Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

82
TAGDUDA TAZZAYRIT TAMAGDAYT TA£ERFANT A$lif n Usedwel U U A$elnaw Adlis n tmazi$t S w 5 M Aseggas wis 5 n Ulmud Amenzu Imeskaren : * ËERRUC Muhub * LEWNIS Aεli * ACUR Remvan * BEXTI Aεli Unu$en s-$ur : Lwiza LÊËUSIN Office O O National des Publications S colaires 5

Transcript of Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

Page 1: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

TAGDUDA TAZZAYRIT TAMAGDAYT TA£ERFANTA$lif n Usedwel Usedwel U A$elnaw

Adlis n tmazi$t

Sw 5 M

Aseggas wis 5 n Ulmud Amenzu

Imeskaren :* ËERRUC Muhub* LEWNIS Aεli* ∑ACUR Remvan* BEXTI Aεli

Unu$en s-$ur : Lwiza LÊËUSIN

Office Office O National des Publications Scolaires

5

Fares
Tamazight Flag
Page 2: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

�� ��� �� �� �� ������� �� ��������������������

2011-2010

Page 3: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

adlis-iw n tmazi$t

as÷ggas wis 55n ulm÷d n ulm÷d am÷nzu

Page 4: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

1015

16

1823

24

26

31

32

36

41

43

4449

50

5358

59

6166

67

6974

75

Page 5: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

12

13

14

20

21

22

28

29

30

38

39

40

4647

48

5556

57

6364

65

71

7273

Page 6: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

•• • • • • •

Azul,

Ha-t-an i tikkelt tis snat udlis-ik n tmazi$t swayes ara tlemdev ad tmeslayev, ad te$rev, ad taruv, ad tecnuv…

Adlis-agi, ad yeddu yid-k, kra ara yekk useggas, ad ak-yili d asalal swayes ara tegruv aîas n tmussniwin di krad n yisenfaren yellan deg-s.

Deg usenfar amezwaru, ad tafev amud n tmucuha ara k-izuznen, ara k-yeldin alla$ s mennaw n tmussniwin ara d-tgemrev deg-sent.

Deg usenfar wis sin, ad tlemdev ad taruv tibratin n usnubget akked tid n Useggas Amaynut.

Ma deg usenfar wis krad, awal yewwi-d $ef yiba$uren n useklu deg ugama d temlilt-ines di twennavt. Yal asenfar yebva d tigezmin.

Yal tagzemt teddes akka:• Ameslay $ef tugna • Ta$uri d tegzi n tira• Amawal• Tirawalt• Tajerrumt• Taseftit• Ta$uri d tegzi n tira• Tamedyazt s ccna• Tira S tmussniwin yellan deg udlis-agi, ad tessiwvev ad tfehmev iman-ik, ad tegzuv

imeddukkal-ik d twennavt-ik.Afud igerzen i useggas-ik wis sin deg ulmad n tmazideg ulmad n tmazi$deg ulmad n tmazi$deg ulmad n tmazi t,$t,$

Imeskaren

Page 7: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire
Page 8: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire
Page 9: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

Asenfar 1u

• Ad d-jemεe$, ad aru$ timucuha i wumi sli$ i useb$er n temkarvit n u$erbaz.

• Tigezmin n usenfar :

• Tagzemt 1 : Ad d-gemre$, ad aru$ tineqqisin.

• Tagzemt 2 : Ad d-gemre$, ad aru$ tinfusin.

• Tagzemt 3 : Ad d-gemre$, ad aru$ tinfusin

Asenfar 1 Asefled d t$uri n yivrisen Iferdisen n tutlayt Afares s tira

Tagzemt 1ut

- Wa yuder, wa yuli Wa yuder, wa yuli W Sb : 09

- Ccre§ n yigenni uroin yelli Sb : 14

Asefru : ta$ribt-iw Sb : 15

• Tirawalt : tamsertit: d+t

Sb : 11

• Tajerrumt: tawsit n

yisem Sb : 12

• Taseftit : amyag :

amata Sb : 13

Aseqεed d usmad

n tefyar d yivrisen

imeéyanen Sb : 16

Tagzemt tis 2

- Taqeccabit n Jeêêa Taqeccabit n Jeêêa T Sb : 17

- Jeêêa yettaker lebûel Sb : 22

- Asefru : arrac Sb : 23

• Tirawalt : tira n «e» Sb: 19

• Tajerrumt : amvan n

yisem Sb : 20

• Taseftit : amyag:

amatar/afeggag Sb : 2

Aseqεed d usmad

n tefyar d yivrisen

imeéyanen Sb : 24

Tagzemt tis 3

- Afellaê d yizem d wuccen Sb : 25

- Tameîîut d yizem Tameîîut d yizem T Sb : 30

- Asefru : am$ar Sb : 31

• Tirawalt : tussda ww/ bbw Sb :25

•Tajerrumt addad n yisem Sb : 26

•Taseftit : izri Sb : 27

Aseqεed d usmad

n tefyar d yivrisen

imeéyanen Sb : 32

Page 10: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

1010

1u 1ut

Wa yuder, wa yuli

Yiwen wass, inisi ifud, yeffe$ yettnadi $ef waman. Deg ubrid, yufa yiwen n lbir lqay, aman beεden,

fad yen$a-t. D taluft. Amek ara yexdem ? Ineggez $er daxel, yeswa maca mi yekker ad d-yeffe$ ur

yufi ara amek. Yeqqim din yettraou anwa ara t-id-iselken. Cwiî kan, yusa-d wuccen, ula d netta ifud.

Imuqel $er lbir iban-as-id yinisi. Yevsa-d wuccen yenna-as :

Amek tewwvev $er din ay inisi ?

Yerra-as-id yinisi: d ayen isehlen, εelleq-d iman-ik deg yixef n umrar-agi ad d-tadrev.

Inisi icudd iman-is s yixef niven n umrar yellan di lbir.Uccen yuder, inisi yuli-d.

Yenîeq wuccen $er yinisi : saêêa deg-k tkellxev-iyi. Yerra-as yinisi : akka i d ddunit ay uccen,

wa yuder wa yuli.

❶Acu yewwin inisi $er daxel n lbir ?❷ Acu i as-yevran din ?❸I wuccen, acu yettnadi ula d netta ?❹ Amek i yexdem akken ad yader $er lbir ?❺ Inisi ikellex i wuccen. Amek ?

yAvris :

yTigzi n uvris

Page 11: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

1111

❶ Anwa isem i yezdin aéAnwa isem i yezdin aéAnwa isem i yezdin a ar d umyag « ifud » éar d umyag « ifud » é ?

❷Qqen yal tafyirt $er yiwen seg yinumak y$er yiwen seg yinumak y$ esεa yisem «ixef ».

- εelleq-d iman-ik deg yixef n umrar.

- Yewwet azrem $er yixef, yen$a-t

- Ur as-yufi ara ixef i taluft

Tifrat

Anda yebda ne$ anda ifukk

Aqerru

❸Af-d anemgal i wawalen-a

• Yuli-d #

• Beεden #

• Yekker ¹#Yekker ¹#Y

❹ Af-d deg uvAf-d deg uvAf-d deg u ris , aknaw i wawalen-a: vris , aknaw i wawalen-a: v

- Iûubb :

- Imuqel :

❺Ha-ten-a yismawen n yi$Ha-ten-a yismawen n yi$Ha-ten-a yismawen n yi ersiwen, yal yiwen d acu i d azamul i d-ttakken yis-s.$ersiwen, yal yiwen d acu i d azamul i d-ttakken yis-s.$

- Uccen leqbaêa

- Aqjun sshala d tuggdi

- Ilef loehd

- Izem tiêêerci

- Inisi tixidas

-Tasekkurt lhiba d teb$est

- Tixsi ccbaêa, zzin

yAmawal

Page 12: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

1212

wAd cfu$ :

Tamsertit : gar « d » akked « t »

• £er imedyaten-a❶ Argaz d targa, tameîîut d tamda.îut d tamda.î❷ Anida akken nwi$ d tafat i ufi$ lehwa tekkat.❸ Lezzayer d tamurt nne$.

• •U$al $er yimedyaten, tÎεiwdev ta$uri i tenfaliyin-a : d targa, d tamda, d tafat, d tamurt.• Acu n yimesli swayes i d-tneîqev di tazwara ?• •Ansi i d-yekka yimesli-a ?• Amek i as-neqqar ?

Tamsertit mi ara yili yiwen imesli ad yessebleε imesli niven.Mi ara yemlil usekkil « d » akked usekkil « t » n yisem unti ttaken-d imesli « tt ». Maca di

tira, ad naru « d + t… » Md: d tameîîut i d tagejdit n uxxam.

Nura : d tameîîut, d tagejdit, maca ne$ra-t-id [ttameîîut].

❶ Se$ti ayen yellan nnig ujerrid $ti ayen yellan nnig ujerrid $ :

- Ttilawin i iêerzen ixxamen.- Tamazi$t ttutlaytttutlayt ta$elnawt.ttutlayt ta$elnawt.ttutlayt- TteméiTteméi i ixeddmen $ef tem$er.- Tcebbeê amzun ttislit.

❷ Tazabut :

- D targit i urga$.- Yu$al d tisirt i wawal.- Ttemyasament amzun d takniwin.- Tura, maççi d tallit-nni ideg yettu$al ttaô.

❸ SeqSeqS εed tafyirt-a :

- Lezzayer - d - iw - tameslayt - d - tamazi$t - tamurt - iw

yTirawalt :

yIlu$ma :

13

wAd cfu$ :

Tawsit n yisem

• £er imedyaten-a :❶ Uccen yeffud.❷ Lbir lqay❸ Tala teqqur.❹ Yuven uzger, qqden a$yul.

• Isem « uccen » d isem amalay.• Ma nerna- as asekkil « t » di tazwara akked d taggara ad yu$al « t-uccen-t »• Isem « tuccent » d isem unti. • Isem « lbir » d isem amalay. Yesεa unti ne$ ala ?• Isem « tala » d isem unti. Yesεa amalay ne$ ala ?• Isem « azger » d isem amalay. Err-it $er wunti .

Isem di tmazi$t yesÎεa snat tewsatin : amalay (uccen), unti (tuccent).Yettu$al yisem amalay d unti s tmerna n usekkil « t » di tazwara akked taggara n yisem : am$ar,

tam$art.Llan yismawen imalayen ur sÎεin ara unti : lbir, imi, seksu…Llan yismawen untiyen ur sÎεin ara amalay : tala, tili, tamda…Llan kra n yismawen imalayen mi ara u$alen d untiyen ttbeddilen tal$a : azger, tafunast…

❶ Smel di tfelwit-a ismawen-agi : a$Smel di tfelwit-a ismawen-agi : a$Smel di tfelwit-a ismawen-agi : a rum, tiziri, tamurt, a$rum, tiziri, tamurt, a$ $rum, tiziri, tamurt, a$rum, tiziri, tamurt, a erba$erba$ z, tudert, inisi, abrid.

Amalay Unti

❷ Err isem amalay d unti, isem unti d amalay di tfelwit-a :

Amalay Unti Unti Amalay

Awtul Uffal Imi Argaz

Taqcict Ti$zertTili Tasedda

❸ Efk-d snat n tefyar ad yili deg-sent yisem amalay, snat nivEfk-d snat n tefyar ad yili deg-sent yisem amalay, snat nivEfk-d snat n tefyar ad yili deg-sent yisem amalay, snat ni en ad yili deg-sent ven ad yili deg-sent vyisem unti.

yTajerrumt :

yIlu$ma :

Page 13: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

1312

wAd cfu$ :

Tamsertit : gar « d » akked « t »

• £er imedyaten-a❶ Argaz d targa, tameîîut d tamda.îut d tamda.î❷ Anida akken nwi$ d tafat i ufi$ lehwa tekkat.❸ Lezzayer d tamurt nne$.

• •U$al $er yimedyaten, tÎεiwdev ta$uri i tenfaliyin-a : d targa, d tamda, d tafat, d tamurt.• Acu n yimesli swayes i d-tneîqev di tazwara ?• •Ansi i d-yekka yimesli-a ?• Amek i as-neqqar ?

Tamsertit mi ara yili yiwen imesli ad yessebleε imesli niven.Mi ara yemlil usekkil « d » akked usekkil « t » n yisem unti ttaken-d imesli « tt ». Maca di

tira, ad naru « d + t… » Md: d tameîîut i d tagejdit n uxxam.

Nura : d tameîîut, d tagejdit, maca ne$ra-t-id [ttameîîut].

❶ Se$ti ayen yellan nnig ujerrid $ti ayen yellan nnig ujerrid $ :

- Ttilawin i iêerzen ixxamen.- Tamazi$t ttutlaytttutlayt ta$elnawt.ttutlayt ta$elnawt.ttutlayt- TteméiTteméi i ixeddmen $ef tem$er.- Tcebbeê amzun ttislit.

❷ Tazabut :

- D targit i urga$.- Yu$al d tisirt i wawal.- Ttemyasament amzun d takniwin.- Tura, maççi d tallit-nni ideg yettu$al ttaô.

❸ SeqSeqS εed tafyirt-a :

- Lezzayer - d - iw - tameslayt - d - tamazi$t - tamurt - iw

yTirawalt :

yIlu$ma :

13

wAd cfu$ :

Tawsit n yisem

• £er imedyaten-a :❶ Uccen yeffud.❷ Lbir lqay❸ Tala teqqur.❹ Yuven uzger, qqden a$yul.

• Isem « uccen » d isem amalay.• Ma nerna- as asekkil « t » di tazwara akked d taggara ad yu$al « t-uccen-t »• Isem « tuccent » d isem unti. • Isem « lbir » d isem amalay. Yesεa unti ne$ ala ?• Isem « tala » d isem unti. Yesεa amalay ne$ ala ?• Isem « azger » d isem amalay. Err-it $er wunti .

Isem di tmazi$t yesÎεa snat tewsatin : amalay (uccen), unti (tuccent).Yettu$al yisem amalay d unti s tmerna n usekkil « t » di tazwara akked taggara n yisem : am$ar,

tam$art.Llan yismawen imalayen ur sÎεin ara unti : lbir, imi, seksu…Llan yismawen untiyen ur sÎεin ara amalay : tala, tili, tamda…Llan kra n yismawen imalayen mi ara u$alen d untiyen ttbeddilen tal$a : azger, tafunast…

❶ Smel di tfelwit-a ismawen-agi : a$Smel di tfelwit-a ismawen-agi : a$Smel di tfelwit-a ismawen-agi : a rum, tiziri, tamurt, a$rum, tiziri, tamurt, a$ $rum, tiziri, tamurt, a$rum, tiziri, tamurt, a erba$erba$ z, tudert, inisi, abrid.

Amalay Unti

❷ Err isem amalay d unti, isem unti d amalay di tfelwit-a :

Amalay Unti Unti Amalay

Awtul Uffal Imi Argaz

Taqcict Ti$zertTili Tasedda

❸ Efk-d snat n tefyar ad yili deg-sent yisem amalay, snat nivEfk-d snat n tefyar ad yili deg-sent yisem amalay, snat nivEfk-d snat n tefyar ad yili deg-sent yisem amalay, snat ni en ad yili deg-sent ven ad yili deg-sent vyisem unti.

yTajerrumt :

yIlu$ma :

Page 14: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

14

yAvris : Ccreε n yigenni uroin yelli

Zik-nni, yiwen urgaz deg ubrid-is yiwen n uzrem yeréa-t ugris, i$av-it.Yekna $er-s iger-it

$er uqelmun-is. Yedda ayen yedda, azrem-nni yu$al-it-id rruê, yekkes-as usemmiv.Yeffe$-d seg

uqelmun, yennev-as i yiri n umsebrid-nni. Kkes-d amek ur as-tt-id-yewwi urgaz akken ad as-yettixer,

yugi bu-tsuqqas ad d-yader. Mi ttmeslayen akken, yesla-asen-d yinisi, yenna-asen : « £ef wacu akka

tettemyuzzamem ? »

Yenna-as urgaz-nni : « Ha-t-a la tettwaliv : ufi$-d azrem-a

deg ubrid yen$a-t usemmiv, i$av-iyi, ddme$-t-id, rri$-t-id s

aqelmun, tura yennev-iyi i umegrev-iw.

- Ahaw tura, berkat amqelleε. Keçç ay azrem tewwi-

d ad d-tersev $er lqaεa acku ccreε n yigenni uroin yelli.”

D$a yers-d uzrem-nni. Akken kan i d-yewwev $er wakal,

yenna-as yinisi i urgaz : « £iwel ddem aεekkaz n$ed-as

aqerru ». Inisi yerwel, yeffer. Argaz yen$a azrem-nni,

yezzi-d yettnadi inisi yeqqar-as : « Ah ya tawa$it, yerwel-

iyi yinisi, tili t-ççi$ d imensi. »

❶ Ayen i d-yerfed urgaz azrem ?❷ Anda i t-yerra ?❸ Acu yexdem uzrem mi d-yeêma ubeôdi-s ?❹ Anwa i t-iselken ?❺ Amek i as-yerra lxiô ?❻ Amek i twalam argaz-agi ?

yTigzi n uvris

deg ubrid yen$a-t usemmiv, i$av-iyi, ddme$-t-id, rri$-t-id s

aqelmun, tura yennev-iyi i umegrev-iw.

14

Page 15: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

15

yAvris : Ccreε n yigenni uroin yelli

Zik-nni, yiwen urgaz deg ubrid-is yiwen n uzrem yeréa-t ugris, i$av-it.Yekna $er-s iger-it

$er uqelmun-is. Yedda ayen yedda, azrem-nni yu$al-it-id rruê, yekkes-as usemmiv.Yeffe$-d seg

uqelmun, yennev-as i yiri n umsebrid-nni. Kkes-d amek ur as-tt-id-yewwi urgaz akken ad as-yettixer,

yugi bu-tsuqqas ad d-yader. Mi ttmeslayen akken, yesla-asen-d yinisi, yenna-asen : « £ef wacu akka

tettemyuzzamem ? »

Yenna-as urgaz-nni : « Ha-t-a la tettwaliv : ufi$-d azrem-a

deg ubrid yen$a-t usemmiv, i$av-iyi, ddme$-t-id, rri$-t-id s

aqelmun, tura yennev-iyi i umegrev-iw.

