T6 NHU THI - phayvan2009.files.wordpress.com fileT 6 N H U T I-I I T R i a 11 I) I C 11 Tho. Nguy6n...

T6 NHU THItl.ich dich

-

T 6 N H U T I-I I T R i a 11 I) I C 11Tho. Nguy6n DuQuach Tan dich

An Tiem xuat ban l`£n tlitl nh^£tSaigon, 1973

Dicli gi:Pi gifi` ban qtiysn

T6 NHU. THITRicII D|CH

Bin dicli cda

QUACH-TAN

AN TIEM

Kinh ddng huorng link Song Than

Ai ai phq mau

* * '5L fySanh nga cd lao

i * ate ,ffDuc bao than an%i ±R- .:* f@S

Hi6u thien v6ng c¥ci Ji ffl 2fa

Cha in? Sanh thdnhCbng crn l]ifen r¢ngr

Lbng monq bdo denTrdri cao l`ong long

K.T.

Than tang Nhat Phi8n Tan vi Nguy6n D6ng

Cao cau nhur nhu

.¥. * ke .'*#Tuan trt.rc tha hau-:6q h .8` 1%

Bi kyr chi tfr

/,i A = i.Xa menh bat duza 4> T. '`fr

Ao cau ai macLong min mdng tcrd th.eo menh s6L6ng been n&Itg murct

K.T.

Than tang Quach Ki6n Dao, Phan Ng9c Hoan,Lam Thanli Lang va V5 Thi Vfi

Tiiii thai qu)Ten nut

a 2L A i:j`Bat doanh khu)Tnh khu6ng

7` a ,,Li ^£+Ta ngr` hoai nhano£ * .I;I.i ATri bl chu hang

a f'i ffl f i-

Rau hdi li`en tagGi6 nghi6ng kh6n dagrBen a:Lrdrng quen gi6Nh6 ngurdi kh6n khuay

K.T.

L6.I THUA

T6 NHU NGUYEN Ti6n-Bi"en,Ngodi nhtrng tdc phiam bang qu6c am - Boon

I..rur&n.g..,Tan Thank, Chi6u Hòn... md ai ai cnngdiureycbi'el.

C6n de lai cho chting ta ba tap tho chit Hdn ..Thanh Hi6n Tièn H¢u Tap,Nam Trung Tap Ngam,Bac Hdnh Tap LUG.

Th.an_h.Hi6.I T.tipn H4u Tap gòm nhttng bdi thorlam &_Dchg Nqo.di: tdr lric chng d^6n QULgni C6i ldnhnq.!\ !|`Pg _S_om drfen _khi ra lam quan ctindr nhd Nguu*ent¢i B&c-Hd, ttrc ld trong ltho&ng ±786-1804,.

Nam Trung Tall Ng&im gòm nht~rng bdi lam 6Dan.g Trong, ltic ijdo ldln (iuan (2r Thu4n H6a udQu&n(g B`Llth, ltrc lf ong kilo-&ng 1805-181:2.

84c-Hdnh Tap Lt.1c g`6m nhttng bdi lam trongthb'i 1{10 ffi stu Sang Trung Qu6c, tdrc tit miia Xu&nndm 1813 d'elt mcka Xu&n ndm ±814.

Ba_ t¢pìhcy p`dxp, sau l{hi chik Hdn cdo chung, bitdl.i lcic hàu li^61. Troiig cd{`, lhir iji€n ldn & Hd N¢i,

Hu"e, Sdi Gbn cfing nhu trong hg Nguu^~ell Ti6n Dièn,Ith6ng not ndo c6 did trgn I)¢.

Thb.i Tifin Chiiren c6 nh{Bti hgc gia nhur Btil Kt,LE THUCJC, E)AO DUY ANH.„ ra c6ng sirtl tapdugrc met ph"an ldn, nhang m6i dijern dich m¢t s618 t6 ddng l&i tl`6n cdc sdch bdo md th6i. Ph`t^m d6ngchfing ia c6 durq.c doc, chtlng, ch&c cL~1ng chit docnhi~rngbdidcing 6Narp Phong tap chi ndm 1931, aTRUìEN CU-NGUYEN DU cfiaL6 Thti.6!c udphan-SEodBAd'FgH8ir§±ab`'#doncutDmu:9£:;h&ce:fiGtubY&S:iDmu±9|£\,:.

Ttr ngd[g ditit iur6.c bi qua |]h&n, & Nam cL~mg nliu& Trung, chura thaw nhd hgc gic'I ndo c6ng 1]6 Iihttng

phdt lci^6n m6.i.Ndm 196n>, ban THI Vti a Phdp g&[ i]è cho t6i

245 bdi cia sao du:9.c trong The iji¢n Ba Le. Phànith{hu I.d thcr Th&l Ng6n Lu¢t. ThanhaHi6n 75 bdi.Nam TTung !10 bdi, 13&c IIdnh 1.30 I)di.

Chua ph&i tat c& thcr tlòng ba Tap.

Nhurng u6'i s6 thcr flu, ut8u ccem cho kt~g, ngudridoc c6 the nhln th&tg durg'c chdn cli¢n lm.ic ci9ia T6Nhur. B&i cfing nhur cdc thi nhdn chdn chinh, T6Nhur lam thcr kh6ng |]hdi de phtin strc tdi. ba trongnhat thdri. md cFle gtpi.i t&iln Squ udo thi6n c26. M6i l]dithcr ld mat m&nh long. N(gag nhttng bdi ttrc c&nl.,ttrc st.1:, uinh sir, vinh u4t .... kh6ng bdi ndo I.d thcrng&m i]inh lhuàntfiy, md tdl cd deuc6 kg thdc t&msi| ho¢c phdt b{2eu a chi tdnh ttlth.

Thcf trong Thanh Hi6n ud Nan Trung ph&n &nhnhi"eu vè cdnh ng¢ vd t&m sl.I.

XI

Thcr trong Bdc Hdnh btie[i 1¢ m©l cdch r6 I`dng 9chi udtu ltr&ng.

Sac tl.di cefi h¢i @urofng thdi cfing in ct¢m net lhcr.

Gid tl.i I)tin cl"crng cting rat cao lorn.T6i mu6n phi6n dich ltit ct9i ra qu6c I)dn I)a c6ng

b6 cho nhièu ngurb.i dtrcrc bi'et.Nhung lL.rc l]at tting t&m.

N6n ddnh tom lqua m©l s6 bdi ti6u l]i]6u, c6ng hi^8nI cho cdc bqu mu6n doc thcr chtr Hdn ciia T6 Nhur

md chua ttm thdu, ho(u{c lùn thdu qud il chura m&uth6a ,6ng.

Clu~r nghia i]6n i]6 c[mg. strc ngurdri lai htru halt.Them cam ci.ii met mi.nh iron(I no.i c61¢u. Gap nh_#tngdtiem kh6, kh6ng l]i~6t h6i ai. Gap nhttng ch6 bi,l¢h6ng bi^8t ti.in ctdu. Cho nan mac dii hi6t site h^Ztlong, c6ng i]i4c, lam ctiing kh6ng thie ndo chu ddoctLreyc. Rat mong bqu doc lugrng tinh md trfe tat udtlt3nh càu cdc b(|c cao minh chi gido cho nhtitng sats6t 16i làm. Dun(.fc nhu u4u, t6i rtit cam oFn, ud nh}nlJ6ng thdng ngdu qua, long cl~ing du:eyc phàn an fit.

Nha Trang, i`gdu 22-11 Ktg-D4u (30-1-2-69)

QUACH TAN

Tlfiu Sti cbA TAG CIA

Nguy6n I)ii ngu.di lang Tien Di€n, huyen NghiXuan, tinh Ha Tinh,

TT la T6 Nliu., hieu la Thanh Hien.Sanh nam At Dciu ddi Canh Hurng nha Le (1765).Mat nam Canh Thin, tri6u Minh Mang nam thtr

nhat (1820).

Ong cu than Lsinh la NGUY£`.N NGHIEM. dau Tansy lam quan cting nha Le den chi'rc T8 Turdrng, tud.cpliong Xuan Quan G0ng.

Quan c6ng c6 8 ba vg vA 21 ngir6.i con.NGUYEN DU con ba trac tliat, hang tlitr ba, la

bd TRAN THE TAN, ngudri xa Hoa Thieu, tinh BacNinh.

s6.Eat),TNT::y§`:n£T6t,]#::y48:rB±u,]airg¥,:vu6¥,aECT::{mgfiga cho Vt~> Trinh d.iu dai khoa va lam quan tai tri§u.

Xuan Quan C6ng tha't loo nam Nguy6n Du lenmud.i (1775), va 3 nam sau ba Tram cting qui tien(1778).

NGUYfiN DU a chng anl] khaQ me la NGUY£N

XIV

KHAN, dau Tan SS va lam Thugng Tho. tri6u LeHi6n T6n (1740`1786).

Nam 19 tu6i, NGUYfiN DU dau lam trurdng (khoaGiap Thin -1784 -1rurdng SGn Nan),

Vri.a dau xong thi gait bi8n d`6n clap :

Nam Giap Thin (1784), quan Tarn Phfi, tuc gQi[bdj¥];enuhBp±t:~i].'*i]]:ko&%.¥¥kt§E[]nffqc[;anngd:t}tth£::

litiy. NGUYEN KI~IAN triu thodt len Sern Tay r6i v`eI-Ia Tinh.

Nam Binh NgQ (1786). quan Bac Binh VuongNguy6n Hue ra~Bac Ha. Cic danh turdng Bac inb6 chay. NGUYEN KHAN diroc tin, 1i6n VUQ.I bi§nra Bac, Inuu viec gii'ip chi'ia ph6 vua. Nhung vieckh6ng thanh mang b¢nh rna ch8t. D6ng thcri hgTrinh bi dirt.

Nam Ky Dau (1789) vua Quang Trung dai phaquan nhd Thanh. Vua Le Chieu Th6ng chay theoT0n SE Nghi sang Trung Hoa. Nha Le mat. Ciruthan nha Le, lop tang vong, ldp tim ncri linh nan.

The la gia dinh Nguy6n Du m6i ngay m6i suysup. Ann e.in ly tan, k6 chay v§ que in?, ngurdi chayden que vg nurong than.

NGUvfiN DU cliay den que vQ. a xa Quynh GQihuyen Hai An. tinh Thai Binh.

Chay den Quynh C0i ngay sau lchi Nguy6n Khanmat (1786) va a dd ngdt 10 nam.

Su6t 10 nam ay phai chiu khong bi8t bao nhieudau bu§n kh6 ci|c. Tarn than an Sdi nam nhdr, nay

XV

bcr song mai bai b8. Ph:în thi phai gia vi.ing d8

ph6ng thai ddi ganh ghat, phai kien say ngudi d8gil-r du.Qc loan sjnh. Phan thi lung kh6ng met d6ngmat chi~T, dau 6m khong thu6c u5ng, danh nam dgich8t vdi van chuo'ng :

Di htro'ng dtrFjl.ug chuuofet so phbng |i}c,

Ijocin th^6 todn sinh ct9ru {iu nhfin.**

13dch ni6n lhdin lh^6 tug phcm{] lrìîn,

Lt~r tht.rc giang tan lu.ru hat tan.................,,,,,

Tarn couan tich l]enh b`dm u6 dLrgFc,

Trap ldi |ihti sinli ho(in htti u lhdun...*•'=

Th¢p ttti I)I.ong tràn khtt qu^6c aca,Ti6u tieu l]ach phd.i, kLg nhan gia.

Trurb'ng deo nh¢l m© tfin du thi]eu,Nhtit thai xtifin hdn ct.ru b4nh clan.*

Hdnh curcrc u6 can nhi€m chiiif en l]òng,Giang Ham giang b&ic nhtilt n(lng khbng.

*

Bach ni6n ctin8 ti'r u(Vin chtrcrng Ilo. .

Ll}c coich I)hit sinh thi6n dia trung...*

Vi lam n6i phong tram, men tu6i chfra bao lamrna dau da bac trang :

* U Cu . Mgn hrh.ng * U Cu |1 # Man htrng II

XVI

Sinh ui thdnh danh than di guy,Ti6u tl6u bquch phdt m¢ phong ceng*

*'rhur ki^6m u6 thdnh sinh k'e ttho.

Xudn thu tlai ti.I bach d"au tan,**

Luu lac bq.ch ttàu thdnh die si.I,Tag phong acuu dido ti9eu 6 can.*

Lam li.ic nhd que, NGUYEN DU cfing mu6n tr&vts Hd Tinh :

Nl.till phi^6n htrcrng tdm thièm t'1nh ha,

Kinh ni6n l]iel le nhan thinh scr*

Nhurng va que hurong c6 ho`n gi d neri dat khach :

Hòng ITnh I)6 gia hugnli ct€ tan,Bach ttàu da h¢n tii^6 thdri thi6n.*

HQ Nguy6n Tien Di§n v6n la mat cTr too,15 gi aHa Tinh lai kh6ng c6 nhch cfra ruong nu.ong ?

Nguyen sam khi dat nudc da thuoc v6 nha TaySon thi ngtrdi anh khac in? cfia Nguy8n Du laNguy6n Quynh mu.u viec kh6i phuc nha Le. Gongviec v5` 1&, Nguy§n Quynh hi bat. Tay Son du hang.kh{8`ng khdi kh6ng chin khuat. Than bi gi8t, dinhth¥ cfia Xuan Quan C6ng bi pha hfiy va gia sam bitich thu sung cons.

* Tu' than I * Tny Than 11 * U Cur. Nhti'ng bai nay d6u c66. phan Thcr trong tap Thanh Hien.

*Quynh Hal nguyen ti6u. * So.n cu man hdrng.

XVII

gs{iungur6.ianhcdngmevdiNguy6nDulaNGUYfiNNil: ra lam quan cting nha Tay Scm mdi sfra sangnha cfra trd lai. Tuy kh6ng dugc mudi phan nhuci~i, song v£'in am huong kh6i cho t6 tien va di'i chem¢`ng mu.a cho con chau.

Cd 16 vi nhc4 cf[.a da durgc sfra sang, Nguy6n N6`**;,tr,;6[na],F±eT:]aDn±§C:nd8andt:.t?t,Tnagns£.a'u]:7¥]8NnEEfkk|¥oE3

c:in pliai lanh mat ndra, md'i tL.6' 1ai que nha.

Trd lc?i que nha nam Bi'nh Thin (1796), sau mudintim luru lc?c que ngudi (1786-1796).

NGUYfiN DU van khol]g phuc nha Tay Scm :

IIdn mctc nhtitl lhdri ti6 nghia .sg].(`,hu sol lam kig hiku ngoan dan. *

*

I)&n d&c K{] scrn thdnh nhdn aclld(,Bch Di tug lI'r bdlt thàn Chu *Va lu6n lu6n nu6i chi kli6i phuc nha Le. Nhung

chi ay kh6ng thiTc hien durqc vi kh6ng c6 ngurdihudng ting :

Tiùrdrng dio nh¢t m¢ tan du th{®C,u,Nhtil thtil couan hdn ci=ru l]6nh dia. ge

Nhung kh6ng 16 khoanh tay. Cach nay khong 6nthi xoay cach khac. Clio nen v§ nha chura duo.cI)!ò lan thi mu.u tinh vao Gia Dinh gitip Nguy6n Anh

;:;I:f';oinra!,n.T::n:gn|Tcs:i;e{\Eitnrl.:::Qi::|c:C!n#i#::Ee`f•U-Cu 11 " a gia phs thtiy ch6p rna trong cac tap

tl`ò. kli6ng thay c6.

XVIII

chì manh nhirng clii nhat dinh khong lay chuy8n.NGUYfiN DU bi giam chti.ng l]6n thang r6i dupc

phdng thich. D6 la do Nguy6nThan d5i vdi Nguy6nN6 ]a ch6 quen than va d6i vdi Nguy6n Du c6 )'7lan tat, men kht^jng n6' lam toi. #

Trd v6 nha, NGUYfiN DU lffy viec di san di caulam thti va t¥ hieu lal H6ng So.n Liep llo va Namlli9li I)i8LI D`6.

Ng6t sau nam a in Tjnh, ddi sang cfia NGUYfiNDU cting khong hcrn gi ldc a Thai Binh. C`~ingthudng dan 6m, ci~ing lu6n lu6n ngheo tting. C6lam lric benh lien inien trong may thang rnakhdng ti6n chay thu5c danh nam char ch8t, trongnha b8p lanh, ngudri d6i tan nhin chic nd thay co.in,chuot dbi leo len giu.ding benh gain sach :

Da I)€nh dia sàu l¢hi I)dt lhu,Th¢p tu`dn kh^6n ngga Qu'e giang cur.L€ th`&n nh4p th&t th6n nhdn phdch,Ccr ihtpr duu6n sang khi"et ngd thus... #

*

Tdo ttàii chung nh¢t u6 u6n h6a,Song n(goat hodno hoa tfi khd sean. *

Den nan Nham Tuat (1802), sau khi nhal Tay So'nbi diet, NGUYfiN DU ra lAin quan cting nha Nguy8n.DurQ.c b6 lam tri huyen huyen Phti Dung, tra'n So.nNam, r`6i thang tri i]hfi Thudng Tin.

Pl'€Uim Giap Ty (18o4) sir nha Thanh sang phong

#Xem bai My-Ti.ung Man I-Itrng. *Ng9a B?nh.*T?p N8am.

XIX

si'`ic clio vua Gia I.ong, NGUYEN DU duQ'c cfi. len'l`rfin Nain Quan nghenh tie'p. Sau db bi benh. xin

ttl. chtrc v§ nha nghi. Nhung chi hcm mat thang,cd chl gQi vao Kinh, th€Uing chtrc Tham-Tri va lamvi¢ic a Noi cac.

d Cac £6n ncim, den nam K}°r Ty (1809) tlii d8i ralam Cai Ba 6. Quang Binh.

Nien hieu Cia Long thi'i.12 (1813) duqc th.qngharm Can Chanh dien II9c SP, vang chi lhm Chanhsi'r tug c6ng sang Trung Qu5c. Khdi hanh thang 2muim Qiii Dau (1813) va trd v6 Kinh lhang tur ncilnGidp tuat (i8i4).

Tti. ay lam quan a Kinh Oho d6n ltic mfft (1820)

Vi sao NGUYEN DU lai ra lam quan chng nhaNg.uy6n ?

Chura bi6t r5 dong co.Theo Gia Pha cfia hQ Nguy§n 'rien Di6n thi Mha

:ill:a:`¥rmaBfcaEaTL:a:n(tN8:£;Xt::S£€uL¥°fin£Seumdddan±xe yet ki6n va durqc nha vua cho den thfi ha diLlieo ra Tlicing Long. Mtia thu thang 8 nam ay dngc)ih tri huye,n Phil Dung.

Nhu the la NGUYEN DU tqu nguyen ra lam quancL`ing nha Nguy8n.

Nhung Dai Nain Chinh Bien Liet Truyen lai chep :« D6n khi cd lenh gQi, 6ng khong the ttr ch6i, bfft

dfc di phai ra ».Tli€ thl ben nao chep dting ?

XX

May ai dam quy6t doan.Bang theo bai thcy gdi v6 cho ban ltic ra Thang

Long d8 nhan quan chtrc :

Thdi |]hdc b&l todn chan dien mqc,Nhat chau hd st.r llftsm c6nq danh.HL~ru sinh l]tit ct{ii c6ng h`tûi c6t,V6 tt'r chung tàm thi l¢c minh... *

Tliì Lha'y cb cli6 mi§n cu5'iig (iòng vi¢c |]hai Là.

NGUYfiN I)U ià lam t|uan cting nha Nguy6n dting19 nan (1802-1820). Bur6.c dirdng hoan 1o tuo`ng d6icfing hanh thong. Nhung long lu6n luon bi quan vabat man.

Phan nhit5u cac nha khcio ci'ru cho la vi con nhdnha Le va tfii than phai thd haj chtia.

Chi' di'ing mat phan thai. Va l]cio rang dring ladu.a tr6n tan l}'r chiing ci.ia phan d6ng cac nha Nhorna ndi Chd b:ing vao tl]i van con d8 k.ii thi ngd

ianp8HE8#4yo6nc6D:Lai{[:6n8 Cd lam Squ fry. Trong baiD&.n (rt&ic thi'r t&im ij6 pliu S&,13di li.i lhi6n menh tit qui lirii.....,,,,,,,,,,,,,,,,

E)a thti6u nhftt t&m tlùng s(9]. squ,M6i ui thi6n ha tirfcu |cLg ngu *

• Bai nay c6 trong tap, ph`£n Tho..* Bai nay cd trong tap. Toan bai :

Nhan khan Ba Thut.].ng ngti van |]hdCap cap phuo.ng d6 nh£{t kich mu.u.Dan tlc*c thL'f tan v6 i]hi.I S6.,Bat tri tbien m¢nli dl qui Lu.u. +

XXI

NGU`'EN DU da che nhfrng k6 « nhat lam trungsd sp », thi 1€ dau lai khang khang giti mat da vdrinha Le va cho viec ra lam qu&n cting nha Nguy6nld bf I trung theo quan niem a trung than ba't nhi ».Durd.i con mat sang su6t, canh thay d8i tri6u dai|a sq. thudng trong thien ha :

C.6 him vi kirfen thi6n ni6n qu"oc,II`tnh lh^6 kh6n(g ltru bdeh chiry6n dank.Mac hur6ng Thanh Hoa th6n kllfro ugng,Di¢p scrn b^tit c&i c¥u thdri thanh. *

Nha Tay So.n thay nha Le r`6i nha Nguy6n thayiilia Tay Son c6 gi Gang dau bu`6n trong khi nu'd.cnon con nhur cti ?

Lbng bat man ci'ia NGUYfiN DU ltic ra lam qiiancting nha Nguy6n c6 16 la do hoan canh gay men.Vua Gia Long vtra len ngoi bau li§n tim each sathai c6ng than. Dinh than vi quy§n lQ'i ca nhan rnatim cach h2im hai nhau... Nhti.ng chuyen hi6m khichganh ti thudng xay ra va dura den nhfrng cai ch8toan u5ng. Nhur viec Le van Diiyet va Nguy6n van

13a d6 dan diet tliien mien hauC6 m¢ hoang luo.ng lam xich thu.Da thiaû nh€{t tarn trung s6. sT.T,Mt3i vi thien ]i.T ti6u kjr n#u.

J',`,i K? dich :M!it nhin Ba Thu.9.ng ang may phi`[, con gâ'p niu.u toan danhk6 thti. Mien t6 long son kh6ng phi.I S6., IIay tli`ù mang 16.n{Ia va Lu'u, Tan tanh nghi¢p ba nghin naiii truti`c, Hiu

quanh m6 xira mat nf in thu. I..*m k6 met long trung v6'iC]lti, Thud.ng cho mi?ng the' mia la ngu.* 4 can sau ct'ia bai V| HOANG DOANII trong tap T. H|E|\T.

XXII

Thanh, viec Le Chat va Bang Tram 'l`hurdng...Nhi~rng cau nhu :Bdo hoa mac ti.uq.Ilo D6ng quan io,Bchg httu i>hong di tlnh ti6i loan *

*

Thurcrng uif en oanh l{i`eu ira d6 S&c,

C6 hurcrng thu`dn ldo thucrng lchoun canh #

Chfnh la am chi thai do va hanh vi ctia giai ca'plfnh dao & Triing Uo.ng thdi hc{y gid. vay.

Ngoai ra lai con nan ky [hi Nam 13ac.

Nguyen klii Gja Long len ng6i thi tat ca lihfi.ngvai quan trgng trong tri6u ngoai quan d6u giaocho nhfrng ngirdi da c6 c6ng phd ta bffy lciu. Nhtingngudi ay d§u la nhting ngu.di Bang Trong. Nhfrngvai thtr y8u hau h8t cting la ngu6'i Ding Trongchi6m girr. Nhung d§ thii plitic nhan tarn Bang Ngoai,nha vua dting cac cu'u than nha Le d8 cai tri nhfrngtrfn ttr Thanh H6a trd ra.

Thai thudng manh hi6p y6u, ddng lan it. Lai themBac Nam da bj chia r§ tti. tlidi Tiinh Nguy6n phantranh, tren hai trcim nam, long ngurJi Trong Ngoaisanh ra turo.ng ti, chung dung nhau khd tranh kh6ithanh khi8n kh6Ii_g t6t d6i v6'i nhau. Do d6 sanh1.a nan ky thi.

NGUYf}N DU v6n la ngu6.i D{\ng Ngoai vao lam

quan a Bang Trong thi khong th8 dtrng ngoai thud.ngle.

.Xem bai « Ngau thor c6ng t|uan l]ich » -nh- Nam Trung.*T6ng Nlian trong t{ap Nam Ti`ung.

Xxlil

Tinh tr.?ng #y da durQ'c phan .inh trong nhfrng c.qunhu:

Bach u&n luu tht.iu d`orig u6 tanNgur phfi phil &u lu6.ng bat n(ghi #

*

Bac thtrcrng tlib dan lnac turo.ng li,Trtiip ni6n ti"en thi ngd d`ong chu. *

Va Chinh Bien Liet Truyen chep :-Khi lam quan, 6ng thudng bi t|uan tren qua

trach, men lay lam ua't i'i'c bi.i'c clii.Chang nhfi'ng bi quan tren qua tracli, mci con bi

bQn nha lei hhn gi6 khinh khi. Nl]L~i'ng cau :

V6 h.Iy ui ung chi6u qutg tl'dch.13Cil tdi ¢a I{h&ng t6c quan |]hi *

*

Sq lai deo 14 giai ki6u nga,Lao khdr udn chtrcrug di4c ti nhdn. *I.a nhfrng b:ing chtrng cu the.Va mat tinh than dcq nhu. v€:iy rna v6 mat vat chc{t

cting chang ra sao.

Khi ra lam quan NGUYEN DU van thudng haydau 6ni. Luro'ng bang chi dhngdti trong vi¢c thu6cthang` Canh nha van thanh ban. Gia pha ch¢p : « Mtic(ltl 1:\m den chi`rc A khanh, 6ng wa`'n gi fr v6 thanhiiha do.n giaii nhu mat ngu'di hQc tr6 ngheo » Giapha li.ii ch6i. : « Ong c6 ba vQ. Ba ca sanh durQ.c 1 trai.I}a k6 cting sanh du.g.c 1 trai. 13a thi6p sinh 10 trai.# Giang Dau tan b¢- * D¢ Linh Giang* GiangDau tanl]¢ # Ng€fu Dcic.

XXIV

6 gai ». Vi gia dinh d6ng, lurong bang chi di'i u5i]gthu5c men vQ con nhi6u khi phai chiu canh co han:

Th¢p khhu de co. I-Iodrlh [~inh b&c,Nh~al thtin ngga I)¢nh D`6 thdnh di6ng *

*

C6 huronq cang hq.n cfrii |]lurong n6ng..Th¢ip khan hdi nhi lhdi sac dòng... *

Da kh6ng cd chi c6Iig danh rna no.i hoan d6 congap nhfrng canh bat nhu y, thi yen vui the nao du.Q.c.

Ra lam quan da khong gidp ich du.quc gi cho ddi,lai con klicd than khb ti`\m, men long mu6n v6 Lh{4tla gia diet. Nliung :

Thfr than di tdc |ihdn lung vat,IId coir trimg t`tîm ham inan tluMac lur6ng thi6n nhai lhdlt ludm I(.u.,Hd Ham him thi d^6 uuo.ng chdu. tt

T.i'm than kh6ng mong thoat kh6i chaii 16ng, niadti c6 thoAt kh6i di nfi.a thi dau lai chang phai datvud~, men danh rang chiu dqung cho qua ngay thing.D5i vb.i nhci vua, Tien sinh chi gi fr troll bq6n ph{:`n,chtr kh6ng hay n6i nang di6u gi. Cd khi vua dfi qua :-Nha Nur6'c dtlng ngudi, ai gi6i thi cat len, kh6ngh§ phan biet ngir6ì Nam ngu.t`]'i Bi®`c „ Khanh vd'iN86 Vi tla du'qc tr.§m bi6l tai iiia ]]6 di.ing, 1iìm* Ngau Thir c6ng t|ut'`n I]icl], * Kli6ng c61rong [i:i|] n2iy.

Ngh`fa la : Qu6 nliii nang cliAy d6ng hoiing,+\'1u.b'i con tr6 d?i v6 vang sac rau.

* Tan Thu Ng.*u hti.ng.# P\'5u qua kh6ng plian bi?I ngu'd.i Narm ngu6.i Bf c thi

phan bua lam gi ?

XXV

quan den chtrc Than tri, bi8t di6u gi ctr n6i d8lam li6t chtrc trach caa minh, sao lai ctr rut re sgset, chl da da vang vang the thai ? *

Thai do tieu cu.c vi ba't dac chi van girt Oho denphrit cu5i cring. Ldc dan nang, Tien sinh kh6ngchin u6ng thu6c. Khi hfp h6i, bao ngudi nha sdtay chan. Ngurdi nha thura : « Da lanh r`6i ». Tjensinh n6i « dut.t'c », r6i tat nghi, kliong tr5i lai mattoi. *

(Rdt trong bai bien kliao cfia T.C. phs bi6n nan 1965nhan k5r ni¢m 2U0 nam sinh Nguy6n Du).

* * Theo Dai D\'am Chinli bien Li?I truy?n.

Chit hdndo Ong ban Ti`an Tliilc Lam vi6t

Nglifa I.hcr i]d Di%n C`o

i]han nhit5u dL.ra theo (ai lieu cda qui ci.I Bdi Ky ..., LeThud.c

THANH HIEN

29

QUYNH HAI NGUYEN TIEU

Nguyeli da kh6ng dinh nguyet man thien,Y y bat cai ciru thuy§n quyen.Nhfft thien xuan htrng thriy gia 1{?cVan ]y Quynh chau thfr da vien.HBng lEnh v6 gia huynh de tan,Bach dan da ham iH6 tl]b.i thien.

C[ing d6 lien nhfi. dao tirong ki6nHai giac thien nhai tarn thap nien.

I

30

Nghia den

DEM RAM THANG GIENG d QUYNH HAH

Dam ri®im thang gieng, sam vang, tr.¥ng day trdi.V6 dep cfia thuyt5n quyen y cri kh6ng chtit thay d6i #Mat trdi xuan hd.ng kh6ng lji8t ro.i vao nha ai,Miion dam Qiiynh chau dein liay d6u Iron ven. #Ch6n H6ng L?nh kli6ng cd nha, anh em tan tac, .Canh dan bac thudng gian ngay thang d6i ddi lu6n.Durdrng cting thiro.ng may ttr xa nhin tha'y nhauNoi g6c l]i§n chan trb'i tubi da ba chuc. *

• # Quynh Hal, Quynh Ch6u : IIuyen Qu5mh C6i, tinhThai Binh, qua vg' cfia i`guy6n Du. Sau khi Nguy6n Kbanthat l¢c, Nguy6n 1)u vS IAnli nan & Qusrnh C6i.

