1

T. C.

BOLU ABANT İZZET BAYSAL ÜNİVERSİTESİ

SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

ÇOCUKLARIN GÖZÜ İLE

BAKIM KALİTESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: BİR ÖLÇEK

GELİŞTİRME ÇALIŞMASI

Merve YILMAZ

HEMŞİRELİK ANABİLİM DALI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

TEZ DANIŞMANI

Dr. Öğretim Üyesi Bedriye AK

Temmuz 2018

BOLU

2

i

ii

ÖZET

ÇOCUKLARIN GÖZÜ İLE

BAKIM KALİTESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: BİR ÖLÇEK

GELİŞTİRME ÇALIŞMASI

Araştırma, çocuk kliniklerinin primer bakım alıcıları olan çocuklar tarafından

bakım kalitesinin değerlendirilmesine yönelik geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı

geliştirmek amacıyla yürütülmüştür.

Araştırma metodolojik tiptedir. Çalışmanın örneklemini Ankara il

merkezindeki üç hastanenin çocuk kliniklerinde yatan 7-13 yaş grubu 354 çocuk

oluşturmuştur. Çalışmanın verileri Kişisel Bilgi Formu ve Çocukların Gözü İle Bakım

Kalitesinin Değerlendirilmesi Taslak Ölçeği ile toplanmıştır.

İlgili literatür doğrultusunda oluşturulan madde havuzundan seçilen

maddelerin oluşturduğu taslak ölçek için kapsam geçerliliği ve yapı geçerliliği

yapılmıştır. Yapı geçerliliği için açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır.

Ölçeğin güvenirliği için madde, iç tutarlılık, yarı test ve test tekrar test analizleri

yapılmıştır. Ölçeğin açımlayıcı faktör analizi sonucunda toplam varyansın %57.38’ini

açıklayan üç faktörlü bir yapıya sahip olduğu saptanmıştır. Doğrulayıcı faktör

analizinde veri seti kabul edilebilir ve mükemmel uyum gösteren bir model olarak

belirlenmiştir. Ölçeğin iç tutarlılık kat sayısının 0.86 ve alt boyutlarının 0.82 - 0.77

arasında olduğu saptanmıştır. Ölçekten çocukların aldığı puan ortalamasının 37.82 ±

12.18 olduğu ancak ölçeğin alt boyutlarından psikososyal bakım puan ortalamasının

(9.33 ± 4.69) çok düşük olduğu bulunmuştur.

Araştırmanın sonucunda, geçerli ve güvenilir 15 maddeden oluşan ve

“psikososyal bakım”, “fiziksel bakım” ve “bilgilendirme” adlı üç boyutu olan

Çocukların Gözü İle Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Bakım kalitesi, Çocuk, Çocuk hemşireliği, Bakım memnuniyeti,

Güvenilirlik ve geçerlilik, Ölçek geliştirme

iii

ABSTRACT

EVALUATION OF QUALITY OF CARE FROM CHILDRENS POINT OF

VIEW: A SCALE DEVELOPMENT STUDY

This study has been carried out to develop a tool that is valid and reliable, in

creating a scale to evaluate the quality of care by the children who are the primary

care receiver of pediatric clinics.

The study is methodological. The study sample consisted of 354 children

aged between 7-13 years who were inpatient at the pediatric clinics of the three

hospitals in center in the province of Ankara, Turkey. The data for the study was

collected through Personal Information Form and Quality of Care Evaluation Draft

Scale.

Content validity and construct validity has been conducted for the draft scale

created by the items selected from items pool of creating in accordance with the

relevant literature. Exploratory and confirmatory factor analysis were conducted for

construct validity. İnternal consistency, item-total correlations, split half, and test-

retest analysis were performed for the reliability of the scale. As a result of exploratory

factor analysis of the scale, it was determined that it has three sub-dimensions which

explain 57.38% of the total variance. The data set used confirmatory factor was

determined to reflect an acceptable fit and a good fit model. The internal consistency

coefficient of the scale was 0.86 and the subscales were between 0.82 and 0.77. It was

found that the mean score of the children on the scale was 37.82 ± 12.18, however it

was found that lower the mean score (9.33 ± 4.69) of psychosocial care subscales of

the scale.

As a result of the study, The Scale Evaluation Quality of Care From Children’s

Point of View which consist of 15 items which valid and reliable and three sub-

dimensions named “psychosocial care “, “physical care”, “information” has been

developed.

Keywords: Quality of care, Children, Pediatric nursing, Satisfaction of care, Validity

and reliability, Scale development

iv

TEŞEKKÜR

Yüksek lisans eğitim süreci boyunca bana her konuda yardımcı olan, desteğini

hiçbir zaman esirgemeyen çok değerli Tez Danışmanı Hocam Sayın Dr. Öğretim Üyesi

Bedriye AK’a,

Çalışmanın her aşamasında bana sonsuz destek olan değerli Ankara

Üniversitesi Cebeci Hastanesi Başhemşire Yardımcısı Nevin TAŞYAPAR’a,

Yüksek lisans eğitimim boyunca desteğini hiçbir zaman esirgemeyen İsmail

Tekin’e

Hayatım boyunca her an yanımda olan ve beni destekleyen başta annem ve

babam olmak üzere ailemin diğer üyelerine sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

Merve YILMAZ

v

İÇİNDEKİLER

ONAY .......................................................................................................................... i

ÖZET ........................................................................................................................... ii

ABSTRACT ............................................................................................................... iii

TABLOLAR ............................................................................................................. vii

GRAFİK VE ŞEKİLLER ........................................................................................ vii

SİMGE VE KISALTMALAR .................................................................................. ix

1. GİRİŞ ...................................................................................................................... 1

1.1. Problemin Tanımı ............................................................................................ 1

1.2. Araştırmanın Amacı ........................................................................................ 3

2. GENEL BİLGİLER ............................................................................................... 5

2.1. Kalite Kavramı ................................................................................................. 5

2.1.1. Kalitenin tanımı ........................................................................................ 5

2.1.2. Kalitenin tarihsel gelişimi ........................................................................ 6

2.2. Sağlık Hizmetlerinde Kalite Kavramı............................................................ 6

2.2.1. Sağlık hizmetlerinde hemşirelik bakımının yeri .................................... 9

2.2.2. Hemşirelik bakım kalitesi ...................................................................... 10

2.2.3. Pediatri hemşireliğinde bakım kalitesi ................................................. 13

2.2.4. Bakım kalitesinin değerlendirilmesi...................................................... 17

2.2.5. Hasta memnuniyeti ................................................................................. 19

2.2.6 Pediatrik Bakıma İlişkin Memnuniyet .................................................. 22

3. GEREÇ VE YÖNTEM ........................................................................................ 23

3.1. Araştırmanın Şekli ......................................................................................... 23

3.2. Araştırmanın Alt Problemleri ...................................................................... 23

3.3. Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Özellikleri .................................................. 23

3.4. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi ............................................................. 24

3.5. Araştırmanın Örneklemi ............................................................................... 25

3.6. Araştırmanın Değişkenleri ............................................................................ 26

3.7. Tanımlar ......................................................................................................... 26

3.8. Veri Toplama Araçları .................................................................................. 26

vi

3.9. Verilerin Toplanması ..................................................................................... 27

3.10. Araştırmanın Aşamaları .............................................................................. 28

3.11. Verilerin Değerlendirilmesi ......................................................................... 30

3.12. Araştırmanın Sınırlılıkları .......................................................................... 31

3.13. Araştırmanın Etik Yönü .............................................................................. 32

4. BULGULAR ......................................................................................................... 33

4.1. Ölçek Geliştirme Çalışmasına İlişkin Bulgular........................................... 33

4.1.1.Geçerlilik Çalışmaları.............................................................................. 33

4.1.2. Güvenirlik Analizleri .............................................................................. 39

4.2. Çocukların Tanıtıcı Bilgilerine İlişkin Bulgular ......................................... 45

4.3. Çocukların Gözü İle Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeğinin

Toplam Puan Ortalaması Ve Etkileyen Faktörlere İlişkin Bulgular .............. 47

5. TARTIŞMA .......................................................................................................... 53

5.1. Ölçek Geliştirme Çalışması Bulgularına Yönelik Tartışma ...................... 54

5.1.1. Ölçeğin maddelerinin oluşturulması ..................................................... 54

5.1.2. Geçerlilik çalışması ................................................................................. 55

5.1.3. Güvenilirlik Çalışması ............................................................................ 60

5.2. Çocukların Tanıtıcı Bilgilerine İlişkin Bulguların Tartışılması ................ 62

5.3. Çocukların Gözü İle Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeğinin

Toplam Puan Ortalaması Ve Etkileyen Faktörlere İlişkin Bulguların

Tartışılması ........................................................................................................... 63

6. SONUÇ VE ÖNERİLER ..................................................................................... 66

6.1. Sonuçlar .......................................................................................................... 66

6.2. Öneriler ........................................................................................................... 68

7. KAYNAKLAR ..................................................................................................... 70

8. EKLER.................................................................................................................. 82

9. ÖZGEÇMİŞ.......................................................................................................... 95

vii

TABLOLAR

Tablo Sayfa

4.1. Açımlayıcı Faktör Analizi Sonuçları ............................................................... 36

4.2. Nihai Ölçeğin Uyum İndeksleri ve Kabul Edilebilir İndeks Değerleri ........ 39

4.3. Taslak Ölçeğin Madde-Toplam Puan Korelasyonu Sonuçları ..................... 40

4.4. Nihai Ölçeğin (15 Madde) Madde-Toplam Puan Korelasyonu Sonuçları ... 42

4.5. Ölçeğin ve Alt Boyutlarının İç Tutarlık Analizi Sonuçları ........................... 43

4.6. Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği’nin Yarı Test Güvenirlik

Analizleri ........................................................................................................... 44

4.7. Ölçekten Alınan Test-Tekrar Test Puan Ortalamaları Karşılaştırılması ... 44

4.8. Çocukların ve Ebeveynlerin Tanıtıcı Özelliklerine Göre Dağılımı .............. 45

4.9. Çocukların Hastalık ve Hastaneye Deneyimi İle İlgili Özelliklerinin

Dağılımı .............................................................................................................. 46

4.10. Çocukların Gözü İle Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeğinin

Toplam Puan Ortalaması ile Alt Ölçek Puan Ortalamaları ....................... 47

4.11. Çocukların Gözü İle Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği Toplam

Puan Ortalamasının Sosyo-Demografik Özelliklere Göre Dağılımı .......... 48

4.12 Çocukların Gözü İle Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği Toplam

Puan Ortalamasının Hastalık ve Hastaneye Deneyimi İle İlgili Özelliklere

Göre Dağılımı .................................................................................................. 50

4.13. Çocukların Gözü İle Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği Toplam

Puan Ortalamasının Bazı Değişkenlerle İlişkisi ........................................... 51

viii

GRAFİK VE ŞEKİLLER

Şekil Sayfa

2.1. Hasta Beklentilerini Etkileyen Etmenler ........................................................ 21

3.2. Araştırmanın Aşamaları ................................................................................... 29

4.3. Nihai Ölçeğe Ait Standardize Edilmiş Katsayılar .......................................... 38

Grafik Sayfa

4.1. Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği Özdeğer Grafiği...................... 35

ix

SİMGE VE KISALTMALAR

ABD Amerika Birleşik Devletleri

AFA Açımlayıcı Faktör Analizi

AGFI Adjustment Goodness of Fit Index

ANA Amerikan Hemşireler Birliği

CFI Comparative Fit Index

DFA Doğrulayıcı Faktör Analizi

DSÖ Dünya Sağlık Örgütü

GFI Goodness of Fit Index

ICN Uluslararası Hemşirelik Birliği

ISO Uluslararası Standardizasyon Örgütü

JCAHO Joint Comission for Accreditation of Healthcare Organizations

JCI Joint Commission of International

KGİ Kapsam Geçerlilik İndeksi

KGO Kapsam Geçerlilik Oranı

KMO Kaiser-Meyer-Olkin

NFI Normed Fit Index

NNFI-TLI Normed Fit Index Tucker Lewis Index

NQF Ulusal Kalite Forumu

RMSEA Root Mean Square Error of Approximation

SRMR Standardized Root Mean Square Residual

1

1. GİRİŞ

1.1. Problemin Tanımı

Kalite günümüzde bütün alanlarda ön plana çıkmıştır. Uluslararası

Standardizasyon Örgütü (ISO) kalite kavramını şöyle tanımlamıştır “bir ürün ya da

hizmetin gereksinimleri (belirlenen ya da olabilecek) karşılama yeteneğine ilgili

özelliklerin toplamıdır” (1). Kalite kavramı günümüzde her alanda ele alınmakta olup

sağlık hizmetleri alanında artık vazgeçilmez bir kavram olmuştur (2). Kalite

kavramının değerlendirilmesi sağlık hizmetlerinde oldukça önemli olup bu giderek

önem giderek artmaktadır. Bakım kalitesi ise sağlık hizmetlerindeki kalitenin önemli

bir parçasıdır ve değerlendirilmesinde başlıca iki yaklaşım benimsenmektedir. Bu

yaklaşımlardan ilki bakım standartlarıdır. Standartların belirlenerek, yapılan

uygulamaların standartlara uygun olup olmadığının değerlendirilmesi gerekir. Bakım

kalitesinin değerlendirilmesinde ikincisi olarak hasta memnuniyeti kullanılmaktadır

(3, 1).

Amerika Bileşik Devletleri’nde 1956 yılında sağlık hizmetlerinde hasta

memnuniyeti hemşirelik alanında başlamıştır. Hasta memnuniyeti, hizmet bakım

kalitesinin bir parçası olarak değerlendirilmektedir (4). Hasta memnuniyeti, hasta

gereksinimlerini verilen bakım ile karşılanması ya da bakımın hasta tarafından

algılanmasıdır (5). Hasta memnuniyeti beklentiler ve algılar arasında karşılaştırmanın

bir sonucudur (6). Sağlık bakım hizmetlerinin kaliteli sunumunda hemşire önemli bir

yere sahip olmakla birlikte hasta memnuniyetinin temelinin büyük ölçüde hasta-

hemşire ilişkisi ile ilgili olduğu vurgulanmaktadır (7). Hemşirelerin, hastane

çalışanlarının %50’sinden fazlasını oluşturduğu için sağlık bakım kalitesi üzerinde

önemli etkileri bulunmaktadır (8). Bu nedenle hemşire, bakım kalitesini arttırmak için

bütüncül bir yaklaşımla hasta ve hasta yakınlarının bakımını planlayan, uygulayan ve

sonuçları değerlendiren aynı zamanda bakım memnuniyet düzeylerini belirleyerek

bakımına yön veren önemli kişilerdir (2).

Pediatri hemşiresi çocuğun bakımını planlarken çocukların gelişim

özelliklerini ve hastanenin çocuk üzerindeki etkilerini etkileri bilmelidir. Çocuğun

2

zihinsel, fiziksel, ruhsal ve sosyal açıdan sağlığının korunması, geliştirilmesi ve

hastalık durumunda ise iyileştirilmesi çocuk hemşireliğinin amacıdır (9). Hemşire

bakımını planlarken hizmet alıcılarının gereksinimlerini ve memnuniyetlerini göz

önünde bulundurur. Çocuk hastanelerinin ve kliniklerinin hizmet alıcıları öncelikle

çocuk hastalardır ve çocuğun hayatında vazgeçilmez kişiler olan ebeveynleridir.

Çocuğun yaşantısında vazgeçilemez kişiler olan ebeveynler pediatrik bakım

kalitesinin değerlendirilmesinde ebeveynlerin görüşleri dikkate alınmaktadır. Aile

merkezli bakımın önemli olduğu çocuk kliniklerinde, bakım kalitesinin

değerlendirilmesinde kullanılan hasta memnuniyeti çalışmalarının büyük bir

çoğunluğu ebeveyn memnuniyeti üzerine odaklanmıştır. Ebeveynlerle yapılan

memnuniyet çalışmalarında memnuniyetin temel bileşenlerinin klinik bakım, bilgi

verme, fiziksel koşullar ile sağlık profesyonellerinin ebeveynler ile iletişimi olduğu

bulunmuştur (10, 11, 12, 13, 4, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26).

Ebeveynler çocuklarının isteklerini ve gereksinimlerini çok iyi tanımlayan bireyler

olmasına karşın zaman zaman çocuklarının bakıma ilişkin görüşlerini ve beklentilerini

ifade etmekte yetersiz kalabilir. Çünkü çocukların algıları ve etkilenimleri

yetişkinlerden çok farklıdır.

Hastalık ve hastanede yatma çocuklar için önemli bir kriz nedeni olabilir.

Çocuklar hastanede bilinmeyen ortam ve araç-gereçler, tanıdıkları olmayan kişiler,

korkutucu sesler ve kokular farklı duyguların yaşanmasına neden olur (2). Hastanenin

olumsuz etkileri ile baş etmeye çalışan çocuk için hastane deneyiminin daha olumlu

yaşanmasında çocuğa bakım veren hemşirenin rolü ve önemi büyüktür. Çocuk

kliniklerinin primer hizmet alıcıları olan çocukların aldıkları bakıma ilişkin

beklentilerinin, algılarının ve memnuniyet düzeyleri belirlenmesi bakım kalitesinin

iyileştirilmesine rehberlik edecektir (27). Aynı zamanda Birleşmiş Milletler Çocuk

Hakları sözleşmesinde, çocukların kendilerini etkileyen konular hakkında kendi bakış

açılarıyla görüşlerini özgürce ifade etmeleri gerektiği vurgulanmaktadır (28).

Literatürde, çocukların aldıkları bakım kalitesini değerlendirebilecek kapasiteye 4

yaşından sonra sahip olacakları belirtilmektedir (29).

Ülkemizde pediatrik bakım kalitesinin çocuklar tarafından değerlendirildiği

kapsamlı bir çalışmaya rastlanmamış olup hemşirenin karakteristik özelliklerinin

3

(neşeli, üzgün, sinirli, yorgun), görev ve yetkilerinin çocuklar tarafından nasıl

algılandığını inceleyen sadece bir araştırmaya rastlanmıştır (30). Yurtdışında ise

konuya ilişkin çok sayıda çalışmaya rastlanmamıştır. Yurtdışında konuya ilişkin çok

sayıda çalışmaya rastlanmamakla birlikte yapılan çalışmalarda bakım kalitesine

yönelik olarak ağrı yönetimi, oyun ortamı, iletişim gibi alanlar değerlendirilmiştir (31,

32, 33, 34, 29, 35, 27).

Hastanede yatan çocukların hemşirelerden ne beklediklerinin bilinmesi

pediatri hemşiresinin işini kolaylaştıracaktır. Çocuklar beklentilerini, algılarını ve

görüşlerini bilişsel gelişim dönemlerine göre farklı yöntemlerle ifade eder. Çocukların

beklentileri ve algılarını öğrenmek için küçük çocuklar için oyun, resim yapma gibi

faaliyetler daha çok işe yararken büyük çocuklar için anket, ölçek gibi araçlar

kullanılabilmektedir (29, 33, 35). Okul çağı çocuklarının aldıkları bakıma ilişkin

değerlendirme yapmalarını sağlayacak güvenilir bir ölçüm aracının olması çocukların

bakıma ilişkin memnuniyetinin belirleyerek bakım kalitesi hakkında geri bildirim

sağlamasının yanı sıra bakımın niceliği ve niteliği hakkında önemli geri bildirim

sağlayacaktır (2). Ülkemizde pediatrik bakım kalitesini değerlendirilmesinde güvenilir

bir ölçüm aracı bulunmamaktadır. Konuya ilişkin yurtdışında kullanılan ölçüm

araçlarının ülkemize kazandırılması olabileceği gibi kendi kültürümüze uygun bir

ölçüm aracının geliştirilmesi ile pediatrik bakım kalitesi çocuklar tarafından

değerlendirilmesi mümkün olacaktır. Değerlendirme araçları ile çocukların bakım

kalitesine ilişkin görüşlerinin alınması bakım kalitesinin yükseltilmesi için yapılacak

uygulamalara rehberlik edecektir.

1.2. Araştırmanın Amacı

Çocukların kendilerini ilgilendiren her konuda algılarını ve görüşlerini

bildirme hakkına sahip olduğu unutulmamalıdır. Bu nedenle çocukların aldıkları

hemşirelik bakımına ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi pediatri hemşiresinin

sorumluluklarından biridir. Bu kapsamda pediatri hemşiresinin, çocuklar tarafından

bakımın değerlendirilmesinin yapılabileceği güvenilir bir ölçüm aracına gereksinimi

vardır. Bu gereksinimi karşılamak için çalışmanın amacı kültürümüze uygun pediatrik

bakımın 7-13 yaş grubu çocuklar tarafından değerlendirilmesini sağlayan güvenilir bir

ölçüm aracının geliştirmektir. Bununla birlikte bu ölçüm aracının literatüre

4

kazandırılması ile çocuklar tarafından pediatrik bakım kalitesi değerlendirilmesi

sağlanarak, bu değerlendirme sonuçları doğrultusunda bakım kalitesinin yükseltilmesi

amaçlanmaktadır.

5

2. GENEL BİLGİLER

2.1. Kalite Kavramı

2.1.1. Kalitenin tanımı

Kalite nedir? Sorusuna verilebilecek oldukça çok yanıt vardır. Geçmişten

günümüze kadar kalite kavramı oldukça farklı şekillerde tanımlanmıştır. Temel olarak

kalite kelimesi Latince “Qualis” kelimesinden köken almış olup “Aslında öyle olmak”

anlamındadır (36, 37). Kalite kelimesini Juran “Kullanıma uygunluk” olarak

tanımlarken, Deming “Müşterilerin mevcut ve gelecekteki ihtiyaçlarını karşılamayı

amaçlamaktır” biçiminde tanımlamıştır (38, 39).

Kalite bütün sektörlerde her zaman, her yerde ve her konuda aranan en önemli

özellik haline gelmiştir. Kalite, somut kriterlere bağlı olarak ölçülebildiği için nesnel

ve kişisel değerler, inançlar ve tutumlara göre kişisel farklılıklar gösterdiği için de

sübjektif bir kavramdır (40, 41). Uluslararası Standardizasyon Örgütü (ISO) kalite

kavramını şöyle “bir ürün ya da hizmetin gereksinimleri (belirlenen ya da olabilecek)

karşılama yeteneğine ilgili özelliklerin toplamıdır” (1, 41). Ulus’un belirtiğine göre

Ishikawa kaliteyi; “kontrol uygulayarak, en kullanışlı, en ekonomik, müşteriyi her

zaman memnun eden ürün geliştirmek, tasarımını yapmak ve satış sonrası sonuçları

toplamak olarak tanımlamıştır” (42).

Kalite için yapılan tüm tanımları özetlenecek olursa:

Önemlidir.

Müşteri tatminidir.

Etkili ve verimli olmaktır.

Bir programa uymaktır.

Bir süreçtir.

Bir yatırımdır (43).

6

2.1.2. Kalitenin tarihsel gelişimi

Kalite kavramını ile ilgili kayıtlar M.Ö. 2150 yıllarına kadar dayanmaktadır.

Unlu Hamurabi kanunlarının 229. maddesinde “Bir inşaat ustasının inşa ettiği ev

ustanın işini gereği gibi yapmaması ve yetersizliği nedeniyle yıkılarak ev sahibinin

ölümüne yol açarsa, evi yapan usta öldürülecektir.” ifadesine yer vermişlerdir. Bu

madde de belirtilen ceza ne kadar ilkel de olsa “Kalite” kavramını açık bir şekilde

vurgulamıştır (44, 43, 37, 45, 46, 38). Babil döneminde “Phoenician muayene

görevlileri, ürün kalitesinde sürekli yapılan uygunsuzlukları, kusurlu ürünü yapanın

elini keserek önlemeye çalışıldığı” kaynaklarda yer almaktadır (45, 46).

Sanayi devrimi öncesi kalite anlayışında ustalık kavramı hakim olmuştur. Bu

dönemde kalite ‘kalite muayenesi’ kavramı ile bütünleşmiştir. 1920 ile 1940 yılları

arasında Bell Laboratuvarında kalite kontrol çalışmaları başlatılmış olup istatiksel

kalite kontrol kavramı ortaya çıkmıştır. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra üretimin

karmaşık hale gelmesi ve teknolojinin hızlı gelişimi ‘Toplam Kalite Kontrolü’

kavramını gündeme getirmiştir (44, 43). 1980’li yıllarda endüstri ve hizmet alanlarında

‘Toplam Kalite Yönetimi uygulamaları başlatılmış olup olumlu sonuçlar elde

edilmiştir. Toplam Kalite Yönetimi özellikle gelişmiş ülkelerde sağlık sektöründe de

hızla kullanılmaya başlamamış ve gelişimini hala devam etmektedir. Günümüzde

kalite kavramı her alanda aranan nitelik haline geldiği için gelişimini hızla

sürdürmektedir (43, 47, 48).

2.2. Sağlık Hizmetlerinde Kalite Kavramı

19. yüzyılda başladığı kalite kavramının sağlık hizmetlerindeki çalışmalarla ele

alınmaya başladığı varsayılmaktadır. İngiltere’de sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi

ile ilgili çalışmalar Florans Nightingale tarafından 19. yy’da yapılmıştır. Sağlık

alanında iyileştirme çalışmaları Amerika Birleşik Devletleri’nde 1900’lu yıllar ile

başlamıştır. Joint Comission for Accreditation of Healthcare (JCAHO) bu çalışmaların

devamında ABD’de kalite konusunda gönüllü bir kuruluş olarak faaliyet göstermeye

başlamıştır (37).

7

Sağlık hizmetlerinde kalitenin çok sayıda değişkene bağlı olması, direkt olarak

nesnel ölçütler kullanılarak ölçülmemesi ve değişkenlerin subjektif olması gibi

sebeplerden dolayı sağlık hizmetlerinde kalitenin tanımlanmasını güçleştirmiştir.

Literatüre bakıldığında sağlık hizmetlerinde kalite kavramı değişik biçimlerde

tanımlanmıştır (49). Amerika Sağlık Örgütleri Akredisyon Komitesi kaliteyi şöyle

tanımlamaktadır; “verilen bakımın istenen sonuçlarının alınmasını artırma ve olası

istenmeyen sonuçlarını azaltma derecesidir” (41). Amerikan Tabipler Birliği

(American Medical Association) 1984 yılında sağlık hizmetlerinde kaliteyi: “Yaşam

kalitesini ve/veya süresini iyileştirmeye veya sürdürmeye sürekli olarak katkıda

bulunan hizmet” olarak tanımlamıştır (50).

Uluslararası standartlara uygun bir şekilde sunulan (tanı, tedavi ve bakım)

hizmetler ile birlikte bu hizmetlerin tamanının hastaların beklenti ve ihtiyaçlarını

karşıladığı sürece sağlık hizmetlerinde kalite kavramından bahsedilebilir (51).

Donebedian göre kalite “farklı fakat birbirine bağlı parçalardan oluşan bir bütündür”.

