vq] osYykjhDdkMq] osaxksMq ¼ih-½ dhyfuykoqj] esYuhyoqj] vjoudkMq] efu;kjiky;e ¼ih-½] dhykFkqDdqfy] esykFkqDdqyh] bUukMq ¼ih-½] b:DdecV~Vq ¼ih-½] ikuhikMh ¼ih-½] dfYyiV~Vq] dkslkIikMh] lseckjeiV~Vq ¼ih-½] R;kxjktiqje] lkSUnjkofYyiky;e] nsoiaMye] vxzgkjiaMyke] dqykFkqj] okjkxqj] vjklkjecV~Vq] fofj;qj] lsYykDdkdqIie] fFkEekukaMy] v:j] fdMkaxqMs;ecV~Vq] okMkfl:oyqj] iks;Ddque] d:osyeikMh ¼ih-½] usfPpesMq ¼ih-½] eokfniV~Vq] dfj;kyqj ¼ih-½] eks>hiV~Vq] osfYyeyS] os>IikMh] dksfUM;kuFke] ls’kleqnze] usMqekuqj] pksyeiV~Vq] okMkpsfê;k.My] jkejktkiqje] eatkiqFkqj] oyS;keikFk] iyS;kuqj] dYysfjdqIie] dhykiV~Vq] esykiV~Vq] ikjkekaFkke] eqjkjckn] efYy;eikMh] df.Mddy] eks- oUukutwj] vjkeiq.Mh ¼ih-½] mIiqj ¼ih-½] b:DdecV~Vq] oaMkxkIikMh ¼ih-½] FkksjkMhiV~Vq ¼ih-½] eqf.M;qj] iksfê;e ¼ih-½] fV:Ddkuuxqj] iksucjkiV~Vq] vykFkqj] vxjkdksêkye] vukbZDdkjkbZdksêkye] FkkuMykbZ] ofu;kuFkky] vfj;kos:ekuqj]
- 33 -
oUukutqj] lkseaMjdqMh] eksgqj] vykeckye ¼dYykdqfjfp½] lseckMkdqfjfp] ujkueiV~Vq ¼ih½] ¼esy½ ipsjh] ,>qFkqj] Fkksjkaxqj] eYykiqje vkSj oje ¼ih½ xkaoA ladkjkiqje ¼Vh-ih-½ dYykDdqfjfp rkyqd ¼Hkkx½ lsYykeiV~Vq] djkMhfpV~Vqj] ekueykbZ] ,MqFkkoksbZukFke] ifjxe] ekFkqj] iyjkeiV~Vq] FkokMhIiV~Vq] ekMkoPpsjh] ,:okbZiêue] dkMkFkqj] ikMjeiYye ¼vkbZ½] Fksufx;kukFke] FkkxkjkbZ] iSFkkuFkqjkbZ] ,fy;kFkqj] Fkksêh;e] Fksupsêh;kaMy] dYykukFke] fVEekiqje] iafM;kudqIie] ekjkoukFke vkSj osêhis:eyxje xkaoA oMDdkuaMky ¼Vh-ih-½ vkSj fpUuklyse ¼Vh-ih-½A
80- dYykdqfjph ¼v-tk-½ dYykdqfjph rkyqd ¼Hkkx½ vfFk;qj] dqfUu;qj] esyfof>] FksUusfjdqIie] fFkEeykbZ] okMFkksjklkyqj] fl:okuxqj] dk- ekekuaMky] lMS;keiV~Vq] eêhxbZdqfjfp] uYykFkqj] dqfMjkbZpaMky] dkjkuqj] ps:okaxqj] uhyeaxye] ekMqj] ohjpksykiqje] ifjfMfoeaxye] foyDdqj] fpUukeeiV~Vq] okykoaMudqIie] fl:ukxkyqj] iksjS;qj] fl:oky] fFk;kxkbZ] fpFkkyqj] fo:xkoqj] eqfM;kuqj] ekMe] dq:j] fujkbZekFkh] Fksufdjkuqj] Fkkpqj] mykxedFku] uef’kok;iqje] caxkje] bafMfy] iksjikMkdqfjfp] foyk;ckj] eySdksêkye] dkuuxqj] iksjlkdqfjfp] ukxkyqj] okMkiwUMh] osUxSokMh] dqfM;kuYyqj] lkseukFkiqje] fuUuS;qj] dksêS;qj] fpêkFkqj] xq:ihMkiqje] dksaMkyqj] dkpkdqMh] ,jkath] dwFkkdqaMh] mnS;kukph] dksukxj;iyS;e] daMkfpeaxye] ojutje] osykdqfjfp] fpêsjh] lkFkkuqj ¼ih½] okukojsêh] FksuFkksjklkyqj] dêkuaFkky] yfp;ke] ,jkokj] esY;qj] fdyiwaMh] foukbZFkhFkZiqje] dfu;keqj] ewufxyikMh] ,ykokMh] iwlkikMh] FksuiksuijkIih] esyufj;kIikuqj] jk;kIikuqj] ,- oklqnsokuqj] vEeS;kxje] iwUMh] FkksêkikMh] jk;jiky;e] iSFkkuqj] fl:okFkqj] ojMIikuqj] iqfDdjkokjh] fl:eaxye] fdyufj;Iikuqj] vksxS;qj] ,¸;kuqj] vldykFkqj] ekxk:j] is:eaxye] uYyklsfoiqje] ,fj;qj] dk:uxqfy] vEekdkykFkqj] myf;kuYyqj] uêkjeaxye] Fksufl:okyqj] ,lkuMbZ] uSukjiyS;e] isFkkleqnze] FkkFkkfFkfjiqje] dykleqnze] FkkxkeFkhFkiqje] dqjky] vykeckye ¼o`n~/kkpye½] oh- —“.kiqje] fdydqIie] vuqeuUMky] lseckdqfjfp] d:.kFkykdqfjfp] fojkc;udje] iDdkeikMh] dwxS;wj vkSj oh- ekekUMqj xkaoA R;kxnqxZe ¼Vh-ih-½ vkSj dYykDdqfjfp ¼Vh-ih-½A
- 34 -
9&lyse
81- xaxkoYyh ¼v-tk-½ xaxkoYyh rkyqd vV~Vqj rkyqd ¼Hkkx½ mukFkqj] osIikukFke] okjkxqj] fl:okpqj] efufoyqUFkku] dV~VqDdksêkbZ] lnkf’koiqje] ljoks;] nsfo;kDdqfjfp] rySoly] iV~VqFkqjkbZ] ukokDdqfpZ] iqFkqj] uFkkDdjkbZ] isfj;sjh] vjkxyqj] fFk;kxkuqj] vjkFkh vxzgkje] eqEeqMh] deDdkiyk;e] okMkdqekjkbZ] FksudqekjkbZ] lkFkkikMh] ikuoly] ukokyqj] flFksjh] xksfoaneiyk;e vkSj iYyhiyk;e xkaoA
82- vV~Vqj ¼v-tk-½ vV~Vqj rkyqd ¼Hkkx½ ,MS;kIiêh] iukbZekMy] lsDdkMhiêh] dqekjiyk;e] dY;kukfxfj] dkYysjhiêh] ekUuqj vkj-,Q-] ekUuqj] dksbZyiqFkqj] dfj;kdksbZokykoq] dqUuqj] lwyudqfjfp] vfM;kuqj] jkeuk;Ddkeiyk;e] dksêkokMh] csyqjdkjkMhiêh] esV~VqMS;keiyk;e] isfj;k—“.kkiqje] fpUuk—“.kkiqje] okMkdqêkeiêh] iqfFkjkxkSaMkiyk;e] ohjkxkmUMkuqj] vksykbZikMh] dYikxkuqj] esV~Vqiyk;e] tjhdksFkkeckMh] vêkokubZ] dksFkkeckMh] vyxkiqje] vIikeleqnze] fdykokjkbZ] iêhesMq ,DlVsa’ku vkj-,Q-] eqêky] vEekeiyk;e] dYykukFke] FksuekuxqMhiky;e] vfDdpsêhiky;e] iyfu;kiqjh] FkkykoSiêS] vksÏkiêh] FksUukefiYyS;qj] eqFkkxkmUMkuqj] vfj;kiyk;e] mek;yiqje] ,êkiqj djkMhiêh] Fkkek;kuqj] if’peh jktiyk;e] dykjeiêh] jaxIikuSdsuiky;e] xksikyiqje] efy;kDdjkbZ] ,pkeiêh] pksDdkukFkiqje] FkaMkojk;kiqje] FkqyqDdkuqj] eaftfu] iquxkokMh] iSFkqj] lhfy;keiêh] vjklukFke vkSj oy;keknsoh xkaoA dhjhiêh ¼Vh-ih-½] ,Fkkiqj ¼Vh-ih-½] isFkkuSduiky;e ¼Vh-ih-½] vV~Vqj¼,e-½ vkSj ujflaxkiqje ¼Vh-ih-½A
83- ;jdkSM ¼v-t-tk-½ ;jdkSM rkyqd ok>kIikMh rkyqd lyse rkyqd ¼Hkkx½ mn;iêh] osMkiêh] Mh- is:eyiky;e] lqDdkeiêh] FkkFkkuqj] ewDdkuqj] dfFkfjiêh] vpkuxqêkiêhiqMqj] vjkekuqj] vpkuxqêkbZiêh] dqIikuqj] osYyS;keiêh] okylS;qj] iYyhiêh] nklkuk;Ddkuiêh] oyS;kDdkjkuqj] esV~VqiêhFkkFkkuqj] fpUukuqj] rSykuqj] vfFkdkjkiêh] ohjkuke] dksjkFkqiêh vkSj dkjikxe xkaoA vV~Vqj rkyqd ¼Hkkx½ us;~;keykbZ] VqEcky] eyk;yiêh] v:.kk vkj-,Q-] fpUukdkyjk;u fgYl FksjDdqukMq] fpUukdkyjk;u fgYl okMkDdqukMq] VqEcky] ,DlVsa’ku vkj-,Q- vkSj VqEcky vkj-,Q- xkaoA
- 35 -
84- vksekyqj vksekyqj rkyqd ¼Hkkx½ lsDdkjkiêh] osfIiykbZ] dsMquSdsuiêh iqMqj] dkukoSiqMqj] yksDdqj vkj-,Q-] xqafMDdky] dksaxqiêh] ewdkuqj] ,ykFkqj] ukMqiêh] dMk;eiêh] ;sfjeykbZ vkj-,Q-] iyIiYyhdkseckbZ] nkfu’kisV] d:oV~VqijkbZ vkj-,Q-] nhokêhiêh] nlxleqnze] iwljhiêh] ejkDdksêkbZ] datkuk;kpkuêh] iUukiêh] dwdqêkiêh] dkfu;sjh vkj-,Q-] VqfEcikMh] iksêhiqje] flDdkukeiêh] nkjkiqje] lsEekuMkiêh] FkFk;keiêh] deykiqje] xksfcukFkiqje] lDdkjkpsêhiêh] FkFk;kuxjiêh] dfeuSduiêh] txnsoeiêh] oYykykiêh] eSykiyS;e] ujkueiyk;e] dksêSesV~Vqiêh] ckycDdh] d:Iikukeiêh] iatkdkyhêh] dêkisfj;keiêh] mafcfydk;jkeaxye] Vh- ekjkeaxye] eukFky] efYydqêkbZ] vekjkdqaFkh] Fkksykleiêh] FkksaMqefu;e] osMkIiêh] isfj;sjhIiêh] jsM~Mhiêh] fVUMkeaxye] ipkueiêh] vksekyqj] dqYykefudsuiêh] lsDdkjkiêh] ] ,fêdqêkiêh] dksYykiêh] FksuDdkeiêh] equfxyikMh] lafxrkiêh] iqfy;keiêh] ,e- phfViêh] flDdkeiêh] v:jiêh] jkfejsM~Mhiêh] vfj;keiêh vkSj lsykokMh xkaoA d:Iiqj ¼Vh-ih-½] dMk;eiêh ¼Vh-ih-½ vkSj vksekyqj ¼Vh-ih-½A
85- esV~Vqj esV~Vqj rkyqd ¼Hkkx½ dkosjhiqje] flafxfjiêh] fFkUukIiêh] dksuqj] dwukufM;qj] iYyhiêh] efYydqUMe] FksFkkfxfjiêh] osYykj] iqDdeiêh] vekje] ,e- dkYyhiêh] iksêkusjh] fo:nleiêh] vykejkFkqiêh] yDdk;eêh] dUukeqfp] ewykDdkMq] lkecYyh] iykeykbZ] ukokIikêh] dksIie] dksIieiêh] ikuiqje] isfj;klFkkIikMh] fpUuklkFkIikMh] vjkuxkuqj] vksykbZiêh] eukFky uYykdkoqaMkeiêh vkSj dqykuk;Ddkuiêh xkaoA espsjh ¼Vh-ih-½] dksykFkqj ¼Vh-ih-½] ohjDdkyiqMqj ¼Vh-ih-½] esV~Vqj ¼,e-½ vkSj ih-,u-iêh ¼Vh-ih-½A
86- bMkIikMh bMkIikMh rkyqd esV~Vqj rkyqd ¼Hkkx½ fojkDdy] dqêkiêh] efYydqêkIiêh] fpUuklksjkxbZ] isfj;klksjkxbZ] nlxkIiêh] ouoklh] lwjkIiYyh] Fkksjkeaxye vkSj dfjDdkiêh xkaoA uaxkoYyh ¼Vh-ih-½] ouoklh ¼Vh-ih-½] vokMV~Vqj ¼lhVh½ vkSj tydkaMkiqje ¼Vh- ih-½A
87- ladkjh ladkjh rkyqd vksekyqj rkyqd ¼Hkkx½ bYykoeiêh] ifuDdkuqj] bMS;kiêh] ikIikeckMh] nslkfoykDdq vkSj dq:Ddkiêh xkaoA Fkkjkeaxye ¼Vh-ih-½
- 36 -
88- lyse ¼if’pe½ vksekyqj rkyqd ¼Hkkx½ eqFkquSduiêh] psYykfiYykbZdqêkbZ] ikxyiêh] ekuxqIikbZ] lkfeuk;Ddkuiêh] dksVkxkmUMeiêh] vuSxkSaMkeiêh] osYykDdkyiêh] Vh-dksukxkikMh] vykxqleqnze vkSj d:DdkyokMh xkaoA lyse rkyqd ¼Hkkx½ ljdkj xksYykIiêh] ,- v;~;keis:eyiêh] psêhpkokMh] dksaMIikuk;ddkuiêh] ,e-ikykiêh vkSj lsyFkeiêh xkaoA FkkykoSiêh ¼lhVh½ vkSj eYykewIikeiêh ¼lhVh½ lyse ¼uxj fuxe½&okMZ la- 1 ls 5 vkSj 17 ls 25
89- lyse ¼mÙkj½ lyse rkyqd ¼Hkkx½ lyse ¼uxj fuxe½&okMZ la- 6 ls 16 vkSj 26 ls 36 dUukdqfjfp ¼Vh-ih-½
90- lyse ¼nf{k.k½ lyse rkyqd ¼Hkkx½ lyse ¼uxj fuxe½&okMZ la- 37 ls 60
91- ohjkikaMh lyse rkyqd ¼Hkkx½ dhjSikIikeckMh] ektjkxksYykIikêh] okêkeqFkkeiêh] eYykjkoqFkkeiêh] iqekaMkiêh] eqMqFkqjkbZ] dqYykuiêh] flêkuqj xksYykiêh] vfj;kdksm.Mkiêh] eq:axiêh] uk;Ddkuiêh] uYykeiêh] fr:eyfxfj] oêkeqFkeiêh] vafMiêh&lksonkiqje] ,:ekiyk;e] iqFkqj vxzkxkje] dksêkuqj] is:ekeiêh] FkqEckFkqyhiêh] isFkeiêh] yqxqokuiêh] is:eDdkoquMeiêh] jkekiqje] jsM~Mhiêh] dkyijSiêh] lkoeiyk;e] isfj;klhjkxkikMh] fpUuklhjkxkikMh] ohjkikUMh] vfj;keiyk;e] mFkkelksykiqje] vxzkgkjkiwykosjh] vêkokuSiwykosjh] Fkkeekuk;Ddkuiêh] fuykojkiêh] ts:xqeykbZ] tYyqFkqIiêh] xtYykuk;Dduiêh] uYyhDdkyiêh] ikjkIiêh] ,:pkUueiêh] flêkusjh] vDdkjSiyS;e] ikyeiêh] uYykjk;eiêh] dkseckMhiêh] vukbZdqêkbZiêh] oseckMhFkkye] lsfYy;keiyk;e] lsukbZiyk;e] ,fêekuSdeiêh] jkDdhiêh] dkMkFkqj vxzgkje] isFkeiêh] jktiyk;e] uf;ukeiêh] ek:y;eiyi;e] psUukfxfj] cSjksth] ofu;keikMh] ,:okMhisêkeiêh] ilqokukFkeiêh] okykdqêkiêh] ,:euk;duiyk;e] eqDdqFkhiyk;e] vEekiyk;e] lafM;qj] lafM;qj vêk;eiêh] iYyhFks:iêh] fVIieiêh] dqjkyukFke] dksukekMqoq] okMkiêh] uwykFkqdksEcS] lkEckdqêkbZiêh] FkqEckyiêh vkSj dEekykiêh xkaoA ekjkeaxyFkqiêh ¼lh Vh½] dksaMyeiêh ¼lh Vh½] us;DdkjkIiêh ¼lh Vh½] iuSekjkFkqiêh ¼Vh ih½] bykefiYybZ ¼Vh ih½] vêk;eiêh ¼Vh ih½] ikIikjkiêh ¼lh Vh½ vkSj ekYyqj ¼Vh ih½A
- 37 -
10&ukeDdy
92- jfliqje ¼v-tk-½ jfliqje rkyqd ¼Hkkx½ iksuijkIihiêh] feUukDdy vxzgkje] vkuanxkSaMkeiky;e] dqekjiky;e] vUukeykbZiêh] dhjkuqj] iYyokuSdsuiêh] eky;eiky;e] dqêkykMeiêh] esyqj] fdyqj] fdnkeykbZ] vf;yiêh] uoyiêh] eaxyiqje] ,lokjkewfrZiky;e] FkEekuSduiêh] ukjbZfduk: CykWd vkbZ vkj-,Q-] eqFkq:V~Vq] vb,iêh] ukjbZfduk:] ukjbZfdukj nf{k.k vkj-,Q-] dkjdwMyiêh] ewykiYyhiêh] eyk;eiêh] iqMqj eyk;eiêh] dUuydqye] iqMqiky;e] Fksaxyiky;e] vykeiêh] vykoSiêh] ufpiêh] efM;keiêh] iksjklkykiêh] vDdkjkbZiêh] lsEekUMkiêh] ukMqiêh] lksoMkiqje] ekV~Vqosyeiêh] ikyUFkhuhiêh] eqykDdkMq] eqFkqdkyhiêh] dêkupkEiêh] dksusjhiêh] dkDdkosjh] oMqxe eqfu;Iikeiky;e] iêue eqfu;Iikeiky;e] oMqxe] eksyDdkMq] dfj;eiêh] mukuFkaxky] eqYyqdqfjfp] isfj;kdqfjfp] ekoj] isjIikulksykbZ] isfj;kdksEckbZ] iqMqiYykiêh] ewykdqfjfp] isfj;klsDdkMh] okjkxqjdksEckbZ] ipxkSaMkeiêh] dksyDdkesMq] Fkksêh;keiêh] panzlsxjiqje vxzgkje] jfliqje] vaMkxyksj] vukbZdêhiky;e] dwukosyeiêh] ,Yykiky;e] iksudqfjfp] dksIikeiêh] vbZiky;e] dksejkiky;e] dq:Ddkiqje] vukbZiky;e] eq:axkiêh] flaxyaniqje] eksykiky;e vkSj fpUuklsDdkMh xkaoA osUukuFkqj ¼Vh ih½] vFkkuqj ¼Vh ih½] vkj- iqMqiêh ¼Vh ih½] iêkue ¼Vh-ih-½] jfliqje ¼,e-½ vkSj fiYykuYyqj ¼Vh ih½A
93- lsaFkkeaxye ¼v-t-tk-½
jfliqje rkyqd ¼Hkkx½ ipqnk;eiky;e] vks- tsnzkiky;e] is:exkSaMkeiky;e] fpUuDdkiky;e] FkksIikiêh] Fkks- tsMjiky;e] Fkks- ikpqnk;eiky;e] isjkDdkfjukMq] cSyukMq] fpFkqjukMq] ,MkIiqfyukMq] fFk:IiqfyukMq] isyIikfMukMq] vykFkqjukMq] xq.MkfuukMq vkSj vMkDdkeiqMqdksEckbZ xkaoA lhjkiYyh ¼Vh ih½ vkSj ukefxfjisêkbZ ¼Vh ih½A ukeDdy rkyqd ¼Hkkx½ dkydqfjph] ,pkeiêh] oy;Iiêh] iYyhiêh] csyqDdqfjfp] dkykIiku;Ddkuiêh] mfFkjkdfMdkoy] ukMqdksecbZ] ok>kouMhdksecbZ] xq.MqjukMq] okyIiqjukMq] vfj;qjukMq] okyokufFkukMq] iYyeijkbZ] vfDd;keiêh] isfj;kdqyke] ipqnk;eiêh] dksaMkeuk;Ddkuiêh] iqMqdksecbZ] fFkUukuqjukMq] nsokuqjukMq] lsyqjukMq] lsyqj vkj-,Q-] xktkdksecbZ] cksfMuk;Dduiêh] ljdkjiyk;kiky;e] eqFkqxkiêh] jsM~Mhiêh] is:eiêh] Fkqlqj] iksfêjsM~Mhiêh] FkksêkeqMk;eiêh] isfofFkje] okjkxqj] iksUusjh] iqMqDdksêbZ] ,u- iqMqIiêh] olaFkiqje] oyS;kiêh] fFkizkensoh] dkokDdkjeiêh] eqêkupsêh] ojnjktiqje] lsfoaMhiêh]
- 38 -
okMkokFkqj] vxzgkjk okyokUFkh vkSj esV~Vqiêh xkaoA dkykIikuSdkuiêh ¼Vh ih½] lsaFkkeaxye ¼Vh ih½ vkSj ,:ekiêh ¼Vh ih½A
94- ukeDdy ukeDdy rkyqd ¼Hkkx½ ljdjuêkeaxye] vxzgkjk ukêkeaxye] dY;k.kh] vuUr—“.kjk;leqnze] xstkyuk;kDdkuiêh] ikpy] fiMkjhiêh] dknkUFkkiêh] jkeuk;Dduiêh] dfMjkuYYkqj] fFk:eykbZiêh] dkUuqjiêh] iksMkaxe] FkkVFkS;kaxziêh] uokuh] yDdkiqje] ,yqj] FkkFkkfFkfjiqje] FkkFkkfFkfjiqje djkfMiêh] djkfMiêh] FkukFkeiêh] djkMhiêh FkukFkeiêh] vxzgkjk mMqIie] dkyuxuh] dkjSdqfjfp] feUukeiYyh] iksêkue] lsYykIieiêh] FkkyeckMh] ljdkj mMqIie] vfu;kj] lsbZyqoeiêh] dkMkIiYyh] ikfIiuk;Dduiêh] ek:jiêh] osêkeikMh] ohlue] uYyhiky;e] FkqEekudqfjfp] ,jukiqje] FkkyhxbZ] ukjkokyqj Fkksêhiky;e] fFkaMkeaxye dhjkEcqj] oYyhiqje] isfj;kiêh] dksaMhpsêhiêh] ueDdky] oxqjkeiêh] ykM~MqokMh] FkksêhIiêh] jkleiky;e] dksuqj] fdylkFkkEcqj] Fkksyqj] vfu;kiqje] ijkyh] v:j] vUMkiqje] vjlkukFke] dqekjhiky;e] vfj;qj] isêkbZiky;e] jfliky;e vkSj vks:okUMqj xkaoA ukeDdy ¼,e-½] isfj;kiêh ¼lh Vh½ vkSj eksgkuqj ¼Vh ih½A
95- ikjkekFkh&osyqj ikjkekFkh&osyqj rkyqd fr:psaxksMq rkyqd ¼Hkkx½ vxje] dksUuk;kj] isfj;keukyh] dksDdkykbZ] bYyqfIify] iqUtkbZiqMqiky;e] dwFkkeiwUMh vxzgkje] iqYykxkSUMkeiêh] dwFkkeiwaMh] yêhokMh] eukFkh] ekoqjsM~Mhiêh] FkksaMhiêh] eqflfj] iqFkqj iwoZ vkSj cksEekuiêh xkaoA ukeDdy rkyqd ¼Hkkx½ bYyb;kiqje xkaoA
