Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

82
TAGDUDA TAZZAYRIT TAMAGDAYT TA¨ERFANT A©lif n Usedwel A©elnaw S w 4M Aseggas wis 4 n Ulmud Amenzu Imeskaren : * ˜ERRUC Muhub * LEWNIS A§li * ¦ACUR Rem¤an * KEBIR Buse§d A d l i s n t m a z i $ t ISBN : 9947-20-423-05 Dépôt légal : 2005-673 MS : 407/05 2010-2011

Transcript of Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Page 1: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

TAGDUDA TAZZAYRIT TAMAGDAYT TA¨ERFANTA©lif n Usedwel A©elnaw

Sw4M

Aseggas wis 4 n Ulmud Amenzu

Imeskaren :* ˜ERRUC Muhub* LEWNIS A§li* ¦ACUR Rem¤an* KEBIR Buse§d

Adlis n tmazi$t

ISBN : 9947-20-423-05 Dépôt légal : 2005-673 MS : 407/05

2010-2011

Fares
Tamazight Flag
Page 2: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

AGBUR

Asenfar Agatu n ulmad Tagzemt I¤risen

01

Sb.07

1- Furulu sb.10- M§emri sb.14- Asefru : A lxir-iw

sb.15

2

- Aheggi n tu©alin s a©erbaz sb. 21

- Asmi kecme© ©er u©erbaz sb. 18

- Asefru : Muggre© Bubri™ sb.23

3- Amastan sb.25- Tasedda sb.28- Asefru : A tiwiziwin

sb.30

02Sb.33

4- Ti„gi n lewŸuc sb. 34 -Tirzi ©er unanar sb. 37Asefru : Ers-d ay i¤es sb. 39

5

- Izem sb.41- Ifis sb.44- Asefru : a©yul sb.46

6

- Tudert n yizmawen sb. 48- Tudert n yifisen sb.51- Asefru : A§eqqa n

yired

03 Sb.56

7

- Ibki d uslem sb.57- Tayuga temmeáá ...

sb.60- Asefru : Tayazi¤t d...

sb.62

8

- Abare© d wa¤il sb.64- Ameyyez qbel

aneggez sb.67- Asefru : Ssendu sb.69

9

- Ayazi¤ d wuccen sb.71

- Neyya tugar tixidas sb. 74

- Asefru : A mmi §zizen sb.77

Page 3: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

AGBUR

Iferdisen n tutlayt Afares s tira AktazalTirawalt : ti©ra : a, i, u, e. sb.11Tajerrumt : awal. sb.12Taseftit : amqim ilelli sb.13

Asewsen n umdanSb.16

Sb.32

Tirawalt : tirgalin : f, j, l, m, n. sb.19Tajerrumt : isem amagnu d uma„lay sb.20Taseftit : amyag sb.22

Ameslay ©ef unekcum ©er u©erbaz

Sb.24

Tirawalt : tirgalin : r, s, w, z, y. sb.26Tajerrumt : isem : tawsit sb.27Taseftit : ana¤ sb.29

Ameslay ©ef yiramenn ugrudsb.31

Tirawalt : tirgalin : c, q, ©, x. sb.35Tajerrumt : isem : am¤an sb.36Taseftit : amatar udmawan sb.38

Asewsen n yi©ersiwenSb.40

Tirawalt : tirgalin : h, Ÿ, §. sb.42Tajerrumt : arbib sb.43Taseftit : afeggag sb.45

Aglam n yi©ersiwen Sb.47

Sb.55Tirawalt : tirgalin : ¤, ™, „. sb.49Tajerrumt : addad sb. 50Taseftit : izri sb. 52

Ameslay ©ef tudertn yi©ersiwen

sb.54

Tirawalt : tirgalin : á, ã, tt. sb.58Tajerrumt : amernu sb.59Taseftit : amyag n t©ara sb. 61

Aseqe§ed n tenfusinSb.6

Sb.79

Tirawalt : tirgalin : b, d, g, k, t. sb.65Tajerrumt : amqim awsil n yisem sb.66Taseftit : urmir ussid sb.68

Tuqqna ger tefyar d tugniwinSb.70

Tirawalt : tussda sb.65Tajerrumt : tinza© sb.66Taseftit : urmir s "ad" sb.68

Tira n tenfusinSb.78

Page 4: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tazwart

I keáá ay anelmadAql-ik deg Useggas wis 4 n Ulmud Amenzu maca d aseggas-ik amezwaru deg

ulmad n tmazi©t. D wagi i d adlis ara tesxedme¤ aseggas-agi di tmazi©t. Yis-s ara tlemde¤ ad d-

tmeslaye¤ ©ef yiman-ik, ©ef yimeddukkal-ik, ©ef takat-ik, ©ef u©erbaz-ik akked temna¤t ideg tettidire¤. Yis-s ara tlemde¤ ad te©re¤, ad taru¤. Yis-s ara ara tissine¤ a™as n t©awsiwin timaynutin.

Adlis-agi inek llan deg-s 3 n yisenfaren: asenfar amezwaru d takalast n tesmilt s yismawen d tewlifin nwen. Asenfar wis sin d takalast n kra n yi©ersiwen yettidiren deg umen„aw n tefriqt.

Asenfar wis 3 d amud n tmucuha ideg ara d-tgemre¤ a™as n tmussniwin d termiyin. Yal asenfar llant deg-s 3 n tgezmin.

Yal tagzemt teddes akka :l Ameslay ©ef tugna l Ta©uri d tegzi n tiral Almad n umawal s usemres n wa™as n tugniwin.l Tirawaltl Tajerrumtl Ta©uri d tegzi n tiral Taseftitl Ccna d uzuzenl Tira n u¤ris amec™uŸ

Nefren-d igburen itlayanen ara k-yilin d isulal i ulmad n tira d t©uri s yi¤risen ime„„yanen. Nessaram s yi¤risen-agi ad tŸemmle¤ ta©uri. Nsedda-d deg-sen a™as n tugniwin igerrzen ara k-yeswesnen idles-inek, tamurt-inek d uma¤al.

Imeskaren

Page 5: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire
Page 6: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tal©iwin n ugemmay

Asekkil ameqqran n tira s tmacint

A B C D ¥ E F G H ˜ I J K L M N Q ¨ R S ¢ T š U W X Y Z ª ¦

Asekkil ame„„yan n tira s tmacint

a b c d ¤ e f g h Ÿ i j k l m n q © r £ s ¡ t ™ u w x y z „ §

Asekkil ameqqran n tira s ufus

A B C D ¥ E F G H ˜ I J K L M N Q ¨ R R S ¢ T T U W X Y Z ª ¦Σ

Asekkil ame„„yan n tira s ufusa b c d ¤ e f g h Ÿ i j k l m n q © r £ s ¡ t ™ u w x y z „ §

Page 7: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt A¤ris Tajerrumt Taseftit Tirawalt

Tasmuli - Furulu- M§emri

Awal : asekkil, tasawalt

Amqim ilelli

Ti©ra : a, i, u, ea/e

Ad d-mmeslay ©ef wasmi kecme© ©er u©erbaz

- Aheggi n tu©alin ©er u©erbaz- Asmi kecme© ©er u©erbaz

Isem : amagnuAma„lay Amyag Tirgalin : f, j, i,

m, n,

Ad d-ini© d acu i Ÿemmle©

- Amastan- Tasedda Isem : tawsit ana¤ Tirgalin : r, s,

w, z, y.

Asenfar 1 u

1. Ad d-snekde$ iman-iw ne$ amdan niven

2. Ad d-mmeslaye$ $ef wasmi kecme$ $er u$erbaz (amuken, ass amezwaru, allalen ….)

3. Ad d-mmeslaye$ $ef yiramen-iw

Page 8: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

8

Asenfar 1 u

Takalast n tesmilt nne£

Ad wali£, sakkin ad d-mmeslaye£

argaz, tame™™ut, taqcict, anelmad,

aselmad a©erbaz, tasmilt, taddart,

i©rem,

azadu©,

azeglal,

tasukt, a©lad , u™™un

Ad wali£, sakkin ad d-mmeslaye£

Page 9: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt 1ut

9

Ad sle£, sakkin ad mmeslaye£

Ad nemyussan gar-ane£

Ad swesne£ ameddakkel-iw

.

Azul a Mayas ! Nekk d Tilelli, zed©e© di ....ad ©re© di tesmilt...........

Azul !Nekk isem-iw Mayas. Zed©e© di ... i kemm ?

Ma d wagi d Mayas,ameddakkel nne© di

tesmilt

Tagi d tameddakkelt-iw Tinhinan.

Akken kan i netturar.

Azul a Tinhinan !Azul a Mayas !

FerŸe© a™as imi k-ssne©

Page 10: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

10

Asenfar 1 u

NEKK D FURULU

Nekk isem-iw Furulu. Lule© deg useggas 1912, sin wussan uqbel amer¤il. Zed©e© di Tizi-Hibel, di t©iwant n At MeŸmud deg wasun n At Dwala, di tmurt n Leqbayel. Tsemma-iyi setti Furulu i wakken ur iyi-tta©en medden s ti™.

Imi d nekk kan i d aqcic deg uxxam nne©, Ÿemmlen-iyi akken ma llan. Baba, yemma d yessetma teddun-iyi di leb©i. Setti, tesse£wa-iyi ti„idanin. ¦emmi, iŸemmel-iyi amzun d mmi-s.

Mulud FER¦UND tasuqilt

Asegzi n wawalen

Amer¤il : d ass aneggaru n yennayer i d-yer¤el s-©ur furar akken ad ine© tam©art i as-yeddan di nneqma.

Asun: tagrumma n t©iwanin yellan deg yiwet n temna¤t.

Isestanen

1. Isem-is uqcic-agi? 2. Melmi i ilul?3. Anda ilul?4. Ayen i as-tsemma setti-s Furulu?5. Acu©er i t-Ÿemmlen akk deg uxxam?

Avris

Nekk isem-iw ...

Page 11: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire
Page 12: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire
Page 13: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt 1ut

13

Amqim ilelli

£er imedyaten:

l Nekk isem-iw Furulu.l I Kemm a taqcict, isem-im?

Di tefyirt : nekk isem-iw Furulu . 1. I wumi yettmeslay furulu mi d-yenna "nekk isem-iw..."?2. Acu i d-sskanen wawalen-agi : nekk, kemm?3. Anwi awalen i nessenfel yis-sen?Awalen-agi qqaren-asen : imqimen udmawanen.