* Thuyen Quy6n : Ding dep d6 d6 tliirong. N6i chung var]gur6.i l€7=`n vat, nhung tuc quen dtlng d8 ndi rieng ve phunl-I.,

d day chi mat trang.

* Hang lTnh : r\'tii 6. Nglie Tinh.Ngu}'6n Du chinh quin H2` Tinli.Ngu.6.i anh khac me cfia h`guy6n Du la N.guy8n Qu}'tnh

am muru k8t nghTa ch6ng lai nhh Tay So.n, bi bat, kh6ngcliiu phi.ic, n6n bi gist. Dinli co. cfia ho Nguy6n chng nhacfi.a cda tl6ng t]ao theo Nguy6n Qu}'7nli d8u bi pha hay. Anhem Nguy6n D'LL cl]ay lanh nan m6i ngirdi m6i no.i.

*Tamthepnien:¢t`aFnnj±yg:€:8ucdh{a:attro?{gg:ac`hat.,cnam».

Giai nghTa nhu th5 e sai, vi Nguy6n Du lric chay d5nQu}'nh C6i lanh nan, tu8i m6'i tren d6i muni (Sanh nam1765, dSu lam tru.6.ng nam 1781., chay giac nan 1786). Va16nb denh no.i qua vq chi tr6n dur6.i lu nam. Nhu Way phai

giai nghla la « Tu6i ba mu.o'i » mdi dting.

31

Dich tho.

DEM RAM THANG GIENG NOI QUYNH-HAI

P`i®\tli thi'`ng gieng trang vang lai lingNghin xu.a kh6ng d8i clang thuy§n quyen.

Quynh Chau mu6n dam doan vien,Mat trdi ¥uan hrh.ng xiian rieng nha nao ?

Canh I]6ng Linh xi8t bao ly tan !13ac mai sau ngay thing d5i thay.

Durchg cring mtrng thfy nhau day,Phuong trdi lan dan tubi day ba muroi.

Thu 1969

32

TV THAN

I

Sanh vi tlianh danh than di suy,Tieu lieu bach phat mo phong xuy.Tinh lhanh hac hinh ha dung doanMenh dfing hang mao b.{t tqu tri

Thien dia ddr nhan ti.uan c5t tudngXuan thu hoan nhti lao tu mi.Doan bang nhfft phi6n tay phong cap,Tat canh phieu linh ha xtr qui.

33

'ru' TrlAN

11

'l`iun (l]tqi] hanh canh h.ic xich than,

'I`Ii(1I`g ininhxu)ten tac tan thien chan .

I};''ii` vd van tqu nang tang menh ,

I [i\ .su. kien kli6n thac d6 nhan ?'[`liLi. ki6m v6 thanh sinh k8 xtlc ,

Xiit\Ii thu dai tu bach dau tan .I h\ I`ting lac phc4t quy lam khtr ,

NLJt.t!` Lhinh thing phong hu&ng ban van

3

pr7` /r?

34

Nghia den

'ru' THAN

I

Sanh ra chua lam men danh phan gi, than d,a suyy6u'

T6c bar pho phor, gid chi6u thai .Chan hac tanh van dai, cat ngan lam sao duQc, *Menh trdi nhe nhu long hang rna khong tap bi8t.Trdi dat phi'i cho ngur6.i cai c6t turdng gian truan,Xuan thu dua v6 cho mffy bo may rau gia c6i.Mat ngon c6 b?5ng lia g5c trurdc tram gid lay thai

manh, *Kh6ng bi6t tr6i n8i v§ xtr nho ?

11

Tu8i tac ba muroi than sau thudc, *Tri thong minli xuyen tac lam hai tilih trdi.Chdr nghia v6n kh6ng hay ghet s5 menh,Trdi d#t car sao lai ghen lam ngirdi ?N8h§ van ngh6 v6 d6u kh6ng thanh men sinh k8

quan bach,Mh& xuan mtia thu luon tliay d6i khi6n dan bac

them.Lam sao cb th8 xu6ng t6c vao rdrng a,Nan nghe gi6 thong reo nfra ldrng may.

* Hqc hTnh : 6ng chan cliim hac.Trang Th n6i : «Chan vit nu6.c tuy ng5n, nhung n6i themkh6ng dugc. Chan chim hqc tuy dai, rna cat b6.t cting kh6ng+

35

I)I,.I, llw

TU' THAN

II ),'uÌi cliu€i thanh than da xor xac ,N#t.in gi6 clii6u t6c bac pha't pho.

I.6 nao clian hac dem cua ,M\\Iili kin ni bi8t lfrng lcy long hang.

I}il.t'rc gian truan nam trong c6t tudng,I{ii^'it I.Au may v.{t vur6ng xuan thu.

I.{.`nh lting tram bffc thai mau ,Mat |tl`cn lia g5c v§ dau c6 bang ?

11'Iìi}ii lia muoi d`6n than sau thudc,'l'i.( Lliong minh xuyen tac tinh trdi.

Vrin chuong v6n cli&ng ghet ddi,(:II(i tlhy sao n@ chng ngudi danh ghen ?

N#Iit\o bdi vung mtia men thu ki6m,XLiAi` i`t5i thu lan di8m mai su.ong.

Mu6n vao rdrng tham nau nuong,Nthlii iighe ti8ng gi6 thtly duro.ng nfra ldrng.

D0ng 1969fllr{w » .--- Y ndi kh6ng th6 lam trai tanh tL.r nhien.

• Toy phong : Gid Tay - Trong van thcr, Nguy6n Dulli`rtt[`k nli:``c d6n gi6 Tay, d6 am chi nha Tay So'n.

• Lvc xlch than : Than sAu thud.c.'l`lì`n lAin thud'c la than k6 anh hhng.'lÌiAn I.:Ply tliud'c la than k6 lam trai.'l`hi\n iiam thud.c la than ngti doan cda ngudi th5p ken.

N8`tycn I)u tqu clio minh chi & tren dim ngfi doan va atl`r/rl dArn tlitit xich, nen ddng chti' 1uc xich. Dd la ldri n6ikllloll'.

36

SON cu MAN HtrNG

Nan kht'i. Ti`u6.ng An thien ly du.

Quan phong tham xtr da nhan cu..Sai m6n tn'i finh so.n van b6,Dirgc ph5 xuan ham li~ing trtic scr.Nhc{t phi8n huo.ng tan thi6m anh hc?,Kinh mien biet le nhan thanh so.C6 vien de muoi am hao tuyetBat ki6n binli an nha't chi thur.

ELifttfr '4 #::-, €,`

led?, `rfe

Fi±Elra

HEE EE

EE: Ei

i. Sj¢. ae4

37

N#l,?a den

f)' NtJI CAM HtiNG LAN MAN *

(:i'`ch Trudng An hen nghin dain v§ phia NanLTi.t>ng day ntii sau, ngu'di than da nu.o.ng nan.Ng{\y yen tlnh, may ntii che kin cfra sai (cfi.a bang

ctii)'M`Ì{i xuan lanh, l]ang triic quaiih vu'drn tliu6c noi

thung lting trong thua thdt.Mat manh long nhd que than th6. dudi anh lrang,

*I){`mg 1¢ bj¢t ly da lau iigay kho5i trao theo ti6ng

nhan dan I]ilia.1`:in trai emgai no'i que nha, tin ttrc bi dirt h&n, aI{hong c6 mat td thu cho bi6t c6 binh an hay khong.

• Mgn hang : Man la kh6ng bi b6 bu¢c, nhu. nu.dc cliayli.i``n. Man htrng la I-Iri.ng lan man.

• Thi6m anh : 86ng trang.'1`hiLsm thdr la con c6c. Tièn cung trang c6 thiam thi`,I..

I DS Mu§i : Than sinh Nguy6n Du la Nguy6n Nghi6m{:t't 8 ngud'i vQ' va 21 ngu6'i con, ]2 trai, 9 gal. Ri6ng bhslnli im*ù cfia Nguy6n Du c6 4 trai va 1 gai. Sau khi nhaI,a iii&t, gia dinh Nguy6n Du t+16u ly hu.o'ng., nha ct.i.a biT:.iy So.n pha ht'iy s<Tch (I-I;3ng li'nh v6 gia huynli a?I.'iii). Cho nen em ti.ai em gai t{'ic gi?I nhiic ti.ong }jaikliong ]]ic't la nhfi.ng vi nao.

Dich tho.

SON cu MAN HtrNG

Ngoanh lai trdi Nam khuat D6 thanh,Trap trhng ntii tham trip l§u tranh.Cfra sai vang v6 may giang trang,Vudn thu6c diu hiu trdc rri xanh,Trang d6i iii6m que ngo ngan bdng,Nhan khoi le biet su[ srii canh.Em xa nha each bao iiam thing I

Kl]Ong mat hang thu gdi grini tinh.

Thu 1969

39

U-CU

I

D&o hoa dao di¢p lac phan phanM0n yam ta phi nhat vien banTrti cfru d6n vong than thi khach,Nien tham canh giac lao thy than.Di hurorng dur6ng chuy6t scr I)hang tuc,

Loan the toan sinh cfru thy nhan.Luu lac bach dau thaiih d8 squ,Tay pliong xuy dao ti6u 6 can,

E= EZ:

t`iQJg I--€-

A fzj,

40

UCU

11

Thap tai phong tram khtr qu5c xa ,Tieu tie.u bach phat ky nhan gia .Trurdng d`6 nhat mo tan du tlit8u ,Nhat that xuan ham cq.u benh da .IIoai bicli nguy¢t minh ban t!cli l!cli ,

Hoang tri thfiy hac xu2{t ha rna .Hanh nhan mac t\ing Dting Lau itlii'i ,Cudrng 1]an xui^Ln quang tc?i hai nlia .

fa ¢#`6

41

Nghia den

d NOI U-T|CH

I.- Hoa dao la rung bdi-bdi *Canh cfi.a xieu-veo d6ng che mat n6c nha ngheo

khd.a trg lau ngay t|uen lfrng minh la khach,Nain chay lai l]i6t i`6 la gia theo ben than.Noi d£[ la, gia vung v6 d8 phdng tlidi ddi .Ddi loan lac, phai lu6n lu6n sg ngudi da gi fr

Oho loan sinh menh.Lu.u k.`c den bt?c drLu rna ch2Ping thanh viec gi

116t !

Gid tay tli°di roi chi8c klian den nli6. *

lI.-Murdi Dam Sid btli. b6 que huong di xa ,Pho-pho. dau bac & nhd va nha ngudi ,Budng dai, ngay t6i, ban mdi qua it,Nha c6i, xuan lanh, benh cfi lai nhisu.Vach hun bang trang soi sang, than lan b6 quanh ,Ao hoang nudc kho can. 6nh u'ong nhay ra.K6 di clang char doc phil Dxng Lau , #Qua nfra xuan quang a noi g6c bian r6i. #

:£5:.a:rgt°xaug:°hodi?t¥;.;Ft:nag,a::nrgu:gur6][;ad6ano]:`[:::¥r`.;n6€h6t xuan d5n thu, thang ngay di vun vtit.i. Tia^u 6 can : Khan den nll6. Ngu6.i giau sang bit khanto Ion. Ngh6o kh6ng sitm n8i klian 16.n, tan bit chi6ckhannlio nli6 tl3 che mai t6c bac. Th6 ina gi6 Tay cting thaiOho ro'i I Da khan kh8^ d5n th6 rna con Tao con tr6. tr6u.+

42

Djch tho'

U-CU

I

Dao rung day sam la ti8p hoa.Mat gian l§u nit khep lo' la.Trg lau quen bang than la khdch,Tdi mai thanh quen tu6i c5ng gia.

Ef8::::ng'£g6vunng:rcdft,:t]°pnh86:%nfat.rQn.N8i chlm bac t6c chua men vi¢c !Thai bat khan dan tram gib qua.

11

Murdi I]am gi6 bui biet gia hurong,Nuong cfra ngurdi pho. mai tdc su'cmg !Ban lt ngay chi6u dudng diu vqi,

B!::gnsho±£6:a::a:hz:;gd:::: :££ Lmu#'Nu6'c can dam hoang ron 6nh-uong.Gia nfra xuan quang than g6c b8,Qua dudng chdi doc phti lau Vurorng.

Thu 1967

£a:i:gmL¢atutpohndg:tE±`t:£d,£:!nd:a:»t:£f;¥¥6°nn£:::i:;ut:;i

gi%nugaHt33}.K¥#%!|]g::k%:hD6um°:8L]]%nuhthnaannhd8.Pa:g6ii:I;:nh6. qua lam bai Dang Lfin |ihti d€^ giai t6a n6i u hoai.* Xuan quang : anli sang mtia xuan-D6.i tlianh xuan cfiacon ngu.a.i.

43

MAN I-ItrNG

I

Bach mien than the dy phong tramLfr thTrc giang tan hquu hai tan.Cao hti.ng cdu vO hoang cac mong,Hur danh vi phdng bach dau nhan.Tan xuan ticli benh ban v6 durQ.c,Trap tai phh sinh hoan hfru than.Dao tic gia hu.o.ng thien ly ngoai,Trapli xa doan rna qui dong lan.

7

44

MAN Ht}NG

11

Hanh cudc vO can nhiem chuy8n bang,Giang nan giang bac nhat nang kh6ng.Bach mien ctlng tfr van cliuong ly,Luc xich phh sinh thien dia trung.Van ly hoang quan tLrong mo inli,Nhat dau bacli phat tan tay phong.V6 chng kin ca thuong tarn xii..Y cquu thanh sam t!ch chi6u hang.

-fo +G

-/2=•.fi- fj

2`g

45

Nghia den

I.- Than the tram nan ph6 in.:ic gi6 bui,116[ iin iil]6` a bd song lai den bd bi8n.Da lau li'ic cao hti.ng kh6ng con nghi d8n m¢ng

Sac vans.(The rna) Hur danh van chira bu6ng tha ngudi d:flu

bac,Ba nan dz5n benh, ngheo kh6ng cd thu5c u5ng,CuOc phiì sinh ba mu.o.i nan, c6 than men lo sg.Xa nhd que huong diu vQ.i ngoai ngan daln,Thffy ngudi hang xdm ng6i xe nh6 c5.i ngira dd

dting dinh an nhan, rna then thhng.

11. -Chan kh6ng ben r6 inaic chiiysn ddi nhu ct®] b6ng,Mat chi€c ti'1i r6ng di h8t phia nam song sang phia

bac song.Cu¢c ddi tram nam che't ruc trong v6ng van cliuong,Tarn than sau thudc sang lenh denh girra VIìng trdi

dfft.Mu6n dam mL~i vang d6i ciing canh trdi chieu, 'Mat dau t6c bac bay lung theo ngQn gid lay.Noì chtra dqung bao nhieu chuyen dau long xu.a nay,(Ay la) Day iitii xanh nhuom bang chi§u hang nhur cfi.* Hoang Cdc MSng : MSng gac vhng, tirc m©nglam quanto. Ngay xira ci~i.a dinh quan T8^ Tu'6.ng so.n mau vang, nen99i lil Hoang Cac

* Trqch Xa Doqn M6 : Xe qua k?ch, ngqua d& chi di dtrg'C1 vai quang du.6.ng ngan.Y n6i ngu6.i an than thd ph::in, kh6ng dua chen vdi ai, kh6ngbay nhay theo danh l9.i.* Hoang quan : Mfi vans ttrc mti ngu6.i a?o sy

46

Dich tho

M A N H tr N G

I

Budc phong tram tram nan than the ,Cinh an nhd bai b§ bar song !

GAG vang long ch&ng udc mong ,Bac dau chua thoat kh6i vdng hu danh !

Xuan dan benh nglieo danli kh6ng thu6c ,M6i lo phien tr6i buoc vi than .

Nurdc r]Lon cdch tr& dam phan ,An nhan. ngam k6 dong lan... th?n lnlnh .

11

Ki8p c6 bang chan kh6ng ben r§ ,Bac rt5i Nam ttii nh? ven song .

Van chuong thac van deo bdng ,Than tr6i nbi mai trong vdng ki6n khan .

Dam hoang quan ban ch6n nang tcpit ,Gi6 1anh lhng thai bat mai su'o.ng .

Xura nay xi6t n6i doc?n trurdng ,

Non xanh dudi anh ta durong nhuom ht5ng

Thu 1969

4j

T]IU I)A

I

l'lil)n lliill li{.,]i ]ich 10 nhu ngan

|litoi{ ltlt.,Ii lii`ili lri`ilig bi canh tan.

Vlin I.\i llni tl`;lull th6i lac diep,

Nlin'l IIiiAn li{\n sac tao phti van.

mu liil lii,loll |]hat kha lien nhfr,'l'Ht i.i'I.u llii`nh scrn vi y8ln nhan.

'l'til tlli lliian nhai quyen du khach,

(:l'nlw iii^n ligQa benh Tug Giang tan.

9

48

THU DA

11

Bach 10 vi strong thu khi thamGiang thanh thao moo cQng tieu sam .Ti6n clang doc chi6u so trudng da ,Ac phht kinh hoai mat nhat lam .Thien ly giang sam tantrurdng vQng ,'rir thai yen canh doc tram ngam

Tao ham dl giac v6 y kh6 ,in xtr khong khue thai mo chain .

10

49

Nghla tlen

DEM THU

I.-Sao day va r6 man mat, su.ong nhu bac,Turdng d6ng ti8ng ham trhng bu6n lai x6t.Mu6n dam ti6ng thu thtic giuc la cay rung.Mat trdi sac lanh qiiet sack nhfrng may bay.Gia de'n t6c bac kha thuong may,6. lau non xanh chua cl]an ngu.di.Nhat la du khach ben trdi da m6i met,Ma nam ctmg r6i con nfim benh nor bd. Tug

8iang. #

II.-M6c trcx(ng thanh suo.ng, hoi thu d.a gia,Gay c6 noi Giang thanh thay d§u lieu di§u.Kheu den rieng soi dem mdi bat dau dai, *Vat t6c nghE rna sgcho chi nguy¢n minh trong

nhfrng ngay chat. #Nghin dam non song thurd'ng bu6n ba rna trong

ngam,Ban mha phong canh rieng lang 15 inch nga.in

n8hi.Mdi bat dau lanh rna da thffy khb vi thie'u ao,Noi dau ti8ng clap vai ctia ngudi phdng kh6ng

ron bang chi6u?

* Tu6 Glong : Ten met khtic song 6. B.£c Viet, chLra r5 atinh nao.

* Tl€n ddng : Cat hoa den d8 cho ngon h°ra chay sang. C6-

50

le tac gis li6n tudng d6n cau tho cfia Ly Thu.o.ng An :Ha duo'ng cons ti6n tay song chdcKhudc thoai Ba So'n da vfi thi .

(Bao gi6. cting nhau cat boa den noi tay song ,K6 Oho nhau nghe n6i long no.i Ba So.n lhc dem mu.a lanh).

* Ac ph6l : vat t6c. Chu c6ng la 1 dai than caa nha Churat chain lo viec nude. Dirong an co.in, c6 kliach a6n, li8n

tn6hcar:°am6nr,a£;{PigDuudrTnfa§¢];6dnaungci:6.:SkhpahcT;f]£:i[:`ea:;?:d6n ba lan m6.i g©i dau xong.

Gau nay y ndi :Chi nguy?n duqc den than ra gidp nu.6.c nhu. Chu C6ng ,

cu6i chng kh6ng bi6t c6 toai hay chang. Nghi a5n longv6 cdng lo ngqi .

51

Dich tho.

DEM THU

I

Sao vang laplanh anh strong day,D8 kh6c tudng dong giQng clang Gay,Muon dam ti€ng thu dan la rung,Day trdi sac lanh quet may bay,Gia theo t6c bac rieng thuong d6,Long gdi non xanh chfra chan day.Ngan n6i phucrng trdi than khach m6i.Tug giang nrim benh su6t nam chay.

11

Mdc bc?a thanh strong thu I]at hiu,Giflng thanh cay c6 thay tieu df au.I)en kbeu rieng cam d6m dai dac,Tdc vat than lo nguyen ap yeu.Nghln dam nude non sau voi voi,'l`ur i-ntla trang gi6 vang thiu thiu.

I,qnh so da kh8 phan khong ao,I)&p vai nha ai ron b6ng chit5u.

D0ng 1969

52

V| IIOANG DOANII

Vi Hoang giang thurQng Vi Hoang doanh,Lau 16 sam si tl8p thai thanh.C8 do ta durong khan am rna,Hoang giao tinh da loan phi huynh.C9d kiln vi ki8n thien mien qu6c,

Hinh the kh6ng luru bach chi6n danh.Mac hu6.ng Tlianh IIoa than khan vQng,Diep son bat cai cTu thdi thanh.

11

53

Nghia den

DOANII V| HOANG

Tren song Vi Hoang cd doqnh Vi IJoang, *Ch6i canh 10 nh6 cao viit tan trdi xanh.No.i ben dd xua, ban chi§u tha'y ngu.a u6ng nurd.c,Ch5n d6ng hoang, dem quanh, dom dam bay lung

lung.Xua nay chua th.ng thay tri3u dai nao vting nghin

nam` *Hinh the con d8 k.ii cai ti6ng triim tram trt¥m thang .Thai dti.ng nhin v6 cfra song th6n Thanh IIoa

llfra, *Day ntii Diep so.ii van khong d6i sac xanh thud

tl.u6.c. #

# Vi Hodng Gicing : tencon song thu¢c tram So'n Nam,ttrc tinh Nam Djnh hi?n thd.i .

D6.i Le c6 quan doanh d6ng tren st^]ng nay da^ pliongngi.1. dich ttr mien trong ra va tdr mien bi8^n \'.io .

Nan Binh Ng9 (1786) sau khi danh la'y dug'c Thuan]16a r6i, Nguy6n Hu? sai Nguy6n Hi~i'u Ch[nh den thfiybinh vao cfi.a Dai An theo ddng song len clii6m doanhVi Hoang, con minh thi vu.9.t nrii Tarn Di?p ra Bac. KhiNguy6n I-li~ru Chinh da d5n Vi Hoang thi d6t lfi.a lam hieu,Nguy6n Hue k6o qufin ra d('jng gill.. \'icin tr:{n tlifi So.nNan la Bhi Th5 I)an deiii ]jinli de`n d6ng 6. Phti Sa, \Talì.`ììig Dinh Ticli Nhu.(.).ng k6o qu;^`n xu6ng gifi. cfi.a Lu¢c.

Nguy6n IIue dhng h6a c6ng danh tan. Thanh So.n Nam billq. Nguy6n Hu? mat mat truy6n hich di cac ]© 1a'y nghlaith`ì Le diet Trinh phti d\i nhan dan, m¢t mat d6'c t|uan

54

Dich tho.

DOANH V| IIOANG

Doanh Vi Hoang tren bd song Vi,86ng chbi canh xa'p xi trdi cao.

Nh6n nhao I)gqua u6ng ben chisu,D`6ng hoang dem quanh clap din ddm bay.

Nudc ngliin nam xu.a nay chua thay,The hi8m con ltrng lcay chi8n c6ng.

Thanh Hoa chd ngoanh dau tr6ug,Diep so.n nrii van trap trhng nhu xua.

D6ng 1969.

len lay Thang Long. Trinh Khai tir minh cam qui^`n cho'ngcu.. Nhung d3i b.Ti, chay d6n Nh€:`t Chieì lay guro.in catc8 tT van .

H9 Trinh bi di?I sau 216 nam 6. ng6i clida (1576-1786)cach it lau nha L6 cfing bi di?t theo (1788) .

Nguy6n Du lam bai Vi IIoang doanh trong khi nha TaySo.n da lam chd Bac Ha .# Thlen N16n Qu6c : Nur6.c nghin nam, tdrc lam tiì6u daivfi.ng bt5n d5n nghin nam .

# Bdch chi6n danh : danh bach clii6n bach tli:eing. Y n6iVi Hoang la no.i hi8m y5u .

* Thcinh Hoo than : Than Thanh Hoa a Thanh H6a|# Di?p Son : Ndi Tan Di?p 6. gitra Ninh Binh va Tlianh

H6a,C{^ù li?3y nh!ic dt:n c]iuyt:in Nguy6n IIii? k('3o bin]l qua.

Di?p So'n dL:n clii¢'m d6iig Vi IIoang .

55

GIANG DiNH Hti'U CAM

tic tich ng6 6ng ta lao thlPhieu phieu b6 ttr thfi' giang mi.Tien chu kich thfiy than long dau,Bao cai phti kh6ng thuy hac phi.Nhat t¥ y thu'dng vo mich xtr,Lu6ng de yen thao bat thang bi.Bach nien da thi8u thuo.ng tarn si.r.Can nhat Trudng An dai dE phi.

4fir,EL ffi.in givi?%ra.#

12

56

I

Nghi'a den

THEN BEN GIANG DiNH C0 CAM *

Nhd khi xua cha ta cao lao v5 hu.u,Tren ben song nay xe b6 ngira tdr ti.6ng phoi ph6.i. #Thuyan tien vug.t nudc nhu rang than dfiu vdi

nhau. *Lgng qui ro'p khoi]g tiùng nliu chim hac bao di6m

lanh bay chaij chdn.'rtr khi b6ng ao xiem kh6ng thay dau nfiia,

Nhin kh6i vuong tren c6 a hai bd song, khdngxie't bu6n thurong.

Trong c6i tram nain, kh6ng nhi6u thi it, dan daucting c6 m5i thurong tarn,

Gan day Trudng An da d6i khac lam r`6i ! *

* Giang Dinh : Tr6n ban song Lam tai lang Ti6n ]3ii^;`n c6cat 1 cai tram (dinh). Nhi~i.ng ngu6ì trong lang thi d6 hoaclam t|uan to v`6 huu, duo'c ngu.a.i ling ti6p rudc no.i tramnay. I)o d6 b6n m6.i lay ten la Giang Dinh. Nguy6n Nghi6indug.c d6n ti6p long trgng tai Giang Dinh.

Giang Dinh la 1 trong 8 canh a?p cfia liuy?n Nghi xuan .* 86 Tar : Xe bb luan cfia vua dting dua don ngudi

lii`6n. Ngu'a Tri. in.=i, hoac xe b6n ng`.I.a cfia cac vi t|uan to.Day chi chung xc ng`.I.a sang trong cfia quan gia.

* Ti6n Chu : Thuy6n ti6n. Nguy6n Nghi6m vè liu.u ti.inain Tan Mao (1771) tri6u Le, durg'c ljan ba chi6c tliu}'ènhai rna tlua v6 tan ling Tien Di6n.

# Tru6ng An dqi dT phi : Kh6ng i]hai rieng gin dinh tic

gia, tLu¢ hu.o'ng tic gia nid.i g;`p canLi thuo.ng tan, ii]aca nu6.c (nia rrru6'ng An la Dai Bi8u) cting chiu lam n6ita:8ait=g;`:£; gia lam |tic tr& v§ Ha TInh sau " nan ltru

lac 6' t|u6 ngud.i.

57

Dich tho`

GIANG DiNH Htl'U CAM

Nhd thud tien nghiemcao lao v6,Ben song ron rip ngTa li6n xe.Khtic rang cuon song thuy§n tien lu.dt,Canh hac vdn may long gain che.'l`h. n8p xiem y chiin khuat b6n,

D8 sau cay c6 ng`ap tram de.Trurdng An cting trai nhi`eu dau b8,Gain cu¢c tram nan lam nao n6.

ThLi 1909

58

tic GIA HuyNH

Luc thap thanh nan h¢ nhat quanHai van da do thach toan ngoan.Chng xu lam chudng tarn nien thd.C6 qu6c yen hoa nhi nguyet ham.Nha't biet bfit tri ha xtr trti,Trhng phbng ducrng lac tai sinh khan.Hal thien mang di8u thien dur ly,Than phach turoiig cau mong diec nan.

13

59

NHO. ANIJ *.

Nghia den

Mat chtrc quan buoc anli noi phia nam thanh SauThap #

Ban dem VUQ.t deo Hai Van da l&ni chdm. #Ba nam d6ng thti a vhng ni'ii sau chug day lam

chudn8 *Thing hai no.i c6 qu6c lioa kh6i nhfrng I.+nh uing.Mat plien ttr bi¢t nhflu, kh6ng bi8t nuo.ng nau ch6n

nao?Cuoc ti`ting phhng h&n phai dgi den ki8p sau.Trdi bi6n xa x6i md mit, dudng xa nghin dam,Than ph.4ch tim nhau trong mong van kh6 khan !

* Cia huynh: Ngu.6.i anh day la Nguy6n N6, ann ru¢tr\Tguy6n Du.

Chng me v6'i Nguy6n Du c6 Nguy6n Tri.1 cli6t s6'm.Nguy6n N6 tti'c D6 ld.n Ilo.n Nguy6n Du 4 tu8i, Nguy6n Oc,k6m tliua Nguy6n Du 2 tuaî va mat ba c6 ch6ng lav5 Trinhdan dai khoa lam quan 16.n trièu L6,

Sau khi L6 Clii6u Tli6'ng theo quan Tau ch<Ty sangTrung Qu6c (1789), Nguy6n N6 v6 qua ngoai 6.13£c Ninh Pannau. Vua Quang Trung nglie danh, vd.i ra lam quan. Dug.cb6` chti.c I-Ian lam Vi¢n thi thu, lam pli6 sdi tug c6ng sangTrung Qu5c. Tr6. vè dug.c thang D6ng Cac Dai Hgc Sy, giatang Thai Sfi., thru ta nghi lang, Nghi Thanh liau. Nam GiapDan (179t), dug.c tliang Ta phung nghi b¢ binh, vao thanhQui Nhon gii~r cln'rc Hi?p Tan Nhung Vi.1.

* l¥c Thdp lhanh : thanh Qui Nlio.n, Binh Dinh c6 caL]ii.iy 8 ci.un (hi|7. Nhu.ng chl 6 ctiiii a gàn du.d.iig d?i lt?,

60

Dich tho.

NHO' ANl1

Quan no'i Sau Thap buoc rang than,Da gap gh6nh den vurgt IIai Van.Su'ong gi6 d`6n xa hiu hat phan,

Khdi hoa que cti lanh ldng xuan.I}eo chia chang bi8t phuo'ng nao trti ?Ruot dirt danh cam ki8p khac gan.Trdi bi§n Oho.i voi dudng 16i cach,Tim nhau n6o mong cfing d§u ngan !

