Synthesedocument Waddengebied. Achtergronddocument B10.

8/11/2019 Synthesedocument Waddengebied. Achtergronddocument B10.

1/80

Synthesedocument

WaddengebiedAchtergronddocument B

Deltaprogramma |Waddengebied


2/80

2Bijlage Deltaprogramma | Waddengebied


3/80

Inhoud

Besuurlijke samenvating

. Inroducie

. Conex

. He waddengebied

. Advies Delacommissie

. Programmaopdrach

. Organogram

.. Programmadireceur en programmaeam

.. Schil

.. Regionale suurgroep

.. Kenniscordinaie

. Werkwijze en paricipaie

. Plek in he Delaprogramma

. Probleemanalyse en opgaven

. He zanddelend syseem

.. Huidige opgave

.. Opgave door zeespiegelsijging en bodemdaling

. Probleemanalyse dijken en kunswerken

.. Huidige veiligheidsopgave

.. Toekomsige veiligheidsopgave

.. Opgave door he wijzigen van

de veiligheidsnormen

. Probleemanalyse buiendijkse gebieden .. Huidige opgave


. Probleemanalyse Eems-Dollard esuarium

.. Huidige opgave


. Overige opgaven

.. Zoewaervoorziening op de eilanden

.. Spuien van zoewaer op de Waddenzee

. Samenhang me deelprogrammas

. Inleiding

. Suurknoppen in he hoodwaersyseem:

suurknop waer

. Suurknoppen in he zanddelend syseem:

suurknop zand

. Randvoorwaarden en uigangspunen

. Dela-insrumenarium

. Delamodel

. Delascenarios

. Effecmodules

. Delaporaal

. Rekennewerk

. ECKB

. Awegingscrieria

. Vergelijkingssysemaiek

. Basiswaarden

. Kosen en baen

.. Onderdeel Meerlaagsveiligheid

.. Onderdeel Innovaieve dijken en kwelders

.. Onderdeel Syseemkennis en Monioring

en Pilos

. Voorkeursraegie

. He zanddelend syseem .. Probleemsches

.. Reereniesraegie

.. Voorkeursraegie

.. Draagvlak

.. Onzekerheden en alernaieven

.. Agevallen sraegien

. Innovaieve dijken en kwelders

.. Probleemsches

.. Reereniesraegie

.. Voorkeursraegie

.. Draagvlak .. Onzekerheden en alernaieven

.. Agevallen sraegien

. Meerlaagsveiligheid waddengebied, inclusie

buiendijks gebied

.. Probleemsches

.. Reereniesraegie

.. Voorkeursraegie meerlaagsveiligheid

en draagvlak

.. Voorkeursraegie Eemsdela en draagvlak

.. Voorkeursraegie buiendijkse gebieden

en draagvlak

.. Voorkeursraegie Waddeneilanden en draagvlak


.. Agevallen sraegien Eemsdela

. Syseemkennis, Monioring en Pilos

.. Probleemsches

.. Reereniesraegie

.. Voorkeursraegie

.. Draagvlak


. Robuusheid van de voorkeursraegie

3Bijlage Deltaprogramma | Waddengebied


4/80

. Implemenaie van de voorkeursraegie

. Proces en meekoppelkansen

. Uivoering van de voorkeursraegie

.. Zandige sraegie inclusie pilos, monioring en

kennisonwikkeling

.. Innovaieve sraegie voor harde keringen en

kwelders

.. Inegrale veiligheidssraegie per Waddeneiland

.. Relaie me he naionale Delaprogramma

. Implemenaie door overheden

. Regionale onwikkelingen

. Kennisagenda in

Reerenies

Begrippenlijs

Bijlage Bevindingen van de reviewcommissie

Bijlage Verwerking commissiebevindingen

4Bijlage Deltaprogramma | WaddengebiedTerug naar inhoud


5/80

Besuurlijkesamenvating

Di synhesedocumen beschrij hoe de voorsellen voor de

voorkeursraegie in he Delaprogramma Waddengebied

o sand gekomen zijn. Me da doel beschrij di docu-

men in he kor de opdrach van he Delaprogramma en

de wijze waarop he Delaprogramma naar de voorkeursra-egie hee oegewerk. Daarbij gaa he om de randvoor-

waarden en uigangspunen die gehaneerd zijn en om de

wijze waarop de vergelijkingssysemaiek is oegepas.

Bij klimaaverandering onsaa de opgave om he wadden-

gebied duurzaam veilig e houden en egelijkerijd de bij-

zondere waarden e behouden: he waddengebied herberg

zulke bijzondere waarden da he is opgenomen op de lijs

van Wereldergoed van UNESCO en vrijwel in zijn geheel is

aangewezen als Naura 2000-gebied.

He waddengebied besaa ui de Hollands-Fries-Groningse

vase wal, Waddenzee, Waddeneilanden me de voorlig-

gende kus (kusundamen), Eems-Dollard en de buien-

delas van de zeegaen.

He waddengebied inclusie Waddenzee en buiendela's

vorm een buffer egen de hoge golven van de Noordzee

door de nauurlijke demping hiervan. Zonder deze buffer

zouden de waerkeringen hoger en serker moeen zijn. De

Delabeslissing Waerveiligheid en de Beslissing Zand vor-

men he kader voor de voorkeursraegie voor he wadden-

gebied. In he waddengebied is de voorkeursraegie gerich

op he meegroeien me de zeespiegelsijging. Door de

sijgende zeespiegelsijging hee he inergeijdengebied

van de Waddenzee exra zand nodig. Als de zeespiegel ver-

sneld sijg kan he zijn da he inergeijdengebied en de

plaen de sijging nie meer kunnen bijhouden. De dem-

pende werking die he waddengebied nu uioeen op degolven die van de Noordzee komen en de golven die binnen

de Waddenzee opgewek worden, neem dan verder a.

Daardoor bereiken de Noordzeegolven me meer energie de

vase wal. Da kan leiden o exra werken aan de primaire

keringen om de vase wal e kunnen blijven beschermen

egen oversromingen. De opgave is he ijdig kunnen waar-

nemen en kunnen inschaten van de gevolgen van klimaa-

veranderingen (zeespiegelsijging, windkarakerisieken,

emperauursijging) en he vinden van zo nauurlijk moge-

lijke maaregelen om de bufferende werking van he wad-

dengebied e kunnen behouden.

In aanvulling hierop is he doel me aangepas kwelderbe-

heer de nauurlijke opslibbing in de Waddenzee e verser-

ken, mis da pas binnen de voorwaarden van de PKB Wad-

denzee, de aanwijzing als Wereldergoed en Naura

2000-insandhoudingsdoelen. Op grond van de huidige

kennis zijn o 2100 geen zandsuppleies in de Waddenzee

en he Eems-Dollard esuarium zel nodig voor de waervei-

ligheid. Voor de nauurwaarden is di ook nie wenselijk.

Vooralsnog volsaa he om zand e blijven suppleren aan de

Noordzeekan van de Waddeneilanden, op he kusunda-

Bijlage Deltaprogramma | WaddengebiedTerug naar inhoud 5


6/80

men, in aanvulling daarop, evenueel op de buiendelas.

He werkend leren programma zal uiwijzen o di zand

ijdig op een nauurlijke wijze naar de plaen en kwelders

van de Waddenzee kan sromen.

Voor de evenuele aanpassing van he suppleiebeheer in

2020 vind kennisonwikkeling plaas over he benodigde

volume, de echniek, de requenie en de locaies van de

suppleies. Om zandsuppleies in de oekoms effeciever e

kunnen uivoeren, me behoud van de waarde van he

waddengebied, is meer syseemkennis nodig. Deze kennis

kom o sand me een langjarig kennisprogramma, gerich

op onderzoek, syseemkennis en monioring. He program-

ma gaa in 2015 in uivoering, onder meer kleinschalige

pilos o 2020 en grooschaliger pilos na 2020. Deze

onderzoeken saan in de concep-kennisagenda van heDelaprogramma. Besluivorming over de definiieve ken-

nisprogrammering moe nog plaasvinden en hang ook

samen me he Kennis- en Innovaieprogramma Waer en

Klimaa.

Langs de Hollands-Fries-Groningse vase wal en de eilanden

bieden waerkeringen bescherming egen oversromingen.

De voorkeursraegie rondom de primaire waerkeringen

rich zich op innovaie en een gebiedsgeriche en inegrale

benadering. Zon honderd kilomeer van deze keringen

voldoe nie aan de normen. Een deel van di deelgebied

krijg een hogere norm vanwege de aanwezigheid van degasroonde. Dijkverserkingen komen o sand door aan-

passingen aan de keringen aan e laen sluien bij gebieds-

onwikkelingen en meerwaarde e creren voor uncies als

nauur, recreaie en regionale economie. Langs de Friese en

Groningse kus kan di vrijwel overal me innovaieve dijk-

concepen, zoals brede groene dijken, muliuncionele

dijken en overslagbesendige dijken. Ook bij Den Helder en

Den Oever zijn innovaieve dijkconcepen me meerwaarde

voor andere uncies mogelijk. Voor de verserking van vij

dijkrajecen langs de Friese en Groningse vase wal worden

o 2020 verkenningen conorm de MIRT-sysemaiek uige-

voerd (geprogrammeerd in he nHWBP). En verder word in

de periode 2014-2017 ook een projec oversijgende verken-

ning uigevoerd voor de gehele Waddenzeedijk langs de

Friese en Groningse vase wal, me deze voorkeursraegie

als basis.

Voor ieder Waddeneiland word een inegrale sraegie

opgeseld voor he suppleiebeheer (voor en na 2020),

dynamisch kusbeheer, kwelderonwikkeling, innovaieve

dijkconcepen en rampenbeheersing, en word gezoch naar

slimme combinaies. De buiendijkse gebieden worden

robuuser voor oversromingsrisicos door deze risicos mee

e wegen bij ruimelijke (her)onwikkelingen, zoals beschre-

ven bij de delabeslissing Ruimelijke Adapaie.