Ad cfu$Amqim udmawan ilelli yemmal-d: - Win yettmeslayen : Nekk, nekkni, ...................- Win iwimi ttmeslayen : keáá, kunwi, ...............-Win i©ef ttmeslayen : Netta, nutni .....................

Ilu$©ma

� Derrer imqimen udmawanen ilelliyen.Ameddakkel-iw netta d gma-s, ruŸen ©er tŸanut, u©en-d a©rum d yigumma.Nekk akked keáá werãin nemsefham.Nekkni s warrac n Lezzayer ur a©-yezgil yiwen.Kunemti s tlawin ten©a-kent tasa.Uguren, d nutni i ten-id-ixellqen, i ten-ittqabalen d nekkni.

� Err amqim udmawan ilelli iwatan........... nruŸ ©er yilel ma d ............ truŸem ©er udrar............tusi¤-d zik, daymi i ten-id-temlale¤............walant asaru-nni Amacahu.TŸemmlemt i¤es ..........., ma d .............nezga d cc©el.

� Aru tifyar-agi tbeddle¤ amqim " nekk " s "nekkni ", " keáá " s " kunwi". Keááini ruŸ, nekk ad qqime©. Anef-iyi d yi©ed asemma¤Nekk d amdan ur yefhim yiwen.

Taseftit

Page 14: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

14

Asenfar 1 u

Mulud M¦EMRI

Mulud M¦EMRI d amaru. Ilul di Tewrirt n Mimun deg Wat-Yani deg useggas 1917. Yemmut ass n 26 di furar 1989 di ¦in-Ddefla. Yem¤el di taddart-is. Mulud M¦EMRI yefka azal i tutlayt d yidles n tmazi©t. Yura a™as n yidlisen ama s tefransist ama s tmazi©t. Gar-asen : Isefra n si MuŸend u MŸend, Isefra iqdimen n Leqbayel , Tajerrumt n tmazi©t, Amawal n tmazi©t tatrart, Ahellil n Tgurarin, Tawrirt yettwattun, Tazegrawt, Yenna-as ccix MuŸend ....atg.

Asegzi n wawalen

Amaru : d win yettarun idlisen( tiktabin)

Isestanen

1- Anwa i d Mulud M¦EMRI ?2- Anida ilul?3- Melmi ilul?4- Melmi yemmut?5- Anda yem¤el?6- Acu yura?

Avris

Page 15: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt 1ut

15

A lxir-iw

A lxir-iw a lxir inuMmi deg yirebbi inu˜rez-iyi-t a baba inuAd iããuãeg irennuA lxir-iw...

A lxir-iw tagut tufrarI™ij yu©-d isummarS lferŸ ad k-ge© ay urarS§i© wukud ad nurarA lxir-iw

A lxir-iw lhemm i§yaMmi iwwe¤ d ameksa˜rez-iyi-t a bab n lqedraYis-s teããuãeg lŸaraA lxir-iw...

Seg yisefra n at zik

n Rem¤an AT MENSUR

Asefru

Page 16: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire
Page 17: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire
Page 18: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

18

Asenfar 1 u

Asmi kecme£ £er u£erbaz

Cfi© amzun d i¤elli, ©ef wass amezwaru mi kecme© ©er u©erbaz. D tanezzayt, baba yu©al-d si tejmae§t. Qqime© d tama n lkanun. ¨ef yinyen ittewwa

uyefki. Allen-iw tteqqnent si naddam ma d ta§ebbu¤t-iw tuki. Maca akken kan i d-yen™eq baba yekkes-iyi la„-nni akked naddam-nni.

Yenna-as baba i yemma : "¨iwel, ©iwel. Ha-t-an yexmumi akk, t©ile¤ ad t-yeqbel uselmad akkagi !

- Ula d iselsa-s umsen. Ahat ad nerãu kan ar azekka. Ad as-ssirde© iselsa-s akked tbernust-is.

- Azekka, ad yaf imekwan ttwa™™fen.- Tessared-iyi yemma, syin yewwi-iyi baba ©er u©erbaz.”

Mulud FER¦UN, D tasuqilt

Asegzi nwawalen

Tanezzayt : tasebŸit

Isestanen

1. Ayen i as-yecfa uqcic i wass amezwaru mi iruŸ ©er u©erbaz?2. Ay©er ur teb©i ara yemma-s ad iruŸ mmi-s ©er u©erbaz ass-nni?3. I baba-s melmi i yeb©a ad yekcem mmi-s ©er u©erbaz?4. Acu©er?

Avris

Page 19: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt tis 2

19

Isekkilen: f, j, l, m, n

Tafelwit adlis azmam (alug) anelmad

Ad akze£ isekkilen

Tafelwit → F, f, faAjerri¤ → J, j, jaAdlis → L, l, laAzmam → M,m,maAnelmad → N , n, na

Tal£iwin n yisekkiler

F J L M N

f j l m n

Ilu©$ma

� Err deg yilmawen yiwet si tergalin-a : f, j, l, m, n.a....a... ta....rut a...rad i....es a.....gerasi.... i...di ta...u...ast u..... i.....i

� Af-d 10 n wawalen s yisekkilen-a : a, i, u, e, f, j, l, m, n.

� Semyezwer akken iwata isekkilen tsuff©e¤-d awalen[m,a,l,i], [i,i,n ] [ e, m, l, i] [f, l, e, i]

Tirawalt

Page 20: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

20

Asenfar 1 u

Isem : amagnu d umaØlay

agadez iselsa taf¤ist

Azekka-nni , d ass n ugadez . Yewwi-iyi jeddi ̃ med ©er ugadez n Tizi-Uzzu i wakken ad d-a©e© iselsa ara lse© s a©erbaz.

Isestanen

1. Acu d-mmalen wawalen : agadez, iselsa , taf¤ist ?2. Awal " taf¤ist " yemmal yiwet n tef¤ist kan ne© kra n wayen yes§an uzzal d ufus yerna tteddzen yis-s ?3. Acu d-mmalen wawalen-agi : aqcic , tazemmurt, izem , axxam ? 4. Acu d-mmalen wawalen : ˜med , Tizi-Uzzu ?5. Deg wacu i mgaraden d yismawen : agadez , iselsa , taf¤ist ?

Ad cfu$©1- Isem d awal yemmalen amdan ne© a©ersiw ne© ta©awsa. Ta©awsa tezmer ad tili :

a- d ayen i nettwali : amdan , im©i, a©ersiw... b- d ayen ur nettwali ara: tilelli, talwit, asemmi¤, a„©al ...

2- Yella yisem amagnu : yemmal ta©awsa 3- Yella yisem ame„lay : yemmal : - isem n umdan ... . - isem n umkan .

Ilu$©ma� kkes-d isem seg tefyar-agi.

- Win yeb©an ad i©ellet deg useggas, yezre§ irden, win yeb©an ad i©ellet yal aseggas, ye„„u isekla, win yeb©an ad i©ellet lebda, yesselmed tarwa-s.

� Err yal isem deg umkan-is di tfelwit i d-iteddun : argaz, tame™™ut, uccen, awtul, tazdayt, a©rum, abrid, la„, asirem, targit, tadukli

Ta©awsa i nettwali Ta©awsa ur nettwali ................................. .................................

� Err yal isem deg umekan-is di tfelwit i d-iteddun : jeddi, adfel, adrar, Fransa, Tin-hinan, ultma, gma, Mazi©, ˜med, aqrab, tane©rit, adlis, aman, Lezzayer .

Isem amagnu Isem ama„lay

......................... .............................

Tajerrumt

Page 21: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire
Page 22: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire
Page 23: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt tis 2

23

Mmuggre£ BubriÌ

Mmugre© Bubri™Ibubb taculli¤tAniwer a Bubrit

©er tmurt UgawaAcu ara d-tawi¤D irden d nne§ma

Irden d izellafenMmi d ssmid yufafenA lxir-iw...

Seg yisefra n at zikn Rem¤an AT MENSUR

Isestanen

1- Ayen ibubb Bubri™ taculli¤t?2- Acu yewwin Bubri™ ©er tmurt Ugawa?3- Anwa yettmeslayen deg u¤ris-a?4- Acu©er tcuba tme™™ut mmi-s ©er ssmid yufafen?

Asefru

Page 24: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

24

Asenfar 1 u

D nekk ara yarun

Ilu©$ma

� Smed ilmawen s wawalen a : imru, azmam, tasdart, taynust.Ass-nni amezwaru di tesmilt , ddme©-d ........ azegzaw ,uri© isem-iw ©er ....... Uri© da©en azemz n wass-nni . Isuter-a©-d uselmed ad d-nessken allalen akk i d-nu©. Mli©-asen-id ......,

� Yal tafyirt, err-as tugna i as-iwatan: Masin ha-t-an di tnedlist netta d baba-s. Masin yesskan-d i yemma-s ayen i d-yu© : iselsa , agra , izmamen...Masin iteddu ©er u©erbaz

Page 25: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire
Page 26: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

26

Asenfar 1 u

Isekkilen : s, r, z, y, w.

Sikked tugniwin te©re¤-d isem nsent.

Tisura izi aruy uraw

¨er-d awalen-a : argaz, awal, izem, ayla.

Qqen ger wawalen i§edlen :- Agraw azal- Azal ayefki - Tamurt agraw- Ayefki tamurt

Ad aru£

R S W Y Z

r s w y zIlu$©ma

� Err di twinest isekkilen r, s, z, w, y, yellan deg wawalen-a :ayen, azekka, awren, tasa, ayla, yemma, crew, azrem, ussan.

� Smed awalen s tergalin-a : r, z, s, w, y.a..al, i..i, aw..en, a..ger, afu.., a..efki.

Tirawalt

Page 27: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt tis 3

27

Tasedda

Nekk qqaren-iyi Tasedda. D tanelmadt deg u©erbaz amenzu n taddart-iw. ̃ emmle© ad ©re© idlisen n tmucuha. Ttwali© unu©en yettembiwilen i d-yett§eddin di tili„ri. Deg wussan n usgunfu tturare© tixxamin ne© alqafen. ˜emmle© da©en ad wali© deg uselkim iwnes-ussid i d-yesskanen i©ersiwen.

Asegzi n wawalen

Asgunfu : aste§fu

Isestanen

1- Tasedda d taqcict ne© d tame™™ut?2- Suffe©-d seg u¤ris tafyirt i d-yemmalen ma d taqcict ne© d tame™™ut.3- Acu i tŸemmel Tsedda?4- Anwi uraren i tŸemmel?

