Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire
Transcript of Tamazight - manuel scolaire Algérie - 4 Année Primaire
TAGDUDA TAZZAYRIT TAMAGDAYT TA¨ERFANTA©lif n Usedwel A©elnaw
Sw4M
Aseggas wis 4 n Ulmud Amenzu
Imeskaren :* ˜ERRUC Muhub* LEWNIS A§li* ¦ACUR Rem¤an* KEBIR Buse§d
Adlis n tmazi$t
ISBN : 9947-20-423-05 Dépôt légal : 2005-673 MS : 407/05
2010-2011
AGBUR
Asenfar Agatu n ulmad Tagzemt I¤risen
01
Sb.07
1- Furulu sb.10- M§emri sb.14- Asefru : A lxir-iw
sb.15
2
- Aheggi n tu©alin s a©erbaz sb. 21
- Asmi kecme© ©er u©erbaz sb. 18
- Asefru : Muggre© Bubri™ sb.23
3- Amastan sb.25- Tasedda sb.28- Asefru : A tiwiziwin
sb.30
02Sb.33
4- Ti„gi n lewŸuc sb. 34 -Tirzi ©er unanar sb. 37Asefru : Ers-d ay i¤es sb. 39
5
- Izem sb.41- Ifis sb.44- Asefru : a©yul sb.46
6
- Tudert n yizmawen sb. 48- Tudert n yifisen sb.51- Asefru : A§eqqa n
yired
03 Sb.56
7
- Ibki d uslem sb.57- Tayuga temmeáá ...
sb.60- Asefru : Tayazi¤t d...
sb.62
8
- Abare© d wa¤il sb.64- Ameyyez qbel
aneggez sb.67- Asefru : Ssendu sb.69
9
- Ayazi¤ d wuccen sb.71
- Neyya tugar tixidas sb. 74
- Asefru : A mmi §zizen sb.77
AGBUR
Iferdisen n tutlayt Afares s tira AktazalTirawalt : ti©ra : a, i, u, e. sb.11Tajerrumt : awal. sb.12Taseftit : amqim ilelli sb.13
Asewsen n umdanSb.16
Sb.32
Tirawalt : tirgalin : f, j, l, m, n. sb.19Tajerrumt : isem amagnu d uma„lay sb.20Taseftit : amyag sb.22
Ameslay ©ef unekcum ©er u©erbaz
Sb.24
Tirawalt : tirgalin : r, s, w, z, y. sb.26Tajerrumt : isem : tawsit sb.27Taseftit : ana¤ sb.29
Ameslay ©ef yiramenn ugrudsb.31
Tirawalt : tirgalin : c, q, ©, x. sb.35Tajerrumt : isem : am¤an sb.36Taseftit : amatar udmawan sb.38
Asewsen n yi©ersiwenSb.40
Tirawalt : tirgalin : h, Ÿ, §. sb.42Tajerrumt : arbib sb.43Taseftit : afeggag sb.45
Aglam n yi©ersiwen Sb.47
Sb.55Tirawalt : tirgalin : ¤, ™, „. sb.49Tajerrumt : addad sb. 50Taseftit : izri sb. 52
Ameslay ©ef tudertn yi©ersiwen
sb.54
Tirawalt : tirgalin : á, ã, tt. sb.58Tajerrumt : amernu sb.59Taseftit : amyag n t©ara sb. 61
Aseqe§ed n tenfusinSb.6
Sb.79
Tirawalt : tirgalin : b, d, g, k, t. sb.65Tajerrumt : amqim awsil n yisem sb.66Taseftit : urmir ussid sb.68
Tuqqna ger tefyar d tugniwinSb.70
Tirawalt : tussda sb.65Tajerrumt : tinza© sb.66Taseftit : urmir s "ad" sb.68
Tira n tenfusinSb.78
Tazwart
I keáá ay anelmadAql-ik deg Useggas wis 4 n Ulmud Amenzu maca d aseggas-ik amezwaru deg
ulmad n tmazi©t. D wagi i d adlis ara tesxedme¤ aseggas-agi di tmazi©t. Yis-s ara tlemde¤ ad d-
tmeslaye¤ ©ef yiman-ik, ©ef yimeddukkal-ik, ©ef takat-ik, ©ef u©erbaz-ik akked temna¤t ideg tettidire¤. Yis-s ara tlemde¤ ad te©re¤, ad taru¤. Yis-s ara ara tissine¤ a™as n t©awsiwin timaynutin.
Adlis-agi inek llan deg-s 3 n yisenfaren: asenfar amezwaru d takalast n tesmilt s yismawen d tewlifin nwen. Asenfar wis sin d takalast n kra n yi©ersiwen yettidiren deg umen„aw n tefriqt.
Asenfar wis 3 d amud n tmucuha ideg ara d-tgemre¤ a™as n tmussniwin d termiyin. Yal asenfar llant deg-s 3 n tgezmin.
Yal tagzemt teddes akka :l Ameslay ©ef tugna l Ta©uri d tegzi n tiral Almad n umawal s usemres n wa™as n tugniwin.l Tirawaltl Tajerrumtl Ta©uri d tegzi n tiral Taseftitl Ccna d uzuzenl Tira n u¤ris amec™uŸ
Nefren-d igburen itlayanen ara k-yilin d isulal i ulmad n tira d t©uri s yi¤risen ime„„yanen. Nessaram s yi¤risen-agi ad tŸemmle¤ ta©uri. Nsedda-d deg-sen a™as n tugniwin igerrzen ara k-yeswesnen idles-inek, tamurt-inek d uma¤al.
Imeskaren
Tal©iwin n ugemmay
Asekkil ameqqran n tira s tmacint
A B C D ¥ E F G H ˜ I J K L M N Q ¨ R S ¢ T š U W X Y Z ª ¦
Asekkil ame„„yan n tira s tmacint
a b c d ¤ e f g h Ÿ i j k l m n q © r £ s ¡ t ™ u w x y z „ §
Asekkil ameqqran n tira s ufus
A B C D ¥ E F G H ˜ I J K L M N Q ¨ R R S ¢ T T U W X Y Z ª ¦Σ
Asekkil ame„„yan n tira s ufusa b c d ¤ e f g h Ÿ i j k l m n q © r £ s ¡ t ™ u w x y z „ §
Tagzemt A¤ris Tajerrumt Taseftit Tirawalt
Tasmuli - Furulu- M§emri
Awal : asekkil, tasawalt
Amqim ilelli
Ti©ra : a, i, u, ea/e
Ad d-mmeslay ©ef wasmi kecme© ©er u©erbaz
- Aheggi n tu©alin ©er u©erbaz- Asmi kecme© ©er u©erbaz
Isem : amagnuAma„lay Amyag Tirgalin : f, j, i,
m, n,
Ad d-ini© d acu i Ÿemmle©
- Amastan- Tasedda Isem : tawsit ana¤ Tirgalin : r, s,
w, z, y.
Asenfar 1 u
1. Ad d-snekde$ iman-iw ne$ amdan niven
2. Ad d-mmeslaye$ $ef wasmi kecme$ $er u$erbaz (amuken, ass amezwaru, allalen ….)
3. Ad d-mmeslaye$ $ef yiramen-iw
8
Asenfar 1 u
Takalast n tesmilt nne£
Ad wali£, sakkin ad d-mmeslaye£
argaz, tame™™ut, taqcict, anelmad,
aselmad a©erbaz, tasmilt, taddart,
i©rem,
azadu©,
azeglal,
tasukt, a©lad , u™™un
Ad wali£, sakkin ad d-mmeslaye£
Tagzemt 1ut
9
Ad sle£, sakkin ad mmeslaye£
Ad nemyussan gar-ane£
Ad swesne£ ameddakkel-iw
.
Azul a Mayas ! Nekk d Tilelli, zed©e© di ....ad ©re© di tesmilt...........
Azul !Nekk isem-iw Mayas. Zed©e© di ... i kemm ?
Ma d wagi d Mayas,ameddakkel nne© di
tesmilt
Tagi d tameddakkelt-iw Tinhinan.
Akken kan i netturar.
Azul a Tinhinan !Azul a Mayas !
FerŸe© a™as imi k-ssne©
10
Asenfar 1 u
NEKK D FURULU
Nekk isem-iw Furulu. Lule© deg useggas 1912, sin wussan uqbel amer¤il. Zed©e© di Tizi-Hibel, di t©iwant n At MeŸmud deg wasun n At Dwala, di tmurt n Leqbayel. Tsemma-iyi setti Furulu i wakken ur iyi-tta©en medden s ti™.
Imi d nekk kan i d aqcic deg uxxam nne©, Ÿemmlen-iyi akken ma llan. Baba, yemma d yessetma teddun-iyi di leb©i. Setti, tesse£wa-iyi ti„idanin. ¦emmi, iŸemmel-iyi amzun d mmi-s.
Mulud FER¦UND tasuqilt
Asegzi n wawalen
Amer¤il : d ass aneggaru n yennayer i d-yer¤el s-©ur furar akken ad ine© tam©art i as-yeddan di nneqma.
Asun: tagrumma n t©iwanin yellan deg yiwet n temna¤t.
Isestanen
1. Isem-is uqcic-agi? 2. Melmi i ilul?3. Anda ilul?4. Ayen i as-tsemma setti-s Furulu?5. Acu©er i t-Ÿemmlen akk deg uxxam?
Avris
Nekk isem-iw ...
Tagzemt 1ut
13
Amqim ilelli
£er imedyaten:
l Nekk isem-iw Furulu.l I Kemm a taqcict, isem-im?
Di tefyirt : nekk isem-iw Furulu . 1. I wumi yettmeslay furulu mi d-yenna "nekk isem-iw..."?2. Acu i d-sskanen wawalen-agi : nekk, kemm?3. Anwi awalen i nessenfel yis-sen?Awalen-agi qqaren-asen : imqimen udmawanen.
Ad cfu$Amqim udmawan ilelli yemmal-d: - Win yettmeslayen : Nekk, nekkni, ...................- Win iwimi ttmeslayen : keáá, kunwi, ...............-Win i©ef ttmeslayen : Netta, nutni .....................
Ilu$©ma
� Derrer imqimen udmawanen ilelliyen.Ameddakkel-iw netta d gma-s, ruŸen ©er tŸanut, u©en-d a©rum d yigumma.Nekk akked keáá werãin nemsefham.Nekkni s warrac n Lezzayer ur a©-yezgil yiwen.Kunemti s tlawin ten©a-kent tasa.Uguren, d nutni i ten-id-ixellqen, i ten-ittqabalen d nekkni.