Thu 1969

vao Nan ra 13ac d`eu tr6ng th?{y, men ngu6'i xu`a g9i la L\icThap thanh .

® t}6o Hdi van n&iii giti.a Thtra Thien va Quang Nan. Ttrin Tinh vao Binh Dinh, deo Hai Van la con deo cao vadai nhat .

* Ctlng xu lam chu'6ng : Ngii'6.i mi`6n 13ac th6.i xu.a coiBinh Dinli la no.i xa x6i d¢c dja .

Ltic Nguy6n N6 vao lam Hi?p Tan, thanh QuiNhoFn kh6ngcon la Hoang 86 Thanh nffa. Vi vua Thai Dtrc aa bang.,Vua Canh Thinh da cu6ip dat cfia bac r5i .

61

MY TRUNG MAN HUNG

Ghui]g Tfr vien cam thao Nam am,Trang Tich b¢nh trung di Viet ngam.Ttr hai phong tram gia qu6c le,Thap tuan lao ng`ic tfr sinli tan.13inh ChuCing di ham ha th6.i lieu ?

C6 Trtic cao phong ba't kha tan.Nga hti.u th6n tain v6 dti' ngtr,H`6ng scrn son ha Qu6 giang tham.

14

62

NghTa (len

TRONG Ttl M.AN HtiNG A

Chung Tfr gay dan gay theo dieu Nam, *Trang Tich khi benh van ren bang ti8ng Viet. *86n b8 gid bui, roi le vi n6i nurdc tinh nha,Mudi tu`£n lao tri, long coi thudrng s5ng ch8t. #M5i ham Binh Ghucrng con sot lai, bao gidr mdi

dtit ? !

Phong c.4ch cad thuqng ctia con ngudi dat C6 Trdckh6ng kha lam durqc. +

Ta cd cht'1t t€^\m squ khong bi6t ng6 chng ai,Durdri chan ntii H`6iig, song Qu6 sau than. *

# Theo gia pha hg Nguy8n Tien Di8n thi Mtia D6ng n.imBinh Tliin (1796), Nguy6n Du toan tr@'n vao Cia Dinh doe|]h6 P\'guy6n Anh. Vi¢c ti5t 1¢, bi tu6.ng Tay So.n tran thfiNghe An 12i t|uan c6ng Than bic`t Siam. Nhu.ng vi Quan c6ngThan la 1]an than vdi Nguy6n N6 1ai men tai Nguy6n I)u,nan chi giam may thang r6i tha .

# Chung Tar ti'rc Chung Nghi, ngu.6.i nu6.c S6' bi Tan bat.Ngu6'i ta aura dan bao gay, Chung Tfr chi gay toan nhiingkhtic phuo.ng Nan (Nu6.c S&). Ngur6.i Tan khen la ngudrikh6ng vong b:9`n .

* Trang Tich : Ngu6.i nub.c Viet duqc lam quan nir6.cS6.. Trang Tich ngga b?nh. Vua S& h6i quan than :

~ Tich la k6 lam thud.ng 6. nu6.c Vi?t, nay lam quannud'c S6., dug.c giau sang r6i, thi con nh6. nude Vi?t nfrachan8 ?

Vien Thi Ngi.r aap : -

63

Dich tho.

TRONG NGuc MAN HtrNG

Du.dug to Chung Tfr khtic Nan cam,Giudng I)enh Trang lang ti6ng Vi¢t ngam.Bui ngam non song ddng kh8 le,Tti treo s6ng thdc m5i kien tan.Binh Chuerng ham cti bao gid dtrt ?C6 Trtic gu'ong trong kh6 n6i tan !Tarn squ bi6t cring ai giai t6,Non H6ng song Qu8 canh cao than.

Thu 1969

- Con ngu6.i c6 nh6' nu6'c cti hay kh6ng, thud`ng t6 ratrong ltic dau 5m. r\'6u ldc nay 6ng ta n6i ti6ng Vi?I tlii tti.cla con nh6. ntrdc Viet.

S& vu.cmg sai ngud.i len nghe, thi trong ltic ren TrangTich lu6n lu6n th6't bang tie'ng Vi?t.

* Th€p Tuan : la loi) ngay vi m6i tuan la 10 ngay. M6itliang c6 3 tuan : ha, trung, thu.9.ng.

* Binh Chuong : Ni'Ii Binh Chuo.ng. Tang srfu. ch6p : Truo.ng

:!]fcKh££i:a?BV]unah:g:£.ncgh,6'gnagptl]raao:tNhguuyy66nna.SBithTuha5CE,ae¥ch6t, nha TO'ng m^a't.

* C6 Trdc : Nu.6.c cfia in Di Thtic T`e.

* Qu6 Giong : Met con song a in Tinh.

64

K{7 Htru

Mac mac tram ai man thai klidng,88 m6n cao chain ngQa ky trung.

B;1;a':t,]}:7£=n6n:o£::nn::::[h:{£]::t;:nnhg.ta£'Nhan d8 iihh van khan th8 squ,Yeu gian trudng ki8in quai thu phong.V6 ngon doc t-16i dinh tian trtic,strong tuy8t lieu thdi hQp h6a long.

15

65

Nghia den

G6.I BAN *

M!t mcy bui ban bay day bau trd'i,D6ng cfra nan cao a ben trong.M¢t trdi trang sang. tlnh giao hao can dd,Tram dam non H6ng, d6ng chlnh khi vdi nhau ITrong day mat, chuyen ddi theo may n6i,13en that lu'ng, gucym dai quay gid thu.Mat minh lang 16 ngam khbm trtic trurdrc sam,D8n ltlc suorng tuy6t tan s8 h6a rang. +

* Bai nay lam ldc da trd va Ha TTnh.• Hang Son : Day nhi cao va dai nhat a qu6 huo.ng

Nguy8n Du. N6i la « Bach ly Hang So.n » d6 la n6i b6 daici'ia ntii, chd kh6ng phai n6i v§ canli xa cacli nhu a Thi6nly giang sam 9. Vi ldc nay Nguy8n Du da v§ 6. que nha.

* H6a Long : Gay trdc khi gia, Iiinh clang tr6ng nhu coni`bng, rihat Ia tr6ng phan g6c r6, c6 mat c6 rau. Cho menlro gia, trdc gia g9i la Long 6ng, mang tre mang trtic g9ilch Long ton.

66

I)ich tho.

KY IItiu

Day trdi ldp lop day tram hieu,Ddng cfra nan cao tanh s6.in chieu.Chanh khi muon thu ngan Hang vrrng,Giao tinh met m6i bang trang treo.Chuy¢n ddi ghe mat may lo. lfrng,Guorm ban cai lung gi6 hat hiu.Lang le ben sam long d5i tn'ic.Hba rang chd thud tuy6t su-cmg tieu.

D0ng 1969

67

DIEU LA THANII CA GIA

Nhgt chi ndng di6m ha 86ng DoanhXuan s±'ic yen nhien dong lL.ic thanh.Thien ha lia nhan lieu bac menh,Trfing trung u.ng tT h6i phh sinh.Yen chi bat lay sinh ti6n chudng,Phong nguyet kh6ng luu tfi. hau danh.Tu.dng thi nhan gian v6 thd.c thti,Cfru Tuy6n khtr ban Lieu Ky Khanh.

Z3[bf

tho=tlfa jz ap

I6

•ca i rty`

3`- `g fr-'--fat '`ii.

68

Dicli nghia

Difiu NGucrl cA Ntr DKT LA THANH ,

Mat canh n6ngdureym ttr c6i86ng Doanh xu6ng, .iSac xuan d?p d6 lam rung dong sau thanh.Thien ha ai ngurdi thucyng phan bac mang ?Trong m6 ham tqu h6i ham cho ki6p phh sinh.Nghiep phan son ltic s5ng kh6ng rfra sach,Ti6ng trang gib sau khi ch8t r6i van con lua.Y ham trenddi kh6ng ngudri bi6t thurdng thtrc thh vi.Nen xu5ng chin su6i lam ban cting Lieu Ky Khanh *

* La Thanh : Thanh Ngh? An.

Truy6n rang thanh do Truong Pli\i dc*p tai b6n PinTliach no.i giao thfiy cfia La Giang va Lam Giang.

# Bang Doanh : Bang Lai va Doanh Chau.

Truy6n rang a trong B¢t Hal c6 ba h6n dao la BangLai, Phuo.ng Trug'ng vA Doanh Chau. Chung quanh ba daonay nu6.c bi8n rat y5u kh6ng d6. n8i m¢t h¢t cai, nan ghethuyèn t6.i d6 1ian chim. Ngu6.i ta g9i la Nhug.c Thay. No.inon Bang nu6.c NhiT9'c chi c6 tien d5n durg.c th6i.

Bang Doanh la chl c5i tien.

:8:L6,u&Kyd:{h°Tn:n.;.TTe:8T{g6{uav±:.¥'tT{¢td%a?ahnssy}r,n:`,à:!{6frn€chtrc quan nh6 a Trang An. Bu6i thie'u th6.i thud.ng lui t6'ix6m ca nlii va soan nhi6u ]].ì ttr ta n6i dau kh6 cia lingson phan. Khi Lieu Vinh ch5t chi em ca nfr gap ti6n cli6ncat va t6 chtrc nhting ngay ky ni¢m rat linh dinh.

69

DSch thor

DIEU CA Nti. DfiT LA THANH

Mat canh n6ng durqm xu6ng 86ng Doanh.Sac tham xuan dua ntrc sau thanh.Tren the ai thuong ddi bac menh,Trong m`6 rieng h6i ki€p phh sinh.Phan son tram trudc chua r6i iity,Trang gid nghin sau lu5ng d8 danh !Tram gidi han khong ngudi thti.c thti,Su6i vang tim ban Lieu Ky Khanli.

D6ng 1969

7o

N G a A B.f] N H

Da benh da sau khi bat thu,Thap tuiin kh6n ngQa Qu6 Giang cu'.Le than nhap that than nhan phach,Co [hfr duyen sang khi8t nga thu.Vi htru van chu.o.ng sinh nghiet chur6.ng,13c{t dung tran can tap thanh hu.Tan lan soi]g ha ngam thanh tuy¢t,Di8m di6m tinh than du thai sor.

17

71

Nghia den

NAM BENH

Nhi6u benh nhi6u sau, lam than kh6ng thu thai,Murdi tuan nam li¢t trong vting Qu8 Giang.Than dich le vao nha bat li`6n phacli ngurdi,

Cliuot ddi leo quanh giurdng gi:im sach v6. ta.Cliua th.ng c6 chuy¢n van chuo.ng sanh nghi¢t

chudn8'Khong da Oho bui ban lan vao c6i thanh hur *Durdi cfTa s?t lam lan, ti8ng ngam vang bat,Tiiih tlian drin dan di dong Oho.i ngohi c6i kh6ng

trun8 *

* Thanh Hu : Ch6'n hu. kh6ng trong stTch.Tr6.i xanh cting g9i la tlianh hu.Ldng kh6ng ban th5 su', lu6n lu6n yen lang trong tr6o,cting g9i la thanh hu.

•# Th6l so : Li'ic`m6'i kh&i tl?iu cfia vti tl`ì.

Day n6i vè cC)i liu. v6, cC}i ngoai tl`àn gio.i.

72

Djch tho.

NGOA BENH

Sau lc?i benh long khong thanh than,Mien Qu8 Giang may thangnam su6ng.Bat h`6n, dich rae tai uong.Chuot leo g€:tin sach quanli giudng lam no.Van chuong nao sanh ra nghiet cliudng,Gin thanh hur ch€°`ng vurdrng tram hieii.Soi]g. ngam ngay vfing thiu thiu,Tinh than di6m di3m tieu di6u c6i ngoai.

Thu 1969

73

TAP NGAM

Long VS giang dau 6c nhat gian,U cu sau curc h6t tri hoan.D.?t nhan tarn canh quang nhu nguyet,Xdr sy m6n ti§n thanh gia sam.

S[::gt±b6anndtrLbuhctfrt|]:hpJ]£hsuby¢nn]:]acn6.t'Tao dau chung nhat v6 yen lioa,Song ngo.?i hoang lioa tti kha xan.

rill E//ira -

%7`®

18

74

Dich nghia

NGAM V|NIJ NHtiNG VIEC LAT VAT i

Dau song Long VS mat gian nha. .d trong ncri vang v6 sau cquc do, b6ng thay vui .C6i long ctia k6 dat nhan sting nhur trcxmg, *Trudc cfl.a ng6 ngudi xfi. sy xanh ay ntii. #Ben g5i c6 ch6ng sach d5. tarn than benh tat,Trurdc den nham ch6n ru.gu Oho tu.o.i v6 mat ti6u

tuy.

Su6t ngdy noi b6p kh6ng kh6i lfra,Ngoai cfra s6 hoa vang [uoi t6t kha c¥n duo.c.

* Tqp ng6m : Trong tap cd 3 bai. Day lA bai thtr 11.

Bai nay lam ltic tic gia da v6 Ha Tinh.• Long V9 : Ten mat khi'ic song Lam Giang. S6ng Lam

Giang can cd ten nfia la Thanh Long Giang, chay giffa haltinh Ngh? An va in Tinh. Doan cu6i song Thanh Long g9ila Long Vy Giang tliu¢c dia i]han huyen Nghi Xuan, g:dnling Tien Di`en .

* Dqt Nh&n : Ngud.i hi'e`u r6 sq. ly .

Ngu6'i gap th6'i du.9'c tli5 cting g9i la dat nhan. Nhung 6.day dhng nghia trudc .

•* Xdr s9 : K6 hoc gia kh6ng ra I.am viec tl6.i, kh6ng ralam quan. Ti'rc la k6 6. qan. P`ghla ttro`ng tg. v6'i ?Sn ssr hayCu. s}-, .

75

TAP NGAM

Dich tho.

Dau song I.ong VS tdp 16u tranh,Bu6n ngffm tarn can chgt thich tinh,Tac da dot nhan vang nguyet t6,Day hien xfr s5J sac non xanh.

D6' dhm g6i b¢nh than niro'ng sacl],Tham chht dung tan ru.Q.u nham canh.88p ntic trgn ngay khong khdi lfra,Ngoai song ci'ic nd clang ngon lanh.

D0n8 1909

76

DA HANH

Lao nap an mien H`6ng lTnh van,Phd au tinh ttlc noan sa tan.Nam minh tan nguyet phh thien ly,C5 mach ban phong cgng nhat nhan.Hac da ha ky me that hi8u,Bach dau v6 l€}i chuy8f tang than.Bat sau cfru 1o triem y due,Tha hy tu mi bat nhi6m tram.

19

77

Nghia den

DI DEM

Sur gia ngfl yen trong may ntii H6ng linh, *Chim phd au cting tham giac noi ben cat am.Tren bi5n nan b6ng trang ta clap don hang ngan

dcim'Nco dirdng mdn gid lanh dan ca vao mat ngudi #Dem den t5i, ltic nay la ltic nao, mai kh6ng thay

sang iDill da bac, khong duquc viec g1, lcii vung bB girfu

than, *Khong bu6n n6i di lau dudi su.orng, ao bi u.d.I,Nen mtrng bui khong lam rau may.

* H8ng lTnh : Thudrng g9i la ngan H5ng.

# C6 mgch : Con durd'ng nhs c6 da ttr xura, h'rc la dir6.ngman.

* V6 lqi : Kh6ng ich lgi, kh6ng lam du`9'c vi?c gi b8 ichcho than Oho d6.i.Tang than : Giau lam tban kh6ng Oho d6.i bi5t, ttrc 6. an.

78

Dicll tho'

DI DEM

Ngan I-16ng may dtrng su ngd ngon ,88n sau them ffm giac cd con ,Nghin trdng bi8n ca trang tan rQi .Chi8c b6ng durdng que gi6 lanh dan ,Trd.i mai con den kh6n dQ dam ,Gia chua men viec kheo b6n ch6n !Di lau chang ngai sircrng dam do ,Mtrng dupe may rau kh6i bui Ion .

D6ng 1969

79

DAO ,{J

Minh nguy¢t chi6u c8 tinh,Tinh thfiy v6 ba dao.Bfft bi nhan khien xa,Thfr tarn trung bfft dao.Tting bi nhan khien xa,Nhat dao hoan phuc ch{.Tram tram nha't phi6n tarn,Minh nguyet c8 tinh tht.iy.

20

80

Dich nghia

N0I Y MINH

Trang sang chi6u gi6ng xira,Nudc gi€ng khong song m6i.Khong bi ngu6.i dat bu6ng,L0ng nay khong dao dong.Dh bi ngudi dat bu6ng,Dao dong mat ltic r6i yen lang trd lai.Vat v€[t mat manh long.Trang sang nir6.c gi8ng xua.

Dich tho

DAO Y.

Trang trong long gi8ng cZ},Nurdc gi6ng khong ba dao.Chang bi ngudi khuay d¢ng,Ldng nay kli6ng chtlt xao.in bi ngudi khuay dong,Xao rt5i trd yen tang.Vang vac mat manh long,Gi6ng trong trang giQi b6ng.

Dons 1969

81

Nghra den

QUA SONG LONG VY .

Ngoanh dau nhln lai que hurcyng, hang le nh6,Gid tay thai bui day khap ca dudrng di. *Vi`Ta sang kh6i song Long Vy,Da la ngudri que khac r6i.Tdc bac a giffa cat hien cang r5,Ti6ng chim hang lia dan nghe ngoai bien khcri.Ban than dtrng no'i cfra ben nhln theo,Vi ta rna nurdc mat thay dam khan.

• Long V9 glong : Khl'lc song Lam tliu§c huy?n NghiXuan. Tdr ngu6n d5n Nga Ba Plid (Hurng Nguy6n) songLam g9i la Long Giang. Khtic song 6. gan I]i§n g9i la LongVy Gian8.

Bai nay lam lulc tac gia da v6 Ha Tinh.

Ngd. rang chuy8n ra di nay la chuy8n di vao Gia Dinh d8gitip Nguy8n Anh danh Tay So.n, nan Blnh Thin (1796),nhung r6i bi tu.6.ng Tay So'n bat dug.c.

• Toy phong : Gi6 mtia thu, mha d6ng, lanh 18o, th.udrnglam cho ngudi dau 5m.

Chtg nay tac gia dtlng d8 am cb} nha Tay So.n.

82

D0 LONG VY GIANG

c5 qu5c h6i dau ieTay phong nliat 1o tram.Tali qua Long VS thfiy,Tien thi di huong nhan.Bach phat sa trung hien,Ly hang hai thureyng van.

Than bfing tan kh€niu vQng,Vi nga nhat triem can.

21

83

Dich tho

QUA SONG LONG VY

Sut sdi nhin c6 ly,Bfc n8i bi.ii lung dut'ng.Vdra kh6i song Long VP,Da ra ngudi di huong !Bai dai dau anh bac,Bi§n quanh nhan keu suorng.Be ban ben kia benKhan ngan ddng le thuong.

D0ng 1969

81

K Ii 6 N G T U 6. a V U

Kh6ng turd.c phti hoai doc,N8O phuc btit kha y.Ngoai 10 van chuo.ng the,Trung t.ing sat phc?t ky.Nhan khoa dung chi tbien,Ng.i t!ch vtr mao ky.Hai hac diec h¢i vfi,Bat dri. the nhan tri.

22

85

NghTa den

CHIM GONG MUA

Tang phd chim cdng chtra cli#t doc, *L6 trdng phai, khong cd thu6c chtia kli6i.a ngoai thi bay v6 van churo.ng, *13en trong drfu may sat phat .Ngurdii khen hinh dung va dieu bo kheo,Ta ti8c long mao long vl~l ky. *IIac bi6n cting bi6t liQ'p nliau mtia,Kh6ng d§ Oho ngudi ddi bi6t.

Gg:ntca6nnggdn6]f[:`t:cC;ac?,.CA6nngru9£gc]]£:a:h%:`'C;g:}ictllu6.ngn6l:•x. Van chuong : v;'iil hoa.

# Moo Vci : +\Iao la long d¢ng vat. Vri F` long loaf cl]im.

86

Dich tho'

GONG MUA

Gan ph6i c6ng dam doc,Ng¢ doc thu6c khong phuong.Trong ngam co. sat phat,Ngoai chu6t v6 van chuong.Ngurdi khen ding uy8n chuy8n,Ta ti6c rna huy hoang.H?c bi§n cting bi6t mtia,Khong dung mat tli8 thu¢ng.

D6ng 1969

87

KY Hff u

H6ng son son nguyet nha't luan minh,Tliien ly Trang An thfr da tinh.Thai phac bat toan chan dien muc ,Nhat chau ha squ tigu c6ng danh !Hffu sanh b.qt dai c6ng hau c6t,V6 tfr chung tan thi l¢c minh.Ti6n sat bac song cao ngQa gia,Binh cu v6 su dao hu linh.

dr jFE fad tS ulJJ

23

38

Ngura den

Gdl BAN *

Vang trang tren dlnh H6ng Son, mat bang tr6n vangvac,

Trang An nghin dam mat manh tinh dem nay.Vien nggc phac kh6ng giti. trQn dueyc bo mat mat

that nfra,Viec gi rna mang chiu chti[ c6i]g danh nho nh6 a

mat chau ?Sinh ra van kli6ng mang sicin c6t c6iig hau,Kh6ng ch6t tlii the nao cting tim lam ban vdi hu.ou

nai*Rxt them cfii thti cfia ngurdi ng6i cao nori song bac,S6ng yen 6n kh6ng mat viec gi b.in den lam h6n.

* Ky hfru : Bai nay tic gi9` g8.i cho ban 8. 116ng So.n, khira Ti`ang An lam quan cting nha Nguy6n.

Trang An ttrc la Thang Long.# Thai phdc : Vien ngQc con 6' trong da, chu.a mai dria

Sach Chi5n Qu6c ch6p : Vua Tb m6.i Nlian Xtic vao cungd8 trgng di.ing. Xulc tti. ch5i, n6i : « Ng9c sinh 6. da tr6nntii, n6u dem pha ra lay rna dhng, kh6ng |]hai kh6ng t|uygia, nhung ban chat kh6ng con nguyen ven. K6 sS sanh rano.i d6ng n¢i, n5u du'9'c dtmg clio ]j6ng l¢)c, kh6ng I)1iaikh6ng hi6n vinh, nliu.ng hinh thai tinh than kh6ng gitEdlrg.c toan vgn ». +

89

KY Htiu

D!ch thcr

Den nay ngan H5ng bbng trang thanh,Nghin dam Trang An mat manh tinh.Ng9c phac khon gin nguyen dien m`ic,TF.an ddi kh6o buoc n6o c6ng danh !Gong hau c5t ay dau sanh sam,Hucru vu'qn duyen kia quy6t d8 danh.Thong tha kia ai song bac tq'a.Chuy¢n ngoai ch&iig chtlt bQ.n liu linh,

D6ng 1909

Nhat chau : Klii mdi ra lam quan cdng nha Nguy8n, T6Nhunh.Sn chtrc tri buy?n Phti Dung thu¢c Khoai Chau,tinh So'n Nam (Hung Yen ngay nay).

• Thi I?c : Thl 1a heo rri'ng, l¢c la liuro.u nai.

• 86c Song : Dao Ti6m, mat cao hi8n d6.i Tan, c6 can .

;.Tis:ht:LaannggcT6a:?tt:acnogjsnahu;nn%[:6:°d£6.:`']iays2opahn£3,:ac'g±6Hu linh : cfing nhur lam linh. Ct~ii long trong sach va trting

tl'o.n kh6ng chL'it ban cle'n th5 squ.

90

LA PH0 GIANG THbY CAC DOC TOA

Thfiy cac cac ha, giang thdy tham ,Thdy cac cac thu¢ng, nhan tram ngam .Du du van anh bi6n than tich ,C6n can lang hoa phti c8 cam .Tram the bach mien khai nhan m¢ng ,H6ng sorn thien ly y lan tarn .86i h6i d6i canh doc v6 ngfr ,Bach phat sb hanh thtiy nga khan .

ERE EEE!E

}}

r2?Z'

24

91

Nghia den

NG6I MOT MiNH Nor THbY CAC

TREN SONG LA PHtJ #.

Durdi thtiy cac, nudc s6iig sau,Tren thtiy cac, ngudi ng6i tram ngam.V6i vgi b6ng may thay sdm chieu,Cu6n cu¢n hoa song n6i c8 kim.Tram nam tran the chi la gi fro mcr md mat,Nghin dain HBng scrn, luo'ng chanh long khi tTa

lan can,86i h6i d6i canh, mat minh lang 1€,Doi hang t6c bac xti xu5ng bau ao.

# La ph@ giang : kh6ng bi6t 6. dau.

Ben Trung IIoa c6 ntii La Pliri la no'i Su Hhng cting h6nboa mai ng6i u6ng ru.gu xem tuy€t.

iE Khai nh6n m§ng : Gifc m¢ng m& mat. Khi nhEm matngd m6.i thay m¢ng. Dd la m¢ng trong ltic ngfi. M6. matrna tray m¢ng. D6 la cu¢c d6.i c6 kh6ng kh6ng c6.

Nhan ten La Phh rna tic gia li6n tu.&ng d6n m¢ng.# t lan t&m : N6i long klii tL.ra lan can.Ng6i tTa lan can cfia thfiy cac tr6n s6ng La Phtl rna

nh6. que huo.ng 6. du.di cli€``n 116ng llnh.

92

Dich tho

NG@I MOT MiNI-I Nor THbY CAC

SONG LA PH0

Nudc dudi thtiy cac tham tham sau,Ngurdi tren thfiy cac ng6i ctii dau,Trio trd mai chisu may d6i I?,Dap dan cti mdi song troi mau.Ngoanh xem tram the tram nan m¢ng,Ngam vQi H6ng Sorii chin khric sau.Lang 16 ben song long d5l canh,Lda xda tdc n~i trang day bau.

D6ng 1959

93

DbNG LUNG GIANG

D6ng Lung giang thtiy khd. du du,Kin cb nhan sau bat trti luu.Sa chdy tan 16 phi bach 10,Lfing dau lac nguyet ngQa ban ngu'u.Loan son thtly ti8p c6 thanh mo,Thfly trtic ham sinh ti8u di8m thu.Ti6n nhi da au thy tlifiy khtr,Phti sinh lao luc ky thdi huru.

25

91

Nghia den

SONG D6NG LUNG #

Nurdc song D6ng Lung chay di, tr6ng xa v6i voi,M6i sau man mac xu'a nay troi mai khong ngdrng.Mi"ii doi cat lau tan, dan c6 trang bay lieng, #Noi dau can trang lan, bay frau lanh nfim nhoi. #Sac xanh ctia day ntii lam chdm li6n vdi b6ng

chit5u cfla t6a thdnh m6 col. #Khl Ianh ctia kh6m trtic moo ben nudc xanh cting

hoi thu trong ttlp 16u nhs. #Thfy bay chim au nhdn nho boi theo d6ng nude

rna them'Canh vat va cfia ki8p phh sinh kh6ng bi8t bao gid #

mdi h€t I

* D8ng Lung : Ten I khdc song trong vdng So'n Nan.# So choy : Doi cat hinh nhgn nhu mi~ii dhi.

itiLn°gn[gadnaaujfaGtnga:]]g:`:I,:.g:I:i.ng,agiti.as6ng.Lting cting dting chl nliting g6 do'ng, rna m6. Day la can.Han nguru : trau (nguu la loai trau bd. Huynh ngu#la

bo, vi bd thud.ng sac vang. Ham-nguu la trau, vi trauthud.ng nan dir6'i nu6.c, ngfi ngoai trd.i).

# Logn Son : Ntii moo 16.in cli6'm kli6ng hang kli6ng ngti.•# Thby lroc : Tre mgc ben bd. nu.6'c,* Da au: chim au, no.i d6ng ru¢ng. Gi6ng cliim au&

bia^n g9i la Hal au. Vi gi6'ng au bo'i tr6n mat nu6.c nen c6ten nfi.a la Phh au.

G6 nhan thu.6.ng vi cliim au v6.i ngudri nhan,

95

Dich thor

SONG DONG LUNG

Nude D6ng Lung xuoi ddng cu6n cuon,M6i nhan sau mai cu6n cb kin.

Lau tan doi rqp canh chim,Trau nam ngfi lanh trang chin con xa.

Day chi§u ta thanh pha sac ntii,L§u trtic che lanh x6i bd thu.

Nh6.n nho them thtl chin au,Ki8p phti sinh lu6ng giai dau bao thai ?

Dons 1969

96

XUAN TIEu Ltr THti

Tieu tieu bang ma'n lao phong tram,Am ly thien kinh vat hau tan.Tri thao vi lan thien 15i mong,Dinh mai dl hoan nhat mien xuan.Anh hting tan sap hoang tri sinh,Danh lgi doanh trudrng luy ti6u tan.Nhan tT tieu di§u xuan tqu hao,Doan thanhthanh ha nhft triem can.

26

97

NghTa den

DEM XUAN QUAN KHAGrl -x+

Bdi bdi mai tdc hang gia cring gid but, #T[òng thzim I::\ng rieng so. khi nhln lhffy canh vat

dbi mdi.Ngoai nghin dam chua tan giac m¢ng «C6 bd

ao», #Gay mai a tru6'c sam da d8i mat nan xuan. *.Tarn sT anh hring da nguoi, kh6ng con nghl den

chuyen dong ru8i, #Tren trirdrg danh lQi nhrrng luy v6 v6 khdc cudri. #Ngudri rieng bu`6n ba xuan rieng dep,Dtrng durdi chan thanh Doan, mat minh, le thffm

khan, *

* LUth¢ : Tac gi?I lam l]ai nay khi len Lang Sorn d3 donstr than nlia Tlianli nam Giap Ti (1805).

* 86nq Pho : mai t6c r6i bdi nhu c6 bang* 'l`ri thdo : chfrlay trong cau thcr cia Ta Linh Van dd'i

Tai : «Tri dud.ng sanh xuan thao».Nguyen T:.` Link Van c6 ngir6.i em hg ten I:I Ta IIu?

Lien m6.i ]0 tu6i dci bie't lcim tho.. Linh Van thudrng tanthan va ndi ring khi ng6i cting Hue Lien thi the' nao cringnghi du.9.c tho. hay. VI¢t h6m Linh Van ng6i no'i b6. ao nghltho., nhung kh6ng tim ra ttr. Vè nha nam I]gd chi6m bao

:|5ayni[:!o*;6rnâ:tti]ati;Ci]aa¥d]£cmy.dtrg:cchauuy?¢nTir:;gLngras::athanh mt:]t giai tho.?i trong lang tho.. -

98

Dich tl,-o.