96- fr:psaxksMq fr:psaxksMq rkyqd ¼Hkkx½ dk:osIieiêh] jktiky;e] d:IikxkSaMkeiky;e] fFk:eaxye] d:ekiqje] dwFkkukFke] ‘ksuckxkeknsoh] iYykDdqfy vxzgkje] eaxye] lIik;kiqje] ekeqUMh vxzgkje] eYykleqnze ¼if’pe½] dksykudksaMkbZ] xkSaMeiky;e] lseckeiky;e] dk:ekuqj] fiYykukFke] oV~Vqj] dksêkiky;e] fFk:eaxye iqMqiky;e] vaMkjkiêh] fpUukFkkefciky;e] usbZDdkjkiêh] dSyk’keiky;e] FkksDdkokMh] okjkxqjeiêh] xkSaMkeiky;e] lkfFkuk;Ddkuiky;e] dqIikaMkiky;e] vksMqoeiky;e] dksfoyiky;e] ,yS;keiky;e] xkSaMkeiky;e] oafMukFke] vfouk’khiêh] jkekiqje] ik:fFkiYyh] dksêkbZiky;e] ikykesMq] d:axyiêh] eksjkaxe] lqUnkUxhiky;e] eqUtkuqj] dYyqiyS;e] feUukeiYyh] esV~Vqiky;e] fdykiky;e] eksfyiYyh] mutkukbZ] iksDdkeiyS;e] vfFkiyS;e] vafMiyS;e] Fkksfê;kiky;e] ,ekIiYyh] Vh- xkSaMkeiyk;e] ikVyqj]
- 39 -
vêkoukbZ bjS;keaxye] eksyklh] lsuxksMkeiky;e] ,yS;keiky;e] dqekjiky;e] fifjfFk] vfueqj] fl:eksyklh] osV~Vqoeiky;e] oêIikjkIiq] iqMqIiqfy;eiêh] fpêkykaMqj] ejIikjkbZ vkSj uYyhiky;e xkaoA eYykleqnze ¼Vh ih½] fr:psuxksMs ¼,e-½ vkSj nsokuudqfjfp ¼lh Vh½A
97- dqekjiky;e fr:psuxksMq rkyqd ¼Hkkx½ dqekjiyS;e vxzgkje] dksekjiky;e] iYyDdkiyS;e] lksoMkiqje] eksneaxye] eksneaxye vxzgkje] vukaxqj] ,ykUnkdqêkbZ] dyS;kuqj] dyS;kuqj vxzgkje] le;lafxfy vxzgkje] iYyhiyS;e vxzgkje] vksMkIiYyh vxzgkje] dkMkpkuYyqj] iIieiky;e vkSj dksDdkjk;uisêkbZ xkaoA dqekjiky;e ¼,e-½] iMkbZohMq ¼Vh ih½] iYyhiky;e vxzgkje ¼lh Vh½] vykeiky;e ¼Vh ih½] iYyhiky;e ¼Vh ih½ vkSj iqMqiky;e vxzgkje ¼lh Vh½A
11&bjksM
98- bjksM ¼iwoZ½ bjksM rkyqd ¼Hkkx½ czãuk isfj;k vxzgkje ¼Vh ih½] bjksM ¼,e-½ vkSj ohjIiupfVje ¼Vh ih½A
99- bjksM ¼if’pe½ is:unqjkbZ rkyqd ¼Hkkx½ oMeqxe osYyksM] iquxeikMh] doqaMkphiky;e] Fksueqxe osYyksM vkSj eqdklh iqykoeiky;e xkaoA bjksM rkyqd ¼Hkkx½ djkbZ] bYykiky;e] bykokeykbZ] esV~Vquklqouiky;e] isjksMq] uksfpiky;e] xaxkiqje] bYykiky;e] foYykjkleiêh] fFkaMky ¼esy½] fFkaMky ¼fdy½] dfMjkeiêh] jk;kiky;e] eksMkdjkbZ] dwjkiky;e] Fkksêkuh] iqFkqj iqMqiky;e] uatukiqje] ikokyFkkeiky;e] osIieiky;e vkSj eqFkkeiky;e xkaoA lwfj;eiky;e ¼Vh ih½] fpFkksM ¼Vh ih½] ufl;kuqj ¼Vh ih½] isfj;klseqj ¼Vh ih½] lqjkeiêh ¼Vh ih½ vkSj dfliky;e ¼bZ½ ¼Vh ih½A
100- eksMkDdqfjfp
bjksM rkyqd ¼Hkkx½ iqutSykDdkiqje] iqMqj] Fkq;~;keiwuMqjkbZ] dukxkiqje] osykeiky;e] iqUMqjkbZlseqj] vokyiwuMqjkbZ] eksMkokaMh lR;eaxye] ukutbZmFkqdqyh] dux;keiky;e] ukutbZdykeaxye] iqUtkbZ dykeaxye] batkeiYyh] FkukFkeiky;e] ,yqekFkqj] osyeiky;e] eqdklh guqeku iYyh] vêkoukbZ guqeku iYyh] dkxe] dqykfoyDdq] ikyeaxye] ukutbZdksyuYyh] dksykFkqiky;e] dksaMye] bYykbZdkMw] foykdsFkh] dksuxqM;eiky;e] eq:ufx;keiky;e] vutqj] oYyhiqje] bfpiky;e] okfMoqYykeaxye] v;~;keiky;e] byquwfFkeaxye] nsofd;Eekiqje] voqn;ijkbZ vkSj
- 40 -
ukxeuSdsuiky;e xkaoA vokyiwUMqjkbZ ¼Vh ih½] eksMkdq:fp ¼Vh ih½] iklqj ¼Vh ih½] vjkpkyqj ¼Vh ih½] oMqxkiêh ¼Vh ih½] fdykeikMh ¼Vh ih½] osYyksêkeijIiq ¼Vh ih½] f’kofxfj ¼Vh ih½] dksYykudksbZy ¼Vh ih½] mutkyqj ¼Vh ih½] osuxkeiqMqj ¼Vh ih½] dksMqeqMh ¼Vh ih½ vkSj psUukleqnze ¼Vh ih½A
101- /kkjkiqje ¼v-tk-½ /kkjkiqje rkyqdA
102- dkuxk;e dkuxk;e rkyqdA is:unqjkbZ rkyqd ¼Hkkx½ eq:UxkFkksyqoq] iqMqiky;e] uutkbZ ikyFksyqoq] iqUtkbZ ikyFkksyqoq] dksMqekuy] vksjkFkqiky;e] bYykbZxzkee] ,Ddêkeiky;e] cklqckiêh vkSj dqIiqfpiky;e xkaoA eqdkflfiMkfj;qj ¼lh Vh½] vksêkijkbZ ¼lh Vh½ vkSj psUuheykbZ ¼Vh ih½A
103- is:unqjkbZ is:unqjkbZ rkyqd ¼Hkkx½ iqMqiky;e] esV~Vqiky;e] uYyhxkSaMkuiky;e] dksejkxkSaMkuiky;e] dqfjfp] usfêfpiky;e] lsêh dqêkbZ] oky;kiky;e] x.kifriky;e] Fkksjukokoh] eMkFkqiky;e] osrbZ;ufduk:] lquxkdjkeiky;e] fFkuxkyqj] d:Ddkiky;e] fupkeiky;e] iaMh;keiky;e] flaxkuYyqj] vksykiky;e] eqYykeiêh] daMkeiky;e] isfj;kfoykeykbZ] flUukfoykeykbZ] fFk:okph] iwoeiky;e] iykdjkbZ] fpUukekykuiky;e] fufefêiky;e] matkiky;e] dYykdqye] lsYyIieiky;e] ryk;eiky;e] iksyuSdeiky;e] djkaMhiky;e] iIieiky;e] fpUukfojklufxyh] isfj;kohjklufxyh] osyhjkoYyh] flfUu;keiky;e] osyeiky;e] uokDdkMq] d:ekufpjkbZ] dEekykdqêkbZ] bMk;iky;e] fpUukxkSaMkuokyklq] osêkykiFkh] osfYy;keikFkh] lquMDdkeiky;e] fo:eaMkeiky;e] eqFkkeiky;e] psaxkIiYyh] Fksueqxe] daxk;kiky;e] okMkeqxe daxk;kiky;e] lsuxfyiky;e] doqFkkeiky;e] b:ebZdjeiky;e] dwukeiêh] vêkoukbZ iYYkxkSaMkuiky;e] eqdkfliYykxkSaMkuiky;e] ejIikuSdeiky;e] ewufxyiky;e] esV~VqiqMqj] v;sxkSaMkuiky;e] lhukiqje] FkqMqIiFkh] lqfYyiky;e] iêkdjuiky;e] dqYykeiky;e] iksueqMh] baxqj] dkefcfy;keiêh] okjkiky;e] dksaxkeiky;e] ukMqiêh] iqFkqj iYykiky;e] iqUtkbZFkykokbZiky;e] jsM~Mhiky;e] csMqxkiky;e] doaMkeiky;e] eksjkV~Vqiky;e] vxzgkjiSfj;kiky;e] fljdkj isfj;kiky;e] vukbZiky;e] iYykojk;uiky;e] vxzgkj dFkkxUuh] bfpiky;e] fljdkj dFkkxUuh] fl:Ddkykaph] dqFkkeiky;e] oksbZikMh vkSj psUuheykbZ xkaoA isFkkeiky;e ¼Vh ih½] iYykiky;e ¼Vh ih½] datkdksbZy ¼Vh ih½] d:ekaMh psYyhiky;e ¼Vh ih½] uYykeiêh ¼Vh ih½] dqUukFkqj ¼Vh ih½] fot;iqjh ¼lh Vh½] is:unqjkbZ ¼Vh ih½ vkSj mFkqdqyh ¼Vh ih½A
- 41 -
104- Hkokuh Hkokuh rkyqd ¼Hkkx½ bfYyfIiyh] dUukiYyh] vêkoukbZiqMqj] eqdkfliqMqj] ikVyqj] vksM~Mkiky;e] ik:okph] iqUue] ekbykeckMh] dkyckoh] dqfjph] iwukph] cqFkkikMh] flaxkeisêkbZ] ikMkoydyokbZ] dMIikuYyqj] dsljheaxye] lU;klhiêh] ojnkuYyqj] Fkkykdqye] Hkokuh] vksfjpsjh] oSjkeaxye] vykFkqj] dokaMkikMh] vksMkFkqjkbZ] vaMhdqye] mjkfpdksêkbZ] fpUukiqfy;qj] isfj;kiqfy;qj vkSj lsêhiky;e xkaoA us:athisêkbZ ¼Vh ih½] vEekisêkbZ ¼Vh ih½] vksykxkMe ¼Vh ih½] vIikdqMky ¼Vh ih½] tackbZ ¼Vh ih½] Hkokuh ¼,e-½ vkSj lyaxkiky;e ¼Vh ih½A
105- vafFk;qj xksfcpsfêiky;e rkyqd ¼Hkkx½ iqUtSFkksjkbZ;keiky;e] dksaMk;eiky;e] dukdeiky;e] is:eqxkbZ]lkoaMkiqj] vEekiky;e] esokuh] is:uMyS;~;qj] dqxkyqj] iqFkqDdjkbZ] uutkbZiqfy;keiêh] iksyodkyhiky;e] dMqDdeiky;e vkSj pUnziqje xkaoA okfuiqFkqj ¼Vh ih½] dqgkyqj ¼Vh ih½ vkSj ih- esV~Vqiky;e ¼Vh ih½A Hkokuh rkyqd ¼Hkkx½ cqjxqj] dksekjk;kuqj] iqMqj] psUueiêh] ,Uukeaxye] ‘kadjiky;e] vafFk;qj] ukxkyqj] dqIikuMkeiky;e] czEekns’ke] ipeiky;e] xsfêleqnze] ekFkqj] osfYyfFk:Iiqj] oseckFkh] ewufxyiêh] fdyokuh vkSj dqFkkeiwaMh xkaoA vafFk;qj ¼Vh-ih-½ vkSj vFkkuh ¼Vh-ih-½A
106- xksfcpsfêiky;e lF;eaxye rkyqd ¼Hkkx½ djkikMh] dkfofyiky;e] okjkiky;e vkSj lsYykieiky;e xkaoA xksfcpsfêiky;e rkyqd ¼Hkkx½ iqYyIikuSdsuiky;e] vjkDdudksêkbZxzkee] dksuxjiky;e] dkoaMkeiky;e] vDdkjkbZdksfMosjh] flufxfjiky;e] vyqdqfy] dfyufx;ke] dksV~VqiqYyeiky;e] djkV~VqIkky;e] vksMk;kxkSaMkuiky;e] dkMkFkqj] lqUnDdkeiky;e] xqMkDdjkbZ] vafM;kiky;e] dq:ekuMqj] v;kyqj] osYykudksfoy] fl:okyqj] rkyxquh] dks’kkue] b:xkyqj] vatkuqj] ykxeiky;e] oseuMkeiky;e] iksyokiky;e] eksêkuke] ,EekeiwaMh] vksykykdksfoy] dkMklsYyhiky;e] flUukfjiky;e] lafFkiky;e] vokyeiky;e] ifj;qj] osYykyiky;e] uutkbZxksch] dqYykeiky;e] ukfFkiky;e] eksMkpqj] ukxnsoeiky;e vkSj fupkeiky;e xkaoA isfj;kdksfMosjh ¼Vh-ih-½] yDdkeiêh ¼Vh-ih-½] dklhiky;e ¼th½ ¼Vh-ih-½] xksfcpsfêiky;e ¼,e-½] bykFkqj ¼Vh-ih-½] dksyIikyqj ¼Vh-ih-½ vkSj ukefc;qj ¼Vh-ih-½A
- 42 -
107- Hkokuhlkxj ¼v-tk-½
lF;eaxye rkyqd ¼Hkkx½ v:ykokMh] eYykudqyh] /kksM~Mkgktkuqj] fpDdkgktkuqj] rykokMh] e:j] bXxkyksj] fFkuxkyqj] dwFkkeiky;e] xqaMjh] xqfFk;kykFkqj] gLlkuqj] usbZFkkykiqje] FksbZfxukjbZ] djkykokMh] ekMkgYyh] c;kUukiqje] iukggYyh] ,jkgugYyh] /kksM~MkeqMqDdjkbZ] xsêkokMh] dkasxkgYyh] rkykeykbZ] nlkjhiky;e] fpDdkjkleiky;e] iêkokjfFk;~;keiky;e] jktu uxj] iqMqihjdkMkoq] iqUdj] dksFkkeaxye] bDdkjSFkkFkkiYyh] cxqFkkeiky;e] bDdkjSusxkee] dksekjkiky;e] eyk;kMhiqMqj] vykFkqdksEckbZ] lkMkeqxkbZ] dksukewykbZ] vDdkjSusxkee] cwlkjhiky;e] vDdkjkbZFkkFkkiYyh] /kksM~Mkeiky;e] eqMqDdku/kqjkbZ] FkksIikeikye] dkfjMksM~Mkuiky;e] ‘ksuckxkiqMqj] bafM;keiky;e] efdukudksEckbZ] vjklqj] mDdkjke] foUukIiYyh] dq:Eckiky;e] v;~;keiky;e] isfj;kdYyhiêh] iuk;eiYyh] lqudkdkjuiky;e] iquxkeiYyh] FkkV~pqis:ekiky;e] uYyqj] ejk;hiky;e] ekneiky;e vkSj iqutkbZiqfy;keiêh xkaoA dsecukbZDdsuiky;e ¼Vh-ih-½] lF;eaxye ¼,e-½] vfj;Iieiky;e ¼Vh-ih-½] Hkokuhlkxj ¼Vh-ih-½ vkSj iqutkbZiqfy;keiêh ¼Vh-ih-½A
12&n uhyfxfj
108- m/kkxkeaMye dqUMkg rkyqd m/kkxkeaMye rkyqd ¼Hkkx½ dkMkukM] ,CckukM] dqDdky] dkXxqfp] Fkqusjh] gqYykFkh] uutkukn] m/kkxkeaMye vkSj FkqEekuêh xkaoA ‘kksyqj ¼Vh-ih-½ vkSj m/kkxkeaMye ¼,e-½A dwuwj rkyqd ¼Hkkx½ dsêh ¼Vh-ih-½A
109- xqMkyqj ¼v-tk-½ iaFkkyqj rkyqd xqMkyqj rkyqd mFkkxkeaMye rkyqd ¼Hkkx½ efluxqMh xkaoA ukMqoêe ¼Vh-ih-½A
110- dwuwj dksVkfxjh rkyqd dwuwj rkyqd ¼Hkkx½ bM~MkiYyh] cqjfy;kj] dwuwj vkSj esyqj xkaoA vjkoudkM ¼Vh ,l½] osfYyaxVu ¼lh ch½] dwuwj ¼,e-½] gqCckFkkyk ¼lh-Vh-½] vfMdkjêh ¼Vh-ih-½ vkSj gqfYydy ¼Vh-ih-½A
- 43 -
13&dks;EcVwj
111- esV~VqIiky;e esV~VqIiky;e rkyqd dks;EcVwj mÙkj rkyqd ¼Hkkx½ fcfyph xkaoA ohjkikUMh ¼Vh-ih-½ vkSj xqMkywj ¼Vh-ih-½A
112- vouk’kh ¼v-tk-½ vouk'kh rkyqd
113- fr:Iiqj ¼mÙkj½ fr:Iiqj rkyqd ¼Hkkx½ iêkeiky;e] lksDdkuqj] esjdwikFkh] Fkksjkokyqj] oYyhiqje] is:ekuYyqj] ,fêohjkeiky;e] iksaxqiky;e] duDdkeiky;e] dkyhiky;e vkSj eUukjkbZ xkaoA psfêiky;e ¼lh Vh½] usfjIisfjpy ¼lh Vh½] Fkksfêiky;e ¼lh Vh½ vkSj osykeiky;e ¼Vh-ih-½A fr:Iiqj ¼,e-½&okMZ la- 1 ls 20
114- fr:Iiqj ¼nf{k.k½ fr:Iiqj rkyqd ¼Hkkx½ fr:Iiqj ¼,e-½& okMZ la- 21 ls 52 ,l- uYyqj ¼Vh-ih-½A
115- iYykMe fr:Iiqj rkyqd ¼Hkkx½ eqMkyhiky;e] ufpiky;e] is:uFkksyqoq] eqFkkueiky;e] bMqokbZ] mxk;kuqj] Fkksuxqfêiky;e] mÙkj vouk’khiky;e] vykxqeykbZ] dkufM+;kudksbZy] nf{k.k vouk’khiky;e] iksaxkyqj] ekMkIiqj] dV~Vqj] oh-dYyhiky;e] ,ykokaFkh] dsFkkuqj] okfoiky;e vkSj oh- okMkeykbZiky;e xkaoA vafMiky;e ¼lh Vh½] eaxye ¼lh Vh½] eq:xuiky;e ¼lh Vh½ vkSj ohjkikaMh ¼lh Vh½A
iYykMe rkyqd ¼Hkkx½
iwekyqj] osykeiky;e] ujkukiqje] djkbZiqMqj] x.kifriky;e] iYykMe] lqDdkeiky;e] bfpiêh] dksMkaxhiky;e] ifuDdkeiêh] oMqXkkiky;e] fpêkeckye] vuqIiêh] dlck v;~;keiky;e] djkMhckoh] i:okbZ] eYysxkSaMsuiky;e] iqfy;keiêh vkSj ds- —”.kiqje xkaoA lsfEeiky;e ¼lh Vh½ vkSj iYykMe ¼Vh-ih-½A
116- lqyqj iYykMe rkyqd ¼Hkkx½ iMqokeiYyh] dMqosfêiky;e] fxM~Mkeiky;e] lsEeuMkeiky;e] dkfu;qj] vjklqj] uhykecqj] ey;eiêh] b:xqj] jkfliky;e] ds- ekMkiqj] dkMkeikMh] vIikukbZdsuiêh] dykuxky] ihMkeiYyh] iêkue] dYykiky;e] iIieiêh] bMk;eiky;e] lsYykDdkjhpky] okMkeckpsjh]
- 44 -
okjkiêh] okMkoYyh] cksxkeiêh] ikpkiky;e] iwjkaMkeiky;e] dqekjkiky;e] okMkosMkeiêh] dEekykiêh] tYyhiêh] lsutsjhiqMqj] lsutsjh v;~;keiky;e] ekykeiky;e] FkyDdkjkbZ vkSj ts- —”.kiqje xkaoA eksfIijhiky;e ¼Vh-ih-½ dk:ekFkeiêh ¼Vh-ih-½] b:xqj ¼Vh-ih-½] lekykiqje ¼Vh-ih-½] daxk;eiky;e ¼lh Vh½] lqyqj ¼Vh-ih-½] iYykiky;e ¼Vh-ih-½ vkSj dUukeiky;e ¼Vh-ih-½A
117- dkoqaMkeiky;e
dks;EcVwj mÙkj rkyqd ¼Hkkx½ osYykekMbZ] dksaMk;eiky;e] vxzgkjlekdqye] ukbZdsuiky;e] FkMkxe] vkj- ,Q- vukbZdêh ¼mÙkj½] vukbZdêh ¼nf{k.k½] ohjkikaMh] fpUukFkkMxe] ukutqUMkiqje] lksek;eiky;e] iUuheMkbZ] dhjkukFke] dYyhiky;e vkSj osYykukbZiêh xkaoA isfj;kukbZdsu&iky;e ¼Vh-ih-½] ujflEgkukbZdsu&iky;e ¼Vh-ih-½] bfMxjkbZ ¼Vh-ih-½] ljdkjlekdqye ¼Vh-ih-½] dkykiêh ¼Vh-ih-½] foykudqfjfp ¼lhVh½] lkjkoukeiêh ¼Vh-ih-½] fpUukosMkeiêh ¼Vh-ih-½] osYykbZfdukj ¼Vh-ih-½] v’kksdiqje ¼lh Vh½] dq:Mkeiky;e ¼lh Vh½] FkqfM;kyqj ¼Vh-ih-½ vkSj dkoquMkeiky;e ¼Vh-ih-½A
118- dks;EcVwj ¼mÙkj½ dks;EcVwj mÙkj rkyqd ¼Hkkx½ ohjkdsjye ¼Vh-ih-½ dks;EcVwj nf{k.k rkyqd ¼Hkkx½ okMkoYyh ¼Vh-ih-½ dks;EcVwj ¼,e-½& okMZ la- 57 ls 72
119&FkksaMkeqFkqj dks;EcVwj nf{k.k rkyqd ¼Hkkx½ cksyqokeiêh ¼Cykd&A½] FksukeuYyqj] nsojk;iqje] tkfxjukbZdsuikyk;e] csYykbZeykbZiêhue] ujkfliqje] eMokjk;kiqje vkSj bDdkjkbZcksyqoeiêh xkaoA osMkiêh ¼Vh-ih-½] /kkfy;qj ¼Vh-ih-½] FkksaMkeqFkqj ¼Vh-ih-½] vykuFkqjkbZ ¼Vh-ih-½] iqyqokiêh ¼Vh-ih-½] FksudjkbZ ¼Vh-ih-½] is:j ¼Vh-ih-½ vkSj dqfu;keqFkqj ¼Vh-ih-½A dks;EcVwj ¼,e-½& okMZ la- 48 ls 56
120- dks;EcVwj ¼nf{k.k½ dks;EcVwj nf{k.k rkyqd ¼Hkkx½ dks;EcVwj ¼,e-½& okMZ la- 21 ls 47
121- flaxkuYyqj dks;EcVwj nf{k.k rkyqd ¼Hkkx½
dks;EcVwj ¼,e-½& okMZ la- 1 ls 20
- 45 -
122- fdukFkqdkMkoq dks;EcVwj nf{k.k rkyqd ¼Hkkx½
ekMeiêh] FkhfFkiky;e] is:j psfêiky;e] ekoqFkkeikFkh] fipkuqj] ikykFkqjkbZ] FkkackxkSaMsuiky;e] dk:upkfexkSaMsuiky;e] lhjIiky;e] ekykepkeiêh] ekbysjhiky;e] ukfpIiky;e] vjlhiky;e vkSj oyqDdqIikjkbZ xkaoA dqfjfp ¼Vh-ih-½] osYykyqj ¼Vh-ih-½] ekMqDdjkbZ ¼Vh-ih-½] ,fêeMkbZ ¼Vh-ih-½] fFk:eyk;eiky;e ¼Vh-ih-½] vksFkkdyeaMkie ¼Vh-ih-½ vkSj psfêiky;e ¼Vh-ih-½A iksYykph rkyqd ¼Hkkx½ lksykoeiky;e] okMkiqFkqj] dqfFkjkbZ;kyeiky;e] iksêkbZ;kafMiksjkEcq] lksDdkuqj] laxkjk;iqje] eqFkqj vkSj dksaMkafxiky;e xkaoA fdukFkqdkMkoq ¼Vh-ih-½A