- Ahaw tura, berkat amqelleε. Keçç ay azrem tewwi-

d ad d-tersev $er lqaεa acku ccreε n yigenni uroin yelli.”

D$a yers-d uzrem-nni. Akken kan i d-yewwev $er wakal,

yenna-as yinisi i urgaz : « £iwel ddem aεekkaz n$ed-as

aqerru ». Inisi yerwel, yeffer. Argaz yen$a azrem-nni,

yezzi-d yettnadi inisi yeqqar-as : « Ah ya tawa$it, yerwel-

iyi yinisi, tili t-ççi$ d imensi. »

❶ Ayen i d-yerfed urgaz azrem ?❷ Anda i t-yerra ?❸ Acu yexdem uzrem mi d-yeêma ubeôdi-s ?❹ Anwa i t-iselken ?❺ Amek i as-yerra lxiô ?❻ Amek i twalam argaz-agi ?

yTigzi n uvris

deg ubrid yen$a-t usemmiv, i$av-iyi, ddme$-t-id, rri$-t-id s

aqelmun, tura yennev-iyi i umegrev-iw.

14

Page 16: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

16

Teεreq Te$ribt-iw

TeÎεreq te$ribt-iw

Tekcem timuraMa yella d tamurt-iwTruê-ak ay ixef-iw Tezga gar wallen-iwUr tt-ssine$ ara

Ameddakkel-iw, gma, Baba akked yemmaLoiran d leêbab, Xwali d leÎεmum-iWa yu$al d AÎεrabWayev d Arumi

Ttmeslayen s lezwax Nekkini meskinAm win yettilin Gar sebÎεa yifraxUr fhime$, ur ceffu$Mi ara tt$ennin

Seg tesfift « Ta$ribt-iw ».S$ur Yidir d Warrac Tiddukkla

yTura ad cnu$

15

❶ Seqεed tafyirt-a :

Wa, zik, ihedder-itt, lka$ev, wayev, tura, yineggura, i, ad, di, tt-id-afen.

❷Seqεed taseddart-a :

Zik, Tekker yiwet truê $er ccix, llant snat n tlawin, tenna-as : anεam a ccix fru taluft gar-ante$. ttna$ent

❸Smed avris-a s wawalen-a: Yal ass, armi, yiwen wass, zik-nni, mi.vris-a s wawalen-a: Yal ass, armi, yiwen wass, zik-nni, mi.v

Macahu, Ahu, Rebbi ad tt-iselhu, a tt-id-yawi d asaru. ……. tella yiwet n tmeîîut tezweoğ, tesεa tanuvt. Tanuvt-nni ines tettasem deg-s dayen kan,

acku tameîîut-agi teêrec : Tqeddec deg uxxam, yernu tzeîî. ……… ad tekker di tafrara i wakken ad teqdec. …… tsellek, ad teεnu azeîîa-ines. Ur têebbes

ara meskint alama yelêa yiv, dayen teεya. Ihi, …….. tekker tnuvt-nni ines, teîîef lεessa. Tcukket wiss anwa i tesεa tmeîîut-nni yettεawan-

itt imi tessawav ad tekkes acettiv yal imalas. Tettêessis-as, ad twali anwa akka i tt-ittεawanen. Tameîîut-nni akken tsellek leqdic, teεna azeîîa-nni ines. Tanuvt-nni tettêessis kan ad tsel i

wacu iverrun. Akken akken ……… yedda yiv, ha-tt tesla-as i tmeîîut-nni mi as-tenna : εeslama-k a merreé

n tfettusin, a meqqen n taîîucin, Welleh ar d ak-fke$ lêeqq-ik !»

❹Seqεed avris-a :vris-a :v

Inebgi ivulen

εeddan wussan, rnan-d wiyiv ameddakkel-nni yugi ad iruê. Tameîîut n urgaz ur as-yeεoib ara lêal. Yella yiwen, yesÎεa aêbib, yerzef $ur-s ad yesÎεeddi kra n wussan Tenna-as i urgaz-is : ad d-naf ssebba ad nenna$, ahat ad iruê umdan-agi. aêeqq kra i k-id-yewwin $er da d uzekka mi ara truêev ma velme$. Yerra-as-d yinebgi : aêeqq kra i yi-d-yewwin d wayen ara rnu$ ma ivlem-ikem. Tennu$ tmeîîut d urgaz-is, syin truê teccetka i yinebgi.

yD nekk ara yarun :

16

Page 17: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

17

Teεreq Te$ribt-iw

TeÎεreq te$ribt-iw

Tekcem timuraMa yella d tamurt-iwTruê-ak ay ixef-iw Tezga gar wallen-iwUr tt-ssine$ ara

Ameddakkel-iw, gma, Baba akked yemmaLoiran d leêbab, Xwali d leÎεmum-iWa yu$al d AÎεrabWayev d Arumi

Ttmeslayen s lezwax Nekkini meskinAm win yettilin Gar sebÎεa yifraxUr fhime$, ur ceffu$Mi ara tt$ennin

Seg tesfift « Ta$ribt-iw ».S$ur Yidir d Warrac Tiddukkla

yTura ad cnu$

15

❶ Seqεed tafyirt-a :

Wa, zik, ihedder-itt, lka$ev, wayev, tura, yineggura, i, ad, di, tt-id-afen.

❷Seqεed taseddart-a :

Zik, Tekker yiwet truê $er ccix, llant snat n tlawin, tenna-as : anεam a ccix fru taluft gar-ante$. ttna$ent

❸Smed avris-a s wawalen-a: Yal ass, armi, yiwen wass, zik-nni, mi.vris-a s wawalen-a: Yal ass, armi, yiwen wass, zik-nni, mi.v

Macahu, Ahu, Rebbi ad tt-iselhu, a tt-id-yawi d asaru. ……. tella yiwet n tmeîîut tezweoğ, tesεa tanuvt. Tanuvt-nni ines tettasem deg-s dayen kan,

acku tameîîut-agi teêrec : Tqeddec deg uxxam, yernu tzeîî. ……… ad tekker di tafrara i wakken ad teqdec. …… tsellek, ad teεnu azeîîa-ines. Ur têebbes

ara meskint alama yelêa yiv, dayen teεya. Ihi, …….. tekker tnuvt-nni ines, teîîef lεessa. Tcukket wiss anwa i tesεa tmeîîut-nni yettεawan-

itt imi tessawav ad tekkes acettiv yal imalas. Tettêessis-as, ad twali anwa akka i tt-ittεawanen. Tameîîut-nni akken tsellek leqdic, teεna azeîîa-nni ines. Tanuvt-nni tettêessis kan ad tsel i

wacu iverrun. Akken akken ……… yedda yiv, ha-tt tesla-as i tmeîîut-nni mi as-tenna : εeslama-k a merreé

n tfettusin, a meqqen n taîîucin, Welleh ar d ak-fke$ lêeqq-ik !»

❹Seqεed avris-a :vris-a :v

Inebgi ivulen

εeddan wussan, rnan-d wiyiv ameddakkel-nni yugi ad iruê. Tameîîut n urgaz ur as-yeεoib ara lêal. Yella yiwen, yesÎεa aêbib, yerzef $ur-s ad yesÎεeddi kra n wussan Tenna-as i urgaz-is : ad d-naf ssebba ad nenna$, ahat ad iruê umdan-agi. aêeqq kra i k-id-yewwin $er da d uzekka mi ara truêev ma velme$. Yerra-as-d yinebgi : aêeqq kra i yi-d-yewwin d wayen ara rnu$ ma ivlem-ikem. Tennu$ tmeîîut d urgaz-is, syin truê teccetka i yinebgi.

yD nekk ara yarun :

16

Page 18: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire
Page 19: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

19

❶ Af-d awalen yezdin aéar d wawal « zed$ar d wawal « zed$ar d wawal « zed e$e$ $ ».$ ».$

❷ Qqen yal awal yer uknaw-is :

Awal aknaw

Azadu$ Sigg

Mraw Lbaîima

Vill εecra

❸ Af-d anemgal i yal awal yettuderren

- Mi tefra tme$ra.

- Tanemmirt-ik d tameqqranttameqqrant.

- Usan-d akk medden ferêen-as.

-Yeffe$Yeffe$, ifser-itt.

❹Fren tiririt iûeûeû êêeêêe anêêanêê

- Yu$ tannumi d ti$ezza d yiεreqyab

- Ti$ezza : d akal n luva, d tama n waman.

- D akal i d-yezgan deg usawen

❺Anwa amyag i tessnevAnwa amyag i tessnevAnwa amyag i tessne yecrek av yecrek av é yecrek aé yecrek a ar d yisem « imensi » éar d yisem « imensi » é

yAmawal

18

Page 20: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

20

wAd cfu$ :

Ti$ri tilemt « e »

• £er imedyaten-a❶ D asemmiv, els abernus-ik.❷ Ekk sya teff$ev sya.❸ Xdem lxir i win iceffun.

• Af-d di tefyar-agi yezrin ma llan wawalen yettfakkan s te$ri « e».• Af-d ma llan wid ibeddun s te$ri tilemt « e ».• • Acêal n tergalin i sεan widak ibeddun s « e » ?• • •I umyag ”xdem” yesεa ti$ri ne$ ala• • Nezmer ad t-id-nenîeq mebla « e » ne$ ala?

Di tmazi$t, ulac ti$ri tilemt di taggara n wawal. Ulac-itt da$en di tazwara n wawal, maca llan kra n yimyagen i tt-yesεan di tazwara :

• Imyagen yesεan yiwet n tergalt (tussidt) yerna ur sεin ara ti$ri : eçç, eoo, ekk, err ( maca ad naru ççi$, ooan, ççant, )

• Imyagen yesεan snat n tergalin yernu ur sεin ara ti$ri : els, ens, en$, ers, evs.(maca ad naru lsi$, nsi$, vsi$, …).

Gret tamawt :

• •Llan kra n yimyagen sεan snat kan n tergalin maca ti$ri tilemt tettili di tlemmast : mel, del, sel, éer, $er, ger

• Imyagen yesεan ugar n snat n tergalin yernu ur sεin ara ti$ri, yettili « e » uqbel targalt taneggarut : rwel, fres, fren, bren, Krez, kres...

❶Aru ti$ri tilemt anida iwata$ri tilemt anida iwata$êsb, jbd, asggas, aslmad, oo, krf, gn, slb.

❷ Aru « e » ne$ « a »$ « a »$• xx.m, .rg.z, .mg.r, t.m.mt, ruê.$

❸ Se$ti igulen yellan di tefyar-agi :$ti igulen yellan di tefyar-agi :$- Ruêa$ $ar lebêar ivelli ûûbaê.- Eddi$ dg ubrid-iw.- Erse$e di Tizi-Uzzu.- Iêml-d yi$éar.

❹ Yal awal ma tbeddlev tiv tiv $ra tzemre$ra tzemre$ v ad d-tessuffv ad d-tessuffv $ ad d-tessuff$ ad d-tessuff e$e$ v seg-s sin wawalen nev seg-s sin wawalen nev $ u seg-s sin wawalen ne$ u seg-s sin wawalen ne gar :$ ugar :$ u- Amedya : il.s= iles + ilis ( kemmel d wiyiv : il.s= iles + ilis ( kemmel d wiyiv : il.s= iles + ilis ( kemmel d wiyi ).v ).v - Am.n (3), am.r (2), tam.rt (2), azg.r (2), amg.r (2)

yTirawalt :

yIlu$ma :

19

wAd cfu$ :

yTajerrumt : Amvan n yisem

• £er imedyaten-a❶Oeêêeêêe a, yu$ axxam di temdint.❷ Oeêêeêêe a, yu$ ixxamen di temdint.

• Kenni gar sin yismawen-ina yettuderren.• Deg wacu i mgaraden ?• Amek i as-nessawal i umvan n yisem amezwaru ?• I wiss sin ?• D acu ibeddlen seg yisem amezwaru $er wis sin ?• Kemmel am umedya amezwaru twaliv d acu i ibeddlen deg yal isem :- Argaz ➝irgazen- Tam$art ➝- Tameîîut ➝- I$i ➝- Asaru ➝

Isem di tmazi$t yesεa sin yimvanen : asuf ( axxam) , asget (ixxamen). Yettale$ usget :- s ubeddel n te$ri tamezwarut d tmerna n tehrayt ( irgazen) ;- s ubeddel n te$ri tamezwarut d temlellit n te$ra ( isura ) .

Gret tamawt :1. kra n yismawen yemxalaf uéar swayes yule$ wasuf $ef win swayes yule$ usget ( tameîîut /

tilawin) ;2. kra n yismawen sεan kan yiwen n umvan, d asuf kan (udi) ne$ d asget kan (aman)

❶ Smed tafelwit-a tegrevSmed tafelwit-a tegrevSmed tafelwit-a tegre -d tamawt v-d tamawt v $ef yal awal$ef yal awal$

asuf asgetAm$ar

Aman

Tamemt

tafunast

❷Smel awalen $ef sin : imetman, idurar, ayefki, i$ef sin : imetman, idurar, ayefki, i$ îef sin : imetman, idurar, ayefki, iîef sin : imetman, idurar, ayefki, i ij, asif, aqcic, arrac, tullas, tineqlin, azemmur.îij, asif, aqcic, arrac, tullas, tineqlin, azemmur.î

Ismawen n wasuf Ismawen n usget

yIlu$ma :

20

Page 21: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

21

wAd cfu$ :

Ti$ri tilemt « e »

• £er imedyaten-a❶ D asemmiv, els abernus-ik.❷ Ekk sya teff$ev sya.❸ Xdem lxir i win iceffun.

• Af-d di tefyar-agi yezrin ma llan wawalen yettfakkan s te$ri « e».• Af-d ma llan wid ibeddun s te$ri tilemt « e ».• • Acêal n tergalin i sεan widak ibeddun s « e » ?• • •I umyag ”xdem” yesεa ti$ri ne$ ala• • Nezmer ad t-id-nenîeq mebla « e » ne$ ala?

Di tmazi$t, ulac ti$ri tilemt di taggara n wawal. Ulac-itt da$en di tazwara n wawal, maca llan kra n yimyagen i tt-yesεan di tazwara :

• Imyagen yesεan yiwet n tergalt (tussidt) yerna ur sεin ara ti$ri : eçç, eoo, ekk, err ( maca ad naru ççi$, ooan, ççant, )

• Imyagen yesεan snat n tergalin yernu ur sεin ara ti$ri : els, ens, en$, ers, evs.(maca ad naru lsi$, nsi$, vsi$, …).

Gret tamawt :

• •Llan kra n yimyagen sεan snat kan n tergalin maca ti$ri tilemt tettili di tlemmast : mel, del, sel, éer, $er, ger

• Imyagen yesεan ugar n snat n tergalin yernu ur sεin ara ti$ri, yettili « e » uqbel targalt taneggarut : rwel, fres, fren, bren, Krez, kres...

❶Aru ti$ri tilemt anida iwata$ri tilemt anida iwata$êsb, jbd, asggas, aslmad, oo, krf, gn, slb.

❷ Aru « e » ne$ « a »$ « a »$• xx.m, .rg.z, .mg.r, t.m.mt, ruê.$

❸ Se$ti igulen yellan di tefyar-agi :$ti igulen yellan di tefyar-agi :$- Ruêa$ $ar lebêar ivelli ûûbaê.- Eddi$ dg ubrid-iw.- Erse$e di Tizi-Uzzu.- Iêml-d yi$éar.

❹ Yal awal ma tbeddlev tiv tiv $ra tzemre$ra tzemre$ v ad d-tessuffv ad d-tessuffv $ ad d-tessuff$ ad d-tessuff e$e$ v seg-s sin wawalen nev seg-s sin wawalen nev $ u seg-s sin wawalen ne$ u seg-s sin wawalen ne gar :$ ugar :$ u- Amedya : il.s= iles + ilis ( kemmel d wiyiv : il.s= iles + ilis ( kemmel d wiyiv : il.s= iles + ilis ( kemmel d wiyi ).v ).v - Am.n (3), am.r (2), tam.rt (2), azg.r (2), amg.r (2)

yTirawalt :

yIlu$ma :

19

wAd cfu$ :

yTajerrumt : Amvan n yisem

• £er imedyaten-a❶Oeêêeêêe a, yu$ axxam di temdint.❷ Oeêêeêêe a, yu$ ixxamen di temdint.

• Kenni gar sin yismawen-ina yettuderren.• Deg wacu i mgaraden ?• Amek i as-nessawal i umvan n yisem amezwaru ?• I wiss sin ?• D acu ibeddlen seg yisem amezwaru $er wis sin ?• Kemmel am umedya amezwaru twaliv d acu i ibeddlen deg yal isem :- Argaz ➝irgazen- Tam$art ➝- Tameîîut ➝- I$i ➝- Asaru ➝

Isem di tmazi$t yesεa sin yimvanen : asuf ( axxam) , asget (ixxamen). Yettale$ usget :- s ubeddel n te$ri tamezwarut d tmerna n tehrayt ( irgazen) ;- s ubeddel n te$ri tamezwarut d temlellit n te$ra ( isura ) .

Gret tamawt :1. kra n yismawen yemxalaf uéar swayes yule$ wasuf $ef win swayes yule$ usget ( tameîîut /

tilawin) ;2. kra n yismawen sεan kan yiwen n umvan, d asuf kan (udi) ne$ d asget kan (aman)

❶ Smed tafelwit-a tegrevSmed tafelwit-a tegrevSmed tafelwit-a tegre -d tamawt v-d tamawt v $ef yal awal$ef yal awal$

asuf asgetAm$ar

Aman

Tamemt

tafunast

❷Smel awalen $ef sin : imetman, idurar, ayefki, i$ef sin : imetman, idurar, ayefki, i$ îef sin : imetman, idurar, ayefki, iîef sin : imetman, idurar, ayefki, i ij, asif, aqcic, arrac, tullas, tineqlin, azemmur.îij, asif, aqcic, arrac, tullas, tineqlin, azemmur.î

Ismawen n wasuf Ismawen n usget

yIlu$ma :

20

Page 22: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

22

wAd cfu$ :

Amyag : amatar udmawan d ufeggag

• £er imedyaten-a :❶ Unage$ $er temdint.

• Af-d anwa i d amyag gar wawalen yellan di tefyirt izrin.•Yefti umyag-ina ne$ ala ?• Anwa ixedmen tigawt n umyag ?• Acu i t-id-yemmalen deg umyag ?• Limer ad sefti$ amyag-ina akked « netta », d acu ara ibeddlen ?• D acu yeqqimen ur ibeddel ara ?• Amek i asen-neqqar i sin yimuren-agi n umyag (win ibeddlen akked win ur nbeddel ara?