Bu parçalar; yapı, süreç ve sonuçtur. Yapı, sağlık hizmetlerinin sunulduğu koşulları

(hastanenin güvenliği, temizliği, hasta odaları vb.) içermektir. Süreç ise, hemşirelik

bakıma içerir ve bakımın nasıl yürütülmesi gerektiği ve neyin nasıl yapılması ile

ilişkilidir. Sonuç ise verilen sağlık bakımı sonucunda hastanın sağlık durumundaki

değişim ve hasta memnuniyeti ile ilişkilidir (41). Sağlık hizmetlerinde kalite; klinik

uygulamalarda farklılıkların en aza indirilmesi, acil serviste gerçek acil bakımının

verilmesi, yanlış ve/veya yeterli olmayan klinik uygulamaların azaltılması, güncel

teknolosiden ve kanıtlarda yararlanılması, hasta-sağlık personeli arasındaki ilişkilerin

belli bir düzeyde olması ya da topluma yönelik olarak sağlığın optimal düzeye

çıkartılması olarak tanımlanabilmektedir (52).

Sağlık hizmetlerinde kalite, Sunulan hizmetin standartlara ve bireylerin

beklentilerini karşılamış olması kalitenin göstergesidir. Kalitenin sağlanmasınsa için

şu konular önemlidir.

Mesleki yeterlilik: Hizmet veren sağlık personellerinin alanları ile ilgili

bilimsel ve güncel bilgiye ve belirli yetenklere sahip olması gerektiği kadar bunları

uygulayabilmeside gereklidir. Mesleki yeterlilik, sağlık elemanlarının nitekli

8

olanlarının işe alınması ve sürekli olarak yeteneklerinin daha da iyileştirlmesi ile

sağlanabilir.

Kişisel kabul edilebilirlik: Hizmet verme şeklinin kişilerin beklentilerine,

değer ve kurallara uyumluluğudur. Sunulan hizmetler, personel tarafından bilimsel

standart ve normlara uygun olarak verilmiş olsa bile, bilgilendirilmenin yetersizliği,

çalışan bireylerin güvence vermemesi, nezaket kurallarına uyulmaması gibi

nedenlerden dolayı kişiler hizmeten memnun kalmayıp hizmeti reddebilirler.

Sunulan hizmetlerin kalite açısından uygunluğu, meslek odaları ve kalite

kurumları tarafından saptanmış standartlara uygun ile mümkün olacaktır (41, 53).

Ülkemizde birçok sağlık kurumu toplam kalite yönetimini benimsemiş ve bu

anlamda çalışmalarını sürdürmektedir. Sağlık Bakanlığı bu çalışmaları desteklemekte

ve gerekli denetlemeler ile değerlendirmeler yapmaktadır. Bu değerlendirmeler

bakanlıkça yayımlanan “Sağlıkta Performans ve Kalite Yönergesi”, “Hasta ve Çalışan

Güvenliğinin Sağlanmasına Dair Yönetmelik” çerçevesinde gerçekleştirilmektedir.

Bakanlık bünyesinde 2012 yılında “Sağlıkta Kalite ve Akreditasyon Daire Başkanlığı”

kurulmuş olup bu konuda çalışmaktadır (54).

Institute of Medicine 21. yüzyıl için sağlık sisteminde iyileştirilmesi gereken

konuları sıralarken, sağlık sistemlerinin; güvenli, etkili, hasta odaklı, zamanında,

verimli ve eşit ve hakkaniyetli olması gerektiğini bildirmiştir (55, 56).

Sağlıkta kaliteli hizmetten söz edebilmek için, kabul edilen standartlarda bakım

verilmesi, hastaların ve sağlık personelinin hizmete ilişkin değerlendirme yapabilmesi,

hastaların can ve sağlık güvenliğinin tam olarak sağlanabilmesi gerekir (57). Sağlık

hizmetlerinin uygunluğunu değerlendirmek için birçok hastanın konu ile ilgili yeterli

bilgi, uzmanlık ve hatta beceriye sahip olmadığı vurgulanmaktadır. Bu nedenle kalite

değerlendirmesinde bazen direkt bazen de dolaylı göstergeleri kullanılabilmektedir

(49). Sağlık alanında yüksek kaliteli hizmetin özellikleri Amerikan Tıp Birliği Konseyi

tarafından şu şekilde ifade edilmektedir;

9

* Hastanın psikolojik durumunda, fiziksel fonksiyonunda, ruhsal ve entelektüel

performansında ve rahatında hastanın ilgileriyle tutarlı mümkün olan en kısa sürede

optimal iyileşmenin sağlaması,

* Hastalık ve benzeri durumların erken teşhisi ve tedavisinin sağlanarak

sağlığın yükseltilmesi,

* Bakımın zamanında başlatılarak sürekliliğinin sağlanması, tedavinin gereksiz

yere uzatılmaması,

* Bakım sürecinde ve bu süreçle ilgili kararlarda hastanın bilinçli bir şekilde iş

birliği yapması ve katılımının sağlaması için uygun ortamın oluşturulması,

* Uygun teknolojik ve profesyonel kaynakların verimli kullanımının

sağlanması,

* Hastalık sürecinde yaşanabilecek stres ve endişeye karşı duyarlılığın olması

ve uygun yaklaşımda bulunulması,

* İstenilen hasta çıktılarına ulaşmak için ihtiyaç duyulan teknoloji ve diğer

sağlık sistem kaynaklarının etkili kullanılması (51).

Amerikan Tıp Konseyinin raporunda yer aldığı gibi, sağlık hizmetlerinin

yüksek kaliteli hizmet olabilmesi için bakımın vazgeçilmez olduğu bir gerçektir.

Hemşirelik bakımının uygun ve doğru bir şekilde yapılması ve sürekliliğin sağlanması

sağlık hizmetlerindeki kaliteyi doğrudan etkileyeceği için kalite değerlendirilmesinde

önemli göstergelerden biridir.

2.2.1. Sağlık hizmetlerinde hemşirelik bakımının yeri

Sağlık bakımı hizmeti veren hastanelerin en önemli amacının hasta

beklentilerinin karşılaması, gelişmiş yöntemlerini kullanması, kaliteli ve etkin bir

şeklilde hizmet vermesi olduğunu bilinmektedir (39). Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)

“Organize olmuş tıbbi ve diğer mesleki personele, yataklı tesislere, sağlık bakımı ve

ilişkili hizmetleri 7 gün 24 saat sürekli bir şekilde sağlık bakımı sunmanın”

hastanelerin görevi olduğunu belirtmektedir (58). Sağlık hizmetleri, doğrudan insan

10

hayatı ile alakalı bir hizmet alanıdır. Diğer kamu hizmetleri ile kıyaslandığında sağlık

hizmetleri üzerinde titizlikle durulmalı ve yüksek kalitede bakım sunulması

kaçınılmaz hal almaktadır (59).

Hastanelerin toplumun sağlık gereksinimlerini karşılamak amacı ile faaliyet

gösteren son teknolojiye sahip bir kurum olduğu göz önüne alındığın da hedeflenen

amaca ulaşmada, kurumun başarısı ya da başarısızlığı hastane çalışanlarına bağlıdır

(60). Hemşirelerin, hastane çalışanlarının %50’sinden fazlasını oluşturduğu için sağlık

bakım kalitesi üzerinde önemli etkileri bulunmaktadır (61). Bu nedenle hemşire,

bakım kalitesini arttırmak için bütüncül bir yaklaşımla hasta ve hasta yakınlarının

bakımını planlayan, uygulayan ve sonuçları değerlendiren aynı zamanda bakım

memnuniyet düzeylerini belirleyerek bakımına yön veren önemli kişilerdir (2).

İtalya’da acil serviste hasta memnuniyetini etkileyen faktörlerin incelendiği çalışma

da bakım ölçek puanının hemşirelerin bakımı ve hemşirelerin hastalar ile iletişimi ile

ilişkili olduğu saptanmıştır (62). Yapılan birçok çalışmada hasta memnuniyetinin

hemşirelik bakım kalitesi ile ilişkili olduğu bulunmuştur (63, 64, 65). Sağlık hizmetleri

içinde hemşirelik bakımının önemi yadsınamaz bir gerçektir.

2.2.2. Hemşirelik bakım kalitesi

Hemşireler, hastalıkları önlemesinde, sağlığın geliştirmesinde, hastalık

iyileştirilmesinde ve baş etmelerin geliştirilmesinde sağlıklı veya hasta bireye, ailelere

ve toplumlara yardım etmek için önemli rolleri olan sağlık profesyonelleridir (36).

Hemşirelik, her alnadaki gelişmeleri ve değişmleri yakın takip birey, aile ve toplumun

sağlıklığı ile uğraşan uygulamalı sağlık disiplinin önemli bir parçasıdır (66).

Hemşirelik insan kavramına ve bakıma temellenmiş önemli bir meslektir.

Bakım Dinç (2010) tarafından şöyle tanımlanmaktadır “insanların temel ihtiyaçlarını

karşılamalarına, yeteneklerini geliştirme ve sürdürmelerine, hayatta kalabilmek ve en

azından asgari düzeyde işlev görebilmek için mümkün olduğunca acıdan uzak

yaşayabilmelerine yardım etmek üzere özenle ve saygılı bir şekilde doğrudan

yaptığımız her şeydir” (67). Hemşireliğin temelini oluşturan bakım kavramı, bakım

veren ile alan arasındaki etkileşim ve bakım süreci ile ilgilidir (68). Bakım, işlemler

hakkında hastaya gereklin bilgilendirilmenin yapılması, bireyselliğin dikakate

11

alınması, destek sağlanması, gereksinimlerin karşılanması, baş etmenin

güçlendirilmesi ve kişiler arası beceri gibi yönleri içermektedir. Bu uygulamalar

hemşireliğin sanat yönünü oluşturmakta ve hemşirenin yaptığı bağımsız görevler

kapsamına girmektedir (68, 36). Hemşirelik mesleği bilim ve sanat yönü olan bir

meslektir. Hemşire yaptığı uygulamaları bilimsel kanıtlar ile desteklemeli ve sanat

yönünü güçlendirmelidir (69). Ancak bu şekilde yapılan uygulamalar başarıya ulaşır

ve bakım kalitesini arttırır.

Wolf ve ark.’in yaptığı çalışmalarında belirttikleri üzere, Watson (1985)’da

bakımı, sağlığı geliştirmek, sağlığı kazandırmak ve hastalıkları önlemek için insan

gereksinimlerinin karşılanmasıyla sonuçlanan kişilerarası süreci kapsayan girişimler

olarak ifade etmiştir (70). Hemşirelik bakımı kişisel arası bir süreçtir ve bu süreç

duyarlılık, yakın ilişki ve uzman hemşirelik uygulamaları gerektirir (71).

Altıok ve arkadaşlarının belirtiğine göre Swanson (1991) göre bakım vermeyi

“Sorumluluğu hissedilen bireyin beslenmesi, bakılması” olarak tanımlamıştır

Swanson (1991) bakımı hastayı tanıma, hasta için bir şey yapmak, hasta ile birlikte bir

şey yapma, hastaya fırsat sağlamak ve inancını sürdürmek olmak üzere beş kategori

ve süreçten oluştuğu vurgulamıştır. Bu kurama göre hemşirelik girişimleri olarak

bakım sürecine yoğunlaşılmıştır. Bireyin yaşadığı sağlık sorununa verdiği tepkinin

anlaşılması ve hemşirenin bakım süreci ile bireyin iyilik halini geliştirilmesi gerektiği

belirtilmiştir (72, 73).

Hegedus (1999) belirtiğine göre, Watson (1985), Leininger (1984), Valentin

(1989), Benner&Wrubel (1989), Nyberg (1990) ve Swanson (1991) gibi çoğu hemşire

kuramcıya göre bakım, hemşireliğin can alıcı noktası ya da özü olarak kabul

edilmektedir. Benner (1984) bakımı, “hasta ile hemşire arasında her zaman değişim

içinde olan, kapsamlı, bazen yaşamın en acı ve dramatik anlarında yakınlık

kurulmasını sağlayan bir deneyim olarak tanımlamış ve bakımı, hemşireliğin en

önemli odak noktası” olarak ele almaktadır. Benner bakım uygulamalarını; yardım

edici rol, öğretici-koçluk yapıcı fonksiyonu, ani durumların etkili yönetimi, tanılama

ve hastayı izleme rolü, bakım ve tedavinin etkili yönetimi ve izlenmesi, sağlık bakım

uygulamalarında kalitenin yükseltilmesi ve izlenmesi ile organizasyonel ve iş-rol

yeterliliği olmak üzere 7 kategori altında toplamıştır (74).

12

Bakım ilişkisi, bakım gereksinimini ortaya çıkaran koşul ve etmenlere bağlı

olarak eşit olmayan, ancak güvene dayalı bir güç ilişkisidir (75). Bakım ilişkisisinde

hasta ve hemşire arasında simetrik olmayan bir güç ilişkisi vardır. Ancak bu ilişkide

güven oldukça önemlidir (67). Bakım ilişkisi yalnızca hemşire-hasta arasındaki ikili

ilişki ile sınırlı değildir. Bakım verilen bireylerin tanı, tedavi ve bakımları ile ilgili

kararlar, yalnızca bireyin kendisi tarafından değil, genellikle aileleri ile birlikte,

zihinsel yetkinliğin bozulduğu ya da iradenin baskı altında olduğu durumlarda

doğrudan aile tarafından alınmakta, karar ve eylemler ise, bireyin yanı sıra, aile ve

yakın çevresini de etkilemektedir. Bu nedenle hemşirelik uygulamaları sırasında bireyi

ailesi ve sosyal ilişkileri ile birlikte değerlendirmek önemlidir (75).

Hemşireliğin amacı sağlıklı ya da hasta, her yaş ve gruptaki birey, aile ve

toplumun bakım gereksiniminin karşılanmasıdır (75). Bu amaç doğrultusunda çalışan

hemşire hastane temelli sağlık hizmeti içinde önemli bir rol almakta olup tüm sağlık

hizmeti personelinin yaklaşık üçte birini oluşturmaktadır. Tedavi sürecinde hastalar 24

saat birlikte olan ve sürekli bir etkileşim sağlayan hemşire aynı zamanda araştırma

geliştirme faaliyetleri ile durumun iyileştirilmesine katkı sağlar (39, 76). Bu bağlamda

hemşire, hastanelerde sunulan bakımın kalitesi ile sağlık hizmeti kalitesi direkt ve

önemli bir ölçüde etki yapabilen kişidir. Uluslararası Hemşirelik Birliği (International

Council of Nurses- ICN)’in sağlıklı istihdam hayat kurtarır başlığı ile yayınladığı

raporuna hemşirelerin mesleki beceri düzeylerinin, yeterliliklerinin ve uygun hemşire

sayısının hasta sonuçları üzerinde olumlu etkileri olduğu vurgulanmaktadır (77).

Dünyanın neresinde olursanız olun hangi sosyo-kültürel yapıya ait olursanız

olun hangi zaman diliminde olursanız olun bakım gereksinimleri evrensel ancak bu

gereksinimleri etkileyen birçok faktör vardır. Bu nedenle hemşire kişilerin bakım

gereksinimlerini doğru bir şekilde tanılamalı ve karşılamalıdır. Tronto’da bunun

önemi bakımın fazları ile vurgulamıştır. Gereksinimi fark etmek, umursamak, bakım

sorumluluğunu üstlenmek, bakım vermek ve bakım almak üzere bakımın beş fazını

tanımlamıştır (78).

Bakım evrensel bir gereksinim olup yaş, cinsiyet, kültür ve hastalığın etkileri

gibi birçok faktöre göre farklılık gösterecektir. Örneğin çocuk olarak ele aldığımız 0-

18 yaş grubundaki kişilerin gereksinimleri aynı değildir. Evet, çocuk yetişkinlerden

13

farklıdır bu nedenle gereksinimleri de farklı olacaktır. Bunun yanında her yaştaki

çocuğun gereksinimleri de farklıdır. Bu nedenle çocuklarla çalışan bir hemşire

çocukların yaşa göre özelliklerini ve gereksinimleri bilmeli, tanılamalı ve çocuğa

uygun yaklaşımları kullanarak karşılamalıdır.

2.2.3. Pediatri hemşireliğinde bakım kalitesi

Erişkinlere göre çocuklar bedensel, duygusal, sosyal ve bilişsel olarak henüz

gelişimlerini tamamlamadıkları için yaşadıkları her türlü olumsuz deneyimle baş etmeleri

zorlaşmakta ve gereksinimlerinin boyutları (bakıma katılım, iletişimde hassasiyet, fiziksel ve

duygusal destek, oyun vb.) farklılaştırmaktadır (79). Bu olumsuz deneyimi çocuk için en az

stresli hale getirmek amacıyla çocuklara bakım veren sağlık profesyonelleri bakımın çocuk

tarafından kabullenilmesini ve alınmasını kolaylaştıracak psikolojik, sosyal ve eğitim

alanlarını destekleyecek şekilde planlamalıdır (2).

Pediatri hemşiresi; doğumdan ergenliğin sonuna kadar evde, hastanede ve

toplumda büyüme ve gelişme, hastalıklardan korunma, kronik ve akut hastalık

süreçlerinin yönetimi destek verme ve rehberlik etme, erken dönemde sorunların

belirlenmesi ve çözümünde çocuk, aile ve ilgili kurumlar ile iş birliği içinde çalışan,

sağlık bakım hizmetini optimum düzeyde vermek ile yükümlü, alanında uzmanlaşmış

hemşirelerdir (80, 81).

Profesyonel pediatri hemşiresi yüksek kalitede bakım verme sorumluluğuna

sahiptir. Pediatri hemşireliğinin çalışma alanları, çocuk hastanelerinin klinikleri, çocuk

ve yenidoğan üniteleri, çocuk cerrahisi klinikleri, ana okulları, kreşler, ilköğretim

okulları ve liseler, özel hastaneler ve poliklinikler, rehabilitasyon merkezleri, çocuk

yuvaları, evde bakım merkezleri, çocuk köyleri, günlük bakım merkezleri, çocuk

psikiyatri merkezleri ve yaz kamplarını da içeren geniş bir yelpazeyi kapsar. Çalıştığı

her alanda farklı rol ve sorumlulukları vardır ve bu roller hemşirelik mesleğini evrensel

yapar. Pediatri hemşireliğinin primer ve sekonder rolleri vardır. Primer rolleri; bakım

verici, eğitici, savunucu, araştırıcı ve lider rolleridir. Sekonder rolleri ise

koordinasyon, iş birliği, danışmanlık ve iletişim ile ilgili unsurları içerir. Pediatri bilim

dalının içinde yer alan hematoloji, onkoloji, nefroloji gibi alanlarda ileri bakım rolleri

ve farklılaşmış uygulama rolleri vardır. Farklılaşmış bakım rolleri klinik bakım

koordinatörü, bakım yöneticisi, klinik hemşireliği şeklindedir. İleri bakım verme

14

rolleri ise, uygulayıcı, uzman klinik hemşiresi ve vaka yöneticisi gibi farklı rolleri

içermektedir (82, 80, 83).

Pediatri hemşiresi; çocuğun yetişkinlerden farklı fiziksel, psikolojik ve

fizyolojik özelliklere sahip olduğu, algılama sürecinin gelişimini henüz

tamamlamadığını, hastalığı algılama ve hastalığa verilen tepkisinin, yaş dönemleri ve

gelişimsel özelliklerine göre çeşitlilik göstereceğini bilmelidir. Bu süreçte çocuğa aile

merkezli bakım vermesi gerektiğinin farkında olmalı, gelişim dönemleri ve yaşına

uygun şekilde hem sözel hem de sözel olmayan iletişim tekniklerini kullanabilmelidir

(84, 85,86).

Hastalık ve hastaneye yatma deneyimi tüm yaş grubundaki çocuklar için bir

stres faktörü olmasına karşın her çocuğu farklı şekilde etkiler. Bu etki birçok faktöre

bağlıdır. Hastalığın kronik ve akut olması, hareket kısıtlılığına veya ağrıya neden

olması, izolasyon gerektirmesi, çocuğun önceki hastaneye yatış ve stres deneyimleri,

hastaneye yatış için hazırlanması, bilişsel gelişim özellikleri, aile içi ilişkiler ve

ebeveynlerin anksiyete düzeyi gibi faktörler çocuğun hastaneye yatış ve hastalığa

verdiği tepkiyi etkileyen unsurlardır (87, 88). Bu faktörlere bağlı olarak çocuğun

hastaneye yatması gelişimini olumsuz yönde etkileyebilecek bir yaşam deneyimidir.

Çünkü hastaneye yatma çocuk için biyolojik ve psikososyal strese neden olabilir (30,

89, 90). Çocuk için hastalık hastane süreçleri rahatsız edici, korkutucu ve hoş olmayan

bir deneyimdir (84, 91). Çocuğun gelişimini ve rahatlığını destekleyen bir ortam

oluşturulması çocuğun hastane ve hastalığa yönelik travmatik deneyimini

azaltmaktadır. Destekleyici ortam; çocuk ve ailesinin sağlık ekibinin önemli üyeleri

olarak görülmesi ve bakımda iş birliğinin sağlanması, primer hemşirelik ve hekimliğin

olması özellikle küçük yaş grubuna hizmet veren sağlık personellerinin sürekli

değişiklik göstermemesi, travmatik işlemler sırasında çocuk yanında güvendiği

birilerin bulunması travmatik etkinin azalmasında önemli uygulamalardandır (88, 86,

92). Atravmatik bakım, hemşirenin çocukları hastalığın fiziksel, psikolojik etkisinden;

ne zaman, nerede, nasıl, niçin ve ne kadar koruyabileceğini, bu etkiyi minimuma

indirgeyebileceğini ifade etmektedir (93). Atravmatik bakımın temel ilkeleri (94, 92);

Çocuğun hastane sürecinde ailesinden ayrılmasını engellemek veya en aza

indirgemek

15

Ağrıyı ve yaralanmayı en aza indirgemek

Kontrol duygusunu geliştirmektir

Çocuğun hastaneye yatması sadece çocuk için değil, diğer aile üyeleri için de

stresli bir süreçtir. Bu durum aile bireylerinin günlük aktiviteleri, aile içindeki görev

ve rollerinde değişiklikler yaşanmasına neden olmaktadır (95). Tüm sağlık

çalışanlarının özellikle de çocuğa bakım veren hemşirenin çocuk ve ailenin yaşadığı

travmaların azaltılmasında rolü büyüktür (96). Hemşire çocuk ve aileyi bir bütün

olarak ele almalı ve çocuğun gereksinimlerini doğru belirlemelidir.

Çocuğun yaşamında aile vazgeçilemez bir kurumdur. Çocuğun ilk

öğrenmeleri, etkilenimleri, tepkileri yani tüm deneyimleri ailede başlar. Aile üyeleri

çocuğu en iyi tanıyan ve gereksinimleri tanımlayan çok önemli kişilerdir. Çocuk

aileden ayrı düşünülemez. Bu nedenle pediatri hemşiresi aile merkezli bakım modelini

temel alarak bakımını planlar. Aile merkezli bakım modelinde aile, bakımın

merkezinde yer alır, çocuğun bakımında sağlık çalışanı ile sıkı bir iş birliği

içerisindedir (97, 98, 99, 100, 101). Gelişmiş ülkelerde aile merkezli bakım sağlık

bakım hizmetleri ve hasta tedavisinin artırılmasında en önemli bileşen olarak

görülmektedir (104). Aile merkezli bakımın temel ilkeleri:

1) Her çocuğa ve ailesine saygı göstermek,

2) Ailelerin ırk, kültürel, etnik farklılıklarını kabul etmek ve buna bağlı baş

etme yöntemlerine saygı göstermek,

3) Ailenin güçlü yönlerini fark etmek ve desteklemek,

4) Çocuğun ve ailenin bakım ve destek yaklaşımları ile ilgili seçimlerini

desteklemek ve yol göstermek,

5) Çocuğun ve ailenin gereksinimleri, kültürel değerleri ve inançları

doğrultusunda politikaların uygulanabilirliğini sağlamak,

6) Çocuğun durumu hakkında aileyi eksiksiz olarak sürekli bilgilendirmek,

16

7) Yaşamın her döneminde çocuk ve ailesine ya da bakım veren bireye resmi

ve gayri resmi destek mekanizmalarına ulaşmasını sağlamak,

8) Çocuğun bireysel bakımı, sağlık çalışanların mesleki eğitim programları ve

politikaları gibi sağlık hizmetlerinin tüm aşamasında aile ile iş birliği yapmak,

9) Her çocuğun ve ailenin güçlü yanını keşfetmesini sağlamak, öz güven inşa

etmek, sağlık ile ilgili seçim ve kararlar almasını desteklemek (103, 104, 105, 106,

107).

Aile merkezli bakım modeli ailelerin ve hastaların sağlık kurumundan daha çok

memnun kalmalarına neden olmaktadır (102, 108). Aile merkezli bakım modelinin

uygulandığı çocuk klinikleri faklılık gösterir.

Çocuk kliniklerinin fiziksel veya sosyal yönden çocuğun ve ailesinin

rahatlığını sağlayacak nitelikte olması gerekir (109). Hastaneler mümkün olduğunca

ev ortamına benzetilmeli, çocuklar için oyun alanları, ebeveynler için ise

gereksinimlerini karşılayabilecekleri ortamlar bulunmalıdır. Çocuk odasının tek kişilik

olması tercih edilir (88). Pediatri kliniklerinin duvarları renkli, genellikle çocuklar için

özel tasarlanmış duvar kâğıdı, fotoğraf ve resim ile dekore edilmelidir. Pediatri

kliniklerinde çalışan hemşirelerin renkli üniformalar tercih etmesi önerilir (86).

Yapılan araştırmalar da geleneksel üniformaların çocukların kaygı düzeylerini

arttırdığı bulunmuştur (29, 86). Ayrıca çocukların hayallerindeki ideal hastaneye

resmettikleri bir çalışma da çocuklar hemşireleri genellikle renkli üniformalar ile hayal

ettiği bulunmuştur (34). Çocuk klinikleri için oyun alanları ve oyun odaları hayati

önem taşımaktadır. Her klinikte çocuklar için ayrılmış oyun odası veya alanı

bulunmalıdır. İlaçların kolaylıkla ulaşılabilecek yerlerde bulunmaması ve tedavilerin

hasta odalarında uygulamak yerine tedavi için ayrılmış özel odalarda uygulanması (86)

çocukların yaşam alanı olan hastane odasının olumsuz algısını azaltabilir. Hasta çocuk

kendini evindeymiş gibi hissedebilirse hastanenin olumsuz etkilerinden minimum

düzeyde etkilenecektir ve aynı zamanda memnuniyetleri de arttırılacaktır. Pediatri

kliniğinde çalışan sağlık profesyonelleri çocuğun sosyalizasyonunun hastanede

kesintiye uğramasına izin vermemelidir. Çocuğun gelişiminde kısa süreli de olsa bu

tür kesintiler travmatik olabilmektedir. O nedenle tüm sağlık profesyonelleri

17

çocukların büyüme gelişme özelliklerini bilerek çocuğa uygun yaklaşımda

bulunmalıdır. Aynı zamanda büyüme gelişme özelliklerini bilinmesi sağlık

profesyonelinin işini kolaylaştırırken ebeveyn memnuniyeti üzerinde de etkisi olduğu

hatırlanmalıdır (2).