123- iksYykph iksYykph rkyqd ¼Hkkx½ vjkleiky;e] ikukIiêh] esV~Vqckoh] okMkflFkqj] dksMkaeiêh] dksFkkokMh] dq:uYyhiky;e] isfj;kdykuMkbZ] dêkeiêh] vafMiky;e] psfê;Ddkiky;e] uYykVhiky;e] nsojk;iqje] xksfoUniqje] lqyDdky] iksjkfoiky;e] lsjokdjkuiky;e] oMfDdiky;e] esV~Vqiky;e] eqfYyikMh] dfu;kykeiky;e] nsoukeiky;e] dIikyudjkbZ] fl:DdkyuMkbZ] pUnziqje] flUuk usxkee] okxqFkkeiky;e] dDdkMkoq] ‘kksykuqj] laFkkbZxkSUMkuiky;e] dqfYypsfêiky;e] iwlkukbZdsu/kkyh] nsokeokMh] jkekifrue] FkkykDdjkbZ] fpDdkjk;iqje] dfcfyiky;e] vksfDdfyiky;e] dq:Eckiky;e] dqyDdkyiky;e] okjkMkuqj] osYykykiky;e] FkksIikeiêh] jlDdkiky;e] iqYykeiêh] vkj- iksUukiqje] fdêklqvkjkeiky;e] vuqIikjiky;e] tsM- eqFkqj] v;~;keiky;e] uYyqFkqdqyh] dqekjiky;e] ekuqj] fFkEekuxq/kq] jkflpsfêiky;e] cksMhiky;e] dqykFkqj vkSj lsjokbZdjkuiky;e xkaoA isfj;k usxkee ¼Vh-ih-½] vfpiêh ¼lh Vh½ vkSj iksYykph ¼,e-½A
124- okyijbZ ¼v-tk-½ okyijbZ rkyqd
iksYykph rkyqd ¼Hkkx½
ukbZdsuiky;e] vackjeiky;e] vFkqiksYykph] ejfpukbZdsuiky;e] flaxkuYyqj] osDdkeiky;e] isFkkukbZdkuqj] ,l- ukYyqj] fiYyfpUukeiky;e] lkseuVqjkbZ] FksuflFkqj] isfj;kiksMq] dkfy;kiqje] Fksulaxeiky;e] dfj;kupsêhiky;e] dackykiêh] vFkkZukfjiky;e] tYyhiêh] Fkksjk;qj vkSj vaxkykdqfjfp xkaoA vukbZeykbZ ¼Vh-ih-½] vksMkbZ;kdqye ¼Vh-ih-½] osêkbZdjuiqMqj ¼Vh-ih-½ vkSj dksV~Vqj ¼Vh-ih-½A
- 46 -
125- mMqeykbZisêkbZ mMqeykbZisêkbZ rkyqd ¼Hkkx½ dkslkokeiky;e] ohMkeiêh] ewufxyFkksyqoq] vekaMkdkMkoq] dqIieiky;e] isfj;kiêh] iwykokMh] vFkqfdukFkqiêh] dksaMkeiêh] vfuDdkMkoq] fo:xyiêh] byqIikuxje] dksaxyuxje] iqMqiky;e] iUukbZfdukj] /kksM~Mkeiêh] xqfMeaxye] lksekokjkiêh] okMqxkiky;e] isfj;kdksêkbZ] mMqekyisV] dq:utsjh] fpUukohjkeiêh] dksêkeaxye] iksUusjh] okxkFkksyqoq vkSj iqDddqye xkaoA mMqeykbZisêkbZ ¼,e½ iksYykph rkyqd ¼Hkkx½ lhyDdkeiêh] uYykeiYyh] ,l- ey;afMiV~ue] xkseaxye] xkseuxykeiqMqj] flutqokMh] dwykukbZdsuiêh] dksykjiêh] dutkeiêh] Fksudqekjiky;e] ohjyiêh] FkksaMkeqFkqj] /kkykobZiky;e] ,l- iksUukiqje] mutkosyeiêh] lksykiky;e] tsM- dksêkeiêh] dksaMsxkSaMsuiky;e] eqykuqj] vokysIieiêh] xksYykiêh] ,- ukxwj] iwlkfjiêh] cksfyxkSaMsuiky;e] ,fjifê] fFkIikeiêh] dfYyiêh] efDdukeiêh] uFkqDdkyiky;e vkSj ikyk;qj] xkaoA lkekFkqj ¼Vh-ih-½] fpUueiky;e ¼lh Vh½] lqyh’ojkuiêh ¼Vh-ih-½ vkSj tehu mFkqdqyh ¼Vh-ih-½A
126- eMkFkqdqye mnqeybZisêbZ rkyqd ¼Hkkx½ lsYyIieiky;e] iqaxkeqFkqj] mnqDdeiky;e] isfjvkikIiuqFkq] flUukikIikuqFkq] iIikudqye] vf.Mxks.Mkuqj] Fkqeokykiêh] ukWFkZ HkwfFkukFke] vkj- osyqj] isfj;kokykokMh] ljdkjiqMqj] fFkUukiêh] nsouqjiqMqj] jkoukiqje] bfjflukeiêh] dksfMafx;e] ftyksckuSDdeikye] vjklqj] jsfM~Miky;e] fpUukokyokMh] lkmFk HkwfFkukFke] cksfxxkS.MsuMkljiêh] dksyqee] by;keqFkqj] xq:okIiuSDdkuqj] vkyeiky;e] iYykiky;e] eksMkDdqiêh] nhikykiêh] —“.kkiqje] oky;kiky;e] tYyhiêh] fyaxkekowj] osafdVkiqje] fpUukdqekjkiky;e] dqfjfpdksêS] euqiêh] dYykiqje] vejkorh vkj-,Q-] vukeyS vkj- ,Q-] dqfnjS;kj o dqDdky vkj-,Q-] eatkeiêh vkj-,Q-] ‘kksykeknsoh] osMkIiêh] dUukeukbZdkuqj] dqjkydqêkbZ] cksfMiêh] ekbokMh] tksFkkeiêh] dkMkFkqj] dkjkFkksyqoq] Fkquxkoh] es=kFkh] FkkuFkksuh] eqDdqMq&tfYyiêh] osuklkiêh] x.kifriky;e] iwykufdukj] vafFk;qj vkSj jkxyckoh xkaoA dukDdeiky;e ¼lh-Vh-½] dkfu;qj ¼Vh-ih-½] eMkFkqdqye ¼Vh-ih-½] ladkjkeuYyqj ¼Vh-ih-½] dksekjkfyaxe ¼Vh-ih-½ vkSj /kkyh ¼Vh-ih-½A
- 47 -
14&fM.Mhxqy
127- ikykuh dksMkbZdsuky rkyqd ikykuh rkyqd ¼Hkkx½ v;~;eiky;e] FkkFkkuSDdsuiêh ¼,u-½] flFkjSdqye] vkj-okMhiêh ¼mÙkj½] iIikeiêh] osykleqUnze] v.Mhiêh] fpUukEekiêh] jsM~Mh;eikMh] dkoykiêh] vkj- okMhiêh ¼nf{k.k½] flFkkjsoq] FkkFkkuSDdsuiêh ¼,l-½] lqDdkeuSDdsuiêh] isFkkuSDdSuiêh] ,&dkyk;keiqFkqj] usbZdkjkiêh] fpUukdy;eiqFkqj] bjkfoeaxye] isfj;Eekiêh] FkkejSdqye] dkfyDdkuSDdSuiêh] dksFkbZeaxye] ipykuSDdsuiêh] dksEcSiêh] ikykuh] flokfxjhiêh vkSj Vêkudqye xkaoA ikykuh ¼,e-½] ckykleqnze Vh-ih-] vk;kdqMh Vh-ih- vkSj uhdkjkiêh Vh-ih-A
128- vksM~Mkupk=e vksM~Mkupk=e rkyqd ikykuh rkyqd ¼Hkkx½ osEckUoyklq] esykdksêS] vejkiks.Mh] bjkZeuSDdsuiêh] dukDdeiêh] efjfpyEcq] FkqEckykiêh] iqMqj] vDdkjSiêh] esV~Vqiêh] osykeiêh] FkksIikekiêh] okxkjS] euwj] foYokFkkeiêh] iqfyvkeiêh] eksYyeiêh] dksêkFkqjS] esykdjkbZiêh] jkteiêh] eqFkquSDdsuiêh] feMkikMh] iq”ikFkqj] dksyqekdks.Mk] dksfovkEekiêh] dksfjdkMkoq vkSj FkyS;qFkq xkaoA dhjkuqj ¼Vh-ih-½A
129- vFkwj fM.Mhxqy rkyqd ¼Hkkx½ lqYys:ecq] xq:ukFkkuSDdsuqj] ikyDdkuqFkq] fuyekykdksêS] ds- iqMqdksêS] vykxqiêh] flyokjiêh] dksFkkiqYyh] dkekfpiqje] VsV~Vqiêh] eaxkjS] vEekiêh] dqFkkFkqiêh] vuSiêh] flaMkykxqaMq] rkejSdqye] dlkoueiêh] ikufjekyS] vMkyqj] pfÙkjkiêh] iky;kdfUuokMh] ohjkDdy] dqEekeiêh] fiFkkySiêh] fiYyk;jukFke] vyekjkFkqiêh] okDdeiêh] eqfUuykdksêS] iatkuiêh ¼,u-½] ikjSiêh] ekukyqj] vV~Vqj] ftokylkjkxq] dfyDdkeiêh] ik;edksêS] cksfMdkekuokMh] flFkkjsoq] fdykdksêS] VksIikeiêh] veokFkqjS vkSj v;S;keiky;e] xkaoA vxje ¼Vh-ih-½] FkkMhdksEcq ¼Vh-ih-½] lfjjkeiqje ¼Vh-ih-½] dfUuokMh ¼Vh-ih-½] fpUukykiêh ¼Vh-ih-½] flFkk;kudksêS ¼Vh-ih-½ vkSj v;~;keiky;e ¼Vh-ih-½
130- fuykdksVsbZ ¼v-tk-½ fuykdksVsbZ rkyqd
131- ukFke ukFke rkyqd fM.Mhxqy rkyqd ¼Hkkx½
- 48 -
VksêkuqFkq] jktkDdkiêh] ekMqj] flyqokFkqj] oaxkaekuqFkq] ekjDdeiêh] otjklsjoSdkjudksêS] ofFkykFkksIikeiêh] Fksêkeiêh] jkxykiqje] dksokuqFkq] vfM;kuqFkq] ,-osYyksMq] fojkyhiêh] okMkdkV~Vqiêh] ‘kkujiêh] fojkflUukeiêh] vfoyhiêh] ekjuqFkq] tksFkeiêh] iqMqiêh] lfDdfy;udksMS] fVEekukyqj] oseckjiêh] vUtqdqfyiêh] dksukiêh] bekDdkykiqje] rkokflekMS] fl:eyS] dkseoSiêh] lsuxqfjph] defcyhvkeiêh vkSj dkukoSiêh xkaoA iatkeiêh ¼Vh-ih-½A
132- fM.Mhxqy fM.Mhxqy rkyqd ¼Hkkx½ lsfêuSDdsuiêh] vyqDdqojiêh] flyikMh] eqfYyikMh] vEekdqykFkqiêh] rekjSikMh] dksfoyqj] isfj;kdksêS vkSj dq:ediêh xkaoA iYykiêh ¼lh-Vh-½] fM.Mhxqy ¼,e-½ vkSj ckyk—“.kkiqje ¼lh-Vh-½A
133- osMklaMqj osMklaMqj rkyqd
15&d:j
134- vjkokdqfjph vjkokdqfjph rkyqd d:j rkyqd ¼Hkkx½ osêkeaxye ¼if’pe½] osêeaxye ¼iwoZ½] dkseoqiky;e] fFk:DdkMqFkqjkbZ vkSj uatSiqxkyqj xkaoA Vh ,u ih ,y iqxkyqj ¼Vh-ih-½] iqatSiqxkyqj ¼Vh-ih-½ vkSj iqatS Fkksêkdqfjph ¼Vh-ih-½A
135- d:j d:j rkyqd ¼Hkkx½ uutkbZ dnecudqfjph] iqUtkbZ dnecudqfjph] ufUu;qj] dqIiqfpiky;e] oaxy] us:j mÙkj] us:j nf{k.k] vpkekiqje] lkseqj] iapensoh] feUukeiYyh] ekueaxye] vFkqj] vaMkudksby ¼if’pe½] dMkikjS] fFk:ekfuyS;qj vkSj vaMkudksby iwoZ xkaoA buke d:j ¼Vh-ih-½] d:j ¼,e-½ vkSj FkkaFkksuh ¼Vh-ih-½A
136- —“.kkjk;iqje ¼v-tk-½
d:j rkyqd ¼Hkkx½ dks;eiYyh] lkukihjkêh] esykiky;e] beqj] d:Iikeiky;e] vfIiiky;e] iYykiky;e] Fkkykiêh] iqFkkeiqj] dDdkokMh] ekuokMh] tsxkMkch] osfYy;kuS ¼mÙkj½ eksdkukudqfjph] ixukFke] ds- fipkeiêh vkSj osfYyvkuS ¼nf{k.k½ xkaoA iqfy;qj ¼Vh-ih-½ vkSj mfIiMkeeaxye ¼Vh-ih-½ —“.kkjk;iqje rkyqd ¼Hkkx½ cyjktkiqje] jsaxukFkiqje ¼mÙkj½] jsaxukFkiqje ¼nf{k.k½] ek;kuqj] fFk:Ddkeiqfy;qj] euoklh] fpFkkykcbZ] dEekukyqj] egk/kkukiqje ¼mÙkj½] lsaxy vkSj eqFkqjsaxeiêh xkaoA
- 49 -
—“.kkjk;iqje ¼Vh-ih-½ vkSj ih-ts- pksykiqje ¼Vh-ih-½ dqyhFkykbZ rkyqd ¼Hkkx½ iIik;eckMh] okM;eckMh] eatkuSddsuiêh] iUukiêh] osYykiêh] dhjkuqj] FksfUuyS] okjkokuS] esykIikxqFkh] dky;kiêh] nsokjekyS] v/kkuqj] lsefo;kukFke] Mh- bMk;kiêh ¼if’pe½] Mh- bMk;kiêh ¼iwoZ½] ikyfoMqFkh] eqYyhikMh] eokFkqj] dhykIikxqFkh vkSj okyojeaxye xkaoA
137- dqfyFkykbZ
—“.kkjk;iqje rkyqd ¼Hkkx½ fpaFkkykokMh] fiYykiky;e] dYykiYyh] d:IikFkqj vkj-,Q-] ok;yqj] ohfj;kiky;e] iatkiêh] iksFkqjkoqFkkaiêh] iIikDdkiêh] flok;e ¼mÙkj½] flok;e ¼nf{k.k½] dkslqj] ekFkkfxjh vkSj FkksaMkeafxuke xkaoA dqyhFkykbZ rkyqd ¼Hkkx½ d:okIikuSDdsuisêS] of/k;e] ekuFkkêS] osxkukYyqj ¼mÙkj½] oSxkukYyqj ¼nf{k.k½] jktsUnze ¼mÙkj½] jktsUnze ¼nf{k.k½] dqekjkeaxye] iks;~;kekuh] lqfj;kuqj] eqMkySiêh] lsiykiêh] usbZMkyqj ¼mÙkj½] usbZMkyqj ¼nf{k.k½] Fkkfyath] dYyS] buquxqj] uYyqj] bjku;eaxye] lfFk;keaxye] fpfUu;keiky;e] xqMkyqj] iqFkqj] vykFkqj] jkpUnzkfFk:eykbZ] iqyqMsjh] okMklsjh] dYykMS] FkksxkekyS] dkyqxqj] uaxkuqj] iks:uMkyqj] ifFkjhiêh] mFkqIikêh vkSj fiYyqj xkaoA dqfyFkkyS ¼,e-½] e:Mqj ¼Vh-ih-½ vkSj ukaxkoje ¼Vh-ih-½A
16&fr:fpjkiYyh
138- ekukIijbZ ekukIijbZ rkyqd ¼Hkkx½ iqMqj] oS;kekysiky;e] osYykyiêh] vfu;kIiqj] ohjkeyS vkj-,Q-] lhxeiêh] mflykeiêh] iksbxSekys vkj-,Q-] okMkxqikêh] osaxSdqfjph] ve;kiqje] ve;kiqje vkj-,Q-] uYykefiYyS] vkbZ- dksfoyiêh] oh-isfjvkiêh] /kokykohjuiêh] eksgkouqj ¼mÙkj½] eksgkouqj ¼nf{k.k½] lsDdkue] iky;kudksêS] vkbZ- jsfM~Mvkiêh] psfêvkiêh] ekyekufMiêh] iksbZxSiêh] lkeiêh] lksySiêh] vFkkeiêh] ,Q- dhyS;qj] Fkksfêvkiêh] FkkFkkuqj] vekuDdeiêh] dfUuokMqxeiêh] iUukiêh ¼iwoZ½] iUukiêh ¼if’pe½ v;kujsM~Mhvkiêh] oS;keiêh] eksdqjsM~Mhvkiêh] dqekjkokMh] ukMqiêh] iqMqokMh] iqMqdksês] iksUukeckykiêh] bykeuke] dUuqFkq] dqekfjdêh fgYl vkj-,Q-] d:Iiqj] iqFkkuFke] fFk:usYyhiêh] osYykedksusiêh] fijkeiêh mÙkj] fijkeiêh ¼nf{k.k½] Fksuqj] v;kuiqMqiêh] mFkqdqyh] oseckuqj] dqUuqdqyh] dksMqeckiêh] iYykdqfjph] dfyaxkiêh iwoZ] dfyaxkiêh if’pe] v;keiks:oS] okykuMq] iyqoath iwoZ] iyqoath if’pe] eqFkkokjiêh] d:ekyS] vEekp=e] baMkiqyh] dUtkUuSdkuiêh] osykdqfjph] osadVkek;dkuiêh] e:axkiqjh] Vh- bMk;kiêh] ;kxkiqje] uYyqj] djSiêh] lsokyiêh] bDdkjSdkslkdqfjph] vDd;keiêh] vyxkiqjh]
- 50 -
ysDdkuk;kduiêh] FksFkqj vkSj lsokUMeiêh xkaoA ekukIijbZ ¼,e-½ vkSj iksUukeiêh ¼Vh-ih-½A
139- Jhjaxe fr:fpjkiYyh rkyqd ¼Hkkx½ fr:fpjkiYyh ¼uxj fuxe½&okMZ la- 1 ls 6 Jhjaxe rkyqd ¼Hkkx½ ius;kiqje] mÙkepsjh] fdfydwMq] efYy;eikFkq] lksekjkleisêS] dqekjkok;yqj] eqfYyd:ecqj] dksIiq mÙkj] dksIiq nf{k.k] iks/kkowj] iqfy;qj] vMokFkqj ¼if’pe½] vMokFkqj ¼iwoZ½] ukfpdqfjfp] pks>axkukYyqj] ds-dfYydqMh mÙkj] ds- dfYydqMh nf{k.k] Fk;kuwj] uokyqjdksêkiV~Vq] vfj;koqj&mDdkMSvfj;kowj] isfj;kuk;kfdp=e] vEekisêS] dksyFkwj] ekFkqj] lsFkqjkiêh] vyqaMqj] ikxuqj] ukxkeaxye] dksêkiV~Vq] esDdqMh] eqMhdk.Me] dks>qDdkêSdqMh] FkksjkDdqMh] fFk:ekySleqnze] vksyS;qj] ikywj] eqFkkjklkukYyqj] dkeckjklEisêS] e:FkkuMkDdqfjph] isêkokFkykbZ] is:xekuh] fr:IikjkbZFkqjkbZ] vUFkkuYywj] dksfM;kye] dqyqeuh] isfj;kd:Iiqj] fr:psunqjkbZ] dfM;kdqfjph] esDdqMh] vYyqj vkSj is:j xkaoA fl:xkeuh ¼Vh ih½ ekukIijbZ rkyqd ¼Hkkx½ FkksIikeiêh] eksUMhiêh] ds- isfj;kiêh mÙkj] bMk;kiêh] psêhpk=e] fpFkkukFke] ds- isfjvkiêh nf{k.k] leqnze] lfFkjkiêh] dUuqM;uiêh] dfyaxkiêh vkSj ekMeiêh xkaoA byqIiqj rkyqd ¼Hkkx½
dkseaxye xkao** [** gkykafd dkseaxye xkao iqMwDdksêkbZ jktLo ftys esa gS vkSj og 139&Jhjaxe fo/kkulHkk fuokZpu {ks= dh lhekvksa ds Hkhrj HkkSfrd vkSj
HkkSxksfyd :i ls fLFkr gSA] 140- fr:fpjkiYyh ¼if’pe½
fr:fpjkiYyh rkyqd ¼Hkkx½ fr:fpjkiYyh ¼uxj fuxe½&okMZ la- 39 ls 42 vkSj 44 ls 60
141- fr:fpjkiYyh ¼iwoZ½
fr:fpjkiYyh rkyqd ¼Hkkx½ fr:fpjkiYyh ¼uxj fuxe½&okMZ la- 8 ls 26] 33 ls 35] 37] 38 vkSj 43
142- fr:os:Ecqj Jhjaxe rkyqd ¼Hkkx½ iuk;kdqfjph] fdykeqYykdqMh] dqokykDdqMh] osuxqj] uVjktiqje] vjklkuxqMh] fdfy;qj] iFkkyisÙkkbZ] vxje] ,YykdqMh] vykFkqj] fdykdqfjph] fdykdkydkaMkjdksêkbZ] ‘kksykeknsoh] okykoaMkudksêkbZ] fr:usMqudqye] vklqj] ,ykaMkiêh] dqEckdqMh] xqUMqj] lwfj;qj vkSj dUFkkyqj xkaoA fr:fpjkiYyh rkyqd ¼Hkkx½
- 51 -
fr:fpjkiYyh ¼uxj fuxe½&okMZ la- 7] 27 ls 32 vkSj 36 ikidqfjfp ¼lh Vh½] fFk:os:Ecqj ¼Vh ih½] dqFkkIij ¼Vh ih½] —“.kleqnze ¼lh Vh½] FkqokdqMh ¼Vh ih½] uoyiV~Vq ¼lh Vh½ vkSj itguxkukxqUMh ¼lh Vh½A
143- ykyxqMh YkkyxqMh rkyqd
144- eupkuYyqj eupkuYyqj rkyqd eqflfj rkyqd ¼Hkkx½ iqfyokye] osuxbZeaMye] ewokuqj] ikjkeaxye] dV~Vqdqye] dkseaxye] usbZosyh] fFkUukdksue] v;~;keiky;e] ,owj] dksMquFkqjkbZ] flFkkEcqj] vewj] xquklhye] fFk:FkykbZ;qj] FkqjkbZ;qj iqMqiêh] djêkeiêh] fFkUukuqj] ekuijkbZ] lqDdkeiêh] fFk:fFk;keykbZ] eaxye] Fkqyk;kukFke] ts;kudksaMe ¼Vh-iqFkqj½] is:j] okykoka/kh iwoZ vkSj okykoka/kh ¼if’pe½ xkaoA
145- eqflfj Fkksfê;~;ke rkyqd eqflfj rkyqd ¼Hkkx½ fiYykiky;e] dfjdkyh] okMkeykbZiêh] dkjxqMh] mjkDdjkbZ] egknsoh] tacqeMkbZ] okykfljkeuh] vutkye] dksukIieiêh] nsokuqj] vjkbZph] oykbZ;sMqIiq] iSFkkecjkbZ] lsjdqMh] iwykupsjh] lwjkeiêh] ekfofyiêh] Fkqeckye] flfêyokbZ] eqFkkeiêh] ,e- iqMqiêh if’pe] ,e- iqMqiêh iwoZ] dekVfpiêh] Vh- iqFkqj] ewosyh vkbZ] lsokafFkfyaxkiqje] mekbZ;kyiqje vkSj osYyqj xkaoA ekS:iêh ¼Vh ih½] FkFkkbZ;sUxjisêkbZ ¼Vh ih½ vkSj eqflfj ¼Vh ih½A
146- FkqjbZ;qj ¼v-tk-½ FkqjbZ;qj rkyqd eqflfj rkyqd ¼Hkkx½ dksêkFkqj] iqFkkueiêh vkSj vfcfueaxye xkaoA
17&isjEcywj
147- isjEcywj ¼v-tk-½ osIiuFkêkbZ rkyqd isjEcywj rkyqd dqUuke rkyqd ¼Hkkx½ fl:xkok;ky] uDdklsye] ,ykuMyiêh] Vh- dkykFkqj] iqMqvEekiky;e] dUukikMh] Fksuqj] ekfofyaxkbZ] ujkukeaxye] uÙkjeaxye] psfêdqye] b:j] ikMkyqj ¼if’pe½ vkSj ikMkyqj ¼iwoZ½ xkaoA