DEM XUAN QUAN KHACH

Phcy phcr mai tdc r5i phong tram,Lang 16 tham kinh vat bi8n t.4n.

Chfiln ct®j chir{i tan ngan dam moug,

Them mai da dbi m¢t nan xuan.Anh hting da lap durdrng dong ru8i,I)anh lQi chan e burdc iihQc nhan.Ngurdi dcau diu hiu xuan vc§n d?p,

Thanh Doan thcr than le d.im khan.

D0n8 1969

* t}inh mo] : Mai trudc sam.Dting mai trong tho., met la d6 ta xuan, hai la d%^ ng`.I

}'r 6. no.i tram d8do'i sir, mii.9.n y trong can tho. Dir6.ng :«Chi5t mai phhng dich str».

Nguy6n Du d5n Lang So.n mba d6ng Ham Qui H9.i(1801) va lam bai «Xuan 'I`ieti» nam Giap Ti (i8o5), men m6.in6i lil «DI ho&n nhat mien xuan».

* Tr} sfnh : Tri la ngi.I.a chay mau. Slnh cring la ngira chaymau. Hai chti. gh6p lai thcinh nghla la dons ru6i.

# Ti6u tan : Ti5u la cur6'i. Tan la nhan in:\y.

# Dodn thanh : Ten ri6ng cda thAnh I,ang So.n. C6 tenn]iur v€:`y vi g6c Tay B:ic cfia thanh hinh vong trbn,

99

VONG PI-IU THACII

Thacli da ? Nhan da ? Bi hci nh€^`ii ?Doc lap son dau thien bach xuan.Van ki8p diau v6 van vfi mong,Nha{ irinh luni dac c8 kiln than.Le ngan bat tuyet tarn thu vtol,

::i;;i::]t±::dsnogn#|]vn6h::,do.?llvan.D9c giao:nhi nfrGthifn+di luan.

27

loo

Nghia Den

Da chang ? Ngudi chang ? Ngudi la ai d6 ? .x.Ddrng mat minh tren dau ntli hang tram nghin xuAn.Muon ki8p kh6ng h§ c6 giac mong may mu.a, -Mat chti` trinh gift lai durqc tarn than xura va nay.Ngan ]e khong ngdt giQt mua ba thu, *Clifr reu ghi mai ldi van mat doan. *Nhln b6n phia ntii li§n nhau menh mong kh6ng dirt,Rieng d8 mat minh k6 nhi nti gi fr vfrng dao luan

thudn8. #

so.n¥:n8£:LUDT!hn9hct;Baavv99nn83Ppi]uuTT6i°bnegnn#ucn:aH&o:atn3¥V6riguuy°6nngDC:ncgh::.vaod6nBinhDinh.

Bai Vgng phu Thachkh6ng cli6p vao J3:®ic Hanli Tap li.icrna ch6p vao Thanh Eien Thi t{:`p. Nhu vcay chting ta c6trfe quy8t doan rang bai nay vinh Vgng P]iu Thach 6. LangScm.

# Van V0 M§ng : Vua Tuo.ng Vuo'ng nu6.c Sd cho.i aquin Cao Dudng n&m mong thay m©t giai nhan d8n cdngchung gd'i. Phan h6i. Giai nhan dip :

-Thi6p la Than Nrr ntii Vu So.n. Sdm lam may, t@'i lammua 6. ch6'n Duo.ng Dai. -

inn

Djch t]1o.

DA VONG PHU

Da hay ngub.i ? Ky ai ngLrdi fly ?Dau non cao trai ma'y nghin xuan.

Giac khong ben mong Vu Than,Tarn than kim c6 trong ngan gu.ong trinh.

Mufl ba thu 1¢ tinh lai lang,Ng&n reu in in¢t ang sau vcxm.

Non xanh 16.i] ldp xa gan,Ganh luan thudng da rieng i]han thuy6n quyen.

r|`||u 1(J67

M¢ng May Mura ttrc la m¢ng ai an.•# Tom thu vij : Mua trong ba thang tliu,Tarn thu cfing c6 th§ hi8u la lia in-ha thu,ca` tlii c6 can : Nhat nhat bat ki6n nhu tan tliu iia.Va Ri6u c6 cau : Ba tliu don I.?i in¢t ngay dai gli6.La mu.gn y cau tho. ca`.Tac gia dhng chti. «Tam Tliu» da^ ngi.I y «Tuorng Tu»..:3£juT:r:£na:xo#:cr6]:tcr]::.gDTEE¥9nchtf:]oHtLra££:1.tr.*c.

Di Lu6n : I)i la Thi6n dao, Luan la nlian luan.•1 tile la luan thu`o.ng dao ngiiciJa

102

DIEP Tti THU. TRUNG

Van song tfing k)Dr nhi6m thu. huong,Ta khudc phong lu'u vi thi cu6ng.Bac menh hfru duyen luru gian tich,Tan h6n vO 1¢ kh6c van churo'ng.D6 ngur di tinh ph6n hoa mong,Huynli h6a nan khoi calm tti ti.ud'ng.Van dao dii u.og cam nha't tfi.,I)am thu. do thcp`i]g vi hoa iliang.

28

103

NhgTa den

BUO'M BU6'M CHET THONG SACII

Noi cfi.a s8 tr6ng c6 vfm tri'ng nhi6m mhi hurongsach v6, #

Tdr b6 vi phong luru chura h.qn la d.?i.Menli bc?c cd duyen lurii lai ncri sach s8. .A.-H6n tan kh6ng nu6.c mat kh6c van chuong.Con met sach d6 tinh gia'c moI]g ph`6n hoa,Lfra dom d6m kh6 ddt chay tarn long gffm vac.DurQc nghe dao ly I-`6i ch8t ci~mg cam, -*Say dam vao sach con ho.n da mang vi hoa. #

* Van .ong : Cfra s8 tr6ng c6 van liuo'ng. Tdrc tliu' pli6ng# Bqc mgng ho.u duy6n : Nghe truy6n la :Kh6 cat litiu duy6n luu gian t!ch.* Gi&n tich : Gian la tli6 tre. Ngay xira chu'a c6 gi€iy,

dring the tre d8 ghi ch6p. Tich la s6 sach.# D6 ngu : dich tarn la iiiQt sach. P``hu.ng |thong I,I,:9ij

gi6ng met nhu met cay g6, vi kh6ng c6 v6 ci'i.ng. D:``y la 1loai gian nh6, kh6ng canh, c6 ba long du6i nliu' ba sg'i rau.

Ph6n hoQ m¢ng : m¢ng giau sang.# Van dqo : Nglie du.9.c Dao. Do cau n6i cfiia Kli8ng Tfr.

trong sach Luan Ngti. : «Trjeu van dao tich tfi. kha liI»Nghlala «Sang dug.c nghe giang di.`o ly, chi5u t6'i ch6tcfing ha 16ng>t.

# V! hoa mang : Cau nity nglic truyan la : V! hod vuong.Nghla 1:I vi ]ioa rna thi'`c (vong).

Chi~i. ({Vuong» dtetc thL: ho.n chri` mangTr6n kia ch6p Llico ban ci.ia Tlii \Tri 6. Plii.ip g6.i iruig.

101

Dic'l tllo.

Bu'6'M Gl-Ifi'r TRONG sAc[i

Song van ttrng tham vi thu hurong,86 thd phong luru ha phai cu`6ng.Menh bac con duyen vu.ong sfr sacl],H6n tan khong le kh6c van chucrng.Kh6 moi]g lfra ddm thieu long 8£m,D6 khi8ii than sau tinh mong vang.Dao ly s6.in nghe chi8u ch8t tli6a,Hoa sao bang chti. dam cuu mang.

Tliu 1967

105

DOC TIEU TIIANH KY

ray H6 boa uy8n tan thanh khuDOG di8u song tisn nhat chi thu.Clii plian hfru than lien tfr hi:iu,Va[i chuo.ng v6 menh luy phan du.C6 kim ham squ thieii nan van,Phong van ky oan nga tqu cu..Bat tri tain bach dun mien hau,

Thien ha ha nhan khffp T6 Nhu. ?

29

106

Nghia den

DOC BAI KY VE TIEU THANH #

Vurdn hoa a Tay H6 da thanh g6 lioang hgt #Vi6ng nang qua mat tap sach doc trur6.c cfra s6,Son phan cd than phai thuo.ng xdt nhfing vi¢c Kay

ra sau khi ch6t,V!Vin churong khong meiih men bi luy vi n6i d5t d&. .*

(Cting c6 tlia hi8ii : V&n chuong kh6ng cd s6 menlirna ci~ing bi liQa d6t d6').

Nhfing m6i ham xu'a nay kh6 rna h6i ti`d.i durQ'c,N6i oan la hÌng ctia ki6p phong nhs, ta tqu coi nhu.

ngu6.i trong cuOc.Khong bi6t ngoai ba tram nan sau nay, #Thien ha ai la ngudi kh6c T5 Nhur ?

# Tl€u thanh : H9 Plihng, sO'ng vao klioang dan nhaMinli, c6 tai c6 sac. Lay 16 m¢it ngu6ì 16n Plihng. D6^ tran]it.6n ch6ng, tap hi?u la Ti8û Thanh.

treyn9.ncuFcfi6as:.:ti:agnfh::ytE3'.n8hE€itg:]a°Côu]aTt:]a:Tahng]eb:16:iiia ch5t, ch6n dud.i chan ntii C6 So.n.

Nang cd dan lai 1 tap tho. ch6p tarn su. minh. Ngu'6.i vg'16'n 12{y dem ddt. Nhu.ng chay kh6ng he't. Ngu6.i yeu vancl}u.o.ng lug.in cli6i] lai s6' bai con sot, drit ten la PIIAN DU.cAo, nghia la Cao tho. ddt con sot.

C6 ngu6ì vi6t truy6n nang, g9i la TIE0 TIIANH KY. -

loj

Djcll thor

D¢)C Tlfiu THANH K`7

116 Tay hoa ki8n giai gd hoang,Cfi.a he trang thcr chanh di6u nang.I-lit lii6ng vu.ong them h6n phan dai,'rro chua tan h6t nghi¢p van churong.

Thanh thurong kh6 h6i oan chz5ng chat,l]liorlg nhs danh chung lig vffn vLrcmg.R6i T6 Nhu. nay ba kS nti'a,Tram gian ai k6 si.it stli thuo.ng ? I

Tliu 1967

#. Hoo Uyen : Nghe truy`6n la Mai uy8n.Tai Tay lid ngay xu.a cd 1 rdrng mai r¢ng bat ngat. Lam

86 d6.i T6'ng, vao rtrng mai thu6.ng hoa, cao htrng di lackh{)ng bi6t dud'ng v6.

# Phan du : Ttrcla Plian Du cao. Nghia den la Do't d6'.# Tclm b6chdu nlen : C6 thuy6t ndi : Tinh ttr nan Ti8u

Thaiih ta th8 cho de'n nan Nguy6n Du lam tho. di8u la tren3uu n:u`m: Y tic gia ndi : Ti8u Thanh ch5t da hcrn 300 nancon c6 minh kh6c. C6n phan mink, sau 300 nan nh!{inin:®it bi6t c6 ai kh6c cliang.

Nliung nhi§u ngut.i bao ring «tam bach du ni6n» chila 16.i n6i c6 nghTa nhu «sau nay» vciy th6i. Cfing c6 ]J vidau nha Thanli thu¢c tl|6 k)'r XVII, Nguy6n Du 6. cuO'i th6kSXVIII dau the k} XIX. Nhu Way Ti8u Thanh s5ng trir6.cNguy6n Du khong tdri 300 niim.

108

QUI MON DAO TRUNG

Qui M6n thach kinh xuat van conChinh khach nam qui duo doan h6nThu thu d6ng phong xuy t6ng rnaSo.n so.n lac nguyet da d6 vanTrung tuan lao thai phhng nhan lanNhfit 1o ham uy trurQ.ng tfru 6n

Son 8 ha gia dai tham thuyNhat cao do tqu yam sdi m6n

•-t I. fe fa

=`-i.,*wij`

30

ti-f

a *A *G

Nghra den

Dudng da & Qua m6n ttr chan may rna ra. *Hanh khach v§ mm bu6n mu6n dirt tan ht5n.Gi6 dong qua tdrng lop ti`rng lap cay, thai vao chan

ngqua di dua, +Ti.ang ta nga tren mu6n trhng ntii. khi6n thau den

ti8ng vu.qn keu. *•Tu8i m6.i trung mien rna da c6 v6 gia men ngai viec

thh ti8p. *Su5t con durdng gid lanh, nhcF ho.i ffm cfia ru.qu.Trong x6m ntii, nha ai rna ham ngfi qua ?Mi:it trdi dca len cao rna cfra cdi con ddng kin.

# Qui Man quan a pliia Nam xfi Chi Laiig. Du.t.].ng hep,nrii d6'c, hinh th6 hi8m tr6.. C6 ntii tr6ng nhu' dan qul, afido d6 rna menh danh.

Ngu6.i xu.a c6 can :

Qui m6n quan i Qui' m6n quan !Thap nlian khi'r, Nhat nhan hoan !

(Ai Qui M6n, .ii Qu{ i\J6n ! +\Iu6.i ngii.6.i di, met ngii.6`i va).• Chti' VIEN la vu.t.i.n, chfr CAN lci r6, `'i \T5n bai tho. nem

{lQc la \'6n, la C6n.p Ti6n Di`6n lam l]ai nay ltic len tram Nam Quan ngh6nh

tj8p si']. Tau sang phong siic cho vua Cia Long., xong si'i2-menh tr6' v6 kinh. Nam ay la n:im Giap T}'r (i8ol), tac giamdi 4o tu6i nhung tlau dFi bac tr.£ng (d.au ci.1 bac ttr lricI:'`nh nan 6' Qu`irnh I,iTu).

THEN DUC}NG QUA QUI MON QUAN

Dud'ng Qui M0n Quan may ngtit x6ngV§ nam chinh khach tai te longGi6 dan chan ngTa cay xao xac•Trang rung dan non vurQn nao nhng

Ludi viec don dua Sid trudc tu@iD6 co.n gia ret rueyu day chung`Nha ai gdc ntii sao ham giffc ?

Nang g¢i hien chura m& canh bang.

D6ng 1972

NAM TRUVNG

Ill

PHU'gNG HOANG L0TI-IUO'NG TAO HANH

Chinh phu hoai vang 1O,Da sac thu.Q'ng m6ng m6ng.Nguyet lac vien thanh ngoai,Nhcin h.inh h8 tich trung.LTc suy thudng thy 10,Phat doan bfft cam phong." tdc phting ti8u gia,Turong lien bft tai d6ng.

I

112

Dich nghTa

SANG S6M DI TREN DU09NG NUI

PHUcrNG HOANG #

Kh!`ch ld hanh nght den con dii'drng trtrdc in.it, #Sac trdi dem van con md md.Trang lan ngoai noi cd ti6ng vuqn hti,Ngu6'i di trong ch5n cop in da'u chan.Strc y6u thudng sQ su'o.ng mdc, #T6c ngan khong ngai gid th6i.Dem ngfi ncri d6ng qiie gap ngudi d6n cfii,'I`huong nhau kh6ng v`i ch6 gi5ng nhau. #

BAi nay tic gia lam li'ic vao Hug lam quan.* Phugng Hodng ; Tt`i. in TInh di vao c6 ni'ii Phugng

I]oang Nan Giap ry (18ol) Nguy6n Du duo.ng lam tri phdTh`t.6.ng Tin thi b! b?nti, xin tdr chtrc. V6 qua nghi dugcho'n I thing lai c6 chl g9i vao Kinh. Bai nay lam tren dud.nglai kinh va m6' a;iu cho tap tho. Nam Trtrng Tap Ngam.

- \T6ng le : Con duo.ng si6`p di qua.

# Ch`~r L0 t9j. day la suong mdc.C6 cli6 cli6p chfr 1¢ la dud.ng.Ch6p nhur th6 kh6ng dting, vi 6. cau tlau tla ndi d8n

«vang-l¢» r6i.# 861 d6ng : Thud.ng thud.ng thi «d6ng b?nh tucrng lien».

g]::rnnggdd66n[gvtdafmtrst#.:¥]tE:`gvna:]ytht:{o.]=]g]6nnhga,:.6ngcanhn8`b

113

Dich tho'

THEN DUcyNG PHU'CiNG HOANG

Nghi dudng tru6.c mat rna lo,Trdri mai con vudng ld md bang den.Ngoai noi vu.gn hi'i trang chlm,Trong noi cop dao im lim ngurdi di.Suorng dam nhfrng ngai lquc suy,Mii dau t6c ngan sg gi gi6 lung.Quan que gap ga tieu 6ng,Thurong nhau ha t.?i canh d8ng rna thucrng.

D6ng 1969

114

THU CHf

Hurong Giang nhat phi8n nguy¢t,Kim c8 htra da sau.V5ng sT bi [hanh tn.mg,Tan thu dao bach dau.Hti.u hinh d6 dich d!ch,V6 benh c6 cau can.H6i thfl Lam Giang ph5,Nhan tan ta b?ch au.

3

115

THU DfiN

Nghia den

S6ng Huong mat manh nguyet, #Xua nay g9'i kh6ng bie't bao nhieu m6i sau. *Chuyen cfi chanh thuong m6 c6 xanh,Thu mdi tdi tren dau tdc bac.C6 hinh men phai ch!u vat va. #Khong benh md lurng van khom khom, #Ngoanli dau tr6ng v6 ben song Lam, #Long nhan xin ta tdr chin au trang

. Hucrng giong : Con song chay giffa kinh thanh Hug,m°;tat:aftgscfi?un,I:13:g)t£::yg:3au:gig?cn.thanghamD6ngcac

dien Hgc Sy, tudc Du Dtrc Hau va lam viec tai Kinh D6Hug. Nhung long van deo nang m6i sau thi6n c8.

. 86 d!ch d!ch : bat bu6c lam viec vat va nhu a trongquan lfi.. Lam lung vat va.

* C6u c6u : Benh gti lung.Lam quan lu6n lu6n phai gift. v6 khtim ndm nhur k6 mac

b¢nb gd lung.# Lam giang : Con song a in Tinb, que huro'ng Nguy6n

Dt].

]16

Dich tho'

Tllu DfiN

song Huo.ng mat manh nguyet,I.ai lang sau c8 ci^\ni.

Chu}'en xu.a m6 c6 bi8c,Thu mdi tdc hoa ram.Cd hinh than phai kh8,Kh6ng benli lung van khom. *Ben Lam Giang ngoanh laiBay au vui sdm ham #

DC)ng 1969

# `'6 khtim ntim cfia gi6'i quan tru.6.ng.#. Ngh¥a den : Bung muo'n nhan nhung danh phu ctlng

(lan bacli au,

117

D I i U K H U I fi N

Tu#n rna bfft lao tfi.,Li¢t nti. vO tliien chung.Pham sanh ph\i ky khi,'1`hien dia plii s& dung.

Niem nlil thuoc th5 stic,Dfi. nhan mao c6t d`6ng.Tham ti6n bat tri chi,Van than ham son trul]g,van than vat tlian uy§n,Sb tlii v6 loan cons.

Z, th ifeJ?`±

118

D!ch ngli¥a

DIEU CoN CH6 CHfiT

Ng¥a hay kh6ng ch8t gia,Ngurdi trinh lief kh6n8 ch8t yen lanh.Pham ngudi sinh ra c6 khi phach khac thudng,Trdi dat kh6ng cd ch6 dung fling.NghT thuong may thuoc giQ'ng gia stic,L6ng xucrng cfing d`6ng vdi loaf ngudi.Ham ti6n kh6ng bi6t ddrng,86 minh ti.ong ntii lanh.86 minh ch6. than ttrc,Bao lan thfr strc kh6ng thanli cong.

Dich tho'

D I E U K H U ¥ fi N

Tufn lna kh6ng ch8t gia,Lief nth kh6ng ch8t yen.Pham khi |]hach khac thu.dng,Trdi dat hay ghen turo'ng.Thuo'ng may gi6ng gia stic,Chng ngudi d`6ng thit xu.o.ng.Ham ti8n kh6ng bi6t th6i,B6 mlnh i`ti.ng gi6 suo.ng.86 minh chd than ttrc,Ch:8ing ven cong d.{u trlrdng.

Dons 1969

119

MONG DAC THAI LIEN

IKhan thtic giap diep quan,Thai lien trao ti8u dinh.H6 thfiy ha xung dung,Thtiy trung hffu nhan anh.

11

Thai thai Tay H6 lien,Hoa tliirc cau thuqng thuy§n.Hoa dl tang sd thy,Th¥c di tang s6' lien.

IllKim:.;than khtr thai lien,Nai udc d6ng lan nti..Bat ti`i lai bat tri,Cach hoa van tie'u ngff.

IV

CQng tri lieu lien hoa,Thhy gia lien lien can.Ky trung hfru chan ty,Khien lien bft kha doan.

V

Lien di¢p ha thanh thanh,Lien hoa kit5ii docinh doanh.Thai chi vat thuong ngau,Minh mien bat phuc sinh.

120

# ff fii *

€?.#;,;:`-

ra ?. ¢ ifa fu fty#to#`

% KJ `% a_Z`w, t# -a !

Jg ,ng ,* ,aIf # i `m4fJfr4g`£

4

121

MONG THAY HAI SEN

I

Xan tr6n quan canh budm,Cheo thuy§n con hai sen.Long lanh h`6 nhay mud.c,Mat nude b6ng ngurdi in.

11

Hdi sen sen h6 Tay,Khoang thuy§n hoa gu.ong day.GuCing tring ngudi sQ' d6,Hoa tang ngudi yeu day.

Ill

S.ing sdiii di hai sen,Hen ctlng cO hang xdmTdi ltic nao kh6ng hayNdi curdi hoa each kh6m

IV

Yeu sen d6u yeu hoa,C¢ng kh6ng ngurdi tircmg thdrc.Trong c¢ng tot chung tinh,Hoa lla tu chang dirt.

VLa sen don ddn xanh,Hoa sen mcm man xinh.Hai sen dd'ng chain ngd,Nan sau hoa chfing sinh.

D6ng 1969

122

NGfiu THU GONG QUAN BICH

Trieu xan nhat vu phan,MO duo nhat b`6n thfiy.86 mom ta tri giao,Khai song ki8n kinh ky.Song ngoai kinh ky man tha trurdng,MS nhan du du each cao tudng.D6 vti nh5t thanh xuan khdr hI,H6n h§ qui lai bi c6 huo.ng.

5

?2

?3i`r=E

]23

TiNH CO. Di?- VACH GONG QUAN

Sdm an mat bat com,Chieu tim m¢[ b6n nude.D6ng cfi.a ta ngurdi quen.He song thay gai g6c.Gai g6c ngoai song mgc ng5n ngang,MS nhAn voi vQi cach cao tudng,Cu6c keu met ti8ng xuan di mat !H6n h6i I V6 di... Thuong c6 huong.

D0ng 1969

]24

NGtlu DE GONG QUAN BICH

I

Xuong hop mom ti§n xuan sac lan,Cach giang dao d6i NgT Binh sam.Xuan t6ng giang thuQng lai ha xtr ?Nhan y thien nhai Ire nhft quan.Man dia ph`6n thanh van da vri,Nhat sang c6 mu¢n dich xuan ham.

E*bn°8``°h%=&##8qnd5tdtl%nhgt6qi"a\=&y"

6

-?,J

g ZJzj31* ae i

]25

NG^iu Dii GONG QUAN BicH

11

D6ng vong giang dau vQng c6 giao,Pin van v6 dinh thtiy thao thao.Phong xuy c8 trfing phh vinh tan,Nhat lac binh sa chi8n c6t cao.Sern nguyet giang phong nhu htiu dai,Nham the c5c am bat ttr lao.Binh sinh dl tuyet van tieu m¢ng,Pha ki6n bang nhan van vti mao.

„ Z # I,`j?v tt- *S b

/i a ji-fa;;;` !3

126

Nghia den

TiNH ccr DE NOI VACH CONG QUAN

I. Trurdc c.fra Xuong hap sac xuan sap tin .#Xa xa d6i vdi ni'ii NgT Binh a cach song #Xuan theo ddng song di v§ dau ?Ngudi nirong chan trdi lun tre vi 1 chdrc quan.Dem mua ti8ng ron ra nghe day dfft,Tren giurdng mat minh dting n6i bu6n m6 coi

rna ch5ng vdi khl lanh cda xuan.Hoa dao chd cay duqc Cbria Xuan yeu dfu,Ben cqnh c6 DI Gid tanh het strc chua ngoa,

11. Dan song tr6ng xu5ng d6ng la noi dan cti.Dam may bay lang thang, nu'dc cu6n cu¢n.Gi6 thz}i ncyi m6 xtra, bao nhieu phti vinh tan

h6t, .Bang chiBu tren bai cat, xurorng chi8n sS vun

Cao, *

arE:ggnE£6:1;6hs3ncgti:ghukhc:n[g6nt£Cgh£:nd,gal;.Binh sinh df dtrt ham mong len may xanh, *S9. thay cd ngudi a m¢[ ben h6i den long canh

Hai bai nay Nguy6n Du lam trong khoang vao Hug lamTliam Tri. (D6 vach den 3 bai. Bai dau the ngfi ng6n).

* Xuong Hqp man : Cfra Vua.* Ngy Binh : 1 danh so.n a Hug, dtrng lam titsn an Oho-

127

Dich tll0

TINI-I CO. DE NOII VACH GONG QUAN

IIIau nhat man xuan trudrc cfra rt5ng,Xanh xanh ntii Ngqu phia kia song.Xuan theo ngon nu6`c v6 dau td ?Quan lun chan trdi nghi chan kh6ng IRa rich dem d`6n mu.a nhay dat,Im lim muon ch6ng lanh qua song.Hoa dao chd cay D6ng quan m6ii,Di gid ghen tu.orng ch#t cl]tra long.

11

Trong vdi que cri nurdc mong menh,Cuon cu¢n may theo song bap b8nh.Cat phang ngay ta vun chi8n c6t,M6 xu.a gi6 lanh lap phtl vinh.Gi6 song trang ntli nhu chd khach,U6ng h6 nam hang cting th6a tinh.L0ng canh nhtrng e ngurdi h6i den,Tung may da dirt mong blnh sanh.

Thu 1967

thanh vua. Thanh vua 6' phia bzc ngan song Huromg, Ng¥Binh 6. nam ngan.

# Van lieu in?ng : m¢ng lam quan ldn* Pho vinh: Vinh boa pin phi8m. Ttrc la c6ng danh

phti qui tren d6.i nhu ang phd van.* Chl6n C6t: Xuo.ng chi5n sS.Ltic Nguy6n Du vao Hug, tan tich cia chi6n tranh van

chua lap h5t.

]28

T6NG NHAN

Huorng Can quan dao lieu thanh thanh,Giang bac giang nam vO ham tinh.Thuqng uy8n oanh ki§u da d6 sac,C6 huong thuan lao thuQng kham canh.Trieu dinh htru dao thanh quan hi8u,Trtic thach da tarn phu nhi minh.Trd trudng than tieu cO d5i anh,Man sang tr¢ vri b#t kham thinh.

8

I,.9

TIEN 13AN

Nghia den

Doc dud'ng cai quan qua Hurcrng Can sac lieu xanhxanh' *

K6 phla bac song, ngudi phia nam song, tinh vO ham.Con oanh tr6 vlrdn vua llay ghen nhau vi sac d?p, #Rau thuan gia que nha van con nau canh durQ.c.Tri§u dinh cd dqo khi8n anh trdn chti. hi8u, *Trtic da cudi toi kh6ng trQn ldi th§. #86i h6i io nao, den sau mat minh d6i b6ng,Ti8ng mira dam day ca giudng nghe khong chiu

nbi. #

* Huong Can : tan 1 ling each Hug chi`rng b5n cay s6v5 phia Bac. Con dud.ng thien ]y chay ngang qua a6. Lingn8i ti6ng v6 quit.

• ®o d6 sac : IIay ganh gh6t nhau vi sZc dep. Am chicac quan tri6u nha Nguy6n thd.i bay gi6., vi ganh ti nhaurna ham hai lan nhau. Nhu vu Le Van Duy?t, Nguy8n VanThanh, vu Le Chat Bang Tram Thud.ng, van van..

+ Qudn hi6u : Theo cau nay tlii ngud.i ban cfia Ngny8nDu durQ.c Tri§u dinh Oho cao quan v6 phung du5'ng chain? gia.

• Tr€c ihgch : Thtican dat,Da chng kh6m trdc tang da hen h6 chung sang vdi nhau

th5 madanhphu d6 ra lam quan.• Cau nay vtra ta tlnli lti?I ly vtra ta n6i long chua x6t

cho than phan. Lai vtra ta canh dem ti6n b?n di, vdra tacanb tic gia dtro.ng s6ng 6 Kinh d6.

]30

Dich tllo.

TlfiN I}AN

Hurarng Can dudrng lieu clap darn xanh,88n bac bd nam bin I.in tinh.Oanh tr6 vurdn vua ganh gh6t d?p,Thuan gia que cti ngQt ngon canh.Tram cam mtrng bac than lo ven,Trtic thach cudri t6i nguyen chang thanh.Than thtrc giudiig khuya ntrong b6ng 16,Chang kham mu.a Sid st]t sdi canh.

D0ng 1969

131

NGAu Dii

Bach dja dinh tri da sac khong,Tham durdng ti8u ti6u ha liem lung.Dinh d6ng chain chfr thien gia nguyet,Tieu thc ba tieu nhat vien phong.Thap khan d6 car lloanh ]Inh bac,Nl]fft than ngQa benh D8 thanh d6ng.Tri giao quai nga sau da mong,Thien ha ha nhan bfit mong trung ?

]32

Nghia den

'riNli ct} DE v|NH

Th6m sAn tr6ng tron chl cd mau dem bang bac, #Nha sau than tham, rein ha xu5ng bao qu-anh.Durdi b6ng trang cda nghin nha, ti8ng chay clap

vai nghe ron ra, A

Mat vien gi6 th6i, tau chu5i khua xao xac tieu di6u.Phta bac Hoanh son, mudi mieng keu d6i, *Gdc dong thanh vua, mat than nan benh. *Cac ban quen bi8[ lay lam la sao ta hay sau m¢ng,Thien ha ai lal ngudi kh6ng a trong mong ?

* Bgch d!a : Kh6ng c6 gi ca, tr6ng tro'n. Cting nhu n6ibach dinh, ljach tha, bach di¢n.. Cli6' kh6ng phai dat trang.

* Blnh d6ng : Ti5ng luc lac rung, ti6ng chay men, nghenhip nhang, ron ra.

ep Thep khau : Mud.i mieng ttrc 10 ngud.i.