Hastanenin çocuk üzerindeki etkilerini azaltmada ebeveyn kadar hemşireler de

etkili bireylerdir. Pediatri hemşiresi hazırladığı ortamla ve uygun yaklaşımlarla

hastanenin olumsuz etkilerini azaltabildiği gibi yaşanılan bu deneyimin olumlu

olmasını sağlayabilir (2). Hastanedeki çocuğun gelişiminin desteklenmesi ve psikosyal

stresin azaltılması önemlidir (102). Bu stresi azaltmada pediatri hemşiresi psikososyal

bakımını güçlendirmeli, aile merkezli bakım modelini kullanmalı, çocukları bilişsel

gelişim özelliklerine göre hastalık, hastane ve işlemler konusunda bilgilendirmelidir.

Resim çizme, öykü anlatma, yaratıcı oyunlar gibi faaliyetler ile çocukların kendilerini

ifade etmeleri sağlayabilen bir hemşire çocukların hastaneye ve hastalığına yönelik

anksiyetelerini azaltılarak hastane deneyimlerini olumlu olmasını sağlayabilir (110).

2.2.4. Bakım kalitesinin değerlendirilmesi

Hemşirelik alanında kalitesinin ölçümü farklı meslek alanlarında kaliteyi

değerlendirmek için kullanan yöntemler ile bezerlik göstermektedir. Ancak sağlık

sisteminde bakım kalitenin sağlanması ve değerlendirilmesi oldukça güç bir süreçtir.

Verilen bakımın kalitesini değerlendirmede başlıca iki yaklaşım kullanılmaktadır. Bu

yöntemlerden birincisi bakım standartların belirlenmesi ve yapılan uygulamaların bu

standartlara göre değerlendirilmesidir (3, 111, 1, 112). Sunulan bakım niteliğinin,

kalitesinin yükseltilmesi ve ölçülmesi ancak, hastalıklara özgü standartlaştırımış

hemşirelik bakımı sunumu ile mümkün olacağı vurgulanmaktadır (2). Hemşirelik

bakımında kaliteli hizmet bakımı sunabilmek için son teknoloji kullanımı ve kanıta

dayalı hemşirelik bakım uygulamaları hakkında hemşirelerin bilgili olması ve eleştirel

düşünmesi gerekmektedir. Çoğu meslekte olduğu gibi hemşirelikde, mesleki

ilerlemelerin takip edilmesi, yükselen toplumsal beklentilerin karşılanması için

vazgeçilmez bir dayanak olan bilimselliğin kullanılmasından temel almaktadır. Bu

bilimsellikte ancak hemşirelik süreci ile sağlanmaktadır (113, 114).

18

Hemşirelik bakımında kaliteye ulaşabilmek için öncelikle standartların

belirlenmesi gerekir. Ulusal Kalite Forumu (NQF) ve Amerikan Hemşireler Birliği

(ANA) bazı kalite ölçütleri (kalite indikatörleri) belirlemiştir. Bu ölçütler içerisinde

fiziksel (Basınç ülseri, düşmeler, ağrı yönetimi vb.) ve psikososyal (Tutarlı iletişim,

psikososyal etkileşim vb.) ölçütlerin yanı sıra hasta memnuniyetide yer almaktadır

(115).

Bir hizmettin kalitesinin iyi olup olmadığını belirlemek için değerlendirilebilir

dört ana gösterge vardır. Ulaşılabilir optimal süreç, kaynakların verimli kullanılması,

hizmetten doğabiilecek sorunların minimale indirgenmesi ve müşteri ve çalışan

memnuniyetini içermektedir (116).

Sağlık hizmetinin kalitesini ölçülmesinde kullanılan ana kriterlerden hasta

memnuniyetinin sağlanması insancıl, ekonomik, pazarlama ve etkililik nedenleri

açısından önemli olduğu belirtilmektedir (117). Çağdaş, demokratik ve insan haklarına

saygılı tüm toplumlarda, hasta hakları konusunda çeşitli yasal düzenlemeler yapılmış

olup Türkiye’de 1998 yılında hasta hakları yönetmeliği hazırlanarak ve uygulamaya

konulmuştur (51). Bu haklar ile her hasta insancıl bir şekilde bakım alma hakkına

sahiptir.

Her sağlık kurumu için hasta bir müşteridir. Müşterinin ise aldığı hizmetten

memnun kalması o kurumun pazar payının arttırılmasında büyük bir öneme sahiptir

(51). Bu nedenle hem pazarlama gibi nedenler hem de yönetmelikler kalitenin

değerlendirilmesinde müşteri memnuniyetinin temel olmasını zorunlu kılmaktadır.

Aynı zamanda son yıllarda hizmet alıcılarının tutumlarının pasif rolden aktif role

doğru değişmeye başlamış olması bu zorundalığa katkı sağlamaktadır. Aldığı bakım

hizmetinden memnuniyet düzeyi yüksek olan hastaların hemşire ile olan bakım ilişkisi

daha iyi olacak, tedavi ve bakıma uyumu artacak ve dolasıyla iyileşme süreci pozitif

yönde etkilenecektir.

Bakım kalitesinin arttırılmasında bakım standartlarının belirlenmesi ve bu

standartlara göre bakımın verilmesi çok önemlidir. Ancak bakım kalitesinin

değerlendirilmesinde sadece bakım standartlarının kullanımının mekanik düzeyde

oldukça iyi işleyebileceği fakat tedavi ve bakımın hasta üzerindeki etkisini

19

değerlendirilmesi için yeterli olmayacağı vurgulanmaktadır (1). Hizmeti alanlar

genelde bakım standardının ne olduğunu ya da bakımdan ne gibi sonuçlar beklemeleri

gerektiğini bilmemekte, tedavi/bakımın hasta üzerindeki etkisi yeterli biçimde

değerlendirilememektedir (36). Bu nedenle bakım kalitesinin bir diğer göstergesi

olarak hasta memnuniyetinin de değerlendirilmesi gerekir.

2.2.5. Hasta memnuniyeti

Joint Commission of International (JCI) ve Joint Commission on Accreditation

of Healthcare Organizations (JCAHO)’ın tarafından geliştirilen ve hemşirelik

hizmetlerinin kalitesini onaylayan Magnet Onaylama Programı’nda hasta ve hasta

yakınına verilen bakıma ilişkin memnuniyet düzeyinin belirlenmesi bir kalite ölçütü

olarak kabul edilmektedir (118).

Amerika Birleşik Devletleri’nde 1956 yılında sağlık hizmetlerinde hasta

memnuniyete ilk olarak hemşirelik alanında değerlendirilmeye başlanmıştır (119).

Sağlık hizmetleri içerisinde hastalar 1960'ların sonlarında pasif rolden aktif role

geçişmeye başlamıştır. Aynı zamanda teknolojik gelişmelerin artması, sağlık

sisteminin değişimini zorunlu kılmıştır. Teknolojik gelişmelerle beraber hastalar

alanında uzmanlaşmış profesyonllerden, karmaşık bakım almaya başlamış olmalar

maliyettede artışa neden olmuştur. Toplumların eğitim düzeyinin artması ile daha hem

ilgili hem de hizmeti değerlendirebilen tüketicilerin ortaya çıkmasına zemin

hazırlamıştır. Artık hastalar kendi sağlık bakımı ile ilgili konulara katılmak ve karar

alma sürecinde kendilerine ne olduğunu bilmek ve anlamak istiyorlar. Tüm değişimler

sağlık bakım hizmetinin kalitesinde sadece sağlık profesyonellerinin söz hakkı

olmadığını göstermektededir. (1, 120). Kaliteli sağlık hizmetinin en önemli göstergesi

hasta memnuniyetidir (121).

Hasta memnuniyeti; hizmetin sunumunu, hasta ile hizmeti sunanlar arasındaki

etkileşimi, hizmetin sürekliliğini, hizmeti sunanaların yeterliliğini ve iletişim

özelliklerini içeren bir kavramdır. Bu sebeple sağlık hizmetlerinin bir sonucu olan

hasta memnuniyeti bakım kalitesinin bir göstergesi olarak kabul görmektedir (122,

121, 123). Hasta memnuniyeti bilgilendirmenin yapılması, gerekli ilginin gösterilmesi,

nezaketli davranılması, psikososyal desteğin sağlanması, empatiin yapılması, hizmetin

20

hızlı olması, zamanlamanın uygunluğun olması, hizmet verenlerin yetkin olması gibi

alanlara ilgili değerlendirme kalite olarak özetlenmektedir (124, 2). Hasta

memnuniyeti, hasta haklarını korumak ve hastaların görüşlerini de dikkate alarak

sağlık bakımına bir tüketici politikası bakış açısı uygulaması açısından da önem

kazanmıştır. Bir başka katkı da bulunan faktör ise memnun kalmış hastanın sağlık

profesyonellerinden aldığı tedavi ve tavsiyelere büyük ölçüde uymaktadır (125).

Hasta memnuniyetini ideal hemşirelik bakımı ile ilgili beklentiler ve gerçekte

sunulan hemşirelik bakımına ilişkin algıları arasındaki etkileşimin bir sonucu olarak,

hastaların bilişsel ve duygusal tepkilerinin subjektif olarak değerlendirilmesi olarak

tanımlanmaktadır (125, 126). Yılmaz’ın belirtiğine göre “Greenerch hasta

memnuniyetini hastanın beklentileri ile aldığı bakımın uyumu” şeklinde tanımlamıştır

(1). Hasta memnuniyeti, sadece hastanın biyolojik ve fiziksel sonuçlarına ilişkin

ölçümler değildir. Bu ölçümler kadar yaşam kalitesi, genel sağlıkla ilgili algılamalar,

fiziksel, duygusal ve sosyal fonksiyonlara ilişkin diğer ölçümleri de içermektedir (49).

Sonuçta, sağlık hizmet kalitesini değerlendirmede kullanılan hasta

memnuniyeti birçok faktörden etkilenmektedir (127).

Hasta memnuniyetini etkileyen faktörler

Sağlık hizmetlerinde hasta memnuniyetini etkileyen faktörler hastaya ilişkin,

hizmet verenlere ilişkin ve çevresel/kurumsal faktörler olarak üç gruba ayrılmaktadır

(128, 1).

Hastaya ilişkin faktörler: Sunulan bakımın algılanış şekli ve beklentilerin

karşılanması ile ilişkili olan memnuniyetin algılanması, farklı kişilerce ya da aynı

kişiler tarafından çeşitli zaman diliminde farklı şekillerde algılanabilmektedir (119).

Bireyin yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi gibi demografik özellikleri, sosyokültürel

konumları, psikolojik durumları, sağlık bakımı ile ilgili geçmiş deneyimleri, tıbbi

gereksinimleri ve beklentilerindeki kalite tanımı gibi faktörler, hasta memnuniyetini

etkileyebilmektedir (1, 129).

21

Şekil 2.1. Hasta Beklentilerini Etkileyen Etmenler

Hizmet verenlere ilişkin faktörler: Sağlık çalışanlarının kişisel özellikleri

gösterilen şefkat, nezaket, ilgi ve anlayış, bilgi ve becerilerini sunma şekilleri,

profesyonel tutumları, iletişim hasta memnuniyetini etkilemektedir. Hasta ile sağlık

çalışanları arasındaki etkileşim, hizmet kalitesi ve hasta tatminini etkileyen en önemli

faktördür. Özellikler sağlık çalışanları içinden hemşire-hasta ilişkisi hasta

memnuniyetini etkileyen temel faktördür (1, 128).

Yapılan çalışmalarda hasta memnuniyetinin iletişim ve hastaya gerekli bilginin

verilmesinin etkilediği görülmüştür (130, 112, 120). Bireyselleştirilmiş ve hasta

merkezli bakım hastaya kendisinin önemli olduğunu düşünmesi ayrıca sağlık çalışanı

ve hasta arasında daha sağlam ilişkilerin kurulmasında önemli rol almaktadır. Birçok

durumda bireylerin ihtiyaçlarının belirlesi ve belirlenen gereksinimlerini

doğrultusunda bilgilendiren sağlık çalışanı hasta bireylere değerli olduğunu

hissettirmektedir. Bu konuda yapılan çalışmalarda da durumu ve yapılacak işlemlere

yönelik yeterince bilgilendirilen hastaların, sağlık personeline güvenlerinin ve

memnuniyetlerinin arttığı saptanmıştır (1, 131).

Çevresel veya kurumsal faktörler: Hastanenin, ulaşılabilirliği, ortamı,

otopark hizmeti, çalışma süreleri, temizlik, yiyecek hizmetlerinin kalitesi çevresel

veya kurumsal faktörleri kapsamaktadır ve hasta memnuniyetini etkiler. Hastanenin

fiziksel ve sosyal yönden sağladığı konfor bireylerin kendilerini evde gibi hissetmeleri

sağlamakta ve memnuniyeti artırabilmektedir (112, 1).

22

2.2.6 Pediatrik bakıma ilişkin memnuniyet

Çocuk hastanelerinin ve kliniklerinin pimer alıcıları çocuk hastalardır ve

onların yaşamlarında öenmli bir yere sahip olan ebeveynleridir. Bu nedenle çocuklara

verilen sağlık hizmetinin sonuçlarının değerlendirilmesi için ebeveyn görüşlerinin

alınması oldukça önemlidir (14). Bakım kalitesini arttırmak için hasta ve hasta

yakınlarının memnuniyet oranlarının belirlenmesi hemşirelik bakımının planlanması,

bakım sonuçlarının değerlendirilmesi ve bakımı alan kişilerin beklentilerinin dikkate

alınarak daha nitelikli hemşirelik bakımının sağlanması açısından önemlidir (2, 10).

Pediatri kliniklerinde bakım kalitesinin değerlendirilmesinde kullanılan hasta

memnuniyeti çalışmalarının büyük bir çoğunluğu ebeveyn memnuniyeti üzerine

odaklanmıştır. Ebeveynlerle yapılan memnuniyet çalışmalarında memnuniyetin temel

bileşenlerinin klinik bakım, bilgi verme, fiziksel koşullar ve sağlık profesyonellerinin

ebeveynler ile iletişimi olduğu bulunmuştur (10, 118, 132, 12, 133, 13, 4, 14, 15, 16,

17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25). Ebeveynlerin bakıma ilişkin memnuniyetleri tabiki

çok önemlidir. Pediatrik bakım kalitesinin yükseltilmesinde sadece ebeveynlerin

görüşlerinin yeterli olmayacağı aynı zamanda çocukların görüşlerinin de mutlaka

değerlendirilmesi gerektiği gerçeğini göz ardı edilmemelidir.

Çocuklar aldıkları bakım ve tedavi hakkında bilgilendirilme ve tercih hakkına

sahiplerdir (134). Çocukların beklentileri, algıları ve görüşleri bilinmeli ve bakımın

planlanmasında göz önünde bulundurulmalıdır. Çocukların beklentileri ve algılarını

öğrenmek için küçük çocuklar için oyun, resim yapma gibi faaliyetler daha çok işe

yararken büyük çocuklar için anket, ölçek gibi araçlar kullanılabilmektedir (29, 33,

35). Gelişmekte olan bakım standartları ile çocuğun hemşirelik bakımını nasıl gördüğü

ve hemşirelerin bakım verirken sergiledikleri tutumları nasıl? Bu soruların cevabı

olumlu ise çocukların gözünde algılanan hemşirelik bakımı pozitif olacaktır (30).

Hasta memnuniyeti, hastanın sağlık sorunlarının çözümünde bireyselleştirilmiş

bakımın hasta tarafından algılanması olduğuna göre pediatri kliniklerinde de

hemşirelik bakım kalitesinin değerlendirilmesi çocuklar tarafından yapıldığında hasta

memnuniyetinin somut bir ölçüsü olacaktır (2).

23

3. GEREÇ VE YÖNTEM

3.1. Araştırmanın Şekli

Çocukların gözü ile bakım kalitesini değerlendirmesine yönelik ölçüm aracı

geliştirilmesi amacıyla yapılan bu çalışma metadolojik tiptedir.

3.2. Araştırmanın Alt Problemleri

1- Çocukların Gözü ile Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği geçerli ve

güvenilir bir ölçek midir?

2- Çocukların sosyo-demografik özellikleri Çocukların Gözü ile Bakım

Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği puan ortalamalarını etkiler mi?

3- Çocukların hastalık ve hastane ile ilgili bazı özellikleri Çocukların Gözü ile

Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği puan ortalamalarını etkiler mi?

3.3. Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Özellikleri

Araştırma Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Cebeci Hastanesi, Hacettepe

İhsan Doğramacı Çocuk Hastanesi ve T.C Sağlık Bakanlığı Ankara 2. Bölge Kamu

Hastaneleri Birliği Sağlık Bilimleri Üniversitesi Ankara Dr. Sami Ulus Kadın Doğum

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Ana Bina ve Turgut Özal

Ek Binasında yapılmıştır.

Araştırmanın yapıldığı hastanelerden Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi

Hastanesinde, 174 çocuk hemşiresi görev yapmakta, dahili ve cerrahi bölümleri içeren

6 çocuk servisinin yanı sıra acil servis, yeni doğan yoğun bakım ünitesi ve çocuk

yoğun bakım ünitesi bulunmaktadır. Hacettepe İhsan Doğramacı Çocuk hastanesinde

yaklaşık 250 çocuk hemşiresi çalışmakta, dahili ve cerrahi bölümleri içeren 10 servisin

yanı sıra çocuk acil servisi, çocuk yoğun bakım ve yeni doğan yoğun bakım ünitesi

bulunmaktadır. Dr. Sami Ulus Kadın Doğum Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Eğitim ve

Araştırma Hastanesi, Ana Bina ve Turgut Özal Ek Binasından oluşmaktadır ve

yaklaşık 300 çocuk hemşiresi görev yapmakta olup, toplamda 15 çocuk servisi, acil

servis ve çocuk yoğun bakım ünitesi ve yeni doğan yoğun bakım üniteleri ile hizmet

24

vermektedir. Araştırmanın verilerinin toplandığı hastanelerde çalışan çocuk

hemşirelerinin büyük bir çoğunluğu (%80) lisans mezunudur. Aynı zamanda bu

hastanelerde lisansüstü mezunu olan ya da eğitimine devam eden hemşirelerde

bulunmaktadır. Her üç hastaneye de ülkemizin birçok ilinden teşhis, ileri tetkik ve

tedavi amacıyla her yaş grubundan çocuk hasta kabul etmekte olup merkezde bulunan

hastanelerdir.

Hastanedeki çocuk kliniklerinin genel yapısı ve özellikleri incelendiğinde,

hasta odaları tek kişilik, iki kişilik ve beşli koğuş şeklinde dizayn edilmiş odalardan

oluşmaktadır (acil servis, çocuk yoğun bakım ve yenidoğan yoğun bakım ünitesi

hariç). Her üç hastanede de çocuk kliniklerinde yatan çocukların yanına çoğunlukla

ebeveynleri olmak üzere refakatçi kabul edilmektedir. Çocukları ile birlikte hastane

kalan ebeveynler ve yetişkinler için klinikler uygun ortam hazırlanmasına dikkat

edilmektedir. Çoğu çocuk kliniğinde oyun odası bulunmaktadır. Oyun odası bulunan

klinik sayısı oldukça azdır.

3.4. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi

Arştırmanın evrenini Ankaradaki üç hastane oluşturmuştur. Ankara’daki

hastanelere Türkiye’nin birçok ilinden hasta kabul edilmekte olup birçok farklı

özellikteki hasta popülasyona ulaşılabilmesi heterojen çocuk hasta grubu ile

çalışmasını sağlamıştır. Aynı zamanda arştırmanın evrenini oluşturan üç hastaneden

ikisi üniversite hastanesi iken biri Sağlık Bakanlığına bağlı eğitim ve araştırma

hastanesi olması da farklı özellikteki hasta popülasyonun olmasıda bu heterojen yapıyı

desteklemiştir. Araştırmanın evrenini oluşturan Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi

Cebeci Hastanesi, Hacettepe Üniversitesi İhsan Doğramacı Çocuk Hastanesi ve Dr.

Sami Ulus Kadın Doğum Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Eğitim ve Araştırma

Hastanesinin çocuk kliniklerinde yatan, kendilerini ifade edebilecek bilişsel yeterliliği

ve okuma yazması olan 7-13 yaş grubu çocuklar oluşturmuştur. Uzun süreli bakımın

alındığı onkoloji klinikleri, bilinç düzeyinde değişikliklerin sık yaşandığı çocuk yoğun

bakım üniteleri ve çok daha kısa süreli bakımın alındığı acil üniteleri ve

polikliniklerden hizmet alan çocuklar araştırma kapsamı dışında tutulmuştur.

25

3.5. Araştırmanın Örneklemi

Ölçek geliştirme çalışmaları ile ilgili literatürde, ölçek geliştirme sürecinde

örneklem büyüklüğü madde sayısının en az beş kattı ile on katı olması gerektiği genel

bir kural olarak görülmektedir (135). Aynı zamanda örneklem büyüklüğü olarak n=50

rakamı çok zayıf, n=100 rakamı zayıf, n=200 rakamı orta, n=300 rakamı iyi, n=500

rakamı çok iyi, n=1000 rakamı ise mükemmel olarak nitelenir (135, 136, 137).

Çalışmanın örnekleminin belirlenmesinde, taslak ölçekteki madde sayısı (41 madde)

göz önünde bulundurularak her bir maddenin sekiz katı olacak şekilde örneklem sayısı

328 olarak belirlenmiştir. Toplam 374 çocuktan veri toplanmış olup veri girişi

esnasında veri eksikliği nedeniyle 20 anket analize alınmamış olup 354 çocuk ile

çalışma tamamlanmıştır.

Araştırmaya Dâhil Edilme Kriterleri

- Araştırmaya katılmayı kabul eden çocuklar

- Ebeveynleri tarafından araştırmaya katılması onaylanan çocuklar

- Okuma yazması olan çocuklar

- Türkçeyi iyi bilen çocuklar

- Bilişsel yeterliliği olan çocuklar

- Bakım gereksinimlerinin belirgin hale gelmesi açısından en az iki gün klinikte

yatan çocuklar

Araştırmaya Dâhil Edilmeme Kriterleri

- Araştırmaya katılmayı kabul etmeyen çocuklar

- Ebeveynleri tarafından araştırmaya katılması onaylanmayan çocuklar

- Yedi yaşından küçük ve 13 yaşından büyük çocuklar

- Okuma yazma bilmeyen çocuklar

26

- Türkçeyi iyi bilmeyen çocuklar

- Bilişsel yeterliliği olmayan çocuklar

- Klinikte iki günden daha az yatan çocuklar

3.6. Araştırmanın Değişkenleri

Bağımlı değişkenler; Çocukların Gözü ile Bakım Kalitesinin

Değerlendirilmesi Ölçeği puan ortalaması.

Bağımsız değişkenler; yaş, cinsiyet, anne ve baba eğitim durumu, anne ve

baba mesleği, yattığı klinik, hastaneye yatı nedeni, hastane deneyimi, hastanedeki kalış

süresi, kronik hastalığa sahip olma durumu, bakım kalitesi puan ortalaması.

3.7. Tanımlar

Bakım kalitesi: Teknolojik gelişmeler ve bilgiler doğrultusunda hastaya

sunulan bakımı ile bakım standartları arasındaki uyumun derecesi ya da hastadan

istenen sonuçları artırma ve istenmeyen sonuçları azaltma ve memnuniyet derecesidir.

Hasta memnuniyeti: Hastanın beklentileri ile aldığı bakımın uyumu.

3.8. Veri Toplama Araçları

Araştırmanın verileri “Tanıtıcı Bilgi Formu” ve “Çocukların Gözü ile Bakım

Kalitesinin Değerlendirilmesi Taslak Ölçeği” kullanılmıştır.

Tanıtıcı Bilgi Formu

Araştırmacı tarafından geliştirilen form iki bölümden oluşmaktadır. Birinci

bölümde çocuğun sosyodemografik özelliklerinin (yaş, cinsiyet, doğum tarihi, anne ve

baba eğitim durumu, anne ve baba mesleği) ikinci bölümde ise hastane ve hastalığı ile

ilgili özellikleri (yattığı kliniğin adı, tıbbı tanısı, hastaneye yatış nedeni, hastanede

daha önce yatıp yatmadığı, yatışının kaçıncı günü olduğu, kronik hastalığının olup

olmadığı) ve aldığı bakımın kalitesinin ilişkin değerlendirme (10’luk cetvel üzerinde)

puanını içeren toplam 15 sorudan oluşmaktadır (Ek-I).

27

Çocukların Gözü ile Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Taslak Ölçek

Çocukların Gözü İle Bakım Kalitesinin Değerlendirmesi Ölçeğinin Taslağı

(EK-II) 41 maddeden oluşan, 5’li Likert tipte bir öz bildirim ölçeğidir. Ölçekteki her

bir ifade ‘1’ hiçbir zaman katılmıyorum, ‘2’ nadiren katılıyorum,’3’ bazen

katılıyorum, ‘4’ çoğu zaman katılıyorum, ‘5’ her zaman katılıyorum şeklinde

puanlandırılmıştır. Taslak ölçekte negatif ifade bulunmamaktadır. Ölçeğin geçerlilik

ve güvenirlik analizleri sonucunda 41 maddeden oluşan taslak ölçek 15 maddeye inmiş

olup nihai ölçek oluşturulmuştur. Ölçeğin faktör analizi sonucunda üç alt boyut

belirlenmiş olup bunlar; psikososyal bakım (6 madde), fiziksel bakım (5 madde) ve

bilgilendirme (4 madde) alt boyutlarıdır.

3.9. Verilerin Toplanması

Araştırma için oluşturulan taslak ölçek, etik kurul onayı ve hastanelerden

gerekli resmi izinler alındıktan sonra, hastane yöneticileri ile görüşülerek belirlenen

plan çerçevesinde veriler toplanmıştır. Veriler Kasım 2016 Temmuz 2017 tarihleri

arasında toplanmıştır.

Veri toplama aracı, araştırmaya dahil edilme kriterlerini karşılayan çocuklar ve

ebeveynleri ile görüşülerek sözlü ve yazılı onam alındıktan sonra uygulanmıştır. Veri

toplama aracını çocuğun kendisi tarafından doldurulması sağlanmıştır. Araştırmacı

çocuğun veri toplama aracı ile ilgili sorularını yanıtlayabilmesi için ortamda hazır

bulunmuştur. Tıbbı tedavisi nedeniyle yazmasını zorlayan ya da engelleyen (örneğin

el üstünde damar yolu bulunması, post-op dönem de olması vb.) durumdaki ve küçük

yaş grubundaki çocuklardan veri toplama araçları yüz yüze görüşme yöntemi ile

çocuğa uygulanmış ve çocuğun verdiği cevaplar aynen işaretlenmiştir. Uygulama

yaklaşık 30-40 dakika sürmüştür.

Veri toplama sürecinde, çalışmaya katılmayı çocuk kabul etmesine rağmen

ebeveynlerin katılmak istememesi, veri toplama araçlarını doldururken annelerin

çocuklarının düşüncelerini ve görüşlerini etkilemeye çalışması, çocukların bakım

kalitesi ile ilgili olumsuz görüş bildirmesi durumunda sağlık personelinin negatif

tutumlarına ilişkin ebeveynlerin endişelerinin olması gibi nedenlerle güçlükler

28

yaşanmıştır. Ebeveynlerin endişelerini gidermek için gerekli açıklamalar yapılmıştır.