148- dqUuke lsunqjkbZ rkyqd dqUuke rkyqd ¼Hkkx½ fFk:eunqjkbZ] isUukdksue ¼nf{k.k½] vksxkyqj ¼if’pe½] vMqFkqjkbZ] vksxkyqj ¼iwoZ½] vfFk;qj ¼mÙkj½] vfFk;qj ¼nf{k.k½] vxje flxwj] oflLViqje]
- 52 -
dhykiSjEcywj] ok;yikMh] fdyqeFkqj ¼nf{k.k½] fdyqeFkqj ¼mÙkj½] okMkdkyqj] is:eFkqj ¼mÙkj½] fl:ekFkqj] dhykiqfy;qj ¼mÙkj½] dhykiqfy;qj ¼nf{k.k½] is:eFkqj ¼nf{k.k½] vUMh dq:ecywj] uUukbZ ¼if’pe½] uUukbZ ¼iwoZ½] vksykbZIikMh ¼if’pe½] vksykbZIikMh ¼iwoZ½] Fkqaxkiqje ¼mÙkj½] Fkqaxkiqje ¼nf{k.k½] ikjkobZ ¼iwoZ½] ikjkobZ ¼if’pe½] ekykoj;kuYyqj] ,yqeqj ¼iwoZ½] ,yqeqj ¼if’pe½] vlqj] flFkkyh ¼iwoZ½] flFkkyh ¼if’pe½] isjkyh ¼mÙkj½] isjkyh ¼nf{k.k½ vksfFk;ke] isfj;Eekiky;e] dqUuku] okjkxqj] dksykikMh] iqMqosêkxqMh] dkMqj ¼mÙkj½] dkMqj ¼nf{k.k½] isfj;kosueuh ¼iwoZ½] isfj;kosueuh ¼if’pe½] esykekFkqj] vykfxfjiky;e] FkksaMkIikMh] dqFkqj] v/kkuqj ¼nf{k.k½] v/kkuqj ¼mÙkj½] dksêkjkbZ] lkFkkuqj] fl:dkuiqj ¼iwoZ½] fl:dkuiqj ¼if’pe½ okjkxqikMh] djkbZ ¼iwoZ½] djkbZ ¼if’pe½] Fksjkuh] vf;ukiqje] dksyDdkukFke] dksykFkqj ¼if’pe½] dksykFkqj ¼iwoZ½] fFkEeqj] xqMkyqj] Hkqtkuxjk;kuYyqj] uksfpdqyke vkSj vFkqj] flYykdqMh ¼mÙkj½ vkSj flYykdqMh ¼nf{k.k½ xkaoA yCckbZdqMhdkMq ¼Vh ih½A
149- vfj;kyqj vfj;kyqj rkyqd mMk;jiky;e rkyqd ¼Hkkx½ Vh- ‘kksykudqfjfp ¼mÙkj½] FkkFkkuqj ¼iwoZ½] FkkFkkuqj ¼if’pe½] ekukxsFkh] osueudksaMku ¼if’pe½] osueudksaMku ¼iwoZ½] i:Ddky ¼if’pe½] i:Ddky ¼iwoZ½] ukMqokyqj ¼iwoZ½] ukMqokyqj ¼if’pe½] lqFkkeYyh] mfy;kdqMh] vEckiqj] mM;koFkhZ;kuqj] dhykukFke] dkMEcqj] lkFkkeckMh] xksfoankiqFkqj] JhiqjUMu ¼mÙkj½ vkSj JhiqjUMu ¼nf{k.k½ xkaoA
150- tk;udksaMe mMk;jiky;e rkyqd ¼Hkkx½ vksykbZ;qj] vkSFkqdqfjfp] Jhjkeu] jafx;ke] flyqokbZpsjh] vykxkiqje] flykecqj ¼mÙkj½] flykecqj ¼nf{k.k½] bMk;kdqfjfp] v;~;qj] vafMekMe] foykUMbZ ¼mÙkj½] foykUMbZ ¼nf{k.k½] isfj;k—“.kiqje] fFk:dykIiqj] okuxqMh] ikIikdqMh ¼mÙkj½] ikIikdqMh ¼nf{k.k½] ,jkokuxqMh] vuhdqFkhpku] ¼mÙkj½] vuhdqFkhpku ¼nf{k.k½] dwokFkqj ¼mÙkj½] dwokFkqj ¼nf{k.k½] dêkFkqj ¼mÙkj½] dêkFkqj ¼nf{k.k½] dqokxe] dksMqDdqj] ek:Mqj] ofj;kudkoy] nsokuqj] esyqj] FkkuMykbZ] dhykdqfMf;:Iiq] fijkupsjh] osfFk;kjosV~Vq] dq.Mkosyh ¼if’pe½] dq.Mkosyh ¼iwoZ½] dêkxkje ¼mÙkj½] dêkxkje ¼nf{k.k½] eqFkqlsjokekMe] ,yk;kis:ekyuYyqj] fiVpkuqj] vekuDdkuFkksaMh] isfj;koyk;e] lwfj;kekuy] ,ykbZ;qj ¼if’pe½] ,ykbZ;qj ¼iwoZ½] ,Mk;kj] vaxkjk;kuYyqj ¼iwoZ½] nsoeaxye] mydksêkbZ ¼mÙkj½] mydksêkbZ ¼nf{k.k½] xq:oyIikjdksfoy] dqyksFkqaxkuYyqj] FkkyqFkykbZesMq] osEcqdqMh] mn;ukFke ¼if’pe½] mn;ukFke ¼iwoZ½] dksMkfydk:Iiqj] pksykeknsoh] vukbZdqMe] oukfFkjk;uiêhue]
- 53 -
fifyfpdqftfg] Vh- ‘kksykudqfjfp ¼nf{k.k½] uk;kxukbZfiz;ky] dksMkuxqMh ¼mÙkj½] dksMkuxqMh ¼nf{k.k½] ,MkuxUuh] FksudVfpis:ekyukFke] Vh-ikyqj] djkbZdqfjfp] b:xS;qj vkSj oykbZdqfjfp xkaoA ojnjktuisêkbZ ¼Vh ih½] tk;udksaMe ¼Vh ih½ vkSj mMk;jiky;e ¼Vh ih½A
18&dqM~Mkyksj
151- fVêkdqMh ¼v-tk-½ fVêkdqMh rkyqd
152- o`/kkpye o`/kkpye rkyqd ¼Hkkx½ lsrqokjk;kudqIie] ,&e:j] efyxSesMq] dksFkkuqj ¼ikaMokuiV~Vq½] vkfFk;wj] dksykiDde ¼bjkath½] bokFkqdqMh] bykaxh;kuwj] okylS] fl:okecqj] Vh-eohruFkky] dV~Vqik:j] folkyqj] djukFke] dksfoykuqj] iYyhiV~Vq] :ckukjk;ukYyqj] iqokuqj dks] dfê;kuYyqj] ikokyaxqMh dks] iqfy;qj] ikyDdksYyS] ukMh;kiV~Vq] eqMkIiqyh] b:Iiq] b:ykdqfjph] ekuDdksYyS] vykMh] eV~Vqj] isfj;kokMokMh] fot;kekuxje] vxje] i:j] ,MSfpfpFkqj] fiatkuqj] esekFkqj] oUukFkqj] ukYyqj] uxj] lsIikDde] dV~Vqekf;yqj] dhykdqfjph] esykdqfjph] isfj;kuslyqj] fl:uslkyqj] osIiqj] ukjS;qj] fr:is;qj] dks- dksFkkuwj] fpV~Vqj] lkfFk;e] dfpis:euFkke] fpUukik:j] b:ekuqj] fpUukokMkokMh] lseokykDdqfjph] dokuS] fpêsjhdqIie] b:lkydqIie] ikyS;kifêue] dksêsjh] isfj;kdIikudqye] fpUukdIikudqye] dksYyh:Iiq] vEesjh] eqMkus] ukfjekue] dfpj;ukFkke] xksiqjkiqje] dkukMqdkaMu] fpUukikaMkjkudqIie] dqIikukFke] iqMqdqjSisêS] ekuokyukYyqj] dkseaxye] ijkokyqj] Fkksjkokyqj] foykaxV~Vqj] ikMqdkykaFke] fdjkecqj] eUukeikMh] Vh- iksmMS;qj] okjkeckuqj] dfy;kesMq] iksyeokMh] fujkekuh] bMS;qj] ijEcywj] dksMqDdqj] eqdqaMkukYyqj] lkFkqdqMky ¼esyikFkh½] lkFkqdqMky ¼fdyikFkh½] dk- bykeaxye] ,fyfpdqMh] useke] d:osfIiykudqfjph] isjkyS;qj] vyaMqjSiV~Vq] lkfFk;kokMh] iq- dksYykFkkudqfjph] FksjdqokMkDdqiqV~Vqj] osêkdqMh] oUukudqMhdkMq] jktsUnzifêue vkSj fpUukFkqdqfjph xkaoA eaxyeisV ¼Vh-ih-½ vkSj fo:/kkpye ¼,e-½A
153- uSosyh iu:Vh rkyqd ¼Hkkx½ ikuhDdkudqIie] eyhxkeiV~Vq] fl:okFkqj] ,ykuMkeiV~Vq] fr:okeqj] folqj] d:DdS] lsEesMq] esfy:Iiq] fdfy:Iiq] rkyecV~Vq] dkMeiqfy;qj] esyekecV~Vq] iqjkaxkuh] fdyekecV~Vq] vyxkIikleqnze] lhykEchukFkuisêS] iqfy;qj ¼if’pe½] dksjkukiV~Vq] ekMukxksikykiqje] osxkdksYyS] e:axqj] okYye] ukMqdqIie] isjfijh;kudqIie] fdydkaxs;kudqIie] esydkaxs;kudqIie] fojkflaxkudqIie] dqV~VqxqMkyqj] lksjkFkqj] osaxkMeisêS]
- 54 -
isbdkukFke] vUukMkueisêS] fdyqj] okMkdqFkq] okMkDdqesyqj] okukfMjk;kiqje vkSj rsudqFkq xkaoA us;osyh ¼Vh-,l-½
154- iku:fr iku:fr rkyqd ¼Hkkx½ iSFkkeckMh] dkokuqj] myqUMkekcV~Vq] bukfMfjeaxye] dqjkFkh] vDdkMkoYyh] daMkjkoDdksêbZ ¼mÙkj½] iqykouqj] esydqekjkeaxye ¼nf{k.k½] ikxUMbZ] dksaxkjk;kuqj] dksyhiDde] eyhxbesMw] fFkjklq] iwUMh] fFk:Fkqjb;qj] dk;kiDde] d:Ecqj] vfo;kuqj] vykxkIis:eydqIie] vksjbZ;qj] okfjUthiDde] ikukiDde] iwaxque] esydkokjkiV~Vq] fdydkokjkiV~Vq] is:ekyuSdsuiyk;e] fpÙkjklqj] ikyqj] byqesMq] y{ehukjk;.kiqje] dfulkiDde] dksêkecDde] iUMkjkDdksêbZ] eukeFkkfotqUrkiqFkqj] fl:xzkee] ukFke] esyk:axque] jk;jiyk;e] ekukIiDde] vaxqpsêhiky;e] lUuh;klhisêbZ] ,Muqj] vfjf;:Uneaxye] lqUnjoUMh] fdyk:axque] fdykdqIie] iYykokjk;uFke] ikykIiV~Vq] fl:uaxbokMh] lkFkhiV~Vq] lsekdksêbZ] dksykiDde vkSj ohjkIis:eukYyqj xkaoA esyiêeiDde ¼Vh-ih-½] usYyhdqIie ¼,e-½] iku:fr ¼,e-½ vkSj FkksjkikMh ¼Vh-ih-½A
155- dqM~Mkyksj dqM~Mkyksj rkyqd ¼Hkkx½ dqM~Mkyksj iksVZ] esykdqIie] uYykFkqj] FkqDdkueiDde] rsUuecDde] psYyupsjh] iqMqDdkMbZ] okMkiqje fdyikMh] fdfyUthdqIie] flafxfjDdqMh] eMkyiV~Vq] fdy vfyfUtiV~Vq] ukxIiuqj] esykUthIiV~Vq] mMkykIiV~Vq] fdydqekjeaxye] djuikVq] iYyhiV~Vq] eykbZIis:ey] vxkje] mYysjhIiV~Vq] djkbZesMw] fr:IiuecDde] dykb;qj] vykfx;kukFke] bjUnkf;jkfoykxe] osYykiDde] ek:MkMq] uêkiV~Vq] osfylsEe.Mye] fpUukdaxudqIie] lqcmIiyokMh] xaqMqIiykokMh] mfpesMw] isfj;kdaxuudqIie] dksUMqj] VksêkiV~Vq] lsUthdqekjkiqje] okjkdkyiV~Vq vkSj djeefudqIie xkaoA dqM~Mkyksj ¼,e-½ vkSj ikfMjhdqIie ¼lh-Vh-½
156- dqfjUthikMh dqM~Mkyksj rkyqd ¼Hkkx½ dqueaxye] fiYykyh] fr:oUMhiqje] dk:IiknhFkqUnq] vfjlhIisjh;udqIie] dqekjkisêbZ] vksêsjh] fr:euhDdqyh] okukeknsoh] foyaxyiV~Vq] ukMqohjIiV~Vq] psUukikuk;kDdkuiyk;e] osYykdkjkbZ] jkekiqje] eoknhiyk;e] djkbZ;sjfoêkdqIie] osV~Vqdqye] iksUubZ;udqIie] ipp;kudqIie] dqMhdkMq] djkbZDdkMq] vUukoYyh] xaxkeuk;kDdkudqIie] okyqMecV~Vq] VksUMkeukFke] lsMkiyk;e] fr;kxkosYyh] lsecudqIie] dksMkuMkjkekiqje] vEckykokueisêbZ] VksIiqdksYybZ] fFkekjoqFkudqIie] —“.kudqIie] FkkEchiyk;e] vbZdqIie]
- 55 -
vxkje] vuqDdecV~Vq] fr:Ppsiqje] dk;yiV~Vq] dkeckyhesMq] vykIiDde] iqokuhdqIie] bMkudksUMecV~Vq] vdxfrEekiqje] jaxukFkiqje] dslokukjk;.kiqje] rEchisêbZ] isM~Mquk;DdudqIie] dUteUMuisfêbZ] FkkbZ;yxqueiêhue] frjêkauxjh] vknhukjk;.kiqje] ruqj] vUMjeqYyhiYyke] fl:iykb;qj] d:osIieckMh] dUukMh] vMqjdqIie] oh:iD’kh] jktkdqIie] dk:axyh] dksykDdqMh] u;ukdqIie] ek:os;] vjkaxkeaxye] dqfjUthikMh] dydque] xq:oIiuisêbZ] iksFkkeiMh] esykiqMqIisVkbZ] vMqjkxkje] dksFkkokpsjh vkSj dqUMh;kekYyqj xkaoA dqfjUthikMh ¼Vh-ih-½ vkSj okMkyqj ¼Vh-ih-½A
157- Hkqoufxfj o`/kkpye rkyqd ¼Hkkx½ iksUusjh ¼dks-½] dkjdqMky] eobZMUMy] lkFkkeaxye] ;w- dksykIiDde] vjklkdqyh] ;w vxkje] mFkkaxy] dqukudqfjfp] ;w- eaxye] okMkDdqosYyqj] isfj;kdqfjfp] lsikykukFke] dksêkxe] m;~;kdksUMkjkoh] fdyifFk] eukxfFk] esyifr] esyikiIuiV~Vq] us;osYyh] osIiudqfjfp] eqeqfnpksykxu] dEekiqje] dhjkuqj] xksikykiqje] dqekjeaxye] dks-v/kkuqj] lksÙkkokue] djekuxqMh] lDdkjkeaxye] ofYy;e] esykiykb;qj] dhjkuqj] ek:axqj] Fkksyqj] dksMqekuqj] dhykiykb;qj] nsokuxqMh] iqÙkqj dk-] fl:ojkIiqj] lÙkkikMh] ;w- v/kkuqj] FkjekukYyqj] foykDdkikMh] is:okjkIiqj] dksV~VqeqykbZ] dkokuqj] dhjkeaxye] is:unqjbZ] ikokyaxqMh vkSj vksêhesMq xkaoA xaxbZdksUMu ¼Vh-ih-½ fpnEcje rkyqd ¼Hkkx½ dkFkk>+bZ] osy;kensoh dhyiFkh] rqfjUthdksYybZ] fiUukyqj] dqykdqMh] bYybdqMh] dqEekfneqybZ tk;udksUMe] ukFkkesMq] pksDdudksYybZ] lÙkkIikMh] okMqdqFkhêbZ] —“.kkiqje ¼okMk½] ek:Mqj] Fkkybdqye ¼okMk½] izlUukjkekiqje] vEckiqje] uYybZdksYybZ] b:ecqj] oyk;eknsoh ¼esyikFkh½] vxkjk vykeckMh] vMkuqj ¼Hkqoufxfj½] isfj;k usjdque] fpUuk usjdque] ohjkeqnb;kukFke] vukbojh] ehjkyqj] eUtkDdksYybZ] myqÙkqj] FkkybZdqye ¼Fksu½] —“.kkiqje ¼Fksu½] esyekuDdqMh] lhFksjh] FksjdqFkhêbZ] iksFkkjk;uisêbZ] vkyeckMh ¼dLck½] ch- mnb;qj] fl;kIikMh] lÙkkeaxye] oFkkjk;kuFksFkq] fdykokMhukFke] vf>fpdqMh] oUMjk;uiV~Vq] ok;kyqj] dhjkiyk;e] fr:IikfuukFke] okMk gfjjktkiqje] FkkFkkeisêbZ] vbZisêbZ] fdyh;kuqj] vksjkFkqj] ikjknqj] cqFkkuxqMh] osfYy;kdqMh] iyk;upsjFkkuxqMh] lDdkuxqMh] iqfy;kxqMh ¼gfjjktkiqje½] Fksu gfjjktkiqje] lh- esyokfUu;qj] bUukuxje] dUukuxqMh] dh>kukFke] ,Mk;kuikykpsjh] ekFkqjUFkkxukYyqj] iksuFkksêe] oDdqj] okMkIikDde] os;~;kyqj] ok>kdksYybZ] vksMkdkDdkukyqj] Fkkjklqj] nsokuxqMh] ds- vnwj]
- 56 -
lh- ohjkls>kxu] rquhlsjkesMq] iksuxqMh] iUukiV~Vq] v;~;kuqjkDdkjkeaxye] eukDdqMh;kuh:Iiq] ohykxe] lsFkh;qj] dqykikMh] okMkDdqoh:Fkkaxe] Vh- ekukyqj] Fksjdqoh:Fkkuxu] Vh- eknkIiqje] fl:xyqj] blkubZ] lsuxyesMq] dksMh;kye] eqxb;qj] is:Uxyqj vkSj Vh-usMqupsjh xkaoA lsFkhvkFkksIiq ¼Vh-ih-½ vkSj Hkqoufxfj ¼Vh-ih-½A
158- fpnEcje fpnEcje rkyqd ¼Hkkx½ obZ;kykeqj] iksokybZ] vykesyqeaxkiqje] iyokFkquku] ekuhdksYybZ] isfj;kiV~Vq] lhyEcheaxye] foYyh;kuYyqj] dksFkkêbZ] vfj;kdks’Vh] fpUukdqEefÙk] osyaxhiV~Vq] lsUMhjkfdYybZ] dh>kekukdqMh] rPpkDdkMq] ekUtkdq>h] isfj;kdqeÙkh] uUtsek?kkV~Vqok>dbZ] ch- eknqokudkjbZ] eqRyqj] ch- eqRyqj] ch- v/khokjkxukYyqj] ch- v:ueksf>nsou] vbZiqje] dqfj;keaxye] esyeqUxhYykMh] dks>keqUxhykMh] iqUtheaxkV~VqokyDdkbZ] fFkykbZohMkuxu] fiUukV~Vqj] ds>kuqokecV~Vq] esykuqckoeiV~Vq] iyquFkkudjkbZ] esypksDdkukFkuisëbZ] ykyiqje] frYybuk;diqje] dksohyeiqUMh] dksMhIikYye] jk/kkfoykxe] mFkkeklks>keaxye] fipkoje] FkUMkojk;upksykaxuisêbZ] duDdkjkiV~Vq] uDdkjkouFkkaxqMh] fpnEcjukFkuisêbZ] ehFkhdqMbZ] iYyhIikMbZ] ijes’ojukYyqj] lh- FkkUns’ojukYyqj] lh- dksFkkuxqMh] dqekjeaxye] oklkiqFkqj] dokjkiV~Vq] ds>kisjEcbZ] fFk:dk>hiybZ ¼ds>½] fpÙkkykIikMh] mlqIiqj] fpnEcje] uUtkyqj] fpÙkheqV~Vq] dkMkokpsjh] f’koiqjh] isêbZ] okjkxqj] fFk:dk>hiykbZ ¼esy½] vfEcxkiqje] t;kudksUMkiêhue] isjeiV~Vq] lkyh;kuVksIiq] dksFkkudksbZy] bykukuxqj] lh- oDdkjkekjh] flok;e] iqykesMq] FkkokjFkkeiV~Vq] dV~VqdqMkyqj] ob;qj] vxkjkukYyqj] oYykeikMqxbZ] ds>kdqUMykikMh vkSj b:dudV~VqikMqxbZ xkaoA ikjaxhisêkbZ ¼Vh-ih-½] fdYybZ ¼Vh-ih-½] fpnEcje ¼,e-½ vkSj vUukeykbZ uxj ¼Vh-ih-½A
159- dV~VqeUukjdksby ¼v-tk-½
dV~VqeUukjdksby rkyqdA
19&ukxkifêue
160- fljdk>h ¼v-tk-½ fljdk>h rkyqd ¼Hkkx½ ¼flok, 3 xkao vFkkZr~ dh>kbZ;qj] es>k;qj rFkk okukfxfj½
161- ebyknqrjbZ ebyknqrjbZ rkyqd ¼Hkkx½ flíkeYyh] dqfjfp] dMqokuxqMh] bykuFkksIiq] iêkokjFkh] dnecDde] eqnhdUnuYyqj] fr:fp=ecye] dkMkykuxqMh] vÙkqj] dsfluxu] fdyks;] fFk:okykiqFkqj] okjkneiV~Vq] ryk;uk;j] ryk;uk;j&II fcV]
- 57 -
lsFkqj] iksUeklkuYyqj] esykuYyqj] fofy;kuYyqj] Fkkyupsjh] ueklhok;kiqje] cqMkuxqMh] dkyh&II fcV] dkyh&I] bokuYyqj] dks:DdbZ] v:okIikMh] dhyek:MUMkuYyqj] /kekZnkukiqje] eks>b;qj] vukFkkunkokiqje] funqj] daxukeiqFkqj] v:yeksyhFksou] iUMqj] fFk:eaxye] eq:xkeaxye] vyuxqMh] f=:eukupsjh] iksUuqj] egkjktkiqje] fFk:bunkyqj] mywUFkqdqIibZ] ekuddqMh] osYykykxzke] iUMkjkoMk;ekIikMqxbZ] ‘kksyeisêbZ] okukfnjktkiqje] dMkykuxqMh] fofYy;kuYyqj] {ks=ikykiqje] vubesykxje] eqokyqj] lhrkjdkMq] iêkeaxye] ebyknqrjbZ] uYykFkqdqMh] lsfjfn;qj] eUukeiUMky] dqfypkj] dksMkuxqMh] vxkjkfDdjaxqMh] dksokuxqMh vkSj ejkb;qj xkaoA ekukyesMq ¼Vh-ih-½] ebyknqrjbZ ¼,e-½ vkSj dqFkkye ¼Vh-ih-½A
162- iweiqgkj FkkjaxkeckMh rkyqd fljdk>h rkyqd ¼Hkkx½ dh>b;qj] es>kb;qj vkSj okukfxfj xkaoA ebyknqrjbZ rkyqd ¼Hkkx½ vflDdkMq] FkksyqFkkyaxkxqMh] FkqyklsUFkhjkiqje] esykb;qj] lsfUu;kuYyqj] buke lsfUu;kukYyqj] esfDdfjeaxye] ef/kjheaxye] fr:okyuxMq] buke fr:okyuxMq] fr:oknqFkqjbZ] iyk;kxqMkyqjs] dksDdqj] ek:Fkqj] is:ekydksby] dhykb;qj] lsuxqMh] okyqoqj] fFk:ukydksUMkpsjh] vjhokywj] is:upsjh] dk>kuhokly] FkkFkkuxqMh] ikUMkjkokMbZ] eaxkuYyqj] dkIiqj] dks>kbZ;qj] vuUFkkuYyqj] dksey iwoZ] dksey if’pe] isjkoqj] dk:Iiqj] dfUpos] iykb;qj] JhdkUrkiqje] dksFkkuxqMh] xaxk/kkjkiqje] iks:ecqj] byqexkyqj] uDdkeckMh] eUMbZ] fdykik:FkhdqMh] esykik:FkhdqMh] uYykoqj] dksMheaxye] esykxykuxu] dksusjhjktkiqje&I fcV] f’kokukjkxje vkSj dksUusjhjktkiqje&II fcV xkaoA