Nguy6n Du c6 3 ngu6.i vQ.. Ba chanh that sanh dirg'c 1trai, ba k5 tliat sanh durgc 1 trai. Ngur6`i tlii6p sanh dug'c]o trai va sau gai.

* B6 Thanh : Thanh IIu6.

Nguy6n Du vao lam quan a IIue' td. nan 1805 dan nam18oo thi b6 ra Quang Binh lam chtrc Cai Ba.

133

NGAU DE

Dich tho.

Tr6ng trai sin them dem nhat su6i]g,Nha sau im lm btrc ram buong.Ti€ng chay lay d¢ng trang nghin n6c,Tau chu6i din hiu gi6 mat phdng.Murdi mjeng dbi ccrm ngoai c6i Bac,Mat than nam benh g6c thanh D6ng.Ngudi quen trach td hay sau mong,'rhien ha con ai tinh tao kh6ng ?

Thu 1967

134

T A N T 11 U N G ri U rl tr N G

Giai]g thanli nliat I]gQa duy¢t tarn chu,Bac vQng gia liuong tliien tan d.Flu.Le Thdy Cam Scrn giai thi khach,Bach van hang thu bat thcxing thu.Thfr than dl tac phan lung vat,Ha xtr trhng tarn ham man du.Mac hu.dng thien nliai than luan l€.`c,Ha ni`m kiln thi dg vu'o'ng cliau :

10

135

Ngh¥a den

D:tu MUA TIIu TiNH Gtr HtiNG Bu'r

Mat n&m noi Giang thanh ch6c da ba nam trdn, +Trong v6 Bac que nha 6 tan cu5i trdi !L¢ thfiy C?im sorn d6u la khach, *May trang cay h`6ng bao xi6t v6 thu.Than nay da lam vat trong 16ng trong chau,C6n tim dan dug.c canh vui chcri theo song nu6.c.Chd nhin chan trdi rna than than luan lap,Phia nam song nay da la dft cia vua r6i *

# Giang Thdnh : Thanh hen song. Day la thanh D6ngHai ben song Nhat L¢, tti.c la thanh Quang Binli hi?n gidr.

Tai Quang Binh, Nguy6n Du lam Cai Ba gan I]5n nam, tdr1809 d5n 1813.

Vay bai nay lam vao khoang 1811-1812.

# L€ thdy, Cam son : la song Nhat I.? va ndi c°am Ly.S6ng Nhat Le cliay ngang qua tlnh ly. Ntii Cqam Ly 6' noii

ranhgidì. a?am Ly c6 ten ni~i'a la rl'gan So.n.Sach I)ai Nam Nli*t Th6'ng Chi cli6p rg`ng: « Xua c6

ngu6ì leo nL'ii b! lac du'6.ng, tho€.\t th%y mat hon ntii s&nxuâ't toan b€.ich ngan, râ't I:{y laiii la. Li'ic tr6' vè n6i li.iichng ngu'd.i lang, r6i d;`n nliau theo dud.ng cti tiin len ntiithi mti nit kh6ng th ay 16'i di. SAch 0 Ghau C€:`n luc n6i+

136

Dich tho.

TAN THU NGAU HtiNG

Giang thanh m¢[ den ba xuan lun,Ngoanh lai gia huong nco mit md,sang Le non Ngan dau chang khach,Gay hang may trang thay d§u thu.Chau 16ng vudng ki6p thdi danh doan !Sang nudrc vui chan ha d6 dau !Luan lac I)hucrng trd.i thai char nghI :Bd Nam da thuoc dat Than Chau.

Thu 1969

rang a C&m Ly chung linh, tic dT sam bach ngan chi di ».Nghia la « Ntii Cflam Ly un dtic khi linh, men sinli ra bactrfng rat la. D61a n6i v6 ndi n`ay».

VI vay ndi Cqam So'n c6 ten nfra la Ngan So.n.# D6 Vuong Ch6u : Quang Blnh ltic bay gi6. 1a I trong

ban dinh le thu¢c Kinh Su. D6 Vuo.ng Chau ttrc Kinh Su.Trong bai nay tic gia t6 y chin viec lam quan mu6n tr6

v6 vu6.n nhung kh6ng tire v6 du.gc vi tan than da tr&thanh « chin 16ng ca chau » r6i.

R6i lai mu'9'n canh Quang Binh da thuScv6 Kinh Su, d6r.&ng : «.Th6i dri.n-g tlia~n th& nfi.a, dh.c6 v§ vu'6.n ctingtrong dat nha vua. Tranh clf`u cho kh6i nang ».

139

TANG NHAN

Doanh doanh nhat thtiy gidi cO th6n,Trung hffu cao nhan ba't xuat mom.Tieu loo m¢ng trudrng tan bat canh,Tan Thy van sT khau nang ng6n.Xuan van man kifih quan my loo,Thu dao clang trudng d6c lfr ton.Ng5 duc quai quan tang thfr the.Dff 6ng the tug lac cam ton.

11

jf a,'`4- fa`%

E EEFT:FT

¥`€

;,=``

?i-L&*.,6 `EL .A,fa

138

NghTa don

'rANG NGu'0'I

Mat d6ng song day nhay lam gidi ham cho x6m m6c6i,

Trong d6 c6 mat cao sS kh6ng ra kh6i ng6.Giac m¢ng tieu loo long kli6ng h6 tranh dua,Viec cti Tan Thy mieng van ks lai duqc.May mha xuan phfi day du'dng 16i, quay quan cring

hurcru nai,

Lda mda thu trai trhin d6ng ruong, lo don d6c conchau.

Ta mu6n treo mti ra v§ tlieo chi nguyen,D8 chng 6ng gay dan u6ng ru.Q'u vui hu6.ng tu8i gia.

T16u I¢c : La chu6i va con nai.Sach Li¢t Tfr ch6p : C6 ngu6.i ti`6u phu thay mat con

nai bi thg san du8i cliay hoang, ben don dudng danhch5t. Vi mac di dan cfii chua den v`e dug.c, phai dem dfumet no.i kin dao va lay la chu@'i phfi kin. Ijtic tr6. v6 qu6nlfrng kh6ng bi6t d:{u no.i nao, ben cho la chuyen chiembao, vtra di vtra ram l]®ain k6^ cau chuy¢n.

Met ngu.d'i di clang nghe 16.i ka^ 18^, theo d6 rna di timthi thay con nai dan dur6.i la chu6i. V.6 nha bao vg. : « Ltic

139

TANG NHAN

D!ch thor

Quanh co d6ng bi6c chan than cdi,D6ng cfi.a ng6i cao mat bdng ngurdi.Hirou la mong ddi long nguoi h&n,Tan Thy chuy¢n ci~i mieng ban cho.i.Giuc long con chau inda sai ltia,Chung thd huoru nai bu6i d?p trdi.Cfil]g mu5n tdr quan theo nguy¢n ci~i,

Ctii]g Ong tu@i thg rurqu dan vui.

D6ng 1969

nay anli ki6m cdi m¢ng bat du'gc nai rna kh6ng bi6t ach6 nao. Bay gi6. ta tim dug'c nai thi k6 kia la k6 m¢ngthat.

b€iYqd:;%:nt{a::acyhLai:h:ngh±%:hnFu¢dn;gk:gfycnfig[ut6i±atij5+F]gci:m¢ng ann that chang ? ».

Ch6ng n6i : «Day ta cri. bi6t dug`c nai la dug'c nai cangi pli?ii lji6t i`6 nb`ng ta m¢ng hay h€Cm m¢ng.

Ngud.i ki6m cfii v6 nha a6m m¢ng thgy ch6 minh daunai va ngu'6.i da d6n lay nai minh dau. Theo m¢ng timdugc ngudi va nai. B¢n ki¢n dbi nai lai.

Quan kh6ng bi8t xfr sao cho phai ben truy8n chia d6!con nai, m6i ngur6'i l*y met nil.a.

140

GIANG DRU TAN 80

Tan phit cu6ng ca ttr sd chi,Luc tan phong kh&i tich duong vi.Bach van luu thdy d6ng v6 tan,Ngu phd phh au luSng bat nghi.V0 1uy vj u.ng chieu qui trach,Bat tai da khfing t5c quan phi.Nien mien thu sac h6n nhu hfr,Nhan tai tha hucyng bat (¥ tri.

I?

141

Nghra den

DAO Bud.a NO.I DAU SONG

X6a tdc hfit ngong di ttr tung,Tren dam rau luc tan gid thai, bang chi§u nhat su.a.May trang nurdc chay d6u b#t tan nhu nhau,Bac chai chim au, hal ben van khong long ngcr vquc.Khong luy thi chang gi cho qui trach, *Bat tai men hay sg viec quan sai.Nam nam sac thu van h6n nhien nhu vay,Ngudi d dtit khach khong tny bi6t rna thai. #

* Qui : am chi quan tr6n rna long d¢c ac nhur qui.Dai Nan Chinh Bien Li?I Truyen ch6p :Rhi ra lam (|uan, Nguy6n Du thudng b! quan tr6n qua

trach, nan lay lam bTc chi.Bai tho. nay chtrng minh di6u ay.

142

Dich tho.

DAU SONG DAO BU.dc

Dan x6a tdc mieng ca chan bndc.Cid luc tan la ludt ta du.ong.

Nude may vdi vpi b6n phucrng,Phh au ngur |]hfi doi dirdng tin nhau.

Ddri vd h.iy qu.i dau dam qud,Than bat tai nhfrng squ vi¢c quan.

Sac thu nan van h6n toan,Khach tha huorng lai bang hoang vdi thu.

D0ng 1969.

]43

NGjlu DAC

C6 tlialih nhat m¢ kh6'i am van,Thanh thao man man dao hai tan.Klioc4ng da 17i6n mai v6 chL'i c6t,

Thh phuong doc thac hfru quan than.Squ lai d6 le giai kieu ng5,Lao khti. viin cliu'o.ng diec ti nhan.VQng ngo.qi H`6ng son tarn bach ly,Tuorng tang ha xtr vffn ti6n lan.

¥ #` & ± #K-J* +% ¥ ithf*z= ng a ife

%t3RE in EI

rfu B' 23j. #-

13

114

Nghia den

TiNH CO. LAM NEN NI-Itl.NG CAU DAC I

Ngay t6i nori thanh coi b5c len nhfing lu6ng maydent

C6 xanh nit nit lan tan bcr bi§n.No'i n¢i tr6ng xu.cmg vO chd vhi kh.ip,Ch6n xa la rieng gdi tarn than lam quan.Khi cd vi¢c, ben nha lai d§u len mat vdi ta,Ldc gia r6i, van chucrng cting xa ldnh ngurdi,Nhin ra ngoai H6ng Son xa ba tram dam, *Bi€t theo nori nao rna h6i xdm ngay xua.

I C6 thanh : Ltiy Dao Duy Tdr ttrc Ltiy Thay.Bai nay Nguy8n Du lam ltic lam cai ba a Quang Binh.

Ltic nay la ltic nlia tho. bi quan tr6n chen ep ho'n ldc cona Hug.

* IIa Tinh Quang Binli tuy nan canb nhau nhung ntiiDon hrem tr6', dud.ng qua lai kh6ng dugc d6 ding, them

:a:,,V;?alctfg:nt¥b::£Cnri:ga:%n£:3:gb8hc6hatnhtur::.gkh6ng

]45

Dicll tbo'

NGAU DAC

Chi6u tuon may ngtit nhay cO thanh,C6 bi8c tran lan tan bi8n xanh.Noi quaph chon day xucrng bac menh,Qiie ngurdi gdi tan kie'p phil vinh.Viec bay nha lai deu len mat,Gia den van chuo.ng cting tranh minh !Ngoinh lai H6ng scrn tram dam cach,No.i dau xdm cti budc tim quanh.

D0ng 1969

lj6

•fl-lANH HA KHf MA

Thhy gin lao rna khi thanh am,Mao am bi can sffu ba't cam.Thach ltiy thu han kinh thao doin,Sa tru'dng nhat mo tram van tham.Co lai b£{t {ac cau nhan thai,Lao khii. chung hoai ljao qu6c tan.Nai dac phong siro.ng toan nhl tinh,Mac giao ky trap tai tucrng xam.

%

14

Dich ngliTa

NGUA B0 I)U.0'I CIIAN THANH

147

Con ngq.a gia nha ai b6 dudi bang thanh ?L0ng nam da kho gay kh6ng th§ ta.Noi thach ltiy thu lanh, 16i c6 can c6i,Ch6n sa trLrdng trdi chi6u, ldp may day d5c.Bung d6i, khong hgc thai cau canh ngudi,Tu8i giA, van gi fr long mong den on nude,Chiudurpc phong suong, tron tanh trdi,Chd d§ cuong d&m pham vdo than mat lan ntia.

Dich the

NGUA 86 CHAN THANH

Ngqua gia ai b6 96c thanh hoang ?Long nan duoi chn da boo xuong.Lqnh ay c6 thu dudng thach ltiy,May un ngay t6i dam sa trudng.On ngurdi, d6i van khong cau cqnh.Nq nude, gia dau ngdt van vurong.Suong gi6 t&nh trdi mtrng gil-I v?n,Than ddrng vudng nfra nghi¢p yen cuorng,

Dong 1969.

-148

THU NIIAT KY HU`.NG

Tay phong tai dao bat qui nhan.D5n giAc lian uy di tliap phan.C6 qu6c ha sam khan lac nh4t,Tha huo.ng than the thfic phh van.Hot kinh lao canh kin trieu thi,Ha xdr thu thanh tac da van.T¥ than bach dau khigm thu thap,Man dinh hoang diep lac phan phan.

15

43&

ck

14©

NGAY THU Cl-IEP HU.NG

Nghia den

Gi6 lay mdi den cting ngucri kh6ng v6 nha durQ'c,`Ma da tha'y khi lanh mudri phan glie g6im.Non song nudc cti trong bang chi§u- ta,Than the ch6n tha huo'ng gdi Oho dam lnay'n@i.'.

Sang ham nay chg.t thay canh gia rna kinh, 'Dem qua nghe ti8ng thu a ncyi nao n6i day.Curdi minh dau da bac rna thi8u tai thu x€p,Day sam la vang ri.ing bcyi bd.i. i

Bat qul nh6n : Ngu6.i di xa kh6ng v6 du`9'c.T6y phone : Gi6 tay. Mdd tliu gio lay b€it d2iu tli8i Oho

d6n h6t mda d6ng.Han ljy : Cai oai cfia khi lanh.Khi lanh gay g5t khi5n cho ngu6.i pliai khi5p sg..

]50

Dich tho`

NGAy THu cHEp HtrNG

Gid Tay indi thoang khacli xa du6ing,Khi lanh diu hiu da tham xu'ong.Chi§u nhuom ntii song tlnh c6 qn6c,May v.a.ng than the l]6ng tha>t.huo'ng.Vdra ng,hieng tai ling thu lep~<ti6ng,86ng giat minh tr6ng tdc tr.ang guong.Ngan n6i gia ddi kh6ng bi6t lieu,Day sam nurQ'p nugp la l]ay suoi]g.

D0ng 1969

]51

NE GIANG KIIAU IIUO.NG V(.)NG

Vpng vgng gia hu'ong t¥ nhat bien,Hoanh scm chi each nliat scm diei].Kha lien qui 1o tai tan nhat,Doc bao huro.ng lam dl ttr mien.Yen dao thu ham thanh nhap hai,N6 giang trao tru6'ng bach ham thien.Ngoai chau kim dff ng6 chau biet,Khan khan nhan phong b.¥t tqu ti6n.

16

152

NghTa den

Tb. Ctl'A SONG Nfi GIANG

THONG VfJ QUE HUO'NG #

Ngam vgi que nha xa xoi nhu a tan ben canh mattrdi .

Nhung chi cach mat ngQn ntii trong day Hoanh Son.Kha thutyng dudng v6 chi di trong ba ngay la den,Ma rieng Om long nhd qua da ng6t b5n nani tr6n *Ngoai Y6n D.io, khi thu lanh. mau xanh nhap vao

bian,Noi N6 Giang, nudc tri6udang, sac trang ngain ca

trdi.Chau ngoai nay chng chau ta khac biet, *Phong each con ngurdi, xem coi kh6ng gi6ng nhu

XLra *

# N6 Giang : Tuc g9i song Ron, a phia Bfc Quang Binh,gan deo Ngang.

• " ni¢n : Nguy6n Du ra lam cai ba Quang Binh nanky Ty (18L9) d5n nan Nham Than (1812), tinh theo tathi la 4 nam. Vay bai tho. nay lam vao nan Nhan Than.

• Ngoql ch6u : Cia Long len ng6i, chia mud.c Vi?I hamra lam 23 tram va 4 doanli.

TdrNinli Binli tr6. ra g9i la BZc Thanh, tha.ng quan 11trtin. Tt`r Binh Thuan tr6' vao g9i la Cia Dinh Thanh, th5ngquan 5tra'n . Khoang gift.a dat Thanh H6a tram, Nghe An-

153

Dich tho.

'rtr ctiA Nfi GIANG TRONG VE QUE Huo.NG

Lang xa trdng tTa mat trdi xa,Chi each deo Ngang mat dinh ta.Durd'ng tram thong dong ba bfi.a tdi,Ldng que canh canh b6n nam qua.Bisn chao dao Eo mau thu lanh,Trdi ngffm song Ron song bac pha.Ngoai dd trong day ray cach biet,Nhan phong xem ci~ing kliac xua lna.

D6ng 1969

tram, Quang Nghia tr#n, Binh d!nh tram, Phti Yen trfn, BinhH6a tr5n. Binh Thuan tran va 4 doanh la Quang Tri doanh,Quang Binh doanh, Quang Dtrc doanh, Quang Nan doanli.

86n doanli thu¢c dat Kinh Kjr.Cac trdn a Bf c Thanh chia lam 5 n¢i trfnva 6 ngoai ti.5fl.

Nhti.ng tram Nghe An, Thanh H6a va cac n¢i trfn BfcThanh thi dting ciru than nha Le lam quan cai tri. Cdn 6ngoai tram thi giao quy5n cai tri cho cac th8 hao diaphuo.n8.

chfi.(Ng6 chau) va (ngoai chau) tac gia mug.n chti. (n¢itram) va (ngoai iran) d8^ ngu y am chi viec ddng cu.u tliannha Le va c6ng than nha Nguy6n.

aa:hnaanypch6°nngh:££]1¢::gy:achconngur6.i.- Cach d6i xfi. cfia nha vua duo.ng him thua nha L6.- Phong dS cfla ngu'6'i cti ngu6.i mdi khac nhau.- Long caa nhfrng ngurd.i ra lam quan cting nha Nguy6n

c6 nhi§u thay d6i.

154

D0 LINH GIANG

13inh sa tan xdr thdy thien phh,Hao hao yen ba c6 do thu.Nhat vQng tan nhai thong cqu hai.Lich tri6u cuong gidi tai trung luru.Tamquan cquu blch phi hoang di¢p,Bach chi8n tan hai ngga luc vu.Bac thu'crng th8 dan mac tuong t3,Tra'p mien ti6n tl]! nga d6ng chu.

17

]55

Dich nghia

QUA SONG GIANII #

Cu6i bai cat bang, trdi nurdc nbi 16nh b6nh,Thu noi ben cti, khdi song 1`6ng long ngdi ng.di.Ben ben song. mat trong thay su6t ngoai bi6n cci,

GAG tri€u dai, gifra ddng chia bien cuo.ng. *Lfiy cti cfia ba quan la vang bay khap. *Hai c6t cfia k6 bach chi6n bach thang n&m trong bai

c6 hoang vu. #Ngudi d!a phu.o.ng a pliia Bac bd song chd ti hi6m

nhau,Ba chuc nam trudc v6n cting d6ng chau vdri ta. #

• Linh Gicing : luc g9i song Gianh, thu¢c tinh QuangBi nh.

# Bien gi6i : Su6t thd.i Trinh Nguy6n tl.anh hhng (1566.1788), song Gianh la ranli gi6.i gitra Du.6'ng Trong va t,u.6.ngNgoai.

+ c¥u bfch : Ltiy cfi, tti.c LRy Thay do Dao Duy Tdr xay.Noi nay thudrng xay ra nhi6u tram danh gifia Trinh vaNguy6n chng gitia Nguy6n Cia Mieu va Nguy6n Tay So.n.

+ 86ch chi6n : Tram tFan danh-Chi ngu6.i c6 strc manhphi thud.ng, chl cac manh tub.ng.

Bach chi6n bach thang : tram tram tram thang - ChinhEng tu6'ng quan v6 d5ch.

• Bang ch6u : Tic gia van la ngud`i 6. ben bac ngan sangGianh vao lam quan a Nan ngan.

Day la 16.i nhfn cdng c&c trung th:Sn nlia life kh6ng ralam quan c[ing nlia Nguy6n.

156

Dich tho.

QU.A SONG GIANIJ `

Ngoai bai xa nude trdi 16ng long,86n dd xua khdi song ng6.i thu.

Vdi tr6ng tan mat bi8n sau.C6i chia Nam Bac kh&i dau la day.

Xuoug bach chi8n lap day noi c6,Lfiy ba quan la d8 ta huy.

Cach bar chd ngai nhau chi,Ba muni nain ti`udc cicoing thi dz5ng chau.

D0ng 1969

]57

T6'NG NGO NHti SON GONG XufiT

TRXN NGHE AN

Cam La giang thu.qng khfu chinh anBai hoi phi nan tich biet nanBat dai ky van hoa lur5ng qu6cNliat xa cao vtr nhuan toan HoanNhan tang dam bac tu. vi chanhThien vi ki6m le bat phdng nhanBac vQng H6ng Son khai dtrc dieuThien nhai cfr tfru khdnh hu.ong quan

18

]58

Nghra den

TIEN NGo NIItr sO.N RA TRfiN NHAM rlGHE AN .

Tren song Cam La, gitr ngTra lai.Gap nhau khong kh6 xa nhau lai kh6 ( vi long quffn

quit kh6ng n@ rdi nhau)Van 6ng sanh vdi van tim Dai gia ddi Dudng T6ng *

lam tang v6 dep cfia hai Nurdc. .Mu'a m6c theo sau xe ong tham nhuan khap chau

Hoan *Tanh Ong dam bac, chanh squ theo dd rna nh? nhang #Trdi vl dan den chua Oho 6ng duqc thong tha.Trong v6 ,ntii H6ng lTnh a phla Bac, thay ngoi sao

dtrc mgc,Tdr phu.ong trdi xa xoi, toi nang ch6n rurqu mdrng

Oho que hu.ong. .

d*GiTgin¥.h:9Sc°rn¢:ng,a?h]:hNa?:nL:inhq'u:gutd;:6nut!3FaHLuo°nng¥

Big;trg¥c:aE::c:g:Qu:yr6:cn;;¥;ca:-a:cu:6?.tB:a:!h!iaa:`!un:gig:ftrut5::(i811) Nhfr So.n dirqc l]a` lam Hi?p Tram Nghe An. Khi dingang qua Quang Binh, Nguy8n Du don ti5p va cd thcr tangI,i?t nay.

I Bdtdqi ky van : Cting g9i la Dub.ng T6ng Bat Dai Gia,]a 8 nha van 16i 1?c d6`i Dudrng T6ng : Ham DG, Lieu T6n+

159

Dich tho.

TlfiN NGO NJIU. SO.N RA

TRfiN NHAM NGHE AN

Cam La ddrng tan v6 chjnh anGap d6 xa nhau chang d6 clangHainu.d.c danh tho.in {ai ngQc chu5tDay xe mu.a tha'm dam chau HoanViec theo tanh dam mong thu.dng ranhTrdi vi dan den khi8n chfra nlianNgam voi H6ng Sqn sao dtrc mQcRupu xa mdrng rot ch6n huong quan

Mha D0ng 1972

Nguy6n, Au Duo.ng Tu, T6 Tuan, T6 Thi.rc, T6 TI`i?I, TangCi.ing, Vuo.ng An Th.?ch.

# Hod lu5ng qu6c : lam dep 2 nu6.c la nir6.c ta va nu.dcTau,vi Nhfi. So.n la ngu6.i Minh Huro'ng, I9i dug.c nhan sy caHoa Viet ca tung va tai dtrc.

* Nh6l xa coo vO : Met xe inua nggt : Chanh sach tat d5ivdi nhan dan nhu mua m6c d6i v6.i c6 cay.

# Nh&n 16ng dgm bqc : Long kh6ng tham thi clianh s`.rt6t, viec quan it.

* Hd TTnh (qu6T6 Nhu) tliu§c tram Ngh€ An,

]60

DAI TAG Ctru THU TU QUI

I

Quan ngoai thu phong t6ng dich xuyBan Sieu d.au bach vi thanh quyThap mien htra qu6c quan an trQng'I`hien ly ly gia lti. m¢ng ti`i

Da ttl vinh hoa than ngoai huy6nTrieu van danh lQ.i nhan ti§n phiLfing thien tug tug qua dit5n thucKh6 tan cam lai thupng hfru ky

19

161

11

'J.`hien nhan Hoanli so.n nhfft dai ha

13ach van h6i thfl each 1.hien nhaTan thu khi hau ih6i ham chfrC6 qu6c quan sam ky da giaThien dia nhat than trung dich hifuPhong tram van ly qu5c vong giaNguyet trung hoanh dich thai vo laiBan da giang thanh xuy lac Hoa.

life >4S

+1 .dy`

%`£th /rfe

?0

]62

Nghra den

LAM THAY NGU0I DI THU

LAD NAM MONG Ducrc vi3

I

Gid thu ng`oai ai dun ti8ng d!ch di `xa...Ban Sieu dan bc?c van chua duqc vt5 ! *Mudi nam clang mlnh Oho nu6'c, on vua nang.Nghln dam lia nha, giac mong ltr thtr k6o dai.Vinh hoa nhu. ao gain ban dem, chi la ao anh a ngoai

thAn.Danh lqi nhur b6ng may bu8i sdm, bay vut qua trurdc

rna(.Ben durdng dat Lfing nan nan ruong din lai chin .Khb h6t sudng lai van hai con cd ngay. *

11

Hoanh son cao nghin tarn va mat giai song,Ngoanh nhln may trang xa cach tan chan trdi.Thu mdi sang, khi trdi lanh giuc tay chay n¢n vai.Ldng nhd ntii song cfia nudc cti, g6i trong ti8ng

ken dem.Trdi ddt mat than, lay trung thay hi8u,Gib bui muon dam, vi nu'dc quen nha.Cam ngang 6ng sao thai dudi trang, bu6n qua strc :Khhc Lac Mai Hoa trsi no.i thanh ben song ldc nfra

dem ! ,

+

]63

t[ Ban Si6u : Ngud`l dd.i D6ng Ham, lam tu6.ng di danhcac nu6.c Tfiy \Tirc hon ba mu'o.i nan, ltic gia mdi dug'cvt5 nha nghl.

# Long lhlen : Dudng no'i b6' I`u¢ng, no.i bai tha rna & datLting, tti.c 6. cho'n dan trd xa x6i.

# Qua di3n thtic : Li6n Xirng va Quan Chi Phd di thh aatQujr Chau, khi di thi mtia dLTa chin, hen cting ngLrdi nhatl6n mtla d`ra chin nan sau s6 v6 (Ta Truy?n). Tt'rc la dit]ii'i clil 1 nam. Con ngu.a.i trong nay thi nan nao cting th5ytlu'a chin a ben canh no.i dan trti.

Lqc Hoci : Ten 1 khtic nhac, di?u nao nting. Cting g9iI:`` Mai Hoa Lac liay Lac Mai Hoa.

BI CHO

]jS,ir[iro:£bBaatc:6Tcr':€.cc6k:ai£]£O::h]6snognti:agfraac[guaaatd{::Le chda Trinh, ttr IIoanh So.n tr& v6 la Eat chda Ng`uy8n.Ltic lam hai bai nay la ltic tic gis lam quan 6. Quang Binhithu¢c ddt Nam Trung.

]64

LAM THAI NGudrl DI THb

LAU NAM MONG DUcyc VE

I

Ti8ng dich non xa giuc gi6 vangChang Sieu t6c bac chfra h6i huongMudi nam nay nu6.c long canh canhMuon dam tinh que mong tr8 trangAo gain ngoAi than trhm huy6n hoac86ng may trurdc mat thoang giau sangNan nan lu6ng dgi mtia dira chinKh6 trudc vui sau irde ci~i cang

11

M¢t day Deo Ngang mat gi&i songVdi tr6ng may bac each mu6n trdngChdm thu chay vai nan nao nh!pNhd nudc cbi dem giuc gis longTI.dri dat mat than vai nhe hi8uPhong tran muon dam ganh rieng trungBen thanh trc¥ng sang ai nang dichKhtic Lac Mai ba lam nao nting

BAG HANH

167

THANG LONG

I

Tan linh L6 giang tug tu6 d6ng,Bach dan do dac ki6n Thang Long.Thien `'nien c¥ that thanh quan dao,Nhat phi6n c6 tbanh mat c6 cung,Tuong thtrc mS nhan khan bao tfr,86ng du hiep thi8u tan thanh 6ng.Quan tarn nhat da kh6 vO thuy,Doan dich thanh thanh minli nguy¢t trung.

I

168

THANG LONG

11

Cb tlidi minh ngu-y¢L clii8u tan thanh,Do thi Thang Long cilu d8 kinh.Cd hang ttr khai me c¥u tich,Quan huy3n nhat bi6n tap tan tlianh.Thien nien phtl qui cung tranh doat,Tao tu€ than bang ban tfr sinh.The sq. phh tram huu than tdrc,TT gia dau b.toll di¢c tinh tinh.

2

leo

NgliTa den

THANG LONG .

I. Ntii Tan song Lo iiam nam d§u nhu the,Bac dau con duqu thffy lei Thang Long. . ,Nhfrng ngoi nha d6 so nghln xura, i]ay da trd thanh

dudrng sa.Mat tba thanh mdi lam mat dffu cung di¢n cG. +Ngudi d?p quen bi5t'nay d§u bang con,Ban hao hiep lhc nh6 cting d§u thanh ong gia. ,\Nghl nggi thau dem khb lam kh6ng ngfi dugc,Trong b6ng trang trong. dich tli6i ttrng h6i, tdrng

h6i.

11. Mann trang sang ngay xu.a soi t6a thanh mdi,Dd la Thang Long, d6 thanh cac tri6u dai trurdrc.Dudrng sa md khap b6n b€ lam lac h6t dan vet cti.Dan sao mat loat thay d6i, chen vao nhffng thanh

di¢u mdi.Ttr nghin xura giau sang van ldm moi Oho sT

danh dTt.Ban than bDbi tr6 dfi` h6t nfra k6 mat ngudi con.Chuy¢n ddri chlm n@i, thoi ddrng than thd ndra,Noi mlnh day mai tdc cting da bar phcr phcr.