Tal$a n umyag uqbel ad yefti neqqar-as tal$a taêa taêa ta erfit : éer, wali, ini, sel,…Mi yefti umyag ttilin deg-s sin yimuren :• Amezwaru d amatar udmawan yemmal-a$-id amigaw (ne$ ameskar) meêsub win ixedmen tigawt.• Ma nekkes amatar, ad d-yeqqim ufeggag n umyag.

Amedya : yunag, yella deg-s : y = amatar udmawan n « netta ».unag = afeggag n umyag, yefti $er yizri

❶Sefti amyag « ali» d wudmawen akkit imir suffe$Sefti amyag « ali» d wudmawen akkit imir suffe$Sefti amyag « ali» d wudmawen akkit imir suffe -d amatar udmawan ( am umedya amezwaru).$-d amatar udmawan ( am umedya amezwaru).$

Amqim udmawan ilelli Amyag yefti Amatar udmawan Afeggag n umyag

nekkini Uli$ …………….$ uliKeçç Kemm Netta Nettat Nekkni Kunwi Kunemti Nutenti

❷Suffe$Suffe$Suffe -d imyagen, kkes-d seg-sen amatar udmawan d ufeggag$-d imyagen, kkes-d seg-sen amatar udmawan d ufeggag$• Yerwel u$erda, tebεen-t yimcac.• Yekkat ugeffur, dduri$ aseklu.• Nekrez nekkni, t$elltem kunwi.• £lin yizmawen, ççan wuccanen.

yTaseftit :

yIlu$ma :

22

yAvris :

yTigzi n uvris

Oeêêa yettaker lebûel

Yiwen wass, ileêêu Oeêêa d tama n yiwen uqwir. Aqwir-nni yefreg. Avu yettsuvu, irennu. Tiî n Oeêêa tεedda $er uqwir-nni, iwala lebûel yerra tili d$a ixemmem ad ikcem ad d-ikkes kra. Avu d avu edda $er uqwir-nni, iwala lebûel yerra tili d$a ixemmem ad ikcem ad d-ikkes kra. Avu d avu ur yelli win ara t-id-iwalin.Ineggez i ufrag, yebda la iqelleε aéalim. Netta iqelleε, avu yettsuvu. , avu yettsuvu. Yiwen ubrid iêbes aqlaε, irfed aqerruy-is, yessakked, ur yelli win , irfed aqerruy-is, yessakked, ur yelli win yellan. Yu$al $er uqlaε, iqelleε yeqqar : « mazal ». Mi d-yeqle ». Mi d-yeqleεyiwet n tebûelt, ad tt-yerr $er uqelmun n ubernus-is. Iqelleε, iqelleε armi qrib ad yeççar uqelmun-is, yesla wiss anwa i as-id-yettmeslayen, yenna-as-id : « D keçç ay akka a Oeêêa ? ! Acu txeddmev deg uqwir-iw ?Yerra-as Oeêêa : Azul a Dda Muê, d axessar acêal yeohed wavu ass-a.Yenna-as bab n wayla : Ur smeεriq ara. Ur nêerwa$ ara deg wavu nekkini. Nni$-ak d acu i k-id-yewwin $er uqwir-iw ? d takkerva i la tettakrev lebûel.Yenna-as Oeêêa: Ur kcime$ $er uqwir-ik, ur ukire$ lebûel.Yerra-as um$ar-nni: Daymi qqaren: yuker, êedre$ ; Yerra-as um$ar-nni: Daymi qqaren: yuker, êedre$ ; yeggul, umne$.Yenna-as Oeêêa: Rou ad ak-id-sfehme$. Lli$ leêêu$ Yenna-as Oeêêa: Rou ad ak-id-sfehme$. Lli$ leêêu$ d tama n uqwir-agi inek, ikker-d wavu iqelleε iqermuden d$a ula d nekk irfed-iyi-d isers-iyi-d deg uqwir-ik.Yenna-as um$ar-nni : Ha-t-an ad as-neg irfed-ik-id wavu, yewwi-k-id $er uqwir-iw. I lebûel-nni da$en d avu i t-id-iqelεen ?Yenna-as Oeêêa : Uggade$ ad iyi-irfed wavu tikkelt niven d$a ttaîîafe$ di lebûel. Mi îîfe$ di tebûelt ad d-teqleεYenna-as bab n uqwir-nni : Ha-t-an da$en ad as-neoεel d tidet. Maca ur fhime$ ara d acu yewwin lebûel-nni $er uqelmun-ik ?Yerra-as Oeêêa : Dinna i yi-d-tufiv bate$ ula d nekkini. »

❶ Acu yewwin Oeêêa $er uqwir n medden ?❷D acu i d-yeqleε dinna ?❸D tidet yella wacu yeb$a ad t-yaker Oeêêa ne$ ala ?❹ Asmi i t-id-yufa bab n uqwir, d acu n ssebba i d-yufa Oeêêa akken ad yesεeddi iman-is ?❺ D acu i as-id-yerra bab n wayla ?❻ D acu i d-yemmalen belli d takkerva i yettaker Oeêêa ?❼Yesteεref Oeêêa $er taggara belli yettaker lebûel ne$ ala ?❽ Fren yiwen wawal i twalav d aknaw (kifkif anamek-is akked)❾Bate$ : - ferêe$ - rfi$- wehme$

22

Page 23: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

22

wAd cfu$ :

Amyag : amatar udmawan d ufeggag

• £er imedyaten-a :❶ Unage$ $er temdint.

• Af-d anwa i d amyag gar wawalen yellan di tefyirt izrin.•Yefti umyag-ina ne$ ala ?• Anwa ixedmen tigawt n umyag ?• Acu i t-id-yemmalen deg umyag ?• Limer ad sefti$ amyag-ina akked « netta », d acu ara ibeddlen ?• D acu yeqqimen ur ibeddel ara ?• Amek i asen-neqqar i sin yimuren-agi n umyag (win ibeddlen akked win ur nbeddel ara?

Tal$a n umyag uqbel ad yefti neqqar-as tal$a taêa taêa ta erfit : éer, wali, ini, sel,…Mi yefti umyag ttilin deg-s sin yimuren :• Amezwaru d amatar udmawan yemmal-a$-id amigaw (ne$ ameskar) meêsub win ixedmen tigawt.• Ma nekkes amatar, ad d-yeqqim ufeggag n umyag.

Amedya : yunag, yella deg-s : y = amatar udmawan n « netta ».unag = afeggag n umyag, yefti $er yizri

❶Sefti amyag « ali» d wudmawen akkit imir suffe$Sefti amyag « ali» d wudmawen akkit imir suffe$Sefti amyag « ali» d wudmawen akkit imir suffe -d amatar udmawan ( am umedya amezwaru).$-d amatar udmawan ( am umedya amezwaru).$

Amqim udmawan ilelli Amyag yefti Amatar udmawan Afeggag n umyag

nekkini Uli$ …………….$ uliKeçç Kemm Netta Nettat Nekkni Kunwi Kunemti Nutenti

❷Suffe$Suffe$Suffe -d imyagen, kkes-d seg-sen amatar udmawan d ufeggag$-d imyagen, kkes-d seg-sen amatar udmawan d ufeggag$• Yerwel u$erda, tebεen-t yimcac.• Yekkat ugeffur, dduri$ aseklu.• Nekrez nekkni, t$elltem kunwi.• £lin yizmawen, ççan wuccanen.

yTaseftit :

yIlu$ma :

23

yAvris :

yTigzi n uvris

Oeêêa yettaker lebûel

Yiwen wass, ileêêu Oeêêa d tama n yiwen uqwir. Aqwir-nni yefreg. Avu yettsuvu, irennu. Tiî n Oeêêa tεedda $er uqwir-nni, iwala lebûel yerra tili d$a ixemmem ad ikcem ad d-ikkes kra. Avu d avu edda $er uqwir-nni, iwala lebûel yerra tili d$a ixemmem ad ikcem ad d-ikkes kra. Avu d avu ur yelli win ara t-id-iwalin.Ineggez i ufrag, yebda la iqelleε aéalim. Netta iqelleε, avu yettsuvu. , avu yettsuvu. Yiwen ubrid iêbes aqlaε, irfed aqerruy-is, yessakked, ur yelli win , irfed aqerruy-is, yessakked, ur yelli win yellan. Yu$al $er uqlaε, iqelleε yeqqar : « mazal ». Mi d-yeqle ». Mi d-yeqleεyiwet n tebûelt, ad tt-yerr $er uqelmun n ubernus-is. Iqelleε, iqelleε armi qrib ad yeççar uqelmun-is, yesla wiss anwa i as-id-yettmeslayen, yenna-as-id : « D keçç ay akka a Oeêêa ? ! Acu txeddmev deg uqwir-iw ?Yerra-as Oeêêa : Azul a Dda Muê, d axessar acêal yeohed wavu ass-a.Yenna-as bab n wayla : Ur smeεriq ara. Ur nêerwa$ ara deg wavu nekkini. Nni$-ak d acu i k-id-yewwin $er uqwir-iw ? d takkerva i la tettakrev lebûel.Yenna-as Oeêêa: Ur kcime$ $er uqwir-ik, ur ukire$ lebûel.Yerra-as um$ar-nni: Daymi qqaren: yuker, êedre$ ; Yerra-as um$ar-nni: Daymi qqaren: yuker, êedre$ ; yeggul, umne$.Yenna-as Oeêêa: Rou ad ak-id-sfehme$. Lli$ leêêu$ Yenna-as Oeêêa: Rou ad ak-id-sfehme$. Lli$ leêêu$ d tama n uqwir-agi inek, ikker-d wavu iqelleε iqermuden d$a ula d nekk irfed-iyi-d isers-iyi-d deg uqwir-ik.Yenna-as um$ar-nni : Ha-t-an ad as-neg irfed-ik-id wavu, yewwi-k-id $er uqwir-iw. I lebûel-nni da$en d avu i t-id-iqelεen ?Yenna-as Oeêêa : Uggade$ ad iyi-irfed wavu tikkelt niven d$a ttaîîafe$ di lebûel. Mi îîfe$ di tebûelt ad d-teqleεYenna-as bab n uqwir-nni : Ha-t-an da$en ad as-neoεel d tidet. Maca ur fhime$ ara d acu yewwin lebûel-nni $er uqelmun-ik ?Yerra-as Oeêêa : Dinna i yi-d-tufiv bate$ ula d nekkini. »

❶ Acu yewwin Oeêêa $er uqwir n medden ?❷D acu i d-yeqleε dinna ?❸D tidet yella wacu yeb$a ad t-yaker Oeêêa ne$ ala ?❹ Asmi i t-id-yufa bab n uqwir, d acu n ssebba i d-yufa Oeêêa akken ad yesεeddi iman-is ?❺ D acu i as-id-yerra bab n wayla ?❻ D acu i d-yemmalen belli d takkerva i yettaker Oeêêa ?❼Yesteεref Oeêêa $er taggara belli yettaker lebûel ne$ ala ?❽ Fren yiwen wawal i twalav d aknaw (kifkif anamek-is akked)❾Bate$ : - ferêe$ - rfi$- wehme$

22

Page 24: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

24

yTura ad cnu$ Arrac

Adrar s adrar slan

Wa yessawel-as i gma-s seg wa $er wa

Yewwev-d lexbar yelhan

Yezzi-asent am uzrar akk i tmura

Mi ara ddukklen

Ad ak-sefven

Akk imeîîi n wass-a

Freê yis-sen

Tedεuv-asen

Ad ssiwven

I wakken yis-sen ara icennu uzekka.

Yuli-d yiîij yecreq

Yesban-a$-d akk iberdan s anda ara neffe$

Agdud yellan yefreq

Yeddukkel-d afus deg ufus yedda-d yid-ne$

Ahaw akit

Akken ad d-nawit

Üûut nwen $ur-ne$

Wa s tcelêit

Wa s teméabit

Wa s tcawit

I wakken ad d-tekker tmazi$t nne$.

Lewnis n At-Mangellat, si tesfift « Abrid n teméi »

Arrac, arrac, arrac

D nekkni i d taftilt n tmurt i d-iceεlen

Arrac, arrac, arrac

Ad d-nesban idles nne$ anda t-ffren

Ad d-nnadi

Ad nesteqsi

Ad nruê tuddar lexla

Ayen ara nwali

Ad a$-id-yawi

Si yal d tamussni

I s ara tebnu tmurt n uzekka.

23

Ha-t-a uHa-t-a uH vris xerben yiêris xerben yiêris xerben yi ricen-is, af-d amek i myezwaren, seqεed-it.Argaz-nni bu-teqnaé yerfa.Yettxemmim amek ara yesseêûel Oeêêa. Yenîeq

yenna-as : « Imi tettarrav iman-ik téewrev, af-iyi-d, ihi, anta i d talemmast n lqaεa.

Yenna-as Oeêêa : « Ha-tt-a ddaw n uvar ayeffus n u$yul-agi inu. »

Deg yiwet n taddart akkenni, yal ass n ssuq, mi d-nnejmaεen akk l$aci, yella yiwen

urgaz, yettakk-asen tiqnaé i yimsewwqen, maca ulac win i tent-id-yettafen.

Seg wass-nni, ur d-yu$al urgaz-nni $er ssuq-nni.

Susmen akk medden. Yiwen ur izmir ad d-ifru taqnuét-nni. D acu kan ass-nni, yella dinna

Oeêêa ; yenîeq $er urgaz-nni : « Nekk ad ak-id-ini$ acêal. Ayen yellan n wanéaden $ef

uεrur n u$yul-agi inu i yellan n yitran deg yigenni. Tura, ihi, ilaq ad têesbev anéaden n

u$yul-agi inu i wakken ad teérev acêal n yitran yellan deg yigenni. »

Yiwen wass, yewwev-d urgaz-nni $er ssuq, yenna-asen : « Anwa deg-wen i izemren

ad iyi-d-yini acêal n yitran i yellan deg yigenni ? »

yD nekk ara yarun :

24

Page 25: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

25

yTura ad cnu$ Arrac

Adrar s adrar slan

Wa yessawel-as i gma-s seg wa $er wa

Yewwev-d lexbar yelhan

Yezzi-asent am uzrar akk i tmura

Mi ara ddukklen

Ad ak-sefven

Akk imeîîi n wass-a

Freê yis-sen

Tedεuv-asen

Ad ssiwven

I wakken yis-sen ara icennu uzekka.

Yuli-d yiîij yecreq

Yesban-a$-d akk iberdan s anda ara neffe$

Agdud yellan yefreq

Yeddukkel-d afus deg ufus yedda-d yid-ne$

Ahaw akit

Akken ad d-nawit

Üûut nwen $ur-ne$

Wa s tcelêit

Wa s teméabit

Wa s tcawit

I wakken ad d-tekker tmazi$t nne$.

Lewnis n At-Mangellat, si tesfift « Abrid n teméi »

Arrac, arrac, arrac

D nekkni i d taftilt n tmurt i d-iceεlen

Arrac, arrac, arrac

Ad d-nesban idles nne$ anda t-ffren

Ad d-nnadi

Ad nesteqsi

Ad nruê tuddar lexla

Ayen ara nwali

Ad a$-id-yawi

Si yal d tamussni

I s ara tebnu tmurt n uzekka.

23

Ha-t-a uHa-t-a uH vris xerben yiêris xerben yiêris xerben yi ricen-is, af-d amek i myezwaren, seqεed-it.Argaz-nni bu-teqnaé yerfa.Yettxemmim amek ara yesseêûel Oeêêa. Yenîeq

yenna-as : « Imi tettarrav iman-ik téewrev, af-iyi-d, ihi, anta i d talemmast n lqaεa.

Yenna-as Oeêêa : « Ha-tt-a ddaw n uvar ayeffus n u$yul-agi inu. »

Deg yiwet n taddart akkenni, yal ass n ssuq, mi d-nnejmaεen akk l$aci, yella yiwen

urgaz, yettakk-asen tiqnaé i yimsewwqen, maca ulac win i tent-id-yettafen.

Seg wass-nni, ur d-yu$al urgaz-nni $er ssuq-nni.

Susmen akk medden. Yiwen ur izmir ad d-ifru taqnuét-nni. D acu kan ass-nni, yella dinna

Oeêêa ; yenîeq $er urgaz-nni : « Nekk ad ak-id-ini$ acêal. Ayen yellan n wanéaden $ef

uεrur n u$yul-agi inu i yellan n yitran deg yigenni. Tura, ihi, ilaq ad têesbev anéaden n

u$yul-agi inu i wakken ad teérev acêal n yitran yellan deg yigenni. »

Yiwen wass, yewwev-d urgaz-nni $er ssuq, yenna-asen : « Anwa deg-wen i izemren

ad iyi-d-yini acêal n yitran i yellan deg yigenni ? »

yD nekk ara yarun :

24

Page 26: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

26

Page 27: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

27

❶Af-d tagnit anida ara smersen yinelmaden awalen-agi. (md : adiwenni gar sin yinelmaden mi ara mlilen …)

Azul TanemmirtAss ameggazIv ameggazAr tufatAr timlilitAr azekkaUlac deg-sAnsufAr tikkelt nivenAr ass nivenAr ass wayev

❷Yettidir ufellaêYettidir ufellaêYettidir ufella s wayen i d-yettawi seg wakal-is.ê s wayen i d-yettawi seg wakal-is.ê

Af-d 3 n wawalen yezdin aéar d umgag « yettidir » terrev-tenv-tenv di tefyar.

❸ Af-d anamek yesεa umyag « wwet » di yal tafyirt.

Yewwet-it s ugelzim $er gar wallen.

Yewwet-itt d ives armi d-yenqer yiîij.

Yewwet seksu d uksum armi yemlelli.

Yewwet-as tilifun i umeddakkel-is.

Yewwet afus-is $er loib.

Yewwet-itt s yibeddi armi d Tizi-Uzzu.

❹ Efk-d inemgalen i wawalen yersen $ef ujerri$ef ujerri$ vef ujerrivef ujerri .

Yekker ufellaêYekker ufellaêYekker zik.

Yebra-as-id i uzger.

Yerfed agelzimYerfed agelzimYerfed

Iger aydi daxel n teylewt.