163- ukxkifêue ukxkifêue rkyqd ¼Hkkx½ dksaxkjkuYywj] vEcky] dksêkikMh] bjokMh] fdMkeaxye] bMS;kFkkuxqMh] ls’kkeqybZ] v:.keks>hnsou] vykFkqj] rsufiMkxbZ] iUMkjkokMbZ] dq:okMh] iksykxe] iksjkdqMh] fr:iqxyqj] dk;kV~Vqj] ekMhfjeaxye] iqêkxje] vMkykb;qj] bukuxqMh] iqMqDdkMbZ] fr:ek:xy] fl;kFkkeuxbZ] dV~VqekokMh dksFkkeaxye] vxkjkdksUMkxbZ] bjkokupsjh] lsxy] fr:psuxêkuxqMh] fr:DdkUukiqje] dksV~Vqj] okMkxjbZ] jkjkUrheaxye] rsudjkbZ] ohjdqMh] fiYybZ] esykcqnkuqj] fdykcqnkuqj] ek:axqj] xksiqjktkiqje] isukuxqMh] mÙkepksykiqje] ukjhekue] dqêkye] rqjb;qj] us;dqIibZ] isfj;kdkuueaxye] dksêkjkDdqMh] fdykFkkutkoqj] fr:Iik;kFkkuxqMh] dkjkb;qj] ok>DdqMh] daxykupsjh] is:uxUMkEcuqj] okMkdqMh] ukxksjs] ¼dksêkxe½ FksFkh] iykb;qj] bykedMecuwj] Fkseaxye]
- 58 -
fljuxqMhiqyh;qj] lsaxkeaxye] lsYyqj] bokuYywj] vUMkukisêbZ] iksjkokpsjh] flDdy vkSj iksuosyh xkaoA fFkêkpsjh ¼Vh-ih-½] ukxkifêue ¼,e-½A
164- fdyosyqj ¼v-tk-½ fdyosyqj rkyqd ukxkifêue rkyqd ¼Hkkx½ vkcjkunkjh] ikIikdksfoy] okMkDdqiksbxsbZuYyqj] dk:okykuxMbZ] vksjFkqj] vxkjkvksjkFkqj] iqMqpsjh] vykuxqMh] okMqxkpsjh] egknkue] okMkowj] FksjdqiksbxsbZuYyqj] dqfjph] vxkyuxu vkSj lsEch;kuegknsoh xkaoA fFk:DdqoykbZ rkyqd ¼Hkkx½ Fksuek:nqj] vk/kkeaxyu] vukDdqMh] okMkDdqiukb;qj] Fksjdqiukb;qj] okyhokye] dksfM;kyFkqj] ikaxy] ikuuxMh] dksykIikMq] djxqMh] fFk:dqoybZ] esykok>kdjkbZ] eknkiqje] ehukekuYyqj] o>kdjkbZ] blkuqj] fFk:oseqj] bV~VqxqMh] okYye] dhjkEcsj] eqFkkjklkiqje] dkVpukxje] dksFkuxqMh] FkksyqFkqj vkSj flFkbZewj xkaoA
165- osnkjku;e osnkjku;e rkyqdA fFk:DdqokybZ rkyqd ¼Hkkx½ ukFkkikYye] iqFkqj] ekukDdqMh] oknqxwj] uhjeqybZ] Fkh:ohMbek:Fkqj] dksFkkuxqMh] iUukFks: vkSj vbZeksj xkaoA
20&fr:ok:j
166- fFk:FkqjbiwUMh ¼v-tk-½
fFk:FkqjbiwUMh rkyqd eUukjxqMh rkyqd ¼Hkkx½ jsaxkukFkkiqje] iub;qj] uksDdkemDdkMkbZ] dksV~Vqj] Fkksêe] dksV~Vqj] iq>qFkhdqMh] vykFkqj] dk:Iiqfdyj] oêkj] isuxV~Vqj] vksjkFkqj] uYyqj] vDdkjbZ] dksêkxe] fFk:Ddkyj] dq:fpewybZ&I] dq:fpewybZ&II] ujk;.kiqje dkykIiy] osadFkkuxqMh] ds>qokFkqj] ekuudFkkudksêkxe] iyb;qj] is:fonkek:Fkqj] Vsjdqukuyqj] uk:oyhDdkykIiky] dqykekuhde] nsoknkue] eUuqDdqeqUMu] is:xok>uFkku] is:uxkokyunu] ls:dykFkwj] lhrkeYyh] uksfp;qj] iqFkkxje] ekykojk;kuYyqj] dqfUu;qj] iYyhokjFkh] fodjkikUnh;e] lsUnkeaxye] usEesyh ¼dksV~Vqj fQjdk½] vfnpkiqje vkSj b:yuhdh xkaoA
167- eUukjxqMh funkeaxye rkyqd ¼Hkkx½ dksbyosUuh] ukxj] dkV~VwlUukowj iUuheaxye] fpÙkeYyhesyikMh] v/kkuqj] eqUukoy dksêbZ] eqUukoy dksêbZ Hkkx] psêhprje] iqYykojk;kudqMhdkMq] jk;kiqje] dkykpsjh] ikjkiUukesMq] iwokuqj] oS;kdkykFkqj] vksyhekFkh] vksêkxqMh] ikykaxykFkqj] guqeUrkiqje] isjEcqj] _f”k;qj] vFkkuxqMh] osYykdqMh] dhykykoku/kkpsjh] esykykoU/kkpsjh]
- 59 -
vUukokly] vUukokly Fksuifr] iqMqnsokuxqMh] vfjpkiqje] lhrkEcqj] lsdkjh vkSj vbZdqMh xkaoA uhnkeaxye ¼Vh-ih-½A eUukjxqMh rkyqd ¼Hkkx½ dUMkeaxye] uykelsrFkh] usEesyh ¼rkY;k eaxye fQjdk½] dq:fp] ewokjdksêbZ] okMqoqj esyikFkh] okMqoqj vxjkgje] okMqoqj okMkikFkh] bMk esyb;qj&I] bMk esyb;qj&II] bMk esyb;qj&III] bMk dh>k;qj&I] bMk dh>k;qj&II] ik:Fkh dksêbZ] dkykUthesMq] okMkDdkjkok;y] iehuh] dkjukoqj] lsokyk dkju] vjkokFkqj] jktkyhdqMhDdkMq] ewokuYyqj] dYykj ,ecsFkh] bMk;kjsecsFkh] esykokly] dqekjkiqje] okMqoqj FksuiFkh&I] okMqoqj FksuiFkh&II] dkjkdksêbZ] isjh;qj&I] isjh;qj&II] isjh;qj&III] isjh;qj&IV] vFkhdksêbZ] ls:eaxye&I] ls:eaxye&II] dkjhdksêbZ] usMqoDdksêbZ] xksihjkyk;e] jkekiqje] dSyklkukFkjdksby] eqnky lsBh] ewue lsBh] ekjkokDdkMq] lsjkudqye] vls’ke] fFk:ikykdqMh&I] fFk:ikykdqMh&II] fFk:ikykdqMh&III] usEesyh ¼mYyhdksêbZ fQjdk½] d:okdq:fp&I] d:okdq:fp&II] FkkyhdksêbZ] egknsok ifêue&I] egknsok ifêue&II] mYyhdksêbZ&I] mYyhdksêbZ&II] dwikfpdksêbZ] jktklkEcy iqje] ikjkokdksêbZ&I] ikjkokdksêbZ&II] isuxkukMq] FkqyklsfUFkjkiqje] lqUMkjkDdksêbZ] bMk;kjukFke] FksuiFkh] okMkiFkh] bFkkDdqMh] rkyk;keaxye] jk/kkujflEekiqje] okYyqj] fFk:ekDdksêbZ&I] fFk:ekDdksêbZ&II] esykukFke] FksuikjkbZ] ikyk;kdksêbZikjlkiqje vkSj bykokuqj xkaoA eUukjxqMh ¼,e-½
168- fr:ok:j fr:ok:j rkyqd dksMkokly rkyqd ¼Hkkx½ dIikukeaxye] vjklkokuuxkMq] nhikuxqMh] dhjkuxqMh] iqykokukyqj] okMkdUMe] eUukDdky] ,uxu] djb;kIikyb;qj] usbdqIibZ] dhykiybZ;qj] mfFkjkuxqMh] bykb;qj] fFk:DdkykEcqj] lsYyqj] esYykFkhpkeaxye] vjikj] vk;dqMh] vEekb;kIiu] fFk:DdkUukeaxbZ] vxkjkfFk:uYyqj] dV~Vqj] bykokuxkjxqMh] vubokMkikFkh] dkokuqj] uV~VqokDdqMh] vfFkpksykeaxye] —“.kudksêkxe] mjdqMh] okykokuYyqj] ikFkqj] vfcoh:Fkhlokje] dkeqdkdqMh] fo’oukFkiqje] is:ekykxje] ufYyyksUMq:] esykfFk:ekfFkDdqUue] R;kxjktiqje] dqyhDdkjkbZ] is:uFkkjkDdqMh] nsojdkUMkuYyqj] dkekykiqje] b:dV~Vqj] ikjkfFk;qj] dudksMqFkkokfuFke] esykjk/kkuYyqj] fFkêfueqêe] fonk;kiqje] eqflfj;e] fFk:fonkokly vkSj dkykFkqj xkaoA dksjkMkpsjh ¼Vh-ih-½A funkeaxye rkyqd ¼Hkkx½
- 60 -
odjkuYyqj] lhrkukdqMh] osaxkjkecsjb;qj] iqukokly] iwuFkkykuxqMh] dhykeukyh] vksgkbisjb;qj] vxkjkosyqdqMh] ikykb;kuqj] dksFkkuxqMh] okMkxksokuqj] Fksuxksokuqj] fFk:jkes’oje] eupkukokMh] vksojpsjh] osjdqMh] lkFkkuqj] ddkb;kMh] okMkikFkheaxye] gfjpUnzkiqje] iqYykeaxye] fdYyh;kuwj] isfj;kdksFkqj] eukDdkjkbZ] ikykdqfjph] fpdjkb;qj] lsUMkuxqMh] dqykekfude] eokêkDdqMh] ls:okekuh vkSj ekjuxqMh xkaoA dksFkkuYyqj ¼,e-½A
169- uUuhyke okyuxkbeu rkyqd uUuhyke rkyqd dksMkokly rkyqd ¼Hkkx½ ok;kyqj] okMkeêke] vfUu;qj] ls:xqMh] fFk:Iieiqje] lqjbDdk;qj] vykFkqj] fdYy;qj] okMqxkDdqMh] foykxe] fFk:fof>fe>ybZ] ikjkoDdkjkbZ] dkMkykuxqMh] lkjxqus’ojkiqje] fo”.kqiqje] lkjkcksthjktkiqje] osYykbZvMkecj] FksfFkFkqj] ekukokykuYyqj] ek:FkqoDdqMh] dwuFkkyqj] iqMqDdqMh] dkUMhjkekfuDde] izkFkkckjkekiqje] esykjkekulsBh] lhFkkDdkeaxye] lsFkhfuiqje] fofDdjkikufM;e] iqfy;kupsjh] ik:fFk;qj] lhFkkMh] vfMIiqfy;qj] ls:dkykFkqj] okMkosj] fFk:foMkpsjh] ukjkukeaxye] usMqupsjh] usDdqIikbZ] lseuxqMh] is:eiUubZ;qj] lsUxyhiqje] is:eaxye] vUukokly] ekukIikjobZ] vykfndk:Iiqj] esykiykb;qj] fFk:DdqMh] ekUtkDdqMh] iqMqDdqMh vkSj flfe>h xkaoA dksMkokly ¼Vh-ih-½A
21&FkUtkoqj
170- fFk:foMkbek:nqj ¼v-tk-½
fFk:foMkbek:nqj rkyqd dqEckdksue rkyqd ¼Hkkx½ ikaxy] flokiqje] ekuxqMh] foêkyqj] bykunqjkbZ] eYykiqje] dkVpqdV~Vq] foykuxqMh] vEekuxqMh] iqFkkxje] bjkuMkudêkykbZ] iksUMjhxiqje] FkkUMkuFkksêe] fofYy;kokjecy] —“.kkiqje] lsfEc;kokjecy] FkqDdkVph] dqekjkeaxye] dksFkkuxqMh] dksokuqj] fFk:IikunqjkbZ] ukVfpvjdksby] fFk:ukjh;qj] bukuYyqj] FkkUMkye] ekFkqj] dV~Vqj ¼dwgqj½] isjkIikMh] dhjkuqj] lsEekuxqMh] okjokudkjkbZ lsEekuxqMh] osykuxqMh] okUMqokupsjh] vUMkyqj] ukxkjklkeiêbZ] fFk:psjbZ] bUthdksYybZ] ik:fFkpsjh vkSj folkyqj xkaoA
171- dqEckdksue dqEckdksue rkyqd ¼Hkkx½ vfFk;qj] foykuMkdUMe] dksfoykpsjh] dqekjkudqMh] mFkkekMkuh] nsokukupsjh] uhjkFkkuYyqj] dksFkkuxqMh] dksFkkuxqMhFkkêhey] fFk:uYyqj]
- 61 -
dYyqj] dYykiqfy;qj] dksjkuV~Vq dk:Iiqj&I] vxkjkFkqj] dkMhpkeckMh] okykiqje] fFk:Iiqjefc;e] bUukecqj] bjkgkje] vlqj] buke vlqj] dksjkuV~Vq dk:Iiqj&II] vEekprje] eqIikdksby] esykdkosjh] ckiwjklkiqje] ikykokFkkudêkykbZ] fe:fFk;kupkikMkbchMq] vEekFkksêe] JhfuoklkuYyqj] ekyk;kIikuYyqj] ekFkh] fpnEcjukFkk eqFkkyh FkksVe] fFk:eSxukue] vUukykxzkgje] ‘kksykuyhxbZ] vfj;kikMkbohMq] esykdks:DdkbZ] dhykdks:DdkbZ] ikykb;kuYyqj] lDdksêbZ] dk:Iiqj] ek:nkukyqj] ls’keckMh] FksukeikMqxbZ] mn;kyqj] fFkfYy;kecqj] fFkfIijktkiqje] ek/koiqje] fFkEekdqMh] Fksue ikMqxbZ Fkêhey] lkjaxkikuhisêbZ] nkjklqje vkSj ek:rkMh xkaoA pksykiqje ¼Vh-ih-½] mYyqj ¼lh-Vh-½] is:e.Mh ¼lh-Vh-½] dqEckdksue ¼,e-½] fFk:ukxs’oje ¼Vh-ih-½ vkSj /kkjklqje ¼Vh-ih-½A
172- ikikukle ikikukle rkyqd dqEckdksue rkyqd ¼Hkkx½ ukxkxqMh] okykb;kisêbZ] fFk:okykutqyh] lqUnjis:ekydksby FksuiFkh] osYykykfiYyk;keisêbZ] fFk:okykutqyh Fkêhey] iêhLoje vkSj okfu;kdkjkEch xkaoA LokeheykbZ ¼Vh-ih-½A
173- fFk:okb;k: fFk:okb;k: rkyqd FkUtkoqj rkyqd ¼Hkkx½ bUnkyqj] dkneckuxqMh] ‘kksykxeiêh] ekjkusjh] dkaxs;keiêh] dksVjkiêh] FkksUMkjk;keckMh] cqMkyqj] dksfoyikFkq] fprjkdqMh ,Mh’kuy] fprjkdqMh phQ] jk;kuFkqj] dkyfojk;keisêbZ] is:ecqj&II lsBh] is:ecqj&I lsBh] fiYyb;kjukFke] lhjkyqj] osUukyksMbZ] lDdkjklkekune] ifYy;sjh] osyqj] ukjklkuk;kxhiqje] fFk:os/khdqMh] ekuuxksjbZ] FkkUMkuxksjbZ] ekFkqj] uYyhpsjh] FkksêkdkMq] dksUMkokêufFkMky] jkekiqje] fFkêbZ] dqMkyqj] dq:axkyqj] esykosyhFkksêe] jkeukFkiqje phQ] jkeukFkiqje] ,Mh’kuy] okUukjkisêbZ phQ] oUukjkisêbZ ,Mh’kuy] vykdqMh phQ] lsYykIikuisêbZ] ohjkukjklkuisêbZ] vokjkeiêh] uUnkokukiêh] eqFkqohjkdkufM;keiêh] osUMk;keiêh] lqjkdqMhiêh] jk;kequMuiêh] iqMqdqMh mÙkj] ekukb;sjhiêh] luwjkiêh] iqMqiêh] ek:MkDdqMh] dq:okfMiêh] oYyke iqMqjlsBh] fFk:eykbZ leqnje] lsuxhiêh] iykb;kiêh FksjDdqlsBh] iykb;kiêh okMkDdqlsBh] iqMqdqMh ¼,l-½ vkSj vpkeiêh xkaoA
174- FkUtkoqj FkUtkoqj rkyqd ¼Hkkx½ iqMqiêhue] voqlkghcFkksêe] dMkdkMkIibZ] esykfpÙkkdkMq] fiUukbuYyqj] iqfy;kuFkksIiq vkSj fiYyb;kjiêh xkaoA FkUtkoqj ¼,e-½] uhykfxjh ¼lh-Vh-½] uUthdksêbZ ¼lh-Vh-½ vkSj oYye
- 62 -
¼Vh-ih-½
175- vksjkFkkukMq FkUtkoqj rkyqd ¼Hkkx½ foykj] dkUMhFkkeiêq] lwjkDdksêbZ] dqyhpkiV~Vq] okykekjkDdksêbZ] dV~Vqj] ekMhxbZ] iqMqj] dksYyuxjbZ] dksYyuxjbZ oYyquMkuiV~Vq] bukFkqdkuiêh] ukUthdksêbZ oYyquMkuiV~Vq] fFk:dkuqjiêh] lsUukeiêh] dq:uxqye esyikFkh] dq:uxqye dhyikFkh vkSj ek:uxqye xkaoA vksjkFkkukMq rkyqd ¼Hkkx½ djkbehunkjdksêbZ] oUnk;kjh:Iiq] jk?koeckyiqje Hkkx] jk?koeckyiqje ¼lknk;kjdksby½] ewFkhZvkeckyiqje ¼ikuk;kdksêbZ½] usbokly nf{k.k ¼,l-½ ¼vjklkiV~Vq½] usbokly nf{k.k] iksUukIiqj ¼iwoZ½&I] iksUukIiqj ¼iwoZ½&II] dhykmyqj] myqj if’pe] dV~Vqdq:ph] uknqj] dk:DdkdksêbZ] iUtkukfFkdksêbZ] vfyoksbDdky] ik:fFkdksêbZ] ik:fFkvIikjdksfoy] iksUukIiqj ¼if’pe½] Fkkyk;keaxye] dqykeaxye] dkokjkiV~Vq] vksDdkukMqfdyk;qj ¼phQ½] vksDdkukMqdhyk;qj ¼,Mh’kuy½] vksDdkukMqesyk;qj ¼Hkkx½] vksDdkukMqesyk;qj lkek;kudqMhdkMq] dkUukFkkuxqMh iwoZ] dkUukFkkuxqMh iwoZ ,Mh’kuy] dkUukFkkuxqMh if’pe ,Mh’kuy] dkUukFkkuxqMh if’pe mjkph] FksUukekukMq mÙkj] FksUukekukMq nf{k.k] bpkudksêkbZ] lkehiêh] iks¸;quM~MkjdksêbZ&A] ckMkDdqj mÙkj] ckMkDdqj nf{k.k] pksykiqje] okMqDdqdksêbZ] v;kuxqMh] e.MykDdksêbZ] dksfoyqj] iqMqj] ikyeiqMqj] dDdkjkbZ] iwokFkqj] iwokFkqj ¼iq/kqukxj½] v:eqybZ] fr:eaxykdksêbZ iwoZ] fr:eaxykdksêbZ iwoZ ¼dkyksuh½] fr:eaxykdksêbZ if’pe] fr:eaxykdksêbZ if’pe ¼dkyksuh½] isbdkjkeckudksêbZ] iqykoudkMq] Fksyquxu dqMhdkMq] fiUuk;qj iwoZ] fiUuk;qj if’pe] dDdkjkdksêbZ] Fksddqj] vMkukdksêbZ] ikph;qj] flYykFkqj] iqxy flYykFkqj] fr:uYyqj] iks;~;quMjdqMhdkMq] osYyqj] FkksUMkjkeisV if’pe] FkksUMkjkeisV iwoZ] dUuqxqMh ¼if’pe½ phQ] dUuqxqMh ¼if’pe½ ,Mh’kuy] dksMh;kye] okMklsjh mÙkj] okMklsjh nf{k.k] ikjkokFkqj] dUuqxqMh iwoZ] osMkfot;kiqje] vfoMkuYyk fot;kiqje] usehfyfFkfIivkdqMh] ludkjkukj dqMh dkMq] oMkDdqdksêbZ] —“.kkiqje] fpUuk vEekudqMh] bYyqikbfoMqFkh] vEekudqMh] FkksIiqfoMqFkh] vDdkjkbZ oÙke] lqjheqjFkhiqje ¼vDdkjkoÙke½] FksjdqdksêbZ] pksykxkudqMhdkMq] osnkuk;kxhiqje] vEckykiV~Vq mÙkj] vEckykiV~Vq nf{k.k] vEckykiV~Vq nf{k.k flokdksYybZ] eqYyqjiêhdkMq] xksikykiqje] jkekiqje] esMk;kdksêbZ] fdykeaxye] ;ksxkuk;kxhiqje] ikykUdqaMkjdqMhdkMw] dhykoUuhiV~Vw] mUthfoMqFkh vkSj ikuhdksUMkfonqFkh xkao A vksjkFkkukMq ¼eqdFkkeckyiqje½ ¼Vh-ih-½A vykuxqMh rkyqd ¼Hkkx½ ¼iqMqDdksêbZ ftyk½
- 63 -
dY;kjkufoMqFkh] dfoykiêh vkSj dkMqosêhfoMqFkh xkao**A [** gkykafd dY;kjkufoMqFkh] dfoykiêh vkSj dkMqosêhfoMqFkh xkao iqMqDdksêbZ jktLo ftys esa gS] og HkkSfrd vkSj HkkSxksfyd :i ls 175
vksjkFkkukMq fo/kkulHkk fuokZpu {ks= dh lhekvksa esa fLFkr gS ] 176&iV~VqDdksêbZ