# Thdn® Long : Tdr dd.i L}'r, Kinh d6 Viet Nan d6ng taiThing Long. Thing Long nghia den la r8ng hi?n len. 86ndd..i N.guy6n, Cia Long ddng d6 tai Hug, va d8i chfi LONGla r6ng ra chfr LONG la thinh vugng. Nhupg trond vantho, c?3 nhan van vi5t chti Long la rang.

# Bgch dau... : Nguy§n Du mdi ba miToi tu8i da bac-

1'0

Dich tho

'r 11 A N G L o N G

INdi Tan song L0 van ntii song,Bac dau con dueyc thay Thang Long.Nghln nam cT that thanh quan 10,Mat giii. tan thanh lap c6 cung.Ngudi dep bubi xira dau b6 tr6,Ban chcyi thud nh6 thay thanh 6ng.Than dem chang ngfl long them ban,Dich thai trang trong ti6ng nao nhng.

11Thanh mdi trang xu'a bang t6 mdr,Thang Long nghln trlrdc ch6n kinh do.Dfu xu.a khuat lap dudng xe ngira,Di¢u mdi x6 b6 nh€p trtlc to..Danh lg.i m6i ngon dua cudp dqut,Ban bang lop trudc s5ng lo. thcr.Nbi chim the squ ddrng than ntra,M&i t6c minh day cting bag pho. !

D6ng 1969

£::.y8nhEnu8rcdr:STE%CnEaLaoungn[i%f[::gL83mna:i(:;§`:).8{£icBa&jcu m6.i 25 tua^i. D6n khi Gia Long len ng6i (1802) cu tdrin Tinh ra Thang Long d8 di lam quan. Ldc ay cu 37 tu8i.D€n khi vans menh di str Trung Hoa (1813), cu d5r} ThingLong 1 lan nti.a. Bai tho. nay lam ldc ra Thang Long d8^sang Trung Qu6c. Ltic dd cu da gan ngti tuan. Cho men nidin6i a Bach dau do dac ki8n Thang Long ».

# Tan thahh : Thanh m6.i, Nan Gia Long thtr ttr (1805),nha vua ha I?nli pha thaiih Th.fins Long cfi va xay lai tlianhlu6.i nh6 Ilo.n, v6'i lnuc dicli tliay cti db`i m6'i.

E]fiH

NGO GIA DE CVU CA CO.

Pli`6n hoa nlian vat loan lai phi,Huy6n hac qui lai ky ca tri.H6ng tru tang van ca uyin cliuyen,Bach dau tuong ki6n kh6c luu ly.Phtlc b`6n dl hi nan thu thfly,Doan ngau tliuong tai vj tuyet ti.Ki€n tLiuy6t gia nhan dE tarn tfr,Klia lion do trudc khdr thdi y.

hk&drAzngieng

¢ a ffl ,.## a fu #J

L * it ¥ jthfyzb itL `rfeu iffpL,`^%ap Jfe fa #

3

1'2

I)!ch nghi`a

GAP NGtJ'OI DAo HAT C6 CbA EM .

Sau bubi loan lac, nhAn vat ch6n ph6n hoa da khac,Chin hac den trd v§, kh6ng may ngudi bi6t. *Ttrng nghe gigng ca uy8n chuy6n khi mz:ic ao li6ng, *Bac dau gap nhau, kh6c than n6i ly tan luu lac.Chau nude d@ r6i, khd long hat lai duqu, *Ngb sen da dirt, thuong thay chfra ddrt tar.Nghe ndi lay ngudi khac da durqc ba con,Kha thuong van con mac chi6c ao ngay tru6.c.

• Ca co : Ngud.i thi nti bi6t ca mtia.GIG d€ : Day la chi ngudi em cnng in? la NGU¥fiN

tic dugc tap am la Hoang Tin dai phu Trung Thank M6n

£ai;¥£§ag8::F%hjuuyt:F]ne7o:i)g:hu6i:,h#£T:i:gftci£:na:¥Nagn£6TT:a:i

Vi (1811), Gia Long nghe 6ng c6 tai kh6o, xu6ng chi5u tri?uvao Kinh, b6 lam Thiem Su b¢ C6ng, tir6.c Hau. Nhtingmi€u di?n& kinh thanh d§u do 6ng sing ch5 ki€u thtrc.

* Huy5n hqc : H?c den. Truysn rang hac v6n sac trang,tu nghin nap thanh sac vang, tu nghin nan nti.a ra sacden.

Cau nay tic gia n6i mlnh : Xa Thang Long lau ngay, tr&lai it ngudi bi6t.

# Hang try :Tay ao hang. Ngu6.i ca nfi sang trgngthud'ng mac ao hang rang tay d8 mda cho d?p.

* ph¢c .b§p : chau riu6.c da`. T\ic c6 cau : a phtic thdynan thau . nghia la mud.c d8` r6i khd hat len duQc.

Y n6i la ngudi ca co. da xa em minh r6i kh6ng sao tuligp dug.C ntia.

173

D!ch tho.

GAp NGu'trl cA co cO COA EM

Loan r6i nhan vat dbi thay,Ph6n hoa ch6n cti ai hay hac v§.

Ao hudng tu6ng clang cung Nghe,Ti€ng ca uyan chuysn ttrng nghe nhtrng ngay.

Tuai gia I.Ti gap nhau day,Burdc dudng luru lac le day thuong dau.

D.i danh nude ds khon thau,Than 6i ! Ng6 dirt d8 dan dirt to !

C6 ch6ng da may con thcr,Ao huong ngay cri bay gid con mang I

D0ng 1969

171

Qui MON QUAN

Lien pliong cao sap nhap tlianli van,Nan Bac quan dan tquu thfr phan.Nhu thfr hfru danh sinh tfr dia,Kha lien vO s6 khtr lai nhan,Tac d6 tring mang tang xa h6,86 da yen lam tu qui than.Chung cb ham phong xuy bach c5t,Ky cong ha thfi Ham Tuong quan ? !

4

175

NghTa den

CtiA AI Qui MON.

Ntii li6n nhau, dinh cao thfu may xanh,Dau cfra ai chia Nam Bac chlnh a ch5n nay.Da c6 ti6ng la no.i s5ng ch8t nhu th8,Ma thuong thay kh6ng bi8t bao nhieu ngurdi phai

di v§.Gai bui lffp dirdng di, cop ran an ntip,Khi doc day ca d6ng, qui than nhbm hpp.Ttr xura den nay gi6 1anh thai xuerng tr.ing,Ky cong cfia tudng nha Ham lay g1 rna nggi khen.

Qui Man quan : d phia Nam xa Chi Lang, tinh Lang Scrn.D!a th8 hi8m tr6'. C6 ndi hinh nhu aau qu{. Do d6 rna in?nhdanh la Qu{ M6n quan.

c6^ thi c6 cau :

PEi;M£:aqnu:::,QnuhfatM£Eaqnui:a'n.Ngudi Viet di sir Trung Qu6c c6 cau :

Rang ngay den QUI M6n Quan,Ti5ng xua « thap khtr nhat hoan » la day.

Hdn tu6ng qu6n : Chi Ma Vien.Ma Vi?n dem quan danh hal ba Trung, tuy dfc thf ng

nhung quan linh ch5t doc dud.ng kh6ng bi8t bao nhieu.Nhu th6 cd gi la chi8n cong ding khen ngqi.

Cfing cd y n6i :Ky c6ng cia 6ng tudng quan nha Han kh6ng c6 clii khac

liQin la a d6ng xuong trang trong gi6 lanh ben dudrng ».

'76

Dich tho

Qui MON QUAN

Ndi trap trhng giang dinh vht may,Ai chia Nam Bac chlnh la day.Tfr sanh ti6ng da vans d6ng chg,Qua lai ngudri khong ngdt Lhang ngay IThffp thoang qui than nuong bang khdi,Rap rlnh cop ran ndp rtrng cay.Ben duchg gid lanh lu6ng xuong trfing,Hdn tudng cong gi k8 btiy nay ? !

D0ng 1969

177

GIAP THANH MA PHUC BA Mlfiu

Luc thap lao nhan can lTc suy,Ctr an bi .giap tat nhur phi.Dien dinh chi bac quan vircrng ti8u,Hurong ly ninh tri huynh de bi.D6ng tru can nang khi Viet nti.,Chau xa tat cdnh luy gia nhi.Tinh danh I]qp thu.6ng Van dai hga,Do hir6'ng Nam Trung sach tug thi ?

5

1'8

Dich nghTa

Mlfiu IH¢ MA VIEN a G]AP THANH *

Ngudi gia tu6i sau mucri thi gan strc suy *Ong con mac giap nhay len }7en ngTa I? nhu bay,Chi chu6c mat nu curdi ctia nhh vua noi ctlng

dien, *

Dau bi8t n6i bu6n lo ctia ann em ncyi que huong .Cot d`6ng chi d6i durgc dan ba con gai Viet. .Xe chau lu5ng d8 luy Oho vq con nha. *Ten tu6i 6ng (clang 1€) ghi nCii btrc hQa Van Dai *

Sao l9i doi nudc Nam hfiog nam phai cdng t6 ? *

* Gi6p Thanh : No.i ranhgi6'i giti'a Vi?t Nam vA TrungH°a.* * Ma visn : i]i¢u ia ph`ic Ba, 60 tu8i con mu6n di

a:,nf[agtf;%n[afacc6:g.gT:3nt£¥yo:gnt:§tacato6r¥E%n]gn[nn&h:g:kho6 mann. Vua cud.i n6i : - Ong nay quac th`rdc lam.

* .Huynh a? bi : Ngu6.i em hg Ma Vi?n la Thi6u Du thayMa ham lap c6ng danh, thu6.ng than rang chi mua lay caikha` Oho than.

* Bang tru : Truy€n I.ang Ma Vien sau khi thang hal baTru*n€i¥yd:rag::T:d&n8fgodaah{P€%:8auuankgh£Ttahyangtran,Ma

vien c6 ch6. theo met xe hat }'r dl a8 chti.a benh te thap.Khi Ma ch6t, c6 ngu6.i t6 cao vdi vua rang Ma ch& met+

179

MIEU MA PHUC BA

I)ich tho

Ngut`ri sau muo.i kem suy gan strc,Ong 1? lang mac giap len yen.

Cung rang chu5c mat ti8ng khen,

Que huro.ng dau bi8t n6i phi§n ngu.di than,Sq cot d6ng rieng phan Viet Nfr,Dem xe chau d8 luy gia nhi.Dai may c6ng can kh6ng ghi,Trdi Nam lnu6n dam mac gi khdi huo.ng ?

D0ng 1969

xe chau biu va lam cda ri6ng. Vua gian, V9. con sg. halkh6ng dam aura thi hai v6 qua, phai ch6n fr ph]a Tay Kinhthanll..

* Van Bai : Dai May. Vua Him Quang vH c6 cho lap

:n6¢ntgdtalhfa:at°r'eg9:o.:ad:7£aEa^P:;;6nvac6tnrg.y8nv§tu9n828Vi• Sdch tu6 thi : Sau khi Ma Vi?n ch5t r6i vua Trung

Qu6c bat dan viet Nam lap dan the..Den 6' Giap Thank la met.

180

MAC PHU Tti.C SU

Tri¢t da la thanh bat tan dinh,C6 d5ng tu.ong d6i dao thien minh.Kinh tuan khtr qu6c tan nhu tfr,Nhft 1o phhng nhan dien tan sinh,So.n loo tich ne tham met rna,Khe tuy6n phuc quai lao thanh tinh.Khach tilih chi thfr di v6 ham,HTu thi Yen son van ly hanh.

6

tlHIt

D5ch nghla

CHEP CHUYEN NOI TRAM NGHi CHAN a

Su6t dem ti8ng thanh la khong tom ngdt,D5i bdng den c6i ng6i Oho d€n sang.Xa cdch nude nha da mffy luan, long nhu ch8t, #Gap ngudi tren dudng nhat nhat d§u la mat.Chan nrii chi.ra bdn ngap sau buiig ngTa,

Quai vat ndp noi su6i khe, gia thanh tinh.Tinh khach vi6n phuong d6n d6 Sting da qua

chtrn8,Lai con phai di hang mu6n clam nfra mdi td`i Yen

Son, #.

* Mqc Phd: Ncri mat `T6 tu6.ng hay met van quan lam trtid8 lam vi¢c. Day chi nha tram d8 cho sir gis ngh.i chan.

• Lich tuan : Nhi6u ngay. M6i tuan lt) ngay. Ngay xi]tadi sir, khi tlii di ngua khi thi di thuyt3n, mu6n phr`n va'tva. Ttr Quang Binh ra Ha Trnh di mat ba ngay duo.ng,nhu trong bai « N6 Giang khQau Hu.o.ng vpng » da n6i, thitdr Thang Long d5n Yen Kinh phai di kh6ng bie't may thingm6.i t6.i I Nhu the' tac gis n6i t{ lam nhu tfr » kh6ng phaildri ndi thud.ng.

* Yen Scrn : D2iy ntii a gan kinh d6 Trung Qu6c. Daytic gia dting da^ cl]{ yen Kinh.

i82

Dich tho.

MAG pHu Ttrc str

Thau den chang ng6t ti6ng d`¢ng la,Dgi sang rieng nuong ngQn n6n ta.May thang om long xa dat t6,Tren dudng la mat nhfrng ngudi {a !

Qudi nfim nhay su6i h`6n rna day,Bdn chdra day non vd ngqua sa. .Tinh canh ngan ngao da den the,Yen son con cach van trhng xa.

Dong 1969

j t;:J

Tti¢NG DAM DIEU TAM LU DAI PHU

I

Hi€u tu nhan khtl nhi thi6n tai,Th.i dia do van lan chi huo'ng.Tang qu6c tarn mien bi ph6ng truc,Sd Ttr van cb thien van chuong.Ngu long giang thutyn.g v6 tan c6t,D6 nhueyc chau bien hfru chdng phuong.CTc muc thuong tarn ha xdr thi.Thu phong lac m¢c qua Nguyen Tuong.

7

184

NghTa den

QUA TUONG DAM Dlfiu TAM LU DAI PHU *

Ngudi hi6u tu di da hai nghln nam,Bat nay con ngbe mhi hurong cfia c6 lan c6 chi *Ba nan bu6n rau canh bi day xa t8 qu6c, *Muon thud tat dep gia van churong cfia S& ttr. #Tren soi]g ca rang, kh6ng tha'y nan xu.ong tan, *Ben bai d6 nhueyc, c6 nhi§u gi5ng c6 thorn. *

H€t tarn mat nhin xem, noi nao la no'i thucrng lam,Khi di ngang qua song Nguyen song Tu.o'ng trong

mtia gi6 thu la rung. *

# Tuong Dam ttrc Tru6.ngsa &H6 Nan.Tom Lu Bqi Phu : KI]uat Nguyen.

qu¥:ug:nNg:¥:nT:gmudi[un;:.£Cbsh&i.t]i%£cggi5Eu?.:6.:'ua]asE.tin ddng, bang long thi hanh chfi truo'ng tri qu6'c cfia 6ng.Nhung sau nha vua nghe ld'i ben ninh than, clAy 6ng diGiang Nam. (`)ng theo ddng song Nguy6n r6i lai theo dongsong Tiro.ng dan Mich La. Ong buan ba lam ra Ly Tao.R6i ngay m6ng 5 thang 5 nhay xu6'ng song tqu tram.

# Hi€u tu : thich sfra sang dirc t6t. Cliti' ti.ong Ly Tao.

i. Lcin chi : Trong Ly ']`ao c6 cau : a Bcr song Nguyen cdboa Ch£, b6. song L8 c6 boa lan it. Y n6i tanh thanh klii5t.

# Ph6ng tr¥c : Bi du6i ra kh6i b6. c5i.

2B++

Dich thc,

QUA THONG DAM Dlfiu KHUKT NGU¥EN

I

Hai nghin nam vang ngurdi sfra ddrc,Noi day con thorn ntrc chi lan.

Ba nan dat trlch phfi phang,S& tdr muon thud ra rang van chiro.ng.

song ca rang nam xuong khan gift,Bai hoa 16ng tram thtr c6 thcrm.

No.i nao Sdi m6i thuo.ng tan !La thu Sid n.ing nco tain N8uyen Turong.

Thu 1967

185

* S6 idr : Thi ca nu6.c S6.. Ttrc Ly Tao. S¥ that S& ttr,ngoai Ly Tao con nhi§u tic phqam cfia ngu.6.i khac, songnhti.ng tic pham nay d6u c6 sau Ly Tao va d8u do LyTao rna cd, nan Ly Tao dug.c coi nhu ngu6n g@'c cfias6' tdr.

¥ V6 lan c6l : Vi Khuft Nguy6n tqu nich, xac hoac ch6nvao bung ca lio¥`c tr6i xu6'ng biSn tl6ng.

I B6 nhugc : 1 thl'r hoa cdng gi6'ng v6.i sen. Trong LyTao cd cau : « Hai boa d6 nhug'c d bai thcym ]j.

* Nguyen, Tuong : Hal con song thu¢c tli]h Ha Nam.Nguy6n Du d6n Tru6'ng Sa ngay 18 thang 7 nam Qui Dan(1813) di ngang qua hai song nay lA 2 song xu.a kia KhutitNguyen da di tiua.

i86

TUONG DAM DIEU TAM LU DAI PHU

11

Sd qu6c oan h`6n tang thfr trung,Yen ba nhat vQng di8u ha chng !Trquc giao hi8n lenh hanh thien ha,Ha hfru Ly Tao k8 Qu5c Phong.Thien c8 thtly nhan lien doc tinh ITdr phu.ong ha xtr thac c6 trung !Can thdi m6i hi6u vi ky phucSd boi lieu lan canh bat d`6ng.

fry `dr ® 4 ¢r# `/ee #r#zE

8

i8?

NghTa den

DfiN Tuo'NG DAM Dlfiu KHufiT NGu¥EN (bai 11)

H6n oan, ngudi nude Sd chdn trong noi nay,Kh6i song mat tr6ng bao la kh6ng chng tan.N6u hi6n lenh duQc ban hanh trong thien ha, *Thl lam g1 cd Ly Tao k8 ti8p Qu6c Phong. *Ttr nghin xua den nay ai la ngudi thuo'ng k6 doc

tinh ? #Khap b6n phurorng trdi bi6t nori nao rna g6i tfm

cO trun8 *Gan day ai nay d§u thich an mac la,Nhung hoa lieu boa lan nay va xira lai kh6ng

d`6ng *

• Hi6n I?nh : Phap I?nh. Khuat Nguyen lam ra Phap I?nhdg cho vua Sd dhng tri qu@'c. Vua S6' nghe ld.i bgn gianthan kh6ng dhng, va day Kliuat Nguyen ra Trud.ng Sa. RaTrurd.ng Sa. Khuat Nguyen lam ra sach Ly Tao d8 giai t6an6i long u5t tic.

* Qu6c Phong : Day chi Kinh Thi. Trong Kinli Thi c6th8 Phong, g9i la Qu6c Phong, th6 Nhs g9i la Nha Phong,thfle Tung g9i la Tung Phong. Qu6c Phong chi5m phan 16.n,n6n g9i Kinh Thi la Qu6c Phong.

Kinh Thi la 1 tap tho' ca` nhat cfla Trung Qu@'c. Sau KinhThi d6n Ly 'I'ao cfia Khuat Nguyen. IIai bo sack nay la

EE

flEE!

Dich tho'

QUA Tu.ONG DAM DIED KHUAr NGu¥EN

11

Ncri day chdn h6n oan S& qu6c,Mat mu6n trhng khdi nu`6'c cho.i voi.

Vi ban hi8n lenh xu5ng ddi,Ly Tao dau d3 n6i ldi Qu6c Phong ?

H`6n doc tinh ai long turdng tdi ?

Ni§m c6 trung bi8t g&i phuong nao ?Ddi nay chu¢ng la xi8t bao,

Deo lan dat ngoc nhung nao gi6ng xura !

Thu 1967

ngu6n g6'c cfia thi ca Triing Qu6c, va c6 anh hu&ng ra'tIon d6i v6.i nan c6` van hoc Vi6t Nan.

# B§c tinh : Tlnh met in.lnh. -A C6 trung : long trung 6m ap, rjeng minh bi6t rieng

minh hay.* Ky phuc : Sin mr`c la. Khu?{t Nguy6n n6i rang « Ltic ti.6

ta ham d6 phtic strc la, guo.in dai mti cao... »• Ti6u lan : hoa ti6u hoa lan. Khuat Nguy6n thud.ng

deo hai thin hoa nay da^ t6 long cao khi6t.Cau k5t ngu y clie ngud.i du.o.ng th6.i mu6n bat chudc

rfe ngoai cfia Khuat Nguy6n. 8§ ngoai cting deo hoa lanboa ti6u, phuc si'rc ch&ng khac Khuat Nguyen, nhung bentrong thi khac h&n nhau.

189

#

L6I DU.ONG D6 THlfiu LANG MO

Thien c8 van chuong thien c8 si (su)Binh sinh b¢i phuc vi thurdng ly.L6i Durong thng bach bat tri xtr !Thu ph6 ngur long hfru s& ti ( tu ).Di dai tu.o.ng lien kh6ng sdi le,Nhat cring chi thfr khdi cong thi ?Trao dau cqui chtrng y thuyen vi ?Dia ha vO linh qui b6i xy.

/rfuafil& ¥

Elm Ei

pei£

9

190

Nghra den

MO D6 THlffu LANG 6 L6I DUONG *

Van chuo.ng luu mu6n ddi, bac thay muon ddi.Binh sinh kham phuc kh6ng ltic nao ngdt.Gay tring cay bach a L6i Durong, khong bi8t 6 noi

nao?

Ca r6ng trong ben thu, con c6 ch6 d8 tudng nhd ti*6` hai thdri dai khac nhau, thuong nhau, lu6ng rcri le,Cting kh8 den the ha phai b&i tai thCi hay ?Chii.ng benh lac dau ngay trudc, bay gid da kh6i

chua <Durdi dia phti ddrng d6 Oho lfi qu{ cudri.

# B6 Thi6u Ldng : D6 Plid, 1 thi ba dd.i Thinh DtT6.ngSanh nam 712 ma't nam 770. Qu6 Thia^m Tay, ngt.1 H6 Bf c.

# L6i Duong : 6' tinh H6 Nam.Nam Dai Lichthir 6 (771) d6`i vua Du`6.ng Dai T6n, D6

Phd a H6 Nam luu lac de'n H6 Bac. Mat ham d6n buy?nL6i Duro.ng len nrii y6t Nhac mi6u, bi lut mud.c clang ngdt10 ham kh6ng trd vS dug.c. Quan huyen L6i Duo.ng ngbetin ben than hanh dua thuyan den dan. Va d8n huyen.D6 u6ng nrgu say r6i mat. Gia dinh ngheo kh6ng dua haicat v`e qu6 dugc phai tang a L6i Du.ong. Ban mircri nansau(813) chau la D6 Tqu Nghiep m6.i ddi di hai v6 ch6ngan rna ta^ tai ntii Thti Duo.ng, tlnh Ha Nam.

Nguy6n Du sang sdi Trung Qu6c nam ]813, ttrc la metiigliln nan sau khi rna cfia D6 Phfl d2i d6.i v6 'lhd Duorng.Cho nen kh6ng ai con bi6t nan cti n&m 6. ch6 nao.

]91

Dich thcr

MO D6 THIEU LANG 6 L6I DU'oNG

Thcr thien c6 cting thay thien c8,V6n mat long ngur5ng mo bay nay.

L6i Duong thng ba dau day ?Ca r6ng thu lanh song day nhd thu.ong.

in van churcrng luy ngudi den the ?Charih nghin xira ddng le khan ngan.

Lac dau benh cfi con chang ?Su6i vang ch¢ d3 may thang qui treu.

Thu 1967

• Htru s6 ti : 1 trong 8 bai Thu IItrng cfia o6 Phfi c6 cau :

88uq:%:gb:±ncfcmujchhfi.tuh¥a8jtaj:glanhN8hTa la :

ca rang vang v6 s6i]g thu lanh,Thong tha long them nh6. c6 huo.ng.

Nguy8n Du da dtic 2 cau lam met, vi`ra dg n6i len n6ilong cfia B6 Phfi ngay xira, vdra t6 tan tinh cfia minh khiden `Ji8ng m¢ : M¢ tuy kli6ng can thay, nhung van conc6 ch6 d8^ g&i long nh6. thuo.ng kinh m¢ 1a nhfrng ang thcrtuyet tic nhu cau « Ngu long... ».

• C6ng thi : Cau nay vtra kh6c D6 Phfi vtra than n6iminb.

192

HOANG HAG LAU

in xtr than tien kinh kS thl ?Do luru tien tich thfr giang mi.Kin lai c8 vang Lu sinh m¢ng,Hac khtr lau khong Thai Hao thi.Ham ngoai yen ba chung di8u di8u,Nhan trung thao thu thutyng y y.Trung tinh vO ham bfing thhy t5,.Minh:nguyet thanh phong da btit tri.

10

aefeJfa fa

± A fry #`

193

Dich nghia

L`AU HOANG HAG ¢

Than tien di den ch6n nao va trai da bao nhieu ddi,Dau tien con d8 mai tren b6n sol]g nay. *Nay lai xua qua (d6u ch&ng khac) mong Lu sinh #Hac di mat lau tr5ng khong (chi con) tho Thai Hao .Ngoai lan can khdi song d§u md md tham tham,Trong tr6ng mtit cay c6 van xanh murdt nhur xu.a.M6i tinh ffp rfu trong Icing that chtra chan rna khong

bi8t ng6 cting ai,Trang sang gi6 trong cfing kh6ng hi8u thau.

* Hoang Hgc lau : Lau 6. \'5 Xuo.ng tinh H6 Bac.

# Than ti6n : Truy6n rang Dinh Linh Huy (C6 ch6 chepla Phi van Huy) tu tien dac dao, thud.ng c5.i h?c vang d6no.i lau. Do d6 lau mdi menh danh la Hoang Hac.

Phong canh trudc lau tla dep rna lai c6 si.r tich ky men taonhcin mac khach thur6.ng a5n ngam vinh.

ic. Lu Stnh in?ng : Lu Sinh dd`i Dur6.ng di thi hang, ngh{trQ a a:{t Ham Dan, gap 1 dao sy cho mtrg.n g@'i n&m ngd.Trong ldc ay chfi quin tro duo.ng ngu mat n6i ke. Lusinhn9`m ngfi thay minh lay vg. con gai hg Th6i, r6i thi d6ti6'n s3;r, dug.c b8` di lain quan. Bud.c du.a.ng c6ng danh hanhthong, kh6ng may ltic dug'o len d6n chti.c T8 Tub.ng. Phdqui vinh ba ngdt 3o nam tr6.i. cu5i chng hi tSi, sap phaihanh hinh. S9. qua gist minh, thtic day thi n6i ke van chuachjn'

194

Dic'1 tho.

LRU IIOANG HAG

N£\o thud tien di m{ii den gi6.,Dau tien ben ben ddrng trcr vcr.Xua qua nay lai Lu dan mong,Hac khuat lan khdng Hao d8 thcr.Than tham nude may ngoai van dam.Darn dd.n cay c6 van nghin xu'a.N6i long #p h cting ai t6 ?Gid mat trang tror]g lu6ng hfrng hd.

D0ng 1969

•x. Thai Hqo : P`rl¢t thi nhan tl6'i Thinh Dud.ng. Th6i cd

b:`i tho. lloang Hac Lan, cau kh6.i tlitra rang :'rich nhan dT thtra hoang hac khdr,

Thfr dia kh6ng dur Hoang Hac lau.

:i;.iti`gulE£; t¥&: ti:attd,¥£::i ::umy6bntit:uns. Ly Bach vao

195

HAN DU'O.NG VAN DIEU

13d vu.ong tram tich thu¢c du du,flan [hfiy thao thao trtl da luu.

Qui I-Iap luang so'n tu.ong d6i ngan,Tl]c*n tien nhfft khtr chi khong lau.Thi thanh thao thu giai thien cb,Nhat' mo huong quan cQng nhat sau.Turdng tugng durong nien xuy djch da,Bach tan hang luc man dinh chau.

II

'06

Dich nghTa

NGAM CANH CHlfiu DKT HAN DUONG

Dau ba vuo'ng da thuoc v§ di vang xa x6i,D6ng song Ham van cu`6n cuon chay su6t dem ngayHai ben bar nhi Qui ntii Hat dtrng d6i nhau.Than tien mat khi ra di chi con tda lau ti.6ng. *Bai tho. lam xongcay c6 d§u du?c nghin thu, *Ngay chi6u nhd que huong ai nay d6u chung mat

m6i sau J*Tu6'ug tireyng nam xu.a, ban dem c6 ti8ng dich th8i

(Nhu.ng bay gid chi th#y) ran tang trang rau luc d6day doi bai rna th6i.

Hdn Duong : 1 buy?n thu¢c linh H6 Bac, cacli V5Xii.a.ng I con song.

'rrong bai Hoang H?c Lau cia th6i Hao c6 can :

Tinh xuy6n Itch Itch Han Duo'ng thg,Phuro.ng thao tbe the Anh Vfi chau.

Tfin f}a dich :Ham Duo'ng song tgnh cay bay,Bai xa Anh Vfi xanh day c6 non.

86 Vuong : Ham Dtro.ng cting la no.i tranh ba d6 vu.o.ngngay tru6.c.

Kh6ng l8u : Chl l`au IIoang H?c ben kia song.

19j

Th6o thu glai ll`16n c8: Gay c6 nh6' c6 tho. cfia Tli6iHao rna bat hd. Gay day la cay 6. Ham Du.o.ng, c6 day ia c66' Anh Vtr trong l]ai Hoang Hac Lau cfia hg Th6i. Ma cay dayc6 day cfing la cay c6 tru6`c mat va trong tho. cfia tic giaNguy6n Du.

Trong bai Hoang H?c Lau cfia Nguy6n Du c6 cau :a Nhan trung thao th\i thug'ng y y »

Y n6i « cay c6 trud.c mat van con y nhu cay c6 nghin xu.ata trong tho. Thai H.?o ». Nhd. tlio Th6i Hao rna Nguy6n I)ucon th5y dug'c cay c6 nghin xua ti`6n cay c6 ngay nay. vacay c6 ngay nay s6 nh6. tho. Nguy6n Du rna con mai tiòngii]Zt ngu6ì liau th5„.