Page 28: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

28

Asenfar 1 u

Isem : tawsit

£er imedyaten

l Amastan d aqcic.l Tasedda d taqcict.l Tasedda tessawal-as-id setti-s tamacahut n Briruc.l Mi ye©li yi™ij issefqad Umastan i tqerracin-is.

1- Isem amezwaru " aqcic " qqaren-as : isem amalay2- Isem wis sin " taqcict " qqaren-as : isem unti.3- Isem tamacahut, d unti ne© d amalay ? Nezmer ad as-nbeddel tawsit ne© ala?4- Isem i™ij, d unti ne© d amalay ? Nezmer ad as-nbeddel tawsit ?

Ad cfu$© Isem di tmazi©t is§a snat n tewsatin : amalay (aqcic ) akked wunti (taqcict). Llan kra n yismawen s§an yiwet n tewsit kan : zemren ad ilin d untiyen kan (tamemt) ne© d imalayen kan (a©rum).

Ilu©$ma

� Smel di tfelwit yellan s-wadda ismawen-agi: argaz, tala, a©rum, ageffur, tamurt, tara.

Amalay Unti

� Ger yismawen i d-nefka, wali ma s§an akk unti d umalay ne© llan wid yes§an kan unti ne© amalay kan :

- Tanelmadt- Ass- Taddart- Uccen

� Af-d s-©ur-k / s-©ur-m, sin yismawen yes§an unti d umalay.

Tajerrumt

Page 29: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt tis 3

29

Ana�Tarda

Deg uxxam, awal sin ad iyi-d-inin " RuŸ sired ifassen-ik ! RuŸ sired i¤arren-ik ! RuŸ sired tu©mas-ik ! "

Rachid ¦ELLIC- D acu i as-qqaren wat-uxxam i mmi-tsen ?- Anwi awalen i ssexdamen ?- Melmi i nessexdam awalen-ina ?⇒ At-uxxam ssexdamen imyagen ruŸ sired i wakken ad snedhen mmi-tsen.- Ger yimqimen ilelliyen, af-d anwa udem i nezmer ad nessendeh. Err ticre¤t (+) sdat-s.

Imqimen ilelliyen Ticre¤t

NekkKeááKemmNettaNettatNekkniNekkentiKunwiKunemtiNutniNutenti

Ad cfu©$Amyag mi yefti ©er wana¤, d asendeh i nessendah yis-s. Ana¤ ifetti d wudem wis2 kan (amalay d wunti), ©ur-s : keáá, kemm, kunwi, kunemti, acku d wigi kan i nezmer ad nessendeh.

Ilu©$ma

� Akez anwi i d imyagen swayes i nezmer ad nessendeh :- I¤fer mmi-s ©er lexla, yenna-as : " U©al s axxam, ini-as i yemma-k ad ak-id-tefk imekli ".- Yeááa lmal, yefreŸ bab-is.- Tenna-as tyazi¤t : " Anfet-asen i warraw-iw ! "- Tenna-as yemma-s i Briruc : " Eáá imensi ne© ad as-ini© i u§ekkaz ad k-iwwet ".

� Ha-ten-a yimyagen, sefti-ten akken ara tesnedhe¤ yis-sen : Twala¤, teááamt, turam, ad tesle¤.

Taseftit

Page 30: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

30

Asenfar 1 u

A tiwiziwinA tiwiziwinHuzzemt afriwenTura d tamedditLeŸwal d ilmawen

Anfemt i wanuA sut u©baluI™ij i©li iruŸIdda d umalu

A sut u©baluHuzzemt ifassenI™ij i©li iruŸIdda d yisaffen

A§eqqa a§eqqaAd immed meqqaA Sidi Rebbiâ§el lbaraka

Seg yisefra n at zikn Rem¤an AT MEN¢UR

Isestanen

1. Iwumi yettmeslay umedyaz ?2. Acu xeddment ?3. Acu i asent-yessuter ?

Asefru

Page 31: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt tis 3

31

D nekk ara yarun

� Smed tifyar s wawalen-a : asafag, ayis, idlisen, tt§ummu©.

˜emmle© ad rekbe© ©ef ...........

Mi ara ruŸe© ©er yilel, ..................

Asmi ara inige©, ssarame© ad ddu© deg ............

Taqcict-a, tŸemmel ad t©er ...............

� Smed tifyar s wawalen-a : ti„gi, isura, Mazi©.Nekk, isem-iw .............., kkre©-d di taddart, Ÿemmle© ad rzu© ©er ................ n Yi§ekkuren. Mi rezzfe© ©er temdint ttwali©-d .............. di ssinima.

Page 32: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

32

Asenfar 1 u

Ad ktazle$© iman-iw

Wali ma tzemre�...

1. Ad teswesne¤ iman-ik?2. Ad d-tmeslaye¤ ©ef yimdanen ni¤en?3. Ad d-tefke¤ isem nsen?4. Ad d-tefke¤ a©ara nsen?5. Ad d-tefke¤ azemz n tlalit nsen?6. Ad d-tefke¤ tansa nsen?7. Ad d-tesmerse¤ awalen swayes i nzewwir deg usewsen?8. Ad d-tmeslaye¤ ©ef yiwen s utram?

Melmi i tettafe� iman-ik? mi ara...

1. ...txeddme¤ weŸd-k ?2. ...txeddmem di sin ?3. ...txeddmem d agraw ?4. ...txeddme¤ d yinelmaden n tesmilt akken ma llan ?

Muqel ma tzemre�...

1. Ad takze¤ amyag?2. Ad d-takze¤ isem amagnu?3. Ad d-takze¤ isem ama„lay?4. Ad d-takze¤ ana¤?5. Ad d-takze¤ tawsit n yisem? 6. Ad taru¤ isekkilen te©ri¤ akken iwata di yal tagnit n tira?

Ih Ala

Page 33: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt A¤ris Tajerrumt Taseftit Tirawalt

Asemmi n yi©ersiwen

- LewŸuc n te„gi- Tirza ©er unanar

Isem : am¤an

Amatar udmawan

Tirgalin: c, q, ©, x.

Aglam nsen

- Izem- Ifis Arbib Afeggag

n umyagTirgalin : b,d,g,k,t

Tudert nsen

- Tudert n yizmawen-Tudert n yifisen

Isem : addad Izri Tufayin : ¤, ™, „.

Asenfar wis 2

1. ad issine$© ismawen n yi©$ersiwen

2. ad issine$© ad d-gelme$© i©$ersiwen.

3. ad d-awi$© awal ©$ef tudert n yi©$ersiwen

Page 34: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire
Page 35: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt 1ut

35

AMAWAL

Izem Ikerri

Tafunast Uccen

TawtultAbare£

Ayazi�

Ta£a�t

Anzi�

Ilu

Amde£ Amayas

Ifis

Amcic

Azrem

Inisi

A£yul

Aydi

Ag�i�Amej£ud

Page 36: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

36

Asenfar wis 2

Lew§uc n teØgi

Di zzman amezwaru, nnejma§en lewŸuc; mesgallen ur u©alen ad myeááen. Rran izem d agellid fell-asen. Rran tilas d yinigan: wa ur yettawe¤ wa.

Izem yezde© ti„gi tameqqrant netta d wuccen, d yilef, d tewtult, d tyazi¤t akked tfunast; llan akk d ixeddamen-is: ilef, yeggan fell-as; uccen, yeddal yis-s; tawtult, isummut-itt; abare©, yettagem-as-id aman; a©yul, izeddem-as-id is©aren; tayazi¤t, tettarew-as-id timellalin; ma d tafunast, tettakk-as-id ayefki.... Ala uccen ur nefriŸ ara.

Brahim ZELLAL Seg : le Roman du chacalFDB,1964

Isestanen

� Ayen d izem i rran d agellid ?

� Anwi i©ersiwen i ized©en yid-s?

� Acu i ixeddem yal yiwen deg-sen?

Page 37: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt 1ut

37

Isekkilen: c, £, q, x,

Ad muqle£ tugniwin, ad d-ini© d acu d-mmalent.

uccen a©erda aqjun tixsi

Ad d-£re£

A©rum amcic aqerruy axxam Icuba©, acruf, i©i, a©enja, abuqal, aqrur.

Ad aru£

C ¨ Q X

c © q xIlu$ma

� Qqen ger wawalen i§edlen A©rum Axenfuc Aqerdac Iciwi Axenfuc Aqerdac Iciwi A©rum

� Sdukkel awalen yes§an isekkilen i§edlen :c, §, q, x, deg umku„-agi. I©i, a©yul, acruf, aqahwi, ixmir, axrib, iclem, Aqfal, acbayli, aqendur, taxabit, taxerrubt, tacelŸit

� Smed awalen-a s tergalin : c, ©, q, x. a..ebbub, a..rab, yen..ef, a...urar, am..ar, a..enfuc a...enfir, a..acfal, af..al, a..rab, awina... a...edmir.

� Derrer isekkilen i te©ri¤ ass-a Taqucci¤t, taqacuct, a©enja, axlenã, ixef, ©ef, adrar, uffur, Tamendit tamasit, agdaz, acengu, takatut, ise©, alemsir

Ifecka, azwel, amu¤in, akafu, tamettant, afniq

Tirawalt

Page 38: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

38

Asenfar wis 2

Isem : am�anImedyaten

l Nnejma§en lewŸuc.l Rran izem d agellid fell-asen.l Tayazi¤t tettarew-as-id timellalin..

1- ¨er imedyaten tekkse¤-d ismawen.2- Deg wacu mgaraden yismawen-agi : izem, izmawen ? 3- Acu n umgired yellan ger yismawen : tamellalt, timellalin?

l Mi ara yili yiwen i yellan neqqar-as : asuf ; ma llan si sin d asawen neqqar-as : asgetMd : izem : d asuf - timellalin, lewŸuc d isegten.

Ad cfu$Isem d awal yemmalen : amdan, ta©awsa, a©ersiw... ©ur-s sin yim¤anen: - Asuf: argaz (yiwen)- Asget : irgazen (si sin d asawen)

Ilu$ma

� Efk-d asget n yismawen-a . - am©ar ...- tam©art ...- abrid...- afud...- a„ar...

� Smed tafelwit-agi .

Asuf Asget

Am©ar ...

I™ij ...

...iberdan

...ulli

� Efk-d asget n yismawen-a ternu¤-d tamawt - tixsi - seksu- tafunast - aman- tame™™ut - tizizwit

Tajerrumt

Page 39: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt 1ut

39

Tirza £er unanar

Ifawas yerza ©er unanar n yi©ersiwen n Ben ¦eknun. Mi d-yu©al, isteqsa-t umeddakkel-is Meqqran d acu i d-ye„ra dinna.