Aynı zamanda veri güvenirliğini sağlamak için çocuğun kendi görüşlerine göre anketi

doldurulması için uygun ortam oluşturulmuştur.

3.10. Araştırmanın Aşamaları

Ölçek geliştirme aşamalarından, madde havuzunun oluşturulması ve taslak

ölçek maddelerin seçimi, uzman görüşünün alınması, ön uygulamanın yapılması ve

taslak ölçeğin güvenilirlik ve geçerlilik analizlerinin yapılması aşamaları yapılmıştır.

Aynı zamanda araştırmanın diğer bir aşaması ise ölçek puan ortalamasının bağımsız

değişkenler ile karşılaştırılmasıdır.

29

Şekil 3.1. Araştırmanın Aşamaları

Madde oluşturma aşaması: İlk olarak konuya ilişkin ilgili literatür taranarak

ölçme aracı için madde havuzu oluşturulmuştur. Madde havuzunun oluşturulmasında

Uzman görüşlerinin

alınması

Güvernirlik Analizleri

- Madde Analizi

- İç Tutarlılık Analizi

- Yarı Test Güvenirlik Analizi

- Test- Tekrar Test Analizi

Geçerlik Analizleri

- Kapsam Geçerliliği

- Yapı Geçerliliği

(Açımlayıcı ve

Doğrulayıcı

Faktörler Analizi)

Ölçülecek özelliğin belirlenmesi ve ilgili literatürün taranması

Etik kurul izninin ve uygulamanın

yapılacağı hastanelerden resmi izinlerin

alınması

Madde havuzunun

oluşturulması

KGİ ve KGO hesaplanarak taslak ölçeğin

maddelerinin belirlenmesi

Ön uygulama sonucuna göre anlaşılmayan

maddelerin yeniden gözden geçirilmesi

Ölçek maddelerinin belirlenmesi

Ön uygulama yapılması

Taslak Ölçeğin belirlenen örnekleme uygulaması

Test- Tekrar testlerin uygulanması (ilk uygulamadan en az üç hafta sonra)

Veri girişinin yapılarak verilerin analizi ve değerlendirilmesi

Diğer Testler

- Normallik testi

- Bağımsız iki grup arası

farkların karşılaştırılması

- Bağımsız ikiden fazla

grupların karşılaştırılması

- İki değişken arasındaki

ilişki

30

yetişkinler için hazırlanmış bakım kalitesi ve memnuniyet ile ilgili ölçekler, pediatrik

bakıma ilişkin ailelerin görüşlerinin değerlendirildiği çalışmalar, konuya ilişkin

çocuklar ile yapılmış çalışmalar, konu ile ilgili yurtdışında geliştirilmiş ölçekler ve

pediatrik bakımı veren ve alan kişiler ile yapılan görüşmeler temel alınmıştır (5, 19,

138, 52, 139, 8, 140, 33, 34, 35, 29, 141, 22,142, 143, 144). İlgili lietratür ışığında

oluşturulan madde havuzundan toplam 45 madde seçilmiştir. Maddelerin seçiminde

konuya ilişkin çocuklar ile yapılmış çalışmaların yanı sıra hedef grubun bilişsel

gelişim özellikleri de dikkate alınmıştır.

Uzman görüşlerinin alınması aşaması: Madde havuzundan seçilen 45 madde

uzmanlar tarafından ölçülmek istenilen özelliği ölçüp ölçmediği, dil ve şekil

bakımından incelenmiştir. Uzmanlar konu alanında yeterli bilgiye ve donanıma sahip

çalışmanın önemini kavrayabilen ve çocuklar ile çalışma deneyimi olan kişiler

arasından seçilmiş akademisyen ve klinik hemşirelerinden, 20 uzmana gönderilmiştir.

Uzmanlardan 5 Prof. Dr., 5 Doç. Dr., 4 Dr. Öğretim Üyesi, 1 Öğretim görevlisi olmak

üzere toplam 15 akademisyen hemşire ve 5 klinisyen hemşireden oluşmaktadır.

Klinisyen hemşirelerin 4’ü çocuk sağlığı ve hastalıkları hemşireliği alanında yüksek

lisans yapmış ve yapmakta olan uzmanlardır. Aynı zamanda ölçeğin geçerlilik

aşamalarından kapsam geçerliliği de sağlanmıştır. Kapsam geçerliliğine ilişkin

sonuçlar bulgular bölümünde verilmiştir.

Ön uygulamanın yapılması: Uzman görüşlerine göre düzenlenen nihai

ölçeğin ön uygulaması Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Cebeci Hastanesinde

çalışmanın örneklemine dâhil edilmeyen 30 çocuk ile yapılmıştır. Ön uygulama

sonrasında her bir madde için gerekli düzeltmeler yapılarak taslak ölçek

oluşturulmuştur (Ek-II).

3.11. Verilerin Değerlendirilmesi

Verilerin değerlendirilmesi istatistiksel paket programında yapılmıştır.

Verilerin tanımlayıcı istatistik testlerinden sayı, yüzde, ortalama, standart sapma

değerlerine bakılmıştır. Ölçeğin açımlayıcı faktör analizinden (AFA) önce faktör

analizi yapmak için örneklem büyüklüğünün değerlendirilmesinde Kaiser-Meyer-

Olkin ve Barlett Sphericity testleri kullanılmıştır. AFA’da temel bileşenler analizi ve

31

varimax rotasyon yöntemleri kullanılmıştır. Veriler sürekli ve normal dağılım

gösterdiği için maximum likelihood kestirim metodu kullanılmıştır. Doğrulayıcı faktör

analizi (DFA) için path diyagramı ve uyum iyiliği ölçütleri incelenmiştir. DFA için

çoklu uyum indeksleri kullanılmıştır. Bu uyum indekslerinden iyilik uyum indeksi

(Goodness of Fit Index, GFI), düzeltilmiş iyilik uyum indeksi (Adjustment Goodness

of Fit Index, AGFI), karşılaştırmalı uyum indeksi (Comparative Fit Index, CFI),

normlaştırılmış uyum indeksi (Normed Fit Index, NFI), normlaştırılmamış uyum

indeksi (Normed Fit Index Tucker Lewis Index NNFI-TLI), tahmin hatalarının

ortalamasının karekökü (Root Mean Square Error of Approximation, RMSEA) ve

standart hata kareleri ortalamasının karekökü (Standardized Root Mean Square

Residual, SRMR) hesaplanmıştır. Ölçeğin güvenilirlik çalışmasında, madde analizi

için kolerasyon katsayısı, iç tutarlılık analizi için cronbach alfa katsayısı, yarı test

güvenilirlik analizi için iki yarı arasındaki korelasyon, Guttman Split Güvenilirlik

katsayısı, Spearman Brown Katsayısı ve Yarı Cronbach Alfa katsayısı hesaplanmış ve

Test Takrar test analizi Pearson Momentler Çarpımı Korelasyonu ile

değerlendirilmiştir. Verilerin normal dağılım özelliklerinin değerlendirilmesi

skewness (0.457) ve kurtosis (0.374 değerleri ile incelenmiş olup veriler normal

dağılım özelliği gösterdiği için parametrik testler kullanılmıştır. Bağımsız iki grup

arası farkların karşılaştırılmasında sutendt t testi, bağımsız ikiden fazla grupların

karşılaştırılmasında ANOVA testi, değişkenler arasındaki ilişkiyi belirlemek için

korelasyon analizi kullanılmıştır.

3.12. Araştırmanın Sınırlılıkları

Bu araştırma örnekleme alınan üç hastanenin çocuk kliniklerinde yatan 7-13

yaş grubunda olan ve araştırmaya dâhil edilme kriterlerini taşıyan çocuklar ile

sınırlıdır. Aynı zamanda arştırmanın diğer bir sınırlılığı ise veri toplama aracındaki

ifadelerle öz bildirime dayalı olmasıdır.

32

3.13. Araştırmanın Etik Yönü

Bu araştırma, Helsinki Deklerasyonu prensiplerine uygun olarak

yürütülmüştür. Araştırmanın etik onayı Abant İzzet Baysal Üniversitesi İnsan

Araştırmaları Etik Kurulundan 02.03.2016 tarihinde 2016/02 karar ile alınmıştır (Ek-

IV). Araştırmanın uygulanacağı hastanelerden yazılı izinler alınmıştır (Ek-V, Ek-VI,

Ek-VII, Ek-VIII). Araştırmaya katılan çocuk ve ebeveyninden yazılı ve sözlü onam

alınmıştır.

33

4. BULGULAR

4.1. Ölçek Geliştirme Çalışmasına İlişkin Bulgular

İlgili literatür doğrultusunda öncelikle madde havuzu oluşturulmuştur.

Oluşturulan madde havuzundan 45 madde seçilmiştir. Daha sonra 45 maddelik taslak

ölçeğin geçerlilik güvenirliği ile ilgili çalışmalar gerçekleştirilmiştir.

4.1.1.Geçerlilik Çalışmaları

4.1.1.a. Kapsam geçerliliği

Kapsam geçerliliği maddelerin, ölçülmek istenen davranışı (özelliği) ölçmede

nicelik ve nitelik olarak yeterli olup olmadığının bir göstergesidir. Araştırmacılar

tarafından oluşturulan madde havuzundan seçilen 45 madde uzman görüşüne

gönderilmiş olup her bir maddeyi uzamanlar ölçülmek istenilen özelliği ölçüp

ölçmediği, dil ve şekil bakımından incelemiştir. Uzmanlar konu alanında yeterli

bilgiye ve donanıma sahip çalışmanın önemini kavrayabilen ve çocuklar ile çalışma

deneyimi olan kişiler arasından seçilmiş, 20 uzmana gönderilmiştir.

Kapsam geçerliği için uygulanan yöntemlerden biri Kapsam Geçerlilik İndeksi

(KGİ) olarak bilinen Davis tekniğidir. Davis tekniği göre uzmanlar her maddeyi (a)

uygun, (b) madde hafifçe gözden geçirilmeli, (c) madde ciddi olarak gözden

geçirilmeli ve (d) madde uygun değil şeklinde dörtlü derecelendirme ile

değerlendirmektedir. Bu teknikte her bir madde için (a) ve (b) seçeneğini işaretleyen

uzmanların sayısı toplam uzman sayısına bölünerek, maddeye ilişkin KGİ elde

edilmiştir. Maddelerin KGİ’leri 0.75 ile 1 arasında değişmiştir. Ölçeğin kapsam

geçerlilik indeksi 0.93 olarak bulunmuştur.

Aynı zamanda kapsam geçerliliğinde Kapsam Geçerlik Oranı-KGO (Content

Validity Ratio/Index) indeksi kullanılmıştır. KGO= (Ne/ N-2) -1 formülü ile

hesaplanmıştır. Formülde; “Ne” uygun seçeneğini işaretleyen uzman sayısını, “N” ise

çalışmaya katılan toplam uzman sayısını ifade etmektedir. Lawshe’nin Kapsam

Geçerliliği Oranı (KGO) formülüne göre maddeler 0.50 ile 1 puan arasında

değişmiştir. Ölçeğin KGO 0.86 olarak bulunmuştur. KGO ve KGİ hesaplamalarına

34

göre ölçekten 4 madde çıkartılmıştır. Diğer maddeler ile ilgili uzmanların öneri

doğrultusunda gerekli düzenlemeler yapılmıştır.

Daha sonrasında 41 maddelik taslak ölçek için tekrar uzman görüşüne (daha

önce taslak ölçeği değerlendiren sekiz uzman) başvurulmuştur. Uzman görüşlerinin

değerlendirilmesinde Waltz ve Bausell (1981) tarafından geliştirilen Kapsam Geçerlik

İndeksi-KGI (Content Validity Index-CVI) kullanılmıştır. Bu indekse göre

uzmanlardan her bir maddeyi “1” ile “4” puan arasında puanlandırmaları istenmiştir.

Uzmanlar maddelerin uygunluğunu değerlendirmesinde, her ifadeyi 1 (uygun değil,

madde çıkarılmalı), 2 (biraz uygun, maddede gerekli düzeltmeler yapılmalı), 3 (uygun,

madde gözden geçirilmeli) ve 4 (oldukça uygun, madde bir değişikliğe gerek yok)

arasında puanlamışlardır. Her bir maddenin kabul edilebilir puan ortalaması 2 ve üzeri

olarak belirlenmiş olup madde puan ortalaması 2.88±0.35 ile 4±0.00 olarak

bulunmuştur. Uzmanların değerlendirme puanlarının uyumu Kendall Uyuşum

Katsayısının hesaplandığı Kendall W analizi ile değerlendirilmiştir. Uzman

görüşlerinin birbirini destekledikleri belirlenmiştir (Kendall W=0.81).

İkinci kez alınan uzman görüşleri doğrultusunda 41 madden oluşan taslak ölçek

örneklem grubu ile benzer özellikte ancak örneklem grubunda yer almayan 30 çocuk

ile ön uygulama yapılarak ölçme aracının uygulanabilirliği değerlendirilmiştir. Ön

uygulama sonucunda anlaşılmayan maddeler düzenlenmiş ve taslak ölçeğin son hali

oluşturulmuştur.

4.1.1.b. Yapı geçerliği

Taslak ölçeğin yapı geçerliliği için madde analizinde sonra (madde analiz

sonuçları güvenirlilik bulguları içinde verilmiştir) faktör analizi yapılmıştır. Madde

analizi sonucunda 20 maddeden oluşan ölçeğin faktör yapısının incelenmesi amacı ile

öncelikle açımlayıcı faktör analizi yapılmıştır. Açımlayıcı faktör analizinde Temel

Bileşenler Analizi ve Varimax Rotasyon yöntemi kullanılmıştır.

Scree plot grafiğinde de üçüncü noktadan sonra çizgi eğiminin yatay olarak

devam etmektedir (Grafik 4.1). Bu sonuçlara göre taslak ölçeğin üç faktör sayısına

sahip olduğu saptanmıştır.

35

Grafik 4.1. Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği Özdeğer Grafiği

Faktör analizinde faktör yük değeri işaretine bakılmaksızın en az 0.30’un

üzerinde olması gerekmektedir. Bu çalışmada faktör yük değeri 0.45 olarak kabul

edilmiştir. Taslak ölçek olan 20 maddelik ölçek için yapılan ilk açımlayıcı faktör

analizi sonuçlarına göre öz değeri 1’in üzerinde olan 3 faktörün varyansa yaptığı

toplam katkı %47.81’dir. Faktör analizi sonucunda dört madde (1, 18, 23, 41.

maddeler) için faktör yük değeri 0.45’in altında kalmıştır. Daha sonra bu maddeler

taslak ölçekten çıkarılarak bir kez daha 16 maddelik ölçek için faktör analizi yapıldı.

İkinci açımlayıcı faktör analizi sonuçları göre öz değeri 1’in üzerinde olan 3 faktörün

varyansa yaptığı toplam katkı %54.38’e yükselmiş olduğu bulunmuştur. İkinci faktör

analizi sonucunda 15. maddenin faktör yük değerinin 0.45’in altında kaldığı

görülmüştür. Taslak ölçekten 15. maddenin çıkartılması yoluna gidilmiştir.

Üçüncü açımlayıcı faktör analizi 15 maddeden oluşan taslak ölçek için

yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre öz değeri 1’in üzerinde olan 3 faktörün varyansa

yaptığı toplam katkı %57.38’e kadar yükseldiği bulunmuştur. Analize alınan tüm

maddelerin faktör yük değerinin 0.45’in üstünde olduğu görülmüştür.

36

Tablo 4.1. Açımlayıcı Faktör Analizi Sonuçları

MADDELER FAKTÖR 1

FAKTÖR 2 FAKTÖR 3

Madde 12

Madde 11

Madde 13

Madde 16

Madde 14

Madde 15

Madde 9

Madde 24

Madde 25

Madde 8

Madde 27

Madde 26

Madde 28

Madde 29

Madde 30

.807

.686

.670

.660

.650

.619

.783

.767

.758

.694

.835

.815

.721

.529

.454

ÖZDEĞER 5.165 2.038 1.404

AÇIKLANAN VARYANS 34.434 13.589 9.538

AÇIKLANAN TOPLAM

VARYANS

57.382

Ölçek maddelerinin açımlayıcı faktör analizi sonucunda faktör yüklerinin

değerlerinin 0.45 ve 0.83 arasında olduğu ve 3 faktör boyutunda toplandığı

bulunmuştur. Birinci faktör altındaki toplam altı madde olduğu, faktör yüklerinin 0.81

ve 0.62 arasında değiştiği ve açıklanan varyansın %34.43’ünü açıkladığı bulunmuştur.

İkinci faktör ise açıklanan toplam varyansın %13.59’unu açıkladığı ve maddelerin

37

faktör yükleri 0.78 ile 0.69 arasında değişen dört maddeden oluştuğu görülmüştür.

Özdeğeri birden büyük üçüncü ve son faktör beş maddeden oluşmuş ve maddelerin

faktör yüklerinin 0.83 ile 0.45 arasında değiştiği bulunmuştur. Açımlayıcı faktör

analizi sonuçlarına göre üç faktör yapısında olan ölçeğin toplam varyansın %57.38’ini

açıkladığı saptanmıştır (Tablo 4.1).

Faktör analizi için örneklem büyüklüğünün uygun olup olması önemldir.

Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) testi ile örneklemin yeterliği olduğu saptanmıştır. Bakım

Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği’nin taslağında bulunan 15 madde ile yapılan

faktör analizinde KMO değeri olarak hesaplanan örneklem yeterliliği 0.834 ve

Bartletts Test of Sphericity X²=2062.077 p<0.001 olarak bulunmuştur. Yapılan analiz

sonucunda, verilerin homojen olduğu ve varyansların faktör analizi yapılmasına uygun

olduğu saptanmıştır.

Açımlayıcı faktör analizi sonuçlarına göre, üç faktörlü yapının öngörülen

teorik yapı ile uyumluluğunun belirlenmesinde Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA)

yapılmıştır. Veriler sürekli ve normal dağılım gösterdiği için maximum likelihood

kestirim metodu kullanılmıştır. DFA’nin değerlendirilmesi için path diyagramı ve

uyum iyiliği ölçütleri incelenmiştir. DFA için çoklu uyum indeksleri kullanılmıştır. Bu

uyum indekslerinden GFI, AGFI, CFI, NFI, NNFI-TLI, RMSEA ve SRMR

değerlendirilmiştir.

Toplam 15 madde ve 3 alt faktörden oluşan ölçeğin DFA analizi sonuçları

değerlendirildiğinde standart çözümlerden sonra maddeler (t=14,267 - 6.762 arasında

değişmekte) ve faktörler (t=7.188-5.332 arasında değişmekte) arasındaki t değerlerinin

2,96’nın üstünde olduğu ve p<0.001 düzeyinde anlamlı olduğu görülmüştür.

38

Şekil 4.3. Nihai Ölçeğe Ait Standardize Edilmiş Katsayılar

DFA analizinde aynı faktörde yer alan maddeler arasında olmak koşuluyla üç

modifikasyon yapılmıştır. Modifikasyon 26. ile 27., 8. ile 9. ve 24. ile 25. maddeler

arasında yapılmıştır. Modifikasyon işleminden sonra modelin uyum indekslerinin iyi

düzeyde olduğu görülmüştür. Tablo 4.2 deki uyum indeksleri verilmiştir. Uyum

indekslerinden X2/sd oranı, GFI, NFI, NNFI (TLI) ve SRMR indekslerinin kabul

edilebilir uyum değerleri sınırlarında olduğu, AGFI, CFI ve RMSEA uyum

39

indekslerinin ise mükemmel uyum değerleri sınırında olduğu saptanmıştır. DFA’da

modelin geçerliğinin değerlendirildiği indekslerin model – veri uyumunu sağlandığı

görülmektedir.

DFA analizinde ölçeğe ait standardize katsayılar incelendiğinde faktör 1

(psikososyal bakım alt boyut) için 0.53 ile 0.77 arasında, faktör 2 (bilgilendirme alt

boyutu) için 0.48 ile 0.74 ve faktör 3 (fiziksel bakım alt boyutu) için 0.64 ile 0.70

arasında faktör yüklerinin değiştiği görülmüştür.

Tablo 4.2. Nihai Ölçeğin Uyum İndeksleri ve Kabul Edilebilir İndeks Değerleri

İndeksler Elde Edilen Değerler Kabul Edilebilir

Değerler

Mükemmel Değerler

X2/sd 2.13 2 ≤ X2/sd ≤ 3 0 ≤X2/sd ≤ 2

GFI 0.93 .90 ≤ CFI ≤ .95 .95 ≤ GFI ≤ 1.00

AGFI 0.90 .85 ≤ AGFI ≤ .90 .90 ≤ AGFI ≤ 1.00

CFI 0.95 .90 ≤ CFI ≤ .95 .95 ≤ CFI ≤ 1.00

NFI 0.91 .90 ≤ NFI ≤ .95 .95 ≤ NFI ≤ 1.00

NNFI (TLI) 0.94 .90 ≤ NNFI ≤ .95 .95 ≤ NNFI ≤ 1.00

RMSEA 0.05 .05 ≤ RMSEA ≤ .08 .00 ≤ RMSEA ≤ .05

SRMR 0.09 .05 ≤SRMR ≤ .10 .00 ≤ SRMR ≤ .05

4.1.2. Güvenirlik Analizleri

Güvenirlik için madde, iç tutarlık, yarı test güvenirlik ve test tekrar test analizleri

yapılmıştır.

4.1.2.a. Madde analizi

Güvenirlik analizi için ölçme aracını oluşturan maddelerin ölçme aracının

bütünüyle ne derecede ilişkili olduklarını belirlemek için madde analizinden

yararlanılmıştır. Madde analizi için korelasyon katsayısı hesaplanmıştır.

Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi taslak ölçeği 354 kişilik hasta çocuk

grubu örnekleminde uygulanmıştır. 41 maddenin madde-toplam puan korelasyonları

40

incelendiğinde madde-toplam puan korelasyon katsayılarının 0.12 ile 0.52 arasında

değiştiği, ölçeğe ait en küçük madde-toplam test korelasyon katsayısının madde 5 ve

en yüksek madde 16 olduğu bulunmuştur (Tablo 4.3).

Tablo 4.3. Taslak Ölçeğin Madde-Toplam Puan Korelasyonu Sonuçları

MADDELER Madde- Toplam

Korelasyonları

Madde çıkarıldığında iç tutarlılık

katsayısı (Cronbach Alfa)

Madde 1 .382* .856

Madde 2 .290* .858

Madde 3 .168* .859

Madde 4 .307* .858

Madde 5 .120* .865

Madde 6 .342* .857

Madde 7 .165* .860

Madde 8 .492* .853

Madde 9 .475* .853

Madde 10 .383* .856

Madde 11 .412* .855

Madde 12 .426* .856

Madde 13 .371* .856

Madde 14 .390* .856

Madde 15 .453* .855

Madde 16 .516* .854

Madde 17 .346* .857

Madde 18 .440* .854

Madde 19 .178* .860

Madde 20 .123* .860

Madde 21 .144* .861

Madde 22 .299* .857

Madde 23 .416* .855

Madde 24 .498* .853

Madde 25 .430* .854

41

Tablo 4.3. ‘ün Devamı

*p<0.05

Maddelerin tamamının korelasyon güvenirlik katsayılarının pozitif yönde bir

ilişki gösterdiği bulunmuştur. Madde – toplam korelasyonu 0.30 ve daha yüksek olan

maddelerin ayırt edicilik özelliğinin iyi olduğunu göstermesi nedeniyle korelasyon

güvenirlik katsayıları 0.35’in altında olan maddelerin taslak ölçekten çıkarılması

yöntemi izlenmiştir. Nihai ölçeğe seçilen maddelerin iyi düzeyde ayırıcılık göstermesi

bir başka deyişle, maddelerin ölçeğin bütünü ile ölçülmek istenen özelliği iyi ölçebilen

maddeler olması için 21 madde (2, 3, 4, 5, 6, 7, 17, 19, 20, 21, 22, 31, 32, 33, 34, 35,

36, 37, 38, 39, 40. maddeler) ölçekten çıkarılmıştır. Ölçekten çıkarılmasına karar

verilen 21 madde incelendiğinde maddenin silinmesi durumunda ölçeğin Cronbach

MADDELER Madde- Toplam

Korelasyonları

Madde çıkarıldığında iç tutarlılık

katsayısı (Cronbach Alfa)

Madde 26 .421*

.855

Madde 27 .486*

.854

Madde 28 .457*

.854

Madde 29 .504*

.853

Madde 30 .478*

.853

Madde 31 .176*

.860

Madde 32 .303*

.858

Madde 33 .223*

.859

Madde 34 .151*

.860

Madde 35 .290*

.858

Madde 36 .239*

.859

Madde 37 .258*

.858

Madde 38 .292*

.858

Madde 39 .263*

.858

Madde 40 .342*

.857

Madde 41 .432*

.854

42

Alfa güvenirlik katsayısının arttığı görülmüştür. 41 maddenin 21 maddesi madde

analizi sonucunda ölçekten çıkarılarak ölçekte yer alan madde sayısı 20’e

düşürülmüştür.

Yapı geçerliliği için yapılan açımlayıcı ve doğruluyacı faktör analizi

sonrasında 15 maddeden oluşan nihai ölçek için yapılan madde-toplam puan

korelasyonu sonuçları Tablo 4.4’te verilmiştir.

Tablo 1.4. Nihai Ölçeğin (15 Madde) Madde-Toplam Puan Korelasyonu

Sonuçları

Analiz sonuçlarına göre korelasyon güvenirlik katsayıları 0.35’in altında olan

maddenin bulunmadığı saptanmıştır. Madde-toplam puan korelasyon katsayılarının

Maddeler Madde- toplam korelasyonları Madde çıkarıldığında iç tutarlılık

katsayısı (Cronbach Alfa)

Madde 8 .591 .844

Madde 9 .571 .845

Madde 11 .379 .855

Madde 12 .477 .852

Madde 13 .383 .855

Madde 14 .422 .853

Madde 15 .555 .848

Madde 16 .575 .847

Madde 24 .604 .843

Madde 25 .585 .844

Madde 26 .376 .855

Madde 27 .440 .852

Madde 28 .523 .848

Madde 29 .547 .846

Madde 30 .448 .852

43

0.38 ile 0.60 arasında değiştiği, ölçeğe ait en küçük madde-toplam test korelasyon

katsayısının madde 26 ve en yüksek madde 24 olduğu bulunmuştur.

4.1.2.b. İç tutarlık analizi

Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği ve alt boyutlarının iç tutarlılığı

güvenirlik analizi için Cronbach Alfa güvenirlik katsayısı incelenmiştir.

Tablo 4.5. Ölçeğin ve Alt Boyutlarının İç Tutarlık Analizi Sonuçları

Ölçek ve Alt Boyutları Cronbach Alfa Güvenirlik Katsayısı

Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi

Ölçeği

.86

Alt Boyutlar

Psikososyal Bakım

Fiziksel Bakım

Bilgilendirme

.80

.77

.82

Ölçeğin Cronbach Alfa güvenirlik katsayısı 0.86 bulunmuştur. Ölçeğin alt

boyutlarından en yüksek Cronbach Alfa güvenirlik katsayısının Bilgilendirme alt

boyutu olduğu görülmüştür. Psikososyal Bakım ve Fiziksel Bakım alt boyutlarının

Cronbach Alfa güvenirlik katsayısının sırasıyla .80 ve .77 olduğu belirlenmiştir (Tablo

4.5).