De voorkeursraegie zoewaer in he waddengebied is

beschreven bij de voorkeursraegie van he Delaprogram-

ma IJsselmeergebied. Voor de Waddeneilanden vorm de

delabeslissing Zoewaer he kader voor de voorkeursrae-

gie. De Waddeneilanden onvangen geen zoewaer ui he

hoodwaersyseem. Deze eilanden hebben de ambiie om

in 2020 zelvoorzienend e zijn voor drinkwaer. De inze is

de zelvoorzienendheid voor overig zoewaergebruik, zoals

voor de landbouw, e vergroen. Om waerekoren bij

klimaaverandering e beperken, zijn maaregelen mogelijk

om regenwaer en zoewaerlenzen nog beer e benuten

en he waer zuiniger e gebruiken. De eilanden kunnenhiermee een voorrekkersrol vervullen voor andere delen

van he land.

He Delaplan Waerveiligheid en he Delaplan Zoewaer

bevaten de maaregelen ui deze voorkeursraegie, die op

kore ermijn in voorbereiding o uivoering gaan. De pro-

grammering van dijkverserkingen vind plaas in he nieuw

Hoogwaerbeschermingsprogramma (nHWBP). Voorgeseld

word di voor maaregelen voor zoewaerbeschikbaarheid

ook in samenhang e programmeren en e priorieren.

De parijen die berokken zijn bij de voorkeursraegie

waerveiligheid voor he waddengebied leggen onderdelenvan de sraegie vas in hun eigen plannen. He Delaplan

Waerveiligheid beva de maaregelen die he Rijk program-

meer voor de waerveiligheid in he waddengebied. He

Rijk houd in he beheerplan voor Naura 2000 rekening

me beheer van de kwelders en behoeve van waerveilig-

heid. De provincie Groningen leg onderdelen van de voor-

keursraegie vas in he nieuwe omgevingsplan da in 2015

word vasgeseld, onder meer middels ruimere reserve-

ringszones voor innovaieve dijkconcepen. De provincie

Friesland neem onderdelen van de voorkeursraegie over

in de sreekagendas en he provinciaal waerhuishoudings-

plan en de bijbehorende programmeringen. To deze onder-

delen behoren ook awegingen over ruimelijke adapaie

voor de eilanden. Een regionaal besuurlijk plaorm beoor-

deel o de prioriering van dijkverserkingen in he nHWBP

voldoende aanslui bij gebiedsonwikkelingen.



7/80

. Inroducie

bouwing van de voorsellen, raceerbaarheid en ween-

schappelijke kwaliei van de onderliggende sudies en de

wijze waarop in de voorsellen me onzekerheden is omge-

gaan. Zie bijlage 1 en 2 voor de resulaen van deze onaan-

kelijke review en hoe deze opmerkingen zijn verwerk.Di synhesedocumen is he achergronddocumen bij

Delaprogramma 2015 wa bere de voorkeursraegie

waddengebied. He is daaroe op 16 juni 2014 vasgeseld

door de Suurgroep Delaprogramma Waddengebied, door

een schrielijk commenaarronde bij de leden van de schil.

Hoodsuk 2 beschrij de karakerisieken van he wadden-

gebied en de opdrach die vanui de Delacommissie aan he

Delaprogramma Waddengebied is gegeven. Ook word de

werkwijze beschreven die gehaneerd is om he Delapro-

gramma Waddengebied ui e voeren, he organogram en

he paricipaieproces.

In hoodsuk 3 word geanalyseerd welke problemen kli-

maaverandering voor he waddengebied me zich mee-

breng. De opgave waarmee he Delaprogramma Wadden-

gebied aan de slag is gegaan en waar een sraegie voor

onwikkeld moe worden, word oegelich. Deze sraegie

is agesemd me een aanal andere Delaprogrammas,

zoals beschreven in hoodsuk 4. Hoodsuk 5 beschrij de

randvoorwaarden en uigangspunen van he Delapro-

gramma Waddengebied. In hoodsuk 6 worden de awe-

gingscrieria beschreven en de wijze waarop de vergelij-

Sinds de sar van he Delaprogramma in 2010 is er veel

onderzoek verrich. Tussenijds zijn op basis van deze su-

dies belangrijke beslissingen genomen over sraegien en

maaregelen die mogelijk wel o nie kansrijk zijn en die

vervolgens in he DP2015 al dan nie een plek hebben gekre-gen in voorkeursraegien en voorsellen voor delabeslis-

singen. Op basis hiervan vind vana 2015 een nadere uiwer-

king en uivoering van de voorgeselde maaregelen en

sraegien plaas.

He synhesedocumen gee een veranwoording van de

keuzes die gemaak zijn, argumenen die daarbij een rol

speelden en aannames die gehaneerd zijn. He documen

beva derhalve inormaie die ook van belang is voor de

onderbouwing en moivering van de plansudies en projec-

besluien in he vervolgrajec (van Alphen/sa DC, 2014).

Aangezien he beleid da voorvloei ui de voorsellen voor

delabeslissingen en voorkeursraegien zal worden veran-

kerd in beleidsdocumenen van he rijk, provincies, waer-

schappen en gemeenen en de basis vorm voor he vervolg,

is he van cruciaal belang da de onderbouwing van deze

voorsellen van voldoende kwaliei is. Vanui deze opiek

hee een panel van 40 onaankelijke expers, onder regie

van he programma Kennis voor Klimaa, he concep van

elk synhesedocumen beoordeeld op inhoudelijke onder-



8/80

kingssysemaiek is oegepas in he Delaprogramma.

In hoodsuk 7 worden de voorkeursraegien beschreven

en oegelich, zoals deze in maar 2014 zijn voorgeseld. Om

he proces e beschrijven da geleid hee o deze voor-

keursraegien word kor aangeduid welke sudies aan de

basis liggen, welke awegingen gemaak zijn en welke argu-

menen aan de basis liggen. Tenslote beschrij hoodsuk 8

de wijze waarop de implemenaie van de voorkeursraegie

word geborgd in diverse plannen. Er is in di documen

voor gekozen om de nodige inormaie beknop weer e

geven, opda he verloop en onderbouwing ook voor andere

parijen begrijpelijk en oegankelijk is.

He synhesedocumen isbesemd voor:

Delacommissaris, de miniser van Inra-

srucuur en Milieu en de miniser van

Economische Zaken, als onvangers van

he advies van elke suurgroep;

andere deelprogrammas en sa Dela-

commissaris (.b.v. samenhang in dela-

beslissingen);

besuurders en andere exerne generes-

seerden (exerne veranwoording);

achergronddocumen voor he nieuweNWP, projecleiders van oekomsige

plansudies en beherende organisaies

(overdrach naar planuiwerking en ui-

voering);

berokkenen bij de kennisagenda 2015-

2020.

He synhesedocumen

a) gee inzich in en onderbouwing van de

keuzes die gemaak zijn m.b.. de voor-

keursraegie per gebied/delabeslissing.

Deze argumenaie is beschreven vana de

sar van he delaprogramma in 2010

(me waar relevan een erugblik o op

he advies van de Delacommissie in

2008);

b) verwijs naar onderliggend maeriaal,

waarin de inhoudelijke onderbouwing vande keuzen meer in deail word beschre-

ven;

c) bied een basis waar vervolgonderzoeken

en nadere uiwerkingen zich op kunnen

baseren.



9/80

. Conex

gekenmerk word door dynamische en gevarieerde nauur.

Di gebied hee bovendien ook een significane beekenis

voor de biodiversiei op wereldschaal (CWSS, 2008). Daar-

naas hee he waddengebied een unieke landschappelijke

en culuurhisorische ideniei (miniserie van VROM,2007).

Mede door he unieke karaker bezoeken jaarlijks vele hon-

derdduizenden oerisen he gebied. Recreaie en oerisme

zijn dan ook belangrijke economische secoren voor he

2.1

He waddengebied

He waddengebied word gevormd door de Waddenzee, de

Waddeneilanden, he Eems-Dollardgebied en de kuszones

van de provincies Noord-Holland, Frysln en Groningen. In

di gebied wonen bijna 400.000 mensen. De Waddeneilan-

den en de Waddenzee zijn een nauurlijke buffer ussen de

Noordzee en de vase wal en zijn daarmee een belangrijke

schakel in de veiligheid voor he Noorden van Nederland.

He waddengebied hee een uniek nauurlijk karaker en

bijzondere schoonheid. He gebied is in 2009 zels uigeroe-

pen o Wereldergoed omwille

van he ei da he waddenge-

bied n van de groose rese-

rende ononderbroken inerge-

ijdengebieden er wereld is.

Nauurlijke processen zorgen

ervoor da de nauurwaarde van

he gebied uizonderlijk groo

is.

Vele planen en dieren, waar-

onder vele rekvogels houden

jaarlijks sand in he gebied da 0 50km

Texel

Terschelling

Vlieland

LeeuwardenGroningen

Lauwersmeer Appingedam-

Delfzijl

Eems-Dollard

estuarium

WADDENZEE

NOORDZEE

IJsselmeer

Assen

Drachten

Heerenveen

Sneek

Den Helder

Ameland

Schiermonnikoog

Roumeroog

Figuur 1 Het waddengebied: de Waddenzee, Waddeneilanden, Eems-

Dollard en kustzones van NH, Frysln en Groningen. (Deltaprogramma

Waddengebied, 2013a)



10/80

gebied. Voor de Waddeneilanden is oerisme de belangrijk-

se secor. Daarom rich men zich erop om di markseg-

men vas e houden en is he beleid vooral gerich op kwa-

lieisverbeering, seizoensverlenging, he aanrekken van

nieuwe doelgroepen en he onwikkelen van nieuwe vor-

men van oerisme. Op he vaseland is nog geen sprake van

inensie oerisme. Op een aanal locaies is sprake van

concenraie van oerisme, bijvoorbeeld rond Lauwersoog

en Wieringen (Delaprogramma Waddengebied, 2013a;

RCW, 2012).

In he waddengebied lig een belangrijk knooppun in he

hoodenergienewerk. De regio Oos-Groningen huisves

allereers een belangrijk deel van de gasinrasrucuur. Gas

word gewonnen en geransporeerd naar andere delen van

Nederland. Ten weede speel di knooppun een belang-rijke rol in inernaionale gasransporen. Gas ui bijvoor-

beeld Rusland en Noorwegen word doorgevoerd naar

Groo- Britanni, Duisland en overige landen binnen

Europa (zie figuur 2). De gaswinning en ranspor lever

jaarlijks ruim 10 miljard euro op voor de saaskas. Ten

derde saan in he gebied van de Eemshaven energiecenra-

les, die een aanzienlijke bijdrage leveren aan de energiebe-

hoee van Nederland(Delaprogramma Waddengebied,

2013a; Eemsdela, 2013).