Meqqran: Ani©er truŸe¤ i¤elli?Ifawas: I¤elli, ruŸe© ©er unanar n yi©ersiwen n Ben ¦eknun.Meqqran: Acu i d-twala¤ dinna?Ifawas : „ri©-d a™as n yi©ersiwen. Widak akk ttwali© di tili„ri, ufi©-ten dinna. Win i iyi-

iswehmen d ibki. Yeááa-a© akk tagella-nni newwi yid-ne©. Meqqran : Isem nsen akk yi©ersiwen-agi?Ifawas: Maáái d kra: izem, abare©, uccen, ta©a¤t, ikerri, amayas, ilu, amde©, anzi¤,

anhil, awtul, ibki, ifis...

Isestanen

1. Ani©er iruŸ Ifawas?2. Anda i d-yezga unanar-agi?3. Acu i d-iwala dinna?4. Ayen ala i yibki kan iwumi yefka ad yeáá?5. Anwi i©ersiwen ger wid n unanar i yettidiren d umdan?6. I wiya¤ ni¤en anda ttidiren ihi?7. Ay©er i ten-id-wwin ©er unanar ihi?

Page 40: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

40

Asenfar wis 2

Amatar udmawanAd kemle$ tifyar

l Yezde© di te„gil Yezde© wuccen di te„gi

.......... wuccanen.

.......... tuccent.1- Derrer imyagen yellan di tefyar-agi.2- Sefti amyag "zde©" d wudmawen ni¤en.3- "yezde©, zed©en " " tezde© " d imyagen. D acu i d-yemmalen aya ?4- D acu i yettbeddilen deg umyag? Ay©er?5- Sefti amyag "ali" d wudmawen akk.Uli© ...6- Acu yemmal wayen akka yettbeddilen deg umyag?7- Amek i as-sawalen ?

Ad cfu$Amyag d awal yemmalen tigawt ne© ta©ara.Amyag mi yefti, yettili deg-s wayen i d-yemmalen win ixedmen tigawt : d ayen iwumi neqqar amatar udmawan. Md : uli© ... " ©" d amatar udmawan Tuli¤ " t...¤" d imataren udmawanen Yuli "y " ... d amatar udmawan

Ilu$ma

� Suffe©-d imyagen yellan di tefyar-agi.Izem yu©al d agellid fell-asen.Tafunast tette„„eg.Tawtult yessummut-itt.

� Muqel amedya amezwaru n tfelwit tkemmle¤ akken.Amyag Amatar udmawan Amqim ilelli

TeddaYeááaNerwelFf©enTsawle¤Yugi

t... nettat

� Sefti amyag "ffe©" d yimqimen-agi. Nekk Keáá Netta Nettat Nekkni Kunwi

Taseftit

Page 41: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt 1ut

41

Ers-d ay i�es

Ers-d ers-d ay i¤es,

Mmi-tne© yeb©a ad ye™™es,

Awer ya¤en, awer yehlek,

Ers-d ers-d a naddam,

Mmi d amgud n rremman,

Awer ya¤en, awer yehlek,

Ala seŸŸa d tezmert yeqwan,

Ttuha ay imeksawen,

Ma ur twalam ara uccen,

Yewwi izimer d aksas,

Itbe§-it mmi yekkes-as-t,

Mmi yewwi-d ikesman,

Uccen yewwi i©eswan. Ccna n uzuzen

Asefru

Page 42: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

42

Asenfar wis 2

D nekk ara yarun

� - Seq§ed tifyar-agi terre¤-tent i tugniwin iwatan. - tzerzert umayas deffir yettazzal - teydit arraw-is tessuttu¤. - aksum yuker wuccen. - tme™™ut akraren teksa.

� Mmeslay-d s kra n tefyar ©ef u©ersiw i tŸemmle¤.

� Seq§ed awalen tsuff©e¤-d tifyar. - izem - di te„gi - d a©ersiw - d agellid n lewŸuc - yettidir - d netta - i.

Page 43: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt tis 2

43

Izem

Izem d a©ersiw n te„gi. ¨ur-s tafekka d tuntimt, d ta©ezzfant. Aqerruy-is d ameqqran, d amubrin, ma d tiqejjirin-is d tiwezzlanin. Di te©zi, ad yes§u ger 1,5m ar 2,5m. Ma di tiddi, yes§a azal n 1,20 m. Ta„eyt-is, ad tili ger 150 ar 250 kg. Aqerruy-is, amger¤-is d tuyat-is dlen akk s wan„aden.

Ti©mi ines d awina© d uwras. Tifednin-is s§ant accaren d umsiden, d i©ezzfanen. Izem yezmer ad yidir alamma d 12 n yiseggasen.

Asegzi n wawalen- Tuntimt : teãhed- Ti©mi : amellal, aberkan, azegga©, awra©...

Isestanen

- Acu i d-yeglem umeskar n u¤ris-agi ?- Mi d-yemmeslay ©ef yizem, ibder-d a™as n yiferdisen n tfekka-s. Acu-ten ?- Amek i d-yeglem yal aferdis ?

Ala$mu

Mi ara te©re¤ a¤ris-agi, smed takar¤a i d-iteddun: A©ersiw : Tanzagt n tudert : Tafekka : Te©zi : Lqedd : Ta„eyt : Ti©mi : Aqerruy : Tiqejjirin : Accaren :

Avris

Page 44: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

44

Asenfar wis 2

Isekkilen: §, h, Ÿ

a›arus ahicur i§iqel

A§arus ¦ - §

Ahicur H - h

IŸiqel ˜ - Ÿ

Tal$iwin n usekkil

H h ˜ Ÿ ¦ §

H h ˜ Ÿ ¦ §

Ilu$ma

1- Semyezwer isekkilen tsuff©e¤-d awalen :

i - d - l - § u - h - l a - i - h - l l - Ÿ - a - u - i a - i - j - m - § - e

2- Qqen tisawalin tsuff©e¤-d awalen :

Tasawalt 1 ut Tasawalt tis 2

- A§- UŸ- Yel- IŸ- A§- AŸ- TaŸ- Tah

- ha- der- bar- bac- bult- rawt- diq- rur

Tirawalt

Page 45: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt tis 2

45

Arbib

£er imedyaten

l Izem yes§a aqerru d ameqqran, i¤arren d iwezzlanen maca d izuranen.1. I wacu-ten wawalen-ina yettuderren ?2. D acu i a©-id-mlan ?3. Anwi imyagen iseg d-kkan?4. Acu i as-nerna i umyag akken ad d-ff©en wawalen-ina?

Ad cfu$Arbib d awal yemmalen amek iga kra. Ittekk-d urbib seg yimyagen n t©ara ( wid yemmalen amek iga kra). Imedyaten : - izwi© → azegga©,- ibrik → aberkan, - ihriw → ahrawan, - imlul → amellal,- ir„ig → ar„agan / amer„agu

Ilu$ma

� Akez irbiben yellan di tefyar i d-iteddunl Yeááa a©rum d aquran.l Yeááa a©rum yeqqur.l Acebbub-is aberkan, tebra-as ©ef tuyat-is; tecbeŸ, temleŸ.l Teááur te©zuyt d leŸcic azegzaw.l Wwi©-d aberhuc d aqahwi.

� Suffe©-d irbiben seg yimyagen i d-iteddun.l Iwri©, bren, icbiŸ, er„

� a- Ger yimyagen i d-iteddun, af-d anwi iseg nezmer ad d-nessuffe© arbib.l Eáá, a„ay, wali, ini, ihriw, azzel, ifsus, ruŸ, imsus, imri©, anef, rwel.

b-Err di tefyar irbiben i d-tufi¤ seg yimyagen-a.

Tajerrumt

Page 46: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire
Page 47: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt tis 2

47

Afeggag n umyag£er-d amedya-agi

l Izem yeááa.- Kemmel i tefyar-agi: l Tawtult ..................l Izem d wuccen ..................l Tawtult d tsekkurt.............

1. Suffe©-d imyagen2. Kkes-d amatar udmawan.3. Acu i d-yeggran deg umyag?

Ü Ayagi i d-yeggran deg umyag qqaren-as : afeggag.

Ad cfu$Amyag mi ara yefti, ttilin deg-s sin yimuren: amatar udmawan akked ufeggag n umyag. Mi nekkes amatar itt©imi-d ufeggag. Amedya:

Yeááa* Y= amatar udmawan* àáa = afeggag n umyag

Ilu$ma

1- Smed ilem:-Izem yezde© ti„gi tameqqrant-Tawtult ... ti„gi tameqqrant-Izem d wuccen ... ti„gi tameqqrant-Tawtult d tsekkurt ... Ti„gi tameqqrant

2- Kkes-d imyagen seg tefyar i d-iteddun tsemde¤ tafelwit-agi:l Azger ye§qel gma-s.l Yeááa lmal, yefreŸ bab-is.l Nnu©en yi©erdayen di lbext n umcic.l Yekcem wuccen taqe¤§it.l Ma yes§a uqjun tim„in, b©an-t akk medden i nnesba

Amyag Amatar udmawan Afeggag

Taseftit

Page 48: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

48

Asenfar wis 2

A£yul

A lmerkub acŸal telhi¤

Asmi tett§ebbi¤

Bab-ik le§tab inqes-as

****

Tett§ebbi¤ am uzal am yi¤

Yal le§tab telli¤

Yerna u§ekkaz d a§essas

***

Tura ikfa lŸal-ik te§yi¤

Ad k-ããen i usemmi¤

Yekfa lxir deg yiwen wass

RabaŸ S¦IDANISeg tesfift

Asefru

Page 49: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt tis 2

49

D nekk ara yarun

� Aru acu i twala¤ ddaw yal tugna am umedya amezwaru

Aqjun aberkan .................. ..................

.................. .................. ..................

� Smed s urbib iwatan : ameqqran, amubrin, a„ayan, amec™uŸ, a©ezzfan

Aqerru n yizem aqamum n yibellireã ilu d ..................... d .......................... d .............................

Amcic d................... Ayazi¤....................

1- Smed ilmawen s wawalen ara d-tafe¤Ikerri d a©ersiw yettidiren deg .................. Tafekka-s tdel s .................. .................. Aqerruy-is d .................., yes§a acciwen .................. . Iqejjiren-is d..................

