DISSERTATIOD B

SYS TEMATE·

CUIUS PARTEM SECUNDAM

CONS» AMPLISS, FA C. PHILOS. UPS.

Ρ RAE SID Ε

BENJ. CAROL. HENR. HÖIJERLOG. ET METAPH, PROF. REG. JET ORD.

PRO GRADÜ PHILOSOPHICO

P. P.

SVENO LUNDBLAD

STIP. VICTOR. VESTÄOG,

IN AUDIT. GUST. DIE IX JUNII MDCCCXII.Η- A. M, S.

U PS ALI JE

EXCUDEBANT STENHAMMAR ET PALMBLAD.

) 7 (cii formalis etiam Logica postulat, demonstrari et p*o-bari quidquam posse hoc ipsum postulando negat, quumin ea sie nihil esse possifc primum et certum, sed ornniasecunda et negatiua, atque argumenta ipsa Semper de-monstranda. De veritatis notione, quam falso etiam sibivindicat, nihil dicam, nam et illa objectnm et reale aliquidextra reflexionem postulat bJ. Ad haec vero ad memo·riam subleuandann rerumque sensibus oblatarum imroen-Sam varietatem amplectendam inventa praecipue recen-tiorum, quae systemata ipsi adpellant, et cuiuscunquegeneris lexica, quod adtinet, non ea vera systematadixerim, quod non nisi fortuito nulloque negotio diri-mendo rerum nexu nitantur*

In superlonbus igltur nisi falli nos passi simus,certo iam constat, primum omnino nullam esse Cogni¬tionen», nisi adsit reflexioni aliquid absolutum fummaqueideo et absoluta unitas, neque sola ratiocinii forma velquacunque arte logica quidquam menfci inesse aut nosciposse; dein vero hane absolutam unitatem sine syste-mate, quo ipsa, qualis sit, intelligatur, aut penitusignorari, aut reflexioni communi traditam in relatiuumaliquid vel in nihilum potins vanescere. Quemadmodumergo nullus dari potest reflectendi actus sine ratiocina-tione, c) ita neque sine systemate cognoscendi ullus. —

B Sed

b) Confuse et inepte satis de vevxtaU quadam formali docere mihividentur quidam recentiores. Forma quidem cognitionis, quaeeadem reflexionis est, inter conditiones veritatis habenda est;forma etiam veritatis in notione est de convenientia cognitioniscum cogoito4 verum autem ipsum adeo non formale est, ut omnivacuae forraae et reflexioni contradictorie etiam opponatur. Quisvero pluuiarn, quae inter conditiones futurae laetioris messis ha¬ben solet, formalem annonam dixerit?

c) Vid. Diss. de Operationibus Intellectus, p. 8» 9·

) 8 (Sed nobis forsan eveniefc, qnod iilis solet, qui lfimiomvel ultra rem et propositum probanfe, ut nihil prob .υis.sevideantar. QniS enim eo, aut arrogantiae, aut fa tu i-tatis, uinquam processerit, ut, nisi systematice dorto,omnem Cognitionen!, eoque rationem ipsam, denegaret ? —Sed haec conciliari possunt. Nos enim non ideo Cogni¬tionen! et realitatem reflexionis reiiciraus, quod in eadesideretur cornpletum systema, sed quia nullum adsitpr itu lim et absolutum, cui fixa et adstricta nitatur· re-flexio. Hoc vero absolutum, licet ipsum non cognosca-tur, quomodo menti obversari vel inesse possit, nonquidem intelligimus, neque intelligi id potest, sed ne-cessario tarnen et coeca vi quadam, cui resisti omninonequit, impulsi et coacti hoc idem sentimus; i. e. internaquadam necessitate atque noftri ipsorum limitatione ab¬solute restringimur. Hinc est nobis aliqnid alio atquealio modo datum absolutum, hinc etiam enascitur quae·dam cognitio, in qua tarnen non est nisi nosfcri ipsorumpercepta et cum rejflexione conjuncta adfectio sub spe-cie rei extra nos positae et ex liac parte absolutae;nam ipsi absolute nos liinitare et cohibere non possu-mus. Absolutum vero ipsum donec cognouerimus, 0111-ilis res vel cognitionis obiectum, qua extra omnem re¬flexionen! et relatiuitatem positum, quid et quale sit,quove sensu esse dicatur, plane ignoratur. Ratio qui¬dem , in qua omne absolutum est et cognoscitur, occul-te agit et nos impellit continue atque refiexioni Semperadest, neque cogitanti et cognoscenti omnino deessepotest; sed sub aliena forma sensus vef necessitatis in-ternae, reflexione in externam conversae, primum ad-paret, Hinc est quoque aliena quaedam forma in-iusabsoluti, ut nobis dati ideoque reiatiui, sub qua iiludetiam cognoscitur; si modo id cognitio dici possit, in quonon res ipsa, sed a re diversa forma aq relatiuitas per-