Een andere onwikkeling die relevan is voor he gebied is

de duurzame onwikkeling van de havens. De gemeenen

van de Waddenzeehavens herbergen 80% van alle indusrie-

erreinen in he waddengebied en leveren daardoor een

significane bijdrage aan de werkgelegenheid van he

gebied. Daarmee zijn de zeehavens belangrijke ankers van

de economie in he waddengebied. Van belang is daarom

da de bereikbaarheid van de havens gewaarborgd blij, als

uigangspun van he PKB-beleid en dus ook als randvoor-

waarde voor de onwikkeling van waerveiligheidsmaarege-

len voor he waddengebied. De waersaaswerken, waaron-

der he vaargeulonderhoud, zijn beperk in omvang, volgen

de nauurlijke morologische onwikkelingen en vinden

uisluiend plaas indien de bereikbaarheid van de havens,

de Waddeneilanden o de verkeersveiligheid in he geding

zijn, zo omschrij de PKB. He sedimen da bij baggerwerk

vrijkom word zoveel mogelijk in he syseem gelaen. Omzowel de nauurlijke onwikkeling als de bereikbaarheid

duurzaam rech e kunnen doen is he nodig om voordu-

rend aler e zijn op een goede asemming ussen de

scheepvaar waarmee de (veer)verbindingen worden onder-

houden en de onwikkeling van he nauurlijk syseem

(RCW, 2008). In he waddengebied word ook gevis. Ne

zoals indusrie, is visserij een secor die werkgelegenheid

creer. Duurzame visserij (incl. schelpdier- en garnalenvis-

serij) is een opgave in he gebied, die erop gerich is om de

vissanden bodemauna e hersellen (RCW, 2008).

N

NL

N

N

voedingsstation(s) [entry-punten]

compressor-en mengstation

compressorstation

mengstation

exportstation

installatieondergrondseopslag

installatievoor vloeibaar aardgas

Geplandeuitbreidingen

leiding hoogcalorisch gas

installatieondergrondseopslag

leiding Groningen-gas

leiding hoogcalorisch gas

leiding laagcalorisch gas

leiding ontzwaveld gas

leiding stikstof

N

L

Berlin

Hannover

Groningen

BBL

8

Figuur 2 Illustratie gastransportsystemen (Bron: www.nlog.nlen www.gasunie.nl)

http://www.nlog.nl/http://www.nlog.nl/


11/80

2.2

Advies Delacommissie

De Delacommissie boog zich in 2008 over de vraag hoe

Nederland, gegeven de conex van klimaaverandering, de

mogelijke zeespiegelsijging en de varirende rivieravoeren

in de 21e eeuw, een aanrekkelijke plaas kan blijven voor

huidige en oekomsige generaies om e wonen, e werken,

e inveseren en e recreren. He zorgpun is da de ver-

wache klimaaverandering mogelijk de veiligheid kan

aanasen. Di vraag om een goede voorbereiding voor de

verserking van de waerkeringen en aanpassing van landin-

riching. In sepember 2008 hee de Delacommissie heinegrale advies Samenwerken me waeruigebrach,

besaande ui 12 aanbevelingen (Delacommissie, 2008).

Relevan voor he waddengebied zijn de aanbevelingen voor

de Noordzeekus (aanbeveling 4, figuur 3) en he wadden-

gebied (aanbeveling 5, figuur 4). De aanbeveling van de

Noordzeekus is relevan vanwege de zandsuppleies op de

Waddeneilanden.

De Noordzeekus besaa ui Voordela en eilandkoppen in

de Zuidweselijke dela, de Hollandse kus en de Noordzee

kan van de Waddeneilanden. Cenraal in de aanbeveling 4,Noordzeekus saa da de bescherming van de kus ook bij

sijging van de zeespiegel op orde moe blijven. In principe

zijn er daarvoor wee oplossingsrichingen mogelijk;

beschermen me harde keringen, zoals dijken en sorm-

vloedkeringen die voor een bepaalde zeespiegelsijging zijn

onworpen, en beschermen via zandsuppleies,zoda de

zandige vooroever op nauurlijke wijze kan meegroeien

me de zeespiegel (Delacommissie, 2008).De Delacommis-

sie hee wa bere de kusveiligheid aanbevolen om de

weede oplossingsriching e haneren en de veiligheid op

orde e houden door zand e suppleren. Zandsuppleies zijn

immers de kern van he huidige kusbeheer en bieden een

goede mogelijkheid om me he klimaa mee e onwikke-

len.

De aanbeveling voor he waddengebied gaa ui van de

mogelijkheid da he voorbesaan van de Waddenzee in zijn

huidige saa nie vanzelsprekend is. In he advies van de

Delacommissie word geseld da de zeespiegel ussen de

65cm en 130 cm kan sijgen in 2100. Deze zeespiegelsijging

kan he huidige morologische karaker van de Waddenzee

Aanbeveling 5 waddengebied

De zandsuppleies langs de Noordzeekus dragen

bij aan he meegroeien van he waddengebied.

He voorbesaan van de Waddenzee zoals wij die

nu kennen, is echer nie vanzelsprekend. De

onwikkelingen moeen in inernaionale conex

worden geobserveerd en geanalyseerd.

De bescherming van de eilandpolders en de kus

van Noord-Nederland moe gewaarborgd blijven.

Figuur 4 Aanbeveling waddengebied inclusief Waddenzee (Deltacommissie,

2008)

Aanbeveling 4 Noordzeekus

Tot 2050

Bouwen me de nauur. Voor de kus van Zee-

land, Holland en de Waddeneilanden word de

kusveiligheid op orde gehouden door he sup-

pleren van zand, evenueel me verlegging van de

sroomgeulen. De suppleies moeen zodanig

worden uigevoerd da de kus de komende

eeuw kan aangroeien.

Op kore ermijn moeen zandwinlocaies gere-

serveerd worden. Ook moe onderzoch wordenhoe deze groe volumes ecologisch, economisch

en energeisch zo efficin mogelijk kunnen

worden gesuppleerd.

Na 2050

Blijven suppleren - afankelijk van de zeespiegel-

sijging me meer o minder zand

Figuur 3 Aanbeveling Noordzeekust (Deltacommissie,2008)



12/80

De oplossingssraegien om deze doelen e bereiken moe-

en dan ook passen binnen de PKB Waddenzee (miniserie

van VROM, 2007) en zullen gerealiseerd worden voor he

gebied da de ocus is van he Delaprogramma Waddenge-

bied: de Waddenzee, de Waddeneilanden, he Eems-Dollard

esuarium, de vase land kuszones van Noord-Holland,

Frysln en Groningen grenzend aan de Waddenzee (Figuur

1). Hoewel de Asluidijk ook deel uimaak van de waervei-

ligheid in he waddengebied, val di nie onder Delapro-

gramma Waddengebied. De Asluidijk word verder opge-

pak en uigewerk in he projec Toekoms Asluidijk, me

als iniiaienemer RWS.

2.4Organogram

Opdrachgever van he Delaprogramma Waddengebied is

de Miniser van Economische Zaken. Omda samenwerking

cruciaal is om de gezamenlijke visie e onwikkelen, ver-

oon he organogram een paricipaieve srucuur, zoals

hieronder nader word oegelich.

2.4.1 Programmadireceur en programmaeamDe spil in he Delaprogramma Waddengebied zijn de pro-

grammadireceur en he programmaeam. De programma-

direceur is veranwoordelijk voor he opsellen van he

werkplan en he realiseren van de doelen. De programmadi-

receur suur he programmaeam aan. De programmadi-

receur van he Delaprogramma Waddengebied is Elze

Klinkhammer. He programmaeam is gevormd ui mede-

werkers van de samenwerkende miniseries, provincies,

waerschappen en gemeenen. De inbreng van deze organi-

saies die zich bezighouden me he waddengebied verloop

via he programmaeam.

2.4.2 SchilIn de schil komen veregenwoordigers van de samenwer-

kende miniseries, provincies, waerschappen en gemeen-

en in he waddengebied bijeen, vooragaand aan de verga-

deringen van de regionale suurgroep. Veelal zijn di ook de

uncionarissen die de overleggen van de regionale suur-

groep ambelijk voorbereiden. De leden van he program-

maeam zijn ook lid van de schil. In de schil word de voor-

aanasen omda bij oenemende zeespiegelsijging ook de

sedimenimpor acher zou kunnen blijven bij he sedi-

mentranspor da de Waddenzee nodig hee om mee e

groeien, groer word (Delacommissie, 2008; Kaba e al.,

2009). He is voor deze opgave da de zandsuppleies, die de

Delacommissie voor de kus en waddengebied voorsel,

relevan zijn.

De kus, en indirec de zeegasysemen, worden me da

zand gevoed en daardoor word in ieder geval een neto

kusacheruigang voorkomen. De Delacommissie beveel

aan om morologische onwikkelingen van de Waddenzee

in inernaionale conex e observeren en e analyseren.

Ook de veiligheid van de woongebieden in he waddenge-

bied dien e blijven gewaarborgd. De Delacommissie

beveel aan om na e gaan o waerkeringen van eilandpol-ders en he Noorden van Nederland verbeerd moeen wor-

den o da he nodig is om over e sappen op meer hoogwa-

erbesendige inriching om bescherming e waarborgen

(Delacommissie, 2008).

2.3

Programmaopdrach

Uigaande van deze aanbevelingen, die gemaak zijn in

relaie o klimaaverandering, is de opdrach van he Dela-

programma Waddengebied om de volgende doelen e berei-

ken (Delaprogramma Waddengebied, 2010a; Delapro-

gramma Waddengebied, 2010b):

1. he onwikkelen van een inegrale aanpak die de veilig-

heid van de kus van de Wadden-eilanden en de vase-

landskus op lange ermijn moe waarborgen. He is

daarbij de inseek om een duurzame waerveiligheid e

inegreren me de uncies nauur, recreaie en duurzame

economische acivieien.

2. he monioren van onwikkelingen (in rilaeraal verband)

in he waddengebied op he gebied van de waerveiligheid

en ecologie als effecen van de klimaaverandering.