Icudd taylewt.Icudd taylewt.Icudd

yAmawal

26

Page 28: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

28

Page 29: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

2929

wAd cfu$ :

Addad n yisem

Senfel tifyar am umedya amezwaruSenfel tifyar am umedya amezwaruSenfel tifyar am umedya amezwar .

• Afellaê yettidir➝yettidir ufellaê• Izem yusa-d➝•Tameîîut tekker-d➝• Aydi ineggez-d➝

❶ Serwes gar snat n tal$iwin n yal isem.❷ Acu i ibeddlen deg-sen ?❸ Amek u$alen ?

Isem yesεa sin waddaden : ilelli d umarud umarud z.Yettale$ umaruz s ubeddel ne$ s u$elluy n te$ri tamezwarut Md : afellaê➝ ufellaê, taylewt➝ teylewt). Yettale$ da$en s tmerna n « w » ne$ « y » Md : ass➝ wass, izem ➝ yizem) . Maca llant kra n tsuraf Md : tala, tizi, fad, lexla…)

❶SuffeSuffeS $uffe$uffe -d akk ismawen yellan deg u-d akk ismawen yellan deg u- vd akk ismawen yellan deg uvd akk ismawen yellan deg u ris terrevris terrev v-ten di tfelwit, yal wa d waddad-isv-ten di tfelwit, yal wa d waddad-isv .Ff$ùe$ si tewwurt n usqif am umsuv . Muqle$ù akka d wakka, syin akkin qqerse$ù d tazzla, êulfa$ù i yivarren-iw ur ttrusun ara $ùef wakal; gar yigenni d wakal i ôuêe$ù. Jeddi yevfer-iyi-d s-deffir. Qevεeù$-ten (Xali d Yemma) $ùer wuffu$ù n taddart. Ssawale$ù: - a Yemma! Öou-yi !

Tikkest seg « Cfi$ am wass-a »

Aεmer TI£ILT

Addad amaruz Addad ilelli

❷ Err Err E $er waddad iwatan ismawen yellan gar tacciwin.$er waddad iwatan ismawen yellan gar tacciwin.$Teqqim (tameîîut) aîas n (agguren) ur yelli d acu i tessuter . Armi d yiwen (ass), tenna-as i (argaz-

is) ad iruê ad iéer (aslem-nni) acku tra ad tidir s-(afella) n (tiziri). Yekker (argaz) ageswaê, iruê. Maca tikkelt-a, yerfa (aslem-nni) d$a yenxeryav deg (aman), iruê.

Tikkest seg « Tikkest seg « Tikkest seg Anegmar d Uslem »Adlis n Useggas wis 2 n Ulmud Alemmas

yTajerrumt :

yIlu$ma :

Page 30: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

3030

wAd cfu$ :

Amyag: tal$a n yizri

Azekka-nni tanezzayt, mi d-yekkeryekker urgaz yekker urgaz yekker yerfedyerfed taylewt-nni $ef uzagur-is yerfed taylewt-nni $ef uzagur-is yerfed iôuêiôuê $er yiger-is adyekrez.yekrez.

❶Acu-ten wawalen yersen $ef ujerriv ?❷ Tigawt nsen, tevra, tverru ne$ ad tevru ?❸Acu i d izri ?

Izri d tal$a n umyag i d-yemmalen tigawt yezrin ne$ tigawt yemdan ne$ tin ifukken.Md : iruê ufellaê ÷÷…yerfed taylewt…

❶ SuffeSuffeS $uffe$uffe -d$-d$ ,-d,-d seg uv seg uv seg u ris, imyagen yeftinvris, imyagen yeftinv $er yizri.$er yizri.$

Yiwen wass, terfed tmeîîut taqabact d temrart, truê $er teégi ad d-tezdem. Deg wakken i tt-yen$a lêif n yis$aren, tzeddem, tettruéu, tettarra di rrif, armi tessawev tazdemt anect-ila-tt.

Wi ara tt-icidden? Wi ara tt-yessiwven $er uxxam? Tu$al teqqim $er tmurt, teîîef amayeg-is la tettxemmim.÷

❷Yal amyag i d-tufivYal amyag i d-tufivYal amyag i d-tufi deg uv deg uv v deg uv deg u ris, af-as-id amatar udmawan, afeggag n umyag d talvris, af-as-id amatar udmawan, afeggag n umyag d talv $ris, af-as-id amatar udmawan, afeggag n umyag d tal$ris, af-as-id amatar udmawan, afeggag n umyag d tal a ta$a ta$ êa taêa ta erfit

Amyag Amatar udmawan Afeggag n umyag Tal$a taêa taêa ta erfit

----

❸ Sefti $er yizri amyag « awi » d wudmawen irkelli.$er yizri amyag « awi » d wudmawen irkelli.$

❹ Sefti imyagen yellan gar tacciwin $er yizri.$er yizri.$

Jeddi (îîef) -iyi deg ufus, nekk jebbde$ù, netta ijebbed . (zzem) ufus-is

fell-i amzun d ssiman . Akken (err)ù ur (zmir)ù ara ad snesre$ù s loehd-iw, (εeddi)ù ($ùeéé)ù-t, (awi)ù-d tacriêt deg ufus-is, (suù$) $ùer Öebbi i t-id-ixelqen, syin akkin (serreê)-iyi

yIlu$ma :

yTaseftit :

Page 31: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

30 31

Am$ar

Azzel ay am$ar di lehwa d lexrifAzzel ay am$ar di lehwa d lexrifYuzzel um$ar, iêemmel-d wasifYuzzel um$ar, iêemmel-d wasifTawkiltTawkilt n umada$ teffe$-d $er usqifTefsa, adfel yessa$, ye$li-d uqerrifTefsa, adfel yessa$, ye$li-d uqerrif Tefsa, adfel yessa$, ye$li-d uqerrif Tefsa, adfel yessa$, ye$li-d uqerrif

Lebraq n yigenni yecεel am teftiltAgris isenni amzun d tagertiltAm$ar yessawal yenna i tewkiltMa yeffe$-d uz$al ad qeble$ tawkilt

TawkiltTawkilt n umada$ terra-as awalMa teb$iv ad ya$ yiîij d wuzzalMa teb$iv ad ya$ yiîij d wuzzalSsefru-d ay am$ar : yekkat yettazzaSsefru-d ay am$ar : yekkat yettazzal,Ur yelli d aéar, ur yelli d uzzalUr yelli d aéar, ur yelli d uzzal

Am$ar yettxemmim d acu-t akka waYella d ameççim ne$ iîij d lehwaNe$ amer d a$anim yak maççi d as$arD alim ne$ d aclim ad t-nerr d a$ebbard t-nerr d a$ebbard

TawkiltTawkilt nTawkilt nTawkilt uza$ar irkeb-itt wurrifWaqila ay am$ar ad tkecmev lexrifWaqila ay am$ar ad tkecmev lexrifUr telêiqev aéar ula degUr telêiqev aéar ula deg yiwetAd dAd d-tawiv lexbar mi ara k-id-yewwet

Tawkilt mi tebra yebda-d ubeêriAm$ar mi yerra s axxam yedduriYergel tiwwura, yuven yettusuAbeêri tura, yerra-t $er wussu

Idir Ccna « Arrac n Tiddukla »

Si tesfift « Ta$ribt-iw »

yAsefru

Page 32: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

32 33

❶Acêal n yiwudam i yellan? Anwi-ten?❷ Anwa awal swayes yebda uvris?❸Acu i d-yemmal wawal-agi?❹Ayen tejba tmeîîut $er teégi ?❺Acu i d-tmugger di teégi ?❻Ayen i tt-yuwes yizem ?

❼ Acu$er ur tt-yeççi ara tikkelt tis snat mi i tt-imugger

❽Ayen i yessuter deg-s ad t-tewwet s tqabact?❾Acu$er i yeqqim armi d taggara akken ad tt-yeçç?❿Acu tnumek tefyirt: lejruê qqazen êellun,

imeslayen qqazen rennun?

yAvris :

yTigzi n uvris

Tameîîut d yizem

Yiwen wass, terfed tmeîîut taqabact d temrart, truê $er teégi ad d-tezdem. Deg wakken i tt-yen$a lêif n yis$aren, tzeddem, tettruéu, tettarra di rrif, armi tessawev tazdemt anect ila-tt.Anwa ara tt-icidden? Anwa ara tt-yessiwven $er uxxam? Tu$al teqqim $er tmurt, teîîef Anwa ara tt-icidden? Anwa ara tt-yessiwven $er uxxam? Tu$al teqqim $er tmurt, teîîef amayeg-is ar tettxemmim.Yufa-tt-id yizem, yenna-as:- A yemma tam$art, d acu akka i kem-–yu$en ? Tu$al teêka-as lêif ideg - A yemma tam$art, d acu akka i kem-–yu$en ? Tu$al teêka-as lêif ideg tella.Teêka-as akk ayen tesεedda, terna teêka-as tamsalt n wuccen d edda, terna teêka-as tamsalt n wuccen d teylewt d ttar i d-terra deg-s: t$av-it.Yekker iεawen-itt. Icudd tazdemt, yerra-tt $ef uzagur-is, yesni awen-itt. Icudd tazdemt, yerra-tt $ef uzagur-is, yesni tameîîut deffir-s, yessawev-itt armi d tawwurt n uxxam. tameîîut deffir-s, yessawev-itt armi d tawwurt n uxxam. Tameîîut tessekcem tazdemt, izem imudd tameééu$t-is isell i Tameîîut tessekcem tazdemt, izem imudd tameééu$t-is isell i tmeîîut d acu i asen-têekku.

Muqlen wat-uxxam di tezdemt maççi d ayen i tezmer Muqlen wat-uxxam di tezdemt maççi d ayen i tezmer ad d-tawi, steqsan tameîîut, teêka-asen. Nnan-as : D acu ara tiniv deg ugellid n yi$ersiwen?Tenna-asen:- D argaz d wawal maca yettfuê yimi-s! Akken yesla yizem i wanect-agi, yekunser, iruê. Yezri wayen yezrin, tebren tmeîîut $er teégi ad d-tezdem.Yaf-itt-id yizem, tebren tmeîîut $er teégi ad d-tezdem.Yaf-itt-id yizem, yenna-as:- Wwet-iyi-d s tqabact s anyir! Terra-as: Ur zmire$ ara, txedmev-iyi lxir ! Yenna-as : Ad iyi-d-tewwtev ne$ ad kem-ççe$. Tu$al Yenna-as : Ad iyi-d-tewwtev ne$ ad kem-ççe$. Tu$al tewwet-it $er gar wallen. Iruê yettiééif, iteddu, idammen tewwet-it $er gar wallen. Iruê yettiééif, iteddu, idammen ttazzalen.

Kkan ayen kkan, tu$al tmeîîut $er teégi ad d-tawi is$aren.Yufa-tt-id yizem di tezgi tzeddem.Yenna-as :- Ani-iyi-d.Tettani-as, armi i d-temlal d ccama n tyita-s gar wallen.Tenna-as:- Ëemdulleh, a mmi, aql-ak-id teêliv! Yerra-as:- Lejruê, qqazen êellun; imeslayen qqazen rennun.Tameîîut tefhem sani i d-iteddu yizem, tebda tettêellil deg-s ad as-–isuref maca izem ikreh win yessuguten awal di tecmat, d$a yemme$ fell-as, yeçça-tt.

Page 33: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

3333

❶ Smed ilmawen n uvris s wawalen-a : yiwen wass, tawwurt, amacahu, zik-nni ,armi, Ttxil-k.vris s wawalen-a : yiwen wass, tawwurt, amacahu, zik-nni ,armi, Ttxil-k.v…………..,…..……….. , yella yiwen um$ar yewwev $er yixef n wussan-is. Yezde$ di tεecciwt i d-izgan

di teégi. Yettgani dinna tamettant : yekref, ur yettembiwil ara. Ssaéen-as-id ussu ines $er tewwurt. Yal ass tettawi-as yelli-s n mmi-s tagella $er dinna. Mi tewwev ad as-tini : « ……… ldi-yi-n ……….. a baba inu ba… », netta yettarra-as-id : « sçençen tizebgatin-im a yelli £riba ».………,…………..…., iεuss-iten-id uwa$ezniw, yesla-asen amek i ttemsawalen.

❷ Ha-ten-i kra n yimuren n tmucuha, init-d anwa i d amezwaru, anwa i d wis sin, anwa i d wis krad

- Imir-nni ççan, swan, ferêen deg uxxam-nni n yivulan-is. Mi fukken, u$alen s axxam nsen di talwit d lehna.

- Armi d iv, tu$al d tameîîut, teffe$-d seg uddaynin, tenna-asent : mselxiô fell-akent a yessi-s n uletma….

- Yiwen wass, yiwen n ugellid iruê $er ssuq, yenna-as i ugdud yufa dinna : ad awen-d-fke$ yiwet temsefrut, win ara tt-id-yafen, ad as-fke$ taqnuct n wure$. Awit-iyi-d tiririt imalas i d-iteddun.

❸ • eq• eq• εed tifyar akken aved tifyar akken aved tifyar akken a ris ad yesvris ad yesv εu anamek.

Txeddem $er medden ayen tufa : deg umwan, tleqqev azemmur, deg unebdu, tmegger, tlewwi-d ini$man.Yemma-tsen d tigellilt yerna teεteb aîas. Deg wass txeddem $er medden, deg yiv txeddem i yiman-is. Tettagem-d, tzeddem-d, trennu-d akantu n tuga i yiwtal-is. Axelleû ur tt-ttxelliûen ara maca ttakken-as-id zzit, tazart, igumma… Amacahu,

Zik-nni, tella yiwet n taooalt akked sebεa warraw-is. Arraw-agi ines d inilban

yD nekk ara yarun :

yIlu$ma :

Page 34: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

3434

Ad ktazle$ iman-iw

Acu i twalav di tmacahut i tleqvev ?Acu i twalav di tmacahut i tleqvev ?Acu i twalav di tmacahut i tleqvev

Wali ma tzemrev :ev :ev

1. Ad takzev tamacahut ?2. Ad tt-tegzuv ?uv ?uv3. Ad d-te$rev tamacahut s utram ?4. Ad d-talsev i tmacahut i wumi tesliv ?iv ?iv5. Ad d-talsev i tmacahut s tmenna?

Melmi i tettafev imav imav n-ik? mi txeddmev :

1. ……….weêd-k ?-k ?-k2. ……… di sin ?3. ……… d agraw ?4.……… d yinelmaden n tesmilt akken ma llan ?

Muqel ma tzeMuqel ma tzeMuqel ma t mrev ?v ?v

1 . Ad takzev amyag ?2 . Ad takzev tawsit n yisem ?3 . Ad takzev amvan n yisem ?4 . Ad takzev addad n yisem?5. Ad d-takzev amatar deg umyag ?6 . Ad d-tekksev afeggag d umatar deg umyag ?7. Ad taruv war tamsertit ?8 . Ad terrev ti$ri n yilem anda twata ?9 . Ad tesmersev izri akken iwata ?10 . Ad tesmersev urmir aêerfi akken iwata ?11 . Ad tesmersev asemmad usrid ama d isem ama d awsil ?12 . Ad tsemgirdev gar tira d ususru n [bbw] ?

+ -+ -+ -+ -

Page 35: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

Asenfar wis 2• Ad aru$ ne$ ad sqeεde$ tabrat n usnubget ne$ tabrat n userbeê n yixef n useggas

• Tigezmin n usenfar :

Tagzemt 1ut • ad aru$ tabrat tameéyant ne$ tin n yixef n useggasTagzemt tis 2 • ad aru$ tinnubga

Asenfar 2 Asefled/ ta$uri n yivrisen Iferdisen n tutlayt Afares s tira

Tagzemt 1ut

- Asnubget sb : 32

- Amulli sb : 32

- Asefru: Tiziri yulin sb :

• Tirawalt : tussda:ww [ggw]

Sb : 37

• Tajerrumt: amqim awsil n

yisem Sb : 38

• Taseftit : urmir aêerfi : urmir aêerfi : urmir aêerf

Sb : 39

• Asmad d useqεed n ed n

yivrisen

Sb : 42

Tagzemt tis 2

- Tinnubga sb : 37

- Asefru : Muqle$ sb :

• Tirawalt : tamsertit : n + w

Sb : 45

• Tajerrumt: tinza$

Sb : 46

• Taseftit: urmir ussid

Sb :

• Asmad

d useqεed n

yivrisen

Sb : 50

Page 36: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

3636

Asnubget

A$erbaz Mulud FERεUN n Tizi-Uzzu ad yexdem tame$ra imi wwven 50 n yiseggasen segmi yeldi.

Tame$ra-agi, ad d-tili ass n 25 di yebrir 2005 $ef 12 n uzal di tzeqqa n tme$riwin deg Uxxam n Uxxam n U

yidles Mulud AT MεEMMER.Deg wahil, ad yili :

- umeslay n yinelmaden ye$ran zik dinna.- umezgun s-$ur yinelmaden.- ccveê- ccna

Arrac yeqqaren, zemren ad d-ddun yid-sen yimawlan nsen

❶ I wumi tettwazen tinnubga-agi ?

❷ Melmi ara d-tili temlilit-agi ?

❸ Anda ara d-tili ?

❹ D acu yellan deg wahil n tme$ra-agi ?

AmulliImi ara semde$ 7 n yiseggasendi leεmer-iw, ass n 28 di yebrir,Imi ara semde$ 7 n yiseggasen

mer-iw, ass n 28 di yebrir,Imi ara semde$ 7 n yiseggasen

aql-iken tettwaεervem $er umulli inu.

Tame$ra ad tili deg uxxam nne$$ef tamert tis 2 n tmeddit.$ef tamert tis 2 n tmeddit.$ef tamert tis 2 n tmeddit

Amayas

❶ Anwa ara ixedmen tame$ra ?❷ Acu n tme$ra ara yexdem ?❸ Melmi ara tt-yexdem ?❹ Anda ara tt-yexdem ?❺£ef wacêal ssaεa ?

yAvris :

yTigzi n uvris

yAvris wis 2 :

yTigzi n uvris

2 1

Page 37: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

37

Page 38: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

3838

wAd cfu$ :

Tamsertit :ww ® [ggw]

-£er amedya-a

• Irewwel $ef yimeddukkal-is

❶ Derrer amyag❷Amek i t-id-ne$ra ?❸Amek i t-nura ?❹ Efk-d tal$a taêerfit ines.