4.1.2.c. Yarı test güvenirlik analizi

Bir gruba uygulanan ölçme aracının soruları, iki eşit yarıya bölünür ve

bireylerin iki eşdeğer yarıdan aldıkları puanlar arasındaki ilişki hesaplanır. Bulunan

değer, iç tutarlılık hakkında bilgi verir.

44

Tablo 4.6. Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği’nin Yarı Test Güvenirlik

Analizleri

Analiz r

İki Yarı Arasındaki Korelasyon 0.50

Guttman Split-Half Güvenirlik Katsayısı 0.66

Spearman Brown Katsayısı 0.66

8 maddelik 1. Yarı Alpha Değeri 0.82

7 maddelik 2. Yarı Alpha Değeri 0.81

Kişi sayısı 354

Madde sayısı 15

Ölçeği’nin iki yarısı arasındaki korelasyon 0.50 olarak saptanmıştır. Birinci

yarının (8 madde) Cronbach Alfa katsayısı 0.82; ikinci yarının (7 madde) Cronbach

Alfa katsayısı 0.81; Spearman-Brown katsayısı 0.66 ve Guttman Split-Half katsayısı

0.66 olarak bulunmuştur (Tablo 4.6).

4.1.2.d. Test tekrar test analizleri

Test-tekrar test analizi ölçeğin zaman içindeki tutarlılığını ölçmek için

yapılmıştır. Ölçek üç hafta sonra tekrar (ilk uygulamadan) test için yeniden

uygulanmıştır. Test tekrar test analizi 30 çocuk ile yapıl olup test-tekrar test güvenirlik

katsayısı Pearson Momentler Çarpımı Korelasyonu ile değerlendirilmiştir.

Tablo 4.7. Ölçekten Alınan Test-Tekrar Test Puan Ortalamaları

Karşılaştırılması

Uygulama Bakım Kalitesinin

Değerlendirilmesi Ölçeği

X± Sd

İstatiksel Analiz

t p r p

İlk uygulama 37.82±12.18 -0.260 0.796 .882 <0.001

İkinci uygulama 38.43±12.32

45

İki ölçüm arasındaki Pearson momentler çarpımı korelasyon katsayısı 0.88

olarak bulunmuştur. Bağımlı iki grup ortalaması arasındaki farkın önemlilik testi ile

test ve tekrar testten elde edilen puan ortalamaları karşılaştırıldığında puan

ortalamalarının farklı olmadığı ve istatistiksel olarak anlamlı olmadığı saptanmıştır

(p>.05, Tablo 4.7).

4.2. Çocukların Tanıtıcı Bilgilerine İlişkin Bulgular

Bu başlık altında çocukların ve ebeveynlerin sosyo-demografik özellikleri,

çocukların hastalık ve hastane deneyimi ile ilgili özellikleri ve bakım memnuniyeti

puan ortalamalarına ilişkin bulgular incelenmiştir.

Tablo 4.8. Çocukların ve Ebeveynlerin Tanıtıcı Özelliklerine Göre Dağılımı

Özellikler Sayı (n) Yüzde (%)

Cinsiyet

Kız

Erkek

156

198

44.1

55.9

Yaş (Ortalama±Ss) 9.93±2.06 (min.7 – max.13)

Anne eğitim durumu

Okuma yazma bilmiyor

İlkokul

Ortaokul

Lise

Üniversite ve üstü

31

152

45

77

49

8.8

42.9

12.7

21.8

13.8

Baba eğitim durumu

Okuma yazma bilmiyor

İlkokul

Ortaokul

Lise

Üniversite ve üstü

12

109

72

96

65

3.4

30.8

20.3

27.1

18.4

Anne mesleği

Ev hanımı

Memur

Serbest meslek

İşçi

282

35

17

20

79.7

9.9

4.8

5.6

Baba mesleği

İşçi

Memur

Serbest meslek

Emekli

172

62

100

20

48.6

17.5

28.3

5.6

TOPLAM 354 100

46

Tablo 4.8’de çocukların ve ebeveynlerin sosyo-demografik özelliklerine göre

dağılımı yer almaktadır. Çalışmaya katılan çocukların %44.1’i kız iken %55.9’u

erkektir. Çalışmaya katılan çocuklar minimum 7 yaş maksimum 13 yaş aralığında olup

yaş ortalaması 9.93±2.06’dır. Çalışmaya katılan çocukların ebeveynlerinin eğitim

durumu incelendiğinde annelerin %42.9 ilkokul ve %21.8’i lise mezunu iken,

babaların %30.8’i ilkokul, %27.1’i lise mezunudur. Ebeveynlerin mesleklerine ait

sonuçlar incelendiğinde annelerin yarıdan fazlasının (%79.7) ev hanımı olduğu,

babaların ise %48.6’sının işçi, %28.3’ünün serbest meslek olduğu görülmüştür.

Tablo 4.9. Çocukların Hastalık ve Hastaneye Deneyimi İle İlgili Özelliklerinin

Dağılımı

Özellikler Sayı(n) Yüzde (%)

Yattığı klinik

Dahili klinikler

Cerrahi klinikler

228

126

64.4

35.6

Hastaneye yatış nedeni

Akut durum

Kronik durum

138

216

39.0

61.0

Hastaneye yatış şekli

Acil servis

Poliklinik

148

206

41.8

58.2

Hastane deneyimi

Var

Yok

231

123

65.3

34.7

Kronik hastalığı sahip olma durumu

Var

Yok

194

160

54.8

45.2

Hastanedeki yatış süresi

2-4 gün

5-7 gün

8-10 gün

≥11 gün

244

64

15

31

68.9

18.1

4.2

8.8

Hastanedeki yatış süresi (Ortalama±Ss) 4.70±4.27 (min.2 – max.33)

Toplam 354 100

47

Çocukların hastalık ve hastaneye deneyimi ile ilgili özelliklerinin dağılımı

Tablo 4.9’da verilmiştir. Çocukların %64.4’ü dahili kliniklerde ve %35.6’sı cerrahi

kliniklerde yatmaktadır. Hastaneye yatış nedenleri incelendiğinde %39’nun akut bir

durum, %61’inin ise kronik hastalık bir nedeniyle yattığı belirlenmiştir. Çocukların

yarısından fazlasının (%58.2) poliklinikten hastaneye yatışı yapılırken %41.8’sinin

acil servisten yatışı yapılmıştır. Çalışmaya katılan çocukların %65.3’nün daha önce

hastaneye yatma deneyimi var iken %34.7’sinin daha önceden hastaneye yatmadığı

belirlenmiştir. Hastanedeki yatış süresinin 2 ile 33 gün arasında değiştiği ve yatış

süresi ortalaması 4.70±4.27 olduğu saptanmıştır. Çocukların %68.9 ’unun 2-4 gün,

%8.8’inin 11 gün ve daha fazla süredir hastanede yatmakta olduğu belirlenmiştir.

Çalışmaya katılan çocuklar hastanede aldıkları bakıma ilişkin

memnuniyeti 0 ile 10 puan arasında değerlendirmişlerdir. Bakım memnuniyeti

ortalaması 8.62±1.88 (min. 0 ve max.10) olarak saptanmıştır.

4.3. Çocukların Gözü İle Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeğinin

Toplam Puan Ortalaması Ve Etkileyen Faktörlere İlişkin Bulgular

Bu başlık altında Çocukların Gözü ile Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi

Ölçeğinin ve alt boyutlarının puan ortalaması ve etkileyen faktörlere ilişkin bulgulara

yer verilmiştir.

Tablo 4.2. Çocukların Gözü İle Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeğinin

Toplam Puan Ortalaması ile Alt Ölçek Puan Ortalamaları

Ölçek ve Alt Boyutlar X ± SS Minimum-

Maksimum

Ölçekten

Alınabilecek Puan

Alt Boyutlar

Psikososyal Bakım (faktör 1)

Fiziksel Bakım (faktör 3)

Bilgilendirme (faktör 2)

9.33±4.69

18.35±5.19

10.15±5.54

6-25

5-25

4-20

6-30

5-25

4-20

Ölçek Toplam puan 37.82±12.18 15-68 15-75

48

Çocukların Gözü İle Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği’nden

çocukların aldıkları toplam puan ortalaması 37.82±12.18 olarak bulunmuştur. Ölçeğin

alt boyutlarından psikososyal bakım puan ortalamasının (9.33 ± 4.69) en düşük

ortalama olduğu ve fiziksel bakım alt boyutunun en yüksek puan ortalaması (18.35

±5.19) olduğu saptanmıştır. Çocukların ölçeğin bilgilendirme alt boyutundan ise 10.15

± 5.54 olarak puan aldıkları bulunmuştur.

Tablo 4.11. Çocukların Gözü İle Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği

Toplam Puan Ortalamasının Sosyo-Demografik Özelliklere Göre

Dağılımı

Sosyo-Demografik

Özellikler

Ölçek puanı

Ortalama ±

Ss

İstatiksel

Analiz

p

değeri

Anlamlı

Fark***

Cinsiyet

Kız

Erkek

39.16±11.85

36.77±12.37

t=1.836*

0.06

-

Anne eğitim durumu

Okuma yazma bilmiyor

İlkokul

Ortaokul

Lise

Üniversite ve üstü

37.19±13.16

39.35±11.19

34.69±11.77

37.52±12.74

36.86±13.68

F=1.457**

0.21

-

Baba eğitim durumu

Okuma yazma bilmiyor

İlkokul

Ortaokul

Lise

Üniversite ve üstü

37.33±12.38

39.41±12.30

40.61±11.50

35.63±12.30

35.80±11.80

F=2.896**

0.02

ortaokul-lise

Anne mesleği

Ev hanımı

İşçi

Memur

Serbest meslek

38.33±11.86

38.05±14.30

35.37±13.62

34.29±11.56

F=1.111**

0.34

-

Baba mesleği

İşçi

Memur

Serbest meslek

Emekli

38.29±12.25

35.02±11.25

37.61±12.53

43.60±10.98

F=2.729**

0.04

memur-emekli

*student’s t testi ** One-way ANOVA *** Bonferroni post hoc test

49

Çocukların Gözü ile Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği toplam puan

ortalamalarının sosyodemografik özelliklere göre dağılımı incelendiğinde kızların

puan ortalamasının (39.16±11.85) erkeklere göre (36.77±12.37) daha yüksek olduğu

ancak bu farkın istatistiksel olarak anlamlı olmadığı görülmüştür (t=1.836 p>0.05).

Çocukların ölçek puan ortalamalarının anne eğitim durumuna göre değişmezken

(F=1.457 p>0.005) baba eğitim durumuna göre değiştiği saptanmıştır. Baba eğitim

durumu lise (35.63±12.30) ve üniversite ve üstü (35.80±11.80) olan çocukların bakım

kalitesi puan ortalamalarının eğitim düzeyi okuma yazma bilmeyen (37.33±12.38),

ilkokul (39.41±12.30) ve ortaokul (40.61±11.50) olanlara göre daha düşük olduğu

bulunmuştur. Gruplar arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu (F=2.896

p<0.005) ve yapılan ileri analizde bu farkın baba eğitim düzeyi ortaokulu-lise olan

grup arasındaki farktan kaynaklandığı saptanmıştır. Anne mesleği ev hanımı

(38.33±11.86) ve işçi (38.05±14.30) olan çocukların bakım kalitesi puan ortalaması

memur (35.37±13.62) ve serbest mesleği (34.29±11.56) olanlara göre daha yüksek

olduğu ancak farkın istatistiksel olarak farkın anlamlı olmadığı bulunmuştur ( F=1.111

p>0.05). Baba mesleğine göre bakım kalitesi ölçek puan ortalamasının değiştiği en

yüksek puan ortalamasının 43.60±10.98 ile mesleği emekli olanlarda olduğu

saptanmıştır. Baba mesleğine göre gruplar arasındaki bakım kalitesi puan ortalamaları

farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu görülmüştür (F=2.729 p<0.05). İleri analiz

için Bonferroni testi ile karşılaştırmalı analiz yapılmış olup bu farkın emekli-memur

grubu arasındaki farktan kaynaklandığı bulunmuştur (Tablo 4.11).

50

Tablo 4.12 Çocukların Gözü İle Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği

Toplam Puan Ortalamasının Hastalık ve Hastaneye Deneyimi İle

İlgili Özelliklere Göre Dağılımı

Hastalık ve Hastaneye Deneyimi İle

İlgili Özelliklere

Ölçek puanı

Ortalama ± Ss

İstatiksel

Analiz

p değeri

Yattığı klinik

Dâhili klinikler

Cerrahi klinikler

38.48 ± 12.26

36.63 ± 11.99

t=1.367*

0.17

Hastaneye yatış nedeni

Akut durum

Kronik durum

36.44 ± 11.49

38.71 ± 12.55

t=-1.711*

0.08

Hastaneye yatış şekli

Acil servis

Poliklinik

36.42 ± 12.43

38.83± 11.93

t=-1.845*

0.06

Hastane deneyimi

Var

Yok

38.60 ± 12.32

36.37 ± 11.83

t=1.648*

0.10

Kronik hastalığı sahip olma durumu

Var

Yok

39.06 ± 12.56

36.33 ± 11.57

t=2.104*

0.03

* student’s t testi

Çocukların Gözü ile Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği toplam

puanının hastalık ve hastane deneyimi ile ilgili özelliklere karşılaştırmasında sadece

kronik hastalığa sahip olma durumunun etkili olduğu görülmüştür. Dâhili kliniklerde

yatan, hastaneye yatış nedeni kronik bir durum olan ve poliklinikten yatışı yapılan

çocukların bakım kalitesi ölçek puan ortalamasının daha yüksek olduğu belirlenmiştir.

Ancak gruplar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır (sırasıyla

t=1.367, t=1.711, t=-1.845 p>0.05). Hastane deneyimi olan çocukların ölçek puan

ortalaması 38.60 ± 12.32 iken hastane deneyimi olmayan çocukların puan ortalaması

36.37 ± 11.83 olduğu ve bu farkın istatistiksel bir anlamlılık düzeyinde olmadığı

saptanmıştır (t=1.648 p>0.05). Kronik hastalığa sahip olma durumunun çocukların

51

bakım kalitesi puan ortalamalarını etkilediği, kronik hastalığı olan (39.06 ± 12.56)

çocukların bakım kalitesi ölçek puan ortalamasının kronik hastalığı olmayanlara

(36.33 ± 11.57) göre daha yüksek olduğu ve farkında istatistiksel olarak anlamlı

olduğu bulunmuştur (t=2.104 p<0.05) (Tablo 4.12).

Tablo 4.13. Çocukların Gözü İle Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği

Toplam Puan Ortalamasının Bazı Değişkenlerle İlişkisi

Değişkenler 1 2 3 4 5 6 7

1-Yaş Ortalaması 1

2-Hastanedeki

Yatış Süresi

Ortalaması

0.002

1

3-Bakım

Memnuniyeti

Ortalaması

-0.029

0.042

1

4-Çocukların Gözü

İle Bakım

Kalitesinin

Değerlendirilmesi

Ölçeği Puan

Ortalaması

0.233*

0.032

0.195*

1

5- Psikososyal

Bakım Alt Ölçeği

Puan Ortalaması

0.040

0.066

0.138*

0.742*

1

6- Fiziksel Bakım

Alt Ölçeği Puan

Ortalaması

0.181*

0.037

0.178*

0.780*

0.344*

1

7- Bilgilendirme

Alt Ölçeği Puan

Ortalaması

0.309*

-0.019

0.144*

0.840*

0.462*

0.486*

1

*p<0.01

52

Çocukların Gözü ile Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği toplam puan

ortalamasının yaş, hastanede yatış süresi, bakım memnuniyeti ve alt ölçeklerin puan

ortalamaları arasındaki ilişkin Tablo 4.13’te verilmiştir. Bakım kalitesi ölçeği puan

ortalamasının yaş (0.233) ve bakım memnuniyeti (0.195) ile pozitif yönde zayıf

düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu (p<0.01) bulunurken hastanede kalış süresi

ortalamaları ile ilişkinin olmadığı bulunmuştur (0.032 p>0.05). Bakım kalitesi ölçeği

puan ortalamasının bilgilendirme alt ölçek puan ortalaması ile 0.84, psikososyal bakım

alt ölçek puan ortalaması ile 0.74 ve fiziksel bakım alt ölçek puan ortalaması ile 0.78

ile pozitif yönde yüksek düzeyde anlamlı bir ilişki gösterdiği saptanmıştır (p<0.05).

Psikososyal bakım alt ölçek puan ortalaması ile yaş (0.040) ve hastane kalış

süresi (0.066) ile arasında bir ilişki görülmezken bakım memnuniyeti puan ortalaması

(0.138) ile pozitif yönde zayıf düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür (p<0.05).

Fiziksel bakım alt ölçek puan ortalamasının hem yaş (0.181) hem de bakım

memnuniyeti (0.178) puan ortalaması ile pozitif yönde zayıf düzeyde anlamlı ilişki

gösterdiği bulunmuştur. Aynı şekilde bilgilendirme alt ölçek puan ortalamasının da

yaş (0.309) ve bakım memnuniyeti (0.144) puan ortalaması ile pozitif yönde zayıf

düzeyde anlamlı ilişki gösterdiği bulunmuştur (p<0.05). Hem fiziksel bakım hem de

bilgilendirme alt ölçek puan ortalamalarının hastanede kalış süresi ile (sırasıyla 0.037,

0.019) bir ilişki göstermediği bulunmuştur (p>0.05).

53

5. TARTIŞMA

Bu çalışmada çocuklara verilen bakımın çocuklar tarafından

değerlendirilmesine yönelik 15 madde ve 3 faktörden oluşan geçerli ve güvenilir bir

ölçüm aracı olan “Çocukların Gözü İle Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği”

geliştirilmiştir (Ek-III).

Bakım kalitesinin yükseltilmesinde en önemli faktör verilen bakımın

değerlendirilmesidir. Bu değerlendirme birden fazla yöntem ile yapılabilmektedir.

Verilen bakımın değerlendirilmesinde, her alana özgü kanıta dayalı olarak geliştirilen

bakım standartlarına uygun olup olmadığına ilişkin sonuçların elde edilmesi önemli

bir yöntemdir. Bunun yanında, bakım süreci hasta ve hemşire arasındaki bir süreç

olduğu için bakımı alan kişinin aldığı bakıma ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi de

büyük önem taşımaktadır. Pediatri kliniklerinde çoğunlukla bu değerlendirme ebeveyn

görüşlerine dayanmaktadır. Oysaki bakımı alan primer kişi çocuktur. Hastalık

süreçlerinde de ebeveynler çocuklarının yaşamında vazgeçilmez kişiler olması

nedeniyle bakıma ilişkin görüşleri de oldukça değerlidir. Bu bağlamda pediatrik bakım

kalitesine ilişkin geri bildirimler hem çocuktan hem de ebeveynlerinden aldığı takdirde

daha anlamlı ve değerli olacaktır. Ülkemizde ebeveynler tarafından pediatrik bakımı

değerlendirmek kullanılan ölçüm araçları bulunurken çocuklar tarafından pediatrik

bakımı değerlendirmek için geçerli ve güvenilir herhangi bir ölçüm aracı

bulunmamaktadır. Yurt dışındaki çalışmalar incelendiğinde konu ile ilgili geliştirilmiş

ölçüm aracı bulunmaktadır. Her toplum kendi kültürüne özgü olarak yaşamlarını,

hastalık süreçlerini, algılarını, tutumlarını ve görüşlerini ortaya koyar. Bu nedenle her

alanda olduğu gibi bakım kalitesinin değerlendirilmesine ilişkin görüşlerinde

kültürden kültüre değişiklik gösterebileceği için kendi kültürümüze özgü güvenilir ve

geçerli ölçüm aracı geliştirmesi önem kazanmaktadır. Pediatri hemşirelerinin,

kliniklerinde yatan çocukların bakım kalitesini değerlendirmesinde çocukların

memnuniyetini ölçmek için bir ölçüm aracına gereksinimleri vardır. Bu çalışma ile bu

alandaki gereksinimin giderilmesine önemli bir katkı sağlandığını düşünülmüştür.

Geliştirilmiş olan ölçüm aracı sadece 7-13 yaş grubuna yönelik olup diğer yaş

gruplarına yönelikte ölçüm araçlarının geliştirilmesine halen gereksinim vardır.

54

Çalışmanın tartışma bölümü, ölçek geliştirme çalışması bulgularına ilişkin

tartışma, çocukların tanıtıcı bilgilerine yönelik tartışma ve çocukların gözü ile bakım

kalitesinin değerlendirilmesi ölçeğinin puan ortalaması ve etkileyen faktörlere ilişkin

tartışma olmak üzere üç başlık altında ele alınmıştır.

5.1. Ölçek Geliştirme Çalışması Bulgularına Yönelik Tartışma

5.1.1. Ölçeğin maddelerinin oluşturulması

Ölçek geliştirme çalışmalarında, ölçülmek istenilen konuya ilişkin detaylı

literatür taraması, kabul edilebilir bir görüşün benimsenmesi, uzman görüşünün

alınması, denenmiş bir ölçme aracının kullanılması, konuya ilişkin verilerin

toplanacağı örneklemi temsil eden örneklemden bilgi toplanması ve nitel bir araştırma

yapılması gibi farklı yöntemler kullanılarak madde havuzu oluşturulmaktadır (145).

Madde havuzunun oluşturulmasında birden fazla yaklaşım kullanılabilir. Çocukların

Gözü İle Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği için madde havuzunun

oluşturulmasında konuya ilişkin ilgili literatür taraması (61, 142, 23, 138, 140, 141),

yetişkinler için hazırlanmış bakım kalitesi ve memnuniyet ile ilgili ölçekler (7, 5, 52),

pediatrik bakıma ilişkin ailelerin görüşlerinin değerlendirildiği çalışma sonuçları

(20,19, 144, 143), konuya ilişkin çocuklar ile yapılmış çalışma sonuçları (146, 30),

konu ile ilgili yurtdışında geliştirilmiş ölçekler (27) ve pediatrik bakımı veren

hemşirelerden alınan bazı görüşler gibi yaklaşımlar kullanılmıştır. Oluşturulan madde

havuzunda toplam madde sayısı 90 olup ilgili literatür doğrultusunda oluşturulan

madde havuzundan toplam 45 madde uzman görüşü alınmak üzere seçilmiştir. Madde

havuzunun oluşturulmasında mümkün olduğunca geliştirilmesi düşünülen ölçeğin

madde sayısının en az üç katı ya da daha fazla sayıda madde ile oluşturulması gerektiği

vurgulanmaktadır (135). Bu nedenle madde havuzundan uzman görüşü için 45 madde

seçilmiştir.

Uzman görüşüne sunulmak üzere madde havuzundan seçilen maddelerin

seçiminde dikkat edilen diğer bir noktada hedef grubun bilişsel gelişim özellikleri

olmuştur. Çalışmamızdaki hedef grup 7-13 yaş grubu idi. Okul dönemi olarak bilinen

bu yaş grubunun gelişimsel görevi yapıcılıktır ve yaptığı işlerde başarılı ve üretken

olmak önemlidir. Bu dönem çocuğu birey olarak toplumda yer almaya ve dış dünyaya

55

açılmaya başlar. Bilişsel olarak çocuk somut kavramları algılamakta oldukça iyidir.

Aynı zamanda soyut kavramları da algılayabilir (147, 148, 88). Sınıflama kavramı

gelişmiştir ve parçayı bütünle düşünür. Problemi çözmek için yeni ve farklı yollar

deneme çabası içindedir. Neden sonuç ilişkisi gelişmiştir ve deneyimlerinden bazı

sonuçlar çıkarabilir. Okuma yazmayı öğrenen okul dönemi çocuğu kendini ve

isteklerini rahatlıkla yazılı ve sözel olarak ifade eder (87).

Yeni geliştirilen bir ölçeğin bilimsel bağlamda güçlü olması iki özelliğine

bağlıdır. Bu özellikler ise ölçeğin geçerli ve güvenilir olmasıdır. Geçerlilik ölçülmek

istenenin başka şeyler ile karıştırılmadan ölçülmesidir. Güvenirlik ise bir testin ya da

ankette yer alan soruların birbirleri ile olan tutarlılığı ve kullanılan ölçeğin ilgilenilen

sorunu ne ölçüde yansıttığını ifade etmektedir (136, 149).

5.1.2. Geçerlilik çalışması

Geçerliliğin sınanması için kullanılan birçok ölçüt vardır. Bu çalışmada ölçeğin

geçerliliğini sınamak için kapsam geçerliliği ve yapı geçerliliğine bakılmıştır.

5.1.2.a. Kapsam geçerliliği

Araştırmacı tarafından ilgili literatür taranarak ölçme aracı için madde havuzu

oluşturulmuştur. Oluşturulan madde havuzundan seçilen 45 madde kapsam geçerliliği

için 20 uzman görüşüne gönderilmiştir. Uzman görüşleri doğrultusunda gerekli

düzenlemeler yapılmış ve madde sayısı 41 ifadeye düşürülerek taslak ölçek

oluşturulmuştur. Kapsam geçerliliği, ölçme aracı içindeki maddeler veya soruların

ölçmeyi amaçladığı konuları dengeli bir biçimde temsil etme derecesidir (135).

Kapsam geçerliliğinin değerlendirmek üzere taslak ölçek 20 uzman görüşüne

sunulmuş. Literatürde ölçek uyarlama ve geliştirme çalışmalarında başvurulan uzman

sayısının 3 ila 40 arasında olabileceğini belirtmektedir (150, 151). Bu çalışmada 45

madde için 20 uzman görüşü alınmış olup literatürde belirtilen uzman sayısı ile

paralellik göstermektedir.

Kapsam geçerliliğinin değerlendirilmesinde birkaç yöntem kullanılmaktadır.

Bu yöntemler Davis Tekniği ile kapsam geçerlilik indeksi (KGİ), Lawshe yöntemi ile

kapsam geçerlilik oranı (KGO) ve Kendall’s W iyi uyuşum analizinin

56

hesaplanmasıdır. Uzman görüşüne gönderilen 45 maddelik ölçeğin kapsam geçerliliği

değerlendirilmesinde Davis tekniği ve Lawshe yöntemi kullanılmış olup uzman

görüşlerinin sayısal değerleri için KGİ ve KGO değerleri hesaplanmıştır. Davis

tekniğinde her bir maddeye ilişkin KGİ değerleri (her bir madde için a ve b seçeneğini

işaretleyen uzmanların sayısı toplam uzman sayısına bölünmesi elde edilir)

hesaplanmıştır. Maddelerin KGİ değerleri 0.75 ile 1 arasında değişmişte olup Ölçeğin

kapsam geçerlilik indeksi 0.93 olarak bulunmuştur. Davis tekniği ile KGİ için ölçüt

değer 0.80 olarak kabul edilmektedir (152, 153, 154). Aynı zamanda Lawshe

yöntemiyle ile KGO formülüne (KGO= (Ne/ N-2) -1) göre (151,136) maddelerin KGO

0.50 ile 1 puan arasında değişmiştir. KGO için minimum değer Veneziano ve Hooper

(1997) tarafından hazırlanan tablolara göre 20 uzman için 0.42 olarak kabul

edilmektedir. Bu çalışmada ise ölçeğin KGO 0.86 olarak bulunmuştur.