� Err amqim udmawan ilelli iwatan........... nruŸ ©er yilel ma d ............ truŸem ©er udrar............tusi¤-d zik, daymi i ten-id-temlale¤............walant asaru-nni Amacahu.TŸemmlemt i¤es ..........., ma d .............nezga d cc©el.
� Aru tifyar-agi tbeddle¤ amqim " nekk " s "nekkni ", " keáá " s " kunwi". Keááini ruŸ, nekk ad qqime©. Anef-iyi d yi©ed asemma¤Nekk d amdan ur yefhim yiwen.
Taseftit
14
Asenfar 1 u
Mulud M¦EMRI
Mulud M¦EMRI d amaru. Ilul di Tewrirt n Mimun deg Wat-Yani deg useggas 1917. Yemmut ass n 26 di furar 1989 di ¦in-Ddefla. Yem¤el di taddart-is. Mulud M¦EMRI yefka azal i tutlayt d yidles n tmazi©t. Yura a™as n yidlisen ama s tefransist ama s tmazi©t. Gar-asen : Isefra n si MuŸend u MŸend, Isefra iqdimen n Leqbayel , Tajerrumt n tmazi©t, Amawal n tmazi©t tatrart, Ahellil n Tgurarin, Tawrirt yettwattun, Tazegrawt, Yenna-as ccix MuŸend ....atg.
Asegzi n wawalen
Amaru : d win yettarun idlisen( tiktabin)
Isestanen
1- Anwa i d Mulud M¦EMRI ?2- Anida ilul?3- Melmi ilul?4- Melmi yemmut?5- Anda yem¤el?6- Acu yura?
Avris
Tagzemt 1ut
15
A lxir-iw
A lxir-iw a lxir inuMmi deg yirebbi inu˜rez-iyi-t a baba inuAd iããuãeg irennuA lxir-iw...
A lxir-iw tagut tufrarI™ij yu©-d isummarS lferŸ ad k-ge© ay urarS§i© wukud ad nurarA lxir-iw
A lxir-iw lhemm i§yaMmi iwwe¤ d ameksa˜rez-iyi-t a bab n lqedraYis-s teããuãeg lŸaraA lxir-iw...
Seg yisefra n at zik
n Rem¤an AT MENSUR
Asefru
18
Asenfar 1 u
Asmi kecme£ £er u£erbaz
Cfi© amzun d i¤elli, ©ef wass amezwaru mi kecme© ©er u©erbaz. D tanezzayt, baba yu©al-d si tejmae§t. Qqime© d tama n lkanun. ¨ef yinyen ittewwa
uyefki. Allen-iw tteqqnent si naddam ma d ta§ebbu¤t-iw tuki. Maca akken kan i d-yen™eq baba yekkes-iyi la„-nni akked naddam-nni.
Yenna-as baba i yemma : "¨iwel, ©iwel. Ha-t-an yexmumi akk, t©ile¤ ad t-yeqbel uselmad akkagi !
- Ula d iselsa-s umsen. Ahat ad nerãu kan ar azekka. Ad as-ssirde© iselsa-s akked tbernust-is.
- Azekka, ad yaf imekwan ttwa™™fen.- Tessared-iyi yemma, syin yewwi-iyi baba ©er u©erbaz.”
Mulud FER¦UN, D tasuqilt
Asegzi nwawalen
Tanezzayt : tasebŸit
Isestanen
1. Ayen i as-yecfa uqcic i wass amezwaru mi iruŸ ©er u©erbaz?2. Ay©er ur teb©i ara yemma-s ad iruŸ mmi-s ©er u©erbaz ass-nni?3. I baba-s melmi i yeb©a ad yekcem mmi-s ©er u©erbaz?4. Acu©er?
Avris
Tagzemt tis 2
19
Isekkilen: f, j, l, m, n
Tafelwit adlis azmam (alug) anelmad
Ad akze£ isekkilen
Tafelwit → F, f, faAjerri¤ → J, j, jaAdlis → L, l, laAzmam → M,m,maAnelmad → N , n, na
Tal£iwin n yisekkiler
F J L M N
f j l m n
Ilu©$ma
� Err deg yilmawen yiwet si tergalin-a : f, j, l, m, n.a....a... ta....rut a...rad i....es a.....gerasi.... i...di ta...u...ast u..... i.....i
� Af-d 10 n wawalen s yisekkilen-a : a, i, u, e, f, j, l, m, n.
� Semyezwer akken iwata isekkilen tsuff©e¤-d awalen[m,a,l,i], [i,i,n ] [ e, m, l, i] [f, l, e, i]
Tirawalt
20
Asenfar 1 u
Isem : amagnu d umaØlay
agadez iselsa taf¤ist
Azekka-nni , d ass n ugadez . Yewwi-iyi jeddi ̃ med ©er ugadez n Tizi-Uzzu i wakken ad d-a©e© iselsa ara lse© s a©erbaz.
Isestanen
1. Acu d-mmalen wawalen : agadez, iselsa , taf¤ist ?2. Awal " taf¤ist " yemmal yiwet n tef¤ist kan ne© kra n wayen yes§an uzzal d ufus yerna tteddzen yis-s ?3. Acu d-mmalen wawalen-agi : aqcic , tazemmurt, izem , axxam ? 4. Acu d-mmalen wawalen : ˜med , Tizi-Uzzu ?5. Deg wacu i mgaraden d yismawen : agadez , iselsa , taf¤ist ?
Ad cfu$©1- Isem d awal yemmalen amdan ne© a©ersiw ne© ta©awsa. Ta©awsa tezmer ad tili :
a- d ayen i nettwali : amdan , im©i, a©ersiw... b- d ayen ur nettwali ara: tilelli, talwit, asemmi¤, a„©al ...
2- Yella yisem amagnu : yemmal ta©awsa 3- Yella yisem ame„lay : yemmal : - isem n umdan ... . - isem n umkan .
Ilu$©ma� kkes-d isem seg tefyar-agi.
- Win yeb©an ad i©ellet deg useggas, yezre§ irden, win yeb©an ad i©ellet yal aseggas, ye„„u isekla, win yeb©an ad i©ellet lebda, yesselmed tarwa-s.
� Err yal isem deg umkan-is di tfelwit i d-iteddun : argaz, tame™™ut, uccen, awtul, tazdayt, a©rum, abrid, la„, asirem, targit, tadukli
Ta©awsa i nettwali Ta©awsa ur nettwali ................................. .................................
� Err yal isem deg umekan-is di tfelwit i d-iteddun : jeddi, adfel, adrar, Fransa, Tin-hinan, ultma, gma, Mazi©, ˜med, aqrab, tane©rit, adlis, aman, Lezzayer .
Isem amagnu Isem ama„lay
......................... .............................
Tajerrumt
Tagzemt tis 2
23
Mmuggre£ BubriÌ
Mmugre© Bubri™Ibubb taculli¤tAniwer a Bubrit
©er tmurt UgawaAcu ara d-tawi¤D irden d nne§ma
Irden d izellafenMmi d ssmid yufafenA lxir-iw...
Seg yisefra n at zikn Rem¤an AT MENSUR
Isestanen
1- Ayen ibubb Bubri™ taculli¤t?2- Acu yewwin Bubri™ ©er tmurt Ugawa?3- Anwa yettmeslayen deg u¤ris-a?4- Acu©er tcuba tme™™ut mmi-s ©er ssmid yufafen?
Asefru
24
Asenfar 1 u
D nekk ara yarun
Ilu©$ma
� Smed ilmawen s wawalen a : imru, azmam, tasdart, taynust.Ass-nni amezwaru di tesmilt , ddme©-d ........ azegzaw ,uri© isem-iw ©er ....... Uri© da©en azemz n wass-nni . Isuter-a©-d uselmed ad d-nessken allalen akk i d-nu©. Mli©-asen-id ......,
� Yal tafyirt, err-as tugna i as-iwatan: Masin ha-t-an di tnedlist netta d baba-s. Masin yesskan-d i yemma-s ayen i d-yu© : iselsa , agra , izmamen...Masin iteddu ©er u©erbaz
26
Asenfar 1 u
Isekkilen : s, r, z, y, w.
Sikked tugniwin te©re¤-d isem nsent.
Tisura izi aruy uraw
¨er-d awalen-a : argaz, awal, izem, ayla.
Qqen ger wawalen i§edlen :- Agraw azal- Azal ayefki - Tamurt agraw- Ayefki tamurt
Ad aru£
R S W Y Z
r s w y zIlu$©ma
� Err di twinest isekkilen r, s, z, w, y, yellan deg wawalen-a :ayen, azekka, awren, tasa, ayla, yemma, crew, azrem, ussan.
� Smed awalen s tergalin-a : r, z, s, w, y.a..al, i..i, aw..en, a..ger, afu.., a..efki.
Tirawalt
Tagzemt tis 3
27
Tasedda
Nekk qqaren-iyi Tasedda. D tanelmadt deg u©erbaz amenzu n taddart-iw. ̃ emmle© ad ©re© idlisen n tmucuha. Ttwali© unu©en yettembiwilen i d-yett§eddin di tili„ri. Deg wussan n usgunfu tturare© tixxamin ne© alqafen. ˜emmle© da©en ad wali© deg uselkim iwnes-ussid i d-yesskanen i©ersiwen.
Asegzi n wawalen
Asgunfu : aste§fu
Isestanen
1- Tasedda d taqcict ne© d tame™™ut?2- Suffe©-d seg u¤ris tafyirt i d-yemmalen ma d taqcict ne© d tame™™ut.3- Acu i tŸemmel Tsedda?4- Anwi uraren i tŸemmel?
28
Asenfar 1 u
Isem : tawsit
£er imedyaten
l Amastan d aqcic.l Tasedda d taqcict.l Tasedda tessawal-as-id setti-s tamacahut n Briruc.l Mi ye©li yi™ij issefqad Umastan i tqerracin-is.
1- Isem amezwaru " aqcic " qqaren-as : isem amalay2- Isem wis sin " taqcict " qqaren-as : isem unti.3- Isem tamacahut, d unti ne© d amalay ? Nezmer ad as-nbeddel tawsit ne© ala?4- Isem i™ij, d unti ne© d amalay ? Nezmer ad as-nbeddel tawsit ?