ci-

) 9 ( I

cipitnr. Sed est in refhtiäitate absoluti summa repu-gnantia, et in bis ergo nuiia, aut saltem nulla vera, co¬gnitio, q nippe in relativitateun et formam dissoluta. A-gnosicendüin ergo et praesumendum est absolutum, sedhoc ipso etiam cognoscendum, vel notionem eius, quaabsoluti, adesse necessum est. Hac re aufern reflexio-ni traditmn absolutano relatiuam irerum induit formam,neque est ob .nouam hane repngnar.tiam re vera absolu-tum, donec, absolute oppositis exhausta relatiuitate atquesublata in ii? ipsa réflexione, huic illud opponatur, eoquenegatiua eius notio exsistat. Verum in nuda negatione, innegatione saltem nihili vel rnere relatiui, nulla est t eiipsius cognitio, sed in eo, quod rei prorsus conveniatnotio; id ut omittam, quod ad hane negationem subsi-sténtes in inanem relativitatem denuo recideremus. Si¬ne positiua ergo absoluti notione nihil processeris. Quumautem nulla sifc vera cognitio mere relatiui, neque, quodiam superius adsecuti sumus, absoluti cognitio, quaeeadem absoluta est, nisi sysfcemate obtineri possit; corn-lnunem istatn et sensibus nixatn, liberaliores erunt nobisleetores facile concessuri, nulla alia re cogrwtionis nomenmereri, nisi quod in sensione ipsa lateat quodammodo inreflexionem quasi immissa ratio et åbsolutnm, reapsevero non nisi speciem esse eandem, vel initium potius^rationalis et verae cognitionis.

Ne miremur ergo, tardis, ut videtur, adeo pregres-sibus summutn in seien tia et absolutum horn mes ad se-

cutosesse, neque per saltum quidquam*impetran, quumin necessaria evolutione, cui refléxionis natura et limi-vtibus certus est ordo et successio praescripta, noftra le¬re consistat cognitio. Hac re eorum facile refellitur ra¬tio , quibus est Philosophia et realis quaevis scientia, inqua ultra experimentorum enumerationem sapere gesti-

unt

) ίο I

nnfc eruditi, non nisi congeries vel perpetua potius pu-gna discrepantium sententiarum, übt praeter inconstanti-am humanam η il certi inveniri possit. Ab his re mi¬nus, quam verbis difFerunt, quibus nulla placent nisi re-centissima quaeque vulgo et saeculo, incertum qua revel quamdiu, arrideant, quasi ante nos nostraque, nisiineptias et tricas, essent rüdes adhuc mortales nihil se-ctati. Aeque ac scientia ipsa, necessaria est in ea pro-gressio; neque prioribns defuit vis rationis et ingenii,etiamsi summa vel quod nos iam, si dis placet, tene¬mus fastigium non adtigerint, neque ex eorum stationefalsa omnino erant manca, quae tradidere systemata, sedquadam refractione potius eiusdem luminis ipectatoribusdiversis diversi quasi colores spargebantur*

Quemadmodom vero non ad commoditatem, sedad necessitatem, comparatum est verum systema, ita dehoc perperatn mentiouem moueris, nisi ubi nulla estcognitio, quae non eadem sit necessaria et absoluta*Sed neque in omni tarnen absoluta cognitione systemadesideratur, verum in ea tantum, ubi ob repugnantiamexstincta simplex vel communis reflexio in speculatio-nem verterit; in hac enim de unitate absolute opposito-rum vel principio primum qnaeritur, quod non ni.si sy-stemate declarari et aperiri, aut satis fntelligi potest*Est vero et aiia quasi cum conditione absoluta cognitiovel scientia, ubi a re quidem non differt notio, sed eaid de caussa, quo \ res ipsa non nisi forma sit reflexio-nis, qua exsistentis, et hane igitur ponat et postulefcexsistentiam, nulla ratione absolutae cuiusdam opposi-tionis conciiiandae habita; qua re in ea cognitione nonde unitate noscenda vel principio, neque de systemateigitur quaeritur, sed de conscientia clara et distincta in-tuitus, axiomate vel definitione primum expressa. Huc

per-

) II (

perfcinent primae spatii et temporis repr aesren ta t ίο ne sr..An vero et quatenus axiomata uinqnam in principia,.intuitus rsti in prima et absolute opposita eorumque i-deo clare intettectas unitates resolui possint aiit in Ma-thesi debeant, quidve systemate haec lucratura esset,in suspenso iam relinquimus, systematis modo ideampersequentes. d)