Aqerru n yizem aqamum n yibellireã

Ayazi¤

Page 50: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

50

Asenfar wis 2

Page 51: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt tis 3

51

Tudert n yizmawen

Izmawen ttidiren deg yizu©ar ideg llan yisekla akked temna¤in icuban cwi™ ©er tne„ruft. Uáái nsen d i©ersiwen at-tfenza, icban : ti©zalin, imej©uden, izgaren n te„gi, imed©en...di tuget, d tisedwin kan i yett¡eggiden. Mi d-™™fent kra, ad zwiren yiwlayen ad ááen d wamek ara ááent nutenti d warraw nsent. Yezmer yiwen yizem ad yeáá alamma d seb§a kilu n uksum deg wass.

Ttidiren yizmawen d tirebba§ ideg ttilin xemsa ar tlatin n yi§eggalen. Tarba§t, ttilint deg-s tsedwin d warraw nsent akked yiwen ne© sin yizmawen imeqqranen. D wigad-agi i d iqerra n terba§t.

Tasedda tezmer ad tarew si yiwen ar reb§a n yizmawen. Ur s§int ara tsedwin yiwet kan n tallit ideg ttarwent deg useggas. Tisedwin timec™aŸ ttidirent di terba§t si tlalit ar tamettant, ma d izmawen, mi ww¤en sin yiseggasen, ttutraren-ten yizmawen-nni iŸekmen tarba§t.

Isestanen

� Anida i ttidiren yizmawen ?

� D acu i tetten ?

� Deg wacŸal yid-sen i ttidiren yizmawen di terba§t ?

� Anwa i yett¤ebbiren di terba§t n yizmawen ?

� AcŸal n warraw-is i tezmer ad tarew tsedda ?

Page 52: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

52

Asenfar wis 2

Isekkilen : �, Ì, Ø

¨er awalen yellan ddaw n tugniwin :

a¤ar i¤udan ti„urin ti™ i™ij

Asekkil ameqqran ¥ ª š

Asekkil ame„„yan ¤ „ ™

Ilu$ma

� Derrer imesla ufayen yellan deg wawalen i d-iteddun Ye™™es, a„ar, a¤u, yesfe¤, ti™, a„ref, a¤ref.

� Muqel tugna tsemde¤ awalen.

isebba...en a...rem a...ar tame......ut awe......uf

� TazabutA¤u, a™™an, ta„allit, u¤an, i„i, age™™um.

Tirawalt

Page 53: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt tis 3

53

§

Isem : addadMuqel tkemmlev

- Tafekka-s d tuntimt → D tuntimt tfekka-s.- Aqerruy-is d amubrin → ..............................- Accaren-is d umsiden → ..............................- Tiqejjirin-is d tiwezzlanin → ..............................- Tu©mas-is d tumsidin → ..............................

Ad cfu$Isem ©ur-s sin waddaden:

1- Addad ilelli : tafekka - aqerru - accaren - tiqejjirin2- Addad amaruz : tfekka - uqerru - waccaren- tqejjirin3- kra n yismawen ur ttbeddilen ara addad. Imedyaten: seksu, lewŸuc, tala, tu©mas......

Ilu$ma

� Af-d addad amaruz n yismawen-agi:-Azger - inisi - aruy - uccen - abare© - tasedda - ta©a¤t - tixsi - tasekkurt - tizizwit - tu©mest.

� ¨er a¤ris-agi tsemde¤ tafelwit :

Izem yezde© ti„gi tameqqrant netta d wuccen, d yilef, d tewtult, d u©yul, d tya„i¤t, d tfunast. Llan akk d ixeddamen-is: ilef, yeggan fell-as; uccen, yeddal yis-s; tawtult, yessumut-itt; abare©, yettagem-as-id aman; a©yul, izeddem-as-id is©aren; taya„i¤t, tettarew-as-id timellalin; ma d tafunast tettak-as-id ayefki...

Isem deg waddad ilelli Isem deg waddad amaruz

� Serwes ger snat n tal©iwin n yal isem yellan di tfelwit yezrin:- Acu ibeddlen deg-sen?- Kifkif amek i beddlen ne© ala?- Beddlen akk ne© ala?

Tajerrumt

Page 54: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

54

Asenfar wis 2

Tudert n yifisen

Ifisen ttidiren di temna¤in ideg tella tuga d yisekla ne© deg un„ul n tne„ruft. Uáái nsen d aksum. Tetten imur¤usen maca tikwal d nutni i d-yetta™™afen ayen i tetten. Tt¡eggiden deg yi¤ kra yellan d amsu™™a¤. ªeddmen akkenni d tarba§t, ttemjajin. Mi ara mlilen d tarba§t we§ren maáái d kra. Ula d izem yella melmi i as-ttekksen lqut-is. Tetten a™as n uksum yernu s tem©awla. Yiwen yifis yezmer ad yeáá alamma d 14 n kilu n uksum ©ef yiwet n tiremt. I©esmaren nsen ugaren ti©emdin, ttru„un ula d i©san.

Ttidiren yifisen d igerwan, deg wa™as yid-sen. D tiwlayin i yett¤ebbiren, d acu kan deg ugraw n yifisen, yal wa ixeddem rray-is.

Tifist tezmer ad tarew si yiwen ar tlata yimec™aŸ. Mi ara d-lalen wezznen tamudi n kilu d ur¤el. Tifisin ttarwent kan, ur s§int ara tallit deg useggas ideg smenyafent ad arwent.

Asegzi n wawalen Amsu™™a¤ : win isu™™u¤en, d win yes§an iffan.

Isestanen

1. Anida ttidiren yifisen ?2. D acu i tetten ?3. Amek i tt¡eggiden ?4. Deg wacŸal yid-sen i ttidiren akken ?5. AcŸal n yimec™aŸ i tezmer ad tarew tifist ?6. Anwi i yett¤ebbiren deg ugraw n yifisen ?

Avris

Page 55: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt tis 3

55

Izri£er avris

Zik-nni, di te„gi, yella yizem d wuccen. Ur ttna©en ur ddukkulen.Yiwen wass, yenna-as wuccen : ® Acu tenni¤, limer ad ak-xedme© tisebba¤in s uglim

n uzger ?¯ Yeqbel yizem. Yexdem-as-tent wuccen. Asmi yekkaw uglim-nni, qqurent tsebba¤in-nni, izem qerŸen-t yi¤arren-is. Ur yezmir ara ad yelŸu. Uccen yettraãu kan melmi ara t-yeáá. Tusa-d tsekkurt tettawi-as-id aman di tqamumt-is armi yelxes uglim-nni.

1- Tigawt n yimyagen yettuderren deg u¤ris te¤ra ne© mazal ?2- Tigawt n yimyagen yettuderren deg u¤ris tfukk ne© ala ?

Ad cfu$ Izri yemmal tigawt ye¤ran, tigawt ikfan

Ilu$ma

� Sefti amyag "ddu" ©er yizri d wudmawen akkit.

l Nekkl Keáál Kemml Nettal Nettatl Nekknil Nekkentil Kunwil Kunemtil Nutnil Nutenti

� Akez (§qel) anwi i d imyagen yeftin ©er yizri.l Yunag ©er Fransa, yewwe¤ ©er din, ixeddem di lluzin.l Walan yizgaren izem yettazzal-d ©ur-sen.l Nni©-as ad iruŸ azekka ©er ssuq.

� Sefti akken iwata imyagen yellan ger tacciwin. Ini-d anwi yeftin ©er yizri.l I¤elli, (as-d) xali ©ur-ne©. Tameddit (u©al).l Yal lexmis (rzef-d), mi ye§ya ad (u©al)

Taseftit

Page 56: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

56

Asenfar wis 2

Aåeqqa n yired

A§eqqa n yiredYeffe©-d si tculli¤tYebda acruredYeááa tayazi¤tXas kan amnet-tNni©-awen d tidetNni©-awen akka˜edre© mi tt-yeááaAha lala lalala d acu tennam ?Aha lala lalala teskiddibe¤La tettkellixe¤Anwa ara k-yamnenA§eqqa n yired maáái d awa©zen

A§arus awra©Yettazzal yettferfirAwtul n umada©Yeããa-t ©er deffirXas kan amnet-tNni©-awen d tidetNni©-awen akka˜edre© mi t-yeããaAha lala lalala d acu tennam ?Aha lala lalala teskiddibe¤La tettkellixe¤Yak lekdeb diri-tA§arus nmugger-itWin iggran yezwar-it

Izimer yekcemDeg yi¤ deg yinijelMi t-ye„ra wuccenYu©al kan yerwelXas kan amnet-tNni©-awen d tidetNni©-awen akka˜edre© mi yerwelAha lala lalala d acu tennam ?Aha lala lalala teskiddibe¤Anwa ara k-yamnenNe© ad yamen uccenMi yerwel dayen d izimer i yemmeááen

Wala© i„iwecYeddukkel-d d umcicWala© mi ireyyecYefka-as rricXas kan amnet-tNni©-awen d tidetNni©-awen akka˜edre© mi as-t-ifkaAha lala lalala d acu tennam ?Aha lala lalala teskiddibe¤Amcic d lxayenYettkellix am keááUr yessin yiwenAyen yufa ad t-yeáá.

Yidir d warrac n TIDDUKKLASi tesfift

Asefru

Page 57: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt tis 3

57

D nekk ara yarun

Inisi

Inisi d ame„„yan di tfekka, ta§rurt-is dlent-tt tsennanin, ta§ebbu¤t-is tdel s wan„aden . Yezmer ad yes§u azal n 27 i¡untimen di te©zi, 15 di tiddi; ma di ta„eyt ad i§eddi cwi™ i kilu. Yettidir si 3 ar 5 n yiseggasen.

Taqerruyt-is d tame„„yant, idel-itt ucebbub. Tanzarin-is d time„„yanin, d tileb¤anin. ¨ur-s 36 n tu©mas, d tiwezzlanin, d tumsidin. Tiqejjirin-is wezzilit, yal ta llant deg-s 5 n tfednin, tuccar nsent d tumsidin.Tase™™a-s d tawezzlant, tezga ffrent-tt tsennanin.

Deg uzal yeggan. Mi d-ye©li yi¤, ad yeffe© ad d-isis tagella ara yeáá . Itett ibe§§ac, i©erdayen, igra; itett ula d izerman imeqqranen ... Mi ara tekmer fell-as tegnit, ur irewwel ara, ad yerr taqerruyt-is ger tqejjirrin n sdat, ad d- qqicwent tsennanin-is. Tikwal ad isekcem taqerruyt-is di t§ebbu¤t-is, ad yu©al amzun d takurt.

Llan yimdanen i ten-id-yetta™™afen, ttawin-ten-id s axxam; ttarran-ten di tsenduqin,

tessun-asen alim , ttakken-asen a©rum d uyefki.