iV~VqDdksêbZ rkyqd ¼Hkkx½ usesyh] dhykdqfjfp ¼if’pe½] dhykdqfjfp ¼iwoZ½] vokbZDdksVkbZ] ckokthDdksêbZ] ckykthjsxqjekleqnje] dkyhpkuDdksVbZ] dfu;kdqfjph] vksyk;kdqUue] eksgqj] vankeh] dk:Iiqj] iqykokUph] egknsokiqje] eqlhjh] vykFkqj] okMqxudqFkkxbZ] lsEckyqj] bV~VqiqfyDdkMq] dkjeck;e] osIikuDdkMq mDdkMbZ] osIiuDdkMq] bukFkh] ikykeqFkh] vyknhDdqeqybZ] lqDdhjuiêh] ohjkdqfjph] lsUMkudkMq] fFkêkdqMh] rkyhDdksêbZ] vykuikYye] osIikudqye] esMqDdqj] xksikykleqnze] isjh;kDdksêbZ] pksDdukoqj] iqfy;kdqMh] dkMkFkudqMh] e/kqjkck’kuhiqje] foDdhjkee] osfM;kDdkMq] ewFkkdqfjfp] uV~VqpkybZ] vfFkDdksêbZ] lwjkikYye] lUFkkudkMq] dkjkxkok;y] usSuudqye] eqnkypsjh] vubZDdkMq] iksUukokjk;kudksVbZ] iksUukokjk;kudksVbZ mDdkMbZ] osUkMkDdksêbZ] dkLkkuxkMq] jsxqukFkkiqje] oêkdqMh mDdkMbZ]okVkdqM~Mh] vfFkosêh if’pe] vfFkosêh iwoZ] iksudqaMq] bykuxkMq] dkjkIiudkMq] fljkesydqMh] jsxqjkekleqæe]ikyk;h vxjkgje] dky;kuvksMbZ] ikykosjhdkMq] eUuudkMq] Fkqokjkudqfjfp mÙkj] Fkqokjkudqfjfp nf{k.k] iYyhdksUMu] lsUMkDdksêkbZ] iqMqDdksVjbZ mYyqj] ikykutqj] FkekjkudksVkbZ mÙkj] FkekjkudksVkbZ nf{k.k] ikjkdkdkydksVkbZ] —”.kkiqje] FkkEchdksêkbZ esykDdkMq] FkkEchdksêkbZ ekjkokdkM] lqUnje] FkkEchdksêkbZ okMkdkMq] iqMqDdksêkxe] lkSUnkjkuk;dhiqje] ukjkflaxkiqje] fpUuk vokMk;j dksby] efgyudksêbZ] p=keFkksDdkyhdkMq] FkksDdkyhDdkMq] vfnjkeifêue] ,jhiqjkdjbZ vkSj jktkenke xkaaaoA ekMqDdqj ¼Vh-ih-½] iV~VqdksêkbZ ¼,e-½ vkSj vfnjkeiêhue ¼Vh-ih-½A
177- isjkoqjkuh isjkoqjkuh rkyqd vksjkêkukMq rkyqd ¼Hkkx½ FkkyhxkbfonqFkh] ikUMhikyekfodkMq] osV~VqokdksêbZ&II] osV~VqdksêbZ&I] lsUuh;kfoMqFkh] usbosyhokMkikFkh] usbosyh FksuiFkh] osuxjkbZ ikfj;kdksVbZukMq] osuxjkbZ fFkIiufoMqFkh vkSj osuxjkbZ xkao IkV~VqDdksêbZ rkyqd ¼Hkkx½ UkEchok;y] dksYyqDdkMq] vkuUnkxksikykiqje okMkikFkh] vkuUnkxksikykiqje FksuikFkh] ikMhjkudksêkbZ FksuikFkh] ikMhjkudksVkbZ okMkikFkh] vMkEcbZ mÙkj] vMkEcbZ nf{k.k] ukMqfoDdksêbZ] dk;koqj] iwokyqj] okyqFkkykboêe] okêkfFkDdksêbZ dksYyqDdkMw] okêkfFkDdksêbZ ;w-chekiqje] ,Mk;Fkh mÙkj] ,Mk;Fkh nf{k.k] lwjh;kukjk;uiqje]
- 64 -
ls:okohMqFkh okMkikFkh] d`”.kkiqje] ls:okohMqFkh FksuikFkh] ekMkfFkDdkMq] FkqjkfoDdkMq] iqukokly if’pe] iqukokly iwoZ] dqfjfp] usbokohMqFkh] vuUrs’ojiqje] vfyokye] dksUMhdqye] ekukok;y] FkqokjkeknbZ] dkyqxkiqfyDdkMq] fiYykudqyh] ikykFkkyh] ,Uukbok;y] bMqFkkuhok;ky] iUukbok;y] isSuxV~Vqok;y] dksFkkfMok;ky] pksDdkukFkiqje] iwokue] dêk;kudkMq mDdkMbZ] eknuiêkoqj] vksêkudkMq] fr:fp=eckye if’pe] fr:fp=eckye iwoZ] dkykFkqj if’pe] dkykFkqj iwoZ] vksêkudkMq mDdkMbZ] ukMqfodqfjph] dêkbZ;kudkMq] iqDdkjkEcbZ] iYykFkqj] e:nkuxkok;y] dksYyqDdkMq] osyhok;y] iqMqifêuke] vUMhDdkMq] ,êhok;y] mMk;keqMkb;u] vykfMDdkMq] vykfxuk;xhiqje] ,jkyhok;y] dkjhlkok;y] FkkUMkekjkbdkMq] iYyhvksfM;kbok;y] iqMqjhok;y] jsUMeiqfydkMq] vykeFkhDdkMq] ekjkokuok;y] dYyhok;y vkSj lkjkcsUnzkjktuifêue xkaoA vykuxqMh rkyqd ¼Hkkx½
dêkFkh xkao** [** gkykafd dêkFkh xkao iqMqdksêkbZ jktLo ftys esa gS vkSj og 177&isjkoqjkuh fo/kkulHkk fuokZpu {ks= dh lhekvksa ds Hkhrj HkkSfrd
vkSj HkkSxksfyd :i ls fLFkr gSA ]
22&iqMqDdksêkbZ
178- xU/kokZdksêbZ ¼v-tk-½
xU/kokZdksêbZ rkyqd dqykFkqj rkyqd ¼Hkkx½ psêhiêh] osYybZfiYyk;kjiêh] dUukuxqMh] lsuxkyqj] dV~VqdksêkbZiêh] fdYyqdksêkbZ] mykxkdkFkkuiêh] fdYyqdqykoksbZiêh] jkdkFkkuiêh] dhykb;qj] folkyqj] iqfy;qj] dhjkuqj] ukutqj] ek:Mqj] ofy;keiêh] vksMqxkeiêh] mMk;yhiêh] dqUukuMkjdksfoy] FksEekoqj] feUukFkqj] okFkkukdksêbZ] isjkEcqj] fdYyuqj] ohjkDdqMh] dnkeckok;y] ekaxFksokuiêh] ijkxkFkkEckyiqje] ukjFkkeykbZ] vEekpêhje] mfIify;kDdqMh] okykeaxye] lhekuqj] flukbvkdqMh] vuMkDdqye] lkfFkuhiêh] oSFkqj] lhjkuxuiêh] mpkuh] FksUuuxqMh] eqVkeiêh] ukjkufx;kuiêh] oFkkukdq:ph] FkqMb;qj] lR;eaxye] b:eikyh] esyqj] osYykuqj] eqV~VqDdkMq] osuxkok;y vkSj iquxqMh xkaoA dhjkuqj ¼Vh-ih-½A vykuxqMh rkyqd ¼Hkkx½ FkkêeubZiêh] dhjkFkqj] fdykuxkMq] eqMkyhiêh] lsuxkesMq] dYyqeknkbZ] iIikiêh] jsxqukFkkiqje] iqMqfoMqFkh] is;kMhiêh] fFk:Iikdksfoy]
- 65 -
vksMkIikfonqFkh] fpUukudksufonqFkh] okaMkufoMqFkh] ikuMqokdksêbZ] ek:FkkudksufoMqFkh] eSyudksusiêh] d:eckfoMqFkh] vEcqdksfoy] fiykfoMqFkh] FkhFkkufoMqFkh] dqykufFkjkuiV~Vq vkSj jafx;kufoMqFkh xkaoA djecDdqMh ¼Vh-ih-½A
179- fojkyheykbZ byqIiqj rkyqd ¼dksekuxye xkao ds flok,½ dqykFkqj rkyqd ¼Hkkx½ dqekjkeaxye] ekFkqj] flaxkFkkdq:fp] lsUxkykDdqMh] euMkb;qj] ykRpekukiêh] esV~Vqiêh] flokdehiqje] FksUukfFkjk;uiêh] ikyunkeiêh] dykekoqj] uhjiykuh] vEcqjkiêh] ekMk;kuhiêh] lqjh;qj] isjkEcqj] vykuxqMh] okMqxkIiêh] esykIiqMqok;y] dqykFkqj] vksMqDdqj vkSj osEekuh xkaoA ekuijkbZ rkyqd ¼Hkkx½ ¼fr:fpjkiYyh ftyk½
dohukjhiêh] iqFkkdqMh vkSj dIikdqMh xkao** [** gkykafd dohukjhiêh] iqFkkdqMh vkSj dIikdqMh xkao fr:fpjkiYyh jktLo ftys esa gSa vkSj os 179&fojkyheykbZ fo/kkulHkk fuokZpu {ks=
dh lhekvksa ds Hkhrj HkkSfrd vkSj HkkSxksfyd :i ls fLFkr gSaA ] 180- iqMqDdksêkbZ iqMqDdksêkbZ rkyqd
vykuxqMh rkyqd ¼Hkkx½ iYykokjk;uiFkkbZ] bykbdkMhfonqFkh] fFk:ekuupsjh] iêkfFkdkMq] dq:efcok;y] dhykFks:] FksjdqFks:] okMkFks:] okukDdkudkMq] eqYykudq:ph nf{k.k] eqYykudq:ph mÙkj] dukDdkudkMq] dk:iVhiêh] vbZIikêh] okyuxksuMkufoMqFkh] osYykykfoMqFkh] vfMjkufoMqFkh] eykb;qj] FksjdqFks:] FkhFkkuhiêh] iksUuefoMqFkh] ekudksêbZ vkSj dkykike xkaoA
181- fFk:ek;e fFk:ek;e rkyqd ¼ikykdq:fp xkao dks NksM+dj½
182- vykuxqMh vykuxqMh rkyqd ¼Hkkx½ dhykIiêh jfl;keaxye] ikphDdksêkbZ] dqykuFkkbZ fouk;kxj dksêkbZ] iqMqDdksêkbZ foMqFkh] esykiêh jfl;keaxye] esykFkqj] dhykFkqj] okMkdkMq] iqYykufoMqFkh] usMqokly esyikFkh] usMqokly dhyikFkh] vUMkokjk;kiqje] psêh,sUMy] vukok;y&I fcV] vukok;y&II fcV] ySpqfeukjkflEekiqje] iqyhpkuxkMq] djecDdkMqtkfeu] djecDdkMqtkfeu&II fcV] lsjh;kyqj buke&I fcV] lsjh;kyqj buke&II fcV] iukudqye] dqykeaxye nf{k.k] dqykeaxye mRrj] dksFkkeaxye nf{k.k] lsUMkudqMh] uxje] eaxkMq] dksFkkeaxye mRrj] vykuxkMq ] lqjkufoMqFkh] dYykykuxqMh] iYykFkhfoMqFkh] ikFkeiêh] dqIikxqMh] vbZIiêh] dksfoyqj nsokLFkkue] dksfoyqj] dksFkkDdksêbZ] eutkufoMqFkh] dk;eiêh] osIikudqMh] beukeiêh] fFk:okjuxqye] fFk:DdkV~~VkybZ] dbdqfjph]
- 66 -
fot;kj?kqukFkiqje] iqjkoklkDdqMh] efu;eikye] oUMkdksêkb]Z oYykfFkjkdksêkbZ dkykuxqMh] dfUu;kiêh] ukecqdqyh] dqMkyqj] dkFkkDdq:ph] iykb;qj] eqFkqikfêue] dqykoksbiêh] FkSVfpukiqje] osufdnkdqye] osUukokydqMh] vjS;kiêh] dhykb;qj] lsUFkkdqMh] ekykdqMh] dksFkkeaxye vkSj blqxqiêh xkaoA vykuxqMh ¼Vh-ih-½ vkSj dhjkeaaxye ¼Vh-ih-½A vjkuVkuxh rkyqd ¼Hkkx½ ekjkekMDdh] fr:ukyqj] ikjkokDdksêbZ] dq:ecqj] fl:ukêuok;y] lsuxkekjh] ukjikokykDdqMh] fpnEcjkfoMqFkh] FkU/kkuh] psêhDdkMq] vokukFkkudksêbZ] b:DdkykDdksêbZ] iqokFkkdqMh] isfj;kyqj] usbokFkkyh] lkFkkusUny] usbosfyuukFkkiqje] esjkiubZdkMq] oseckuxqMh] ckyk—“.kkiqje] jkeklkehiqje] ekFkqj] vbZuxqMh] oYykokjh] ekuxqMh] e:MkuxqMh] jktsUnhjkiqje] flykV~Vqj] vfy;kfuykbZ] bêh;kFkkyh] vjklkjdqye esyikFkh] vjklkjdqye dhyikFkh] eaxykukMq] vekjkflEesuækiqje] vEckyiqje] dksMhok;y] fot;iqje] fpnEcjkiqje] fiMkjhDdkMq] FkqFkkDdqMh] eUukdqMh vkSj ekuhfoykuok;y xkaoA
183- vjkuFkaaxh ekukesydqMh rkyqd voqMk;kjdksby rkyqd vjkuFkaaxh rkyqd ¼Hkkx½ vykfIijkuMku] eqDdqMh] jsfFkukDdksVbZ] eseaxye] dksfoyok;y] esykIiV~Vq] iYykFkhok;y] Åjokuh] vykuxqMh] bMkb;kj] dqykFkqj] iqMqokDdksVbZ] /kekZjktkuok;y] dkEekuxkMq] mykxkykuMkuok;y] ohjkeaxye] is:ukokyqj] iUtkFkh] vekuth] vYykjkbesyuk;y] dqUMkxkok;y] dhypsjh] flokuMkudkMq] osuxqj] lhukeaxye] v:ukpkykiqje] dwxkuwj] jk;kuok;y] FksMkDdh] dkjkok;y] UkkxqMh] vfj;kekjkbdkMq] dkykDdqMh] dhydqMh] bdkuhok;y] bxkIis:ekyqj] vMkykbZdkykHkSjoiqje] djkbDdkMq] vFkkuh] dkykDdkeaxye] fFk:okIikMh] vksekDdkuok;y] usEehfyDdkMq] eqUuqFkkuok;y] ikuxk;êudqMh] osYykV~Vqeaxye] dkUMhppkudkMq] fijkekukok;y] vEekutkDdh] ekuokuYyqj] ekbok;y] osêkuqj] dksuxqMh] lqczeU;iqje vkSj flFkkdkUuh xkaoA vjkuFkaxh ¼,e-½
23&f’koxaxk
184- djkbZdqMh nsokdksêbZ rkyqd djkbZdqMh rkyqd ¼Hkkx½ iykb;qj] lDdksêkbZ] ikuuok;y ¼d½ iUueiêh] osYyhiêh] isfj;kdksêbZ] dkykFkqj] uV~Vqlsjh] ts;kudksUMu] iqDdqMh] vEckDdqMh] dqykIikMh]
- 67 -
esykekukDdqMh] dkUMkuqj] lsDdkykbZdksêbZ] djkbdqMh] dkykuhokly] dksfoyqj] djkbdqMh vkj-,Q-] vfj;kDdqMh] bYyqIibZDdqMh] ekFkqj] fl:xkok;y] fijkEcqok;y] feFkjkok;y] lsuxkFkkudqMh] isfj;kdksêkdqMh] iqMqj] vejkorh] lsUth vkSj dYyqiêh xkaoA dUMkuqj ¼Vh-ih-½] iqMqok;y ¼Vh-ih-½ vkSj djkbDdqMh ¼,e-½A
185- fr:IikV~Vqj fr:IikV~Vqj rkyqd djkbdqMh rkyqd ¼Hkkx½ dukMqdFkku] dksFkkeaxye] iYykFkqj] dksFkkjh] us:iqxkiêh] vFkkuxqMh] vjkuekubiêh] Vh- lwjkdqMh] vks;~;kdksUMkufl:ok;y] dksêkb;qj] dYykudqMh vkSj ekukfxjhlqDdkusUny xkaoA dkukMqdkFku ¼Vh-ih-½] iYykFkqj ¼Vh-ih-½ vkSj dksêkb;qj ¼Vh-ih-½A fFk:ek;e rkyqd ¼Hkkx½ ¼iqMqDdksêkbZ ftyk½ ikykdq:fp xkao
[** gkykafd ikykdq:fp xkao iqMqDdksêkbZ jktLo ftysa esa gS vkSj og 185&fr:IikV~Vqj fo/kkulHkk fuokZpu {ks= dh lhekvksa ds Hkhrj HkkSfrd
vkSj HkkSxksfyd :i ls fLFkr gSaA] 186- f’koxaxk f'koxaxk rkyqd
djkbdqMh rkyqd ¼Hkkx½ fdjkuhIiêh] dwFkkyqj] okjhok;y] lsFkqjsxqukFkkifêue] fiykj] nsokiV~Vq] dYyky] lkEckuqj] vjkuekukbZfl:ok;y] dq:MkeiV~Vq] lUukokue] osIikudqye] foykokMsUMy] vykeiV~Vq] dhykiwuxqMh] fr:Fkhiêh] ikukuxqMh] bykUMkeaxye] eqEeqnhpkuiêh] eykbdUMu vkSj osVjh;qj xkaoA
187- ekukenqjbZ ¼v-tk-½ ekukenqjbZ rkyqd byk;kuxqMh rkyqd
24&enqjbZ
188- esyqj esyqj rkyqd
189- enqjbZ iwoZ enqjbZ mÙkj rkyqd ¼Hkkx½ dknkoqj] ubdkuiêh] iks;~;kdkjkbZiêh] eUtkeiêh] prjkiêh] eykbZiêh] iwyeiêh] osfypkukFke] fpUukiêh] dkYyku/khjh] ekuxqyke] ehuk{khiqje] lokykDdkjk;u] osYyh;udqUMje] vIikuFkh:iFkh] vUMkeku] ekFkqj] fiYyqlsjh] iks:lqiêh] psêhdqye] isfj;kiêh] dkokuqj] FksjdqisFkkeiêh] dqykeaxye] dk:okuqj] eUMhdqye] ijkbiêh] dksYykudqye] dq:Fkqj] tksfFk;kiêh] b:DdkySuêe] mflykeiêh] dksMheaxye] dwyki.Mh] ohjkikUMh] okMqxiêh] cwFkkdqMh] osIiuxqyke] psêhdqye] ekjkuokjsUny] bYyqIikdqMh] Fkw;~;kusjh] v:Eckuqj] vbykuxqMh] bjkuh;ke] dUuhdqMh]
- 68 -
vykV~Vqj] isphdqye] okxkbdqye] esykikukuxMh] dhykikukuxMh] fFk:IiykbZ] dMkfDduk:] iqMqiêh] lsfEc;kusuMy] dksMhdqye] Fkkekjsiêh] iwyeiêh] okySphdqye] fFk:dukbZ] isjkDdqj] iksMklkiêh] ukjkfluxe] eaxykxqMh] mFkkuxqMh] mykxusjh] fFk:eksgqj] bykuxsUMy] fpÙkkDdqj] iubdqye] ,l- usnquxqye] osYybdqIie] okjkxusjh] uêkjeaxye] jktkdqj] eq.Mkuk;kxe] eSykuxqUMq] fFkUMh;qj] FkkFkkUxqye] dkyhdIiu] iqykuxqye] dkFkkokusUny] ohjkikutu] ohykFkqj] okYykudqye] bMk;kiêh] blkykuh] FkkVpkusUny] dk:Iiqdy] okjhfp;qj] lhxkudqye] vUMkjdksêje] bykekuqj] iksêkikuk;qj] osYykdqUMq] ikjk;kudqye] vykokuMu] dqUukFkqj] dks>hdqMh] dksUMkisêu] dk:IikfiYybUMy] lDdheaxye] mMkuxqUMq] vksokyqj] lsudksêbZ] dkyheaxye] dkjlsjh] lDdqMh] vukuft;qj vkSj vUxkMheaxye xkaoA vub;qj ¼Vh-ih-½] dUukusUMy ¼lh-Vh-½] ukxukdqye ¼lh-Vh-½] vksFkkdkMkbZ ¼lh-Vh-½ vkSj okUMh;qj ¼lh-Vh-½A
190- ‘kksykoUnu ¼v-tk-½ OkkMhiêh rkyqd enqjbZ mÙkj rkyqd ¼Hkkx½ fl:oykbZ] psYykukxksUMuiêh] vfj;qj] vEckykFkkMh] foêudqye] oSjkokukFke] ok;kyqj] lkEckdqye] fiYyk;kjukFke] ewykdqfjph] FkksMkusjh] Fksuqj] lek;kuYyqj] dYyhdqMh] dhykusMqxqye] iksMqEcq] vMkykbZ] iêkDdqfjPph vkSj dksfoydq:u/kkudqye xkaoA
191- enqjbZ mÙkj enqjbZ nf{k.k rkyqd ¼Hkkx½ enqjbZ ¼uxj fuxe½&okMZ la 2 ls 8] 11 ls 15 vkSj 17 ls 20 enqjbZ mÙkj rkyqd ¼Hkkx½ esykenbZ ¼lh-Vh-½
192- enqjbZ nf{k.k enqjbZ nf{k.k rkyqd ¼Hkkx½ enqjbZ ¼uxj fuxe½&okMZ la- 9] 10] 16] 39 vkSj 43 ls 59
193- enqjbZ dsUnzh; enqjbZ nf{k.k rkyqd ¼Hkkx½ enqjbZ ¼uxj fuxe½&okMZ la- 1] 21 ls 38 vkSj 40 ls 42
194- enqjbZ if’pe enqjbZ mÙkj rkyqd ¼Hkkx½ dksbyiIikdqMh xkaoA ikjkokbZ ¼Vh-ih-½ vkSj foykuxqMh ¼Vh-ih-½A enqjbZ nf{k.k rkyqd ¼Hkkx½ dksMheaxye] esykekFkqj] dhykekFkqj] fdykekFkhdfêuu] Fkqokjheu] vpkeiV~Vq] bjdqMh] lkEckdqMh vkSj iqMqdqye xkaoA enqjbZ ¼uxj fuxe½&okMZ la- 60 ls 72
195- fFk:ikjkudqUnje enqjbZ nf{k.k rkyqd ¼Hkkx½ fr:IikjudqUnje] foykpsjh] okMhosydjkbZ] Vêkuqj] dhykdqbydqMh] esykdqbZydqMh] djkMhiêh] okMkikykUth] FksuikykUth] lfDdyhiêh]
- 69 -
osMkjiqySudqye] FkksIiqj] FkkukDdkudqye] fpUrkeuh] fijkDdqMh] dYykecy] bjkokMkuYyqj] fojkxuqj] iqfy;kudqye] flybeku] iub;qj] lkekukFke] psêhdqye] is:ekusUny] dqMkylsuxqye] is:uxqMh] eqYykdqye] okykusUny] fuyb;qj] isfj;k vykuxqyu] lqjkDdqye] oyk;kiêh] Fkksêh;kiêh] oyk;kudqye] iIiuuksMbZ] jkekudqye] dqfFkjbZdqêh] dqlkokudqUMq] dqlkokiêh] fojk/kkuqj] ewFkkudqye] iukbdqye] lksykudq:uh] bfy;kjiFkh] usMqenqjbZ] dksEckMh] vksFkkbZykuxqye] isfj;k dwMkdksby] ikjkbIikFkh] uYyqj vkSj usMquxqye xkaoA fpUuk vuqIikukMh ¼lh-Vh-½] vokuh;kiqje ¼Vh-ih-½] fFk:ikjkudqUnje ¼Vh-ih-½] gkjos;iêh ¼Vh-ih-½ vkSj fFk:uxj ¼Vh-ih-½A
196- fFk:eaxye fFk:eaxye rkyqd isjb;qj rkyqd ¼Hkkx½ iwlkykiqje] fpUukiwyeiêh] eqFkqukxk;kiqje&II fcV] eqFkqukxk;kiqje&IfcV] ekFkkDdkjkbZ] fpUukjsM~Mhiêh] bLokjkcsjh] dkoquMkuiêh] vIikDdkjS] dqUukFkqj] xsUtkeiêh] vMkuqj] y{ehiqje] okUuhosyeiêh] lqCckykiqje] fdykuxqye] lkyhpUnbZ] isjb;qj] lhySekykbiêh] ,l- dhykiêh] lUnbZ;qj] dqokykiqje] eksnxe] dkMkusjh] objkoh vEekiêh] djkbdsuh] osyEcqj] okb;qj] uYYkkekje] flykjiêh] xksikykiqje] tkjh mflykeiêh] fpV~Vqyksêh] ijkbiêh] eq:xkusjh vkSj lsuxqye xkaoA isjkb;qj ¼Vh-ih-½ vkSj Vh- dYyqiêh ¼Vh-ih-½A