De ambiie is om e zoeken naar samenhang van inegrale

oplossingen voor een duurzame waerveiligheid, behoud

van nauur en duurzaam menselijk gebruik. He uigangs-

pun daarbij is da de veiligheid nie acherui

gaa(Delaprogramma Waddengebied, 2010a).



13/80

gang van he programma besproken en word inormaie

vanui de verschillende overheden uigewisseld.

2.4.3 Regionale suurgroepHe Delaprogramma Waddengebied ken een regionale

suurgroep me veregenwoordigers van de provincies

Noord-Holland, Frysln en Groningen, de waerschappen

Hunze & Aas, Noorderzijlves, Frysln en Hoogheemraad-

schap Hollands Noorderkwarier, de Waddenzeekusge-

meenen, de Waddeneiland-gemeenen, Rijkswaersaa en

de opdrachgever, he miniserie van EZ. De voorziter is de

gedepueerde van de provincie Frysln. De regionale suur-

groep hee een periodiek besuurlijk overleg.

De Suurgroep suur de programmaorganisaie aan, regis-seer he onwikkelen van de producen en voer besuurlijk

overleg me berokken bewindspersonen. De suurgroep

vind ook de berokkenheid van de regio belangrijk. De

vicevoorziter van de regionale suurgroep zi bijeenkom-

sen me de maaschappelijke organisaies in de regio voor

om e komen o een volledige en zorgvuldige aweging bij

de besluivorming.

2.4.4 KenniscordinaieTer onderseuning van de visieonwikkeling word besaan-

de kennis door de kenniscordinaor bij elkaar gebrach enkomen nieuwe inzichen o sand via he onderzoekspro-

gramma waddengebied, da word aangesuurd door de

kenniscordinaor, in overleg me he programmaeam en

de programmadireceur. Uivoering van deze sudies vind

plaas door kennisinsiuen zoals Delares, WUR-Alerra en

WUR-Imares in samenwerking me adviesbureaus zoals HKV

en Arcadis-Alkyon.

2.5Werkwijze en paricipaie

De werkwijze van he Delaprogramma Waddengebied

word gekenmerk door een onwikkelingsgeriche aanpak.

Di beeken da er nauw word samengewerk ussen over-

heid, kennis, maaschappelijke organisaies en burgers

(Rijksoverheid, 2014). Via een proces van coproducie on-

wikkelen zij samen een visie, bedenken en oesen ze aler-

naieven en brengen allerhande ypen van kennis in. Door

deze coproducie komen gedragen sraegien o sand en

word er geprofieerd van de zienswijzen van mensen die

wonen, werken en recreren in he gebied. Voor de werk-

wijze van he Delaprogramma, zie figuur 5.

He verrekpun van he Delaprogramma Waddengebied is

he Basisrappor voor he Plan van Aanpak da in juni 2010

is gepreseneerd. Di Basisrappor ga een eerse inzich in

de opgaven voor he waddengebied (Delaprogramma

Waddengebied, 2010a). De eerse sap was een aanal voor-

sellen voor onderzoek in de vorm van Quickscans. De

Quickscans hadden vooral o doel om duidelijkheid e

geven in he pale aan mogelijke oplossingen en maarege-

len voor elk van de opgaven (Quick scans Delaprogramma

Waddengebied, 2011). Deze Quickscans zijn uigevoerd in deperiode najaar 2010 /m najaar 2011 in samenwerking ussen

weenschappers en programmaeam en waren gerich op

volgende onderwerpen:

1. Impac van de klimaaverandering en de nieuwe veilig-

heidsnormering;

2. Reducie golwerking door kwelders en slibvelden in

Waddenzee en Eems-Dollard;

3. Klimaabesendigheid buiendijkse gebieden langs de

Waddenzee;

4. Benvloeding Sormvloedhooge Eems-Dollard;5. Inegraal kusen eilandbeheer;

6. Sedimen budge and channel dynamics;

7. Monioring;

8. Innovaie dijken op Waddeneilanden en op vaselands-

kus van waddengebied.

9. Governance.

In augusus 2011 zijn de eerse resulaen van de probleem-

analyse uigebrach en zijn de huidige en oekomsige vei-

ligheidsopgaven beschreven. Da was ook he momen

waarop he onderzoek is gesar om na e gaan o en wan-

neer evenuele knikpunen zullen opreden (Delaprogram-

ma Waddengebied, 2011a; Delacommissaris, 2011).

In de weede sap zijn de resulaen ui de quickscans verder

uigewerk in vier clusers:

Monioring en syseemkennis

Noordzeekuszone eilanden

Regionale veiligheidssraegie en governance

Veiligheidsopgave



14/80

De resulaen hiervan zijn gepreseneerd aan he bredere

publiek ijdens de zogenaamde Oogsdag van he Delapro-

gramma Waddengebied op 18 januari 2012. Zon 170 belang-

sellenden ui verschillende secoren waren aanwezig en

hebben inpu gegeven op de onderzoeksresulaen (Pro-

grammaeam Waddengebied, 2012).

In sepember 2012 is een aangescherpe probleemanalyse

van he waddengebied uigebrach en zijn de mogelijke

veiligheidssraegien beschreven (Delaprogramma Wad-

dengebied, 2012). Hierui is de derde sap voor gekomen,

namelijk de verdere uiwerking van de resulaen ui de vier

clusersudies, in gebieds- en hemageriche opgaven:

Zandige kus Dijken, kunswerken en harde keringen

Eems-Dollard esuarium

Eemsdela

Meerlaagsveiligheid

Syseemkennis en monioring

In sepember 2013 is vanui de uigewerke gebieds- en

hemageriche sudie de opgave beschreven en zijn vanui

mogelijke sraegien, kansrijke sraegien gedesilleerd,

die anwoord moeen geven op deze lange ermijn opgave.

Kansrijke sraegien zijn gebaseerd op acuele kennis van-

ui kennisproducen en inzichen van regionale overheden

en sakeholders (Delaprogramma Waddengebied, 2013b).

Op naionaal niveau zijn sakeholders berokken bij he

Delaprogramma in he OIM (Overleg miniserie voor Inra-

srucuur en Milieu). In he waddengebied zijn veregen-

woordigers van een aanal belangenorganisaies ui he

gebied me regelmaa uigenodigd om van gedachen e

wisselen over de koers van he Delaprogramma. Ieder jaar

hee een gedachewisseling me de regionale sakeholders

plaasgevonden. Hun inpu en opmerkingen zijn in de

regionale suurgroep besproken. Ook bij de Oogsdag waren

sakeholders van regionale belangenorganisaies aanwezig.

De regionale overheden zijn de provincies Noord-Holland,

Frysln en Groningen, de 4 waerschappen Hoogheemraad-

schap Noorderkwarier, Weterskip Frysln, WS Noorderzijl-

ves en WS Hunze en Aas, de vij eilandgemeenen in he

samenwerkingsverband De Waddeneilanden en 12 gemeen-

en in de Vereniging van Waddenzeegemeenen.

In de loop van 2014 zijn de kansrijke sraegien gebiedsge-

rich verder uigewerk naar de voorkeursraegie van heDelaprogramma Waddengebied, in samenhang me Dela-

beslissingen. Bij he bepalen van de voorkeursraegie is

me name de koseneffeciviei en de maaschappelijke

haalbaarheid van de kansrijke sraegien beoordeeld

(SGDPW, 2014a) .

2.6

Plek in he Delaprogramma

He Delaprogramma Waddengebied maak samen me

Delaprogramma Kus, Zuidweselijke Dela, Rijnmond-

Drechseden, Rivieren en IJsselmeergebied deel ui van de

zes gebiedsgeriche Delaprogrammas van he naionaal

Delaprogramma. Daarnaas besaan er ook drie generieke

Delaprogrammas: Waerveiligheid, Zoewaervoorziening,

Nieuwbouw & Hersrucurering.

Voorsteldeltabeslissingen

Voorkeurs-strategienMogelijke strategienAnalyse opgaven

Figuur 5: verloop werkwijze Deltaprogramma (Deltacommissaris 2011)



15/80

Een aanal van deze andere Delaprogrammas raak aan he

Delaprogramma Waddengebied. Wederzijdse asemming

dien daarom plaas e vinden (Delaprogramma Waddenge-

bied, 2010a).

De mees relevane programmas voor he Delaprogramma

Waddengebied zijn:

Delaprogramma Kus: Delaprogramma Waddengebied

werk samen me Delaprogramma Kus en Delapro-

gramma Zuidweselijke Dela in 3D verband (overleg van

deze drie deelprogrammas) aan de beslissing Zand en de

keuze van zandsuppleies na 2020;

Delaprogramma Zuidweselijke Dela: Delaprogramma

Waddengebied werk samen me di deelprogramma aanBiobouwers en Innovaieve dijkconcepen en kwelders;

Delaprogramma IJsselmeergebied: is oeleverend aan

Delaprogramma Waddengebied vanwege wijzigingen in

he spuiregime van he IJsselmeer en evenueel mogelijke

nadelige gevolgen daarvan voor de waerkwaliei en

ecologie van de Waddenzee;

Delaprogramma Waerveiligheid: he Delaprogramma

Waddengebied is oeleverend aan Delaprogramma Vei-

ligheid en aanzien van he afleiden van nieuwe risiconor-

men;

Delaprogramma Nieuwbouw&Hersrucurering: insamenwerking me Delaprogramma Waddengebied zijn

mogelijkheden voor waerrobuus inrichen en bouwen

verkend;

Delaprogramma Zoewaer: kijk naar de wijze waarop de

Waddeneilanden zelvoorzienend kunnen zijn me

berekking o oekomsige zoewaervoorziening, in

asemming me Delaprogramma Waddengebied.

Figuur 6 op de volgende bladzijde gee aan da Delapro-

gramma Waddengebied, Kus en Zuidweselijke Dela heb-

ben samengewerk vanui n visie me berekking o n

zanddelend kussyseem voor de gehele Nederlandse kus.

In di 3D verband van 3 deelprogrammas is oegewerk

naar oplossingen en/o ingrepen in he kussyseem, die op

gecordineerde wijze verder invulling zal krijgen. Zie verder

paragraa 4.3.