Ad cfu$© Isem di tmazi©t is§a snat n tewsatin : amalay (aqcic ) akked wunti (taqcict). Llan kra n yismawen s§an yiwet n tewsit kan : zemren ad ilin d untiyen kan (tamemt) ne© d imalayen kan (a©rum).
Ilu©$ma
� Smel di tfelwit yellan s-wadda ismawen-agi: argaz, tala, a©rum, ageffur, tamurt, tara.
Amalay Unti
� Ger yismawen i d-nefka, wali ma s§an akk unti d umalay ne© llan wid yes§an kan unti ne© amalay kan :
- Tanelmadt- Ass- Taddart- Uccen
� Af-d s-©ur-k / s-©ur-m, sin yismawen yes§an unti d umalay.
Tajerrumt
Tagzemt tis 3
29
Ana�Tarda
Deg uxxam, awal sin ad iyi-d-inin " RuŸ sired ifassen-ik ! RuŸ sired i¤arren-ik ! RuŸ sired tu©mas-ik ! "
Rachid ¦ELLIC- D acu i as-qqaren wat-uxxam i mmi-tsen ?- Anwi awalen i ssexdamen ?- Melmi i nessexdam awalen-ina ?⇒ At-uxxam ssexdamen imyagen ruŸ sired i wakken ad snedhen mmi-tsen.- Ger yimqimen ilelliyen, af-d anwa udem i nezmer ad nessendeh. Err ticre¤t (+) sdat-s.
Imqimen ilelliyen Ticre¤t
NekkKeááKemmNettaNettatNekkniNekkentiKunwiKunemtiNutniNutenti
Ad cfu©$Amyag mi yefti ©er wana¤, d asendeh i nessendah yis-s. Ana¤ ifetti d wudem wis2 kan (amalay d wunti), ©ur-s : keáá, kemm, kunwi, kunemti, acku d wigi kan i nezmer ad nessendeh.
Ilu©$ma
� Akez anwi i d imyagen swayes i nezmer ad nessendeh :- I¤fer mmi-s ©er lexla, yenna-as : " U©al s axxam, ini-as i yemma-k ad ak-id-tefk imekli ".- Yeááa lmal, yefreŸ bab-is.- Tenna-as tyazi¤t : " Anfet-asen i warraw-iw ! "- Tenna-as yemma-s i Briruc : " Eáá imensi ne© ad as-ini© i u§ekkaz ad k-iwwet ".
� Ha-ten-a yimyagen, sefti-ten akken ara tesnedhe¤ yis-sen : Twala¤, teááamt, turam, ad tesle¤.
Taseftit
30
Asenfar 1 u
A tiwiziwinA tiwiziwinHuzzemt afriwenTura d tamedditLeŸwal d ilmawen
Anfemt i wanuA sut u©baluI™ij i©li iruŸIdda d umalu
A sut u©baluHuzzemt ifassenI™ij i©li iruŸIdda d yisaffen
A§eqqa a§eqqaAd immed meqqaA Sidi Rebbiâ§el lbaraka
Seg yisefra n at zikn Rem¤an AT MEN¢UR
Isestanen
1. Iwumi yettmeslay umedyaz ?2. Acu xeddment ?3. Acu i asent-yessuter ?
Asefru
Tagzemt tis 3
31
D nekk ara yarun
� Smed tifyar s wawalen-a : asafag, ayis, idlisen, tt§ummu©.
˜emmle© ad rekbe© ©ef ...........
Mi ara ruŸe© ©er yilel, ..................
Asmi ara inige©, ssarame© ad ddu© deg ............
Taqcict-a, tŸemmel ad t©er ...............
� Smed tifyar s wawalen-a : ti„gi, isura, Mazi©.Nekk, isem-iw .............., kkre©-d di taddart, Ÿemmle© ad rzu© ©er ................ n Yi§ekkuren. Mi rezzfe© ©er temdint ttwali©-d .............. di ssinima.
32
Asenfar 1 u
Ad ktazle$© iman-iw
Wali ma tzemre�...
1. Ad teswesne¤ iman-ik?2. Ad d-tmeslaye¤ ©ef yimdanen ni¤en?3. Ad d-tefke¤ isem nsen?4. Ad d-tefke¤ a©ara nsen?5. Ad d-tefke¤ azemz n tlalit nsen?6. Ad d-tefke¤ tansa nsen?7. Ad d-tesmerse¤ awalen swayes i nzewwir deg usewsen?8. Ad d-tmeslaye¤ ©ef yiwen s utram?
Melmi i tettafe� iman-ik? mi ara...
1. ...txeddme¤ weŸd-k ?2. ...txeddmem di sin ?3. ...txeddmem d agraw ?4. ...txeddme¤ d yinelmaden n tesmilt akken ma llan ?
Muqel ma tzemre�...
1. Ad takze¤ amyag?2. Ad d-takze¤ isem amagnu?3. Ad d-takze¤ isem ama„lay?4. Ad d-takze¤ ana¤?5. Ad d-takze¤ tawsit n yisem? 6. Ad taru¤ isekkilen te©ri¤ akken iwata di yal tagnit n tira?
Ih Ala
Tagzemt A¤ris Tajerrumt Taseftit Tirawalt
Asemmi n yi©ersiwen
- LewŸuc n te„gi- Tirza ©er unanar
Isem : am¤an
Amatar udmawan
Tirgalin: c, q, ©, x.
Aglam nsen
- Izem- Ifis Arbib Afeggag
n umyagTirgalin : b,d,g,k,t
Tudert nsen
- Tudert n yizmawen-Tudert n yifisen
Isem : addad Izri Tufayin : ¤, ™, „.
Asenfar wis 2
1. ad issine$© ismawen n yi©$ersiwen
2. ad issine$© ad d-gelme$© i©$ersiwen.
3. ad d-awi$© awal ©$ef tudert n yi©$ersiwen
Tagzemt 1ut
35
AMAWAL
Izem Ikerri
Tafunast Uccen
TawtultAbare£
Ayazi�
Ta£a�t
Anzi�
Ilu
Amde£ Amayas
Ifis
Amcic
Azrem
Inisi
A£yul
Aydi
Ag�i�Amej£ud
36
Asenfar wis 2
Lew§uc n teØgi
Di zzman amezwaru, nnejma§en lewŸuc; mesgallen ur u©alen ad myeááen. Rran izem d agellid fell-asen. Rran tilas d yinigan: wa ur yettawe¤ wa.
Izem yezde© ti„gi tameqqrant netta d wuccen, d yilef, d tewtult, d tyazi¤t akked tfunast; llan akk d ixeddamen-is: ilef, yeggan fell-as; uccen, yeddal yis-s; tawtult, isummut-itt; abare©, yettagem-as-id aman; a©yul, izeddem-as-id is©aren; tayazi¤t, tettarew-as-id timellalin; ma d tafunast, tettakk-as-id ayefki.... Ala uccen ur nefriŸ ara.
Brahim ZELLAL Seg : le Roman du chacalFDB,1964
Isestanen
� Ayen d izem i rran d agellid ?
� Anwi i©ersiwen i ized©en yid-s?
� Acu i ixeddem yal yiwen deg-sen?
Tagzemt 1ut
37
Isekkilen: c, £, q, x,
Ad muqle£ tugniwin, ad d-ini© d acu d-mmalent.
uccen a©erda aqjun tixsi
Ad d-£re£
A©rum amcic aqerruy axxam Icuba©, acruf, i©i, a©enja, abuqal, aqrur.
Ad aru£
C ¨ Q X
c © q xIlu$ma
� Qqen ger wawalen i§edlen A©rum Axenfuc Aqerdac Iciwi Axenfuc Aqerdac Iciwi A©rum
� Sdukkel awalen yes§an isekkilen i§edlen :c, §, q, x, deg umku„-agi. I©i, a©yul, acruf, aqahwi, ixmir, axrib, iclem, Aqfal, acbayli, aqendur, taxabit, taxerrubt, tacelŸit
� Smed awalen-a s tergalin : c, ©, q, x. a..ebbub, a..rab, yen..ef, a...urar, am..ar, a..enfuc a...enfir, a..acfal, af..al, a..rab, awina... a...edmir.
� Derrer isekkilen i te©ri¤ ass-a Taqucci¤t, taqacuct, a©enja, axlenã, ixef, ©ef, adrar, uffur, Tamendit tamasit, agdaz, acengu, takatut, ise©, alemsir
Ifecka, azwel, amu¤in, akafu, tamettant, afniq
Tirawalt
38
Asenfar wis 2
Isem : am�anImedyaten
l Nnejma§en lewŸuc.l Rran izem d agellid fell-asen.l Tayazi¤t tettarew-as-id timellalin..
1- ¨er imedyaten tekkse¤-d ismawen.2- Deg wacu mgaraden yismawen-agi : izem, izmawen ? 3- Acu n umgired yellan ger yismawen : tamellalt, timellalin?
l Mi ara yili yiwen i yellan neqqar-as : asuf ; ma llan si sin d asawen neqqar-as : asgetMd : izem : d asuf - timellalin, lewŸuc d isegten.
Ad cfu$Isem d awal yemmalen : amdan, ta©awsa, a©ersiw... ©ur-s sin yim¤anen: - Asuf: argaz (yiwen)- Asget : irgazen (si sin d asawen)
Ilu$ma
� Efk-d asget n yismawen-a . - am©ar ...- tam©art ...- abrid...- afud...- a„ar...
� Smed tafelwit-agi .
Asuf Asget
Am©ar ...
I™ij ...
...iberdan
...ulli
� Efk-d asget n yismawen-a ternu¤-d tamawt - tixsi - seksu- tafunast - aman- tame™™ut - tizizwit
Tajerrumt
Tagzemt 1ut
39
Tirza £er unanar
Ifawas yerza ©er unanar n yi©ersiwen n Ben ¦eknun. Mi d-yu©al, isteqsa-t umeddakkel-is Meqqran d acu i d-ye„ra dinna.
Meqqran: Ani©er truŸe¤ i¤elli?Ifawas: I¤elli, ruŸe© ©er unanar n yi©ersiwen n Ben ¦eknun.Meqqran: Acu i d-twala¤ dinna?Ifawas : „ri©-d a™as n yi©ersiwen. Widak akk ttwali© di tili„ri, ufi©-ten dinna. Win i iyi-
iswehmen d ibki. Yeááa-a© akk tagella-nni newwi yid-ne©. Meqqran : Isem nsen akk yi©ersiwen-agi?Ifawas: Maáái d kra: izem, abare©, uccen, ta©a¤t, ikerri, amayas, ilu, amde©, anzi¤,
anhil, awtul, ibki, ifis...