197- mflykeiêh mflykeiêh rkyqd isjb;qj rkyqd ¼Hkkx½ byqeykbZ vkj-,Q-] isj;keiêh] mFkkiqje] bZ- dksêbZiêh] rkMk;keiêh] ekuhckesV~Vqiêh] oUukudqye] is:uxkekuYyqj] dkykIikuiêh] lseckjkuh] dqIikyukFke] fpUukdêkykbZ] isfj;kdêkykbZ] vfndkjhiêh] fFk:ekfude] esykfFk:ekfuDde] lwykiqje] lhfyubdsuiêh] eYykiqje] FkqYyqDdqfêuk;kDdkuqj] ifIiukbdsuiêh] dqMhIiêh] dsFkqokjiêh] tkeckykiqje] voylsjh] lsnkiêh] ukxk;kiqje] eaxyjsoq] dqMhlsjh] vfFFkiêh] okUMkjh] foêkyiêh] lkirqj vkj-,Q- vkSj lkirqj xkaoA byqeykbZ ¼Vh-ih-½A
25&Fksuh
198- vUMhiêh vUMhiêh rkyqd mFkkekikyk;e rkyqd ¼Hkkx½ dhykxqMkyqj] ujk;uFksokuiêh vkSj oUukfFkijkbZ vkj- ,Q- xkaoA dek;kxksUMkuiêh ¼Vh-ih-½] xqMkyqj ¼Vh-ih-½ vkSj gkbZost+ ¼Vh-ih-½A
199- isfj;kdqye ¼v-tk-½ isfj;kdqye rkyqd
- 70 -
Fksuh rkyqd ¼Hkkx½ MUtkeiêh xkaoA Fksuh vfYyuxje ¼,e-½
200- cksMhuk;kdkuqj
cksMhuk;kdkuqj rkyqd Fksuh rkyqd ¼Hkkx½ dksMqfoykjiêh] xksfoUnuxje] FkkfMpsj~jh] FkkIiqdqUMq] mIijiêh] dksV~Vqj] lhyk;keiêh] iwekykbdqUMq vkSj taxkyiêh xkaoA iykuh psêhiêh ¼Vh-ih-½ vkSj ohjkikUMh ¼Vh-ih-½A mFkkekiyk;e rkyqd ¼Hkkx½ iksêhiqje] ladkjkiqje] iqykuUnkiqje] ekjds;kudksêbZ vkSj iqfydqFkh xkaoA dqpkuqj ¼Vh-ih-½ vkSj ekjds;udksêbZ ¼Vh-ih-½A
201- dqEcqe mFkkekiyk;e rkyqd ¼Hkkx½ Fksokje] Vh- ehukVfpiqje] iUukbiqje] mFkkekiyk;e] efYyaxkiqje] xksfgykiqje] jk;Iikuiêh] vykxkiqjh] eqFkqykiqje] fpUukooqykiqje] bjklkDdkuk;kdkuqj] dfUulsjokbZiêh] bjklkDdkuk;kdkuqj fgYl] osIikeiêh vkSj lhikykdksêbZ xkaoA fpUukekuqj ¼,e-½] vksMkbiêh ¼Vh-ih-½] Fksokje ¼Vh-ih-½] iUukbiqje¼Vh-ih-½] dksEcbZ ¼Vh-ih-½] mFkkekiyk;e ¼Vh-ih-½] guqekuFkkuiêh ¼Vh-ih-½] iqMqiêh ¼Vh-ih-½ vkSj dqEcqe ¼,e-½A
26&fo:/kquxj
202- jktkikyk;e jktkikyk;e rkyqd ¼Hkkx½ okMkDdq osuxkuYyqj] lEekunkiqje] esykiêedfjlkydqye] dksFkkudqye] vjkfl;kjiêh] psêhdqye] v;ku dksYykudksUMu] fr:pkuqj] iqMqiykb;ke] tkfeu dksYykudksUMe] lqUnjktkiqje] lksykbpsjh] FksjdqosuxkuYyqj] bykufnjkbdksUMu] lsV~Vqj vkj-,Q-] eqFkqlkehiqje] okMkDdqnsokue] Fksjdq nsokMue] dksfoyqj] uYykeaxye] iqFkqj] pksDdukFkkiqV~Vqj vkSj esyqj nqfj;kblkehiqje xkaoA jktkiyk;e ¼,e-½] lsbFkqj ¼Vh-ih-½] /kkykoksbiqje ¼lh-Vh-½ vkSj psêhvkjiêh ¼Vh-ih-½A
203- JhfoYyhiqFkqj ¼v-tk-½
JhfoYyhiqFkqj rkyqd ¼dksaxkykiqje xkao ds flok,½ jktkiky;e rkyqd ¼Hkkx½ j?kqukFkiqje xkaoA
204- lÙkqj JhfoYyhiqFkqj rkyqd ¼Hkkx½ dksaxkykiqje xkao f'kodklh rkyqd ¼Hkkx½
- 71 -
vuqIikudqye] ukfFkdqMh] isjusbZdsuiêh] osêhjhyb;qjkuh] lqczefu;kiqje] flUMkiYyh] ludkjkukFke] lkyokjiêh] fot;kjsaxkiqje] dukutkeiêh] bMhjdksêbZ] dksuxudqye] vykuxqye] dqUMk;h:Iiq] daxkjklsoy] osEckdksêbZ] fot;kdkfjlkydqye] iukj;kfMIiêh] vPpkudqye] lqjkjiêh] fdykuekfjukMq] y{ehiqje vkSj vIikuk;kDdkuiêh xkaoA Fkkf;yiêh ¼lh-Vh-½ vkSj vykuxqye ¼lh-Vh-½A jktkikyk;e rkyqd ¼Hkkx½ dhyjktkdqykjeu] esykjktkdqykjeu] lkeqflxkiqje] jkekfyaxkiqje] okjkxqukjkekiqje] xksikykiqje] dq:fp;kjiêh] ‘kksykiqje] ukFkkeiêh] okMkxjkbZ] VsudjkbZ vkSj dks:Ddekiêh xkaoA lÙkqj rkyqd ¼Hkkx½ vEekiêh] esêkeykbZ] fpUukdekuiêh] oMkekykiqje] ikMuMky] dkFkkyeiêh] vykeiêh] isfj;kxksYykiêh] fpUukxksYykiêh] pêjkiêh] lÙkqj] vksFkkb;ky] esMqiêh] cUnqokjiêh] lqjkudqMh] vksFkkb;ky] daxkjkdksêbZ] ladkjkiUMh;kiqje] FkyqDdkudqfjPph] lsokyiêh] dqxuijkbZ] flfIiIijkbZ] lsjokbdkjkuiêh] lkuudqye] mFkqIiêh] bZ-jkekukFkkiqje vkSj Mh- jsM~Mh;kiêh xkaoA lÙkqj ¼,e-½ vkSj byk;hjkeiUubZ ¼lh-Vh-½
205- f’kodklh f'kodklh rkyqd ¼Hkkx½ bUtkj] fFk:Fkkaxy] vukb;qj] ekjkusjh] nqjbLokehiqje] ukekLdkjhÙkuiêh] okMkiêh] —“.kkisjh] ukjkukiqje vkSj osaMqjk;kiqje xkaoA fFk:Fkkuxy ¼Vh-ih-½] iYykiêh ¼lh-Vh-½] ujkukiqje ¼lh-Vh-½] fo’oukFke ¼lh-Vh-½] flFkqjktkiqje ¼lh-Vh-½] f’kodklh ¼,e-½ vkSj vukb;qj ¼lh-Vh-½A
206- fo:/kquxj fo:/kquxj rkyqd ¼Hkkx½ lsuxksêbZ] bfYyuxkuk;kDdeiêh] okMkekykbdqfjph] floxuuiqje] iqYykykDdksêbZ] vYykeiêh] pk=kjsfM;kiêh] isfj;kikjkyh] fpUueqIikuiêh] isykeiêh] ikokyh] lhuhvkiqje] lsuxqujkiqje] ewyhIikêh] dkoqUMeiêh] uêkjeaxye] dqekjkfyaxkiqje] fo:/kquxj] vykxkiqjh] ehlkyqj] vekFkqj] osYyqj] vukbDdqêe] ,- ehukfpiqje] esykeV~Vqj] dkjhlsjh] vksUMhIiqfyuk;kDdkuqj] FkkFkkeiêh] iqfy;kuxqye] ek:yqFkq] iêeiqMqj] okbIiqêuiêh] dkfljsM~Mhiêh] ikpkdqye] oh-eqFkqfyaxkiqje] pksDdkfyaxkiqje] okMh] iqMqj] FkkEeuk;kDdkuiêh] okpkDdkjkiêh] dkyaxkisjh vkSj fpUukokMh xkaoA jkslyiêh ¼lh-Vh-½] fo:/kquxj ¼,e-½ vkSj dwjbdqUMq ¼lh-Vh-½ f’kodklh rkyqd ¼Hkkx½ bjhPpkukFke] lsokyqj] iqMqDdksêbZ] dky;kjdqfjph] eaxye] FkkVpkdqMh] usnquxqye] iqjukpUnzkiqje vkSj dhykfFk:Fkkaxy xkaoA
- 72 -
207- v:IiqdksêbZ v:IiqdksêbZ rkyqd ¼Hkkx½ foYyhiFkhjh] lwykDdkjkbZ] dYyqekjigh] dqYyqjlanbZ] ikykokukFke] xksikykiqje] dksfoykuxqye] dêkuxqMh] ikyk;keiêh] iks ;kudqye] dq:Uikdqye] iqfy;qjku] lseoêh] esV~VqFkksêh;kuxqye] dapusbdsuiêh] dêkDdkutkuiêh] lqDdhykukFke] fFk:fo:uFkkyiqje] Vh- ehuk{khiqje] vekukDdqukFke] dksFkhijkbZ] dq:UtekMe] iksMeiêh] psêhdfjph] okMkDdqdksIiqfpFkkeiêh] dksIiqfpdkeiêh] iUMkydqMh] psêhiêh] oFkqokjiêh] FkqEekdqUMq] ih- vUMhiêh] osyk;q/kkiqje vkSj vFkhiêh xkaoA v:IiqDdksêhbZ¼,e-½ fo:/kquxj rkyqd ¼Hkkx½ esV~VqDdqUMq] dkneckudqye] lsUukydqMh] psêhiêh] dksêbZukFke] bUMkIiqyh] dksbyfojkjiêh] okyk;kiêh] eUukjdksêbZ] voqMS;kiqje] rqyqDdkiêh] dksêkb;qj] lqUnjkfyaxkiqje] iqMqiêh vkSj vIik;~;kuk;kDdkuiêh xkaoA lÙkqj rkyqd¼Hkkx½ dqekjkfyaxkiqje] eqFkqfyaxkiqje] osIihykbiêh] lUnbZ;qj] xksyokjiêh] uYykekuk;kDdkuiêh] dq.MykdqFkqj] iIikdqMh] dkslqDdqUMq] vfFkiêh] fl:dqye] esykenkbZ] ,u- esV~Vqiêh ¼usuekuh½] eqnhÙkkykbZ ukxkykiqje] usuesuh] iksêhjsM~Mh;kiêh] flUnqokeiêh] v;~;keiêh] mIikV~Vqj] ÅekFkeiêh] vksokuk;Ddkuiêh] lqczkef.k;kiqje] isM~MqjsM~Mhiêh] fpUukFkkefo;kiqje] eqFkkafM;kiqje] vks- eqFkqLokehiqje] dkjhlkyiêh] eqYyhlsoky eqFkqLokehiqje] eqYyhlsosy ¼d½ pksDdkfyaxkiqje] uYykeqFkkuiêh] uYyh] isjk;~;keiêh] dUteiêh vkSj jkoqFkkeiêh xkaoA
208- fr:pqyh dfj;kiêh rkyqd fr:pqyh rkyqd v:IiqdksêbZ rkyqd ¼Hkkx½ dqyklsdkjkuYyqj] euxqyke] esykdUMkeaxye] dq:uSdqye] dksuxukdqfjph] vyknhiêh] cksEekdksêbZ] dYyksjkuh] lkokliqje] dqYykeiêh] eqFkqjkekfyaxkiqje] ukjFkkeiêh] dkyk;kjdkjhlkydqye] dY;k.klqUnkjiqje] dYyqeknke] bjkflUukeiêh] ikjkêkukFke] FkkEekukbdsuiêh] osnkukFke] flyqDdkiêh] eUMkiklkykbZ] ekjkokjis:uxqMh] FkEeqfpUukeiêh] fFk:eykbiqje] lkyqDdqokjiêh] lqFkkeknke] FkksIikykdjkbZ] jktkxksikykiqje] iqYykukbdsuiêh] psêhdqye] dukdbZ] ikjkykph] esykb;qj] okMkDdqukFke] FksjdqukFke] lsuxqyke] iwykuxy] dYykDdkjh] dhydqMh vkSj iqjklkyqj xkaoA
27&jkeukFkiqje
209- ikjkekdqMh¼v-tk-½ IkjkekdqMh rkyqd
- 73 -
dkeqFkh rkyqd ¼Hkkx½ Vh- iqukokly] oaxk:iqje] isfj;ubDdqye] vpkudqye] ,- FkkjkbDdqMh] okYykuMbZ] byqouqj] dwMkDdqye] dDdqM~Mh] ukxkjkFkkdqZfjph] vfcjkeke] ukFke] ekjkDdqye vkSj eUMkykekfude xkaoA vfcjkeke ¼Vh-ih-½A
210- fr:onkubZ fr:onkuh rkyqd jkeukFkiqje rkyqd ¼Hkkx½ iUMkeaxye] vUMhpsUMye] osUukFkqj] ikFkusUny] ukjkukeaxye] vyekusUFky] nsohifêuke] is:ok;y] dqekjh;sUny] dkokuqj] dkjsUny] iqYykuxqMh] fp=kdksêbZ] vfFk;qFkq] ikykuxqye] rks:oyqj] okUuhok;y] lqjkudksêbZ] iêhukedêu] fFk:oksYghdkyqxqjkuh] Fksjcksxh] vykxkudqye] lDdkjkdksêbZ] dwjh;qj] vpqa/kkUok;y] ykUMbZ] iukbDdqye] ekykuxqMh] vkSj bDdkdqMh xkaoA
211- jkekukFkiqje jkes’oje rkyqd jkekukFkiqje rkyqd ¼Hkkx½ vêkux<+h] is:uxqye] okyUrjkobZ] dqlkokudqMh] jktklwjh;keknbZ] osYYkkekfjpqdkêh] vpknhfijkEcq] dqFkkdksVbZ] oUukdqUMq] j?kqukFkiqje] dqeckje] jsêbZ;qjkuh] ukxph] buekuedksUMu] fijkiuokyklbZ] lkFkkdksuokylbZ] eUMkie] uksfp;qjkuh] iqMqekne] dkju] isfj;kifêue] dkyhekudqUMq] fr:IiqYykuh] dkykjh] fFk:mfFkjkdkslkekaxbZ] ekYyky] vykuxqye] ufYy:DdS] ikukbnh;sUny] osykuqj] dqykikFke] iYykeksjdqye] dkUthjkudqMh] dhykdkjkbZ] ekuhDdkusjh] iqYykuMbZ vkSj ek;kdqye xkaoA jkekukFkkiqje ¼,e-½] dhykdjkbZ ¼Vh-ih-½ vkSj eUMkie ¼Vh-ih-½A
212- eqMqdykFkqj eqMqdykFkqj rkyqd dkMkykMh rkyqd dkeqFkh rkyqd ¼Hkkx½ eqnhekUukjdksêbZ] uhjkoh] ,u- dkjhlkydqye] esykjkekuk/kh] dhykjkekuk/kh] ds- usMquxqye] vukb;qj] iDdqosêh] lsuxkIikMbZ] eqnkykukMq] eq'rkdqfjph] lhekusUMy] iqMqqDdksêbZ] isjkb;qj] dYyhdqye] vks- dkjhlkydqye] ds- osIikuxqye] iEekusUny] ekohykuxbZ] vfj;keaxye] dksfoykuxqye] dksecwFkh] foYykusUny] ,e- iqMqdqye] bMhfoykxh] iksUFkkeiqyh] fFkEekukFkkiqje] Vh- okyklqczefu;kiqje] ih-eqFkqjkefyaxkiqje] is:ukyh] Lknk;kusUMy] lkEckddqye] deqFkh]Fkkokfldqfjph vkSj dkMkeaxye xkaoA dkeqFkh ¼Vh-ih-½
28&FkwFkqDdqMh
- 74 -
213- foykFkhdqye foykFkhdqye rkyqd ,êk;kiqje rkyqd vksêkfinkje rkyqd ¼Hkkx½ dqfFkjSdqye] ukxeiêh] iklqouFkkubZ] eqFkqjkekfayaxkiqje] ehuk{khiqje] dqekjk bM~Mh;kiqje] ,IiksMqeosuMªku] dV~VqubZdsuiêh] vFkkuwj] eqYyqj] eqFkqdqekjkiqje] osIikyksMbZ] Fksjdq dkyesMq] osnkukFke] dksYyeikjkEcq] pUnzkfxjh] txohjkikUMhvkiqje] ds- MkykoSiqje] osYykje] ih- nqjkbZLokehiqje] dhyk eqfneu] dhyk eaxye] flYykuxqye] ,l- dqekjkiqje] ds- ‘kkueqxkiqje] Mh- nqjkbZLokehiqje vkSj iêhuke:Fkqj xkaoA
214- FkwFkqDdqMh FkwFkqDdqMh rkyqd ¼Hkkx½ FkwFkqDdqMh] esYykfoêu vkSj eqYykdkMq xkaoA FkwFkqDdqMh ¼,e-½ vkSj eqêk;kiqje ¼lh-Vh-½
215- fr:psUMqj fr:psUMqj rkyqd ¼Hkkx½ ekfonqoiUubZ] FksufFk:isjh ¼dq:DdkV~Vqj½] FksufFk:isjh ¼jktkiFkh½] lsFkqDdqoSFkku] esyk vmFkwj] lsjaFkkeaxye] iqUukdk;y] lqxkuFkkybZ] vaxkeaxye] iqjkb;wj] ewDdqisjh] dpkukfoybZ] ukyqekoknh] uYyqj] ewykdjbZ] vEekuiqje] ohjkekfude] ohjkikfUM;uiVue] iYyhikFkq] dk;keks>h] esyk fFk:psUnqj] ikjkekudqfjph] dqFkhjkbeks>h] lsEekjhdqye] ukaxbZeks>h] esxukukiqje] ekukMqFkkuMqikFkq] y{ehiqje] okxbfoYybZ psVh;kikFkq] osadVjkekuqtiqje] vfFk;kdqfjph] mMkuxqMh] dqyklsdkjkiVue] ekFkkokudq:ph vkSj ekukikMq xkaoA FksfUFk:isjh ¼Vh-ih-½] ÅFkwj ¼Vh-ih-½] dk;kyifêue¼ Vh-ih-½] v:eqxusjh¼Vh-ih-½] dkue ¼Vh-ih-½] ut+kjsFk ¼Vh-ih-½] fr:psUnqj¼Vh-ih-½ vkSj mMkuxqMh¼Vh-ih-½A
216- JhokbZdqUre LkkFkudqye rkyqd JhokbZdqUre rkyqd ¼Hkkx½] vjkeiUukbZ] dkasaxkjk;kdqfjph] vyokjdkjdqye] FkksykikuiUukbZ] iknekukHkkeaxye] JhewykDdkjkbZ] uêkFkh] fFk:ikuhpsêhdqye] b:okIikiqje] ikyk;kDdk;y] eatyuhjdk;y] vxkje] ekjkeaxye] v:eqxkeaxye] fl:FkksUMkuYyqj] flodykbZ] is:j] fFk:iqfy;kuxqMh] osYyqj vfFkpkuYyqj] dk:uxqye] lSMqUxkuYyqj] FksjDdqdkjlsjh] lsjkdqye] oYykdqye] dkyok;] osYyqj dqLck] JhikjkuxqlkuYyqj] dhykihMkxbZ okjk/kjktkiqje] ikjkxjkekikUMh] dhykihMkxbZvIikudksbZy] dhykfiMkxbZ dqLck] eaxykDdqjhph] dksêkjkDdqjhph] okykokYyu] fFk:ikuh psêh;kikFkq] dksjdbZ] dksMquxuh vkSj eqDdkuh xkaoA lko;sjiqje ¼Vh-ih-½] is:uxqye ¼Vh-ih-½] bjky ¼Vh-ih-½ vkSj JhokbdqUre ¼Vh-ih-½- fr:psUMqj rkyqd ¼Hkkx½ ekykokjk;kuFke] vfFkukFkiqje] fFk:dkyqj] dkMk;kuksMbZ] Fksekudqye]
28&FkwFkqDdqMh
- 75 -
fFk:ukoh:Mk;kjiqje] vykfx;kekukokykiqje] mMk;kjdqye] dqjhIikudqye vkSj osYykeknke xkaaoA vyokjFkh:ukxjh ¼Vh-ih-½
217- vksêkfinkje ¼v-tk-½
vksêkfinkje rkyqd ¼Hkkx½ esyk ek:Fkqj] Fkk:oSdqye] esyk vjklknh] okyklkeqFkje] flUnkykdksêbZ] vksêkfinkje] dqyklsdkjkuYyqj] eqjkecu] vksêkukFke] dksYykufdukj] ek:FkuokyowukjkbZfdukj] xksfoUniqje] dkykIikbZiêh] dhykdksêbZ] dksMh;kudqye] vDdkubZdkuiêh] ekuh;kph] ikjbZdqêe] esykikUMhiqje] lokjheaxye] tkEcqfyaxiqje] iqFkh;keiqFkqj] lkehukFke] FksjdqohjkikUMh;kiqje] flYykukFkke] iqMqj ikUMh;kiqje] dhyk vjklknh] eykbZiêh] ,ykosykaxy] FksUukeiêh] dksFkkyh] ikfjokYyhDdksêbZ] laxeiêh] vksukekdqye] vjkbDdqye vkSj iapkyudqfjph xkaoA FkwFkqDdqMh rkyqd ¼Hkkx½ mekjhdksêbZ] esyk FkêkijkbZ] okMkDdqflyqDdkuiêh] lkudkjkisjh eqFkqlkehiqje] dhykFkkêkIikjkbZ] jkeklkehiqje] FkkykobZiqje] FkhEekjktkiqje] is:jkuh] vYyhDdqye] FksjDdqflyqDdkuiêh] ekjokuekne] lsafnykeiUukbZ] dksVqMkudkMq] okjFkkdkjsfM~Miêh] jkekukFkkiqje] eqMhoSFkusUMy] dqekjkfxjh] dêkykudqye] lsjoSdkjkueknke] dqyk;kudkjhly] v;~;kukMbIiq vkSj dksjkeiYye xkaaoA eIihYykb;wjkuh ¼lh-Vh-½] vkSj vfFkekjkiêh ¼lh-Vh-½A JhokbdqUre rkyqd ¼Hkkx½ vykUFkk] iwokuh] ehuk{khiqje lsDdkjkDdqMh] lsDdkjkDdqMh] okMkDdqdkjklsjh] flaxkFkkdqfjph] mykDdqMh] dkfy;kowj] eqjkIikukMqdksbZyiFkq] okMkoYykukMq] dhykoYYkkukMq] nsbZokps;yiqje] bybZubZdsuiêh] psêheYykuiêh] vuh;kckjkuYyqj] Fkkuq/kq] oYykukMq ¼dlck½] dhykiqFkkusjh] oklkokIikiqje]
vyhxqMh] eqjkIikukMq iqMqxjkeke] ukukydkMq] ekukDdkjkbZ] foRFkkykiqje] eqFkkyudqfjph vkSj fofêykiqje dksfoyikFkq xkaoA
218- dksfoyiêh dksfoykiêh rkyqd
29&fr:usyosyh
219- ladkjkudksfoy ¼v-tk-½