16/80

Figuur 6 De negen deelprogrammas van het nationale Deltaprogramma (Deltacommissaris, 2010 en 2011)



17/80

. Probleemanalyseen opgaven

zeereep. He kan nie verder in de duinen doordringen dan

o in de zeereep, omda de duinen in he verleden zeer

efficin zijn vasgelegd door de mens. Daardoor is er vrijwel

geen dynamiek meer aanwezig. Dergelijke menselijke ingre-

pen asen nauurwaarden op de eilanden aan en verminde-ren he vermogen van de eilanden om mee e groeien me

de zeespiegelsijging. Daarnaas veranderende zandplaen

en (een deel van de) kwelders door veranderingen in he

sromingsparoon in de Waddenzee door asluiing van de

Zuiderzee (1933) en Lauwerszee (1969). Beide asluiingen

zorgen voor een neto zandranspor van de Noordzeekus-

zone naar de Waddenzee en gaa vooral en kose van krim-

pende buiendelas (Delaprogramma Waddengebied,

2011a; Wang, 2009). Naar verwaching zal de zandhonger

van de Waddenzee ook oenemen bij zeespiegelsijging,

waardoor zand ontrokken word aan he kusundamen

van de eilanden (Delacommissaris, 2010).

Uigangspun in de huidige opgave is da de Waddeneilan-

den nie noemenswaardig van plaas mogen veranderen o

eroderen. Daarom word sinds 2001 he kusundamen (he

gebied ussen -20m NAP /m zeewering/binnenduinrand)

me suppleies op peil gehouden (Delaprogramma Kus,

2012).

3.1

He zanddelend syseem

De Nederlandse kus is een zanddelend syseem; n

geheel van (overwegend) zandige kusen, esuaria en zeega-

en inclusie zandige oevers (sranden en duinen). De

Noordzeekus, de Waddeneilanden, de buiendelas, de

geulen en de Waddenzee maken deel ui van hezelde

zanddelend syseem. Tussen deze delen vind acieve uiwis-

seling van zand plaas. Neto zandranspor vind plaas van

zuid naar noord (Delaprogramma Kus 2012). Deze gebie-

den zijn dus onderling aankelijk van zand, waardoor de

opgave voor de Noordzeekus van de eilanden serk samen-

hang me de oekomsige onwikkeling van he Waddenzee

syseem. Nauurlijke acoren en menselijke ingrepen ben-

vloeden he zandranspor (Delaprogramma Waddenge-

bied, 2011a).

3.1.1 Huidige opgaveMenselijke ingrepen zoals de aanleg van de Asluidijk en

he duinbeheer op de Waddeneilanden zijn van invloed op

de nauurlijke dynamiek van he zandige syseem. Zo blij

bijvoorbeeld bij de Waddeneilanden he zand seken in de



18/80

3.1.2 Opgave door zeespiegelsijging enbodemdalingEen van de gevolgen van de klimaaverandering is de ver-

wache versnelde zeespiegelsijging. Als de zeespiegel snel-

ler gaa sijgen is he de vraag o de eilanden en de plaen

qua empo en beschikbaar volume zand nog voldoende

kunnen meegroeien (Delaprogramma Waddengebied,

2013a).De groei van wadplaen ontrek naar verwaching

zand aan he kusgebied en de buiendelas. De Delascena-

rios geven aan da zeespiegelsijging kan verwach worden

van ussen de 35 en 85 cm voor he jaar 2100 (Delaprogram-

ma Waddengebied, 2013a). Om he kussyseem in he wad-

dengebied mee e laen groeien me de zeespiegelsijging

zijn groere zandvolumes nodig.

Voor he op peil houden van he kusundamen langs dehele Nederlandse kus (en is huidig beleid) is naar schating

12 o 16 miljoen m3/jr suppleievolume nodig bij een zee-

spiegelsijging van 20 cm/eeuw (de Ronde, 2008).

He is duidelijk da op ermijn zandekoren zullen gaan

onsaan als gevolg van zeespiegelsijging. Maar he is onze-

ker waar (en o ) de zandekoren op ermijn zullen leiden

o veiligheidsproblemen (Delaprogramma Waddengebied,

2013a). Bij avoer van zand, bijvoorbeeld de Waddenzee in,

zullen de buiendelas krimpen. Indirec kan hierdoor ook

de kus van de eilanden serker gaan eroderen. Op langereermijn kan he aandeel inergeijdengebied da droogval

verder anemen. Acueel is da de buiendelas van he

Marsdiep, he Vlie en he Friesche Zeega nu al serk erode-

ren, waarschijnlijk vooral door de asluiingen van de Zui-

derzee en de Lauwerszee. De effecen van krimpende

buiendelas op de veiligheidsopgave voor de lange ermijn

zijn nu voor he waddengebied echer onvoldoende duide-

lijk (Elias e al, 2012a). Als de buiendelas nog verder ane-

men, dan zullen bij maagevende sormcondiies de hoge

golven vanui de Noordzee van ca. 10 meer nie geredu-

ceerd worden o ca. 5 meer als ze aankomen bij de eiland-

koppen. Dan is he risico aanwezig da de beschermende

werking van buiendelas verdwijn, me erosie van eiland-

koppen o gevolg. Door de combinaie van sijgende zee-

spiegel en dalende wadbodem is he mogelijk da de plaen

in de Waddenzee di qua aanslibbing en opzanding nie

meer kunnen bijhouden waardoor he wadvolume acher deeilanden zal oenemen. Gevolg is da er me vloed mr

zand mee naar binnen kom, en me eb minder zand erug-

kom riching buiendela. Korom he groere geijvolume

veroorzaak in de Waddenzee een zandhonger, die aan de

buiendela knaag omda er meer zand verdwijn dan er

erugkom. He groere geijvolume leid nie alleen o

erosie van de buiendelas, maar gee ook meer dynamiek

van de geulen in de Waddenzee. Daardoor kunnen geulen e

dich onder een dijk komen e liggen o vlak langs de kop o

saar van een eiland gaan lopen.

De diepe van deze geulen zal seeds meer een bedreigingvormen voor de veiligheidsuncie van keringen. Zie figuur

6A en 6B .

Figuur 6A Mogelijke effecten van zeespiegel-

stijging op buitendeltas en eilanden

(Deltaprogramma Waddengebied, 2012a)

Figuur 6B Het opschuiven van geulen richting dijken op vaste wal (Deltaprogramma

Waddengebied, 2014: Voorkeurstrategie DPW)



19/80

De keuzes, die op ermijn aan de orde komen, zijn o he

handhaven o verserken van de eilanddynamiek o da

zoveel mogelijk (conorm he huidig beheer) moe worden

vasgelegd, o da de Waddenzee kan meegroeien o da de

nauurdoelen van he gebied moeen worden aangepas

(Delaprogramma Waddengebied, 2011a). Ook word er

verkend o organismen (zoals biobouwers) ingeze kunnen

worden om via nauurlijke processen bij e dragen aan

waerveiligheid.

Uisluiend kiezen voor een saische oplossing zou implice-

ren da de eilanden weliswaar nie meer verplaasen maar

wel seeds dieper komen e liggen en opziche van de zee-

spiegel. Langjarig onderzoek en monioring is nodig om de

onwikkeling van de buiendelas in samenhang me deeilandkusen en de Waddenzeebekkens beer e begrijpen

en e voorspellen. Daardoor word ook duidelijk o en op

welke wijze miigaie mogelijk is. In een dynamisch syseem

zoals de Waddenzee word een nieuw evenwich me groe

ijdsverraging bereik omda zowel de zeespiegelsijging als

de morologische aanpassingen langzame processen zijn

(Delaprogramma Waddengebied 2012).

3.2

Probleemanalyse dijken

en kunswerken

De waerveiligheidsopgave voor de dijken en kunswerken

in he waddengebied (zichjaar 2050, doorkijk 2100) besaa

ui drie delen:

1. Huidige opgave: de opgave doorda waerkering nu nie

aan de huidige norm voldoen. Di zijn de uikomsen van

de 3e oesing op veiligheid, die in 2011 is uigevoerd;

2. Toekomsige veiligheidsopgave bij auonome onwikke-

ling en klimaaopgave: door he wijzigen van hydraulische

belasingen, me name door zeespiegelsijging, maar ook

door morologische onwikkelingen in he waddengebied,

zal de opgave in de ijd geleidelijk kunnen oenemen;

3. Opgave door he wijzigen van de veiligheidsnormen: in

he Delaprogramma worden de veiligheidsnormen her-

zien. Di moe in de komende jaren nog worden uige-

werk binnen he nHWBP. Di kan een wijziging van de

huidige opgave beekenen, zowel een exra opgave als een

kleinere opgave.

He gebied van he vaseland van Groningen en Frysln

word beveiligd door bijna 170 kilomeer harde waerkering

(van Kornwerderzand o de Duise grens). Op de kop van

Noord-Holland grens ongeveer 30 kilomeer waerkering

aan he waddengebied. De waerkeringen op de Waddenei-

landen zel hebben een lenge van ruim 130 kilomeer. Bij

benadering is de hel hiervan hard (Waddenzeedijken) en

de hel zach (duinen grenzend aan de Noordzee). In de

waerkeringen rondom he waddengebied zijn 83 waerke-

rende kunswerken (gemalen, sluizen, ec.) aanwezig. Ook

de 32 kilomeer lange Asluidijk me hierin wee spuicom-

plexen en wee schusluiscomplexen grens aan he wad-

dengebied (Delaprogramma Waddengebied, 2013a).

Me berekking o de waerveiligheid hee de Delacom-

missie aanbevolen om he huidige veiligheidsniveau e

verbeeren door de veiligheidsnorm e verbeeren me een

acor 10 in 2050. Na 2050 zouden de veiligheidsniveaus me

regelmaa geacualiseerd moeen worden (Delacommissie,

2008). He Delaprogramma Veiligheid onderzoek de gevol-

gen van een oversap naar een andere normering op basis

van aalkansen en oversromingsrisico. Omda een nieuwe

normering ook he waerveiligheidssyseem van dijken en

waerkeringen in he waddengebied van belang is, is ooksamenwerking me he Delaprogramma Veiligheid nodig.

3.2.1 Huidige veiligheidsopgaveDe huidige veiligheidsopgave volg ui de derde oesings-

ronde van primaire waerkeringen over de periode 2006-

2011. Di is een agerond en beleidsmaig vasgeseld docu-

men door he Rijk in 2011 (Miniserie van Inrasrucuur en

Milieu, 2011). Ui de 3eoesronde primaire waerkeringen

blijk da zon 100 km dijken en duinen in he waddenge-

bied (exclusie Asluidijk) nie voldoe aan de wetelijke

veiligheidsnormen. He gaa me name om de sabiliei van

bekleding en de macrosabiliei van he binnenalud

(Delaprogramma Waddengebied, 2012).He Delaprogram-

ma Waddengebied neem de huidige opgave als uigangs-

pun, waarbij de verserking van primaire keringen loop via

he nieuw Hoogwaerbeschermingsprogramma (nHWBP).