Isestanen
1. Ani©er iruŸ Ifawas?2. Anda i d-yezga unanar-agi?3. Acu i d-iwala dinna?4. Ayen ala i yibki kan iwumi yefka ad yeáá?5. Anwi i©ersiwen ger wid n unanar i yettidiren d umdan?6. I wiya¤ ni¤en anda ttidiren ihi?7. Ay©er i ten-id-wwin ©er unanar ihi?
40
Asenfar wis 2
Amatar udmawanAd kemle$ tifyar
l Yezde© di te„gil Yezde© wuccen di te„gi
.......... wuccanen.
.......... tuccent.1- Derrer imyagen yellan di tefyar-agi.2- Sefti amyag "zde©" d wudmawen ni¤en.3- "yezde©, zed©en " " tezde© " d imyagen. D acu i d-yemmalen aya ?4- D acu i yettbeddilen deg umyag? Ay©er?5- Sefti amyag "ali" d wudmawen akk.Uli© ...6- Acu yemmal wayen akka yettbeddilen deg umyag?7- Amek i as-sawalen ?
Ad cfu$Amyag d awal yemmalen tigawt ne© ta©ara.Amyag mi yefti, yettili deg-s wayen i d-yemmalen win ixedmen tigawt : d ayen iwumi neqqar amatar udmawan. Md : uli© ... " ©" d amatar udmawan Tuli¤ " t...¤" d imataren udmawanen Yuli "y " ... d amatar udmawan
Ilu$ma
� Suffe©-d imyagen yellan di tefyar-agi.Izem yu©al d agellid fell-asen.Tafunast tette„„eg.Tawtult yessummut-itt.
� Muqel amedya amezwaru n tfelwit tkemmle¤ akken.Amyag Amatar udmawan Amqim ilelli
TeddaYeááaNerwelFf©enTsawle¤Yugi
t... nettat
� Sefti amyag "ffe©" d yimqimen-agi. Nekk Keáá Netta Nettat Nekkni Kunwi
Taseftit
Tagzemt 1ut
41
Ers-d ay i�es
Ers-d ers-d ay i¤es,
Mmi-tne© yeb©a ad ye™™es,
Awer ya¤en, awer yehlek,
Ers-d ers-d a naddam,
Mmi d amgud n rremman,
Awer ya¤en, awer yehlek,
Ala seŸŸa d tezmert yeqwan,
Ttuha ay imeksawen,
Ma ur twalam ara uccen,
Yewwi izimer d aksas,
Itbe§-it mmi yekkes-as-t,
Mmi yewwi-d ikesman,
Uccen yewwi i©eswan. Ccna n uzuzen
Asefru
42
Asenfar wis 2
D nekk ara yarun
� - Seq§ed tifyar-agi terre¤-tent i tugniwin iwatan. - tzerzert umayas deffir yettazzal - teydit arraw-is tessuttu¤. - aksum yuker wuccen. - tme™™ut akraren teksa.
� Mmeslay-d s kra n tefyar ©ef u©ersiw i tŸemmle¤.
� Seq§ed awalen tsuff©e¤-d tifyar. - izem - di te„gi - d a©ersiw - d agellid n lewŸuc - yettidir - d netta - i.
Tagzemt tis 2
43
Izem
Izem d a©ersiw n te„gi. ¨ur-s tafekka d tuntimt, d ta©ezzfant. Aqerruy-is d ameqqran, d amubrin, ma d tiqejjirin-is d tiwezzlanin. Di te©zi, ad yes§u ger 1,5m ar 2,5m. Ma di tiddi, yes§a azal n 1,20 m. Ta„eyt-is, ad tili ger 150 ar 250 kg. Aqerruy-is, amger¤-is d tuyat-is dlen akk s wan„aden.
Ti©mi ines d awina© d uwras. Tifednin-is s§ant accaren d umsiden, d i©ezzfanen. Izem yezmer ad yidir alamma d 12 n yiseggasen.
Asegzi n wawalen- Tuntimt : teãhed- Ti©mi : amellal, aberkan, azegga©, awra©...
Isestanen
- Acu i d-yeglem umeskar n u¤ris-agi ?- Mi d-yemmeslay ©ef yizem, ibder-d a™as n yiferdisen n tfekka-s. Acu-ten ?- Amek i d-yeglem yal aferdis ?
Ala$mu
Mi ara te©re¤ a¤ris-agi, smed takar¤a i d-iteddun: A©ersiw : Tanzagt n tudert : Tafekka : Te©zi : Lqedd : Ta„eyt : Ti©mi : Aqerruy : Tiqejjirin : Accaren :
Avris
44
Asenfar wis 2
Isekkilen: §, h, Ÿ
a›arus ahicur i§iqel
A§arus ¦ - §
Ahicur H - h
IŸiqel ˜ - Ÿ
Tal$iwin n usekkil
H h ˜ Ÿ ¦ §
H h ˜ Ÿ ¦ §
Ilu$ma
1- Semyezwer isekkilen tsuff©e¤-d awalen :
i - d - l - § u - h - l a - i - h - l l - Ÿ - a - u - i a - i - j - m - § - e
2- Qqen tisawalin tsuff©e¤-d awalen :
Tasawalt 1 ut Tasawalt tis 2
- A§- UŸ- Yel- IŸ- A§- AŸ- TaŸ- Tah
- ha- der- bar- bac- bult- rawt- diq- rur
Tirawalt
Tagzemt tis 2
45
Arbib
£er imedyaten
l Izem yes§a aqerru d ameqqran, i¤arren d iwezzlanen maca d izuranen.1. I wacu-ten wawalen-ina yettuderren ?2. D acu i a©-id-mlan ?3. Anwi imyagen iseg d-kkan?4. Acu i as-nerna i umyag akken ad d-ff©en wawalen-ina?
Ad cfu$Arbib d awal yemmalen amek iga kra. Ittekk-d urbib seg yimyagen n t©ara ( wid yemmalen amek iga kra). Imedyaten : - izwi© → azegga©,- ibrik → aberkan, - ihriw → ahrawan, - imlul → amellal,- ir„ig → ar„agan / amer„agu
Ilu$ma
� Akez irbiben yellan di tefyar i d-iteddunl Yeááa a©rum d aquran.l Yeááa a©rum yeqqur.l Acebbub-is aberkan, tebra-as ©ef tuyat-is; tecbeŸ, temleŸ.l Teááur te©zuyt d leŸcic azegzaw.l Wwi©-d aberhuc d aqahwi.
� Suffe©-d irbiben seg yimyagen i d-iteddun.l Iwri©, bren, icbiŸ, er„
� a- Ger yimyagen i d-iteddun, af-d anwi iseg nezmer ad d-nessuffe© arbib.l Eáá, a„ay, wali, ini, ihriw, azzel, ifsus, ruŸ, imsus, imri©, anef, rwel.
b-Err di tefyar irbiben i d-tufi¤ seg yimyagen-a.
Tajerrumt
Tagzemt tis 2
47
Afeggag n umyag£er-d amedya-agi
l Izem yeááa.- Kemmel i tefyar-agi: l Tawtult ..................l Izem d wuccen ..................l Tawtult d tsekkurt.............
1. Suffe©-d imyagen2. Kkes-d amatar udmawan.3. Acu i d-yeggran deg umyag?
Ü Ayagi i d-yeggran deg umyag qqaren-as : afeggag.
Ad cfu$Amyag mi ara yefti, ttilin deg-s sin yimuren: amatar udmawan akked ufeggag n umyag. Mi nekkes amatar itt©imi-d ufeggag. Amedya:
Yeááa* Y= amatar udmawan* àáa = afeggag n umyag
Ilu$ma
1- Smed ilem:-Izem yezde© ti„gi tameqqrant-Tawtult ... ti„gi tameqqrant-Izem d wuccen ... ti„gi tameqqrant-Tawtult d tsekkurt ... Ti„gi tameqqrant
2- Kkes-d imyagen seg tefyar i d-iteddun tsemde¤ tafelwit-agi:l Azger ye§qel gma-s.l Yeááa lmal, yefreŸ bab-is.l Nnu©en yi©erdayen di lbext n umcic.l Yekcem wuccen taqe¤§it.l Ma yes§a uqjun tim„in, b©an-t akk medden i nnesba
Amyag Amatar udmawan Afeggag
Taseftit
48
Asenfar wis 2
A£yul
A lmerkub acŸal telhi¤
Asmi tett§ebbi¤
Bab-ik le§tab inqes-as
****
Tett§ebbi¤ am uzal am yi¤
Yal le§tab telli¤
Yerna u§ekkaz d a§essas
***
Tura ikfa lŸal-ik te§yi¤
Ad k-ããen i usemmi¤
Yekfa lxir deg yiwen wass
RabaŸ S¦IDANISeg tesfift
Asefru
Tagzemt tis 2
49
D nekk ara yarun
� Aru acu i twala¤ ddaw yal tugna am umedya amezwaru
Aqjun aberkan .................. ..................
.................. .................. ..................
� Smed s urbib iwatan : ameqqran, amubrin, a„ayan, amec™uŸ, a©ezzfan
Aqerru n yizem aqamum n yibellireã ilu d ..................... d .......................... d .............................
Amcic d................... Ayazi¤....................
1- Smed ilmawen s wawalen ara d-tafe¤Ikerri d a©ersiw yettidiren deg .................. Tafekka-s tdel s .................. .................. Aqerruy-is d .................., yes§a acciwen .................. . Iqejjiren-is d..................
Aqerru n yizem aqamum n yibellireã
Ayazi¤
50
Asenfar wis 2
Tagzemt tis 3
51
Tudert n yizmawen
Izmawen ttidiren deg yizu©ar ideg llan yisekla akked temna¤in icuban cwi™ ©er tne„ruft. Uáái nsen d i©ersiwen at-tfenza, icban : ti©zalin, imej©uden, izgaren n te„gi, imed©en...di tuget, d tisedwin kan i yett¡eggiden. Mi d-™™fent kra, ad zwiren yiwlayen ad ááen d wamek ara ááent nutenti d warraw nsent. Yezmer yiwen yizem ad yeáá alamma d seb§a kilu n uksum deg wass.