Clio nan iii6.i n6i : a Thi thanh,.. giai tLiien c6 ».

tF Nhet m¢ huong quon : Ti.ong tlio. Hoang Hac Lau cfia'J`h6i Hao c6 cau :

Nliat m¢ buong qi]an ha xir tlii,Yen ba giang thuqng sfr nhan sau.

Tan Da dich : .

Que nha khua't bang lioang h6n,Tren song kh6i song them lju6n long day.

Nguy8n Du mirgn cliti. trong cau dd. Y n6i d6i vdi qu6huo.ng ngu6.i xua cfing nhu ngudi nay, ngud.i Hoa cfingnhu ngu6.i Viet d6u tha thi8t nhu nhau, d6u « cgng nlia'tsau»,

# Xuy d!ch dg : D6m th6i djch.Chua r6 xuft xtr. C6 ngu'd'i bao 1.&ng 1:{y di8n ti.ong bai

tho Ly Bach :

Iit} sfr ljAhG TRUNG ;`M 'rlliNii

I-IUANG IIAC LAU 'l`HUO.NG Xuy D|Cl-I

Nhâ't vi thi6n khach khir Trud`ng Sa,Tay vpng Trud.ng An bat kie'n gia.Hoang Hac lau trung xuy ngoc dich,Giang tlianli ngfi nguyet lac mai hoa.

i9§

Dich thcr

CHIEU NGAM HAN DUONG

Ba Vurcrng dau bui lap day,Don don song Han den ngay chay xu6i.

D6i bd Qui Hac sanh d6i,Than tien khuat bang m6 c6i b6ng lau.

Thi thanh cay c6 nghin thu,Trdi chi§u chung mat m6i sau hurong quan.

Tu&ng nghe, ti6ng dich dem tan,Tr¥c nhin tan ti`ang li6u vang day doi.

D6ng 1969

Bdi Khanh Dan d!ch :

Tdr khi thien khach d6n Tru6.ng Sa,Vong nco Trur6'ng An chang thay nha.Lau Hac thing nam nghe sao ngoc,Giang thanh vang khdc Lac Mai floa.

con ng6., vi trong bai cfia Ly Bach, canh ta la canh banngay (mac dh kli6ng n6i r5). con trong cau tho. cfia Nguy6nlJu, tic gia nlian iliaph chti. DA la ban den.

ig6

Do HOAI Htru CAM VAN THtI.A Tu69NG

Son ha phong cinh thuqng y nhien,Tlidra tudng cO trung van cb truy§n.Nhat do Hoai Ha phi c6 vfi,Trhng lai Giang Ta canh ha mien.Ai trung xtlc xtr minh kim thach,Oan huy8t qui thdri hda d6 quyenNam Bac chi kim v6 di tuc,Tich duong vo ham vang lai thuy§n.

I- EE] EH

ZE;aL].

12

Ado

Nghia den

QUA SONG HOAI CAMNHcr VAN THtrA Tuo.NG #

Phong canh ntii song van con y nhu cti.Ldng cO trung cfia Thtra Turdng mu6n thud luru

truy§n. #.Mat khi qua kh6i song Hoai kh6ng con la d%t cfi

nfra, #Tr& lai Giang ta lai con c6 Ham nao nti'a ? IN6i thu'ong cam th6t ra ch6 nao d§u reo ti8ng vans

da*Mau oan ham ltic ti.a v6 h6a thanh chim qu6c, #Ngay nay phong tuc mien bac mien nan kh6ng con

khac,Dtrdi b6ng chi§u ta, thuy6n qua lai ta'p nap. *

* Hoai ha : ThuSc phan dat .2 tlnh An Huy, Giang T6.Khi uudc T6ng bi ngu.6.i Kin d€'inh thzng pliai cat dat TrungHoa nhug.ng d6 can hda, lay song Hoai lam ranh gi6.i. Ttrsong Hoai tr6. len B!tc thu¢c v6 Rim, tdr song [Ioai tr6' xuo'ngNam tliu¢c v6 T6ng. Nha T6ng tti. ay g9i la Nam T6'ng.

* Van thtra lu6ng : Van Thien Tu6'ng (1236-1282), hieuVan So.n,lam Thtra Tu6'ng nha Nan T€;ng. Khi quan Nguy{Snxam chie'in nu6.c T6ng`, Van Thi6n Tuo'ng kh6i binh cli@'ngci.r. Quan T6ng bi thua, nha T6'ng nitit. Van Thi6n 'rud.ngl]i bat giam 6. Yen Kinh 4 nam, kh6ng chiu khua't pliiic n6nbi gist.

* Sau khi nu6'c mat, Van Thien Turd.ng di lanh nan nhi`euncri. Sau bao nhieu nan linh dinh gian kh6 m6.i b! bat.

Djch thcr

QUA SONG HOAI NHo' VAN THtrA Tu.6'NG

Non song ngay trudc canh con y.M¢t phi6n trung h`6n mu6n thud ghi.

Qua kh6i Hoai Ha danh h8t dat,Tr& v6 Giang Ta nhfrng chd khi.Ldng thorn chain tr8 ldi kim thach,Mau ham trao sc.i kigp tfr qui.Phong tuc Bac Nam ray chang khac,Glie thuy6n lai vang nh¢n ta huy.

D6ng 1969

20L

# Giong T6 : Bat a phia ta ngan song Hoai, ttic nir6.c NanT6,ng.

1 Kim thqch : Van Tlii6n Tir6'ng c6 tap tho' nhiin la ChlNam luc va Chi Nam Hau luc ta nhting canh ng¢ da traiqu,ag%fqcuhyaeyn:a:ji,±Ln?'!c:a::.t:tot?;it.ntialaTfrQlli.

Ti`ong tho. \'€Um Thien Tu.a.ng cd can :Thng kim bi?t khu6.c Giang Nalii 1¢,116a tic d6 quyen dd.i huy5t qui.

Ngh}a la : Tdr nay bi¢t h&n duo.ng Giang Nam,Se h6a thanh chin cu6'c deo mau rna va).

« V6 d! tvc : l'h(]ng ti.ic kh6ng con khac. 'l`i'rc lA TrungIIua da tli6ng nh^dt bfc niiin.

202

AU DUONG VAN GONG MO

Ngfi xich phong bi lap dao bang,T6ng tri6u c6 mo ky Au Duro'ng.Binh sanh tr¥c dao v6 di ham,Thien c8 trdng tuy§n thu¢ng hfru huoug.Thu thao nhat khau tang thfr lac,Danli gia bat dai thien van chuong.Trudng thng .chi thao sanh ha xtr,Ti§u muc qua ngam qua tich=duro'ng.

*_ a ff._ckitL# bag `=b-irK%`&

`_,Z,

EZzi E=ftyjarf?

13

#3L,iie

TEA a ,I-.-

REife *

2us

Nghla den

MO 0NG AU-DU.ONG VAN TRUNG #

Tarn bia cao nan thud'c dqung ben duo.ng,Ghi r6 mo c6 cfia Au Durong Tu ddi nha T6ng.Binh sinh theo durd.ng ngay, long kh6ng d5 lian,Nghin thud no'i chin su6i van c6 mhi huoiig. aMotg6 c6 thu chtra day chuot cho, #Dd la ch6n nghi caa mat trong tan nha van

tie'ng tim ftyng lay. #Gi6ng thong cao t5t, s6ng lan, va c6 chi mQc a

ch6n nao ?Ti8ng hat cda k6 d6n cdi k6 chan frau ludt qua

bang chi6u ham.

# Au-Duong Van-Trung : Au Du'o'ng Tu, tqu Vrnh Thtic.hi?u Thy Ong, mat dai gia van chuo'ng dd'i T@'ng. Sau khich8t dug.c nha vua phong tang thuy Van Trung.

Au Duo'ng Tu (1007-1072) la 1 nlia Nho cu'o.ng tru'c. Su6tdd`i lo ti6n cfr hisn tai ds bat k6 Iiau ti6n, danli vgng ra'tCao,

# Trong tuysn : Cfru tuy6n, huynh tuy6n.

Danh gicl bdr dqi : Tim nha dai danh`'an chuo.ng 16i lac ddt t)trd.ng, ddri Tang cd 8 ngud'i la

Haln Dti, Lieu T6n Nguyen (do.i Du'd.ng), Au Du.o.ng Tu,

2dl

Dich tho

MO 0NG AU DUONG VAN TRUNG

Nam thLtdc bia xanh dqung me dudng,Chtr xira d6 mo T6ng Au Dirong.Tram nam mat may ddi kh6ng vet,Chin su5i nghin thu c6t gift hu.ong.Nuong bdng thao hoa gd thfr lac,Ntrc danh Durdng T6ng tru van churcrng.H6i than tting ba noi nao mQc ?Sdo mtic ca ti6u gid tich duong.

D6ng ltJ69

Tang Cfing, Vuo.ng An Tliac]i, T6 Tuan, T6 Thtic, Tt^t Ti.i¢I

(d6.i T6'ng), g9i 12i Du6'ng T6'ng bat dai gia.Au Du'o.ng Tu sang tic rat nhi6u.

T6 D6ng Pha phs binh Au Durcmg Tu :-Luan v6 Dao 16'n thi tu'a Ham Dfi, luan v`e vi¢c nut-rc

thi tva L¥c Chi (1 van sy d6.i Dud.ng gi6i va van tan nghi).vi6[ van ky si.r thi nhu Tut Ma Thien, con tho. I)hi'i thi ti.raLy R¥ch.

205

A p H tJ M a

Nhan khan Ba ThuQ'ng ngi~i van phti,Cap cap phuong d6 nhfft kich mum.Dan dac thfr tarn vo phu S&,Bat tri thien menh di qui Luu.Ba d6 dan diet thien mien hau,C8 mo hoang lurong tarn xich thu.Da thisu nhft tarn trung s& squ,M6i vi thien ha ti€u ky ngu.

8 j # //HG * fi `Si-#ui ,S #`rzft-*'

4± )ELife

14

`#•EH E=

J=`i

206

Nghia den

M0 A pHtl *

Mat dfi tr6ng thay may nan sac n6i tren dat BaThug.n8' *

Ma con nhff I dinh gap rdt lo muu chudc danh k6thh.

Chi mong long nay durqc kh6i phu nudc S&. *Chang c,rin bi6t menh trdi da v§ hQ Luru #Sau nghln Ham nghiep ba da tan tanh h6t, *Ng6i mo c6 ba thudc lanh leo trong khi thu quanh.Bao nhieu ke mat long trung vdri ngurdi minh phung

Squ'

Thudrng lam Oho thien ha cudi rang ngu. #

• A Pho : A phu - Dur6.i cha mat bac, cfing nhu chd.Ti8ng ton xu.ng Pham Tang.

tr:fgann]h:a:£agt:hp#::?n6gdgnyg¥[abaAn8hhj£.P.T¥oa:g¥£#tai Hang M6n. Pham Tang khuyen Hang V6 gist Ltru Bang

:.£atnr%{££,ud::]a.[6[:3nggg{t~,k§::Lnrgcn8Eeh;[a:u,;:nn#fhneh:3:Pham Tang. Pham Tang gian b6 vt5, d6n Banh Thanh bi unsthu no.i liau b5i, kh6ng chffa kli6i phai ch5t.

# 86 Thugng : d I)hia d6ng buy?n Trang An, thu¢c t{nhThi6m Tay. Luu Bang d6ng quan 6. d6. Ngu6.i ta thay c6dam may ncim sac n6i nhu con rang u6n khtic. Pham Tang

207

M0 A PHU

Dich tho

May long Ba Thurqng frng nam man,

Quy8t diet thh lo gap lap muu.Da da mien sao kh6ng phu Sd,Menh trdi chi sa da vt5 Luru.Tan tanh nghiep ba nghin nan cti,Lanh leo m6 hoang mat nam thu.Lam ke khu khu. trung vdi chfi,Khl8n Oho thien ha gQi rang ngu.

D6ng 1969

bao cdng Hang V5 rang dd la diam bao tru.6.c Luu Bang s6du::t33nL=3. : Hang v6 lam vua nu6.c S&, g9i la S& Ba

Virong. Luu Bang, ngud.i Hat Bai, tuc g9i la Bai C6ng, kh&ingh?a ch5ng Tan ctlng Hang V6, r6i sau cting ITang V5tranh hhng.

Pham Tang doan bi5t thd.i tr6.i da v6 Luru, nhung vanquy6t met lbnggidp Hang V6.

* 86 d6 : Cting nhu ba nghi?p. Chi squ ngbi?p ctia H?ngV6 nhd' sdrc cia Pham Tang gay du'ng men.

I T16u ky ngu : Curd.i ngur6.i kh6ng bi6t x6t 16 thiet hGnc`'r khu khu giti. long chung thdy. D6 la ngu trung.

208

DONGLO

Thai Son scm sac man Thanh Ttr,Thien 1}'r So.n D6ng tting muc sty.

Ha xtr thanh hi6n thng bach ha ?Biet thanh huy6n tung L6 Tram dun.Tha huong nhan tang tan khai kinh,Khach lo tram ai ban doc thu.Hanh s{ic thong thong tug van mo,Bfit cam bang thtrc than QuiiDu.

209

NghTa den

DUcyNG QUA HU'6.NG DONG *

Sac ni'ii Thai Son day ca chau Thanh chau .rdr,Tinh Son D0ng rang nghin dam trong vht mat. *Durdi cay tting cay ba, Thanh hi6n a noi nao ? .Trong thanh niT6'c L6 nurdc Trau, ti8ng dan ti6ng

doc sach h.ay con lura. .Nryi qua ngirdi thudng md gu'crng soi dung nhan

hinh trang,Tren dudng gi6 bui ncri da't khach, nfra thi gid dhng

d8 doc sach.Cu¢c hanh trinh voi va, nan da muon, .Bat giac nuong ncri van chan tru.dc xe rna than

«Ve thoi»` *

* t}6ng le : Doan di sir, khi di thi tdr T]iiing Long d8nV6 Xuo.ng, r6i len nga Son Tay da^ d5n Yen Kinh. D6n khivB lai xu@'ng Son D6ng, d6n V5 Xurong d8 v§ Thang Long.

# Son D6ng : 6. ph{a D6ng Nan song Hoang Ha.# Hi6n Th6nh : Ch{ th2iy Manh va dtrc Kha`ng.So.n D6ng xua kia la da't nu.dc L6 nu6.c Trau, t|ue huo.ng

cfia Kha`ng Mann.* TUG van m§ : Nam da mu¢n-I)oan str gia v`e nud'c

vao cu6i nam Qui Dau (i813).

# Qui du. : \7a th6i. Kh8ng Tfr chu du khap cac nu.dc chu+

ilo

Dich tlicr

TRF.N Duc}NrT QtTA DONrT

Xanh mtrdt Ttr Thanll m'ii met m£ù,rTiaiig Dt`]ng nghin dam mfit g``6ni thau.

Thanh hi6n b6ng khua't g.inn tting hd,Dan sach thanh lura n8p L6 Trau.

Dudng he quy8n vans. kliuay gi6 bi.ii,

Trc?in lau guong sang ngtiin m\y rau.Hdnh trinh voi voi nam hriu h€t,

Nhd chrr ttqui du>> tl]@n thtrc saì.

D0ng 19ft9

liau, klitìng diTcrc `7ua nfio tin dtlng, nan than : «qi]i du I

qui (,u. !».

Nhan di ngang qua dat cfi cfia thanh hi`6n, men m6.i nayià ti'i. «soi guo.iigl], ttdpc sach».

Va vi dat cii caa lhanh hi`6n, n6n dti thanh bi6n kli6ngcf>n tlia'y, in.a diT phoiig `'2in con no.i ti8ng dan ti6ng ageSac'1.

2]1

QUANG TI^f K{7 THANG

rriang Nan H6 Bac dia tirong lan,Nhcit nhat ph{Sn boa bat k}'r xu€^in.

Ng9c djch lau dau thien thuQ.ng khtic,Thtiy duong man ngoai hQa trung nhan.Ta't ban di.ic di8m khuynh phi taocNgQc thti H`6 col khoai t6 lan.

Duc di8n h'ic suo'ng muu nhat ti'iy,Nai ha dau dT bach nhur ngan.

tJa

#}a tl ?EJ7, i© EL

Eel RE

16

212

NghTa den

GI-II CANH DFjp DKT QUANr, Tf: .

Giang Nam va H6 Bac dat gi€'iip nhau,Cinh ph6n ba ngay ngay xuan kh6Iig phan biet

duroc.Ti8ng ngQc dich tren lau nghe nhu khtic nhqc I;oi

'Ihien Cung, *

Ngoai cfra durong lieu ngurdi trong dep nhu tranhv8.

Chau so.n ncri nha tf in chtra day xa ph6ng thorn. ITay ng.Qc cfia cac c6 gal 8.i6ng H`6 thai nli6 gt°]i cd *Mu6n ban ao cL`L.u ttlc sLrcrng. mLia mat cuOc say .I.din sao dtrQ.c ? Mai dau da trz¢ing nhur iigan r6i !

* Qu6ng T6 : ten mat huyen thu¢c H6 B{*c.# Thi6n Thugng Khdc : Kliric nh?c tren trdri, khtic nhac

trong cung `'ua. rtrc khtic nhac hay ti]yet th5.'lrong tlio D6 P]]fi cd cau :

Tlu°r khtic chl ung thien thug'ng htiu,Nhan gian nang df c k}" li6i van.

h'ghTa [a ,Khtic n:iy chinh khric nliac tr6n trdi,^`o.i nhan gian kh6ng mtiy khi dlrg.c nghe.

• Phi Tqo : Met thtr thu6'c tanh chtit nhu xa phdng, mtiitho.in ddng da. tarn g6i.

• H6 co : Ngir6.i Tau gQi gi5ng ngu6.i pliia Bac la H8. Co.Ia m}r hieu cfia ngtTd.i Clan ba. Day n6i chung nhting c6«cl]iau dEi vien».

# T0c surcmg : ten mat loai chim, da c6 th8 ch8 lam aomac i(in.

ivgay xua Tir Mr` Tuo.ng Nhtr cting vQ. la Trac Van Quant6.i Thanli B6, ttii hat ti`6n, phai hi'in ao ttic su.o'ng d8 muarugu ctlng u6ng c]io d6. bu5n,

Dich tho

QUANG .rE KY 'rHANG

Giang Nam H6 Bac nurdc non gan,l}ti.a bfra ph6n hoa chang giam xuan.Dich thoai]g lau huong cung bich lac,Traiih vdn ng6 lieu bang 8`iai nhan.Thanh tao b`6n ngoc hu.ori]g ti.ong vat,

M6m mai tay lien g6i trang ngan.Mu5n d6i ao cdrLi say mat t6i,Mai dau ngan n6i tdc pha ngan.

•213

Ddng 1969

TUONG AM DA

214

Man muc giai thu sac,Mf n giang giai nguyeL minh.Tjch lieu Rim da vQng,Thien ti.]'ch cQ6 nhan tinh.

Thu thfiy tdng Tay lai,Mang nhien thong Dong Diiih.'1 Inh da ttrc ngaln khi8u,

V0 sfr giao long kinh.

17

di fS,

215

NghTa den

DEM d TUCiNG AM *

Day mat d3u sac thu,Day song d§u anh sang tran£J.D6m nay nhin c.£nh vang \'6 qut?nh tiue,

Clianh tinh i]gudi xura bi day ra day. *Nu'd.c mria thu ttl' i]hu.o'ng {.iy lai,

Mciih niang ch.iy vao h6 I-)t?ng Dình *

Den vting i]gl]i ng&^\m nga tr]an thd,

Khong men lam kiiih dong con giao long.

# Tuong Am : d!a danh a phja d6ng Tuò.ng Giang` ThuScva Tru'6.ng Sa, no.i day Khua't Nguyen.

# C8 nh6n : Day la n6i v6 Khiiat Nguyen.* D§ng Dinh : His thut}c tinh rl:i Nan v2` Ili} B.ic, n:'`m

tr6n dat 7 phi'i huyen. Trong ngti h6 danh thfing nu'6.c Tau,h6 D¢ng Dinh d?p nh5t.

Nguy6n Du nhfic darn h6 B¢tng Dinh, 1 la \'i nhiì'i]g connudc 6. Til'o.ng Am d6u chay vao h6, 2 la vi xua kii` Kl]u^dtNguy6n bi day di Giang Nam, de'n D¢ng Dinli iìîi theosong Nguyen, song Tu'ong den Mich La.

lilt;

Dich tho,

DEM TUONG AM

Day mat thu man mac,Day song trang long lanh.Dem quanh nhin dat trich,Nghin xu.a bat ngat tinh.NgQn nurdc ttr Tay xu6ng,Cu6n cu¢n vao D¢iig Dinh.Dtrng Dgam dem tlnh mich,Ngai 101]g rang ran kinh.

Thu 1969

217

TUONG GIANG DA BAG

Nhat khti. iuc thap iy,Du du giang thfiy trudng.Phh van lien Ngfi lfnh,Minh nguyet h¢i Tarn Tucrng.Biet ph6 phan tan sac,Dao kh6ng thfit c6 huong.Hac lai nhan bfft ki8n,Van thi.I ua't thuong thucrng.

prz % 'fa Bi dfl yz i€ `-#* A ,Z )@` J:1 ,g } ± a/H

i` 'f etsts: lr+`a=`vf ^ * r£%tl 2, ¢kkf3 ,#zJ )5f £J

€7 t J>4>i-E \£ yE'

218

Dich ngliTa

DEM DAD THuvEN TREN SONG 'ruo.NG .

Di m¢t mach sau mu'cyi dam,Nurd.c song chay dai clang dac.

May n8`i n6i lian day Ngri Lanh #Trang sang tu 1.?i vring Tarn Tu'o.ng aPh6 xa cach chia sac d?p md'i,Trdi vdi vQi lam mfft c6 hucyng.Hac trd lai nhung kh6ng thay ngurdi CCC.ti hac *Gay bu8i 16i chri'a lanh leo. €

-* # Tuong eiang : Sang Tuo'ng phat nguy6n tdr Qu&ngTay cliay theo hir6.ng I}6ng Bcfic vao tinh H6 Nam, chayqua Tru.d.ng Sa r6i vao h6 D¢ng Dinh.

Tr6n d6ng song gap Ly Thfiy g9i la Ly Tuo'ng, r6i gapTi6u Thfiy gpi la Ti6u Tu'o.ng, cu6'i cting hg'p vdi ChungThfiy g9i la Chu.ng Tu.o.ng. I)o d6 song g9i la Tarn Tu'o.ng

# Ngo L6nh : I)r`y ni'ii cao nam nggn chaygiap (lia pl]€:`nhai tinh H6 Nam va Qucing Tay.

* Hgc Lai : Mu.Q.n ticli Dinh Linh Huy c6'i hac len ti6n6. lan I-loans I-I.?c. Vi lau Eloang liz.ic 6. vti Xu.o.ng, tinli H6B€ic, gan vtlng Tu.ong Giang.

# Thuong Thuong : Lanh leo.

C;d ban ch6p tliuo'ng la xanli.

DE VI LU.TApbHAU

Thi nhan bat dac ki8n,Ki8n €lii nhu ki6n nhan.Dai son hung bao tang,Doc hc?c xuat phong tram.Chain gidi di tLrong cam,Viet H6 nan t¥ than.Tarn Durdng thien tai liau,Tich mich cfi.u v6 van.

219

19

22d

Djch nghia :

Dfi SAU TAP THO CtJA [IAI H() VI LU *

Khong du'gc lhgy ngiTd'i tlio,Thffy tho nhur thffy ngudri.Ndi ldrn chtra day cfia bau,Hac 16 bay ra ngoai gi6 bi.ii.

Gay kin hat cai d6 cam ri.ng vdi nhau *K6 H6 ngu.di Vi¢t kh6 than can .Sau Tan Durdng hi`mg nghin iitim, .Vang v6 qua lau rna khong nghe (nhal tho nao c6

tll§ sanh kip).

# Vi Lu : Hai i]ha tho' n8i danh ddi Thinh Dud'ng. Vi laVi ting Vat. Tho. 1ao nha phong lu.u, pliang phat giQng tho.Dao Ti6m. Lur la Lu Luan lam quan d6ng tri`eu cring Vit}ng vat.

Hal nha tho. niiy, tho` da hay rna lam t|u:\n lai c6 chanhtich tort, danh n8i mat th6.i.

C6 ngu.6.i bao Lu. day la Lu. chi6u Lan. E kh6ng pliai viLu Chie'u Lan 6. d6.i So. Du.6.ng. Tho. ilid.i So. va th6'i Thinhc3 c6't lan cach dau khac nl]au, lai them hfli nlia tho. Lu'Chi8u Lan v2` Vi ting V€`t kh6ng c6 sq. lien lac v6.i nhau,nan kht^jng 16 gi ca^ nlian lai dem tlio hai nha vao mat tai].

B&i vay c6 th8 tin cliac 1.&ng \'i Lu day ia vi u'ng vatva Lur Luan, 2 thi nhan d6ng thd.i va chng lam quan vdinhau tai tri6u Duo.ng.

* Ch6m Gi6i : Gay kiln va hot cai. xuat tti. cau : « Tdrthqch narig dan chain, h6 ijhdcli nang tap gidii., nghla la-

Dich thcy

TU'O.NG GIANG DA BAG

Mat di sau muoi d.¥m.Dbng cuon nudrc menh mnr]g.May giang lian Ngi~i Lanh,Trang ngap tram Tarn Tuo'ng.86n ti6n chia xuan sac,Trdi xa rn'p c5 huo`ng.Hac v6 ngurdi ch{qng tlia'y,Cfiy bi6c latih ngan su'cyn`LJ.

Di3. vl I.U' TAl' HAU

Mat dh kliong thay ngirdi tliCi,Thay tho' trurdrc mat cfing nhu tha'y ngudri.

Ntii cao chtra ban mu¢n ddi.Ngoai vbng gid bui hac ti.t`yi cao btiy.

Cai kim tucyng c{im tu-crng triy.Xa x6i H6 Viet dE` gi rna than.

Lang nghe ti8ng ngQc {}ieo van,Tarn Durdng ticli mich d5 g#n nghin thu.

D6ng 1969

221

da ti`r thach hay htit him, chat ha` phach hay htit h¢[ cat.# H6 Vi?I : Nil.6.c Vit^}t 6' pli{a Nam Trung Hoa, Nu.6.c

H6 6. i]hia Bac, hai nudc cach nhau ngan van dam.# 1 clm Bu6ng : Cac nha van hQc sti. Trung Hoa phan d&ng

Chia nha Duo'ng ra 1.im ba thd.i k5' : So. Du'drng, ThinhDu6`rig va Van Dud.ng.

222

DAO I-IOA D^+`\M I,¥ THANi] I.inN cu.u Tfcl-I

Dtio I-Ioa DArn thi.iy tliien xich thanh,Dam thirgng tting bach dong do thanh.Dao thi Durdng tri§u L}'r Cung phting,Ttlng am thfT dam nhan dac danh.Thap mien tfru ttr nhan gian the,Thien tfr h6 lai do lan tL'iy.Tqu ng6n than thi tfru trung tien,

Bac thi vinh danh d6ng te ly.Thien mien thang tjch dl nhan truy6n,Bat tai du du nh%t dam thfiy.Dam thfiy chi kin thanh tha lien,Nhat ngu nhat di§u giai thai]h tien,Trh trur6.ng tu nhan bfft phuc ki8n,Vi6n lai sfr nga tan mang nhien.The 10 tram ai tin h6n trQc,Bfft nhu chung nhat th5ng am tohn ng6 !hien.

223

:::':::-:;.-;i.i:A A `f ;a 4#`i,fB4+fr#

I, E - 7. a 3fry *` £ £' ?;u 3a

ife` i£ -1fa faq ngH a` e ' £ #.xpfa ,€ # - ,a ¢£ ® &'z% # ta ;? .ife }#' # #{

4` # 4fo*fa xp 2 920

224

Dich nghTa

D+`AM DAO HOA, D&U C0 CUA

I.{' THANH LIEN *

Dam D.Ao Hoa nirdc trong su6t nghin thudc .Thng ba tren dam mha dong van xanh.Nghe n6i Ly Cung Phung ddi nha Dudng.U6ng ru.eyu say d dam nay, men dam mdi n8i ti8ng.CuOc ddri s5ng mudi nam trong quin ru'pu *Khi nha vua cho gQi van con say mem, .Tqu xung «ta la tien trong lang rurQu», *Xem thudng vinh ]]a nhu dep rach,Canh d?p nghin nan nhd ngudi rna du.crc truy8n,Chd kh6ng phai vi nudc dam menh m6ng bat ngat.Nurdc dam den nay van trong va d6.n deyn,Con ca con chin a day d3u thanh tien.13u6n ba ngurdi fly kh6ng durtyc gap ti`d lai,

Khi8n ta th. xa den long khong xi8t bhi ngtii.Dudn8 dd.i d:fly Sid bui, that qua do. di.ic,

Chang bang su6t ngay u6ng iran d8 gii~r trQn tc4nhthien nhien ctia minh.

* Ly Thanh Lien : Ly Thai Bacl].# Dao Ba Bdm : Dain Dao Hoa 6. tinh An Huy.Nguyen tai An Huy col nhan s5' ten la U`6ng Luan rat

ham m¢ Ly Thai Bach. Mu6n vd.i I,}'r d5n nha cho.i, U6ngben vi8t thu, trong cd cau : «d day c6 thien 1}'r dao boa vaE=

225

van gia my tfru». Ly nghe n6i rat lay lam thich, l]en bangngan d6n li6n. Nhung khi den thay phong canh kh6ng cdgi ky m}r, nha ci'Ta kh6ng lay gi lam d6ng dhc. Uong benclrdri va cho l]i5t r.ing : Thien L}'r Dao Hoa la ten dam vaV?n Gia Mj*r Ti'I.u 1!i ten quan rug.u. L}'' cirdri x6a r6i 6. chcrichng U6ng 1 thdi g}an kha lau. Khi 6 Ly dirg.c ti6p dai chudao, khi v6 diro.c dora ti8n long trgng. Tinh U6ng I.uand6i v6.i Ly Bach that la than trgng. Ljr B?ch cam khichtang cho U6ng Luan m¢[ tuyet rang :

Ly Bc?ch thdra chu ttrerng duc hanh,H@'t van nggn thugng dqp ca thanh.Bao Hoa dam thfiy than thien xich,

Bat cap U6ng I.uan t6ng nga tinh.

Tan dich :

Thuy6n Ly Bach vi`ra loan tr6. mat,86ng ven b6. got tr8i ld.i ca.

Tinh U6ng Luan ltic ti6n ta,Nu6.c sau nghin tliu6.c Dao IJoa kh6n bi.