He nHWBP 2014 2019 is gesar op 1 januari 2014 en beva

5 projecen voor he waddengebied (Projec Oversijgende

Verkenning Waddenzee). In deze planperiode is voor deze 5

projecen voorzien in de planverkenning en voor 3 in de



20/80

planuiwerking. De uivoering zal in de volgende planase

worden opgenomen. Bij de verserkingsprojecen word

explicie gekeken naar mogelijkheden om innovaieve en

meer nauurlijke oplossingen in he waddengebied op

relaie kore ermijn o uivoering e brengen (HWBP,

2013). In he Eemsdela gebied, in de omgeving van Delzijl

behoe de kusverdediging op kore ermijn aandach

omda he in een aardbevingsgevoelig gebied lig en de

gas- en energiesecor er gelegen is. Vanui he miniserie

van Economische Zaken word onderzoek gedaan naar de

gevolgen van de aardbevingen op de dijken in oosGronin-

gen. De conclusie hierui is da de aardbevingen gevolgen

kunnen hebben voor de dijken en da di meegenomen

moe worden bij de aanpak van de dijken en de kunswer-

ken (Visschedijk e al., 2014). Welke maaregelen genomenmoeen worden is nog nie bekend. Op di momen word

een nader onderzoek gedaan wa di beeken voor he

oesen onwerpinsrumenarium (WTI 2011/2017). De

opgave om de dijken kadeverserkingen aardbevingsbe-

sendig e maken lig primair bij de waerschappen, in

overleg me he Rijk en overige parners zoals de provincie

Groningen.

3.2.2 Toekomsige veiligheidsopgaveDe oekomsige veiligheidsopgave voor he waddengebied

is vasgelegd in he rappor Toekomsige veiligheidsopgavevoor harde keringen in he waddengebied

(Smale&Hoonhou, 2013). In di rappor is uigegaan van

ongewijzigde veiligheidsnormen en oessysemaiek en er

is alleen gekeken naar de oename in de hydraulische belas-

ingen. Ui deze oename volg een opgave voor de primaire

keringen en he waersyseem. In he onderzoek is alleen

gekeken naar de harde keringen en nie naar de duinen en

kunswerken. Ui di rappor volg een opgave hoeveel de

harde waerkeringen verserk/verhoogd moeen worden bij

verschillende scenarios van zeespiegelsijging en daarbij

behorende wijzigingen in de belasingen. Ook een globale

schating van de kosen is meegenomen (zie abel 1). Daar-

bij is zowel rekening gehouden me he ei da de dijken

exac op hooge zijn en rekening is gehouden me de reeds

aanwezige overhooge. In di rappor is ook gekeken naar

(lokale) effecen van morologische onwikkelingen (bij-

voorbeeld migrerende geulen o veranderende voorlanden)

op veranderingen in golfelasing voor keringen van de

vaselandskus.

Verder is in di onderzoek een aanal gevoeligheidsanalyses

en behoeve van de oekomsige veiligheidsopgave is uige-voerd (Smale&Hoonhou, 2013) . En zijn scenarios doorge-

rekend, waarbij de lange ermijn morologische syseemver-

anderingen in de Waddenzee effec hebben op de

waerveiligheid van dijken langs de vase landskus. De

consequenies van deze scenarios in 2050 en 2100 op de

benodigde kruinhooge zijn in beeld gebrach in he rap-

por van Toekomsige veiligheidsopgave (Smale&Hoonhou,

2013). Hierui volg da de benodigde kruinhooge voor

primaire keringen word benvloed door een combinaie

van klimaaverandering en morologische onwikkeling en

syseemveranderingen van de Waddenzee zoalsbuiendelas, geulen en plaen.

De waerveiligheidssraegien en aanzien van dijkverser-

kingen moeen in samenhang worden bezien me srae-

gien en aanzien van he zandige syseem Waddenzee. Di

is een belangrijke principile uispraak van de voorkeursra-

egie van he Delaprogramma waddengebied.

Tabel Overzich inveseringskosen voor verschillende klimaascenarios ( en ) (Smale e al, )

Jaar Klimaat-

verandering

Zeespiegel-

stijging [m]

Kosten dijkversterking,

indien de dijken op orde zijn,

excl. BTW [Meur]

Kosten dijkversterking,

rekeninghoudend met

overhoogte,

excl. BTW [Meur]

Maig +,

Snel +,

Maig +,

Snel +,



21/80

De specifieke problemaiek rondom hoog waer en sorm-

vloed in he Eems-Dollard esuarium is ook in he rappor

van oekomsige veiligheidsopgave (Smale&Hoonhou,

2013) beschreven. In he Eems-Dollard esuarium hang he

veiligheidsprobleem serk samen me he probleem voor de

nauur en de hoge roebelheid en slibgehale van he waer.

Ui de analyse van de hisorische gegevens van waersanden

is gebleken da de exreme hoogwaersanden in he esua-

riumdeel een sijging veronen van ca. 1 cm/jaar. Da is

aanzienlijk meer dan de zeespiegelsijging (van 0,2 cm/jaar).

Ondanks de nadere analyse is he nog seeds onvoldoende

duidelijk hoe deze rend in de oekoms zich zal voorzeten

(Wang, 2013). Da beeken da he rekeninghouden me de

zeespiegelsijging alleen nie voldoende is. Voor di laase

onderwerp loop een apar rajec (zie paragraa 3.4).

Rond de morologische onwikkeling van de Waddenzee

besaan veel onzekerheden, zeker op lokaal niveau. Als de

buiendelas onvoldoende sedimen bevaten kan di nega-

ieve gevolgen hebben voor de veiligheid door verlaagde

bescherming voor de kusen egen de golaanval (Wang e

al., 2012a). De sraegie die daarom gekozen word is he

monioren van he syseem en he inzeten op verbeering

van (model) voorspellingen. Me de (huidige) sraegie van

periodiek oesen en verserken van de waerkeringen,

word de veiligheidsopgave geborgd.

3.2.3 Opgave door he wijzigen van deveiligheidsnormenDe Delacommissie (2008) hee geadviseerd om de veilig-

heidsnormen e herzien. Als de normen worden bijgeseld

hee di invloed op de opgave aan de waerkeringen. De

herziening van de veiligheidsnormen is voorbereid door he

Delaprogramma Veiligheid. Belangrijke bouwseen zijn

een weeal (basis) eisen aan de waerkeringen: de eis aan de

waerkering voor de basisveiligheid en de economisch

opimale oversromingskansen (DP2014). He Delapro-

gramma waddengebied hee, ne als andere deelprogram-

mas, een regionaal advies over de veiligheidsnormen opge-

seld. Hieronder word ingegaan op he proces wa geleid

hee o he uieindelijke advies over de veiligheidsnormen

in he waddengebied.

Eind 2011 is de Maaschappelijke Kosen Baen Analyse en

Slachoffer Analyses (MKBA/SLA) landelijk opgeseld en naar

de 2e kamer gesuurd. In de regionale suurgroep Delapro-

gramma Waddengebied (SGDPW, 2012a) van 20 april 2012 is

de conclusie da op basis van deze rapporen gn aanscher-

ping van de huidige normen nodig is onderschreven. Wel is

exra aandach gevraagd voor de gas/energie inrasrucuur

en gevraagd om een nadere analyse van oversromingspa-

ronen in dijkring 6.

He Delaprogramma Waddengebied hee in 2012 verkend,

wa de invloed is van he meenemen van schade aan de gas/

energie inrasrucuur op de MKBA. Ui he rappor (Maas-

kan e al, 2013a) blijk da de eisen aan de waerkeringen

hoger uivallen als rekening gehouden word me deze exra

schade. De Provincies Groningen en Frysln hebben in he

voorjaar van 2012, nieuwe oversromingsbereke-ningen

laen uivoeren en behoeve van de VNK2 sudie. Deze nieu-

we berekeningen zijn op verzoek van de regio meegenomenin de landelijke berekeningen. Ook di bleek e leiden o

andere eisen aan de waerkeringen. In he voorjaar 2013

word landelijk me de aprilbrie van miniser Schulz een

lijn ingeze om over e sappen naar normen op basis van

oversromingskansen. Di vraag voor he waddengebied

om een nadere uiwerking, vooral vanwege de verdergaande

differeniaie van de normen. In de regionale suurgroep

SGDPW van 21 juni 2013 word de nieuwe normensysema-

iek oegelich en word ingesemd me de oversap. De

regionale suurgroep gee opdrach o he maken van een

eigen advies. In de zomer en he najaar 2013 word daaromdoor he deelprogramma gekeken naar de invloed van gas/

energie inrasrucuur, de sandzekerheid van de regionale

keringen, de evacuaieracies, de aanwezigheid van oeris-

en op de eilanden en bodemdaling op de eisen aan de

waerkeringen.

Ui deze analyses (Maaskan e al., 2013b) blijk da he

meenemen van de schade aan de gas/energie inrasrucuur

en de evacuaieracies significane invloed kunnen hebben

op de eisen aan de waerkeringen. He aannemen van de

sandzekerheid van de regionale keringen en he nie mee-

nemen van oekomsige bodemdaling leid nie o andere

eisen aan de waerkeringen. De regionale suurgroep onder-

schrij in november 2013 deze bevindingen. De suurgroep

gee dan ook aan da de veiligheidsregios de landelijk

bepaalde evacuaieracies voor Noord-Nederland en de

Waddeneilanden zouden moeen onderschrijven voorda

ingesemd kan worden me he meenemen van deze evacu-

aieracie in de normen. Voor de eilanden word serk

gewijeld aan de haalbaarheid van prevenieve evacuaie.



22/80

In januari 2014 bespreek de suurgroep he opgeselde

concep regionale advies over de veiligheidsnormen. He

advies is om in principe ui e gaan van de landelijke ui-

komsen (analyses DP Veiligheid), me een aanal kanteke-

ningen. De suurgroep beslui om op de vase wal de lande-

lijk bepaalde prevenieve evacuaieracie in he advies mee

e nemen. Voor de rajecen op vase wal adviseer de suur-

groep een norm van 1/3.000. Di advies wijk alleen op

rajec 6_4 a van de landelijke echnische berekeningen.