KGO ve KGİ hesaplamalarına göre ölçekten 4 madde çıkartılarak toplam

madde sayısı 45’ten 41’e düşürülmüştür. Tüm maddeler ile ilgili uzmanların öneri

doğrultusunda gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra ölçekte yer alması planlanan

maddeler için ikinci kez uzman görüşü için uzmanlara gönderilmiş ve uzman görüşleri

arasındaki uyumun değerlendirilmesi amacıyla yapılan Kendall’s W iyi uyuşum 0.81

olarak bulunmuştur. Çalışmanın sonucu, literatürde Kendall’ın uyuşum katsayısında

uzmanlar arasında uyumun en az 0.80 düzeyinde olması gerekir (155) bilgisini

destekler niteliktedir.

5.1.2.b. Yapı geçerliliği

Ölçeğin yapı geçerliliği için faktör analizi yapılmıştır. Faktör analizi

uygulanırken örneklem büyüklüğü dikkate alınması gereken önemli bir husustur.

Örneklem büyüklüğünün korelasyonun güvenirliğini sağlayacak kadar büyük olması

önemlidir. Örneklemden elde edilen verilerin yeterliliğinin belirlenmesi için Kaiser-

Meyer-Olkin (KMO) testi yapılmaktadır. Kaiser değeri 0.90’larda mükemmel,

0.80’lerde çok iyi, 0.70’lerde ve 0.60’larda vasat, 0.50’lerde ise kötü olarak kabul

edilir. Bir diğer ifade ile KMO değeri 1’e yaklaştıkça mükemmel, 0.50’nin altında ise

kabul edilemez (135, 156, 157). Çocukların Gözü İle Bakım Kalitesinin

Değerlendirilmesi Ölçeği’nin Kaiser-Mayer-Olkin (KMO) değeri 0.86 ve Bartletts

Test of Sphericity X²=2062.077 p<0.001 olarak bulunmuştur. KMO’nun 0.86 olması

57

ve Barlett testinin anlamlı olması, ankette bulunan maddelerin korelasyon matrisinin

faktör analizi yapılmasına uygun olduğunu göstermektedir.

Faktör analizinde faktör yapısını belirlemek için öz değer kullanılmıştır. Öz

değer (eigenvalue) hem faktörlerce açıklanan varyansı hesaplamada hem de faktör

sayısına karar vermede dikkate alınan bir katsayıdır (158, 159). Özdeğer için

özgedeğer grafiği kullanılmıştır (Grafik 4.1). Özgedeğer grafiğine göre ölçeğin üç

faktörlü bir yapıya sahip olduğu saptandı. Özgedeğer grafiği, örneklem sayısı 200’den

daha büyük olan ölçek çalışmalarında oldukça güvenilir sonuçlar verebilmektedir

(158). Özgedeğer grafiğine göre dördüncü faktörden sonraki faktörlerin üste üste

bindikleri ve toplam varyansa katkıları az olduğu için ölçeğin faktör yapısının üç

olduğuna karar verildi.

Faktör analizinde mümkün olan en az faktör sayısı ile en yüksek varyansın

açıklanması temeldir (160). Tek faktörlü ölçeklerde toplam varyansın en az %30’nun

açıklanması beklenirken, birden fazla faktörlü yapılarda bu rakamın daha yüksek

olması beklenmektedir (161). Açıklanan varyansın toplam varyans üzerinden %50’yi

geçiyor olması faktör analizinin önemli bir kriteridir (159). Öz değeri 1’in üzerinde

olan 3 faktörün varyansa yaptığı toplam katkının %57.38 olduğu bulunmuştur (Tablo

4.1). Elde edilen bulguya göre, üç faktörün toplam varyansın yarısından fazlasını

açıklamaktadır ve dolayısı ile faktör yapısının güçlü olduğu söylenebilir.

Açımlayıcı faktör analizinde temel bileşenler analizi ve Varimax döndürme

tekniği kullanıldı. Literatürde açıklayıcı faktör analizinde, faktör açılımları için temel

bileşenler yöntemi (162) ve bağımsızlık ve yorumlamada açıklık sağlama amacı ile

dik döndürme tekniklerinden en sık kullanılanlardan biri olan Varimax döndürme

tekniği kullanılması önerilmektedir (161). Açımlayıcı faktör analizinde madde faktör

ile ilişkisini açıklayan faktör yük değeri için alt sınır olarak 0.30 olarak belirtilmiştir

(156, 163, 164, 135, 159). Örneklem sayısı arttıkça anlamlı kabul edilebilecek yük

değerinin düşeceği, örneğin 350 kişilik bir örneklemde 0.30 üzeri yükler anlamlı kabul

edilebilirken, örneklem sayısı düştükçe kabul edilebilir değer 0.60’ya kadar

çıkabilmektedir (165). Faktör yük değerinin asgari kabul edilebilir değer 0.30

olmasına rağmen, faktör yük değerleri 0.40'dan büyük olan maddeler önemli olarak

kabul edilirken, 0.50'den büyük olan maddeler anlamlı kabul edilmektedir (166, 158).

58

Büyüköztürk (2011) de faktör yükü değerinin 0.45 ve üzerindeki olmasının madde

seçimi için iyi bir ölçü olduğunu belirtmektedir (161). Bu çalışmada 354 çocuktan

oluşan bir örneklem ile çalışılmış olup faktör yük değeri 0.45 ve üstü olan faktörler

ölçeğe alınmıştır. Bu çalışmada faktör yük değerleri 0.45 ile 0.83 arasında

değişmektedir (Tablo 4.1).

Açımlayıcı faktör analizi ile belirlenen faktörlerin, hipotez ile belirlenen faktör

yapılarına uygunluğunu test etmek için doğrulayıcı faktör analizinden yararlanılmıştır

(167, 168, 150, 169). Doğru faktör analizi kuramsal bilgiyi temel alarak uyum

indeksleri yoluyla en uygun modelin oluşturulmasını sağlarken modelin nasıl

kurulacağına ilişkin bilgi sağlamaz (170).

Doğrulayıcı faktör analizinde verilerin normal dağılım özelliği göstermesinden

ve sürekli değişken olması nedeniyle kestirim yöntemi Maximum Likelihood (ML)

kullanılmıştır. Sürekli verilerden oluşan, normal dağılıma uyan bir veride en çok

kullanılan kestirim yöntemi Maximum likelihood veya Genaralized least squares-

GLS’dir ve kestirim metotları genelde sürekli verilere göre çözümleme yapar (150).

Doğrulayıcı faktör analizinde kovaryans matrisi üzerinden varsayılan olarak

Maximum Likelihood istatistiğini kullanılmaktadır (159, 162).

DFA’da test edilmek istenen modelin uygunluğunu değerlendirmede uyum

indeksleri kullanılmakta olup çok çeşitli olan bu uyum indekslerinden hangilerinin

kullanılması gerektiğine ilişkin bir standart yaklaşım bulunmamaktadır (171, 167).

Doğrulayıcı faktör analizi için yapılan çalışmaları incelendiğinde genellikle Ki-kare

istatistiği, GFI, AGFI, CFI, NFI, RMSEA ve SRMR kullanıldığı görülmektedir (150,

162, 159). Modelin uygunluğunun test edildiği aşamada tek bir doğrunun olmadığı

yaklaşımı ile birden çok uyum iyiliği değerine bakmak gerekir ve bu değerleri bir

bütün olarak değerlendirilmelidir (165). Bu çalışmada uyum indekslerinden Ki-kare

istatistiği yerine χ2 değerinin serbestlik derecesine bölünmesiyle elde edilen değer

(χ2/sd) dikkate alınmıştır. Ki-kare istatistiği örneklem büyüklüğünden çok fazla

etkilendiği için χ2 istatistiğine ait p değeri anlamlı çıkar ve bu durum modelin

reddedilmesi ile sonuçlanır. Ki-kare istatistiğine ait p değerinin anlamsız çıkması

ancak çok büyük örneklemlerde mümkündür (172). Bu çalışmada da 354 kişilik

örneklemde χ2 istatistiğine ait p değeri anlamlı (p<0.001) olduğu için χ2/sd

59

değerlendirilmiş olup bu değerin kabul edilebilir sınırlarda olduğu saptandı (Tablo 4.2)

ve bu sonucun literatürle uyumlu görüldü (173, 167, 171, 169, 157, 174).

Diğer uyum indekslerinden GFI, NFI, NNFI (TLI) ve SRMR indekslerinin

kabul edilebilir uyum değerleri sınırlarında olduğu bulunurken AGFI, CFI ve RMSEA

uyum indekslerinin ise mükemmel uyum değerleri sınırında olduğu bulundu (Tablo

4.2). GFI, CFI, NFI, NNFI (TLI) değerlerinin 0.90 'ı aşması ve AGFI değerinin 85’

aşması iyi bir model göstergesi iken bu değerlerin 0.95 'in üstünde (AGFI için 0.90’ın

üstü) olması mükemmel uyumu göstermektedir (175, 176, 171, 172). SRMR değerinin

(0.09) de literatürde belirtilen kabul edilebilir değer sınırlarının içinde olduğu görüldü

(177) RMSEA değeri modelin uyumu hakkında karar verirken tüm çalışmalarda da

bakılmış olan önemli bir değerdir. Bu değerin kabul edilebilir sınırı 0.08 iken 0.05

sınırı mükemmel uyumu gösterir (176, 175, 167, 171, 150). Bu çalışma sonucu da

(RMSEA 0.05) literatürle paralellik göstermektedir (Tablo 4.2).

PATH diyagramı ile maddelerin ve faktörlerin t değerlerinin 2.96’nın üstünde

olduğu ve p<0.001 düzeyinde anlamlı olduğu görüldü. Modelde yer alan tüm

maddelere ait t değerlerinin anlamlı olması modelin kabul edilebilir olması için gerekli

bir koşuldur (150). Maddeler ait t değerlerinin anlamsız olması durumunda maddelerin

ölçekten çıkarılması gerekebilir (167, 170). Bu çalışmada tüm t değerleri anlamlı

olduğu için modelden herhangi bir madde çıkarımı yapıldı.

Çocukların Gözü İle Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği’nin yapılan

açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri sonucunda üç alt boyuttan oluştuğu

bulunmuştur. Bu alt boyutlar sırası ile “Psikososyal Bakım”, “Fiziksel Bakım” ve

“Bilgilendirme” olarak isimlendirilmiştir. Psikososyal bakım alt boyutunda;

“hemşireler benimle oyun oynar”,” hemşireler sohbet etmek için odama gelir” vb.

ifadeler yer alırken fiziksel bakım alt boyutunda; “hemşireler ağrım olduğunda

benimle ilgilenir”, “hemşireler ağrım olduğunda bana ağrımın nedenini açıklar” vb.,

bilgilendirme alt boyutunda; hemşireler yattığım servisi bana tanıtır, hemşireler

hastalığım hakkında bana bilgi verir gibi ifadeler yer almaktadır (Ek III).

60

5.1.3. Güvenilirlik çalışması

Güvenilirlik, ölçme aracının ölçtüğü özelliği ya da özellikleri, ne derecede bir

kararlılıkla ölçmekte olduğunun göstergesidir. Diğer bir tanıma göre güvenirlik

“ölçme sonuçlarının rasgele hatalardan arınıklık derecesi” olarak tanımlanmaktadır

(135).

5.1.3.a. Madde analizi

Ölçekte yer alan her bir maddenin puanı ile toplam puan arasındaki ilişkiyi

açıklayan madde toplam puan korelasyon analizi ile her bir maddenin ölçek toplam

puanına katkıları ve bütünüyle ne oranda ilişkili olduğu değerlendirilmektedir.

Toplam puan korelasyon değerinin pozitif ve yüksek olması, maddelerin benzer

davranışları örneklediğini ve iç tutarlığının yüksek olduğunu göstermektedir (161,

178). Literatürde madde-toplam puan korelasyonu katsayısının alt sınırı ile ilgili olarak

farklı değerler olmakla birlikte genellikle 0.20 alt sınır olarak kabul edilmemektedir

(179). 0.30 ile 0.40 arasında olan maddelerin “iyi”, 0.40 üstünde olan maddelerin ise

“çok iyi” ayırt edicilik özeliğine sahip olduğu belirtilmiştir (179, 161). Bu çalışmada

41 maddelik taslak ölçekte madde- toplam puan korelasyonu 0.35’in altında kalan

maddeler (21 madde) ölçekten çıkartılmış olup diğer maddelerin madde- toplam puan

korelasyonlarının 0.38 ile 0.60 arasında değiştiği görülmüştür (Tablo 4.3). Yirmi

maddelik taslak ölçekteki maddelerin “iyi” ve “çok iyi” ayırt edici özelliğe sahip

olduğu söylenebilir.

5.1.3.b. İç tutarlılık analizi

Likert tipi bir ölçeğin iç tutarlılığını değerlendirmek için Alfa Katsayısı ya da

Cronback Alfa olarak bilinen güvenirlik ölçütleri kullanılır. Cronbach Alfa katsayısı

ölçek içinde bulunan maddelerin iç tutarlığının ve homojenliğinin bir ölçütüdür.

Birbiriyle yüksek ilişki gösteren maddelerden oluşan ölçeklerin Cronbach Alfa

katsayıları yüksektir (178). Liu (2003), ölçeğin güvenirliliği için sınır değerin 0,70

olarak alınabileceğini ifade etmiştir (180). Alfa katsayısı 0.60≤α<0.80 ise ölçek

oldukça güvenilir, 0.80≤α<1 ise ölçek yüksek derecede güvenilir olduğu belirtilmiştir

(135). Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeğinin toplam Cronbach Alfa

61

Katsayısı 0.86 ve alt boyutlarının 0.82-0.77 arasında değiştiği bulunmuştur (Tablo

4.5). Ölçeğin hesaplanan iç tutarlılık katsayısının 0.70’in üzerinde olması ölçeğin

yüksek derece güvenilir olduğunu göstermektedir.

5.1.3.c. Yarı test güvenilirlik analizi

Bir gruba uygulanan ölçeğin maddeleri iki yarıya bölünerek (yansız olarak

veya çift no’lu- tek no’lu maddeler vb.) bireylerin iki eşdeğer yarıdan aldıkları puanlar

hesaplanır (135). Bu özellik ölçeğin homojenliği yani iç tutarlılığı hakkında bilgi verir

(181). Bu çalışmada ölçeğin iki yarısı arasındaki korelasyon 0.50 olarak saptanmıştır.

Birinci yarının (8 madde) Cronbach Alpha katsayısı 0.82; ikinci yarının (7 madde)

Cronbach Alpha katsayısı 0.81; Spearman-Brown katsayısı 0.66 ve Guttman Split-

Half katsayısı 0.66 olarak bulunmuştur. Bu bulgular verilerin homojen dağılım

gösterdiğini kanıtlamaktadır.

5.1.3.d. Test tekrar test analizleri

Testin zamana karşı değişmezlik özelliğinin değerlendirilmesi için test tekrar

test yöntemi kullanılır (178). Bu yöntem için yapılacak ikinci uygulama ilk

uygulamadan 10 ila 14 gün sonra yapılmalıdır (164). Bazı kaynaklarda ise ikinci

uygulama ile ilk uygulama arasında en az iki hafta en fazla altı olması gerektiği

belirtilmektedir (135). İki uygulama arasındaki zaman, bireylerin ölçülen

özelliklerinde değişiklik olmayacak kadar da kısa olmasının yanı sıra katılımcıların

test içeriğini hatırlama olasılığını da göz önünde bulundurması gerektiği

vurgulanmaktadır (161). Bu çalışmada iki uygulama arasında üç hafta olacak şekilde

30 çocuğa ölçek yeniden uygulanmıştır. İkinci uygulama yapılacak grubun en az 30

kişiden oluşması gerekir (135). Bu iki ölçüm sonucu elde edilen Pearson Korelasyon

katsayısının 0.70’in altına düşmemesinin uygun olmayacağı vurgulanırken (182),

korelasyon katsayısının 0.25 ve daha az olması çok zayıf; 0.26-0.49 arasında olması

zayıf; 0.50-0.69 arasında olması orta; 0.70-0.89 arasında olması yüksek; 0.90-1.00

arasında olması ise çok yüksek güçte ilişkiyi tanımlamaktadır (183). Bu çalışmada iki

uygulama arasındaki 0.88 ile yüksek bir ilişki olduğu saptandı (Tablo 4.7). Aynı

zamanda ölçeğin ilk uygulama puan ortalaması ile ikinci uygulama puan ortalaması

62

karşılaştırıldığında aradaki farkın istatistiksel anlamlı olmadığı p>0.05 bulundu (Tablo

4.7). Bu sonuçlar ölçeğin zamana karşı değişmezliğinin olduğunu gösterdi.

5.2. Çocukların Tanıtıcı Bilgilerine İlişkin Bulguların Tartışılması

Bu başlık altında çocukların ve ebeveynlerin sosyo-demografik özellikleri,

çocukların hastalık ve hastane deneyimi ile ilgili özellikleri ve bakım memnuniyeti

puan ortalamalarına ilişkin bulgular tartışılmıştır.

Çalışmaya katılan çocukların %44.1’i kız iken %55.9’u erkektir. Çalışmaya

katılan çocuklar minimum 7 yaş maksimum 13 yaş aralığında olup yaş ortalaması

9.93±2.06’dır (Tablo 4.8). Üstün’ün (2012) 6-12 yaş grubundaki çocuklar ile yaptığı

çalışmada çalışmaya katılan çocukların %43.4’ü kız iken, %56.6’sı erkek olarak

bulunmuştur (184). Pelander ve Leino-Kilpi’nin (2004) Finlandiya’da bakım

kalitesinin değerlendirilmesi ile ilgili yaptığı çalışmada çalışmaya katılan çocukların

%70’i erkektir. Beytut ve ark. (2009) yaptığı çalışmada çocukların yaş ortalaması

10.5±1.25 olarak bulunmuştur. Çalışmanın bu bulguları literatür ile paralellik

göstermektedir.

Çalışmaya katılan çocukların ebeveynlerinin eğitim durumu incelendiğinde

annelerin %42.9’u ve babaların %30.8’i ilkokul mezunudur. Ebeveynlerin

mesleklerine ait sonuçlar incelendiğinde annelerin yarıdan fazlasının (%79.7) ev

hanımı olduğu görülmüştür. Çimke’nin (2013) yaptığı çalışmada çocukların anne

eğitim durumunun %50.5’nin ilkokul mezunu oluğu ve neredeyse tamamının (%95.4)

çalışmadığı bulunmuştur (185). Ülkemizde eğitim düzeyinde zorunlu eğitimin

artmasına paralel olarak artış olacağı bilinmektedir. Çalışmanın örneklemini oluşturan

çocukların ebeveynlerinin bu zorunlu eğitimin arttığı dönemde eğitim almamış

olmaları olasıdır. Aynı zamanda çalışmanın yapıldığı hastanelere ülkenin her yerinden

hasta kabul ediliyor olması ebeveynlerin eğitim düzeyinde de farklıklara neden

olduğunu göstermektedir. Ülkemizde bilinen bir gerçek te az gelişmiş bölgelerde hem

eğitim düzeyi hem de meslek sahibi olup çalışan kadınların sayısı daha düşüktür.

Çalışmada çocukların hastalık ve hastane deneyimlerine ilişkin sonuçlar

incelendiğinde, çocukların %64.4’ü dahili kliniklerde yatmaktadır. Hastaneye yatış

63

nedenleri incelendiğinde %61’inin kronik hastalık nedeniyle şuan hastanede yattığı

belirlenmiştir. Çocukların yarısından fazlasının (%58.2) poliklinikten hastaneye yatışı

yapılmıştır (Tablo 4.9). Dünya Sağlık Örgütü çocukluk çağı kronik hastalıklarının

prevelansının %15-50 olduğunu bildirmektedir (80). Kronik hastalığı olan çocuklar

ve ebeveynleri ile yapılan çalışmada, çocukluk çağında çocuk hastalıkları polikliniğe

başvuran çocuklarda kronik hastalıkların yaygınlığı %15-50 olarak bildirilmiştir (186).

Her yıl kronik hastalık ya da engelli çocukların %16’sı akut alevlenme veya

hastalıkları ile ilgili bir durum nedeni ile hastaneye yatmaktadır (187). Yurtdışında

pediatri kliniklerinde aile desteğinin sağlık hizmetleri memnuniyetine etkisinin

incelendiği çalışmada çocukların hastalık ve hastane deneyimleri incelendiğinde,

yarıdan fazlasının daha önce hastaneye yattığı ya da düzenli ilaç kullandığı ve kronik

bir rahatsızlığa sahip olduğu bulunmuştur (25). Çalışmaya katılan çocukların

%65.3’nün daha önce hastaneye yatma deneyimi var iken %34.7’sinin daha önceden

hastaneye yatmadığı belirlenmiştir (Tablo 4.9). Üstün’ün (2012) yaptığı çalışmada,

çocukların daha önce hastaneye yatma deneyimleri %62.6 olarak bulunmuştur (184).

Ayrıca çalışmada çocukların hastaneye yatma deneyiminin yüksek oranda bulunması,

kronik hastalığa sahip olma oranının yüksek olması sonucu ile açıklanabilir.

5.3. Çocukların Gözü İle Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeğinin

Toplam Puan Ortalaması Ve Etkileyen Faktörlere İlişkin Bulguların

Tartışılması

Çocukların Gözü İle Bakım Kalitesi Geliştirme Ölçeğinin alt boyutlarından

aldıkları puan ortalamaları incelendiğinde psikososyal bakım puan ortalamasının

(9.33±4.69) en düşük puan ortalaması, fiziksel bakım ortalamasının (18.35±5.19) ise

en yüksek puan ortalamasına sahip olduğu saptanmıştır (Tablo 4.10). Finlandiya’da

pediatrik hemşirelik bakım kalitesini değerlendirmek amacı ile 388 çocuk ile yapılan

ölçek geliştirme çalışmasında ölçeğin üç alt (hemşirenin karakteristik özellikleri,

hemşirelik faaliyetleri ve hemşirelik ortamı) boyuttan biri olan hemşirelik ortamı

olarak adlandırılan alt boyut fiziksel, sosyal ve emosyonel bakımı içermekte olup en

yüksek puan ortalamasının olduğu alt boyuttur (33). Yapılan bu çalışma fiziksel bakım

puan ortalaması açısından çalışmamızın sonucunu desteklerken psikososyal bakım

puan ortalaması açısından desteklememektedir.

64

Hemşirenin, fiziksel rahatsızlığı olan çocuğa psikososyal bakım verebilmesi

için çocuğun tepkilerini tanılaması ve psikososyal tepkileri etkileyen etmenlerin

farkında olarak hastayı değerlendirmesi gerekmektedir (188). Sağlık çalışanlarının

hasta çocuk ve ebeveynlerinin ruhsal sağlığı üzerindeki olumlu etkisi bulunmaktadır

(189, 190). Ancak bu olumlu etkiyi sağlayacak uygulamalarda yetersiz kalınmaktadır

(191). Kronik hastalık nedeniyle hastanede yatan çocukların ebeveynleri ile yapılan

bir çalışmada hemşirelerin yoğun çalışma şartları nedeniyle çocukların fiziksel

bakımına öncelik verdikleri belirtilmiştir (96). Literatürde belirtildiği üzere hemşirelik

bakımın bir parçası olan psikososyal bakım göz ardı edilmesi ölçeğin psikososyal

bakım alt boyutu puan ortalamasını etkilediği düşünülmektedir.

Çocukların Gözü ile Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçek toplam puan

ortalamalarının sosyodemografik özelliklere göre dağılımı incelendiğinde çocukların

ölçek puan ortalamalarının anne eğitim durumuna göre değişmezken, baba eğitim

durumuna göre değiştiği saptanmıştır (Tablo 4.13). Baba eğitim durumu lise ve

üniversite ve üstü olan çocukların bakım kalitesi puan ortalamalarının eğitim düzeyi

okuma yazma bilmeyen, ilkokul ve ortaokul olanlara göre daha düşük olduğu

bulunmuştur. Hasta memnuniyeti, bireyin geçmiş deneyimleri, mevcut sağlık durumu,

eğitimi, yaşı, bilgileri ve beklentileri, sosyal durumu gibi faktörlerden etkilenmektedir

(3, 192). Yapılan çalışmalarda Türk toplumunda, kadın erkek ilişkilerinde erkek bakış

açısına göre belirlenmiş aile içi ilişkiler söz konusudur (193). Çalışmanın sonucunda

baba eğitim durumunun ölçek puan ortalamasını etkilemesi, Türk toplumunun ataerkil

özellik göstermesi ve memnuniyetin eğitim düzeyinden etkilenmesi, eğitim düzeyi

yüksek olan babaların ölçek puan ortalamalarının düşük olduğu ile ilişkili olduğu

söylenebilir.

Çocukların Gözü İle Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçek toplam

puanının hastalık ve hastane deneyimi ile ilgili özelliklere karşılaştırmasında

hastaneye yatış nedeni, yatış şekli, yattığı klinik ve hastane deneyimine göre anlamlı

bir farklılık göstermemiştir (Tablo 4.12). Plander ve Leino-Kilpi’nin (2007a) çocuklar

tarafından bakım kalitesinin değerlendirildiği çalışmada ise hastane deneyiminin

bakım kalitesinin değerlendirmesini etkilediği hastane deneyimi olan çocukların

bakım kalitesini daha iyi değerlendikleri bulunmuştur.

65

Kronik hastalığa sahip olma durumunun çocukların bakım kalitesi toplam puan

ortalamalarını etkilediği, kronik hastalığı olan çocukların bakım kalitesi ölçek toplam

puan ortalamasının olmayanlara göre daha yüksek olduğu görülmüştür (Tablo 4.12).

Kronik hastalıklar akut hastalıklara göre daha sık hastane yatışlara neden olmaktadır.

Sık sık hastaneye yatan bir çocuk hastane ortamına ve yapılan işlemelere, bakıma

aşinadır. Bu aşinalık çocuğun hastaneden ve alacağı bakımdan neler bekleyeceği

konusunda fikir sahibi olmasını sağlar. Bu durum çocuğun bakım memnuniyetini de

etkileyebilir. Hastane yatma çocuklar için her zaman anksiyete neden olan bir

durumdur. Kronik hastalığa sahip çocuklarda yaşanan anksiyetenin düzeyi farklılık

gösterebilir. Yapılan bir çalışmada akut hastalığa sahip çocukların hastaneye yatma

konusunda kronik hastalığa sahip çocuklara göre anksiyete düzeylerinin daha yüksek

olduğu bulunmuştur (84). Hem hastane ortamını ve sağlık profesyonellere aşina

olunması hem de kronik hastalığa sahip çocukların hastaneye yatma konusunda daha

az anksiyete yaşıyor olabilmesi bu çalışmadaki kronik hastalığa sahip çocukların

bakım kalitesi ölçek puanının yüksek olmasının olası nedenleri olarak görülmüştür.