� ¨er a¤ris-agi tsemde¤ takar¤a i d-iteddun:

- A©ersiw :- Tanzagt n tudert :- Tafekka-s :- Te©zi :- Tiddi :- Ta„eyt :- Anida yettidir :- Acu itett :

� Fren yiwen u©ersiw tge¤-as takar¤a n tnettit.

Page 58: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

58

Asenfar wis 2

Ad ktazle£ iman-iw

Ini-d ma tzemrev…

1. Ad takze¤ i©ersiwen yerna ad d-tefke¤ ismawen nsen?2. Ad d-tini¤ amek tga tfekka nsen?3. Ad d-tefke¤ te©zi, tiddi d ta„ayt n u©ersiw?4. Ad d-tini¤ anda yettidir?5. Ad d-tini¤ s wacu yettidir?6. Ad d-tini¤ acŸal yettidir?7. Ad d-tini¤ amek tga te©mi-s?8. Ad d-tini¤ amek yettarew u©ersiw?

Muqel ma tzemrev…

1. Ad takze¤ afeggag n umyag ?2. Ad tesmerse¤ amaruz akken iwata ?3. Ad d-takze¤ amatar deg umyag ?4. Ad d-tekkse¤ afeggag d umatar deg umyag ?5. Ad takze¤ izri ilaw ? 6. Ad tesmerse¤ addad n yisem anda ilaq? 7. Ad taru¤ isekkilen te©ri¤ di yal tagnit n tira?

Page 59: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt A¤ris Tajerrumt Taseftit Tirawalt

01

- Ibki d uslem- Tayuga temmeáá i d-yeqqimen a nekkni- Asefru : tayazi¤t d warraw-is

Amernu Amyag n t©ara Isekkilen:á, ã, tt.

02

- Abare© d wa¤il- Ameyyez qbel aneggez - Asefru : Ssendu

Amqim awsil n yisem

Urmir ussid Isekkilen : b, d, g,

k, t.

03- Ayazi¤ d wuccen- Nneyya tugar tixidas- Asefru :A mmi §zizen

Tinza© Urmir s "ad" Tussda

Asenfar wis 3

1. ad issine$© amek i d-ttalsen timucuha.

2. ad d-gemre$ timussniwin si tmucuha.

3. ad d-jem§e$ amud n tmucuha.

Page 60: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire
Page 61: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt 1ut

61

Ibki d uslem

Zik-nni, yella yiwen yibki yettidir di te„gi d tama n wasif. Yiwen wass, iŸmel-d wasif-nni, yu© akk tamurt. Rewlen medden, uggaden amar ad ten-yeáá. Siwa ibki d uslem i d-yeqqimen. Ibki, yejgugel deg ufurk n useklu, ma d aslem-nni, iŸebbek daxel n waman i wakken ad yali d asawen. Ur yeb©i ara ad t-awin waman d akessar. Ibki, i©a¤-it uslem-nni. Imekken afus-is, yessuffe©-it-id seg waman, d©a yesselqef uslem-nni. Yenna-as yibki-nni : "Ulac ula d tanemmirt ! " Ur ye„ri ara yif-it limer i t-yeããa ad t-awin waman.

Isestanen

1. Ay©er ur as-id-yenni ara uslem tanemmirt i yibki ?2. Anida yettidir yibki ?3. Ay©er rewlen medden ?4. Mi i d-yekkes yibki-nni aslem-nni seg waman i©il d ayen yelhan i yexdem ne© ala ?5. Ay©er yesselqef uslem ?6. Af-d aknaw i wawal "aslem".7. Af-d seg u¤ris anemgal i wawal "akessar".

Page 62: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

62

Asenfar wis 3

Isekkilen : ‹, �, tt

l Suffe©-d seg u¤ris yezrin awalen ideg llan yisekkilen : á,ã,tt.l ¨er awalen yellan ddaw tugniwin i d-iteddun :

Ta‹inat taje��igt taqettunt

Asekkil ameqqran à â Tt

Asekkil ame„„yan á ã tt

Ad cfu$ Imesli (¡¡ut) [tt] nettaru-t s sin yisekkilen "tt". D acu kan di taggara n yisem unti, xas nenna-d [tt] ad nettaru yiwen kan n "t ".

Ilu$ma

� Smed awalen s yiwen deg yisekkilen-a : á, ã, tt.Ye...a, ta..alt, ta..alt, ke.., tame..ult, take..a, l..efna

� ¨er-d awalen-a :Yeááur, yettafeg, lãiha, lãerra, yettaf, tasarut, netta, tamacahut.

� Tazabut. (Aselmad ad d-izubet awalen-a yezrin).

� Aru "tt" ne© "t ".Ye..wali, tafawe.., ye..argu, tirge.., ye..el.

� af-d asuf n yismawen-agi :Tignatin, tibratin, tizizwa, tineqlin, turin, tifednin, tiqra§tin.

Tirawalt

Page 63: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire
Page 64: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

64

Asenfar wis 3

Tayuga temme‹‹, i d-yeqqimen a nekkni

Zik-nni, yiwen n ufellaŸ, iŸbes-it udfel deg uxxam. Iberdan akk reglen.Ur yelli ssuq, ur yelli lexla, ur yelli...

Yewwet s akraren, yezla-ten. Yeááa, ááan wat-uxxam-is. Adfel yeggumma ad yekkes. Yu©al ©er t©e™™en, ifukk-itent. Adfel yeggumma ad yekkes. D timerna i d-irennu. Amek ara yexdem ? Yu©al ©er tyuga ; yezla izgaren, ááan-ten.

Iqjan yu© lŸal ttmuqulen. Nnan-as : " Awwah... yyaw ad nerr„et sya. Wigi yeááan ula d tayuga, ur a©-ttqilin ara ula d nekkni. » D©a nnejlan yiqjan-nni ; seg wass-nni ur d-u©alen

MuŸend u YeŸya

Tas©unt "Tisuraf "

Isestanen

� D acu ye¤ran d ufellaŸ ?

� Amek yexdem ?

� Acu yessaw¤en afellaŸ armi yezla tayuga ?

� Ay©er rewlen yi¤an ?

� Senfel awalen yettuderren s yiknawen iwatan :l Iqjan yu© lŸal ttmuqulen.

Ta$uri

Page 65: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire
Page 66: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

66

Asenfar wis 3

Tayazi�t d warraw-isUccen akked tyazi¤tTayazi¤t d wuccenTenna-as tyazi¤t :

" Anef-asen i warraw-iw "A-t-aya umcicYusa-d ©er tyazi¤tYenna-as : " Ma ma§lic Ad iyi-d-tefke¤ taqe™™i¤t ? "Tenna-as tyazi¤t :" Anef-asen i warraw-iw "

I MŸend-uccen ?Yewwe¤-d ©er lŸara Yusa-d ©er tyazi¤tD acu i d as-yenna ?" Ad iyi-d-tefke¤ taqe™™i¤t "Tenna-as tyazi¤t :" Anef-asen i warraw-iw "

A-t-aya yizirdiYusa-d ©er tyazi¤tD acu yettmenniSiwa taqe™™i¤tTenna-as tyazi¤t :" Anef-asen i warraw-iw "

Uccen akked tyazi¤tTayazi¤t d wuccen Amcic akked tyazi¤tTayazi¤t d umcicIzirdi akked tyazi¤tTayazi¤t d yizirdiTenna-asen tyazi¤t :"Anfet-asen i warraw-iw ".

Ideflawen, si tesfift "Tamurt inu "

Tura, ad cnu$

Page 67: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt 1ut

67

D nekk ara yarun

� Ha-t-a u¤ris yexreb, semyezwer akken iwata tiseddarin-is i wakken ad yeq§ed.Yuzzel-d umeksa, yemme© fell-as. Yeqrem-as tiferrawin-is. Tameddit,

yefka-t i warraw-is, ad tturaren yis-s.Iwala ikerri annect-ila-t. Yewwet fell-as, d©a yeqqim din. Ad yerfed ikerri,

ur yezmir ara ; ad yafeg weŸd-s, accaren-is kecmen di tadu™, ggumman ad d-kksen.

Igider yebra-d i yiman-is seg yigenni n tegnaw, yerfed izimer. Amergu yettmuqul, yenna-as : " Ula d nekkini ad xedme© am netta ".

Nnan-as : " A baba, amek i as-qqaren i ufrux-agi ?" Yenna-asen : " Nekkni la as-neqqar d amergu ; netta, la ak-yeqqar d igider. "

Amergu yerran iman-is d igider.

� ¨er a¤ris i d-iteddun :

Argaz yu£alen d ....

Zik-nni, yella yiwen urgaz d amakar. Yiwet n tikkelt, yekcem ©er yiwen uxxam. Yufa aqerdac. Yuker-it-id, d©a seg wass-nni imsex-it Rebbi : yu©al d a©ersiw amec™uŸ, tafekka-s akk teááur d isennanen.

� Kemmel azwel n u¤ris.

� D acu yu©al urgaz ? Ay©er ?

Page 68: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

68

Asenfar wis 3

Abare£ d wa�il

Yiwen wass, uccen yellu„. Ittnadi ittnadi, armi yufa ajgagal n wa¤il s-ufella n teslent. Mi yessikid deg yiguza n wa¤il, imi-s ittarew-d aman. Ijgugel, ijgugel, awwah, ulamek!

Yu©al ibeddel abrid, yenna-as: "zegzaw ! Mazal ur yewwi ara. D nekk ara yeááen a„berbur i sagren wucmiten! "

Asegzi n wawalen

l A¤il : ti„urinl A„berbur : d ti„urin time„„yanin ur newwi ara.

Isestanen

� Acu©er abara© ur d-yekkis ara a¤il?

� Acu yenna deg wul-is?

� Acu i tegzi¤ deg u¤ris-agi?

� Kkes-d seg u¤ris-agi isem d umyag kkan-d seg yiwen u„ar.

� Kkes-d seg u¤ris-agi awal d uknaw-is.

Avris

Page 69: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt tis 2

69

Isekkilen: b, d, g, k, tImedyaten :

l Yiwen wass, abara© yellu„.l Yu©al ibeddel abrid.l Yufa ajgagal n wa¤il s ufella n teslent.l Mi yessikkid deg yiguza n wa¤il, ittarew-d yimi-s aman.

- Amek i d-te©ri¤ isekkilen yuran s uzegga© di yal amedya?- Acu twala¤ deg ususru nsen? I di tira nsen

Isekkilen b, d, g, k, t. ©ur-sen amgired deg ususru maca ulac-it di tira: md: targa, agu . Asekkil "g" deg yimedyaten-agi, ©ur-s yiwet n tira maca sin yisusruyen.