He awijkende advies word gegeven omda he verschil

me de normhooge op de direc naasliggende rajecen

vanui de gebiedskenmerken nie als logisch beschouwd

word. De suurgroep adviseer om de economische schade

door uival van gas/energie inrasrucuur in de Eemsdela

mee e nemen. Di resuleer voor de waerkering van Eems-haven o de Duise grens in een hogere norm van 1/10.000

voor de rajecen 6_7 en 6_8.

Op de Waddeneilanden wens de suurgroep ui e gaan van

0% prevenieve evacuaie en adviseer voor de dijken (de

analyses voor de duinen waren landelijk oen nog nie

beschikbaar) daarom hogere normen dan landelijk. Daarbij

verzoek de suurgroep om een nadere analyse naar de

mogelijkheden voor evacuaie op de eilanden e saren.

In de regionale suurgroep SGDPW van 14 april 2014 worden

de voorlopige bevinding van he onderzoek naar evacuaieop de Waddeneilanden besproken. He rappor van de Anea

Group (Zuideveld Venema, 2014) laa zien da er mogelijkhe-

den zijn om mensen e evacueren. He is echer onvoldoen-

de duidelijk o de locaies voldoende geschik en veilig zijn

en in hoeverre de capaciei oereikend is. De suurgroep

beslui daarom om vas e houden aan de lijn om nu geen

prevenieve evacuaie in de eisen aan de waerkeringen mee

e nemen en vraag om di zo in he advies over de norme-

ring e verwerken.

In de regionale suurgroep van 26 mei 2014 word he concep

advies besproken er vasselling. De suurgroep beslui om

nog in he advies op e nemen da de norm voor de duinen op

Vlieland bij gelijk zou moeen zijn aan de norm voor de dijk.

Di leid o een aanpassing van de geadviseerde norm van

1/300 naar 1/1000. De overige adviezen van de regio zijn op

da momen - me uizondering van de evacuaieracie op de

Waddeneilanden - landelijk al overgenomen.

In juni 2014 hee de suurgroep via een schrielijke ronde

haar definiieve advies vasgeseld (SGDPW, 2014c). He

advies over geen evacuaie op de eilanden word in de lande-

lijke suurgroep op 4 juni 2014 (SGDP, 2014) overgenomen.

Alleen he advies om op Vlieland de norm voor de duinen op

1/1.000 e zeten word landelijk nie overgenomen.

De opgave voor de waerkeringen bij de voorgeselde nieu-

we normen word door he Delaprogramma Veiligheid nog

nader uigewerk. De VNK2 rapporen over dijkring 6 en de

Friese Waddeneilanden (nog e verschijnen) geven een

aangescherp beeld van de huidige oesand, in ermen van

oversromingskansen. He is de verwaching da er geen

exra veiligheidsopgave in he waddengebied lig en gevol-

ge van de nieuwe normen.

3.3

Probleemanalyse buiendijkse

gebieden

3.3.1 Huidige opgaveVoor buiendijkse gebieden geld geen wetelijk bescher-

mingsniveau. Me een decenrale invulling voor waerveilig-

heid buiendijks worden de risicos op slachoffers in hebuiendijks gebied beperk. Aankelijk van hooge en

ligging saan buiendijkse gebieden ijdens sormomsan-

digheden onder waer. Voor nauurgebieden en kwelders is

di geen probleem, maar in havens en bedrijven-erreinen,

bij veerdammen en in bewoonde gebieden veroorzaak he

hinder (Delaprogramma Waddengebied 2012). De gevoelig-

heid voor slachoffers is laag, omda in deze gebieden wei-

nig mensen werken. Maar de gevoeligheid voor schade kan

hoog zijn als he gaa om elekrische insallaies, opgesla-

gen producen en geparkeerde auos (Kloserman, 2013a).

Langs de vase wal ondervinden de havenerreinen van

Lauwersoog en Delzijl momeneel de groose hinder.

Ongeveer 1 keer in de 5 jaar lopen delen van deze havener-

reinen onder. Soorgelijke siuaies doen zich voor bij de

veerdammen op de eilanden en de haven van Harlingen. De

Eemshaven en de marinehaven in Den Helder zijn laer en

hoger aangelegd, en sromen ook bij zware sormen nie

onder. Hier zullen pas op langere ermijn problemen opre-

den, als de zeespiegel (veel) verder sijg. He zijn de hooge-

verschillen in de buiendijkse gebieden die maken da de

siuaie per bedrij o per woning verschillend is. Daardoor



23/80

zullen collecieve maaregelen zoals een verzekering o

rampenonds moeilijk e realiseren zijn. Verder liggen er

veel buiendijkse erreinen op de Waddeneilanden.

He gaa om groe nauurgebieden, maar ook om veerdam-

men, bedrijvenerreinen en bebouwing, zoals bij Wes-

Terschelling en he ooselijk deel van Vlieland (bedrijvener-

rein)(Smale& Lagendijk, 2012). Over de rollen en

veranwoordelijkheden en de implemenaie ervan ussen

overheden onderling en naar bewoners en gebruikers van

buiendijkse gebieden oe is beere risicocommunicaie en

-inormaie nodig. Op die manier word bewuswording bij

berokkenen vergroo en is men voorbereid als er sprake is

van oversromingen (Delaprogramma Waddengebied,

2012).

3.3.2 Opgave door zeespiegelsijging enbodemdalingEen aanzienlijk deel van he areaal buiendijkse gebieden

lig naar verwaching hoog genoeg om o 2100 geen seri-

euze problemen e ondervinden van zeespiegelsijging. Als

in de oekoms de zeespiegel verder sijg o golfelasingen

verder oenemen kunnen meerdere buiendijkse erreinen

vaker en requener oversromen. Di kan leiden o een

oename van overlas en economische schade. Ook opruk-

kende geulen kunnen een probleem vormen voor buien-

dijkse erreinen. Bij een ysiek knikpun (de Waddenzee kande zeespiegelsijging nie bijhouden) zal er meer waer

ussen de eilanden heen en weer sromen waardoor meer

erosie opreed. Mogelijk zal he vaker noodzakelijk zijn om

me alernaie geulbeheer een groere erosie van buien-

dijkse gebieden e voorkomen. He slachofferrisico kan in

de oekoms beperk blijven als exra bewoning word voor-

komen. De kans op economische schade zal voor sommige

bedrijven wel oenemen en hun mogelijkheden om daar

ies aan e doen lijken beperk (Delaprogramma Wadden-

gebied, 2012).

3.4

Probleemanalyse Eems-Dollard

esuarium

3.4.1 Huidige opgaveIn de derde oesronde is een aanal dijksecies in he Eems-

Dollard esuarium agekeurd. De morologische veranderin-

gen in he Eems-Dollard esuarium (vooral in he mon-

dingsgebied) zijn complex door een mix van effecen van

nauurlijke oorsprong en van menselijk ingrijpen (Delapro-

gramma Waddengebied, 2012). Menselijke acivieien

bereffen onder meer vaargeul-onderhoud en -verdiepingen hisorische landaanwinning. Door deze indijkingen en

inpolderingen is he areaal droogvallende plaen en voor-

land serk verminderd. De veranderingen vinden in ruime

en ijd op een groe schaal plaas. Vasgeseld is da monio-

ring belangrijk is om meer inzich e krijgen in auonome

morologische onwikkelingen en effecen van ingrepen.

Op advies van de Dela-commissaris (Delaprogramma

Waddengebied, 2013a) hee Rijkswaersaa onderzoch o

kennis-onwikkeling op he gebied van morologische

processen in he esuarium voldoende aanslui bij de beno-

digde maaregelen. Gebleken is da de huidige kennis vanhe esuarium nog onvoldoende is.

3.4.2 Opgave door zeespiegelsijging enbodemdaling

Van recenere daum is de bodemdaling door gaswinning:

deze bedraag enkele decimeers in he deel van he esua-

rium in de buur van Delzijl (opgereden bodemdaling 25

cm o 2008, verwache bodemdaling in 2070: maximaal

47cm (htp://www.commissiebodemdaling.nl/)). Serke

sedimenbewegingen compenseren groendeels de effecen

van de bodemdaling in di gebied (Delaprogramma Wad-

dengebied, 2013a; Hoeksema e al., 2004).

Ui de analyse in 2013 (Wang, 2013) is gebleken da in de

agelopen decennia de exreme hoogwaersanden in he

esuarium heel geleidelijk, maar significan sneller sijgen

dan he gemiddelde zeeniveau. Van de vier saions (Hui-

berga, Eemshaven, Delzijl e Nieuw Saenzijl) laa vooral

he saion bij Delzijl na 1955 een duidelijke sijging zien

van exreme hoogwaersanden. Deze sijging bedraag ca. 1

cm/jaar en is aanzienlijk meer dan de zeespiegelsijging in

http://www.commissiebodemdaling.nl/http://www.commissiebodemdaling.nl/


24/80

deze regio. Deze onwikkeling in he Nederlandse deel van

he esuarium (Eemshaven, Delzijl en Nieuwe Saenzijl) is

belangrijk voor de waerveiligheid egen oversromingen en

de voorkeursraegie, me name om e ween o deze sij-

ging van exreme hoogwaersanden in de oekoms verder

zal doorgaan en wa de mogelijke oorzaken zijn. Ui de

analyse kom naar voren da de sijging van exreme hoog-

waersanden aan drie oorzaken kan worden oegeschreven,

namelijk :

1. zeespiegelsijging;

2. vergroing van de geij ampliude in de Noordzee;

3. verserking van opslingeren (amplificaie) van he geij in

he esuarium.

Oorzaken 2 en 3 verklaren waarom de exreme hoogwaer-sanden sneller dan he gemiddelde zeeniveau sijgen.