Bakım kalitesinin değerlendirilmesi ölçeği puan ortalamasının yaş ile pozitif

yönde zayıf düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu bulunmuştur (Tablo 4.13). Pelander ve

Leino-Kilpi (2007a) çalışmasında da yaş ile bakım memnuniyetinin arasında anlamlı

bir ilişkili olduğu görülmüştür (33). Çocuklar tarafından 0-10 arasında aldıkları

bakıma ilişkin memnuniyetleri değerlendirildi ve bu memnuniyet düzeyi ile bakım

kalitesinin değerlendirilmesi ölçeği puan ortalamasının pozitif yönde ilişki gösterdiği

görülmüştür (Tablo 4.13) Literatürde bakım memnuniyetinin bir bakım kalitesi

göstergesi olduğu vurgulanmaktadır (1, 194, 195). Bu bağlamda çalışmanın sonucu

literatürü desteklemektedir. Hastanede kalış süresi ile Bakım kalitesinin

değerlendirilmesi ölçeği puan ortalaması arasında ilişki saptanmamıştır (Tablo 4.13).

Bu sonuç hastanede kısa ya da uzun süreli yatmak çocuklar için bakımın

gerekliliklerini ya da bakımdan beklentilerin değişmeyeceğini göstermiştir.

Çocukların içinde olduğu hemşirelik bakımı bütüncül (fiziksel, psikososyal vb), aile

merkezli ve bilgi paylaşımı olan bir bakımı içermelidir.

66

6. SONUÇ VE ÖNERİLER

6.1. Sonuçlar

Çocukların Gözü İle Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği geliştirmek

amacıyla metodolojik olarak Ankara’da bulunan üç farklı hastanenin çocuk

kliniklerinde yatan 354 çocuk ile yapılan çalışmadan aşağıdaki sonuçlar elde

edilmiştir;

Çocukların Gözü İle Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği için

oluşturulan madde havuzdan seçilen 45 madde için alınan uzman görüşü

doğrultusunda 41 maddelik taslak ölçek ile toplanan verilerin analizi sonucunda 15

madde ve 3 alt boyuttan (fiziksel bakım, psikososyal bakım, bilgilendirme) oluşan bir

ölçek elde edilmiştir.

Güvenirlik analizi için yapılan madde analizi sonucunda madde – toplam

korelasyonu .35’in altında kalan maddeler taslak ölçekten çıkarıldı.

Yapı geçerliliği için yapılan açımlayıcı faktör analizinde faktör yük değeri

0.45’ten büyük özdeğeri 1’den büyük 3 faktörün varyansa yaptığı toplam katkının

%57.38’dir.

Faktör analizi için örneklem büyüklüğünün hesaplanan KMO değerine göre

yeterli düzeydedir.

Toplam 15 madde ve 3 alt faktörden oluşan ölçeğin DFA analizinde aynı

faktörde yer alan maddeler arasında olmak koşuluyla üç modifikasyon yapılmış olup

uyum indeksleri kabul edilebilir ve mükemmel düzeydedir.

Ölçeği ve alt boyutlarının iç tutarlılığı güvenirlik analizi için Cronbach Alfa

güvenirlik katsayısı 0.86 ile 0.77 arasındadır.

Test tekrar test analizi sonucunda iki uygulama arasındaki korelasyonun

0.88’di ve iki ölçümün puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark

yoktur (p>0.05).

67

Çalışmaya katılan çocukların %55.9’u erkektir ve yaş ortalaması

9.93±2.06’dir.

Çalışmaya katılan çocukların ebeveynlerinin eğitim durumu annelerin

%42,9’u ve babaların %30,8’i ilkokul mezunudur.

Çocukların annelerin yarıdan fazlasının (%79,7) ev hanımı ve babaların

%48,6’sı işçidir.

Çocukların %64,4’ü dahili kliniklerde yatmakta ve şuan hastanede %61,0’ı

kronik hastalık nedeniyle yatmakta idi.

Çalışmaya katılan çocukların %65,3’nün hastaneye deneyimi vardı.

Çocukların hastanede yatış süresi ortalaması 4.70±4.27’dir.

Çalışmaya katılan çocuklar hastanede aldıkları bakıma ilişkin bakım

memnuniyeti ortalaması (min. 0 ve max.10) 8.62±1.88’dir.

Çocukların Gözü İle Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeği’nden

çocukların aldıkları toplam puan ortalaması 37.82±12.18’dir.

Ölçeğin alt boyutlarından en düşük puan ortalamasının psikososyal bakım

boyundadır.

Cinsiyete, anne eğitim durumu ve anne mesleğine göre ölçek puan ortalaması

değişmemiştir (p>0.05).

Baba eğitim durumu ve baba mesleğine göre ölçek puan ortalaması

değişmiştir (p<0-05).

Yattığı kliniğe, hastanede yatış nedenine, hastane deneyimine ve hastaneye

yatış şekline göre ölçek puan değişmemiştir (p>0.05).

Kronik hastalığa sahip olma durumuna göre ölçek puan ortalaması

değişmiştir (p<0-05).

68

Yaş ve bakım memnuniyeti ortalaması ile ölçek puan ortalamasının pozitif

yönde korelasyon göstermiştir (p<0.05).

Hatanede yatış süresi ortalaması ile ölçek puan ortalaması korelasyon

göstermemiştir (p<0.05).

6.2. Öneriler

Araştırmadan elde edilen sonuçlar doğrultusunda;

Geliştirilen ölçeğin daha geniş örneklem kitlesi ile güvenirlik ve geçerlilik

çalışmasının tekrarlanması,

Diğer yaş grupları için de ölçek geliştirme çalışmalarının yapılması,

Pediatri kliniklerinde 7-13 yaşındaki çocukların bakım kalitesini

değerlendirilmesi için ölçeğin kullanılması,

Ölçek sonuçlarına göre bakım kalitesinin geliştirilmesi için eksikliklerin

tamamlanması,

Çocukların psikososyal bakımına yönelik eğitimlerin, seminerlerin,

konferansların düzenlenmesi,

Çocukların hastalıkları ve hastane hakkında bilgilendirilmelerin yapılması

konusunda protokollerin oluşturulması,

Hemşirelerin tedavi ve bakım dışında çocuklarla zaman geçirmeleri

konusunda eğitimlerin yapılması,

Çocuk kliniklerinin çocukların eğlenceli zaman geçirebilecekleri (oyun

odaları, okul, kitap okuma salonları vb.) şekilde düzenlenmesi,

Çocuk kliniklerinin iç tasarımlarının çocukların gelişim özelliklerine uygun

şekilde düzenlenmesi,

69

Çocuk kliniklerinde hasta odalarının çocuğun zaman geçirebileceği ve

kendini evindeymiş hissini vermek için yeniden düzenlemelerin yapılması,

Çocukların Gözü İle Bakım Kalitesinin Değerlendirilmesi Ölçeğinin

kullandığı çalışmalar ile bakım kalitesinin yordayıcılarını belirlemek için çalışmaların

planlanması önerilmektedir.

70

7. KAYNAKLAR

1. Yılmaz M. Sağlık bakım kalitesinin bir ölçütü: hasta memnuniyeti. Cumhuriyet Üniversitesi

Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2001; 5(2): 69-73.

2. Ak B. Patient Satisfaction and Quality of Care in Pediatric Settings. In. Çamlı AA, Ak B,

Arabacı R, Efe R Eds. Recent Advances in Health Sciences. ST: Klıment Ohrıdskı Unıversıty

Press; 2016: 69-76.

3. Geçkil E, Dündar Ö, Şahin T. Adıyaman il merkezindeki hastaların hemşirelik bakımından

memnuniyet düzeylerinin değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri

Hemşirelik Dergisi, 2008; 2: 42-48.

4. Arıkan D, Saban F, Baş NG. Çocuğu hastanede yatan ebeveynlerin hastaneye ve sağlık

bakımına yönelik memnuniyetleri. İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hast. Dergisi, 2014; 4: 110-

115.

5. Pamukcu CS, Ameliyat geçiren hastaların bakım gereksinimlerini ve hemşirelik bakımına

ilişkin memnuniyet düzeylerinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi

Sağlık Bilimler Enstitüsü, , İstanbul, 2011: 40-47s.

6. Ibanez VA, Hartmann P, Calvo PZ. Antecedents of Costumer Loyalty in Residential

Energy Markets: Service Quality, Satisfaction, Trust And Switching Costs. The Service

Industries Journal, 2006; 26(6): 633-650.

7. Şendir M, Büyükyılmaz F, Yazgan İ, Balkan N, Mutlu A, Tekin F. Ortapedi ve travmatoloji

hastasının hemşirelik bakımına ilişkin deneyim ve memnuniyetlerin değerlendirilmesi, İ.Ü.F.N

Hem . Dergisi 2012; 1: 36-37.

8. Wilson S, Hauck Y, Bremmer A, Finn J, Quality nursing care in Australian pediatric

hospitals: a delphi approach to identifying indicators, Journal of Clinical Nursing, 2012; 1595.

9. Price DL and Gwin JK, Pediatric Nursing: An Introductory Text. 11ᵗ ͪ Ed., Philadephia:

Elsevier Health Sciences, 2011.

10. Kürtüncü MT, Kuğuoğlu S. Pediatrik Yaşam Kalitesi Envanteri (PedsQL) Sağlık Bakım

Memnuniyeti Hematoloji/Onkoloji Modülü Ebeveyn Formu Geçerlik- Güvenirliliği. Ankara

Sağlık Hizmetleri Dergisi, 2012; 11(2): 13-23.

11. Tokat G. Pediatrik kardiyovasküler cerrahi yoğun bakım ünitelerinde ebeveyn

memnuniyetinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık

Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2009: 14-17s.

12. Haines C, Childs H, Parental Satisfaction With Paediatric Intensive Care. Paediatric Nursing.

2005; 17(7): 37-41.

13. Latour JM, Hazelzet, JA, Duivenvoorden H, Goudoever J. Construction of A Parent

Satisfaction Instrument: Perceptions Of Pediatric Intensive Care. Nurses And Physicians.

Journal of Critical Care, 2008; 24(2): 255-266.

14. Ulus B, Kublay G. PedsQL Sağlık Bakımı Memnuniyet Ölçeğinin Türkçe’ye Uyarlanması.

Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2012; 3(1): 44-50.

15. Arıkan D, Tüfekçi FG, Taştekin A. Çocuk Kliniklerinde Refakatçilerin Hastanede

Yaşadıkları Sorunlar, Beklentileri Ve Problem Çözme Düzeyleri İle İlişkisi. Atatürk

Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2010;10(2): 49-57.

71

16. Lam L, Anne M, Chang J. Parents’ Experiences of Participation in The Care of

Hospitalised Children: A Qualitative Study. International Journal of Nursing Studies, 2006;

43(5): 535-545.

17. Çoban Gi. Hastanın Hemşirelik Bakımını Algılayışı Ölçeği’nin geçerlilik ve güvenirlik

çalışması, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2006: 5-10s.

18. Erden A, Pamuk G, Ocal T, Aypar Ü. Günübirlik Cerrahi Ünitesinde Pediatrik Hastaların

Ailelerinin Memnuniyetinin Değerlendirilmesi. Anestezi Dergisi, 2006; 14(3): 192- 197.

19. Şahin TK, Bakıcı H, Bilban S, Dinçer Ş, Yurtçu M, Günel E. Meram tıp fakültesi çocuk

cerrahi servisinde yatan hasta yakınlarının memnuniyetinin araştırılması. Genel Tıp Dergisi,

2005; 4: 138.

20. Aşılıoğlu N, Akkuş T, Baysal K. Çocuk acil servisinde ebeveynlerin memnuniyeti ve

etkileyen etmenlerin araştırılması. Türkiye Acil Tıp Dergisi, 2009; 9: 66.

21. Power N, Franck L. Parent Participation in The Care of Hospitalized Children: A Systematic

Review. Journal of Advanced Nursing, 2008; 62(6): 622-641.

22. Maijala H, Luukkaala T. Meusuring parents' perceptions of care psychometric development

of research instrument. Journal of Family Nursing, 2009; 3: 344.

23. Williams G, Nizamoğlu M. Williams E, Pediatric inpatient setting; a evaluation of parental

perspectives. British Journal of Nursing, 2013; 11: 630.

24. Toomey SL, Elliott MN, Zaslavsky AM, Klein DJ, Ndon S, Hordy S, Wu M, Schuster

MA. Variation in Family Experience of Pediatric Inpatient Care As Measured by Child

HCAHPS. Pediatrics, 2017; 139(4): 1-8.

25. Sigurdardottir AO, Garwick AW, Svavarsdottir EK. The Importance of Family Support in

Paediatrics and Its Impact on Healthcare Satisfaction. Scandinavian Journal of Caring

Sciences, 2017; 31: 241-252.

26. Kou DZ, Houtrow AJ, Arango P, Kuhlthau KA, Simmons JM, Neff JM. Family-Centered

Care: Current Applications and Future Directions in Pediatric Health Care. Matern Child

Health J, 2012; 16: 297-305.

27. Pelander T, Leino- Kilpi H, Katajisto J. The quality of paediatric nursing care: developing

the Child Care Quality at Hospital instrument for children. Journal of Advanced Nursing,

2009; 65: 443-453.

28. http://www.unicef.org/crc Erişim Tarihi: 19.12.2015

29. Lindike L, Nakai M, Johnson L, Capturing children’s voices for quality improvoment,

MCN: 2006; 31(5): 290-295.

30. Düzkaya DS, Uysal G, Akay H. Nursing perception of the children hospitalized in a

university hospital. Procedia- Social and Behavioral Sciences 2014; 152: 364.

31. Magaret ND, Clark TA, Warden CR, Magnusson AR, Hedges JR. Patient satisfaction in

the Emergency Department—A Survey of Pediatric Patients And Their Parents. Academic

Emergency Medicine, 2002; 9(12): 1379–1388.

72

32. Chesney M, Lindeke L, Johnson L, Jukkala A, Lynch S. Comparison of Child and Parent

Satisfaction Ratings of Ambulatory Pediatric Subspecialty Care. Journal of Pediatric Health

Care, 2005; 19(4): 221–229.

33. Pelander T, Leino- Kilpi H, Katajisto J. Quality of Pediatric Nursing Care in Finland,

Journal Of Nursıng Care Qualıty, 2007a; 22(2): 185-194.

34. Pelander T, Lehtonen K, Leino- Kilpi H. Children in the Hospital: Elements of Quality in

Drawings, Internatıonal Pedıatrıc Nursıng, 2007b; 22 (4): 333-341.

35. Pelander T, Leino- Kilpi H. Quality in pediatric nursing care; children's expections. Issues

in Comprehensive Pediatric Nursing, 2004; 27(3): 139-151.

36. Kurşun Ş. Genel cerrahi servisinde hasta ve hemşireler tarafından hemşirelik bakım

kalitesinin algılanması, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü,

İstanbul, 2010: 4-14s.

37. Ceylan MG. Sağlık kurumları işletmelerinde toplam kalite yönetimi: Ufuk üniversitesi Dr.

Rıdvan ege hastanesi örneği, Yüksek Lisans Tezi, Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,

Ankara, 2013: 3-7s.

38. Yeşilbayır S. Toplam kalite yönetimi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen

Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2007: 3-26s.

39. Bayer N. Kalite belgelendirme sisteminin hasta bakım kalitesi ve hemşirelerin kalite

algılayışına olan etkisinin belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü, Ankara, 2009: 3-11s.

40. Demirkıran S. Yaşam kalitesi ve sağlık çalışanları, Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi

Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2012: 6s.

41. Dönmez YC. “Kaliteli perioperatif hemşireliği bakım skalası (good perioperativr of nursing

care scale)”nın Türk hemşire hastaları için geçerlik ve güvenirliğinin incelenmesi, Doktora

Tezi, Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir, 2006: 14-23s.

42. Ulus B. İhsan Doğramacı Çocuk Hastanesinde hizmet alan ebeveynlerin memnuniyet

durumlarının değerlendirilmesi, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri

Enstitüsü, Ankara, 2004: 12s.

43. Çetinkaya AÇ. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi Dahiliye ve

Cerrahi Kliniklerinde Hasta Bakım Kalitesinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar

Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Manisa, 2004: 6-34s.

44. Bilge AD. Bir psikiyatri kliniğinde hasta bakım kalitesinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi,

Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir, 1999: 6-7s.

45. Bezici G. Hizmet işletmelerinde süreç iyileştirme ve bir uygulama, Yüksek Lisans Tezi,

İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2006: 3-5s.

46. Üreğil D. TS EN ISO/IEC 17025 Laboratuvar Akreditasyonu ve Bir Uygulama, Yüksek Lisans

Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir, 2011: 2-12s.

47. Oakland JS. Total Quality Management and Operational Excellence: Test with Cases.4rh Ed.,

New York: Routledge, 2014.

73

48. Gopee N, Galloway J. Leadership and Management in Healthcare. 3rd Ed. Londan: SAGE

Publications Ltd, 2017.

49. Öksüz AS. Hizmet kalitesinin hasta memnuniyeti üzerine etkisi ve bir uygulama araştırması,

Yüksek Lisans Tezi, Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2010: 24-72s.

50. Kaya S. Sağlık Hizmetlerinde Kalite Kavramı. Kaya S. Sağlık Kurumlarında Kalite

Yönetimi. 1.Baskı, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Web-ofset, 2013: 2-30.

51. Karaca ŞB, Sağlık hizmetlerinde kalite yönetimi ve hasta beklentileri konusunda bir

uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,

Aydın, 2014: 2-57s.

52. Tükel B, Acuner AM, Önder ÖR, Üzgül A. Ankara Üniversitesi İbn-i Sina hastanesi'nde

yatan hasta memnuniyeti. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 2005; 57(4): 206-

214.

53. Atalay S. Yatan Hasta Bölümündeki Hastaların Hemşirelik Hizmetlerinden Doyum ve

Memnuniyeti (Çivril Devlet Hastanesi Örneği), Yüksek Lisans Tezi Beykent Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2013: 4-52s.

54. Kömürcü N, Durmaz A, Bayram N, Koyucu RG, Karaman ÖE, Toker E. Sağlık

hizmetlerinde kalite standartları ve modelleri. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 2014;

7: 95-114.

55. Institute of Medicine. Crossing the quality chasm: A new health system for the 21st century,

Washington, National Academies Press, 2001.

56. Yardımcı F. Hasta güvenliği, ilaç hataları ve bakım kalitesi. Turkiye Klinikleri J Pediatr

Nurs-Special Topics, 2016; 2(3): 60-6.

57. Benli T. Hastane Süreçleri. Bir Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi için Toplam Kalite

ve Süreç Modelleri Projesi. Ankara: Rek May Yayıncılık, 2007.

58. http://www.who.int/hospitals/en/ Erişim Tarihi: 10.05.2017

59. Arlantekin F, Göktaş B, Uluşen M, Erdem R. Sağlık Hizmetlerinde Kalite Deneyimi: Dr.

Ekrem Hayri Kadın Hastalıkları ve Doğum Hastanesi Örneği. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi,

2007; 2(6): 56-67.

60. Özer M, Bakır B. Sağlık Personelinin Motivasyonuyla İlgili Etmenlerin Belirlenmesi.

Gülhane Tıp Dergisi, 2003; 45(2): 117-122.

61. Wilson S, Hauck Y, Bremmer A, Finn J, Quality nursing care in Australian pediatric

hospitals: a delphi approach to identifying indicators, Journal of Clinical Nursing, 2012; 1595.

62. Messina G, Vencia F, Mecheroni S, Dionisi S, Baragatti L & Nante N. Factors Affectint

Patient Satisfaction with Emergency Department Care: An Italian Rural Hospital. Global

Journal of Health Science, 2015; 7(4): 30-35.

63. Edvardsson D, Watt E & Pearce F. Patient experiences of caring and person centredness

are associated with perceived nuring care quality. JAN, 2017; 73(1): 217-227.

64. Hutchinson M, Patient satisfaction surveys and care quality: a continuum conundrum.

Journal of Nursing Management, 2015; 23: 831-832.

74

65. Kol E, Arıkan F, İlaslan E, Akıncı MA, Koçak MC. A quality indicator for the evaluation

of nursing care: determination of patient satisfaction and related factors at university hospital

in the Mediterrenean Region in Turkey. Collegian, 2018; 25(1): 51-56.

66. Erol F. Hemşirelerin Bakım Davranışları ve Mesleki Profesyonel Tutumları, Yüksek Lisans

Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Aydın, 2016: 1-8s.

67. Dinç L. Bakım kavramı ve ahlaki boyutu. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi,

2010; 74–82.

68. Swan BA. Postoperative nursing care contributions to symptom distress and functional status

after ambulatory surgery. MEDSURG Nursing, 1998; 7(2): 148-156.

69. Jasmine T. Art, Science, or Both? Keeping the Care in Nursing. Nurs Clin N Am 2009; 44:

415-421.

70. Wolf ZR, Colahan M, Costello A, Warwick F, Ambrose MS, Giardino ER. Relationship

Between Nurse Caring and Patient Satisfaction. MEDSURG Nursing, 1998; 7(2): 99.

71. Connett DF. Meta-synthesis of caring in nursing. Journal of Clinical Nursing, 2008; 17:

196-204.

72. Altıok HÖ, Şengün F, Üstün B. Bakım: Kavram Analizi. DEUHYE ED, 2011; 4(3): 137-

140.

73. Karaöz S. Turkish nursing students’ perception of caring. Nurse Education Today, 2005; 25:

31-40.

74. Hegedus KS. Providers’ and consurmers’ perspective of nurses’ caring behaviours. Journal

of Advanced Nursing, 1999; 30(5): 1090-1096.

75. Dinç L. Bakım etiğinin hemşirelik uygulamaları açısından önemi. Türkiye Klinikleri J Med

Ethics Law Hist-Special Topics, 2017; 3(1): 1-9.

76. Kieft RA, Brouwer BB, Francke AL& Delnoij DM. How nurses and their work

environment affect patient experiences of the quality of care: a qualitative study. BMC

Health Services Research, 2014; 14:249.

77. International Council of Nurses. Safe Staffing Saves Lives. Information and Action Tool

Kit. International Nurses Day, 2006.

78. Tronto, J. Women and Caring: What can feminists learn about morality from caring?. In:

Held V. Eds. Justice and Care: Essential Readings in Feminist Ethics, Boulder: Westview

Press; 2006: 101-15.

79. Bjork M, Nordstrom B, Hallstrom I. Needs of Young Children With Cancer During Their

Initial Hospitalization: An Observational Study. Journal of Pediatric Oncology Nursing,

2006; 23(4): 210-9.

80. Conk Z, Başbakkal Z, Yardimci F. Çocuk Sağliğina Genel Bakiş. In: Conk Z, Başbakkal

Z, Bal Yilmaz H, Bolişik B, Eds. Pediatri Hemşireliği. Ankara: Akademisyen Tip Kitabevi;

2013; 1-45.

81. Çetinkaya B, Turan T, Ceylan SS, Şakın NB. Pediatri hemşirelerinin rol ve fonksiyonlarını

uygulama durumlarının belirlenmesi. Pamukkale Tıp Dergisi, 2017; 10(2): 152-156.

75

82. Potts NL, Mandleco BL,. Pediatric Nursing in Changing Society. In: Potts NL, Mandleco

BL. Eds. Pediatric Nursing Caring for Children and Their Families.3th ., USA: Delmar

Thomson Learning, 2012.

83. Törüner EK, Büyükgönenç L. Çocuk Sağlığı Temel Yaklaşımları. 1.Baskı, Ankara: Nobel

Tıp Kitabevleri, 2017.

84. Beytut DŞ, Bolışık B, Solak U, Seyfioğlu U. Çocuklarda Hastaneye Yatma Etkilerinin

Projektif Yöntem Olan Resim Çizme Yoluyla İncelenmesi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik

Bilim ve Sanatı Dergisi, 2009; 2(3): 35-44.

85. Noreña Peña AL, Juan LC. The experience of hospitalized children regarding their

interactions with nursing professionals. Rev. Latino-Am. Enfermagem, 2011; 19(6): 1429-36.

86. Hatfeild NT. Broadribb’s Intrudutory Pediatric Nursing. 7nt Ed. China: Wolters Kluwer

Health, 2008.

87. Datta P. Pediatric Nursing. 2nd Ed., New Delhi: Jaypee Brothers Medical PublishersLtd,

2009.

88. Cimete G, Kuğuoğlu S, Çınar ND. Çocuk, Hastalık ve Hastane Ortamı. In:Conk Z,

Başbakkal Z, Bal Yilmaz H, Bolişik B, Eds. Pediatri hemşireliği. Ankara: Akademisyen Tip

Kitabevi; 2013; 101-141.

89. Ford K. ‘I didn’t really like it, but it sounded exciting’: Admission to hospital for surgery

from the perspectives of children. Journal of Children Health Care, 2011; 15(4): 250-260.

90. Livesly J, Long T. Children’s experiences as hospital in-patients: Voice, competence and

work. Messages for nursing from a critical ethnographic study. International Journal of

Nursing Studies, 2013; 50: 1292-1303.

91. Üstün G, Erşan EE, Kelleci M, Turgut H. Hastanede yatan çocuklarda psikososyal

semptomların bazı değişkenler açısından incelenmesi. Cumhuriyet Tıp Dergisi, 2014; 36: 25-

35.

92. Sanders J. Impact Of Hospitalization On The Child and Family. In: Hockenberry M.J,

Wilson D, Wong’s Essentials of Pediatric Nursing. 8th Ed. Mosby: Philadelphia; 2009: 658-

686.

93. Ocakçı A, Yiğen E. Çocuk Sağlığı ve Hastalıklarında Atravmatik Hemşirelik Bakımı. Ege

Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2004; 20(1): 117-126.

94. Perry SE, Hockenberry MJ, Lowdermilk DL, Wilson D, Keenon L, Sams CA. Maternal

Child Nursing Care. 2nd Ed. Canada: Evolve, 2007.

95. Aykanat B, Gözen D. Çocuk Sağlığı Hemşireliğinde Aile Merkezli Bakım Yaklaşımı.

Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2014; 3(1): 684-692.

96. Balling K, McCubbin M. Hospitalized Children with Cronic Ilness: Peranteral Care giving

Needs and Voluing Parental Expertise. Journal of Pediatric Nursing, 2001; 16(2): 110-118.

97. Karabudak SS, Ak B, Başbakkal Z. Girişimleri sırasında aile üyeleri nerede olmalı?. Türk

Ped Arş, 2010; 45: 53-60.

98. Aktaş E, Teksöz E, Ocakçı AF. Ailede Kadının Değişen Rolünün Çocuk Sağlığına Etkisi ve

Aile Merkezli Bakımın Önemi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 2012; 28(1):

73-80.

76

99. Kuo DZ, Houtrow JA, Arango P, Kuhlthau KA, Simmons JM, Neff JM. Family-

Centered Care: Current Applications and Future Directions in Pediatric Health Care. Matern

Child Health J, 2012; 16: 297-305.

100. Lindly OJ, Geldhof JG, Acock AC, Sakuma KK, Zuckerman KE, Thorburns S.

Family-Centered Care Measurement and Associations with Ummet Health Care Need

Among US Children. Academic Pediatrics, 2017; 12: 656-664.