Mi ara yili yimesli « w » yessed di kra n wawalen (am: rwel,…),

yettu$al d [ggw] deg ususru. Md : rwel rewwel [reggwel] rewwel [reggwel] rewwel [reggwel]Maca di tira, tewwi-d ad naru « ww » am wakken yella deg uéar n wawal

❶ Tazabut Tazabut T

• Deg wasmi i d-yeffe$ deg yigen, yezga irewwel $ef wid i t-ittcewwilen,• Zik-nni zewwiren-d i yimestal deg ubrid.• Zewwint-d tlawin azemmur $er llqar llqar εa.

❷Err tifyar-agi $er wurmir ussid.ussid.u

• Inelmaden-agi, zwaren ccix nsen $er uxxam.• Yergel yi$zer s yiqejmuren.• Yezwi azemmur s umextaf.• Mi d-yekcem yerwi uxxam.• Yelwi-d ini$man deg unebdu.

❸Efk-d tal$Efk-d tal$Efk-d tal a taêa taêa ta erfit n yimyagen yettuderren.

• •Deg tallit n uzemmur, tilawin zewwint, leqqvent leqqvent.• Ssadaqqa tzewwir deg wat-uxxam.tzewwir deg wat-uxxam.tzewwir• Tikwal, im$aren-agi rewwin kan.

yIlu$ma :

yTirawalt

Page 39: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

3939

Ad cfu$ :w

Amqim awsil n yisem

• £er tafyirt-agi: Wagi d a$erbaz-iw

kemmel d yimqimen niven akk.

• keçç: wagi d a$erbaz…

• kemm …• netta….• nettat….• nekkni ….

❶Acu-t wawal « a$erbaz » ?❷ Acu-–t wawal i as-nerna i wawal « a$erbaz » ?❸Anda i t-nerna ?❹Acu n yisali i a$-d-yerna ?❺ Amek ara as-nsemmi ?

Awal i as-nerna i yisem a$erbaz neqqar-as: awsil n yisem.

Amqim awsil n yisem d awal i nettarra deffir n yisem i wakken ad d-nmel wi t-ilan umdan ne$ u$ersiw ne$ t$awsa.Md : ameddakkel-iw, axxam nsen, adlis-isImqimen iwsilen n yisem d wi : asuf : iw (inu), ik (inek), is, ines, inu, inek, inem Asget : nne$, nnte$, nwen, nkent, nsen, nsent

❶ Derrer imqimen iwsileerrer imqimen iwsileerrer imqimen iw n terresilen terresile v (+) tama n yismawen.v (+) tama n yismawen.vTuven tmurt-iwLa ttavne$ yid-sUggade$ d lasel-iwAy d asfel ines

❷ Err imqimen iwsilen n yisem iwatan deg yimukan ilmawen.Err imqimen iwsilen n yisem iwatan deg yimukan ilmawen.E

Zik-nni yella yiwen n ugellid yeb$a ad iéer ma lhan yimeddukkal n warraw-… ne$ dir-iten. Yezla ikerri. Idel-it deg ugertil, d$a yenna-asen i warraw-…: ruêet $ret-d i yimeddukkal …. ad d-asen, ad d-glun s yiqubac … akken ad $zen azekka i u§daw-agi ….

❸ Ales tira i ula$mu 1$mu 1$ u tbeddlev udmawen n wasuf s wid n usget. Beddel ayen i d-tewwi ad v udmawen n wasuf s wid n usget. Beddel ayen i d-tewwi ad vyettubeddel.

yTajerrumt

yIlu$ma :

Page 40: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

40 40

Ad cfu$ :w

Urmir aêerfi

• £er tafyirt-a

• Asmi ara teddu yelli d tislit, ad d-tenced akk timeddukkal-is.

❷ Derrer imyagen yellan di tefyirt.❸ Tigawin nsen zrint ne$ ad zrint ne$ la zerrint akka tura ?❹Amek i d-ne$ra amyag-agi? Wali, nadi ma temgarad tira d ususru?

Urmir aêerfi yemmal tigawt ur nevri ara. Ad tevru (ahat) $er sdat.Mi ara yemlil « ad » n wurmir akked kra n yimataren udmawanen, tettili-d temsertit deg

umeslay maca tewwi ad naru « ad » weêd-s, amyag weêd-s. Md : ad twaliv xas ma neqqar-d ad twaliv xas ma neqqar-d ad twaliv[attwaliv], ad twalim xas ma neqqar-d [attwalim], ad nwali xas ma neqqar-d [a nwali]

❶ sefti amyag cfu $er wurmir aêerfi, d yimqimen akken ma llan.

Nekk ad ddu$

keçç

Netta

Nettat

Kemm

❷Suffe$Suffe$Suffe -d imyagen tefke$-d imyagen tefke$ v-d imyagen tefkev-d imyagen tefke -d talv-d talv $-d tal$-d tal a ta$a ta$ êa taêa ta erfit nsen.êerfit nsen.ê

Qbel ad truêev, tewwi-d ad tu$alev s axxam akken ad as-tiniv i yemma-k aql-ik ad tinigev kra n wussan $er tmurt n usemmiv d uqerrif, yerna ad d-tawid yid-k kra n yiselsa d waîas n yidrimen imi teériv dihin ur yelli win ara k-id-yefken tagella d tmezdu$t. Tewwi-d kan ad tarkev $ef yiman-ik

Arek : Arek : Arek ttkel $ef yiman-ik

Amyag Tal$a taêa taêa ta erfit

yIlu$ma :

yTaseftit :

Page 41: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

41

Tinnubga

Agraw Adelsan Amazi$

yenced-iken ad tilim d inebgawen-is,

Ass n lexmis 4 yulyu 1998,

di tme$ra n tikci n warrazen i widen i d-yufraren di temsizzelt

tis semmuset n Warraz Lmulud At Mεemmer.

Tame$ra ad d-tili $ef 13 : 30

di Tzeqqa Tameqqrant n Uxxam n Yidles

Mulud At Mεemmer » n Tizi-Uzzu.

Ansuf yis-wen Agraw Adelsan Amazi$

yAvris :

❶ Anwa i yuran tinnubga-agi ?❷Acu n tme$ra i d-yessuddes ?❸ Melmi ara d-tili ?❹ £ef wacêal ssaεa ?❺Anda ara d-tili tme$ra ?

yTigzi n uvris

41

Page 42: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

42

❶ Aql-ik tettwaεervevev v $er tme$er tme$ $ra$ra$

i wass n lêedd

di tzeqqa n tme$riwin Tajeooigt n tefsut.

Tinnubga-agi xuûûen deg-s aîas n yisalan. Ini-d d acu i ixuûûen ternuv-t.

❷ A$erbaz nwen ad d-issuddes tame$erbaz nwen ad d-issuddes tame$ $ra n taggara n useggas. Arut tinnubga s yisem n tesmilt nwen $ra n taggara n useggas. Arut tinnubga s yisem n tesmilt nwen $i yimawlan nwen d yimeddukkal nwen.

Msenfal ivrisen keçç d umeddakkel-ik, $er avris-is. Muqel ma llan deg-s yisalan-agi.

• Win i wumi tettwazen tinnubga ?

• Adeg anda ara d-tili tme$ra ?

• Azwel n tme$ra ?

• Ahil n tme$ra ?

• Yiwet n tefyirt ne$ snat i usnubget n yimdanen ara d-yasen.

❸ Seqεed tinnubga-agi. Err-as ayen i tt-ixuûûen.ûûen.ûû

I kenwi ay imawlan-iw,

Ad d-tili yiwet n tmeddit n ccna d ccveê

Ass n lexmis 12 di yennayer seg 14 ar 17

Ahanay ad yili di tzeqqa tameqqrant n u$erbaz, $ef zelmev mi ara d-kecmem.

Ahil ad d-yili akka :

- Ad d-nefk ingulen akked umeswi

- Ad yili unekcum

- Ad ilin wuraren

- Ad tili tikci n warrazen

- Ad d-yili wawal s$ur yinelmaden

- Ad d-yili ccveê i d-heggan yinelmaden

- Ad yili uéawan d ccveê n temnavin n Sseêra.

Inelmaden n u$erbaz

yD nekk ara yarun

42

Page 43: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

43

Tiziri yulin yTura ad cnu$

Tiziri yulinTiziri yulin Tuli $ef t$altinAcebbub yefsin, Tlata teklatinAsent-d syin, Ulint $er tudrinTlata teêdayin Ay ized$en din

Grent azeîîa, La ttrent i teklatinTlata t$urfatin Yem$in s llfeîîaA tislatin Akka i tevraTlata teklatin εemrent tame$ra

Tiziri yulin Am win itezzinAcebbub yefsinTlata teklatin εeddant-d syinS-ddaw tezdayin

Tlata teêdayin Ay ized$en dinS-ddaw uzeîîa, Ttrent i teklatinTlata tebêirin Wwint-as lêaraA tiysetmatin, Akka i tevraTlata te$zalin Cebblent seêôa

Idir Ccna « Arrac n Tiddukla »

Si tesfift « Ta$ribt-iw »

43

Page 44: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

44

I kemm a yemma inu

Tezriv ay$er i am-in-uri$ ass-a, b$i$ ad am-in-ini$ ayen i am-sarame$ i useggas amaynut.Tezriv ay$er i am-in-uri$ ass-a, b$i$ ad am-in-ini$ ayen i am-sarame$ i useggas amaynut.Tezriv ay$er i am-in-uri$ ass-a, b$i$ ad am-in-ini$ ayen i am-sarame$ i useggas amaynut.Maççi s tebrat ay b$i$ ad am-in-ini$ ayagi.Tezriv $as gguge$ fell-am, tezgiv deg wul-iw.

Sarame$-am, a yemma inu, aseggas ameggaz ara m-id-yawin tumert, tadawsa d waîas n tnufli d tenkelwit.

Yelli-m Tamilla

Asegzi n wawalen :

Gguge$ : beεde$Tankelwit : Tankelwit : Tankelwit sεaya

La sarame$ La sarame$ aseggas amaynut,ad ak-id-yawi tanufli, tadawsa d tumert !D ayen i ak-sarame$ seg wul zeddigenwul zeddigenwul zeddigen.

Ameddakkel-ik Amayas

Asegzi n wawalen :

Tadawsa : sseêêa

Tumert : lferê

❶Acu$er i tura Tmilla i yemma-s ?

❷Acimi s tebrat i as-tesserbeê aseggas ?

❸Melmi i d ixef n useggas ?

❹Amayas di$en yessexdem tabrat deg uvris wis sin. Anwi wallalen niven i nezmer

ad t-nessexdem akken ad nessiwev izen ?

yAvris :

yAvris :

yTigzi n uvris

44

Page 45: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

45

❶.Asfugel n yixef n useggas n Yimazi$Asfugel n yixef n useggas n Yimazi$Asfugel n yixef n useggas n Yimazi en i$en i$ $elli-d di:$elli-d di:$

20 yebrir5 yulyu12 yennayer

❷Tabrat d allal swayes i nezmer ad nessiwevTabrat d allal swayes i nezmer ad nessiwevTabrat d allal swayes i nezmer ad nessiwe izen.v izen.v

Efk-d kra n wallalen niven swayes i nezmer ad nessiwev izen.

❸ Rnu-asent i tifyar, awalen-agi: tinnubga, tabrat, necde$Rnu-asent i tifyar, awalen-agi: tinnubga, tabrat, necde$Rnu-asent i tifyar, awalen-agi: tinnubga, tabrat, necde , amulli$, amulli$

………….t-id $er tme$ra, ur d-yusi ara.

Ïîfe$ ………….maca, ur zmire$ ara ad n-ase$

Azekka d …………inu.

Azen-as …………., ahat ad d-yemmekti.

❹Kkes tifyar ur nwata ara:

Necde$-t-id asmi yemmut baba.

Yura-as tabrat, ur tt-yefhim ara.

Almend n umulli inu, uzne$-as tinnubga.

Necde$-t-id $er tme$ra inu

Yuzen-iyi-d tinnubga akken ad ddu$ yid-s $er sbiîarer sbiîarer .

❺ Kkes-d seg yismawen-a imyagen:• Izen

• Ancad

• Tinnubga

yAmawal

45

Page 46: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

46

Ad cfu$ :w

Tamsertit : n –- w....

• £er imedyaten-agi:

• Wagi d ssuq n warrac.• Tame$ra n wuccen tettban ula d iîij-is yexser.• Iîij-nni i d-icerqen maççi inu n wiyav.

❶ Af-d tanze$t « n » deg yimedyaten-agi.❷ Acu n wawal i tt-id-ivefreawal i tt-id-ivefreawal i tt-id-ivef n ?❸Amek i d-te$riv tanfalit-a : n warrac ? te$riv-tt-id akken i tura ne$ yemgarad ususru d tira

Mi ara temlil tenze$t « n » akked yimesli « w » swayes ibeddu wawal i d-yernan deffir tenze$t-nni tettili-d temsertit gar-asen deg umeslay.

Ma nenna-d : [takurt bbwakal] ad naru : takurt n wakal

❶ Aru akken iwata ayen yellan nnig ujerrid :- Aéar-iw bbuzzal maççi bbuffal.- A bab bbwawal, yezwar-ik bab bbwakal.- Ddunit bbwin ibedden.- Tamda bbwaman.- Cwiî-agi, xir bbulac.

❷ Tazabut : aru- Acêal n wussan i mazal i yimuras n tefsut ?- Maççi inu yiger-agi, n wagi.- Efk-iyi cwiî n wudi.- Kkes amur n widak yeff$en.- Ad tawiv deεwessu n warraw-ik.

Ger tamawt :

Aselmad ad izubet s temsertit.

❸ Aru-d (3) n tefyar anida ara tili temsertit gar « n » akked « w » deg umeslay

yTirawalt

yIluγma

46

Page 47: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

47

Tinza$

• £er imedyaten-agi:• Teériv $as gguge$ fell-am, tezgiv deg wul-iw.• D ayen i ak-sarame$ seg wul zeddigen.• Iruê s a$erbaz.• Yu$al $er u$erbaz.

❶Wali awalen-a : fell, deg, seg, s, $er❷Err-iten di tefyar, tiniv-d ma tbeddel tal$a nsen ?❸Acu n wawalen i tettarez tenze$t ?❹Amek yettu$al waddad n yismawen i tesselkam ?❺Efk-d kra n tenza$ niven ?

Tanze$t d awal armeskil ( ur tettbeddil ara tal$a-s) tetteqqen :Asemmad ( isem) $er umyag ( yusa-d $er u$erbaz).Isem $er yisem niven ( tasarut n tewwurt)

Tinza$ yellan d ti: fell, deg, $er, seg, $ef, ddaw, n, s ( yis-) , ar, i, ddaw, nnig, deffir, d ( yid-),

❶ Af-d tinza$ Af-d tinza$ Af-d tinza yellan di tefyar-a :$ yellan di tefyar-a :$Nnif d lêerma d ayen yevran di tefsut n 80 di Tizi Uzzu.Ass-nni, imdanen ff$en $er yiberdan, sutren ayen b$an.Nnan-d ala dayen neεya deg lbaîel akked uzaglu£ef tmeddurt, $ef tmazi$t ibedd u$ref la yettsu$uNekkni ad nerreé wala ad neknu.

❷Rnu-asent i tefyar tinza$Rnu-asent i tefyar tinza$Rnu-asent i tefyar tinza -agi : deg,$-agi : deg,$ $ef, $ef, $ $er, fell, seg, i $er, fell, seg, i $- Tamazi$t, …..-as tudert, ….-as lmut.- Teméi txeddem …. tem$er.- …. ucrured …. tikli.- …. tegnit n îîiq i d-yettban urfiq.- Yettkel …. yi$il-is.

❸Kkes tanze$t ur nwulem ara$t ur nwulem ara$ .Iruê Mayas (nnig) ($er) u$erbaz. (Deg) (s) ubrid-is, yemmuger-d ameddakkel-is Yuba. Isellem fell-as, kemmlen abrid akken.

❹ Err tinza$-a di tefyar: gar, i, s, deg, fell, $-a di tefyar: gar, i, s, deg, fell, $

yTajerrumt

yIluγma

Ad cfu$ :w

47

Page 48: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

48

Ad cfu$ :w

Urmir ussid

• £er imedyaten-agi :

• •D ayen ixeddem ufellaê i d-iêekku. ufellaê i d-iêekku.• Ileêêu,leêêu, issefruyissefruy.• Iles ixeddem-itent, aqerru yetta$yetta$-itent.• Avar iteddu s aéar.

❶Ger tamawt i yimyagen yettuderren.ttuderren.tt❷Amek tga tigawt nsen ? Tekfa ne$ mazal tettkemmil ?❸Tigawt nsen d ayen ivran yiwen ubrid kan?❹Err imyagen-agi $er tal$a taêerfit nsen : xeddem, êekku, leêêu, ssefrErr imyagen-agi $er tal$a taêerfit nsen : xeddem, êekku, leêêu, ssefrErr imyagen-agi $er tal$a taêerfit nsen : xeddem, êekku, leêêu, ssef uy, tta$, teddu. ruy, tta$, teddu. r❺D acu ibeddlen ?

Urmir ussid d yiwet seg tal$iwin n umyag. D tigawt i d-yemmal umyag , d tigawt $ezzifen, yettkemmilen, yettuεawaden

Yettale$ wurmir ussid :- s usezwer n « tt » ne$ « t »: a$➝ itta$, ddu ➝ iteddu- s tussda n tergalt tis snat : xdem ➝ ixeddem, - s temlellit n te$ra : sirem ➝ issaram- s tmerna n « y » di taggara : ddari ➝ iddaray.Ger tamawt : llan kra n yimyagen tettbeddil tal$a nsen irkellitamawt : llan kra n yimyagen tettbeddil tal$a nsen irkellitamawt deg wurmir ussid : wwet / kkat, ini / qqar.Urmir ussid yemmal : tigawt $ezzifen, tigawt iverrun aîas n tikkal.

❶Derrer urmir ussid di tefyar-a :

- Win yettruéun asalu, iteddu akken yufa maççi akken yeb$a.- Yettakk Rebbi irden i yir tu$mas.- Deg wass nettargu, deg yiv yugi ad d-yas yives.- Taweîîuft : Acu i txeddmev di ccetwa a éédec ?éédec : cennu$ !