Ttidiren yizmawen d tirebba§ ideg ttilin xemsa ar tlatin n yi§eggalen. Tarba§t, ttilint deg-s tsedwin d warraw nsent akked yiwen ne© sin yizmawen imeqqranen. D wigad-agi i d iqerra n terba§t.
Tasedda tezmer ad tarew si yiwen ar reb§a n yizmawen. Ur s§int ara tsedwin yiwet kan n tallit ideg ttarwent deg useggas. Tisedwin timec™aŸ ttidirent di terba§t si tlalit ar tamettant, ma d izmawen, mi ww¤en sin yiseggasen, ttutraren-ten yizmawen-nni iŸekmen tarba§t.
Isestanen
� Anida i ttidiren yizmawen ?
� D acu i tetten ?
� Deg wacŸal yid-sen i ttidiren yizmawen di terba§t ?
� Anwa i yett¤ebbiren di terba§t n yizmawen ?
� AcŸal n warraw-is i tezmer ad tarew tsedda ?
52
Asenfar wis 2
Isekkilen : �, Ì, Ø
¨er awalen yellan ddaw n tugniwin :
a¤ar i¤udan ti„urin ti™ i™ij
Asekkil ameqqran ¥ ª š
Asekkil ame„„yan ¤ „ ™
Ilu$ma
� Derrer imesla ufayen yellan deg wawalen i d-iteddun Ye™™es, a„ar, a¤u, yesfe¤, ti™, a„ref, a¤ref.
� Muqel tugna tsemde¤ awalen.
isebba...en a...rem a...ar tame......ut awe......uf
� TazabutA¤u, a™™an, ta„allit, u¤an, i„i, age™™um.
Tirawalt
Tagzemt tis 3
53
§
Isem : addadMuqel tkemmlev
- Tafekka-s d tuntimt → D tuntimt tfekka-s.- Aqerruy-is d amubrin → ..............................- Accaren-is d umsiden → ..............................- Tiqejjirin-is d tiwezzlanin → ..............................- Tu©mas-is d tumsidin → ..............................
Ad cfu$Isem ©ur-s sin waddaden:
1- Addad ilelli : tafekka - aqerru - accaren - tiqejjirin2- Addad amaruz : tfekka - uqerru - waccaren- tqejjirin3- kra n yismawen ur ttbeddilen ara addad. Imedyaten: seksu, lewŸuc, tala, tu©mas......
Ilu$ma
� Af-d addad amaruz n yismawen-agi:-Azger - inisi - aruy - uccen - abare© - tasedda - ta©a¤t - tixsi - tasekkurt - tizizwit - tu©mest.
� ¨er a¤ris-agi tsemde¤ tafelwit :
Izem yezde© ti„gi tameqqrant netta d wuccen, d yilef, d tewtult, d u©yul, d tya„i¤t, d tfunast. Llan akk d ixeddamen-is: ilef, yeggan fell-as; uccen, yeddal yis-s; tawtult, yessumut-itt; abare©, yettagem-as-id aman; a©yul, izeddem-as-id is©aren; taya„i¤t, tettarew-as-id timellalin; ma d tafunast tettak-as-id ayefki...
Isem deg waddad ilelli Isem deg waddad amaruz
� Serwes ger snat n tal©iwin n yal isem yellan di tfelwit yezrin:- Acu ibeddlen deg-sen?- Kifkif amek i beddlen ne© ala?- Beddlen akk ne© ala?
Tajerrumt
54
Asenfar wis 2
Tudert n yifisen
Ifisen ttidiren di temna¤in ideg tella tuga d yisekla ne© deg un„ul n tne„ruft. Uáái nsen d aksum. Tetten imur¤usen maca tikwal d nutni i d-yetta™™afen ayen i tetten. Tt¡eggiden deg yi¤ kra yellan d amsu™™a¤. ªeddmen akkenni d tarba§t, ttemjajin. Mi ara mlilen d tarba§t we§ren maáái d kra. Ula d izem yella melmi i as-ttekksen lqut-is. Tetten a™as n uksum yernu s tem©awla. Yiwen yifis yezmer ad yeáá alamma d 14 n kilu n uksum ©ef yiwet n tiremt. I©esmaren nsen ugaren ti©emdin, ttru„un ula d i©san.
Ttidiren yifisen d igerwan, deg wa™as yid-sen. D tiwlayin i yett¤ebbiren, d acu kan deg ugraw n yifisen, yal wa ixeddem rray-is.
Tifist tezmer ad tarew si yiwen ar tlata yimec™aŸ. Mi ara d-lalen wezznen tamudi n kilu d ur¤el. Tifisin ttarwent kan, ur s§int ara tallit deg useggas ideg smenyafent ad arwent.
Asegzi n wawalen Amsu™™a¤ : win isu™™u¤en, d win yes§an iffan.
Isestanen
1. Anida ttidiren yifisen ?2. D acu i tetten ?3. Amek i tt¡eggiden ?4. Deg wacŸal yid-sen i ttidiren akken ?5. AcŸal n yimec™aŸ i tezmer ad tarew tifist ?6. Anwi i yett¤ebbiren deg ugraw n yifisen ?
Avris
Tagzemt tis 3
55
Izri£er avris
Zik-nni, di te„gi, yella yizem d wuccen. Ur ttna©en ur ddukkulen.Yiwen wass, yenna-as wuccen : ® Acu tenni¤, limer ad ak-xedme© tisebba¤in s uglim
n uzger ?¯ Yeqbel yizem. Yexdem-as-tent wuccen. Asmi yekkaw uglim-nni, qqurent tsebba¤in-nni, izem qerŸen-t yi¤arren-is. Ur yezmir ara ad yelŸu. Uccen yettraãu kan melmi ara t-yeáá. Tusa-d tsekkurt tettawi-as-id aman di tqamumt-is armi yelxes uglim-nni.
1- Tigawt n yimyagen yettuderren deg u¤ris te¤ra ne© mazal ?2- Tigawt n yimyagen yettuderren deg u¤ris tfukk ne© ala ?
Ad cfu$ Izri yemmal tigawt ye¤ran, tigawt ikfan
Ilu$ma
� Sefti amyag "ddu" ©er yizri d wudmawen akkit.
l Nekkl Keáál Kemml Nettal Nettatl Nekknil Nekkentil Kunwil Kunemtil Nutnil Nutenti
� Akez (§qel) anwi i d imyagen yeftin ©er yizri.l Yunag ©er Fransa, yewwe¤ ©er din, ixeddem di lluzin.l Walan yizgaren izem yettazzal-d ©ur-sen.l Nni©-as ad iruŸ azekka ©er ssuq.
� Sefti akken iwata imyagen yellan ger tacciwin. Ini-d anwi yeftin ©er yizri.l I¤elli, (as-d) xali ©ur-ne©. Tameddit (u©al).l Yal lexmis (rzef-d), mi ye§ya ad (u©al)
Taseftit
56
Asenfar wis 2
Aåeqqa n yired
A§eqqa n yiredYeffe©-d si tculli¤tYebda acruredYeááa tayazi¤tXas kan amnet-tNni©-awen d tidetNni©-awen akka˜edre© mi tt-yeááaAha lala lalala d acu tennam ?Aha lala lalala teskiddibe¤La tettkellixe¤Anwa ara k-yamnenA§eqqa n yired maáái d awa©zen
A§arus awra©Yettazzal yettferfirAwtul n umada©Yeããa-t ©er deffirXas kan amnet-tNni©-awen d tidetNni©-awen akka˜edre© mi t-yeããaAha lala lalala d acu tennam ?Aha lala lalala teskiddibe¤La tettkellixe¤Yak lekdeb diri-tA§arus nmugger-itWin iggran yezwar-it
Izimer yekcemDeg yi¤ deg yinijelMi t-ye„ra wuccenYu©al kan yerwelXas kan amnet-tNni©-awen d tidetNni©-awen akka˜edre© mi yerwelAha lala lalala d acu tennam ?Aha lala lalala teskiddibe¤Anwa ara k-yamnenNe© ad yamen uccenMi yerwel dayen d izimer i yemmeááen
Wala© i„iwecYeddukkel-d d umcicWala© mi ireyyecYefka-as rricXas kan amnet-tNni©-awen d tidetNni©-awen akka˜edre© mi as-t-ifkaAha lala lalala d acu tennam ?Aha lala lalala teskiddibe¤Amcic d lxayenYettkellix am keááUr yessin yiwenAyen yufa ad t-yeáá.
Yidir d warrac n TIDDUKKLASi tesfift
Asefru
Tagzemt tis 3
57
D nekk ara yarun
Inisi
Inisi d ame„„yan di tfekka, ta§rurt-is dlent-tt tsennanin, ta§ebbu¤t-is tdel s wan„aden . Yezmer ad yes§u azal n 27 i¡untimen di te©zi, 15 di tiddi; ma di ta„eyt ad i§eddi cwi™ i kilu. Yettidir si 3 ar 5 n yiseggasen.
Taqerruyt-is d tame„„yant, idel-itt ucebbub. Tanzarin-is d time„„yanin, d tileb¤anin. ¨ur-s 36 n tu©mas, d tiwezzlanin, d tumsidin. Tiqejjirin-is wezzilit, yal ta llant deg-s 5 n tfednin, tuccar nsent d tumsidin.Tase™™a-s d tawezzlant, tezga ffrent-tt tsennanin.
Deg uzal yeggan. Mi d-ye©li yi¤, ad yeffe© ad d-isis tagella ara yeáá . Itett ibe§§ac, i©erdayen, igra; itett ula d izerman imeqqranen ... Mi ara tekmer fell-as tegnit, ur irewwel ara, ad yerr taqerruyt-is ger tqejjirrin n sdat, ad d- qqicwent tsennanin-is. Tikwal ad isekcem taqerruyt-is di t§ebbu¤t-is, ad yu©al amzun d takurt.
Llan yimdanen i ten-id-yetta™™afen, ttawin-ten-id s axxam; ttarran-ten di tsenduqin,
tessun-asen alim , ttakken-asen a©rum d uyefki.
� ¨er a¤ris-agi tsemde¤ takar¤a i d-iteddun:
- A©ersiw :- Tanzagt n tudert :- Tafekka-s :- Te©zi :- Tiddi :- Ta„eyt :- Anida yettidir :- Acu itett :
� Fren yiwen u©ersiw tge¤-as takar¤a n tnettit.