Ad lemde£ tira B b D d G g K k T t

B b D d G g K k T t

Muqel tugniwin terre¤ isekkilen ixu¡¡en.

A...ara£, abri..., uggu... yessi...id, ...a£zal...

Ilu$ma � Muqel tsemde¤ ilem

Ay...i a...ri.. a...rud taban...a� Semyezwer isekkilen tsuf©e¤-d awalen:l [g,r,a,z,a] - [f,r,a,g,a] - [k,a,s,u,m] - [a,l,k,a] - [n,d,i,a,a] - [©,a,a,i,n,b] - [t,s,k,t,a,u]l [©,l,a,a,d] - [k,f,i,a,u] - [n,b,e,a,u,d] - [s,d,l,t,a,a,t] - [t,b,d,a,a,a,r] .

� Af-d awalen ixu¡¡en:l Ulamma berriket tzizwit, ................-is „idet.l Ikrez-itt .............di ccetwa, yeááa-tt u©yul deg ...........l ............. d llsas, tame™™ut d .............. alemmas.l Wi yeb©an aman, yerr ©er ................

Tirawalt

Page 70: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

70

Asenfar wis 3

Amqim awsil n yisem

Amedya

l Mi yessakked deg yiguza n wa¤il, imi-s ittarew-d aman1- ¨er tafyirt tsemde¤ ilem

Ismawen Imyagen............... ..............

2-¨er tafyirt tsemde¤ ilem:Isem d uwsil Amyag d tzel©a.................. .................

3-Muqel tsemde¤ ilem:Imi-s -------------- netta(t)l imi-.......... Nekk l im-.......... Keáál imi-.......... kemm l imi-.......... Nettal imi-.......... Nekkni l imi-.......... Nekkentil imi-.......... Kunwi l imi-.......... Kunemtil imi-.......... Nutni

Ad cfu$ Isem, iteqqen ©ur-s umqim awsil n yisem.Amqim awsil n yisem immal wi tt-ilan t©awsa.Amedya: Imi-w (-k,-m,-s, nne©, nnte©, nwen, nkent, nsen, nsent).Axxam-iw (...ik, im, is, nne©, nnte©, nwen, nkent, nsen, nsent).Deg usuf, tettekk tezdit ger yisem d umqim awsil n yisem. Amedya :

Adlis-iw ( ik ,im, is). Ayla-w ( k, m, s ).Ilu$ma

� Smed ilem s umqim awsil n yisem:l Win yeááan amur-..... yessider ti™-.....l Ma yella ishel-ak walluy, Ÿader iman-.... di trusi.l Amcum ad t-id-yas wass-.....

� Semres tizdit ger yisem d uwsil-is:l Leb©i nne© meqqer, ul nne© me„„i.l Yir cc©el yettgalla di bab is.l Ala udi d tament i d-iteff©en seg yimi s.l Lezzayer d tamurt nne©, tamazi©t d tameslayt nne©.

Tajerrumt

Page 71: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt tis 2

71

Ameyyez uqbel aneggez

Zik, sin yigra zed©en tamduct. Yusa-d unebdu, teqqur temduct-nni. RuŸen ad d-nadin taye¤. Ufan anu d alqayan.

Yenna-as yiwen deg-sen : "ad nneggez ?"Yerra-as winna ni¤en : "I lemmer ad yeqqar ula d wagi, amek ara d-nali ? Sya d asawen

ttmeyyiz uqbel ad tneggze¤ ! "MuŸend u YeŸya

Asegzi n wawalen

Igra (agru) : d imqerqar

Isestanen

� Ay©er ããan yigra tamduct nsen ?

� D acu ttnadin ?

� D acu i d-ufan ?

� Zed©en deg wayen i d-ufan ne© ala ? Ay©er ?

� Iwata uzwel "ameyyez uqbel aneggez " i u¤ris-a ne© ala ?

Avris

Page 72: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

72

Asenfar wis 3

Urmir ussid

Imedyaten

Yiwen wass, abare© yellu„. Ittnadi, ittnadi, armi yufa ajgagal n wa¤il.Mi yessakked deg yiguza n wa¤il, ittarew-d yimi-s aman.

1- Qqen yal amyag d wazal-is- Inuda - tigawt ad te¤ru- Ad inadi - tigawt t¤erru- Ur inuda - tigawt te¤ra- Ittnadi - tigawt ur te¤ri

2- Smed ilem- Ad yarew - ...................- ............... - tigawt t¤erru- Ur yuriw - .....................- .............. - tigawt te¤ra

Ad cfu$ Urmir ussid immal tigawt ©ezzifen, tigawt i d-yettu©alen, tannumi.Amedya : - Ittnadi ittnadi, armi yufa ajgagal n wa¤il. - Ittarew-d yimi-s aman.

Ilu$ma

� Kkes-d urmir ussid di tefyar i d-teddun:l La§yub ttraãun tem©er.l Ttna©en yi©erdayen di lbext n umcic.l Ur n©i© ur ukire©, qqaren-as wagi d ¤¤alem.l Ayen txedme¤ ad t-tafe¤.

� Sefti amyag yellan ger tacciwin ©er wurmir ussid:l Tem„i (xdem) ©ef tem©er.l (er„) yizmawen, (eáá) wuccanen.l Rebbi (§fu) (©fer), wi yecc¤en iwexxer.l Akken semm¤it i (kkes) fad.

Taseftit

Page 73: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt tis 2

73

Tura, ad cnu$

SsenduSsendu, ssenduTefke¤-d udi d amellalSsendu, ssendu,Akken ad neááar abuqal

Taxsayt i Ÿazen yifassenD kemm ay s§i© d lba¤naUlamma la„ yettwassenLŸif yezzuzzen-it ccnaNu„a-d ©ur-m ad nessenduTaxsayt-iw te©ra i llhuI©i inu ad yendu yefruS lef¤el-ik a baba inu

Ssendu, ssenduTefke¤-d udi d amellalSsendu, ssendu,Akken ad neááar abuqal

A taxsayt berka turaLa ttwali© qrib d azal¨ur-m i d-rri© tuttraB©i©-kem ad d-terre¤ azalSsendu© s ufus s lqisUdi yufrar yettŸerqisKkse©-d a§bar d nnef¡-isI tem©art d warraw-is.

Ssendu, ssenduTefke¤-d udi d amellalSsendu, ssendu,Akken ad neááar abuqal

Yidir

Page 74: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

74

Asenfar wis 3

D nekk ara yarun

Muqel tugniwin tesqešde� a�ris

Akken xedmen §e3⁄4lenYers-d uqcic, yemcawar d baba-s, u©alen rekben di sin. Wehmen medden, nnan-as:"Ur uggaden ara Rebbi di zzayla tame©bunt!"Dayen fran-tt:d am©ar d mmi-s i d-ibubben a©yul!D am©ar i d-irekben a©yul, ma d mmi-s ye™™afar-it-id s deffir. Medden nnan-as:"D am©ar amcum, ur yuggad ara Rebbi di mmi-s aleqqaq!"Rsen di sin, u©alen teddun ©ef u¤ar. Rwan medden ta¤sa: "Iwwet-iten Rebbi! A©yul

sdat-sen, nutni teddun ©ef u¤ar!"Am©ar yers-d, d mmi-s i irekben,. Medden nnan-as: "Ddunit tuzligt! Am©ar am wahin

ad ilŸu ©ef u¤ar, ilem„i i d-ikkren i¤elli ad irkeb!”Yiwen wass, yiwen um©ar d mmi-s unagen. Abrid ©ezzif, d©a rekkben s nnuba ©ef

u©yul-nni nsen. Kra n tikkelt ideg ara §eddin ©ef ugraw n yimdanen, ad ten-id-ttmuqulen, yerna ad d-awin tazwayt fell-asen.

Page 75: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt tis3

75

Uccen d uyazi�Yiwwas, yunag wuccay d uyazi¤ inig ameqqran. ¤allen i

yidurar d yi©allen, zegren isaffen, qegglen di t©ezza d tluta.Ass-nni ye©li-d fell-asen yi¤ di te„gi. Ayazi¤ yuli ©ef tasaft d

ta§layant ; uccay yekcem s uruz ad yeddari, yeqqim d a§essas.Akken i d-yenqer lefjer, ihuzz uyazi¤ afriwen, yebda

yes©uggu. Mazal ur§ad yekfi, yewwe¤-it-id wuccen ©er ddaw useklu, yenna-as :

- Akka i d ta©ect i ak-yefka Rebbi, win ara as-d-yeslen ad d-yiŸnin wul-is, ad yejjem ta„allit : akken i d-yers ¡¡ut-ik deg ume„„u©-iw, ndekwale©-d seg yi¤es, uzzle©-d. Tura, ihi mi

tfukke¤ tuddna, ader-d ad n„all.- Imuqel-it-id uyazi¤, yegza belli maáái d ta„allit i t-id-yewwin. D aqerruy-is kan i

yeb©a ad t-i©e„„.- Yerra-as-d : Ha-t-an ddebb-ik deg wuruz. Saki-t-id si le§¤il ad n-rse© !- Imuqel akka Si MŸemmed s uruz yellan di lãedra, iban-as wuccay ye™™es : i§awez, kra

yekka yi¤ netta d a§essas, yewwi-t naddam s udem n ssbeŸ.Yebda wuccen la yettergigi, yeqqar-as i uyazi¤ :- rãu, rãu ! ad d-awi© lu¤u, ad d-u©ale© ! Yenser am uzrem deg usa©ur, ye™™ef abrid-is, yekunser.

Asegzi n wawalenYes©uggu : ittedden

Isestanen

� Acu yexdem wuccen d uyazi¤ ?

� Ansi akk i d-§eddan.

� Anda i nsan mi i ten-ye™™ef yi¤?

� Anwa i d-yusan ©er-sen s wudem n ssbeŸ?

� Ayen i d-yusa ?

� Amek i as-imeslay i uyazi¤?

� Ayen i as-yenna wuccen : d tidet ne© ala?

� Ayen ur yessawe¤ ara ad t-ikellex ?

� Ayen i yerwel wuccen ?

Avris

Page 76: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

76

Asenfar wis 3

Tussda

£er imedyaten

l Mi iwala iman-is qrib ad yemmet yessawel i yimeddukkal-is.l Ussan n tegrest qessiŸit.l Yenna umedyaz : ass-agi lli©, azekka wissen.