❷Err imyagen-a $er wurmir ussid$er wurmir ussid$

❸Sefti imyagen-a d wudem amezwaru d wudem amezwaru d deg wurmir ussid : Ffer, bnu, awi, ddari.

yTaseftit :

Tal$a taêa taêa ta erfit Urmir ussid

Siwel NadiFruWaliAruLmedÏîes

yIluγma

48

Page 49: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

49

Page 50: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

50

Tamurt n Umazi$

yTura ad cnu$

Ur éri$ ansi i d-kki$ Ur éri$ ansi i d-kki$ Ur wala$ s anda teddu$Mi kkre$ ad steqsi$Ad afe$ liêala tlu$

Amzun seg yigenni i d-$li$Ccah deg-i imi tettu$

Muqle$ tamurt Umazi$Yugurten wala$ udem-ik

Nnesma-nni n wanda lli$êulfa$ tcewweq s yisem-ik

Tabrat-ik segmi i tt-$ri$Ferêe$ imi lli$ d mmi-k

Bedde$ di ti$ilt ssawle$Ti$ri-w te$li $er wanuMekkne$ lewhi-w ad sle$

Alla$ itezzi irennuTval-d lqebla muqle$

Tumeô-iyi-d tenna-d knu.

Mazal ad ne$z ad nmuqelAd nelêu, ad nesteqsi

Ulac tardast ara nezgelAd nessi$ tafat ma texsi

Ma nveyyeε lkenz n leεqelAne$rum-is ulansi

Ben Muêemmed

Ccna yidir

50

Page 51: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

51

Ad ktazle$ iman-iw

Tira n tinnubga ne$ n tkarva n yibuddan d yisirmen.

❶Ini-d ma tzemrev….:1 . Ad te$rev tabrat, ad tt-tegzuv ?2 . Ad taruv tabrat i umeddakkel-ik ?3 . Ad taruv tinnubga ?4 . Ad taruv takarva n ubuddu ?4 . Ad taruv takarva n ubuddu ?4 . Ad taruv takarva n ubudd

❷ Melmi i tettafevMelmi i tettafevMelmi i tettafe iman-ik mi i txeddmev iman-ik mi i txeddmev v….

1.….. weêd-k ?2.…... di sin ?3.….. d taggayt ?4.….. akked yimeddukkal-ik di tesmilt ?

❸Muqel ma tzemrevMuqel ma tzemrevMuqel ma tzemre ….:

1 . Ad takzev tinza$ di tefyirt ?2 . Ad takzev amqim awsil n yisem di tefyirt ?3 . Ad takzev amqim awsil asemmad usrid di tefyirt ?4 . Ad tseftiv urmir s”ad” ?5 . Ad tesmersev urmir s “ ad” ?6 . Ad tesmersev urmir ussid ?7 . Ad tekksev tamsertit “n +w“ di tira

+ -

51

Page 52: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire
Page 53: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

Asenfar wis 3

• • Ad xedme$ takarva ideg ara d-meslaye$ $ef yiêricen n useklu, ad t-id-gelme$, ad rnu$ ad d-bedre$ iba$uren yesεa.

•Tigezmin n usenfar :

- Ta- Ta- T gzemt 1ut➝ Ad d-meslaye$ $ef yiêricen n useklu

- Tagzemt tis 2 ➝ ad d-gelme$ tazemmurt d yifit

- Tagzemt tis 3➝ Ad d-meslaye$ $ef yiba$uren n useklu d wamek i ilaq ad nseêbiber fell- as

Asenfar 1 Asefled/ ta$uri n yivrisen Iferdisen n tutlayt Afares s tira

Tagzemt 1ut

- Tiégi n Yiεekkuren sb : 52

- Iêricen n useklu Iêricen n useklu I sb : 57

- Asefru : newwi tafat s wudem

sb : 58

·•Tirawalt : tamsertit : n + y

Sb : 54

·• Tajerrumt: Tizel$iwin n

tibawt Sb : 55

·• Taseftit: amyag n t$ara Sb :

·•Tira n tefyar s tririyin yerzan imuren n useklu

Tagzemt tis 2

- Tazemmurt Tazemmurt T sb : 60

- Ifit sb : 65

- Asefru : aman yeddren sb : 66

·•Tirawalt : imesla: [bw]

[gw] [kw] [qw] [$w] Sb : 62

·• Tajerrumt: arbib Sb : 63

·•Taseftit : izri ibawa y Sb :

·• Asmad n tefyar d tira n uvris ameéyan $ef useklu

Tagzemt tis 3

- Iba$uren n useklu sb : 68

- Amek ara nseêbiber $ef yisekla

sb : 73

- Asefru : a mmi-s n Umazi$ sb : 74

·• Tirawalt : tamsertit tagensayt ss, [tt] Sb : 70

·• Tajerrumt: amqim awsil n

umyag Sb : 71

·• Taseftit: urmir ibaway Sb : 72

·•Asmad n tefyar d tira n tseddart tameéyant

Page 54: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

54

Asenfar 3 Tagzemt 1

55

Isekla n teégi n Yiεekkuren

Akken ara teff$ev i temdint n Yiεeééugen, ad tkecmev deg ucadux n tizzegzewt. Isekla ksan,

myuîîafen wa $er wa, zun d imdanen mi ara myuîîafen ifassen. Myekcamen wa deg wa, myurzen s

yisuraz n tejgagalin d yigevman n yinijjel : d tizantin, d iggan, d tactin, d isisnu, d tarselt, d igersalen, d

azzu ; yal aseklu ad t-tafev din.

Segmi ara tkecmev alama teff$ev, ad tedduv di tili, avu asemmav ad yesluffuy i wudem-ik. D tagi i d

tiégi n Yiεekkuren. Ad tedduv akken di tlemmast-is alama teff$ev $er taddart n Yiεekkuren. Di temnavt-a

i myudafent snat n téegwa : tin n Yiεekkuren akked tin n Ukeffadu. […]

Yidir AËYidir AËYidir A MED ZAYED

❶Anida i d-tezga teégi n Yiεekkuren ?

❷ £er wacu icuba umaru isekla ?

❸Amek immug uzwu (lhawa) n teégi n Yiεekkuren?

❹ Anta tiégi niven i yellan s idis n tin n Yiεekkuren?kkuren?kk

❺Isekla i d-yebder umaru d wid n teégi ne$ d wid iteééu umdan?

yAvris :

yTigzi n uvris

Page 55: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

54 55

❶Anwa awal i nessexdam d aknaw n wawal tiégi ?égi ?é

❷ Suffe$Suffe$Suffe -d ismawen n yisekla i d-yeddan deg u$-d ismawen n yisekla i d-yeddan deg u$ v-d ismawen n yisekla i d-yeddan deg uv-d ismawen n yisekla i d-yeddan deg u ris, rnu-d wid n yimvris, rnu-d wid n yimv $ris, rnu-d wid n yim$ris, rnu-d wid n yim an ime$an ime$ ééyééyéé anen.

❸Af-d seg uvAf-d seg uvAf-d seg u ris iknawen i wawalen-a:vris iknawen i wawalen-a:v

Tkecmev #

Myuîîafen #

❹Bder-d aseklu i tessnev imeqqi-d di tv imeqqi-d di tv n imeqqi-d di tn imeqqi-d di t eéruftérufté .

❺Smel$Smel$Smel ef sin isekla i d-iteddun:$ef sin isekla i d-iteddun:$

Taçinat, tazemmurt, tisemlelt, tamecmact, taûefsaft, taslent, takalatust, taxuxet, tulmut, taneqlet.

Isekla i d-yettarwen igumma Isekla ur d-nettarew ara igumma

❻Yal agummu, ini-d anta tallit deg i t-id-tekksen

Agummu Tallit n tukksa

TiéurinAzemmurTibexsisinÇàçina TifirestArevlimLberquqLxux

Amwan

Tafsut

Anebdu

Tagrest

yAmawal

Page 56: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

56 57

Ad cfuγw

Tamsertit : tanze$t « n » + « y »

• £er imedyaten-a❶Afras n tzemrin d cc$el n yirgazen.

❷£lin-d yiferrawen n yisekla.

• Af-d anida tella tenze$t « n ».

• Anwa imesli i d-yeff$en anida temlal « n » akked « y » deg umedya amezwaru ?

•• I deg umedya wis sin d acu yevran ?

• Qren gar tira d umeslay di sin yimedyaten.

Mi ara temlil tenze$t « n » akked « y » n yisem amaruz, ttu$alen d [gg] ne$ d [yy] deg umeslay

[ggergazen / yyergazen] maca ad naru n yirgazen. Sdat kra n yismawen niven (wid ibeddun s « i », ur

sεin ara amaruz deg umeslay) tettruêu tenze$t « n » ma isem-nni i tt-id-ivefren ur yesεi ara « y » deg

umeslay maca ad nettaru : iferrawen n yisekla, tarbaεt n yinelmaden xas ma neqqar-d [ iferrawen

isekla], [tarbaεt inelmaden].

❶Tazabut.

•• £ef ugdud yeddren yesbek deg yidurar n yiderwicen.

• Ta d tam$ilt n yilef.

• Te$zi n yiles diri-tt.

•• Wala$ tarbaεt n yizmawen, vefren tarbaεt n yifisen.

•• Wa d l$ar n yizirdi.

• Yeqqim di tlemmast n yiger.

•• Aεeqqa n yired yeffe$-d si tcullivt.

• Tikli-s am tikli n yifker.

•• D lêebs i d amkan n yimakaren.

yTirawalt

yIluγma

Page 57: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

56 57

Ad cfuγw

Tizel$iwin n tibawt

• £er imedyaten-a•• Tazemmurt tesse$lay iferr.• Tazemmurt ur tesse$lay ara iferr.

èer : tafyirt tamezwarut qqaren-as tafyirt tilawayt ma d tafyirt tis snat qqaren-as tafyirt tibawayt.

❶ D acu yerran tafyirt tis snat d tibawayt ?❷Sikked tifyar i d-iteddun tinivSikked tifyar i d-iteddun tinivSikked tifyar i d-iteddun tini -d d acu i tent-yerran d tibawayin :-d d acu i tent-yerran d tibawayin :-

- Ur yeççi, ur yeswi.- Maççi d adfel ass-a.- Segmi d-cfi$ uroin d-iêmil wasif deg unebdu.- Ulamek truêev $ef uvar.- Ulay$er taruv tura.

Tafyirt tilawayt tettu$al d tafyirt tibawayt mi ara s-nernu tizel$iwin n tibawt. Tizel$iwin n tibawt yellan d ti : ur, ur … ara, uroin, urεad, maççi, ulamek, ulawumi, ulanda, ulay$er, ulac…

❶ Af-d tizel$Af-d tizel$Af-d tizel iwin n tibawt di tefyar- agi.$iwin n tibawt di tefyar- agi.$• Ulansi d-εeddin waman.• Ulac awren deg ukufi.• Ulanda ara nerr anect-a n lqerv.• Ulay$er îîfe$ addud i wayen ur nesεi lmeεna.• Maççi d abrid ur ssine$ ara.• Tidet urεad i d-tban.

❷Err tifyar i d-iteddun d tibawayin•• £ri$ snat n tektabin.•• D nekk ara iruêen.•• Xas rzu $ur-s.

❸Smed ilmawen s yiwet gar tzel$Smed ilmawen s yiwet gar tzel$Smed ilmawen s yiwet gar tzel iwin-a n tibawt : ur$iwin-a n tibawt : ur$ oin, ulamek, ulac, uroin, ulamek, ulac, uro .

………ikerrez, ……..ineqqec.……….a$rum deg uqrab.……….yeççi imensi uqbel lεecra.……….ara nali s adrar acku abrid irgel-it udfel.

yTajerrumt

yIluγma

Page 58: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

58 59

Ad cfuγw

Amyag n t$ara

• £er amedya-aAzwaw, tura, meqqer ; iruê weêd-s $er ssuq.

• Af-d imyagen yellan di tefyirt iεeddan.• Ayen i d-mmalen yevra ne$ mazal ?• Anwa udem i$er ftin yimyagen-agi ?• Af-d amatar udmawan n yal amyag.• Amek tufiv imataren n yimyagen-a kif-kif-iten ne$ mgaraden ?• Imyagen n tefyirt, mmalen-d i sin tigawt ne$ yella win i d-yemmalen amek immug Uzwaw.?

Nezmer ad nebvu imyagen $ef sin : imyagen yemmalen tigawt ( am : ruê, ddu, ddem…) akked yimyagen yemmalen ta$ara, meêsub mmalen amek yella ne$ amek yemmug kra ( am : im$ur, iwsir, ihriw, izwi$, ifsus, …)Deg waîas n temnavin, yemgarad umyag n t$ara $ef umyag n tigawt deg usexdem n yimataren udmawanen. Deg wasuf, akk imataren yettilin di tazwara n umyag ttwakkasen, deg usget slid yiwen n umatar i wudmawen akken ma llan ( …….it).

❶ Akez anwi i d imyagen n t$Akez anwi i d imyagen n t$Akez anwi i d imyagen n t ara$ara$• Di tegrest, uvan $ezzifit, ma d ussan wezzilit.• £as wesser, mazal-it ileêêu.• Niqal yegma-d yim$i-a yu$al werra$ yiferr-is.• Sellaw am yixef n tceîîivt.

❷ Sefti imyagen i d-iteddun, suffe$Sefti imyagen i d-iteddun, suffe$Sefti imyagen i d-iteddun, suffe -d imataren udmawanen tesrewse$-d imataren udmawanen tesrewse$ v gar-asen.v gar-asen.v

Udem Asefti n aru » Amatar udmawan Asefti n iméi » Amatar udmawanNekk Uri$ ……………$ Meééiye$ ………….$

Keçç

Kemm

Netta

Nettat

Nekkni

Nekkenti

Kunwi

Kunemti

Nutni

Nutenti

yTaseit

yIluγma

Page 59: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

58 59

Iêricen n useklu

Yal aseklu yesεa sin yiêricen: amezwaru yezga-d nnig tmurt, wis sin yett$ummu-t wakal. Aêric amezwaru yebva $ef sin : tafga d yifurkawen.Tafga d ayen yeîîfen seg wakal armi d anda bdan yifurkawen. Ifurkawen d ayen i d-yegman seg wanda tfukk tefga alama d taqacuct.

1- Sin wanawen n yifurkawen i yellan: di kra n yisekla am teyda, ifurkawen ttεurjunen-d seg yiwen yile$ alemmas igemmun d iselgev.

di kra niven, tteff$en-d seg tefga, tti$zifen, ttihriwen ; akka i mmugen yifurkawen n tasaft. Ifurkawen n yisekla bvan yef sin, igejdanen d yisinawen. Igejdanen d izuranen, ma d isinawen d ireqqaqen, $ur-sen ay ttaglen yiferrawen akked yigumma.

Aêric wis sin n useklu d iéuran : deg-sen izuranen, deg-sen ireqqaqen. Iéuran sεan snat n twuriwin: tamezwarut, d nutni i yettaîîafen aseklu deg wakal ibedd, ur i$elli ara ; tis snat, yis-sen i yettidir useklu acku yis-sen i d-itess aman d yisufar niven.

Asegzi n wawlen : Anawen = leûnaf. Ttaglen = ttεelliqen. Igumma = lfakya.

❶- Acêal n yimuren yesεa yal aseklu ?❷ - Anwi imuren yellan deg uêric amezwaru ? bder-iten-id.❸ - I umur-nni yellan deg wakal d acu-t ?-t ?-t❹ - D acu i d tawuri n yiéuran ?❺ - Bder-d akk awalen i tessnev qqnen $er useklu.❻ - Ha-ten-a yismawen af-asen-id inemgalen, am umedya amezwaru :

Amezwaru ¹# aneggaruNnig¹ #Yu$ useklu ¹#

yAvris :

yTigzi n uvris

Page 60: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

60 61

Newwi tafat s wudem

Newwi tafat s wudemSi tala-inem

A tamurt n Yimazi$enYimazi$enY

A tamurt nne$ εzizen

Igenni-m yecbeê zegzawIgenni-m yecbeê zegzawYif alma n ugaraw

Mi ara tezreε tafukt ure$Idurar-im d inigan

£ef sser iεeddanDeg-sen yura deg ud$a$.

Newwi tafat s wudemSi tala-inemA tamurt n Yimazi$en

A tamurt nne$ εzizen

I d-yusan ay icengaSi mkul loihaWin d-iwwven yebnu axxamMi d-isuv wavu n lejdud

S lebraq d rrεud

Iqleε-iten seg yiéuran

Newwi tafat s wudemSi tala-inemA tamurt n Yimazi$en

A tamurt nne$ εzizen

Freê admer nne$ aîasSi Siwa ar AîlasSeg Yigawawen ar Imuha$Ilmeéyen ha-ten-ad begsenIlmeéyen ha-ten-ad begsenLa am-d-ssawlenLa am-qqaren : A yemma aql-a$.

Newwi tafat s wudemSi tala-inemA tamurt n yimazi$en

A tamurt nne$ εzizen

TaTaεekkemt i yerfed Waîlasekkemt i yerfed Waîlas

Ivegger-itt fell-as

Yusa-d wass ad yesteεfuYesbedd tiddi-s s lewqam

Tura yesεa axxam

Nevmeε tekfa deεwessu

Newwi tafat s wudemSi tala-inemA tamurt n Yimazi$en

A tamurt nne$ εzizen

Igenni-m yecbeê zegzawYif alma n ugarawMi ara tectiq te$zert adfel

Idurar-im εlayitKkan-d $ef ddunitAbeêri deg-sen d asfel.

Newwi tafat s wudemSi tala-inemAtamurt n Yimazi$en

A tamurt nne$ εzizen

BESSAεUD Muêend Aεrab Yecna-t TAKFARINAS

Tasfift « way telha»

Page 61: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

60 61

D nekk ara yarun

1. Efk-d tiririt $ef yal asestan. Aru-d tifyar yemmden.

1 .1 . Anwa aêric n useklu i yettaîîafen akal ur yettseyyix ara ?

……………………………………………………………………………………..

1 . 2 . Anwa aseklu i d-gezzmen medden d aser$u?

……………………………………………………………………………………..

1. 3 . Bder-d isekla tessnev meqqin-d weêd-sen di teégi

……………………………………………………………………………………..

1 . 4 . Bder-d isekla tessnev iteééu-ten umdan.