58
Asenfar wis 2
Ad ktazle£ iman-iw
Ini-d ma tzemrev…
1. Ad takze¤ i©ersiwen yerna ad d-tefke¤ ismawen nsen?2. Ad d-tini¤ amek tga tfekka nsen?3. Ad d-tefke¤ te©zi, tiddi d ta„ayt n u©ersiw?4. Ad d-tini¤ anda yettidir?5. Ad d-tini¤ s wacu yettidir?6. Ad d-tini¤ acŸal yettidir?7. Ad d-tini¤ amek tga te©mi-s?8. Ad d-tini¤ amek yettarew u©ersiw?
Muqel ma tzemrev…
1. Ad takze¤ afeggag n umyag ?2. Ad tesmerse¤ amaruz akken iwata ?3. Ad d-takze¤ amatar deg umyag ?4. Ad d-tekkse¤ afeggag d umatar deg umyag ?5. Ad takze¤ izri ilaw ? 6. Ad tesmerse¤ addad n yisem anda ilaq? 7. Ad taru¤ isekkilen te©ri¤ di yal tagnit n tira?
Tagzemt A¤ris Tajerrumt Taseftit Tirawalt
01
- Ibki d uslem- Tayuga temmeáá i d-yeqqimen a nekkni- Asefru : tayazi¤t d warraw-is
Amernu Amyag n t©ara Isekkilen:á, ã, tt.
02
- Abare© d wa¤il- Ameyyez qbel aneggez - Asefru : Ssendu
Amqim awsil n yisem
Urmir ussid Isekkilen : b, d, g,
k, t.
03- Ayazi¤ d wuccen- Nneyya tugar tixidas- Asefru :A mmi §zizen
Tinza© Urmir s "ad" Tussda
Asenfar wis 3
1. ad issine$© amek i d-ttalsen timucuha.
2. ad d-gemre$ timussniwin si tmucuha.
3. ad d-jem§e$ amud n tmucuha.
Tagzemt 1ut
61
Ibki d uslem
Zik-nni, yella yiwen yibki yettidir di te„gi d tama n wasif. Yiwen wass, iŸmel-d wasif-nni, yu© akk tamurt. Rewlen medden, uggaden amar ad ten-yeáá. Siwa ibki d uslem i d-yeqqimen. Ibki, yejgugel deg ufurk n useklu, ma d aslem-nni, iŸebbek daxel n waman i wakken ad yali d asawen. Ur yeb©i ara ad t-awin waman d akessar. Ibki, i©a¤-it uslem-nni. Imekken afus-is, yessuffe©-it-id seg waman, d©a yesselqef uslem-nni. Yenna-as yibki-nni : "Ulac ula d tanemmirt ! " Ur ye„ri ara yif-it limer i t-yeããa ad t-awin waman.
Isestanen
1. Ay©er ur as-id-yenni ara uslem tanemmirt i yibki ?2. Anida yettidir yibki ?3. Ay©er rewlen medden ?4. Mi i d-yekkes yibki-nni aslem-nni seg waman i©il d ayen yelhan i yexdem ne© ala ?5. Ay©er yesselqef uslem ?6. Af-d aknaw i wawal "aslem".7. Af-d seg u¤ris anemgal i wawal "akessar".
62
Asenfar wis 3
Isekkilen : ‹, �, tt
l Suffe©-d seg u¤ris yezrin awalen ideg llan yisekkilen : á,ã,tt.l ¨er awalen yellan ddaw tugniwin i d-iteddun :
Ta‹inat taje��igt taqettunt
Asekkil ameqqran à â Tt
Asekkil ame„„yan á ã tt
Ad cfu$ Imesli (¡¡ut) [tt] nettaru-t s sin yisekkilen "tt". D acu kan di taggara n yisem unti, xas nenna-d [tt] ad nettaru yiwen kan n "t ".
Ilu$ma
� Smed awalen s yiwen deg yisekkilen-a : á, ã, tt.Ye...a, ta..alt, ta..alt, ke.., tame..ult, take..a, l..efna
� ¨er-d awalen-a :Yeááur, yettafeg, lãiha, lãerra, yettaf, tasarut, netta, tamacahut.
� Tazabut. (Aselmad ad d-izubet awalen-a yezrin).
� Aru "tt" ne© "t ".Ye..wali, tafawe.., ye..argu, tirge.., ye..el.
� af-d asuf n yismawen-agi :Tignatin, tibratin, tizizwa, tineqlin, turin, tifednin, tiqra§tin.
Tirawalt
64
Asenfar wis 3
Tayuga temme‹‹, i d-yeqqimen a nekkni
Zik-nni, yiwen n ufellaŸ, iŸbes-it udfel deg uxxam. Iberdan akk reglen.Ur yelli ssuq, ur yelli lexla, ur yelli...
Yewwet s akraren, yezla-ten. Yeááa, ááan wat-uxxam-is. Adfel yeggumma ad yekkes. Yu©al ©er t©e™™en, ifukk-itent. Adfel yeggumma ad yekkes. D timerna i d-irennu. Amek ara yexdem ? Yu©al ©er tyuga ; yezla izgaren, ááan-ten.
Iqjan yu© lŸal ttmuqulen. Nnan-as : " Awwah... yyaw ad nerr„et sya. Wigi yeááan ula d tayuga, ur a©-ttqilin ara ula d nekkni. » D©a nnejlan yiqjan-nni ; seg wass-nni ur d-u©alen
MuŸend u YeŸya
Tas©unt "Tisuraf "
Isestanen
� D acu ye¤ran d ufellaŸ ?
� Amek yexdem ?
� Acu yessaw¤en afellaŸ armi yezla tayuga ?
� Ay©er rewlen yi¤an ?
� Senfel awalen yettuderren s yiknawen iwatan :l Iqjan yu© lŸal ttmuqulen.
Ta$uri
66
Asenfar wis 3
Tayazi�t d warraw-isUccen akked tyazi¤tTayazi¤t d wuccenTenna-as tyazi¤t :
" Anef-asen i warraw-iw "A-t-aya umcicYusa-d ©er tyazi¤tYenna-as : " Ma ma§lic Ad iyi-d-tefke¤ taqe™™i¤t ? "Tenna-as tyazi¤t :" Anef-asen i warraw-iw "
I MŸend-uccen ?Yewwe¤-d ©er lŸara Yusa-d ©er tyazi¤tD acu i d as-yenna ?" Ad iyi-d-tefke¤ taqe™™i¤t "Tenna-as tyazi¤t :" Anef-asen i warraw-iw "
A-t-aya yizirdiYusa-d ©er tyazi¤tD acu yettmenniSiwa taqe™™i¤tTenna-as tyazi¤t :" Anef-asen i warraw-iw "
Uccen akked tyazi¤tTayazi¤t d wuccen Amcic akked tyazi¤tTayazi¤t d umcicIzirdi akked tyazi¤tTayazi¤t d yizirdiTenna-asen tyazi¤t :"Anfet-asen i warraw-iw ".
Ideflawen, si tesfift "Tamurt inu "
Tura, ad cnu$
Tagzemt 1ut
67
D nekk ara yarun
� Ha-t-a u¤ris yexreb, semyezwer akken iwata tiseddarin-is i wakken ad yeq§ed.Yuzzel-d umeksa, yemme© fell-as. Yeqrem-as tiferrawin-is. Tameddit,
yefka-t i warraw-is, ad tturaren yis-s.Iwala ikerri annect-ila-t. Yewwet fell-as, d©a yeqqim din. Ad yerfed ikerri,
ur yezmir ara ; ad yafeg weŸd-s, accaren-is kecmen di tadu™, ggumman ad d-kksen.
Igider yebra-d i yiman-is seg yigenni n tegnaw, yerfed izimer. Amergu yettmuqul, yenna-as : " Ula d nekkini ad xedme© am netta ".
Nnan-as : " A baba, amek i as-qqaren i ufrux-agi ?" Yenna-asen : " Nekkni la as-neqqar d amergu ; netta, la ak-yeqqar d igider. "
Amergu yerran iman-is d igider.
� ¨er a¤ris i d-iteddun :
Argaz yu£alen d ....
Zik-nni, yella yiwen urgaz d amakar. Yiwet n tikkelt, yekcem ©er yiwen uxxam. Yufa aqerdac. Yuker-it-id, d©a seg wass-nni imsex-it Rebbi : yu©al d a©ersiw amec™uŸ, tafekka-s akk teááur d isennanen.
� Kemmel azwel n u¤ris.
� D acu yu©al urgaz ? Ay©er ?
68
Asenfar wis 3
Abare£ d wa�il
Yiwen wass, uccen yellu„. Ittnadi ittnadi, armi yufa ajgagal n wa¤il s-ufella n teslent. Mi yessikid deg yiguza n wa¤il, imi-s ittarew-d aman. Ijgugel, ijgugel, awwah, ulamek!
Yu©al ibeddel abrid, yenna-as: "zegzaw ! Mazal ur yewwi ara. D nekk ara yeááen a„berbur i sagren wucmiten! "
Asegzi n wawalen
l A¤il : ti„urinl A„berbur : d ti„urin time„„yanin ur newwi ara.
Isestanen
� Acu©er abara© ur d-yekkis ara a¤il?
� Acu yenna deg wul-is?
� Acu i tegzi¤ deg u¤ris-agi?
� Kkes-d seg u¤ris-agi isem d umyag kkan-d seg yiwen u„ar.
� Kkes-d seg u¤ris-agi awal d uknaw-is.
Avris
Tagzemt tis 2
69
Isekkilen: b, d, g, k, tImedyaten :
l Yiwen wass, abara© yellu„.l Yu©al ibeddel abrid.l Yufa ajgagal n wa¤il s ufella n teslent.l Mi yessikkid deg yiguza n wa¤il, ittarew-d yimi-s aman.
- Amek i d-te©ri¤ isekkilen yuran s uzegga© di yal amedya?- Acu twala¤ deg ususru nsen? I di tira nsen
Isekkilen b, d, g, k, t. ©ur-sen amgired deg ususru maca ulac-it di tira: md: targa, agu . Asekkil "g" deg yimedyaten-agi, ©ur-s yiwet n tira maca sin yisusruyen.