Tollt reflexionem repugnantia vel contradictoriOoppositis, quibus nulla est unitas, neque eiusmodi op-posita cogitari posse, satis constat; in iis enim princi-pium eius, quod idem confcradictionis dicitur principium,evertitur. Manentibus tarnen bis absolute oppositis,.quod quidem alio nullo paeto fieri potest, quam ut re-flexioni simul cum omni relatiuitate aliquid extra illaraopponatur? ab unaparte, vel qua simplex reflexio, haecexstinguitur, ab altera autem et ipsa manet in specu·lationem vel superiorem reflexionem commutata, cuiest inferior illa universa, quaeque in illa continentur,.non nisi obiectmn. Sed si hae lege speculando adhuccontinuatur reflexio, absolute oppositorum unitas quo-que postufatur, quae, uti Semper, natura oppositorumdeterminata, etiam absoluta est seu principium. In eo>autem, ut adhuc negativo, subsistere non potest re-

fle-d) Hoc modo quasi in transcursn haec obiservasse lireat: in Mathesi1realitas vel obiectum in ipsa forma est et idealitate, in Pnüoso-phia huius realitas omnino absoluta est et a reflexiorie , qna tali etforma, diversa. Sed absolute reale nihil est, nisi absolute oppo¬sitis conflatum systema sit. Ea re autem, quoniam opponi nihilpossit, nisi in reflexione, haec quoque hoc loco erit absoluta etcum realitate absoluta omnino corgruens. Formalis ergo seien-tia Mathesis dici potest; Philosophie autem realis. Sic transitusest quidem a Philosophia ad Mathesin, si de hac philosepbarivolupe sit; in hanc eandem vero, nisi naturam mutauerit, syste¬matis veri adplicationem cum fruetu induci posse dubitamus.·

( 13 C

flexio, sed quo cognoscatur sitque re vera principium,super ipsum ulterius reflectendum est; unde, sicut antemor.uimus, in duo rursus abit absolute opposita et con-iungenda. Duo ves*o quum sint adeo diversa reflectcn-di genera, totidem erunt quoque diversae indolis Logi-cae: altera Elementaris, communis et modo formalis, quaein simplici reflexione vel sola cogitandi forma occupatur;altera Transcendentalis et speculationi propria. Tran-scendentalis ideo dicitur, quod ideale vel reflexio, —nam est speculatio quoque reflexio, — sit quod tractet,et quidem eo consilio, ut inferior reflexio, qua exsi-stens et cognoscens, ideoque etiam cognita sibi, licet ase haec destinguat, continens, explicetur et in universumintelligatur, simul vero relatiue reali vel exsistentiae op¬posita absoluta realitas concipiatur; hoc autem sensu etusu quod ideale est, id recentioribus Philosophis, si, quidsibi velit vocabulum, adcurate exposuerint, transcen-dentale dicitur. In hac demum Transcendentali Logicaomnis de systemate doctrina continetur. Quo autemminus philosophorum special« cura et opera digna visasit, hucusque, si veram saltem methodum et formamrespexeris, tantum non ignota , ej maximi licet inomen-

ti,

t) Tgnotam rsse vel fere incultam , in quam Kant, nam is saneLogicae Transcendentalis nomen primus induxerat, — täntamvim ingenii et operam insumserat ,*■ die i quidem non potest; sedest nobis longe alia eiusdem vocis significatio. Kantii Philo·sophia Transcendentalis, a Morali di visa, praeter' Metbodologi-aro duas continet partes, Aestheticam et Logicam, urramqueTranscendenta'em. Crisis derique, quam vocat, purae rationiseadem Ei est Transcendentalis Philosophia, lam si haec Crisis quam·cunque reiicit cognitionem absolut! vel absolute realium, de quare nos a Kantio vehementer dissentimus, diversum plane deindole,divisione et omni Philosophiae habitu roftrum erit iudicrunr. Lo¬gicam Transcendentalem suam sua cum Philosophia miscereKANTcerte poterat, quippe cui neque exsistentia erat nisi certus reflec-