……………………………………………………………………………………..

1 . 5 . Bder-d igumma tessnev,1 . 5 . Bder-d igumma tessnev,1 . 5 . Bder-d igumma tessnev rnu-d isekla i ten-id-yettarwen.

……………………………………………………………………………………..

1 . 6 . Llan kra n yigumma sεan i$ess daxel. Anwi-ten ?

……………………………………………………………………………………..

1. 7 . Llan yigumma niven d tiεeqqayin i sεan daxel. Anwi-ten ?

……………………………………………………………………………………..

1. 8 . Llan yisekla sεan iferrawen d ihrawanen. Anwi-ten ?

……………………………………………………………………………………..

1. 9 . Llan yisekla sεan iferrawen d imecîaê. Anwi-ten ?

……………………………………………………………………………………..

1. 10 . Anwi isekla i d-imeqqin kan di tneéruft ( sseêra) ?

……………………………………………………………………………………..

Page 62: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

62 63

Tazemmurt

Tazemmurt d aseklu yeggten di temnavin

i d-yezzin i yilel Agrakal. D azamul n talwit

. Tazemmurt têemmel aîas n tafat. £ur-s tafga d

tuntimt. Iferrawen-is d adalen, am unebdu, am

tegrest. Tezmer ad tidir aîas n leqrun. Agummu

i d-tettarew tzemmurt qqaren-as azemmur.

Tetten-t medden akken d azegzaw ne$ mi ara

yu$al d aberkan. Maca amur ameqqran d iéid

i t-ééaden, tekksen-d seg-s zzit. Medden akk

êemmlen zzit acku tetten-t yerna ssejjiyen yis-s

aîas n waîîanen.

Ass-a, deg umaval, llan azal n 600 n yimelyan n

tzemrin. As$ar n tzemmurt, ti$mi ines d tawra$t

d tur$ist, yentem aîas degmi i t-ssexdamen

i usram n waîas n t$awsiwin. Ma d tizemrin

i d-imeqqin kan akka weêd-sent di téegwa

qqaren-asent aéebbuj. Aéebbuj-agi ttleqqimen-t

medden akken ad yu$al d tizemrin. D tazemmurt

i d-yettakken zzit d aéidan, d aêlawan; ttseggin-t ne$ ttarran-t i mennaw n tgelliwin ne$ sexdamen-t

deg usewwi.

Asegzi n wawalen : - Ur$is: a$uzal: d ini yettakken cwiî anzi iî anzi iî $er yi$ed

❶ Anti timura ideg tella s waîas tazemmurt ?❷ Acu n ugummu i d-tettakk tzemmurt ?❸ Anta tallit ideg leqqven azemmur ?❹ Acu i d-tekksen seg uzemmur ?❺ Deg wacu i sexdamen afaris-agi n uzemmur ?❻ Anti tigelliwin ideg ttarran azemmur ?❼ Amek ttarran aéebbuj d azemmur ?

yAvris :

Isestanen: !

Page 63: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

62 63

❶ IéIéI id éid é ➝ aéidan.

- Acu i nerna i umyag akken ad d-nessuffe$ arbib « aéidan » ?

- Efk-d 5 n yimedyaten niven i yimyagen-agi.

• Imliê ➝• Iréig ➝• Imsus ➝• Izwi$➝

• Imlul ➝

❷ Tazemmurt d aseklu i d-yettaooTazemmurt d aseklu i d-yettaooTazemmurt d aseklu i d-yetta an azemmur. ooan azemmur. oo

- Bder-d 6 n yismawen niven n yisekla i tessnev.

- Efk-d isem n ugummu (ma sεan) n yal yiwen deg-sen.

❸ Deg uvDeg uvDeg u ris, llan wawalen vris, llan wawalen v i d-yemmalen ti$ma

- Af-iten-id.- Rnu-d kra niven s-$ur-k.

❹ Efk-d inemgalen n wawalen-agi: Md: uzyin ¹# ucmit- aberkan #

- aéidan ¹#

- tettidir #

- tekksen #

- talwit #

- ameddakkel ¹#

- yuli #

- ameééyan ¹#

yAmawal

Page 64: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

64 65

Ad cfuγw

Imesla : [gw] [kw] [$w] [qw]

• £er imedyaten-a• Yal aseggas amaynut, ttazne$ takarva n yennayer.

• Deg wussan n tasmuvi, yett$ar uglim-is.

• D a$rum i yettawi deg uqrab-is.

• Yeççur akkYeççur akkYeççur d ixmir akk d ixmir akk

• £ef tgecrar nu$al, sdaef tgecrar nu$al, sdaef t ul$em di ûeêra;

❶ Di tefyar-a llan yimesla yemgarad wamek i ten-id-nenîeq d wamek i ten-nura. Anwi-ten ?❷ Amek i ten-id-ne$ra ?❸ Amek i ten-nura ?❹ Ibeddel unamek n wawalen-ina imi ur ten-nuri ara akken i ten-id-ne$ra ne$ ala ?

Imesla [gw], [kw], [qw], [$w], [xw] maççi akken i ten-id-nneîîeq i ten-nettaru.Xas neqqar-d - [agwlim], ad t-naru aglim.

[axwleno] ad naru : axleno[a$webbar] ad naru : a$ebbar[aseggwas] ad naru : aseggas

❶Suffe$Suffe$Suffe -d seg tefyar-a ismawen i yes$-d seg tefyar-a ismawen i yes$ εan imesli yemgarden gar ususru d tira.

- Isuv-d wavu yessafeg a$ebbar.- Ulli êemmlent agercal.- Amzur-is d akbal d lwerd amellal.- Taga tettaooa-d tife$wa.- Yeqbel ad yeddu d imneggef.- Axeddam te$der-it teswiεt.- Yenoer yiéri-w tiregwa, ff$ent $er wul-iw.

❷Tazabut

Ay asebsi n uxleno, abbu inek ittnawal awal.Tizizwa ttidirent d igelfan.Di loib-iw mi d-yella kra, ad t-yaker ufus-is.A$bel n bab-is.

yTirawalt

yIluγma

Page 65: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

64 65

Ad cfuγw

Arbib

• £er imedyaten-a Amur ameqqran n yimdanen ééaden azemmur.

Tazemmurt $ur-s tafga tafga tazurant.

❶ Acu-ten wawalen yellan sdat widen yettuderren ?❷ Acu i d-yerna wawal « ameqqran » i wawal amur ?❸ Anwa amyag seg i t-id-nessuffe$ ?❹Acu-t, ihi, wawal « ameqqran » ?

Arbib d awal i d-yemmalen amek immug kra, ama d amdan, ama d ta$awsa, ama d im$i. Amedya: argaz ukyis. Amcic aberkan.Awalen « ukyis » akked « aberkan » d irbiben

❶SuffeSuffeS $uffe$uffe -d irbiben yellan deg u$-d irbiben yellan deg u$ v-d irbiben yellan deg uv-d irbiben yellan deg u ris-agivris-agiv .

Tazemmurt d aseklu i yellan s tuget di temnavin n yilel Agrakal. £ur-s tafga d tazurant. Addag-agi d azamul n talwit. Iferrawen-is d adalen am unebdu, am tegrest. Yettidir aîas n yiseggasen. Agummu i d-yettaooa d azemmur. Tetten-t d azegzaw ne$ mi yu$al d aberkan.

❷ Muqel tkemmleMuqel tkemmleM vuqel tkemmlevuqel tkemmleAmeqqran ➝im$ur

Amellal➝Amezwaru➝Uêric➝Ameééyan ➝Azegga$ ➝A$ezzfan ➝

❸ Sile$-d irbiben s yimyagen-agi$-d irbiben s yimyagen-agi$ .

Ggri➝Iwzil➝Imri$➝Ilwi$➝Icmit➝Dder$el➝

yTajerrumt

yIluγma

Page 66: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

66 67

yIluγma

Ad cfuγw

Izri ibaway

• £er imedyaten-a• • Igenni-m terkeb-it tawla • Ur tUr tUr -fhime t -fhime t $ ara• Ur d-yefki tafat nt nt e$ lehwa• Ur iban ara• • Ur yeooi iîij ad d-yecreq.

Ayt mangellat, Tikkest seg « igenni-m »

❶ Tifyar-a d tibawayin ne$ d tilawayin?❷ Af-d imyagen. D ibawayen ne$ ala?

❸ Lemmer ad asen-nekkes tizel$iwin n tibawt, yella kra ara ibeddlen deg-sen?❹ Qren ger yimyagen-ina mi ara ilin d ibawayen akked mi ara ilin d ilawayen ?❺ Kkes « ur » di tefyirt taneggarut.

Izri ibaway yettale$ s tmerna n « ur ……. ara » i umyag. Tibawt deg yizri tgellu-d s temlellit n te$ra deg waîas n yimyagen :

(a ➝i) yedda ➝ur yeddi. (e ➝i) yeffe$ ➝ur yeffi$.

❶Err amyag yellan ger tacciwin $er yizri ibaway :$er yizri ibaway :$- (yusa-d) $er tme$ra n gma-s.- (yelmed) tamazi$t di teméi-s.- (yesla)-as mi d-yewwev.- (Yusa-d, iceyyeε- d, yu$al-d) $er warraw-is.- (B$i$) ad d-ini$, ad yifsus wul-iw.

❷Err tifyar $er tibawt :$er tibawt :$

- Yeîîef-it, yezla-t.- Kerzen deg yiweooiben.- Yefra wurar, tfukk tme$ra.- Yekker-d ad d-yerr ttar.- Yekcem $er uxxam, yufa-ten tetten. - Fehme$-tent d acu-tent.- Umne$ s wayen yevran.

yTaseit

Page 67: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

66 67

yAvris :

yTigzi n uvris

Ifit

Ifit d aseklu i d-imeqqin di temnavin

izeqqlen. Yegget di$en di temnavin i

d-yezzin i yilel agrakal. Ifit d addag

izemren ad yesεu alama 10 n lmitrat

di te$zi. Iferrawen-is ldin, d ilegga$en

deg udem n ufella, d iêercawanen deg

wudem n wadda. Tal$a nsen temgarad

seg useklu $er wayev. Ifit i$elli-as

yiferr deg umwan. Ti$mi n yifurkan-is d

tefga-s d tadbert.

Agummu-s d aéidan, yeççur

d iεeqqayen s-daxel. Yesεa tafenda

d ta$udant. Yettmaçça d tibexsisin ne$

d ini$man.

Asegzi n wawalen:

Ini$man: iêbuben, tazart - adbar : d ti$mi yettakken anzi $er tin yitbir,

❶ Anda i d-imeqqi yifit?

❷ Amek gan yiferrawen-is?

❸ Acu i d-yettakk yifit?

❹ Amek yettmaçça ugummu-a ?

❺Acêal n wanawen n tneqqlin i yellan?

❻Amek yettu$al yiferr n yifit qbel ad ye$li?

❼ I wumi i t-ttakken

Page 68: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

68 69

Aman yeddren

Ulac wi ara tt-izeggrenMa cennun ay cebêen waman yeddren

Ar cennun tiéemmarinLa tnehher deg wakrarenLa tnehher deg wakraren

£er tmura n tzemrinTurew texsiTettrebbi izamaren

Wid ur neériAd ôjun ard im$uren

yAd cnu$

Idir, ccna Arrac n Tiddukkla

Amzun d tiflukin yeccvenSwayes i glan waman yeddren

Arrac $er-wen i sebvenTtazzalen, ttemdeggaren

Mdeggaret Alama tufam tasga

Yelli tejba-d deg wamanTejba deg waman yeddren

Arrac d imeêrac i gmanTtazzalen ur ttaggaden

Azzlet, azzletAzzlet a wid izemren

Tella yiwet

Tella yiwet Ulac wi iéran

Amek i tgaYiwen wass gar yi$unam

Aman i d-yettuddumen

Ad ten-rren s isugamTtazzalet ad ten-id-ttagmem

kerset agusAgus bu-sebεa yisuraAvar fessusWi yecfan ma ad d-ya$ kraYiwen wass aman yeddrenAd n-awin abrid n rrif

Di tafrara ad d-temmagremTimura anda i nensa zik

Xas rut, rnutMa tewwim-d deg wurrifen

Xas rut, rnutTamurt tuli d asawen

Page 69: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

68 69

❶Aru-d avris ideg ara d-tgelmevris ideg ara d-tgelmev vris ideg ara d-tgelmevris ideg ara d-tgelme takalitust. Semres awalen-agi: v takalitust. Semres awalen-agi: v

D aseklu - imeqqi-d - iéuran-is keccmen aîas deg wakal - anda llan waman - tettqerriε $ef yisuyax - tettidir aîas n yiseggasen – as$ar-is sexdamen-t deg waîas n t$awsiwin.

❷S yisestanen-agi, εrev ad d-taruv ad d-taruv v yiwen n uv yiwen n uv vyiwen n uvyiwen n u ris ideg ara d-tmeslayevris ideg ara d-tmeslayev v $ef useklu i $ef useklu i $ têtêt emmleêemmleê v.v.v

Acu n waddag i têemmlev ?

Anda i d-imeqqi ?

Acêal yettidir ?

Acu n ugummu i d-yettaooa ?

Melmi i –t-id-yettaooa?

Yettmaçça ugummu-agi ne$ ala ?

❸Muqel tugna tgelmevMuqel tugna tgelmevMuqel tugna tgelme -d addag-agi tettwaliv-d addag-agi tettwaliv v sdat-k.v sdat-k.v

Mmeslay-d $ef :

-tefga-s

-ti$mi-is (ini-s)

-te$zi-s

-iferrawen-is

-agummu ines ( ma yesεa)

D nekk ara yarun

Page 70: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

70 71

yAvris :

yTigzi n uvris

Iba$uren n useklu

Tiéegwa, imuda$ d yisekla amzun d turin n ugama. D nutni i t-yettcebbiêen. D nutni i yessizdigen azwu : ssuffu$en-d uksijin, tessen azwu yeslu$ wuksid n kaôbun.

Kra n yisekla, ittekkes-d umdan seg-sen as$ar. Kra, yessexdam-it d aser$u, kra, yessexdam-it di lebni ( tigejda, isulas, timuwa n ssqef, tiwwura, îîwiqan…), kra niven, ixeddem yis-s aîas n t$awsiwin n uxxam: ikersiwen, îîwabel, tibeqsay, ti$enjawin, imîerêen…

Kra n yisekla niven, ttarwen-d igumma, yett$ellit-iten umdan.Yal agummu yesεa tallit deg yettewway. Ma nerra cwiî kan akka tidmi nne$ $er temsalt, ad naf maççi yiwen n uba$ur ay yellan deg yisekla. Kra n ddwawi, seg yisekla i ten-id-ssuffu$en yimussnawen. Asmi i d-yennulfa lka$ev di tmurt n Ccinwa, s yiclemù n useklu i t-id-xedmen. Di tegrest, mi ara yegget ugeffur, limer maççi d isekla aîas n wakal ara awin waman. Di tefsut, ouoougen, berrun-d i tfendiwin tiéidanin. Deg unebdu, d isekla u$ur ddarayen yimdanen d yi$ersiwen $ef waqqaren n yiîij. Di taggara, tewwi-d ad d-nemmeslay $ef wazal n yisekla d yidgan

n tizzegzewt deg yi$erman : di temdinin, yettlu$u mliê uzwu, ma ulac isekla d acu ara s-yesneqsen alu$u ? Ma yella ulac idgan n tizzegzewt, anida ara izmiren ad sgunfun ne$ ad kksen lxiq medden ? D acu n ccbaêa i tezmer ad tt-id-tmagger tiî, ma tu$al twennavt ala ssiman d llajuô ? Ihi, tifrat d uééu n yisekla d useêbiber fell-asen.

❶ Acu n uba$ur i sεan yisekla ?❷ Acu n t$awsiwin i d-ttawin medden seg yimuda$ ?❸ Ayen tteééun addagen di temdinin ?❹ Acu i d-yettawi umdan seg yisekla ?❺ Ayen xeddmen idgan n tizzegzewt di temdinin ?❻ Anta ta$awsa akk yelhan i d-yettakk useklu ?

Page 71: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

70 71

❶Yal awal deg wigad-agi i d-iteddun wali anwa awal ukkud yezdi aéar: d aser$u ne$ d as$ar

• er$, qqar, ta$ert, $ri, $er, timer$iwt,

Aser$u As$ar

❷ Anwa isem n useklu iseg d-yeffe$nwa isem n useklu iseg d-yeffe$nwa isem n useklu iseg d-yeffe yisem tabaqit.$ yisem tabaqit.$

❸ SuffeSuffeS $uffe$uffe -d seg u$-d seg u$ v-d seg uv-d seg u ris ismawen n tillay n useggasvris ismawen n tillay n useggasv

❹ Af-d deg uAf-d deg uA vf-d deg uvf-d deg u ris isem-is umkan deg llan yisekla di temdint.vris isem-is umkan deg llan yisekla di temdint.v

❺ Af-d deg uAf-d deg uA vf-d deg uvf-d deg u ris aknaw n wawal « ivris aknaw n wawal « iv $erman ».$erman ».$

❻Acu i d anamek n wawal « ad sgunfun » deg uvcu i d anamek n wawal « ad sgunfun » deg uvcu i d anamek n wawal « ad sgunfun » deg u ris ?vris ?v

yAmawal

Page 72: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

72 73

Ad cfuγw

Abeddel di lmenîeq : ss ➝ [tt]

• £er imedyaten-a

❶ Adfel ifessi s leεqel.

❷Yal tameddit iêesseb idrimen-is.

❸I$esseb di tikli.

• Suffe$-d imyagen yellan deg yimedyaten.

• Qren gar wamek i ten-nura d wamek i ten-id-nneîîeq.

• Af-d tal$a taêerfit n yal amyag.

• Sefti-ten $er yizri d wurmir aêerfi d wudem wis tlata n wasuf (netta).

• Ansi i d-yekka ihi yimesli [tt] ?

Mi ara yili uéar n umyag d « s » mi yessed usekkil-a lad$a deg wurmir ussid, neqqar-d [ tt ] Md : (fsi) nettaru : ifessi, nneîîeq-it-id : [ifetti]

❶Se$ti igulen yellan di tefyar-a.$ti igulen yellan di tefyar-a.$

- Nfetter ini$man deg yiferrugen akken ad qqaren.