Ad lemde£ tira B b D d G g K k T t
B b D d G g K k T t
Muqel tugniwin terre¤ isekkilen ixu¡¡en.
A...ara£, abri..., uggu... yessi...id, ...a£zal...
Ilu$ma � Muqel tsemde¤ ilem
Ay...i a...ri.. a...rud taban...a� Semyezwer isekkilen tsuf©e¤-d awalen:l [g,r,a,z,a] - [f,r,a,g,a] - [k,a,s,u,m] - [a,l,k,a] - [n,d,i,a,a] - [©,a,a,i,n,b] - [t,s,k,t,a,u]l [©,l,a,a,d] - [k,f,i,a,u] - [n,b,e,a,u,d] - [s,d,l,t,a,a,t] - [t,b,d,a,a,a,r] .
� Af-d awalen ixu¡¡en:l Ulamma berriket tzizwit, ................-is „idet.l Ikrez-itt .............di ccetwa, yeááa-tt u©yul deg ...........l ............. d llsas, tame™™ut d .............. alemmas.l Wi yeb©an aman, yerr ©er ................
Tirawalt
70
Asenfar wis 3
Amqim awsil n yisem
Amedya
l Mi yessakked deg yiguza n wa¤il, imi-s ittarew-d aman1- ¨er tafyirt tsemde¤ ilem
Ismawen Imyagen............... ..............
2-¨er tafyirt tsemde¤ ilem:Isem d uwsil Amyag d tzel©a.................. .................
3-Muqel tsemde¤ ilem:Imi-s -------------- netta(t)l imi-.......... Nekk l im-.......... Keáál imi-.......... kemm l imi-.......... Nettal imi-.......... Nekkni l imi-.......... Nekkentil imi-.......... Kunwi l imi-.......... Kunemtil imi-.......... Nutni
Ad cfu$ Isem, iteqqen ©ur-s umqim awsil n yisem.Amqim awsil n yisem immal wi tt-ilan t©awsa.Amedya: Imi-w (-k,-m,-s, nne©, nnte©, nwen, nkent, nsen, nsent).Axxam-iw (...ik, im, is, nne©, nnte©, nwen, nkent, nsen, nsent).Deg usuf, tettekk tezdit ger yisem d umqim awsil n yisem. Amedya :
Adlis-iw ( ik ,im, is). Ayla-w ( k, m, s ).Ilu$ma
� Smed ilem s umqim awsil n yisem:l Win yeááan amur-..... yessider ti™-.....l Ma yella ishel-ak walluy, Ÿader iman-.... di trusi.l Amcum ad t-id-yas wass-.....
� Semres tizdit ger yisem d uwsil-is:l Leb©i nne© meqqer, ul nne© me„„i.l Yir cc©el yettgalla di bab is.l Ala udi d tament i d-iteff©en seg yimi s.l Lezzayer d tamurt nne©, tamazi©t d tameslayt nne©.
Tajerrumt
Tagzemt tis 2
71
Ameyyez uqbel aneggez
Zik, sin yigra zed©en tamduct. Yusa-d unebdu, teqqur temduct-nni. RuŸen ad d-nadin taye¤. Ufan anu d alqayan.
Yenna-as yiwen deg-sen : "ad nneggez ?"Yerra-as winna ni¤en : "I lemmer ad yeqqar ula d wagi, amek ara d-nali ? Sya d asawen
ttmeyyiz uqbel ad tneggze¤ ! "MuŸend u YeŸya
Asegzi n wawalen
Igra (agru) : d imqerqar
Isestanen
� Ay©er ããan yigra tamduct nsen ?
� D acu ttnadin ?
� D acu i d-ufan ?
� Zed©en deg wayen i d-ufan ne© ala ? Ay©er ?
� Iwata uzwel "ameyyez uqbel aneggez " i u¤ris-a ne© ala ?
Avris
72
Asenfar wis 3
Urmir ussid
Imedyaten
Yiwen wass, abare© yellu„. Ittnadi, ittnadi, armi yufa ajgagal n wa¤il.Mi yessakked deg yiguza n wa¤il, ittarew-d yimi-s aman.
1- Qqen yal amyag d wazal-is- Inuda - tigawt ad te¤ru- Ad inadi - tigawt t¤erru- Ur inuda - tigawt te¤ra- Ittnadi - tigawt ur te¤ri
2- Smed ilem- Ad yarew - ...................- ............... - tigawt t¤erru- Ur yuriw - .....................- .............. - tigawt te¤ra
Ad cfu$ Urmir ussid immal tigawt ©ezzifen, tigawt i d-yettu©alen, tannumi.Amedya : - Ittnadi ittnadi, armi yufa ajgagal n wa¤il. - Ittarew-d yimi-s aman.
Ilu$ma
� Kkes-d urmir ussid di tefyar i d-teddun:l La§yub ttraãun tem©er.l Ttna©en yi©erdayen di lbext n umcic.l Ur n©i© ur ukire©, qqaren-as wagi d ¤¤alem.l Ayen txedme¤ ad t-tafe¤.
� Sefti amyag yellan ger tacciwin ©er wurmir ussid:l Tem„i (xdem) ©ef tem©er.l (er„) yizmawen, (eáá) wuccanen.l Rebbi (§fu) (©fer), wi yecc¤en iwexxer.l Akken semm¤it i (kkes) fad.
Taseftit
Tagzemt tis 2
73
Tura, ad cnu$
SsenduSsendu, ssenduTefke¤-d udi d amellalSsendu, ssendu,Akken ad neááar abuqal
Taxsayt i Ÿazen yifassenD kemm ay s§i© d lba¤naUlamma la„ yettwassenLŸif yezzuzzen-it ccnaNu„a-d ©ur-m ad nessenduTaxsayt-iw te©ra i llhuI©i inu ad yendu yefruS lef¤el-ik a baba inu
Ssendu, ssenduTefke¤-d udi d amellalSsendu, ssendu,Akken ad neááar abuqal
A taxsayt berka turaLa ttwali© qrib d azal¨ur-m i d-rri© tuttraB©i©-kem ad d-terre¤ azalSsendu© s ufus s lqisUdi yufrar yettŸerqisKkse©-d a§bar d nnef¡-isI tem©art d warraw-is.
Ssendu, ssenduTefke¤-d udi d amellalSsendu, ssendu,Akken ad neááar abuqal
Yidir
74
Asenfar wis 3
D nekk ara yarun
Muqel tugniwin tesqešde� a�ris
Akken xedmen §e3⁄4lenYers-d uqcic, yemcawar d baba-s, u©alen rekben di sin. Wehmen medden, nnan-as:"Ur uggaden ara Rebbi di zzayla tame©bunt!"Dayen fran-tt:d am©ar d mmi-s i d-ibubben a©yul!D am©ar i d-irekben a©yul, ma d mmi-s ye™™afar-it-id s deffir. Medden nnan-as:"D am©ar amcum, ur yuggad ara Rebbi di mmi-s aleqqaq!"Rsen di sin, u©alen teddun ©ef u¤ar. Rwan medden ta¤sa: "Iwwet-iten Rebbi! A©yul
sdat-sen, nutni teddun ©ef u¤ar!"Am©ar yers-d, d mmi-s i irekben,. Medden nnan-as: "Ddunit tuzligt! Am©ar am wahin
ad ilŸu ©ef u¤ar, ilem„i i d-ikkren i¤elli ad irkeb!”Yiwen wass, yiwen um©ar d mmi-s unagen. Abrid ©ezzif, d©a rekkben s nnuba ©ef
u©yul-nni nsen. Kra n tikkelt ideg ara §eddin ©ef ugraw n yimdanen, ad ten-id-ttmuqulen, yerna ad d-awin tazwayt fell-asen.
Tagzemt tis3
75
Uccen d uyazi�Yiwwas, yunag wuccay d uyazi¤ inig ameqqran. ¤allen i
yidurar d yi©allen, zegren isaffen, qegglen di t©ezza d tluta.Ass-nni ye©li-d fell-asen yi¤ di te„gi. Ayazi¤ yuli ©ef tasaft d
ta§layant ; uccay yekcem s uruz ad yeddari, yeqqim d a§essas.Akken i d-yenqer lefjer, ihuzz uyazi¤ afriwen, yebda
yes©uggu. Mazal ur§ad yekfi, yewwe¤-it-id wuccen ©er ddaw useklu, yenna-as :
- Akka i d ta©ect i ak-yefka Rebbi, win ara as-d-yeslen ad d-yiŸnin wul-is, ad yejjem ta„allit : akken i d-yers ¡¡ut-ik deg ume„„u©-iw, ndekwale©-d seg yi¤es, uzzle©-d. Tura, ihi mi
tfukke¤ tuddna, ader-d ad n„all.- Imuqel-it-id uyazi¤, yegza belli maáái d ta„allit i t-id-yewwin. D aqerruy-is kan i
yeb©a ad t-i©e„„.- Yerra-as-d : Ha-t-an ddebb-ik deg wuruz. Saki-t-id si le§¤il ad n-rse© !- Imuqel akka Si MŸemmed s uruz yellan di lãedra, iban-as wuccay ye™™es : i§awez, kra
yekka yi¤ netta d a§essas, yewwi-t naddam s udem n ssbeŸ.Yebda wuccen la yettergigi, yeqqar-as i uyazi¤ :- rãu, rãu ! ad d-awi© lu¤u, ad d-u©ale© ! Yenser am uzrem deg usa©ur, ye™™ef abrid-is, yekunser.
Asegzi n wawalenYes©uggu : ittedden
Isestanen
� Acu yexdem wuccen d uyazi¤ ?
� Ansi akk i d-§eddan.
� Anda i nsan mi i ten-ye™™ef yi¤?
� Anwa i d-yusan ©er-sen s wudem n ssbeŸ?
� Ayen i d-yusa ?
� Amek i as-imeslay i uyazi¤?
� Ayen i as-yenna wuccen : d tidet ne© ala?
� Ayen ur yessawe¤ ara ad t-ikellex ?
� Ayen i yerwel wuccen ?
Avris
76
Asenfar wis 3
Tussda
£er imedyaten
l Mi iwala iman-is qrib ad yemmet yessawel i yimeddukkal-is.l Ussan n tegrest qessiŸit.l Yenna umedyaz : ass-agi lli©, azekka wissen.
1- Amek i d-ne©ra isekkilen yettuderren?2- Acu©er i ten-id-ne©ra akken ?l Imesli yuran s sin yisekkilen nessawal-as : imesli ussid.