Dam Bao Hoa nh6. cau chuy?n Ly Bach rna (1trquc n8idanh va luu danh.

I Ly Cung Phvng : Ly Thai Bach duqc vua Du6'ng HuyanT6n trgng dung met ldc va phong chdrc I-Ian Lam CungPhl.1n8.

• Thep ni6n lJu lJ nh6n gion th6 : can thcr cda Dt*] Phdndi v6 Tlr M.=i Tuo'ng Nhu.

Nguy8n Du mugn d§ ndi va Ly ThaiBach.Tuo.ng Nhu ban rug.u d8 sinh s@'ng. Cdn Ly Bach lai

sang d6 u@'ng rung.u. Tinh canh c6 khac. Nhung tic gia chimirqn y rna th6i.

* Thien tfr h6 Ioi : Ly T]iai Bach a trong vien Han Lamthay vua thcio chi6u sac, durg.c vua yen qui. Nhung su6tngay say riro.u. Nhi6u khi vua vd.i thao nhffng chi6u saccan kilt rna gap ltic Ly say li bi tb} vua sai cung nff layrt

226

nu6'c lanh ap vao mat cho tinli. Vua trQng tai men kht^.ngI.ao gi6. qua. track.

TI.ong bai tlio. BAT TlfJN caa D6 Phd, doan n6i v§ L}''Thai Bach r{P`ng :

IJy Bach nh6t d&u thi bach thien,Trudng An thi thug.ng tfru gia mien.Thi6n ti'T h6 lai bat thirgng thuy6n,Ti.r xung tlian thi tfi'u trung ti6n.

NghTa la :

Ly Thai Bacli u@'ng 1 dau rug.u lam tram bai lho.,No.i (|uan ru.9.u 6. clig Trird.ng An say nam ngfi,Thi(^m Ti'r g9i len thuyan kh6ng chiu {15n,

Tqu xung : H9 than la tien trong ling ruo.u.

DAM DAO HOA Dfiu C0

LY THANH LIBN

Dam Dao Hoa nurdc trong nghln thurdcBd bach ling xanh murdt dong thien

Rang xua Du.drng try Thanh LienBen dam chu6c ch6n ltrng ten tu@i damTrong quan rtrQ.u mudri nam s5ng gdiLenh vua d6i thtl hdi con say

Xung «Tt'iy tien v6n la dayDVinh ba d6ng danh xem lay d6p huCanh nhdr n8u.di nghln thu d8 ti8ngHa phai nhdr rang bign dai song

Nurdc dam van clap don ti.ongChim bay ca loi cfing d6ng nan tienRieng ngudi hi6n khong tim thay leiNiem nhdr thucrng quan quc?i long ta

Durdng ddi gi6 bLii ph6i pha.Tanh trdri gil-r v?n chang tha ci'r say.

227

228

MANH Tt'I. Ttv C6 LIEU

Ng6 van thien tri chi phan hfru long yeu ki§uKim chl hoa d6 v6 luoc ti6u.Phong vi~i nhat da phi ha lai,H6a vi A Thanh cung mon li8u.Thfr li6ii h`6n toan bach thap vi,DUG.ng thanh dai vat phi nhat thl.

VL~i 10 thien y doc tur nhuan,

Qiii than am trung lu.ong phh tri.Chi kha lac lac lao lch trang,Tug nguy¢t du du tham bfft tri.Ta ban hfru chuy5n durong dai dao,

Qua khhch bfit cam phan ky chi.Thong thong ufft uat bao nguyen khf ,Thien ha tut van ky tai ti.Huro'ng nhan chi dE nhi thach tru,Thach tru ky tham can dti c6.Bat d6ng pham hfiy ti8u xuan thu,Ban man phong yen tqu kim c8.Hao nhien chi khi phi lam thurdng,D?i iai ung dfr thien te lhg.

•2`J9

2,rJZ

Ei

E44

EErEE RE

f<-±* `f i tyrf eH ve

# #6 %j 2- a

-::.:-:-,:-_-::__:=:

`" 7, fry g £ & a/a !

# a A ? # # #3 8 >rfu A % A iti% 9 a q`'

'£ + v4 ; % i ck ca a,

vyL ri-a fa % z 4ts '= 5a 9 z 7u A g #. ;i &•f fa #+i €fo ff+ # giv,.!] ¢ aj

21

`230

Dich nghia

CAT Llfiu C6 T.RUG.C DEN TH}1V MANH

Ta nghe ben bb' ao trdi cd con I.6ng u6n khtic, ,Nhfrng bdrc v6 ngay nay kh6ng gi5ng chht nao.Mat dem mura gi6 bay xu6ngHoa lam cay li6u trudc cfra den ngai A-Thanh ( it).Gay lieu nay loan-v?n, to tram murdi 6m,Nu6i men vat ldn nhu the kh6ng phcii trong mat lhc.Y trdi rieng dem mu.a m6c th5m nhuan,Qui than cfing ng§[n ngam phil tray.Canh la sum se Gang gia cang ctrng cap,Nam thing mit mit.nhi§u kh6ng bi6t bao nhieu.U6ntben ta quai]h ben hfru, ddrng sfrng ben durdng,Khach qua lai kh6ng dam vin canh.Uin tnm ram rap, 6m ffp nguyen khi trcyi da't,Nan tor-van cfia thieYn-ha v6n ttr noi day.Ngudi lang xay hai tru da d§ ch6ng-d5`,Tru daJ cang sau g6c cang ban.Kh6ng nhu cay c6i tan lhurdng chi durgc mat it

xuan thu,(Gay nay) choang nfra man gi6 khdi tqu xira nay.Khi hao-nhien khong phai lam-thu.chg,Gi6ng ldn-1ao chng tr6.i xanh rna s5ng mai.

• Mqnh Tdr: Hdy la Kha. Ngu6.i nu6'c Trau, sang th6.iChi6n Qu5c (403-221 tr. 'lliien Chda). Tliay di kh€5`p cacnu.6.c T6, Luo.ng, Td'ng, D&ng dpe^ truyèn lj.4 dao dtrc. Vè

gia ti`6. v`6 nu6.c m6' tru.6'ng day hoc.JManh Tfr s5ng sau Kha^ng Tfr gàn iuo nan.

`J3l

CAT Llfiu C6 TRU6.C DiiN THAT MANH

Rang ao trdi c6 rang u6n khticTram hoa d`6 kh6ng bi'rc nao yMot den mua gio rang bay

Xu6ng dan A Thanh h6a rlgay tru.6'c danMat kh6m li8u h`6n toan trai lucKh6m lieu nay tram chuc 6m durM¢t thai d6 duQc the u.

tT trdi ban xu6ng mdc mura durg'm nhuanLai con them qu.i than am I,rgTu8i cang nhi6u l¢c n& cang sungNien cao ai tinh cho cting

Ben durdng ngang doc met vung bao laKhach lai qua n6 long vim b6Nguyen khi gin Yen v6 tiro'i xanhTu van thien ha chung nan

Dd xay hai tri.1 them ben bian danTru Gang sau cay cans vrmg g6cChang d6ng loai xanh t5t d6i mienNghin xua nfra mau phong yen

Mai h6 hap khi hao nhien d6i daoTai cao thQ vdi trdi cao.

Ngu6'i Trung Hoa suy ton Manli Tfi. la A Thanh, th6'chung chng dtrc Kh6ng.

Dan th6. thay Manh 6. t.Ti So.n D6ng la d2{t nu6.c Trciu th6.iChi6n Qu6c.

Tru'6'c d`6n c6 cay li6u nghin nan. Tli6.i thanh tlii laxanh tat, th6'i suy lhi `a vans ua lioac ri.[ng h6t. Ngu6.idia phu'o.ng nhin cay lieu rna bi6t tru.6.c du.t.I.c th6.i vz:`ntrong nudrc.

•j3j

LONG THANrl CAM G]A cA

(Phung sir thdi tac)

Tlfiu DAN

Loi]g Thanli Cam gia btit tri tinh thi. Van kjiflu mien tang hQc bat NGUYEN cam u Le cung I-Ioatan bo trung. Tay Son binh kh&i, ctru nhac tfr tan,ky nhan luu lac tbi tri§n, hiep k9 di ngao, thu¢ctan b¢. Sd dart giai ngir tian cung phung khtic. phingoai nhan sd van, toai xung nhat thdi tuyet ky.Dur thi8u thdii, tbam huynh d§ kinh, ltr ttlc Giam h6die'm. Ky bang Tay Son chu than, dai tap iiff nhac.danh co bat ha s6 thap, Ky nhan doc di NGUYENcam thanh thien trudrng, pha I]ang ca, tac bai haingtr, nhat tga tan dien dao, xde thudng dl dai bach,tri8p tan, trien dau v6 toan, kin bacli dy t{ch mandja. DLr thdi mac than aln trung, bat thain minhbach. Hau ki6n chu huynh xtr, doan than, khoat

Ffimp'h:g3:ihi8i'tdje:tr:?'dbaaitia±[nn:i'gcgh%ah:hynEihang thtiy lieu thurdng. xudc xurdc nhien hti.u du'van. Tinh thien am, hy lang hude, nhan hoac hoac,khu6ng trung v6 nhfit nhan. Tai huynh gia m6i amtri8p tan ttly, au th6 lang ta, ngQa dia thurqung, d6ngb6i phi chi, bat tuat da. Hau s6 tii, dun ty gia nanquy, bat dao Long Thanh nhueyc can mien kS. Kinxuan. tirong phung menli Bac si'i', d.?o kinh LongThanh, chur c6ng nliuc ti6n vu Tuyen phti nlia, tattrieu tai thanh nth nhap, thi6u ccr sb thap, tinh l>atthtrc danh dien, diet khdi ca vi-I, k6 van c:1m tha.nhtlianh viet, t(uynh dj thdri khtic, tan di chi. Tbi ky

233

nhali, nhan sfu than kh6, dien hac, sac nhu quy, yphilc tinh th6 b6, bai hoi sac, da bach b6, mac tQatich mat, bat ng6n diec bat ti8u, ky trang dai batkhain gia, bat phuc tri vi thhy ha. Duy u cam thanhtrung tqu tang tirong thi'rc, trac nhien vu tarn. Tichtan, chat chi nhac nhan, tti'c ky nhan da. Ta h`6 !Tlii nhan ha chi thfr da ! Phfi ngu5ng b6i h6i, batthang kim tich chi calm. Nhan sinh bach mien, vinhnhuc ai lac, ky kha lurgng da ! Biet hau, nha't 1¢thugng, than hfru cam yen, nhan ca di thac htrng.

LONG THANH GIAI NHAN

Tjnh thi ba't `ky thanh.Doc thien Nguy6n cam,Cfr thanh chi nhan dl Cam danh.

HQc dac ti§n tri6Li cung trung cung pliung klitic,Tu thi thien thurgng nhan gian de nhtit thaiih• Din tic thi€u thdi tang nhat ki8n,

Giam h6 h6 bien da khai yen.Ky thdi tarn that chinh phurong nien,HBng trang yam ai dao hoa dien.Da nhan ham thai t6i nghi nhan,Lich loan ngi~i thanh thy thfi bi8n.

Hoan nhL~ scr phong do tt[ng lam,Thanh nhu song hc?c minh tai am.

Liet nhu. Ti6n Phi'ic bi dau toai tich Itch,Ai nhu Ti`aiig rich benh trung vi Viet ngam.

Thinli gia mE nd bat tri quyen.Ti¢n thi Trung l]ch dai n¢i am.

234

Tay So.n chu than man tQa tan khuynh dao,Triet da truy hoan bat tri baoTa phao hfru trich tranh tri6n dau,Ne thb kim ti6n thd thao thao.

Hao hoa y khi lang vu.cmg hau,Ngfi-Lang (hi€u mien bat ttic dao.Tinh tu'cmg tarn thap luc cung xuan,Hoot t5 Trurdng-An vO gia bao.

Thd tich h6i dau nhi thap mien,Thy-SCin bai hau du Nam thien.Chi xich Long Thanh bat phuc ki6n,Ha hu5ng thanh trung ca vfi dien.

Tuyen phti stu tiuan vi dur trung mai ti6u,Tich ti`ung ca kS giai mien thi8u.Tjch mat nhat nhan pbat ban hoa,Nhan s#u than kho hinh lu.Q.c ti6u,Lang ta tan mi bat sdrc trang,

Thtiy lri tquu thi dirong thdi thanh trung de nhatdieu.

Cquu khtic tlianh thanh am le thhy,NhE trung finh thinh tarn trung bi.

Manh nhien tic khdi nh! thap mien ti6n su.,Giam-I-16 ticli ti`ung tang ki6n chi.

Thanh quach suy di nhan su: cai.`Ky xir tang di6n bi6n thuong hai.Tay-Son co nghiep tan lieu vong,Ga vti khong di nhat nhan tai.

i§5

Thufn tire bach mien nang kS thi.Thuong tan vang spy le triem y.Nan ha qui lai dau tan bach,Quai d8 giai nhan nhan sac suy.Song nhan trtrng trtrng khong tur6ng tu.?ng,Kha lien d6i dien bat turorng tri.

4#.ZJh?.ird -#%£4 rty tz 4T 7f : -d

Ju ,.# * t5z yTE 4rfe -

fa 7. W u£7u i4 ¥u *%*7:7&

ca i + fr d/- 3L £`

#Si€¥/F, tlffli th Jrfe f# fo %z i2 ,ffyL fl£ 49 ,'f'`i fyL %- Jof±Of- a j fh i# £` Z * €

4# ¥ ,.,,J# ;a/\Jbapne# J##`f ap£ ¢g,`3-

%0 ifei^¥- %`-w4H.7g,fi.#>`tg `rfeie # 79' *% ?` 3. /¥ 7/I A 7u j(? h€ 2Li _thtyfefi Adyg# kfa##`#'7,:``@ a

ae

¥ ¢ F a fl Lfl 7, € fi,I 7` + a %te *- "i#'%gris ny%¢rafi@ffi;4

A ,a i '! u4 ¥ } `'£ i i,` *` Z /`i A A fa rty ¥ f it` a

fe A u¢ J¥ i# k*`'± Y2'fa

^#fa `ft A`7` A f5.

#.ife:,¥%1g;f;;hs

i36 -±2f*#`Zpe;k V4IS`3*7u i fErf7`zf`jifl j,z /`f *,4

£4R8*2 i.6'54G 4}#7`a# i?. t 7,u3. ft ife T*+ Pe €.

7 \E±

'E7 %i

237

¢ z it£ 2 va A €j ng ia£% h trrf 7& ± fhhaap ie fy 5 fu

fty' fa € 7. 4E` ?E a® f a4 a bfl. ifa `f 4# u /` S

3 7. 3g #% ? Z& Z£ %, @5

fo ly 7, t `¢ r; 4z ,fa|@zz¢ #g,#%

±rfu2 ng iffy @ ?€

7a ,ae i7 t&' tl, #''/I p

.:f A-; ±'

%7F`

St&

#34g`

E]E]H

Nghra Den

BAI cA vr± NGu.crl GAP DAN DfiT LONG THAN-H(Lam trong ltic menh phu di str)

TiEu D6aN

Ngudi gay dcin da't Long Thanh ay, ten hQ gikh6ng r5. Nghe ndi ltlc nl]6 nang hQc dan Nguy6n(. ) noi d¢i nti' nhac trong cung vua Le. Binh TaySorn dffy len, cac doi nht?c cfi ldrp ch8t ld.p b6 di.Nang luu lac a cac chg., t^]m dan gay dao. Nhi~rngban dan nang gay la nhfri]g khtic trong cung phunggay cho vua nghe, ngurdi ngoai khong ai bi8t. Chonemtai danh nang ltrng lay mat thdri.

Bu6i thi€u mien, den kin[] d6 tham anh, t6i trQgan Gidm h6 (. ). Canh d6 cac quan Tay Son taph¢i nfr nhac, danh ccr khong dudri vai chuc. Nangan dti.I mQi ngudi vdi cay dan Nguy6n, lai hat hayva kh6o ndi kh6i hal. Ch. tea d6u say me dien daodua nhau ban thurdng. Nhti.ng ch6,n ru.Qu thudng toldn, nang nhan u6ng can. Ti§n thudng nhi§u vO s6Vang lua ch6ng chat day ca dat. Ltic bfiy gid toinhp trong bang t6i, tr6ng thc¥y nang khong 1`5 lam.Sau gap lai a nha anh toi. Nang ngndi thap mab§u,tram gio, mat gay. Khong dep lam, nhung da trangtr6o, kheo trang dism, may thanl], rna phan, aoman hang, quan sac ti'iy, hdn hdn cd b§ phong tao.Tdnh lai hay ru.pu, ua hy hi.rae. D6i mat long ldnhkhong d8 mat ai vao tr6ng. Khi a nha anh toi,m6i lan u6ng rirgu, nang u6ng say vhi, non mfrabdra bai, naln lan tren ddt, ban be che trdch, khon8lay lane ¢ieu,

240

Sau dd \'ai nam, toi d6'i nha vao Nam, ng6tmay Ham li6n kh6ng trd lai Long Thanh. Mha xuannam nay, phi.ing ln¢nh di str Trung Qu5c, t6i dingang qt]n Long Th{inh. Cac I)an m& tiec ti6n tditai dinh Tiiyen Phfl, c6 gQi vai chuc nfr nhac, toid§u kh6ng quen mat bi8t ten. Tiec khdi mtla hat.K8 ti8ng dan tr8i len, Iighe tron8 tr6o khac thudngkhong chdt gi6ng thdi khi'ic. Ldng toi kinh di. Nhinngudi gay dan, thi thay than gay, than kh6, matden, sac tr6ng nhur quy, ao quan toan vai th6, bacmau lai va nhi6u manh trang, ng6i lam li d cu6ichi8u, khong n6i ci~ing kh6ng cudri, hinhtrang thatkh6 coi. T0i khong bi6t la ai, nhung nghe ti8ngdan thi dudng nhu c6 quen, men dong long trac an.Tiec tan, h6i tham thi I`a la ngirdi trurdrc kia da gap.

Than oi ! Ngudi ay sao den n6i the nay !Cu6i ngfra b6i h6i, nghi den canh c6 kim, longtoi cam kich v6 ham. Ddri ngurdi tram nan, nhfrngcanh vinh nhuc bu6n vui that khong sao lurdngdueyc ! Sau khi ttr biet, tren durdrng di, cam thuongkhan men, men soon bai ca d§ g&i hdrng :

Ngudi d?p dat Long-ThanliKh6ng nghe gQi ten hQRieng thao dan Nguy6n *

Ngurdri trong thanh ben la'y chti Cam ma` dat ten.Nang hQc duro.c khtic Cung Phung trong cung ti6n

tri6u A

D6 la nhfrng khdc dan hay nli#t trdri dc{t.

T0i nh6' ltic thi8u th6'i da gap inot lc*nBen bar h6 Giam trong mat cuoc-da yen, :

241

Ltic dd nang kho&ng hai muroi mat tu8i,Ao h6ng anh len mat boa dao,Ma htrng rirqu, v6 ngay tho, rfft d6 thuong,Nan cung reo rac theo ngdn tay rnA thay d6i dieu.Ti6ng khoan nhur gi6 thoang qua rtrng thong,Ti8ng trong nhur doi hac ken ti`en cno th{im,Ti8ng mann nhu set danh tan bia Ti8n Phdc, *Ti8ng bu6n nhur Trang Tich ngam ti8ng Viet lric

benh, #Ngurdi nghe say sira khong bi€t m6i.Dd l{`i nhfrng khtic dan trong dai noi Trung Hda *

Cac quan Tay Scrn trong tiec d8u say me dien d€Pio,Mai vui su6t dem khong bi8t chin.Ben ta ben hfru tranh nhau vai thu6.ng,Ti6n bac coi r6 nhur dat bhn.Y khi hao hoa at ca cdc bac vuro.ng hau,Dam thi6u mien dft Ngri lang kh6ng clang k8. *Tu&ng chtrng ba muoi sau cung xuan #Chung di'ic mat vat bau vO gia dfft Trang An.

Nhd lai ttr bfra tiec fry den nay da hai mu.cyi nan,Sau khi Thy Son bai vong, toi vho Nam, *Long Thanh trong gang tffc kh6ng durtyc thffy lai,Hu6ng h6 tiec mtla hat a trong thanh.Quan Tuyen pin vi toj bay cu¢c mua cirdi,Trong tiec dam ca ky d§u tr6 tu8i.Duy a cu6i chi8u cd mat nang t6c da hoa ram.Mat gay than kh6 than hinh b6 nh6,D0i may phd phac khong di8m to,Ai bi8t dd la ngurdii trudc kia n8i danh tai hoa de

nhfft trong met th¢i,

242

Khi'ic xL-a dan len, toi tu6n nirdc mat ng.am theotdr]1g ti6ng.

Tai lang nghe md long chua x6t Il}6ng nhdr ]ai chuyen hai muo.i nam xuaDa ttrng lhffy trong chigu tiec ben h6 Giam.

Thanh quach suy dcri, viec ngurdi dz}i,13ao nuo.ng dau da lti€n thanh l`jian xanh.Ccr nghi¢ip Tdy So'n tie,u tcin sach,Trong laiig mtia hat c'dn sot lai mat ngudri !

Tr.im narii tham thoAt trong mat hoi thd mat nhaynlit

Cam thtrong viec cfi 1¢ thffm do.Ti`r Nam ti.a ve, dau tdi bac trang !Khong trach ngirdi dep nhan sac suy tan.Hai mat trtl'ng trtrng lu6ng tu6ng lai chuyen cfiKha thuong giap mit nhau rna khong nhSn dugc

Hhau i

• Dan Nguy€n : Dan Nguyet. rlgi nhtr vsy la v} dannguy¢t do Nguy6n I]am, im:it trong that hi8n vu6.n Trticd6.i Tan sang cli€.

• Gi6m H6: 116 l]oan Ki8m.* Ti€n lriiu : Ti`i6u nlia Le - Vi ldc d6 thu¢c tri§u Tar

Son.* Bia Ti{n 'Phdc : Bia dHng a Nhieu Chau, Tinh Giang

Tar, chti. rat dei]. Ddi nha TO'ng cd mat ngu6.i h?c tro

243

ngheo clang len Pham trQrng Yem met bai tho.. D8^ gitip d6.,Pham cho ph6p ngtrd.i hgc tr6 rap mat nghin ban chS biad8 .ban lay ti§n. Ngu6.i hgc trd vdra dan no.i thl bia bj trd.idanh `T6. tan..

• Trang T|ch : Ngu6.i nur6'c Viet, lam quan nudc S6..Ngay thud.ng n6i ti5ng Sd, nhung ldc benh nring thur6.ngngam tho b?mg ti8ng nu6.c Viet.

• Dqi N?i Trung H6a : Cung nha Le.

• Ngo Lang : Dia danh, c6 nam ]ang tarn cfia cac vuanha llan. Noii day bpn hao boa phd qui thud'ng tu hSi.

* Tom th¢p ltic cung : Trong dan vua ngay xira ben Tancd 36 cung chtra day my nfr.

* Trong bai tiau dan thi n6i ¢Sau vai nan t6i vao Nam»,trong bai ca lai n6i asau khi Tay So'n bSi vong t6i vaoNam». D6 la trudc n6i v6 khoang thd.i gian khi can nhaTar Scm, tic gia tdr gis Thang Long v§ Ha .Hnh, sau lan6i khi ttr gis Bac ha vao lam quan a Nan Trung.

f Quon Tuyen Phd : Quan Trdn tbti.

MUG LUG

I - 'rHANH HiEN

Musdi ndm ddt I¢hdch (1'180-17{U5)

1 Qujrnli rlii nguy6n lieu3 TT than 115 Ucul7 Man htrng I9 Thu da I

11 Vi Hoang doanh

2 Tir than I4 Son cu man htrng6 Ucull8 Man htrng 11

10 Thu da 11

Sdu ndm qua nhd (1706-1802)

1'2 Giang dinh hti'u cam14 My trung man htrng16 Di5u Latlianli ca gia18 Tap ngam20 Dao y

13 tJ'c gia huynh15 K}'r hti,u17 Ng9abenh19 Da hanh21 D¢ Long v9 giang

Ldm quan B&c Hd (1802-180.I+)

22 Kli8ng tu6.c vfi24 La Phh giang doc tea26 Xuan ti6u lti. thtr28 Diep tfi. thu trung30 Qui M6n dao trung

23 Kyhti,u`25 Dbng Lung giang

27 Vt.]ng phu thach29 D¢)c Ti8u rl`hanh ky

11 - NAM TRUNG

Ldm quan & kink di6 Hu'e (1805-±808)

1 Phugng Hoang l¢ trung 2 Thuchi3 Di?u khuy8n 4 M¢ngdactbai lien

5 Ng&uthuc6ngquinbichl 6 Ng&u thu c6ngquin bich 11

7 Ng:<`uthuc6ngtiuanbichlll 8 TO'ng nban9 N8au ds

Lam quan tai Qndng Btnh 1`1809-1812)

10 Tan thu ngau htrng 11 Tang nhan

:: :Laann8hdha: kt£]P £3 ]]% ¥iauundbfact ky hirDgi6 N6 giang kh°£u huo.ng V9ng :: 3:tLtt:: 8c{i:8thu18 T6'ng Ng6 Nliu Scrn

tu qui I2o Dai tic cfi.u thil tu qui il

Ill -BAG HANH (1813-1814)

1 Tliang Long tbanh I2 Tliang Long thanh 113 Ng¢ gia a? cu.u ca col4 Qui M6n quan5 Giap tbanh Ma Phuc Ba Mi8u6 LMac phfi ttrc sT7 Tiro.ng dam di5u Tarn lu Dai Phu I8 Tuo.ng dam di€u Tan lu Dai 1'liu 119 L6i Duong D6 Thi6u Lang mo

]o i]oang Hac lau11 1lan Diro.ng van di8u

a Hoai Hfiu cam Van Thtra tudngVan Trung c6ng m¢

15 D6ng 1¢16 Qiiang T6 k}'T thang]7 '1`urong Am da18 Tuo'ng giang d.? baciij Da vi Lu hau tap20 Dao Hoa dam21 Manb Tfr ttr c8 li6u`d2 Triang Long cam gia ca

GONG M6T TAG GI,i

Da ln ..TII0r :

-M6t tan long (i939)-Mha c8 dian (ig4i-ig60)-Dgng b6ng chi6u (1905)~ MSng ngan scrn (1lJ66)-Gigt Trang (1973)~T6 nhu tlii (1973)

v,iN :-'rrang nia lau \Ti¢t (io-t2)~ Nghin 16 met den (1`Jb8)-Nu`6`c non Binh Dinh (1908)-Xdr .l`ram Huo.ng (197i)~ D6.i Bich Khe (1971)

Sap ln :-Lfr Duding thi trich dicli-T[.ang rna lau Vi?t (tap 11)

Chua ln :THcr :

-Nlianh Luc-Ti6ng vang kh6-May c6 thap

VAN:-Dbng tliuo'ng cam (tap van te')_ Nghin L6 m¢]t dem (nhting tap tie'p)-Duy6n 'l`i6n (trtiyan k}.)-Trong vudrn hoa tho'-IIu'ong vud.n cti- Nlliillg I)L'l.C thu. tllo'- Nht}ng nianh gu'crng xua-Gipng Ham Thny6n (Lich

-Viet Ham thi trich dicli-D?o dtrc c5 truy`6n~ 86ng ngay qua (H6i ky)

Tlli tlloai

trinh ti6n tri'e^n lho.Duding Lust)

cAo L6I :

'I`rong khi T6 Nhu Thi trick dich len khuon thi

djch gis bi ngQa benh kliong tqu col s6c viec anloat duqc. h`ha x;]]# ban mac dh c6 gang van kh6ngthe tranh kh6i mat vai lam 16i. Rat mong Qui vidoc gia lugng tlnh the tat.

Ky tai ban chdng toi se c6 gang hcrn ntia d8tic pham durgc hoan hao. d day chi Kin dinhchinh nhfing lam 16i quin trQng cd th8 lam sai ynghEdcau van c&u thcr. Nhfi`ng lam 16i thong thudngxin quy vi hoan hy sfra chfra gihm lfty. Da ta.

NIJA XuffT BAN

DiNII cllANri

TRANG DONG lNLA strA LAl

16 18 N guy6n Qujlnh Nguy6n Quynh17ao 1320 Hdn mac Ham mat

pta S& ph¥ S6,22 4 t6i toart t6l toan22 22 •hdnh khi€n thanh ki€n23 5 Bac theo.ng Bac thtrdng34 20 Mh xuan Miia xuan42 9 thb,i db,i th6i db,i

42 17 doanh doanh47 9 thi6n nhqi thien nhai

48 7 rur6'ng vgng trtr6'ng vgng

4952 11 rndc trdng m6c trang8 Mqc haorng Mac htrdng

54 23 thank hods Thanh H6a64 5 chdnh khi . ." chfnh khi73 7 khori suy nhan kh6'i suy-nhan79 I Dqo lfi Daoy

94 20 Hujinh enqu Huynh ngtru-,

95 9 g!a' dal

979999 19 Tan Tan8 Di8u v6 t€ Di€u v6 t€9 thian thi?a

102 6 di tinh di tinh107 2 D?c tiau Doc tiEu117 6 ni6m nhit ni?in nhi124137 10 tirth t6i titlh t6i

6 man kink man klnh154 8 B&c .hadrr.a Bic thtr¢tlg177 8 harp £Iurdrng hg,P thudog

ANDRE GIDE

D O S TO I EV S K I

V6'I CHAN TRcrl VAN HQC NGA

13fru Y

dich

AN TIEM

A. E I N S T E I.NL. I N F E L D

VAT LYTIEN H6A LUAN

Nguy6n NgQc Tho'

dicb

AN TIEM

S tl Z tJ K I

HUYfiN NGHIA

KINH LANG CIA

Thich Tue sy

dich

AN TIBM

T6 NHLP THI THorCHti HAN NGUYEN DU

QUACII TAN D|CH THI vtiTRiNH BAT BiA AN Tm'MXufiT B;\N LiN THt} NHt}T3.000 cu6N TRr]N TOANGlfi¥ T6T IN XONG NGAY25 THANG 10-1973 TSI XN

QUAN THANG LONG 220A.TRUONG MINH GIANG

SAI CON

Cia 800¢

T6 NHU THI - phayvan2009.files.wordpress.com fileT 6 N H U T I-I I T R i a 11 I) I C 11 Tho. Nguy6n...

Documents

Transcript of T6 NHU THI - phayvan2009.files.wordpress.com fileT 6 N H U T I-I I T R i a 11 I) I C 11 Tho. Nguy6n...