- Kra n win i$ettben yettegririb.

- Kra n win iêettben weêd-s i$ellev.

❷Tazabut : (Aselmad ad d-i$Tazabut : (Aselmad ad d-i$Tazabut : (Aselmad ad d-i er am wakken i d-nne$er am wakken i d-nne$ îîeq )îîeq )îî

- Txessi teftilt deg yiv.

- Fessren medden iceîîiven akken ad kkiwen.

- Aksum ma yeqqim i yiîij, ifessed.

- Ur $esseb ara deg wawal.

❸ Sefti amyag (fser) $er wurmir ussid, udem amezwaru (nekk ) $er wurmir ussid, udem amezwaru (nekk ) $

❹ Sefti amyag (êSefti amyag (êSefti amyag ( seb) êseb) ê $er wurmir ussid, udem wis krad (netta)$er wurmir ussid, udem wis krad (netta)$

yTirawalt

yIluγma

Page 73: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

72 73

Ad cfuγw

Amqim awsil n umyag

• £er imedyaten-a❶ Yu$-d a$rum, yeçça-t$rum, yeçça-t$r❷ yerzef $er uletma-s, yewwi-as tarzeft.

éer : “t” yellan d umyag “yeçça-t”, “as” yellan d umyag “yewwi-as”, neqqar-asen: imqimen udmawanen iwsilen n umyag.

•• Deg umyag “yeçça-t” limer maççi d « t » anwa awal i wumi ara d-n Deg umyag “yeçça-t” limer maççi d « t » anwa awal i wumi ara d-nεεiwed ?iwed ?• Deg umyag “yewwi-as”. Anwa awal i nessenfel s “as”• Limer ad as-nernu tazel$a n tibawt i yimyagen-a (yeçça-t” akked “yewwi-as”, anda ara ilin

yimqimen iwsilen?• •D acu yettilin gar umyag d umqim awsil?

Amqim awsil n umyag iteqqen $er umyag s tezdit. Amqim awsil yezmer ad yili sdat umyag. Md : yenna-as. Yezmer da$en ad yili deffir umyag. Md : ad as-yini.

❶Err ajerriv ddaw umqim awsil n umyag v ddaw umqim awsil n umyag v

❷ Kemmel tafelwit-aAmqim ilelli Amqim awsil Amqim awsilnekk Têemmel-iyi Têebber-iyi

Keçç

Kemm

Netta

Nettat

Nekkni

Nekkenti

Kunwi

Kunemti

Nutni

Nutenti

❸Err amqim awsil iwulmen deg wadeg n yisem yettuderren :• Anelmad yura tamsirt.• Aselmad iêemmel inelmaden.• Ur tekkat ara tselmadt tinelmadinUr tekkat ara tselmadt tinelmadinUr tekkat ara tselmadt

yTajerrumt

• Fki$-am ul-iw awi-t akken ad sebre$ fell-am.• £ef yisem-im aεziz yuzzel leqlam,

terêiv-iyi a tin ized$en ul-iw

• Tesvelmev-iyi ur vlime$, xas velme$ mebla leb$i-w.• Adam-id-qqle$ d aεeîîar, s yisem-im ad am-in

siwle$.

• Yerra awal i gma-s.gma-s.• Tta$ awal i baba-k.

yIluγma

Page 74: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

74 75

Ad cfuγw

Urmir ibaway

• £er imedyaten-a • Azekka, ad yinig $er l$erba • Yal aseggas, yettas-d $er tmurt

❶Af-d imyagen

❷ Tigawt nsen tevra ne$ ad tevru ne$ tverru?

❸ Err $er tibawt imyagen n tefyar-ina. Beddlen yimyagen-ina di sin?

Di tal$a tilawayt, yella wurmir aêerfi, yella wurmir ussid, ma di tal$a tibawayt yella kan wurmir ussid ibaway.

Yettale$ wurmir ibaway s tmerna n tzelyiwin n tibawt i wurmir ussid. Md: ur d-yettas ur d-yettas ur ara $er tmurt.

❶Aru imyagen yellan gar tacciwin akken iwata :

- Ur (awev) ara medden, uqcic-agi.

- Ur (ddu) ara di tkerrust n Qasi.

- Aqcic-agi, ur (qadder) ara im$aren .

- Mqidec bu-lehmum yal ass ur (gen), ur (nuddem)

❷ Err imyagen yellan di tefyar-a $er wurmir ibaway :$er wurmir ibaway :$

- Yekkat ayyul, yeddaray tabarda

- Yesla, yeéra.

- Yelmed tamsirt.

- Beddlen idis.

- Ad ruêe$ azekka.ruêe$ azekka.r

❸Sefti amyag « ili » $er wurmir ibaway, udem wis krad (netta).$er wurmir ibaway, udem wis krad (netta).$

❹ Sefti amyag « aru » $er wurmir ilaway, udem wis krad (netta)$er wurmir ilaway, udem wis krad (netta)$ .

yTaseit

yIluγma

Page 75: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

74 75

Amek ara nseêbiber $ef yisekla

Anda ulac isekla ur tettili tudert acku d nutni i d turin n ugama. Anda ulac isekla ur tettili tudert acku d nutni i d turin n ugama. Akken ad nêareb fell-asen, tewwi-d:- Ad neééu isekla di yal tardast n wakal ur nebni ara.- Ad neééu isekla di yal tardast n wakal ur nebni ara.- Ad nêader iclem yedlen tafga imi d netta i yettqerrita i yettqerriεen

aîîanen $ef yisekla. - Ur nessentuy ara imesmaren di tafgiwin n yisekla.- Ur nessentuy ara imesmaren di tafgiwin n yisekla.- Ur nettciddi ara aseklu s yileéwi ma ulac ad t-yexneq - Ur nettciddi ara aseklu s yileéwi ma ulac ad t-yexneq

ur yettim$ur ara.- Ur ngezzem ara iéuran acku d nutni i d imi n - Ur ngezzem ara iéuran acku d nutni i d imi n

yisekla.- Ur nesmaray ara $ef yisekla ifarisen ara ten- ara ten-

ivuren (am ubenzin….) - Ad nêader $ef yiferrawen acku yis-sen i

yesnuffus useklu.- Ur ncellex ara ifurkan ma ulac ad yeqqar

useklu.- Ur nettali ara $ef yifurkan ireqqaqen ma ulac

ad d-réen.- Ur nferres ara ma yella ur nessin ara ad

nefres.- Tewwi-d ad nerr azal i yisekla am wakken i

asen-t-rran yimezwura nne$. Awal yeooa-t-id Ccix Muêen-u-Lêusin :

εuhde$ Rebbi

Ar win ur nêemmel agvi

Ul-is, ar d abe$vi.

❶Acu$er teééun medden isekla ?

❷Ayen ur gezzmen ara medden iéuran i yisekla ?

❸Ayen ur d-tewwi ara ad nesmir ifarisen imekruren $ef yisekla ?

❹ Acu n uba$ur i yesεa useklu?

yTigzi n uvris

yAvris :

Page 76: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

76 77

Ad cnu$ A mmi-s n Umazi$

Tawerqet $ef tzemmurt acêal d asefruTajaddit deg-sent ay tettiliËfev seg-sent xas ma mxalafent cfuDdukklent am wass-a am yivelliTaciîa n uzemmur $er $ur-k mi ara d-teknuËess-as akken ilha mi ara k-yini:“ A mmi-s n Umazi$

Iîij nne$ yuli-dAîas aya ur t-éri$Ass-a nnuba nne$ tezzi-d”

Lunis n At-Mangellat, tasfift «Iminig n Yiv»

Lbaz seg udrar yekker-d ihuzz afriwenYusa-d $er $ur-k ad k-id-yessaki

Ad ak-in-yessiwel s yisem ara k-id-yesnekrenAwal tettuv ad ak-t-id-yesmekti£as ma teîîsev, la tettarguv, medlent wallen

Ad tent-id-teldiv mi ara k-yini:“ A mmi-s n Umazi$

Iîij nne$ yuli-dAîas aya ur t-éri$Ass-a nnuba nne$ tezzi-d”

Lêu deg yiberdan, yak ass-a a$rem tesk ass-a a$rem tesk εiv-tKra tettwaliv la k-id-yettwali

Azezzu s ujeooig-is awra$ twalav-tDi ccbaêa n tmurt-ik yettikki

Mi ara tεeddiv fell-as ad ak-id-yeîîef tacvavtAd k-yeêbes, muqel-it ad ak-yini:

A mmi-s n Umazi$Iîij nne$ yuli-d

Aîas aya ur t-éri$Ass-a nnuba nne$ tezzi-d

Ma tfehmev ldi-d allen-ik, muqel s idisanMa tfehmev ldi-d allen-ik, muqel s idisan

Ad twaliv atma-k, ad k-id-walin

Ahaw semlilet ifassen-nni ferqen wussan

Ma mlalen kul ccedda ad tefsi

Abeêri n tegmat ad ken-id-iéur d aêlawan

Ad d-yeglu s ûûut ad awen-yini:Ad d-yeglu s ûûut ad awen-yini:

A tarwa n Umazi$

Iîij nne$ yuli-d

Aîas aya ur t-éri$

Ass-a nnuba nne$ tezzi-d

Page 77: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

76 77

❶ Ini-d « ih » ne$ « ala »$ « ala »$

- A$anim d aseklu (....…..)

- akalitus d aseklu (……..)

- Aberwaq d aseklu (……..)

- Taslent d aseklu (……..)

- Isisnu d aseklu (……..)

❷Smed tifyar-a :

- Ini$man d agummu n…………….

- Isisnu d agummu n ……………....

- Tijujtin d agummu n …………….

- Zzit d at d at d faris n ………………........faris n ………………........f

❸Rnu-d s$ur-k isufar ni$ur-k isufar ni$ vur-k isufar nivur-k isufar ni en, tiniven, tiniv ven, tiniven, tini -d v-d v ansi i d-tekken.

❹Err yal ugummu $er useklu i t-id-$er useklu i t-id-$ yer useklu i t-id-yer useklu i t-id- ettarwen : Abelluv, – Zzv, – Zzv it, – Tayni, – Ulmu, – Tibexsisin, – Tizwal– Tizwal– , arevlim ?

- Tazdayt tettarew-d…………….…

- Ifit yettarew-d……………..…......

- Takerruc- Takerruc- Takerr t tettarew-d……………...

- Taslent tettaooa-d……………..….

- inijjel yettakk-d ……………..…….

- Tazemmurt tettarew-d……………

❺ Yenna umedyaz :

« Ass-a, ééi$ im$i, azekka d aseklu ad yu$al »

Ini- d, s kra n tefyar, amek yettu$al yim$i d aseklu.

D nekk ara yarun

Page 78: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

78 79

Ad ktazle$ iman-iw

❶ Ini-d ma tzemrev……..:

Ad te$rev avris yerna ad t-tfehmev ?

Ad d-tmeslayev $ef yisekla ?

Ad tgelmev iêricen n useklu ?

Ad d-tefkev iba$uren n useklu ?

❷ Muqel ma tzemrev…..:

Ad txedmev tafirt i kra n yisekla tessnev ?

Ad d-taruv $ef useklu d uba$ur yesεa ?

Ad d-taruv $ef temlilt d uba$ur yesεa useklu ?

❸ Ini-d ma tzemrev…..:

Ad takzev izri ibaway ?

Ad takzev urmir ibaway ?

Ad tesmersev tibawt di tefyirt ?

Ad d-taruv maççi “ss➝[tt] ?

Ad takzev amqim awsil n umyag ?

Ad taruv war tan$it isekkilen [ww], [gg], [k], [q] , [$] ,

+ -

Page 79: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

78 79

Uîîun Tamazi$t Tafransist1. Aba$ur (kb, mw) Bienfait, avantage2. Abare$ (kb) Renard3. Agethil (seg gget : être nombreux + ahil : programme) Curriculum4. Addag (mw) Arbre5. Adday (mw) Base (de…)6. Afniq (kb) Coffre 7. Agadez ($ds) Marché (le) 8. Agama (mw) Nature9. Agbur (mw) Contenu

10. Agejdan Principal11. Imeglem (seg aglam ) Descriptif12. Aglam (mw) Description13. Agra ( MC£ ) Cartable14. Akez Reconnaître15. Aknaw (seg KNW= être identique, semblable, être synonyme) Synonyme16. Aktawal (seg takti :idée + awal) Champ lexical 17. Aktazal (seg ket, sket (tg): mesurer + azal : valeur) Evaluation 18. Alaret (ilurat) ( seg ulu : être gal + aret / chose, objet) (s) Exemplaire19. Ales Raconter, narrer, répéter20. Almad (seg lmed : app(seg lmed : app(seg lmed : a rendre) (s) Apprentissage21. Ama$lay (i… en) n tigawt,

TignatinCirconstances de lʼaction

22. Amakun (tg) (seg m + takunt : merveille ) merveilleux23. Amallal (seg tallalt : aide) (kb) Adjuvant24. Amaru (imura) (mw) Ecrivain25. Amastan ( MC£ ) Protecteur26. Amayas ( MC£ ) Guépard27. Amazun ( seg azen (kb) : (s) Destinataire28. Ameéraw (seg éer : (kb)) Visuel29. Ameskar (mw) Auteur30. Ameslaw (seg imesli :) Audio31. Amigi (imigan) (seg m + eg = faire) (s) Actant 32. Amnamar Opposant

yAmawal

Page 80: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

80 81

33. Amninad (seg ani : observer + nadi : chercher) diagnostique34. Amsagan (seg m + eg = faire) (s) Actanciel35. Amsew (m + sew = boire) Buvard36. Amazan Destinateur37. Amuken ( MC£) Préparation, organisation38. Ananar ( MC£) Enclôs pour animaux39. Anaw (dialectes marocains) chl Type40 Anembav (seg mbev : se débrouiller, se procurer qqc)(seg mbev : se débrouiller, se procurer qqc)(seg mbev Actant (sujet dans le schéma actanciel)

41. Anersam (mw) Coiffeur42. Anevfar (mw) Discipline43. Angal (mw) Code44. Anhil ( MC£ ) Autruche45. Aninad (seg ani : observer + nadi : chercher, ausculter) (s) Diagnostic46. A$awas (mw) Canevas, plan47. A$lad (mz) Rue 48. A$nib ( MC£ ) Crayon 49. Armus (seg rmes : recevoir) (s) Acquis (nom)50. Asalel (kb) Support 51. Asami (seg sami : sʼapprocher) (s) Approche52. Asatal (deg udlis n unelmad n Maruk), (B.B.) Contexte53. Asaway (seg awi : mener, prendre, conduire) Canal54. Aseklu (mw) Arbre55. Aselkim (lexique informtique de S. SAAD) Ordinateur56. Asewsen (seg WSN : CHAKER, manuel de linguistique berbère II,

pp : 175 et 222) (s)Publicité

57. Asezzay (s + zzi = tourner) Compas58. Asinaw Secondaire59. Askar (seg sker : faire) Déclenchement60. Assar (MC£) Besoin, manque61. Astan (mw) Défense, protection62. Awadem Personnage63. Awina$ (kb) é. Dallet Gris clair64. Awras Fauve (couleur)65. Axatar (mw) Important66. Ayis Cheval67. Azadu$ (mw) Batiment68. Azeglal (mw) Boulevard

Page 81: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

80 81

69. Azwu (mw) Air70. Ifecka (mw) Moyens71. Ifis (kb) Hyène72. Ifit (ifitwan) (kb) (si Genzat, SÏIF) Figuier 73. Ilu (MC£) Eléphant74. Inaw (mw) Discours 75. Ini (mw) , ti$mi Couleur76. I$niben at-ti$ma Crayons de couleurs77. I$rem Ville78. Irem (seg arem : essayer, tester) (s) Test, composition79. Iswi (mw) But / finalité80. Iwnes ussid (seg tiwinest, tawinest : qqc de circulaire) Disque compact81. Ktazel (seg ket, sket (tg): mesurer + azal : valeur) Evaluer 82. Nined (seg ani : observer + nadi : chercher, ausculter) Diagnostiquer83. Senfel (kb, clh) Changer 84. Sgel (mw) Emettre85. Sker (clh) Déclencher86. Slev (mw) Analyser87. Tadlist n takat Livret de famille88. Tafenda (mw) Parfum89. Tafesna (mw) Degré90. Tafga (MC£) Tronc dʼarbre91. Tagnit n taggara Situation finale92. Tagnit n tazwara Situation initiale93. Takala/Tarrayt Démarche94. Takalast (B.B) Album95. Takatut ( MC£) Mémoire96. Takenwa (seg aknaw : être identique, ressembler, (kb) ) Synonymie 97. Tamasit (mw) Responsabilité98. Tamendit (mw) Joie99. Tamert (timar) (mw) Heure100. Tanedlist ( n (lieu) + adlis : livre) Librairie101. Tanesramt n yi$niben Taille-crayon102. Tanfust (tg, mz, clh)

Tamacahut (kb)Conte

103. Tanzagt (mw) Durée104. Ta$ult (mw) Domaine

Page 82: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 5 Année Primaire

82

105. Tarektit ( seg arekti : (kb) Pâte à modeler106. Tasdart (kb) (seg adar : rang) Règle107. Tasdat (N.ZERRAD) Minute 108. Tasint (seg sin : deux (kb) (tasnin) Seconde 109. Tasmilt(mw) Classe110. Tasnedwelt (seg sn : science + dwel : éduquer (MC£) Pédagogie 111. Tasugna (seg sugen : imaginer (mw) Imagination 112. Tasukt (mw) Avenue113. Tawennavt (mw) Environnement114. Taywalt (mw) Communication115. Tazmert (tizemmar) Capacité116. Tigawt (mw) Action117. Tikerrist (seg kres : nouer) Intrigue118. Timsizzelt (msizzel : concourir (azzel : courir) (kb) Compétition119. Tinciwt (kb) Plume120. Ti$mi Teinte, couleur121. Tirawt (mw) Ecrit (nom)122. Tugna (mw) Image123. Tunéart (mw) Enigme124. Ullis (seg ales : raconter, recommencer…) Récit125. Untim (MC£) Solide, fort126 Unu$en ittembiwilen Dessins animés

Isegzal:• Clh : tacelêit

• Kb : taqbaylit

• Mz : taméabit

• Mw : amawal n tmazi$t tatrart

• Mc$ : tamace$t

• £ds : ta$damsit

• S : asumer