Ad Cfu$Imesli ussid nettaru-t s sin n yisekkilen. Md : deg wawalen-agi : imeddukkal, ussan, azekka. Isekkilen-agi yuran s yini, nessawal-asen isekkilen (ne© imesla) ussiden acku nura-ten s sin n yisekkilen. Ihi, tussda tewwi-d ad tt-naru s sin yisekkilen.
Ilu$ma
� Derrer awalen yes§an imesla ussiden.l Keááini ruŸ nekk ad qqime© l Anef-iyi d yi©ed asemma¤l Ay i©ed rwi©-k ad k-qelbe©l Tugi¤ ©ur-i ad d-tec§ec§e¤ l S wayen ifazen i §ace©l Ma d ul-iw ©er daxel ica¤
� Err "f » ne© "ff » :l A..ella, as...el, ye...er, u...al, a...ar, i..is, i...assen.
� Err asekkil ixussen.l Ifi..es, a..li, i..ki, a...rud, al...a, a...al, ara...ul, a...ul.l Ab...id, ta..unast, ta...sut, an..ar, ura..., ta...uga, ta..lent.
� Muqel amedya tkemle¤.l Gen ----------------- yegganl Awi ----------------l Wwet --------------l Ini --------------- --l Er© -----------------
� Aru-d 5 yismawen ideg yella usekkil ussid.
Tirawalt
Tagzemt tis3
77
Tinza£
£er imedyaten-al Ur d-usin ara yimeddukkal n warraw-is.l Yusa-d deg yi¤.l Yejba-d ©er uxxam nsen s tazzla.l âãan-ken yimeddukkal nwen ger yiberdan.
1. Wali ma nezmer ad nekkes awalen yettuderren, ad s§unt tefyar anamek ne© ala ?2. Acu n waddad ideg llan yismawen i ten-id-i¤efren ?3. Acu d-mmalen wawalen yettuderren deg yimedyaten ?
Ad Cfu$Tanze©t d awal ur nettbeddil ara tal©a. Tetteqqen-d isem ©er umyag ne© isem ©er yisem ni¤en. (yusa-d ©er uxxam.) ne© ger sin yismawen (axxam n mmi-s).Tanze©t yezga ye™™affar-itt-id yisem amaruz. Siwa "ar" akked "s " i ye™™afar yisem ilelli. Ha-tent-a tenza© : di/deg, si/seg, ©er, ©ef, n, fell, ddaw, ar, s...
Ilu$ma
� Af-d tinza© yellan di tefyar-a.l Yekcem s axxam .l Yunag ©er temdint.l Nnig ubrid, i d-tezga tala-nni.l Yettkel ©ef warraw-is.l Inebgi i¤ulen, ™™ef a§ekkaz ddu-tt fell-as.l Ddaw ubrid, nnig ubrid, leqrar-is d abrid.l Tem„i txeddem i tem©er.l Tamurt teŸkem s lŸeqq, tefka-d yiwen d mmi-tne©l Fell-as akk i nwufeq, ad yettsewwiq fell-ane©.
� Err tanze©t iwatan deg yilem: i, ©ef, si, fell, di, n, di, s.l Yexdem tame©ra ... tzeqqa ... A™las.l Ay afrux ifirelles, §elli ... tegnaw ©ewwes.l Fki©-as rray ... MuŸ, yebna-iyi axxam ... lluŸ.l YettŸebbir ... tarwa-s, ur yeggan ara u¤an ......-asen.l Ye©li-d ufrux ....... l§ecc, i¡beŸ-d ..... te§rurt n umcic.
Tajerrumt
78
Asenfar wis 3
Neyya tugar tixidasYiwet n tikkelt, inisi yexdem tafellaŸt netta
d wuccen. Kerzen, „„an a„alim. Mi i d-yeŸder ad b¤un l©ella, yenna-as wuccen : "d nekk ara yawin ayen yellan nnig wakal. " Inisi yewwi tibe¡lin ma d uccen imger-d iferrawen .
Yu©al „„an irden. Tikkelt-a da©en, yenna-as wuccen : " d nekk ara yawin ayen yellan ddaw tmurt. T©ile¤
ad iyi-tkellxe¤ am tikkelt yezrin ." Inisi yewwi tiyedrin, ma d uccen issekfel-d i„uran. Akken iwala wuccen ixdem-itt i
££ay-is, yenna-as : " be™™u-agi dir-it. Ad tawi¤ kan ne© ad awi© kan.Win meqqren di le§mer gar-ane© ad yawi akk ayen yellan. "
Yenna-as yinisi : - melmi i tlule¤ ay uccen ? Uccen :- lule© asmi yer©a yilel.Inisi ye™™er¤eq d ta¤sa : - ass-nni d nekk i as-issa©en times. Uccen yerfa, yenna-as : - ala ! Maáái n win meqqren. Tura, ad tt-nerr win me„„iyen ad
yawi kra yellan. - Melmi tlule¤ a MŸend uccen ?- Lule©-d ass-a Uccen ur ifukk ara awal, inisi yekcem deg yiman-is, yebda isu©an am ugrud. Uccen yewhem.- Acu i k-yu©en ? Yerra-as-id yinisi : - ™™ef-iyi-n, ™™ef-iyi-n, tura ad n-lale©
Asegzi n wawalenIlel : d lebŸer. A„alim : leb¡el
Isestanen
� Acu yexdem wuccen d yinisi ?� Acu „„an tikkelt tamezwarut ?� Anwa i yewwin ayen yelhan ?� Amek yeŸseb iman-is wuccen ?� Ma nmuqel a¤ris, anwa i d bu-txidas, anwa i d bu-tŸerci ?� Efk-d aknaw iwatan i wawal yersen ©ef ujerri¤ : uccen issekfel-d i„uran.� Efk-d anemgal iwatan i wawal yersen ©ef ujerri¤ : inisi yessa© times.
Avris
80
Asenfar wis 3
A mmi εzizen
Ad k-we¡¡i© a mmi §zizen,D l§ib ma tettu¤ lasel-ik.Ulac win ara k-iŸesben,Ma ur tessine¤ imawlan-ik.˜ader ad k-i©ur win ijaŸen !Ad truŸe¤ ur d-teããi¤ later-ik.
Ur b©i© ara ad terfu¤,Ma hed£e©-ak ©ef lejdud-ik.Smekta©-k-id ma tettu¤,Ahat ad k-ye©der yi¤es-ik !Ttwe¡¡i© deg-k ad tecfu¤,Ad teŸku¤ i umeddakkel-ik.
Rfed leqlam ad taru¤,Ad te„re¤ d acu i i§eddan.Maáái d ayen ara temŸu¤,Maáái d ayen yettfakkan.Win d-ilulen ad as-teŸku¤,Akken ad yissin wi t-ilan.
˜ader ad k-yawi wa¤u,Leh¤ur i ak-nni© ad ruŸen.D agerruj ur nettfukku,Wqem-asen am¤iq zeddigen.¨ef llsas i¡eŸŸan bnu,
Ma ulac dderya ad a©-zzmen !
Crif XEDDAMCcna :NEWWARA.
Asefru
Tagzemt tis3
81
D nekk ara yarun
� a)- ¨er a¤ris-a, suffe©-d seg-s ayen d-yemmalen akud.
b)- semres-iten deg tefyirt.
Cfi© amzun d i¤elli ©ef wass amezwaru mi kecme© ©er u©erbaz. Zik i kkre©. Mi d-yu©al baba si tejma§t, yufa-iyi-d deg ufrag. Lli© tama n lkanun, gguni© tiremt-nni n lqahwa d uyefki.
Ass-nni, ultma terzef ; qqime©-d iman-iw ©er tkasrunt-nni. Ulamma r„ent ci™uŸ wallen-iw seg naddam , a§ebbu¤ yuki akken ilaq.
� Aru imyagen yellan ger tacciwin akken iwata :Zik (ili) (zde©) di taddart. Mi (awe¤) setta n yiseggasen (awi)-iyi dadda ©er Fransa, din (kemmel) leqraya-w armi i d-(awi) agerdas n turagt. Syin (u©al) d ©er tmurt.
� Ini-d d acu ay d-mmalen wawalen-agi : zik, kra n wussan, yiwen wass..., smed yis-sen ilmawen n u¤ris.
Izem d ubare£
... , yella yiwen yizem d ameqqran, annect-ila-t, maca ur yes§i
ara leqder ©er yi©ersiwen.Ixemmem amek ara yexdem akken a ten-yeáá. IruŸ ©er yiwen
yifri d ameqqran, yudef deg-s, yerra iman-is yu¤en, ur yezmir ara ad yekker. ..........
¥allen-d fell-as kra n lewŸuc ad „ren amek yella. Win ara d-ikecmen ©er-s ad t-yeáá.
............, yerza-d ©er-s ubare©, yenna-as : " amek telli¤ ay agellid n te„gi ? "
-Yessawel-as-d yizem, yenna-as : adef-d ©er dagi, ©er wacu akka tettmuqule¤ ?
-Yerra-as-d ubare© : ttmuqule© ©er yidraz i n-yudfen ©er-k a™as, maca wid i d-yettu©alen
ulac.
82
Asenfar wis 3
�
Ad ktazle$ iman-iw
Acu i twala� di tmacahut i d-tewwi� ?
Wali ma tzemre� ...
� Ad tegzu¤ tamacahut � Ad d-te©re¤ tamacahut s utram ?� Ad d-talse¤ i tmacahut iwumi tesli¤ ?� Ad d-taru¤ tmacahut war igulen� Ad d-taru¤ weŸd-k tamacahut iwumi tesli¤ ?
Melmi i tettafe� iman-ik ? Mi...
� txeddme¤ weŸd-k ?� txeddmem di sin?� txeddmem d agraw?� txeddme¤ d yinelmaden n tesmilt akken ma llan?
Muqel ma tzemre� ...
� Ad takze¤ amyag n t©ara?� Ad tesmerse¤ amaruz anda iwata?� Ad d-takze¤ amatar deg umyag?� Ad d-tekkse¤ afeggag d umatar deg umyag?� Ad takze¤ izri?� Ad takze¤ addad n yisem?� Ad takze¤ arbib di tefyirt?� Ad takze¤ am¤an n yisem?� Ad taru¤ isekkilen te©ri¤ yakan ?