1- Amek i d-ne©ra isekkilen yettuderren?2- Acu©er i ten-id-ne©ra akken ?l Imesli yuran s sin yisekkilen nessawal-as : imesli ussid.

Ad Cfu$Imesli ussid nettaru-t s sin n yisekkilen. Md : deg wawalen-agi : imeddukkal, ussan, azekka. Isekkilen-agi yuran s yini, nessawal-asen isekkilen (ne© imesla) ussiden acku nura-ten s sin n yisekkilen. Ihi, tussda tewwi-d ad tt-naru s sin yisekkilen.

Ilu$ma

� Derrer awalen yes§an imesla ussiden.l Keááini ruŸ nekk ad qqime© l Anef-iyi d yi©ed asemma¤l Ay i©ed rwi©-k ad k-qelbe©l Tugi¤ ©ur-i ad d-tec§ec§e¤ l S wayen ifazen i §ace©l Ma d ul-iw ©er daxel ica¤

� Err "f » ne© "ff » :l A..ella, as...el, ye...er, u...al, a...ar, i..is, i...assen.

� Err asekkil ixussen.l Ifi..es, a..li, i..ki, a...rud, al...a, a...al, ara...ul, a...ul.l Ab...id, ta..unast, ta...sut, an..ar, ura..., ta...uga, ta..lent.

� Muqel amedya tkemle¤.l Gen ----------------- yegganl Awi ----------------l Wwet --------------l Ini --------------- --l Er© -----------------

� Aru-d 5 yismawen ideg yella usekkil ussid.

Tirawalt

Page 77: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt tis3

77

Tinza£

£er imedyaten-al Ur d-usin ara yimeddukkal n warraw-is.l Yusa-d deg yi¤.l Yejba-d ©er uxxam nsen s tazzla.l âãan-ken yimeddukkal nwen ger yiberdan.

1. Wali ma nezmer ad nekkes awalen yettuderren, ad s§unt tefyar anamek ne© ala ?2. Acu n waddad ideg llan yismawen i ten-id-i¤efren ?3. Acu d-mmalen wawalen yettuderren deg yimedyaten ?

Ad Cfu$Tanze©t d awal ur nettbeddil ara tal©a. Tetteqqen-d isem ©er umyag ne© isem ©er yisem ni¤en. (yusa-d ©er uxxam.) ne© ger sin yismawen (axxam n mmi-s).Tanze©t yezga ye™™affar-itt-id yisem amaruz. Siwa "ar" akked "s " i ye™™afar yisem ilelli. Ha-tent-a tenza© : di/deg, si/seg, ©er, ©ef, n, fell, ddaw, ar, s...

Ilu$ma

� Af-d tinza© yellan di tefyar-a.l Yekcem s axxam .l Yunag ©er temdint.l Nnig ubrid, i d-tezga tala-nni.l Yettkel ©ef warraw-is.l Inebgi i¤ulen, ™™ef a§ekkaz ddu-tt fell-as.l Ddaw ubrid, nnig ubrid, leqrar-is d abrid.l Tem„i txeddem i tem©er.l Tamurt teŸkem s lŸeqq, tefka-d yiwen d mmi-tne©l Fell-as akk i nwufeq, ad yettsewwiq fell-ane©.

� Err tanze©t iwatan deg yilem: i, ©ef, si, fell, di, n, di, s.l Yexdem tame©ra ... tzeqqa ... A™las.l Ay afrux ifirelles, §elli ... tegnaw ©ewwes.l Fki©-as rray ... MuŸ, yebna-iyi axxam ... lluŸ.l YettŸebbir ... tarwa-s, ur yeggan ara u¤an ......-asen.l Ye©li-d ufrux ....... l§ecc, i¡beŸ-d ..... te§rurt n umcic.

Tajerrumt

Page 78: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

78

Asenfar wis 3

Neyya tugar tixidasYiwet n tikkelt, inisi yexdem tafellaŸt netta

d wuccen. Kerzen, „„an a„alim. Mi i d-yeŸder ad b¤un l©ella, yenna-as wuccen : "d nekk ara yawin ayen yellan nnig wakal. " Inisi yewwi tibe¡lin ma d uccen imger-d iferrawen .

Yu©al „„an irden. Tikkelt-a da©en, yenna-as wuccen : " d nekk ara yawin ayen yellan ddaw tmurt. T©ile¤

ad iyi-tkellxe¤ am tikkelt yezrin ." Inisi yewwi tiyedrin, ma d uccen issekfel-d i„uran. Akken iwala wuccen ixdem-itt i

££ay-is, yenna-as : " be™™u-agi dir-it. Ad tawi¤ kan ne© ad awi© kan.Win meqqren di le§mer gar-ane© ad yawi akk ayen yellan. "

Yenna-as yinisi : - melmi i tlule¤ ay uccen ? Uccen :- lule© asmi yer©a yilel.Inisi ye™™er¤eq d ta¤sa : - ass-nni d nekk i as-issa©en times. Uccen yerfa, yenna-as : - ala ! Maáái n win meqqren. Tura, ad tt-nerr win me„„iyen ad

yawi kra yellan. - Melmi tlule¤ a MŸend uccen ?- Lule©-d ass-a Uccen ur ifukk ara awal, inisi yekcem deg yiman-is, yebda isu©an am ugrud. Uccen yewhem.- Acu i k-yu©en ? Yerra-as-id yinisi : - ™™ef-iyi-n, ™™ef-iyi-n, tura ad n-lale©

Asegzi n wawalenIlel : d lebŸer. A„alim : leb¡el

Isestanen

� Acu yexdem wuccen d yinisi ?� Acu „„an tikkelt tamezwarut ?� Anwa i yewwin ayen yelhan ?� Amek yeŸseb iman-is wuccen ?� Ma nmuqel a¤ris, anwa i d bu-txidas, anwa i d bu-tŸerci ?� Efk-d aknaw iwatan i wawal yersen ©ef ujerri¤ : uccen issekfel-d i„uran.� Efk-d anemgal iwatan i wawal yersen ©ef ujerri¤ : inisi yessa© times.

Avris

Page 79: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire
Page 80: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

80

Asenfar wis 3

A mmi εzizen

Ad k-we¡¡i© a mmi §zizen,D l§ib ma tettu¤ lasel-ik.Ulac win ara k-iŸesben,Ma ur tessine¤ imawlan-ik.˜ader ad k-i©ur win ijaŸen !Ad truŸe¤ ur d-teããi¤ later-ik.

Ur b©i© ara ad terfu¤,Ma hed£e©-ak ©ef lejdud-ik.Smekta©-k-id ma tettu¤,Ahat ad k-ye©der yi¤es-ik !Ttwe¡¡i© deg-k ad tecfu¤,Ad teŸku¤ i umeddakkel-ik.

Rfed leqlam ad taru¤,Ad te„re¤ d acu i i§eddan.Maáái d ayen ara temŸu¤,Maáái d ayen yettfakkan.Win d-ilulen ad as-teŸku¤,Akken ad yissin wi t-ilan.

˜ader ad k-yawi wa¤u,Leh¤ur i ak-nni© ad ruŸen.D agerruj ur nettfukku,Wqem-asen am¤iq zeddigen.¨ef llsas i¡eŸŸan bnu,

Ma ulac dderya ad a©-zzmen !

Crif XEDDAMCcna :NEWWARA.

Asefru

Page 81: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

Tagzemt tis3

81

D nekk ara yarun

� a)- ¨er a¤ris-a, suffe©-d seg-s ayen d-yemmalen akud.

b)- semres-iten deg tefyirt.

Cfi© amzun d i¤elli ©ef wass amezwaru mi kecme© ©er u©erbaz. Zik i kkre©. Mi d-yu©al baba si tejma§t, yufa-iyi-d deg ufrag. Lli© tama n lkanun, gguni© tiremt-nni n lqahwa d uyefki.

Ass-nni, ultma terzef ; qqime©-d iman-iw ©er tkasrunt-nni. Ulamma r„ent ci™uŸ wallen-iw seg naddam , a§ebbu¤ yuki akken ilaq.

� Aru imyagen yellan ger tacciwin akken iwata :Zik (ili) (zde©) di taddart. Mi (awe¤) setta n yiseggasen (awi)-iyi dadda ©er Fransa, din (kemmel) leqraya-w armi i d-(awi) agerdas n turagt. Syin (u©al) d ©er tmurt.

� Ini-d d acu ay d-mmalen wawalen-agi : zik, kra n wussan, yiwen wass..., smed yis-sen ilmawen n u¤ris.

Izem d ubare£

... , yella yiwen yizem d ameqqran, annect-ila-t, maca ur yes§i

ara leqder ©er yi©ersiwen.Ixemmem amek ara yexdem akken a ten-yeáá. IruŸ ©er yiwen

yifri d ameqqran, yudef deg-s, yerra iman-is yu¤en, ur yezmir ara ad yekker. ..........

¥allen-d fell-as kra n lewŸuc ad „ren amek yella. Win ara d-ikecmen ©er-s ad t-yeáá.

............, yerza-d ©er-s ubare©, yenna-as : " amek telli¤ ay agellid n te„gi ? "

-Yessawel-as-d yizem, yenna-as : adef-d ©er dagi, ©er wacu akka tettmuqule¤ ?

-Yerra-as-d ubare© : ttmuqule© ©er yidraz i n-yudfen ©er-k a™as, maca wid i d-yettu©alen

ulac.

Page 82: Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire

82

Asenfar wis 3

Ad ktazle$ iman-iw

Acu i twala� di tmacahut i d-tewwi� ?

Wali ma tzemre� ...

� Ad tegzu¤ tamacahut � Ad d-te©re¤ tamacahut s utram ?� Ad d-talse¤ i tmacahut iwumi tesli¤ ?� Ad d-taru¤ tmacahut war igulen� Ad d-taru¤ weŸd-k tamacahut iwumi tesli¤ ?

Melmi i tettafe� iman-ik ? Mi...

� txeddme¤ weŸd-k ?� txeddmem di sin?� txeddmem d agraw?� txeddme¤ d yinelmaden n tesmilt akken ma llan?

Muqel ma tzemre� ...

� Ad takze¤ amyag n t©ara?� Ad tesmerse¤ amaruz anda iwata?� Ad d-takze¤ amatar deg umyag?� Ad d-tekkse¤ afeggag d umatar deg umyag?� Ad takze¤ izri?� Ad takze¤ addad n yisem?� Ad takze¤ arbib di tefyirt?� Ad takze¤ am¤an n yisem?� Ad taru¤ isekkilen te©ri¤ yakan ?