ladkjkudksfoy rkyqd ¼Hkkx½ dkfyaxkiêh] lqCchvkgiqje] pêkjkIiêh] okjkxuqj] eqDdqV~VqeykbZ] byb;kjklkusUny] iqfy;kudqye] fpÙkjeiêh] vIikusjh] v;~;kusjh] uDdkykeqFkkuiêh] uknqokiêh] ekbIikjkbZ] luxqiêh] osYykdqye] ,- dkjhlkydqye] dqyklsdkjkIisjh] dkjhlkÙku] pFkkjaxksUMu] dkyIikdqye] is:udksV~Vqj] vykxkiqjh] ek/kqjkiqjh] dq:fodqye ¼mÙkj½] dqjhapkdqye lqUnkjslkiqje] dqykDdkêkdqjhph] okMkDdqiêh] firpSFkkykbokuiêh] fiYyk;kjukFke] tSM nsokjdqye] vfFkiêh] jkekfyaxkiqje] dq:fodqye ¼nf{k.k½] okxkbdqye] ukyqoklkudksêbZ] lsokydqye] ekykb;kudqye]
- 76 -
FksjDdq lkudkjkudksfoy] isfj;kdksfoykudqye] dks- ek:FkkIikiqje] bykuMkbdqye] mlhyaxqye] ikykudksêbZ] ds- vykuxqyke] psêhdqye] egsUnzkokMh] dkykIikykudqye] ukykuFkqyk] ds- dkjhlkydqye] lk;kekykbZ] e:Fkkufduk:] dhykuhyhMkukYyqj] esykuhyhMkukYyqj] dq:Ddkyiêh] fpUukdksfoykudqye] ukMqokdqfjph ¼ekbuj½] ukMqokdqfjph ¼estj½] iêkMkbdêh] dqyklsdkjkeaxye] lsUMkeaxye] osYykykudqye] bpkUMk] oMkDdq iukoMyh] ukjhdqMh] vpkeiêh] osYykIikusjh] FkkMh;keiêh] ewoh:uFkkyh] okUuhdksusUny] nsokjdqye] lqUnkudqjhph vkSj esyk bykuMkbdqye xkaoA Fkh:osadVe ¼Vh-ih-½ vkSj lkudkjkudksby ¼,e-½A
220- oklqnsokuYyqj ¼v-tk-½
f’kofxfj rkyqd ludkjkudksfoy rkyqd ¼Hkkx½ is:ekyiêh] okykokuMkiqje] ikUMkIiqyh] ik:okDdqMh] ikukb;qj] isfj;qj] dqokykbDdkUuh] dkjhokykeokUMkuYyqj] ok;kyh] ekukyqj] is:eikFkqj] okMhDdksêbZ] ohjh:Iiq] okMkDdqiqMqj] uksphdqye] iqUukbokue] eMkFkwiêh] vfj;kuk;kxhiqje] ohjkflxekuh] dhyohjkflxekuh] iksbxbZ vkSj jsaxkleqnze xkaoA
221- dkMk;kuYyqj ‘ksudksêbZ rkyqd Vsudklh rkyqd ¼Hkkx½ pksdkeiêh] cksxkuYyqj] dkEckusjh iqMqdqMh] dkukxklkckikFkhisjh] iks,xbZ] mjesyk>kfx;ku] fdykudkMq] uSukjkxkjke] bMkbdky] dklh/kkjeke vkSj dksMhdqfjph xkaoA dkMk;kuYyqj ¼,e-½ lkEckokj okMkxjkbZ ¼Vh-ih-½ vkSj vbZdqMh ¼Vh-ih-½A
222- Vsudklh ohjkdsjkykeiqFkqj rkyqd Vsudklh rkyqd ¼Hkkx½ dqFkqdkyokyklbZ] iêkdqjhfp] fr:fprjeckye] esykikowj] dqyklsdkjkiêh]
xqukjkekuYyqj] iêkIikFkq] dksVZYye] dksVZYye LyksIl vkj- ,Q-] vbjkisjh] ekFkkykeikjkbZ] flYykjkbiqjkoq] dYyqjkuh] fFkIikueiêh vkSj voqMkb;kuwj xkaoA
Vsudklh ¼,e-½] lqUnjkikUMhvkiqje ¼Vh-ih-½] bZykath ¼Vh-ih-½] esykxkje ¼Vh-ih-½ vkSj dksVkZye ¼Vh-ih-½A
223-vykuxqye vykuxqye rkyqd vEckleqnze rkyqd ¼Hkkx½ dMk;e is:eiFkq] fdykdkMk;e] okMkDdw vjh;kuk;xhiqje] iIikdqMh] dklh/kkjeke] bMkbDdky] FksjdqeknkFkqj] v;ke iksêyiqMqj&A] Fksjdq dkMk;ke] jkokukleqnze] xksfoUnkIisjh] v;ku /kjekiqjenke] flolSye] fojklkeqnze] iIiudqye] lsuxqye] jsuxklkeqnze] iukutkMh] iYykDdky] vMkbZpkuh] fdyk vEcqj vkSj esyk vEcqj xkaoA vyokjdqfjph ¼Vh-ih-½ vkSj eqDdqMy ¼Vh-ih-½A
- 77 -
224- fr:usyosyh fr:usyosyh rkyqd¼Hkkx½ mfDdjkudksêbZ] okxSdqye] vykfx;kikUMh;kiqje] dêkjkudqye] ‘ksfy;kuYywj] fijkupsjh] fpÙkkj prje] xaxSdksUMu] fiYybZ;kjdqye] dukjiêh] bêkudqye] dkykdqMh] dqjhfpdqye] Fksjdqiêh] ekuqj] iYyhDdksêbZ] FkkyS;qFkq] Fksudyke] ukupkudqye] ekoknh] ek/kodqfjph] mxkuFkkuiêh] iqMqj] dk:okuYyqj] lsFkkijiukYywj] oYykoudksêbZ] FkqyqDdkjiêh] lsFkqjk;kuiqMqj] ikykeknkbZ] vykuxkjkisjh] ikfFkukykeisjh] dqIikdqfjph] dêkykbZ mMk;kusjh] dêkeiqyh] mMk;kusjh] dkydqfjph] jktkoYyhiqje] osIiudqye] jkek;ukiêh] vfHk”ksdiêh] fl:Ddkudqfjph] osV~Vqokudqye] osykjdqye] flokfu;kdqye] rqyqDdkjdqye] fFk:Iikuh dkjhlkydqye] Fkqokjklh] okMqxkuiêh] ludku fFkjkMq] esykDdYywj] dksMkxuYyqj] ikykowj] dksUMkuxje] lqFkkeYyh] dk:uxkMq] ujflaxkuYyqj] isVbZ vkSj FksuikFkq xkaoA ludkjuxj ¼Vh-ih-½ vkSj ujkuEekyiqje ¼Vh-ih-½A fr:usyosyh ¼uxj fuxe½&okMZ la- 1 ls 4] vkSj 40 ls 55
225- vEckleqnze vEckleqnze rkyqd ¼Hkkx½ Vsjdq vfj;kuk;dhiqje] mn;ekjrkUnkiqje] fxfj;kEekyiqje] FksufFk:Iiqoue] ekukikjkuYyqj] gjhds’okuYyqj] fr:iiqMSek:nqj] vFkkykuYyqj] lV~VqiFkq] v;ku fFk:okyhLoje] ekUukjdksfoy] czãknsle] okxSdqye] vMS;k dk:uxqye] bdkeckjkiqje] dksMkjkuxqye] osYykuxqyh] oMkDdq d:dqfjfp] dqfu;qj] iqMqDdqMh] Fksjdq fojkokuYyqj] Fksjdq dYyhMSdqfjph] iiudqye ¼nf{k.k½] v;kuflaxeiêh] oSjkfodqye] t+kfeu flaxeiêh] flaxeiêh tehunkj QkSjsLV] eyS;kudqye] fFk:oh:Fkkuiqyh] iwuxqMk¸;jdqye] dkjhlkyiêh] mykxkudqye] ikikukle vkj- ,Q- vkSj osadVjsaxkiqje xkaoA vEckleqnze ¼Vh-ih-½] foØeflaxkiqje ¼Vh-ih-½] flokUFkhiqje ¼lh-Vh-½] dYykMSdqfjph ¼Vh-ih-½] ohjkokuYyqj ¼Vh-ih-½] psjuegknsoh ¼Vh-ih-½] ikFkkeknbZ ¼Vh-ih-½] esykpsoy ¼Vh-ih-½] xksikyleqnze ¼Vh-ih-½ vkSj ekuheqFkk: ¼Vh-ih-½A
226- ikyk;kedksêbZ fr:usyosyh rkyqd ¼Hkkx½ fr:usyosyh ¼uxj fuxe½&okMZ la- 5 ls 39
227- ukuxqusjh Ikyk;kedksêbZ rkyqd Ukkuxqusjh rkyqd
228- jk/kkiqje jk/kkiqje rkyqd
30&dU;kdqekjh
229- dU;kdqekjh FkksoykbZ rkyqd vxLFkhLoje rkyqd ¼Hkkx½
- 78 -
Fks:j] e:uxksj] dqyklsdkjkiqje] ,jkohiqFkwj] lqfpunzqe] e/kqlw/kkuiqje] FksuxkeiqFkwj] ikjkDdkbZ] FkkekjSdqYye] vxLFkhLoje] v>kxkIikiqje] dU;kdqekjh vkSj /kjekiqje xkaoA Fks:j ¼Vh-ih-½] ek:uxwj ¼Vh-ih-½] lqfpUnze ¼Vh-ih-½] ebZykSMh ¼Vh-ih-½] v>kxkIikiqje ¼Vh-ih-½] iqFkkye ¼Vh-ih-½] FksuxeiqFkwj ¼Vh-ih-½] FksuFkkekjSdqye ¼Vh-ih-½] dksêkje ¼Vh-ih-½] vUtqxzkee ¼Vh-ih-½] vxLFkhLoje ¼Vh-ih-½ vkSj dU;kdqekjh ¼Vh-ih-½A
230- ukxjdksbZy vxLFkhLoje rkyqd ¼Hkkx½ UkkxjdksbZy] okMhoh’oje] okMklsjh] uhUMkdjbZ&d] okEckuwj vkSj uhUMkdjbZ&[k xkaoA ukxjdksbZy ¼,e-½] vljhiYye ¼Vh-ih-½ vkSj x.kifriqje ¼Vh-ih-½A
231- dksykpsy
dkydqye rkyqd ¼Hkkx½ bjkuh;y] Fkkykdqye] dq:uFksudksM] dfM;kiV~ue] oyoVpkxkslre vkSj dksykpsy xkaoA foYywDdqjh ¼Vh-ih-½] vyqj ¼Vh-ih-½] ,jkuh;y ¼Vh-ih-½] dYyqdqêe ¼Vh-ih-½] u¸;wj ¼Vh-ih-½] jhFkkiqje ¼Vh-ih-½] dksykpsy ¼,e-½] ekukokykdqfjph ¼Vh-ih-½] ekUMSdkMq ¼Vh-ih-½] fFkuxkyuxj ¼Vh-ih-½] oyorpkxkSlre ¼Vh-ih-½] eqykxqeqMq ¼Vh-ih-½ vkSj dIih;kjkbZ ¼Vh-ih-½A
232- in~eukHkiqje dkydqye rkyqd ¼Hkkx½ ohjkiqyh vkj-,Q- ohjkiqyh ,DlVsa’ku ¼dqykls[kje½] fFkjijkIiq] v:foDdkjkbZ] pq:ykdksMs] osyheykbZ QkjsLV] esdksMs] vV~Vwj] fFk:ohFkudksM] Fkwdkys] dkydqye vkSj oh;kuwj xkaoA fFk:ikjkIiw ¼Vh-ih-½] fFk:okÙkj ¼Vh-ih-½] dqykls[kje ¼Vh-ih-½] iksueukbZ ¼Vh-ih-½] dqekjkiqje ¼Vh-ih-½] dksFkkuYyksj ¼Vh-ih-½] osjdhykEch ¼Vh-ih-½] vV~Vwj ¼Vh-ih-½] in~eukHkiqje ¼,e-½] osYyheykbZ ¼Vh-ih-½] fFk:ohFkkudksM ¼Vh-ih-½ vkSj foykoqj ¼Vh-ih-½A
233- foykokudksMs foykokudksMs rkyqd ¼Hkkx½ fdykekykbZ vkj- ,Q-] ekudksMs] v:eukbZ] osYykedksMs] ,MkbdksMs] ikyqxy] foykokudksMs] ikdksMs] uêkye vkSj dqUukFkwj xkaoA dkMk;ky ¼Vh-ih-½] v:eukbZ ¼Vh-ih-½] bMkbZdksMs ¼Vh-ih-½] iyqxy ¼Vh-ih-½] dkyh;DdkfoykbZ ¼Vh-ih-½] ikdksMs ¼Vh-ih-½] dq>hFkqjkbZ ¼,e-½] mUukekybdMkbZ ¼Vh-ih-½ vkSj uYyqj ¼Vh-ih-½A
234- fdYyh;wj foykokudksM rkyqd ¼Hkkx½ dqykIiqje] esFkqdqEeky] dksYysudksMs] ,>qnsle] v:nsle] iSudqye] dh>dqye] fdYyh;wj] ikywj vkSj feMkye xkaoA iqFkqdMkbZ ¼Vh-ih-½] dksYykudksM ¼Vh-ih-½] ,>qnsle ¼Vh-ih-½] dh>dqye ¼Vh-ih-½] fdYyh;ksj ¼Vh-ih-½] d:axy ¼Vh-ih-½ vkSj ikykiYye ¼Vh-ih-½A
- 79 -
lkj.kh&[k lalnh; fuokZpu {ks= vkSj mudk foLrkj
lalnh; fuokZpu {ks= dh Øe la0 o uke
u, fo/kkulHkk fuokZpu {ks=ksa ds :i esa foLrkj
1- fr:oYyqj ¼v-tk-½ 1&xqfEefMiwUMh] 2&iksUusjh ¼v-tk-½] 4&fr:oYyqj] 5&iwukeYyS ¼v-tk-½] 6&vokMh vkSj 9&eknkojeA
2- psUubZ mÙkj 10&fr:oksêh;qj] 11&MkW- jk/kk—“.ku uxj] 12&isjkEcqj] 13&dksykFkqj] 15&fFk:&oh&dk&uxj ¼v-tk-½ vkSj 17&jks;kiqjeA
3- PksUubZ nf{k.k 22&fo:xeiDde] 23&lSnkisV] 24&R;kxjk;uxj] 25&ekbykiksj] 26&osykpsjh vkSj 27&‘kksfyaxkuYywjA
4- PksUubZ dsUnzh; 14&fofYyoDde] 16&,Xkeksj ¼v-tk-½] 18&gkjcj] 19&psikSd] 20&FkkmtSUM ykbV~l] vkSj 21&vUuk uxjA
5- Jhis:EcqMqj 7&enqjkoks;y] 8&vEckV~Vqj] 28&vykUnqj] 29&Jhis:EcqMqj ¼v-tk-½] 30&iYykoje vkSj 31&rkecjeA
6- dkaPkhiqje ¼v-tk-½ 32&psaxyiV~Vq] 33&fr:iks:j] 34&pS¸;qj ¼v-tk-½ 35&enqjkaVde ¼v-tk-½] 36&mfFkjkes:j vkSj 37&dkaPkhiqjeA
7- vjkdksUue 3&fr:Íkuh] 38&vjkDdksue ¼v-tk-½] 39&‘kksfyaxqj] 40&dVikMh] 41&jkuhisV vkSj 42&vdkZVA
8- osYyksj 43&osYyksj] 44&vukbZdV~Vq] 45&fdyoSFkhukudqIie ¼v-tk-½] 46&xqfM;kÍe ¼v-tk-½] 47&ofu;eckMh vkSj 48&vEcqjA
9- —”.kkfxjh 51&mFkkuxjbZ ¼v-tk-½] 52&ckjxqj] 53&d`”.kkfxfj] 54&osIiugYyh] 55&gkslqj vkSj 56&FkkYyhA
10- /kekZiqjh 57&ikykdksMq] 58&isUukxkje] 59&/keZiqjh] 60&ikfIijsfM~MiÍh] 61&g:j ¼v-tk-½ vkSj 85&esV~VqjA
11- fr:oUukeykbZ 49&tksykjisV] 50&fr:IikV~Vqj] 62&psaxe ¼v-tk-½] 63&fr:oUukeykbZ] 64&fdyisUukFkqj vkSj 65&dylkiDdeA
12- vjkuh 66&iksyqj] 67&vjkuh] 68&ps ;kj] 69&oaMkoklh ¼v-tk-½] 70&fxUxh vkSj 71&eSyeA
13- foyqiqje~ ¼v-tk-½ 72&fVUMhokue ¼v-tk-½] 73&okuqj ¼v-tk-½] 74&foyqIiqje] 75&foØkokaMh 76&fFk:Ddksbyqj vkSj 77&myqaMqqjisêbZA
14- dYykdqfjph
78&_f”koafM;e] 79&’kadkjkiqje] 80&dYykdqfjph ¼v-tk-½] 81&xaxkoYyh ¼v-tk-½] 82&vV~Vqj ¼v-tk-½] 83&;jdkSM ¼v-t-tk-½A
15- lyse 84&vksekyqj] 86&bMkIikMh] 88&lyse ¼if’pe½] 89&lyse ¼mÙkj½] 90&lyse ¼nf{k.k½ vkSj 91&ohjkikaMhA
- 80 -
16- ukekDdy 87&ladkjh] 92&jfliqje ¼v-tk-½] 93&lsaFkkeaxye ¼v-t-tk-½] 94&ukeDdy] 95&ikjkekFkh&osyqj vkSj 96&fr:psaxksMqA
17- bjksM 97&dqekjiky;e] 98&bjksM ¼iwoZ½] 99&bjksM ¼if’pe½] 100&eksMkDdqfjfp] 101&/kkjkiqje ¼v-tk-½ vkSj 102&dkuxk;eA
18- fr:Iiqj 103&is:unqjkbZ] 104&Hkokuh] 105&vafFk;qj] 106&xkschpsfÍiky;e] 113&fr:Iiqj ¼mÙkj½ vkSj 114&fr:Iiqj ¼nf{k.k½A
19- uhyfxfj ¼v-tk-½ 107&Hkokuhlkxj ¼v-tk-½] 108&m/kkxkeaMye] 109&xqMkyqj ¼v-tk-½] 110&dwuwj] 111&esV~VqIiky;e vkSj 112&vouk’kh ¼v-tk-½A
20- dks;EcVwj 115&iYykMe] 116&lqyqj] 117&dkoqaMkeiky;e] 118&dks;EcVwj ¼mÙkj½] 120&dks;EcVwj ¼nf{k.k½ vkSj 121&flaxkuYyqjA
21- iksYykph 119&FkksaMkeqFkqj] 122&fdukFkqdkMkoq] 123&iksYykph] 124&okyijbZ ¼v-tk-½] 125&mMqeykbZisÍbZ vkSj 126&enkFkqdqyeA
22- fM.Mhxqy 127&ikykuh] 128&vksM~Mkupk=e] 129&vV~Vqj] 130&fuykdksêbZ ¼v-tk-½] 131&ukFke vkSj 132&fM.MhxqyA
23- d:j 133&osMklaMqj] 134&vjkokdqfjph] 135&d:j] 136&—“.kkjk;kiqje ¼v-tk-½] 138&ekukIijbZ vkSj 179&fojkyheykbZA
24- fr:fpjkiYyh 139&Jhjaxe] 140&fr:fpjkiYyh ¼if’pe½] 141&fr:fpjkiYyh ¼iwoZ½] 142&fr:os:Ecqj] 178&xU/kokZdksêbZ ¼v-tk-½] vkSj 180&iqMqDdksêkbZA
25- isjEcyqj 137&dqfyFkykbZ] 143&ykyxqMh] 144&eupkuYyqj] 145&eqflfj] 146&FkqjbZ;qj ¼v-tk-½ vkSj 147&isjEcywj ¼v-tk-½A
26- dqM~Mkyksj 151&fVêkdqMh ¼v-tk-½] 152&o`)kpye] 153&uSosyh] 154&iku:fr] 155&dqM~Mkyksj vkSj 156&dqfjUthikMhA
27- fpnEcje ¼v-tk-½ 148&dqUuke] 149&vfj;kyqj] 150&tk;udksaMe] 157&Hkqoufxfj] 158&fpnEcje vkSj 159&dV~VqekUujdksby ¼v-tk-½A
28- ebyknqFkqjbZ 160&fljdk>h ¼v-tk-½] 161&ebyknqFkqjbZ] 162&iweiqgkj] 170&fFk:foMkbek:nqj ¼v-tk-½] 171&dqEckdksue vkSj 172&ikikukleA
29- ukxkifêue ¼v-tk-½ 163&ukxkifêue] 164&fdyosyqj ¼v-tk-½] 165&osnkjku;e] 166&fFk:FkqjbiwUMh ¼v-tk-½] 168&fr:ok:j vkSj 169&uUuhykeA
30- FkUtkoqj 167&eUukjxqMh] 173&fFk:okb;k:] 174&FkUtkoqj] 175&vksjkFkkukMq] 176&iV~VqDdksêbZ vkSj 177&isjkoqjkuhA
31- f’koxaxk 181&fFk:ek;e] 182&vykuxqMh] 184&djkbZdqMh] 185&fr:IikV~Vqj] 186&f’koxaxk vkSj 187&ekukenqjbZ ¼v-tk-½A
32- enqjbZ 188&esyqj] 189&enqjbZ iwoZ] 191& enqjbZ mÙkj] 192&enqjbZ nf{k.k] 193&enqjbZ dsUnzh; vkSj 194&enqjbZ if’peA
33- Fksuh 190&’kksykoUnu ¼v-tk-½] 197&mflykeiêh] 198&vUMhiêh] 199&isfj;kdqye ¼v-tk-½] 200&cksMhuk;kdkuqj vkSj 201&dqEcqeA
- 81 -
34- fo:/kquxj 195&fFk:ikjkudqUnje] 196&fFk:eaxye] 204&lÙkqj] 205&f’kodklh] 206&fo:/kquxj vkSj 207&v:IiqdksêbZA
35- jkekukFkiqje 183&vjkuFkaxh] 208&fr:pqyh] 209&ikjkekdqMh ¼v-tk-½] 210&fr:onkubZ] 211&jkekukFkiqje vkSj 212&eqMqdykFkqjA
36- FkwFkqDdqMh 213&foykFkhdqye] 214&FkwFkqDdqMh] 215&fr:psUMqj] 216&JhokbZdqUre] 217&vksêkfinkje ¼v-tk-½ vkSj 218&dksfoyiêhA
37- Vsudklh ¼v-tk-½ 202&jktkiky;e] 203&JhfoYyhiqFkqj ¼v-tk-½] 219&ladkjkudksfoy ¼v-tk-½] 220&oklqnsokuYyqj ¼v-tk-½] 221&dkMk;kuYyqj vkSj 222&VsudklhA
38- fr:usyosyh 223&vykuxqye] 224&fr:usyosyh] 225&vEckleqnze] 226&ikyk;kedksêbZ] 227&ukuxqusjh vkSj 228&jk/kkiqjeA
39&dU;kdqekjh 229&dU;kdqekjh] 230&ukxjdksbZy] 231&dksykpsy] 232&in~eukHkiqje] 233&foykokudksMs vkSj 234&fdYyh;wjA
uksV%& lkj.kh ^d* esa lh-Vh- ¼tux.kuk ‘kgj½] Vh-ih- ¼uxj iapk;r½] ,e ¼uxjikfydk½] lh-ch-
¼dWUVksUVesUV cksMZ½] vkj-,Q- ¼fjtoZ QkWjsLV½ rFkk xzke vFkok vU; {ks=h; foHkktu ds fdlh lUnHkZ ls vfHkizk; ml lh-Vh- ¼tux.kuk ‘kgj½] Vh-ih- ¼uxj iapk;r½] ,e ¼uxjikfydk½] lh-ch- ¼dWUVksUVesUV cksMZ½] vkj-,Q- ¼fjtoZ QkWjsLV½ rFkk xzke ;k vU; {ks=h; foHkktu ds vUrxZr 15 Qjojh] 2004 ds fnu fufgr {ks=Qy ls gksxkA iqu%] lkj.kh &*d* esa uxj ikfydk {ks=ksa esa okMksZa ds fdlh lUnHkZ ls vfHkizk; 2001 dh Hkkjr tux.kuk fjiksVZ esa ;Fkk ifjHkkf”kr {ks=ksa ls ekuk tk,xkA
g0@& g0@& g0@& Mh- pUnz’ks[kju] lnL; uh- xksikykLokeh] lnL; dqynhi flag] v/;{k
vkns’k ls]
¼‘kaxkjk jke½ lfpo
- 82 -