101. Dudley N, Ackerman A,Brown KM, Snow SK. Patient and Family-Centered Care of

Children in Emergency Depertman. PEDIATIRS, 2015; 135(1): 256-270.

102. Atay G, Eras Z, Ertem İ, Çocuk Hastaların Hastane Yatışları sırasında Gelişimlerinin

Desteklenmesi. Çocuk Dergisi, 2011; 11(1): 1-4.

103. Shields L, Pratt J, Hunter J. Family-Centered Care: A Review Of Qualitative Studies.

Journal of Clinical Nursing, 2006; 15(1): 1317-1323.

104. Shields L, Zhou H, Pratt J, Taylor M, Hunter J, Pascoe E. Family- centered car efor

hospitalised children age 0-12 years. Cochrone Batabese of Systematic Reviews, 2012: 5-20.

105. Foster M, Whitehead L, Maybee P. Parents’ and health professionals’ perceptions of

family centred care of children in hospital, in developed and developing countries: A review

of the literature. International Journal of Nursing Studies, 2010; 47: 1184-1193.

106. American Academy of Pediatrics Committee on Hospital Care. Family-Centered Care

and The Pediatrician’s Role. Pediatrics, 2003; 112(3): 690-697.

107. Öztürk C, Ayar D. Pediatri Hemşireliğinde Aile Merkezli Bakım. DEUHYO ED, 2014;

7(4): 315-320.

108. Shields L, Patt J, Davis L, Hunterj. Family-centered care of children in Hospital (Review).

The Cochrane Collaboration, 2007; 1: 1-26.

109. Çavuşoğlu H, Çocuk Sağlığı Hemşireliği. 11. Baskı, Ankara: Ofset Basımevi, 2013.

110. Teksöz E, Bilgin I, Madzwamuse SE, Ocakçı AF. The impact of creative play intervention

on satisfaction with nursing care: A mixed-methods study. J Spec Pediatr Nurs, 2017; 22: 1-

9.

111. Ertem G, Sevil Ü. Geliştirilen standartlar doğrultusunda verilen hemşirelik bakımının

bakım kalitesine ve hasta memnuniyetine olan etkisinin incelenmesi. Uluslararası İnsan

Bilimleri Dergisi, 2007:1-9.

112. Walker J, Brooksby A, Mcınerny J & Toylor A. Patient perceptions of hospital care:

bulding confidence, faith and trust. Journal of Nursing Management, 1998; 6: 193-200.

113. Dikmen Y, Ak B, Yorgun S. Teorikten pratiğe: Bilgisayar Destekli Hemşirelik Süreci

Uygulaması. Journal of Human Rhythm December, 2015; 1(4): 162-167.

114. Ak B. Hemşirelik Süreci. In: Conk Z, Başbakkal Z, Yılmaz HB, Bolışık B Eds. Pediatri

Hemşireliği, Ankara: Akademisyen Tıp Kitapevi; 2013: 937-957.

115. Ovayolu N, Bahar A. Hemşirelik ve kalite. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu

Dergisi, 2006; 9(1): 104-110.

116. Karadağ G, Uçan Ö. Hemşirelik eğitimi ve kalite. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 2006;

1(3): 42-51.

77

117. Kısa A. Sağlık Kurumları Yönetimi. In: N. Toggöz, Eds. T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları,

Eskişehir: 2007.

118. Tokat G. Pediatrik kardiyovasküler cerrahi yoğun bakım ünitelerinde ebeveyn

memnuniyetinin değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık

Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2009.

119. Köşgeroğlu N, Acat MB, Karatepe Ö. Kemoterapi Hastalarında Hemşirelik Bakımı

Memnuniyet Ölçeği. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 2005; 6(2): 75-83.

120. Merkouris A, Ifantopoulos J, Lanara V & Lemonıdou C. Patient satisfaction: a key

concept for evaluating and improving nursing services. Journal of Nursing Management,

1999; 7: 19-28.

121. Fakhoury KHW. Satisfaction with palliative care: What should we be awere of?. Journal

İnternational Nursing Studying, 1998; 35(3): 171-176.

122. Aksakal T, Bilgili N. Hemşirelik Hizmetlerinde Memnuniyetin Değerlendirilmesi;

Jinekoloji Servisi Örneği. Erciyes Tıp Dergisi, 2008; 30(4): 242-249.

123. Al-Abri R & Al-Balushi A. Patient Satisfaction Survey as a Towards Quality Improvement.

Oman Medical Journal, 2014: 29(1): 3-4.

124. Çelik P. Acil birime başvuran dâhili hastalara verilen hemşirelik hizmetleri ve hasta

memnuniyeti arasındaki ilişki Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri

Enstitüsü, Sivas, 2013: 15-19s.

125. Johansson P, Oleni M, Fridlund B. Patient satisfaction with nursing care in the context of

health care: a literature study. Scand J Caring Sci, 2002;16:337-344.

126. Ahmed T, Assefa N, DEmisie A, Kenay A. Leves of Adult Patients Satisfaction with

Nursing Care in Selected Public Haspital in Ethiopia. International Journal of Healt

Sciences, 2016; 8(4): 372-378.

127. Kaygın N, Sağlık hizmetlerinde kalite, hasta memnuniyeti ve hasta hemşire ilişkisi, Yüksek

Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2012: 4-60s.

128. Özer A, Çakıl E. Sağlık Hizmetlerinde Hasta Memnuniyetini Etkileyen Faktörler. Tıp

Araştırmaları Dergisi, 2007; 5 (3): 140-143.

129. Akgöz N. Nöroşirüloji kliniğinde yatan hastaların hemşirelerden beklentileri ve mevcut

uygulamalar, Yüksek Lisans Tezi, Akyon Kocatepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstütüsü,

Afyon, 2009: 1-13s.

130. Sitzia B, Wood N. Patient Satisfaction with Cancer Chemotherapy Nursing: A Reveiew of

the Literatüre. International Juornal Of Nursing Studies, 1998; 35(1): 1-12.

131. Tınmaz ŞG. Acil servislere başvuran hasta ve hasta yakınlarının memnuniyet durumlarını

değerlendirmesi ve bir uygulama, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü, 2008: 18-40s.

132. Heyland DK, Tranmer JE. Measuring Family Satisfaction With Care in The Intensive

Care Unit: The Development of A Questionnaire And Preliminary Results. Journal of

Critical Care, 2001; 16(4): 142-149.

133. Latour, JM, Hazelzet JA, Heijden JA. Parent Satisfaction in Pediatric Intensive Care: A

Critical Appraisal of The Literature. Pediatr Critical Care Medicine, 2005; 6(5): 578- 584.

78

134. Coyne I. Consultation with children in hospital: children, parents’ and nurses’ perspectives.

Journal of Clinical Nursing, 2006; 15: 61-71.

135. Tavşancıl E. Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi.5. Basım, Ankara: Nobel

Yayın Dağıtım, 2014.

136. Şencan H. Sosyal Davranışsal Ölçümlerde Güvenilirlik ve Geçerlilik. 1.Baskı, Ankara:

Seçkin Yayıncılık, 2005.

137. Alpar R. Spor, Sağlık ve Eğitim Bilimlerinden Örneklerle Uygulamalı İstatistik ve

Geçerlilik-Güvenilirlik. 5.Baskı, Ankara: Detay Yayıncılık, 2012.

138. Şişe Ş, Altınel EC. Bir üniversite hastanesinde yatan hasta memnuniyeti. Selçuk Tıp

Dergisi, 2012; 28-213.

139. Savaş E, Bahar A. Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi hastanesinde yatan hastaların

memnuniyet düzeylerinin belirlenmesi. Gaziantep Tıp Dergisi, 2011; 17-24.

140. Lacey SR, Klaus SF, Smith JB, Cox Sk, Dunton NE. Developing Measures of pediatric

nursing quality. Journal of Nursing Care Quality, 2006; 21: 210-220.

141. Ammentorp J, Mainz J, Sabroe S. Determinants of priorities and satisfaction in pediatric

care. Pediatric Nursing, 2006; 32: 333.

142. Espezel EJH, Canam J. Parent-nurse interactions; care of hospitalized children. Issues and

Innovations in Nursing Practice, 2013:34.

143. Homer JC, Marino B, Cleary PD, Alpert HR, Smith B, Ganser CMC, Brustowicz RM,

Goldmann DA. Quality of care at a children's hospital the parents perspective. ARCH

pediatr Adolesc Med, 1999; 153: 1223-1129.

144. Al-Akour N, Gharaibeh M, Al-Sallal RA. Perception of Jordanian mothers to nursing

support during their children hospitalisation. Journal of Clinical Nursing, 2012; 22: 233-239.

145. Arslan D, Aytaç A. İlkokuma Yazma Öğretimi Dersine İlişkin Tutum Ölçeği Geliştirmesi.

Elementary Education Online, 2010; 9(3): 841-850.

146. Ak B, Yılmaz M, Keçialan R, Hemşirelik Bakımına İlişkin Memnuniyetin

Değerlendirilmesinde Çocukların Sesi. 6. Ulusal 1. Uluslararası Pediatri Hemşireliği

Kongresi, Antalya, 2017: 90.

147. Çiftçioğlu H, Polat ÖA, Eren E. Personality Development, Journal of Social and

Humanities Sciences Research, 2016; 6(2): 15-18.

148. Arıkan D, Çelebioğlu A, Tüfekçi FG. Çocukluk Dönemlerinde Büyüme ve Gelişme. In:

Conk Z, Başbakkal Z, Bal Yilmaz H, Bolişik B, Eds. Pediatri hemşireliği, Ankara:

Akademisyen Tip Kitabevi; 2013: 153-66.

149. Yiğit N, Bütüner SÖ, Dertlioğlu K. Öğretim Amaçlı Örütbağ Sitesi Değerlendirme Ölçeği

Geliştirme, Necatibey Eğitim Fakültesi Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 2008; 2(2): 38-51.

150. Çapık C. Geçerlik ve Güvenilirlik Çalışmalarında Doğrulayıcı Faktör Analizinin Kullanımı.

Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 2014; 17(3): 196-204.

151. Lawshe CH. A quantitative approach to content validity. Personnel Psychology, 1975; 28:

563–575.

79

152. Davis, L.L. Instrument Review: Getting The Most From a Panel of Experts. Applied

Nursing Research,1992; 5: 194-7.

153. Rubio DM, Berg-Weger M, Tebb SS, Lee ES, Rauch S. Objectifying content validity:

Conducting a content validity study in socialwork. Social Work Research 2003; 27(2): 94–

104.

154. Karakoç FY. Dönmez L. Ölçek Geliştirme Çalışmalarında Temel İlkeler. Tıp Eğitimi

Dünyası, 2014; 40: 39-49.

155. Szymanski EM, Linkowski DC. Human resource development: An examination of

perceived training needs of certified rehabilitation counselors. Rehabilitation Counseling

Bulletin, 1993; 37(2): 163-176.

156. Hill BD. The Sequential Kaiser-Meyer-Olkin Produre as An Alternative for Determining the

Number of Factors in Common Fakcor Analysis: A Monte Carlo Smullation. Doctor of

Philosophy, Oklahoma State Üniversity Submitted of the Fuculty, Oklohama, 2011: 5-30s.

157. Tabachnick BG, Fidell LS. Using multivariate statistics. 5th Ed., Boston: Allyn & Bacon,

2007.

158. Field A. Discovering Statistics Using SPSS. 3th Ed., London: SAGE Publications Ltd.,

2009: 627-685.

159. Yaşlıoğlu MM. Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: keşfedici ve doğrulayıcı faktör

analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 2017; 46: 74-85.

160. Pallant J. SPSS Survival Manual: A Step by Step Guide to Data Analysis Using SPSS for

windows. 4th Ed. McGraw Hill: Open University Press, 2011.

161. Büyüköztürk Ş. Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. 15. Baskı, Ankara: Pegem

Akademi, 2011; 124-180.

162. Yurdugül H, Aşkar P. An investigation of the factorial structures of pupils’ attitude

towards technology (PATT): A Turkish sample. Elementary Education Online, 2008; 7(2):

288-309.

163. Williams B, Onsman A, Brown T. Exploratory factor analysis: A five-step quide for

novices. JEPHC, 2010; 8(3): 1-10.

164. Keszei AP, Novak M, Streiner DL, İntroduction to health measurement scales. Journal of

Psychosomatic Research, 2010; 68: 319-328.

165. Hair JF, Black WC, Babin BJ, Anderson RE. Multivariate Data Analysis. 7nd Ed.,

Harlow: Pearson Education Limited, 2014.

166. Sharma S. Applied Multivariate Techniques. New York: John Wiley & Sons, 1996: 90-

181s.

167. Şimşek ÖF. Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş, Temel İlkeler ve LISREL Uygulamaları.

Ankara: Ekinoks Yayınları, 2007: 44-53s.

168. Byrne BM. Structural Equation Modeling with AMOS: Basic Concepts, Applications and

Programming. 3rd Ed,. New York: Routledge, 2016.

80

169. Hooper D, Coughlan J, Mullen MR. Structural Equation Modelling: Guidelines for

Determining Model Fit. Electronic Journal of Business Research Methods, 2008; 6(1): 53-

60.

170. Schumacker RE, Lomax RG. A Beginner's Guide to Structural Equation Modeling. New

York: Taylor & Francis Group; 2010: 85-90s.

171. Munro BH. Statistical Methods For Health Care Research. Philadelphia: Lippincott

Williams & Wilkins, 2005: 351-376s.

172. Waltz CF, Strcikland OL, Lenz ER. Measurement Nursing and Health Research.4nd Ed.,

New York: Springer Publishing Company, 2010.

173. Aytaç M, Öngen B. Doğrulayıcı Faktör Analizi ile Yeni Çevresel Paradigma Ölçeğinin

Yapı Geçerliliğinin İncelenmesi. İstatistikçiler Dergisi, 2012; 5: 14-22.

174. Kline RB. Principles and practice of structural equation modeling. 3nd Ed., New York:

Guilford Press. 2011.

175. İlhan M, Çetin B. LISREL ve AMOS programları kullanılarak gerçekleştirilen yapısal

eşitlik modeli (YEM) analizlerine ilişkin sonuçların karşılaştırılması. Eğitimde ve Psikolojide

Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 2014; 5(2): 26-42.

176. Rose SA, Markman B, Swilowskys S. Limitations in the Systematic Analysis of Structural

Equation Model Fit Indices. Journal of Modern Applied Statistical Metods, 2017; 16(1): 69-

85.

177. Wang J, Wang X. Structural Equation Modeling: Applications Using Mplus: methods and

applications. West Susex: John Wiley & Sons; 2012.

178. Gözüm S, Aksayan S. Kültürlerarası ölçek uyarlaması için rehber II: Psikometrik özellikler

ve kültürlerarası karşılaştırma. Hemşirelik Araştırma Geliştirme Dergisi, 2003; 5(1): 3-14.

179. Türkmen E, Baysal Ü, Seren Ş, Altuntaş S. Hasta Güvenliği Kültürü Ölçeği’nin

Geliştirilmesi. Anadolu Hemşireliği Dergisi, 2011; 14(4): 38-45.

180. Liu Y. Developing a scale to measure the interactivity of websites. Journal of Advertising

Research, 2003; 43(2): 207-216.

181. Aktürk Z, Acemoğlu H. Tıbbi araştırmalarda güvenirlik ve geçerlilik. Dicle Tıp Dergisi,

2012; 39(2): 316-319.

182. Dost A. Hemşirelik Mesleğine Yönelik İmaj Ölçeği Geliştirilmesi, Yüksek Lisans Tezi,

Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2014: 60-182s.

183. Akgül A. Tıbbi Araştırmalarda İstatistiksel Analiz Teknikleri SPSS uygulamaları. 3 Basım.

Ankara: Emek Ofset Ltd., 2005.

184. Üstün G. Hastanede yatan çocuklar için psikososyal semptomları tanılama ölçeği’nin

geliştirilmesi güvenilirlik Çalışması, Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık

Bilimleri Enstitüsü, Sivas, 2012: 9-42s.

185. Çimke S. Annelerin hastanede yatan çocuğun bakımına katılma ve memnuniyet durumları.

Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kayseri, 2013: 4-21s.

186. Toros F, Tot Ş, Düzovalı Ö. Kronik Hastalığı Olan Çocuklar, Anne ve Babalarındaki

Depresyon ve Anksiyete Düzeyleri. Klinik Psikiyatri, 2002; 5: 240-247.

81

187. Hartling L, Milne A, Tjosvold L, Wrightson D, Gallivan J & Newton AA. Systematic

Review of İnterventions to Support Sibling of Children with Chronic İllness or Dissability.

Journal of Paediatrics and Child Health, 2014; 50: e26-e38.

188. Kocaman N. Hastaların Psikososyal Tepkilerini Etkileyen Faktörler. Atatürk Üniversitesi

Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2008; 11(1): 101-110.

189. Bricher G. Children in the hospital: Issues of power and vulnerability. Pediatric Nursing,

2000; 26.

190. Legg MJ. What is psychosocial care and how can nurses better provide it to adult oncology

patients. Australian. Journal of Advanced Nursing 2011; 28: 61-7.

191. Zengerle-Levy K. Nursing the child who is alone in the hospital. Pediatric Nursing, 2006;

32: 226-37.

192. De-La-Cueva-Ariza L, Romero – Garcia M, Delgado-Hito P,Acosta-Mejuto B, Jover-

Sancho C, Ricart-Basagana T, Juando-Prats C, Sola-Sole N & Sola Ribo M. Development of an instrument to measure the degree of critical patient’s satisfaction with

nursing care: research protocal. JAN, 2013; 202-204.

193. Aktaş G. Feminist Söylemler Bağlamında Kadın Kimliği: Erkek Egemen Toplumda Kadın

Olmak. Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2015; 50(1): 53-56.

194. Voutilainen A, Pitkaaho T, Kuist T & Vehvilainen – Julkunen K. How to ask about

patient satisfaction? The visual analouge scale is less vulnerable to confounding factors and

ceiling affect than a symmetric scale, JAN, 2015: 946-949.

195. Evans DK, Tarneberg AW. Health-care quality and information failure: Evidence from

Nigeria. Health Economics, 2018;27: e90-e93.

82

8. EKLER

EK-I

Tanıtıcı Bilgi Formu

1-Yaş:

2-Cinsiyet: ( ) Kız ( )Erkek

3- Doğum Tarihi (gün/ay/yıl):

4- Yattığın hastanenin adı:

5-Yattığın kliniğin adı:

6- Tıbbı Tanısı:

7- Hastaneye yatış nedeni:

8-Annenizin eğitim durumunu

işaretleyiniz

9-Babanızın eğitim durumunu

işaretleyiniz

( ) Okuma yazma bilmiyor ( ) Okuma yazma bilmiyor

( ) Okuma yazma biliyor ( ) Okuma yazma biliyor

( ) İlkokul ( ) İlkokul

( ) Ortaokul ( ) Ortaokul

( ) Lise ( ) Lise

( ) Üniversite ve üstü ( ) Üniversite ve üstü

83

10- Annenizin Mesleği:

11- Babanızın Mesleği:

12- Daha önce hastanede yattınız mı?

( ) Evet ( ) Hayır

13-Hastanedeki yatışının kaçıncı günü:

14- Kronik hastalığın var mı?

( ) Evet ( ) Hayır

15- Hastanede yattığın süre içerisinde aldığın bakım hizmetini 1 ile 10 puan arasında

puan verseydin kaç puan verirdin, aşağıdaki cetvel üzerinde işaretler misin?

Çok Kötü Çok İyi

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

84

EK-II

ÇOCUKLARIN GÖZÜ İLE BAKIM KALİTESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

TASLAK ÖLÇEĞİ

Hiçbir zaman

katılmıyorum

Nadiren

katılıyorum

Bazen

katılıyotum

Çoğu zaman

katılıyorum

Her zaman

katılıyorum

1-Bana bakım veren hemşireler

güler yüzlüdür

2- Bana bakım veren hemşireler

naziktir

3- Bana bakım veren hemşireler

dürüsttür (yalan söylemez)

4- Bana bakım veren hemşireler

yardım severdir

5- Bana bakım veren hemşireler

bana sevgi dolu davranır

6- Bana bakım veren hemşireler

şakacıdır

7-Hemşireler bana adım ile

seslenir

8-Hemşireler yattığım servisi

bana tanıtır

9-Hemşireler servisin kurallarını

bana açıklar

10-Hemşireler odama her

girdiğinde benimle konuşur

11-Hemşireler hastanedeki

zamanın eğlenceli geçmesi için

faaliyet (film seyretme, boyama,

yapıştırma, oyun vb.) düzenler

85

Hiçbir zaman

katılmıyorum

Nadiren

katılıyorum

Bazen

katılıyorum

Çoğu zaman

katılıyorum

Her zaman

katılıyorum

12-Hemşireler benimle oyun

oynar.

13-Hemşireler okumam için bana

kitap verir

14-Hemşireler benimle sohbet

etmek (bakım ve tedavi dışında)

için odama gelir

15-Hemşireler serviste yatan diğer

çocuklar ile beni tanıştırır

16-Hemşireler servisteki

çocukların birlikte oyun

oynamaları ya da faaliyet

yapmaları için yardım eder

17-Hemşireler damardan ilaç ve

iğne yapmak, kan almak gibi ağrılı

işlemlerde bana hazır olmam için

zaman verir

18-Hemşireler yapılan işlemler

hakkında bilgi verir

19-Hemşireler, canım yandığında

öfkeli davranış gösterince bana

kızmaz

20-Hemşireler ağrılı işlemlerde

annemin ya da babamın yanımda

olmasına izin verir.

21-Hemşireler işlemler sırasında

vücudumun (çıplak bir şekilde)

başkaları tarafından görülmesini

engeller

86

Hiçbir zaman

katılmıyorum

Nadiren

katılıyorum

Bazen

katılıyor

um

Çoğu zaman

katılıyorum

Her zaman

katılıyorum

22-Hemşireler tedavilerim

sırasında bana da sorumluluk verir

(kan alındıktan sonra işlem

bölgesine pamuk ile bastırmak,

iğne yapılacak bölgenin

temizliğinin sağlamak vb.)

23-Hemşireler ilaç yapmak,

tansiyon ölçmek, pansuman

yapmak gibi işlemlerde benim

fikrimi ve tercihlerimi alır

24-Hemşireler hastalığım

hakkında bana bilgi verir

25-Hemşireler hastalığım için

dikkat etmem gerekenler

hakkında bana bilgi verir

26-Hemşireler bana yaptıkları

işlemlerde ağrımı azaltmak için

elinden geleni yapar

27-Hemşireler ağrım olduğunda

benimle ilgilenir

28-Hemşireler ağrım olduğunda

bana ağrımın nedenini açıklar

29-Hemşireler yaptıkları ilaçların

ne işe yaradığını bana anlatır

30-Hemşireler ilaçlarımı yaparken

benimle konuşur

31-Hemşireler mecbur

kalmadıkça uyurken beni rahatsız

etmez

32-Hastanedeki odam, canım

sıkıldığı zaman iyi vakit

geçirebileceğim şekilde

düzenlenmiştir

33-Hastane odasındaki yatak ve

mobilyalar benim yaşıma

uygundur

34-Hastanedeki odam yeterli

düzeyde aydınlıktır

35-Hastanedeki odamda beni

rahatsız eden sesler yoktur

87

Hiçbir zaman

katılmıyorum

Nadiren

katılıyorum

Bazen

katılıyorum

Çoğu zaman

katılıyorum

Her zaman

katılıyorum

36-Hastanedeki odam yeterli

düzeyde temizdir

37-Hastanedeki odamda kötü

kokular yoktur

38-Servisteki oyun odası canım

sıkıldığında oyun

oynayabileceğim şekilde

düzenlenmiştir

39-Yattığım çocuk servisinin

duvarları ve yerleri (zemimi)

dikkat çeken resimler ile

süslenmiştir

40-Yattığım çocuk servisi

çocuklar için eğlenceli (oyun

alanları, oyuncaklar, bilgisayar,

televizyon, renkli araç-gereçler,

çiçekler vb) olarak düzenlenmiştir

41- Yattığım çocuk ser1visi,

kendimi evimde hissedebileceğim

şekilde düzenlenmiştir

88

EK-III

ÇOCUKLARIN GÖZÜ İLE BAKIM KALİTESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

ÖLÇEĞİ NİHAİ HALİ*

Hiçbir zaman

katılmıyorum

Nadiren

katılıyorum

Bazen

katılıyorum

Çoğu zaman

katılıyorum

Her zaman

katılıyorum

1- Hemşireler yattığım servisi bana

tanıtır

2-Hemşireler servisin kurallarını bana

açıklar

3-Hemşireler hastanedeki zamanın

eğlenceli geçmesi için faaliyet (film

seyretme, boyama, yapıştırma, oyun

vb.) düzenler

4- Hemşireler ağrım olduğunda bana

ağrımın nedenini açıklar

5- Hemşireler okumam için bana

kitap verir

6- Hemşireler hastalığım hakkında

bana bilgi verir

7-Hemşireler benimle oyun oynar

8- Hemşireler serviste yatan diğer

çocuklar ile beni tanıştırır

9- Hemşireler hastalığım için dikkat

etmem gerekenler hakkında bana

bilgi verir

10- Hemşireler bana yaptıkları

işlemlerde ağrımı azaltmak için

elinden geleni yapar.

11- Hemşireler yaptıkları ilaçların ne

işe yaradığını bana anlatır

12- Hemşireler ilaçlarımı yaparken

benimle konşur

13- Hemşireler ağrım olduğunda

benimle ilgineir

14- Hemşireler benimle sohbet etmek

(bakım ve tedavi dışında) için odama

gelir

15- Hemşireler servisteki çocukların

birlikte oyun oynamaları ya da

faaliyet yapmaları için yardım eder

*Ölçeğin kullanımı için yazardan izin alınması gerekmektedir.

89

EK-IV

ETİK KURUL ONAYI

90

EK-V

ANKARA ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ CEBECİ HASTANESİ

ARAŞTIRMA ONAYI

91

EK-VI

ANKARA ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ CEBECİ HASTANESİ

ARAŞTIRMA ONAYI

92

EK-VII

HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ İHSAN DOĞRAMACI ÇOCUK HASTANESİ

ARAŞTIRMA ONAYI

93

EK-VIII

DR. SAMİ ULUS KADIN DOĞUM ÇOCUK SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI

EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ ARAŞTIRMA ONAYI

94

EK IX

95

9. ÖZGEÇMİŞ

Merve YILMAZ 01.02.1991 yılında Şiran’da doğdu. İlk, orta ve lise

öğrenimini Ankara’da tamamladı. Ufuk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu

Hemşirelik Bölümünü 2013 yılında bölüm birincisi olarak bitirdi. 2013 yılında Özel

Etimed Hastanesi Kadın Doğum kliniğinde hemşire olarak çalışmaya başladı. 2014

yılında Başkent Üniversitesi de Pedagolojik Formasyon eğitimi aldı. 2014 Yılında

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Cebeci Hastanesi Çocuk Yoğun Bakım Ünitesinde

Hemşire olarak göreve başlamış olup, halen görevine devam etmektedir.