Daarbij zijn oorzaak 1 en 2 vooral auonome processen;

alleen oorzaak 3 is een syseemeigenschap die samenhang

me ineracies ussen geijbeweging, sedimentranspor en

morologische onwikkelingen in he esuarium. Er blijven

dan nog kennisvragen over me berekking o he syseem-

gedrag van he Eems-Dollard esuarium. In 2014 is door

Delares een advies opgeseld (Wang, 2014) waarui blijk da

de verserke geij amplificaie in he benedensroomse deel

van he esuarium zeer waarschijnlijk nie he gevolg is van

morologische veranderingen in di deel van he esuarium.De verserke geij amplificaie, ook in he benedensroom-

se deel, kan vooral worden verklaard door de veranderingen

in he bovensroomse deel van he esuarium waar een

verdieping van de Eems rivier hee plaasgevonden en de

hydraulische ruwheid is agenomen door de verhoogde

roebelheid en slibconcenraies. Me berekking o de

ecologische oesand van he esuarium kan worden verwe-

zen naar (PRW, 2012).

3.5Overige opgaven

3.5.1 Zoewaervoorziening op de eilandenVanui he Delaprogramma gezien speel in he Waddenge-

bied geen zoewaeropgave. Me uizondering van Texel

word op alle Waddeneilandendrinkwaer gewonnen ui de

zoewaerbellen in de duinen. Zeespiegelsijging en veran-

derende neerslagparonen hebben invloed op deze sraegi-

sche zoewaervoorraden. De eilanden Vlieland en Schier-

monnikoog hebben geen drinkwaerleiding naar de vase

wal en zijn volledig aankelijk van duinwaer. De Wadden-

eilanden hebben de ambiie om in 2020 volledig zelvoor-

zienend e zijn op he gebied van duurzame energie- en

waervoorziening. Texel hee een aanzienlijke agrarische

secor. De agrarirs op he eiland zijn voor de groei van hun

gewassen aankelijk van hemelwaer. Aanvoer van zoewa-

er in ijden van drooge is nie mogelijk. Daarnaas hee

men ijdens droge perioden op verschillende plekken op

he eiland e maken me inerne verziling van de bodem

(Delaprogramma Waddengebied, 2013a).

Klimaaveranderingen kunnen voor de eilanden leiden o

he requener opreden van perioden van (langdurige)drooge en van piekbuien, en kan de verzilingsproblema-

iek verergeren (Delaprogramma Waddengebied, 2013a).

Di is geen opgave die in he Delaprogramma Waddenge-

bied is geagendeerd, maar is onderdeel van he Delapro-

gramma Zoewaer.

3.5.2 Spuien van zoewaer op de WaddenzeeVia een aanal kunswerken word he zoee waer, aange-

voerd door de rivieren en neerslag, ui he acherland age-

voerd naar de Waddenzee. Klimaaverandering hee invloed

op de zeespiegelsijging en de hoeveelheid regenval, deverdeling ervan over he jaar en de regeninensiei. Moge-

lijk zal de avoercapaciei bij hoge buienwaersanden

vergroo moeen worden om in de oekoms he zoee waer

snel genoeg e kunnen avoeren. Di kan door vergroing

van besaande gemaalcapaciei o door aanvulling en/o

vervanging van besaande spuicapaciei me/door gemaal-

capaciei voor de avoer vanui onder meer he IJsselmeer

en he Lauwersmeer (Delaprogramma Waddengebied

2012).Delaprogrammas IJsselmeer en Waddengebied heb-

ben me he programma Naar een Rijke Waddenzee de

ecologische en morologische relaies ussen he IJsselmeer

en de Waddenzee nader laen beschouwen. Voor de beoor-

deling van de sraegien voor he oekomsig peilbeheer op

he IJsselmeer zijn vanui ecologie en morologie van de

Waddenzee een aanal ecologische aspecen genoemd

(Elzinga &Oerdoom, 2011). Verder kom ui rilaeraal

onderzoek naar voren da mogelijk rekening moe worden

gehouden me een verserking/verzwakking van de esua-

riene circulaie ijdens hogere/lagere avoeren, waardoor

meer/minder sedimen de Waddenzee in zal gaan.



25/80

. Samenhang medeelprogrammas

4.1

Inleiding

Zoals eerder beschreven (H2.3) besaa he Delaprogramma

ui negen deelprogrammas, waarvan zes regionale deelpro-

grammas voor specifieke delen van he land worden uige-

voerd en drie generieke deelprogrammas die hemaisch

van aard zijn. Deze negen deelprogrammas zijn nauw me

elkaar verbonden omda de opgave in he ene gebied direc

samenhang me de opgave in he andere gebied. Dizelde

geld bijgevolg ook voor de sraegien die een anwoord

geven op deze opgaven. Er word agesemd ussen de deel-

programmas (Delaprogramma Waddengebied, 2010a) .

Er is sprake van n samenhangend waersyseem vana he

pun waar de groe rivieren ons land binnenkomen o aan

de zee en van de Schelde o de monding van de Eems langs

de kus. He Delaprogramma hee in beeld gebrach wa

de belangrijkse suurknoppen in di samenhangend

waersyseem zijn en welke sanden van deze knoppen he

speelveld aan oplossingen bepalen. Een suurknop is vol-

gens he Delaprogramma een manier om een opgave voor

waerveiligheid en zoewaer over he land e verdelen. De

Delaprogrammas gebruiken deze suurknoppen om de

bandbreede voor de mogelijke sraegien (doelen, maare-

gelen en onwikkelpad) e bepalen. De uieindelijke sanden

van de suurknoppen worden vasgelegd in de Delabeslis-

singen (Delacommissaris, 2012). Voor he zanddelend

syseem is de suurknop zand belangrijk me berekking osuppleiehoeveelheden. Hieronder worden kor de suur-

knoppen beschreven de relevan zijn voor he waddenge-

bied.

4.2

Suurknoppen in he

hoodwaersyseem: suurknop waer

In he hoodwaersyseem (van Eijsden en Lobih o aan

zee) word me name he waer van Rijn en Maas over

Nederland verdeeld. Voor he waddengebied is he hood-

waersyseem relevan voor wa bere de avoer van he

IJsselmeerwaer naar de Waddenzee (zie figuur 7). Deze

word gereguleerd door de suurknop 3A, avoercapaciei

bij de Asluidijk en suurknop 3B, peilbeheer op he IJssel-

meer. Naar verwaching word in de oekoms een exra

hoeveelheid zoewaer gespuid naar de Waddenzee. In di



26/80

meegenomen in he Delaprogramma IJsselmeergebied en

aanzien van he spuien van zoewaer (Delaprogramma

IJsselmeergebied, 2013). De verserking van de Asluidijk

word door Rijkswaersaa, samen me regionale parijen,

opgepak in he projec Toekoms Asluidijk.

4.3

Suurknoppen in he zanddelend

syseem: suurknop zand

Zoals in he vorige hoodsuk beschreven, saan de Neder-landse kusgebieden me elkaar in verbinding via zandsro-

men en is er sprake van n zanddelend syseem (Delacom-

missaris, 2012).De belangrijkse suurknop voor he

kuswaersyseem is de oepassing van zandsuppleies.

Me zandsuppleies is he mogelijk zand oe e voegen aan

he syseem. De drie deelprogrammas Kus, Zuidweselijke

Dela en Waddengebied geven in hun mogelijke sraegien

aan hoe suppleies e gebruiken zijn om de veiligheid e

waarborgen, op de kore en lange ermijn. Ook geven zij

aan hoe suppleies bijdragen aan de ecologische, ruime-

lijke en economische waarden van he gebied. De drie deel-programma's hebben onderling agesemd hoe de srae-

verband zijn ook de gemalen die op de Waddenzee spuien

van belang, evenals de spuisluis bij Lauwersoog. De exra

hoeveelheid zoewaer kan gevolgen hebben voor de moro-

logische en ecologische relaies in he waddengebied (Elzin-

ga &Oerdoom, 2011). Langs de kus (van de Schelde o de

monding van de Eems) gaa he om de verdeling van zand

door middel van zandsuppleies.

Hoewel he IJsselmeer en de Waddenzee slechs door een

dijk van elkaar gescheiden zijn, is er nauwelijks een relaie

ussen de sraegien die voor beide gebieden onwikkeld

zijn. Bij de uiwerking van de voorkeursraegie voor he

IJsselmeergebied me berekking o peilbeheer, zal reke-

ning gehouden moeen worden me de manier waarop he

waer ui he gebied naar de Waddenzee word agevoerd.De waeravoer kan geconcenreerd o gespreid plaasvin-

den, zowel in ijd als in de ruime. Di kan,zoals in Hood-

suk 3 al besproken, een negaieve invloed hebben op de

ecologie en de morologie van he waddengebied ne en

noorden van de Asluidijk. He spuien sluisbeheer is

daarom een blijvend aandachspun voor vervolgprojecen.

Door de hogere zeespiegel kan he IJsselmeerwaer minder

onder nauurlijk verval gespuid worden en zijn mogelijk

exra pompen nodig op de Asluidijk. Di hee een moge-

lijk negaie effec op de waerkwaliei en ecologische

oesand van de Waddenzee. De Asluidijk is gn onder-deel van he Delaprogramma Waddengebied maar word

Figuur 7 Stuurknoppen water: uitsnede waddengebied en IJsselmeergebied (Deltacommissaris 2012)



27/80

gien doorwerken langs de aangrenzende delen van de kus,

via he zandige syseem (Delacommissaris 2012) (zie figuur

8). De e volgen sraegie rondom he zandig syseem is

opgenomen in de Beslissing Zand. Hoodsuk 7 gaa hier

verder op in. Ook worden in Hoodsuk 7 de adapaiepaden

voor he zandig syseem beschreven.

Omda veel onderzoek en keuze van sraegien samenhan-

gen me vragen rond he zandige syseem in deze Delapro-

grammas is er dan ook regelmaig asemming ussen de

deelprogramma's Kus, Zuidweselijke Dela en Waddenge-

bied in 3D verband. He bere vooral kennisvragen rond-

om di zandige kussyseem en morologische onwikkelin-

gen van plaa-geulsysemen en buiendelas bij de

Waddeneilanden en kennisvragen me berekking o oe-

komsige zandsuppleies en kunnen meegroeien van hezanddelend kussyseem me de zeespiegelsijging.

Verder is er asemming en uiwisseling me Delaprogram-

ma Zuidweselijke Dela me berekking o eco-enginee-

ring, biobouwers en innovaieve dijken en kwelders.



28/80

||

Kaart van het Nederlandse zandige kustsysteem. Een zandig kustsysteem is een geheel

van (overwegend) zandige kustwateren, estuaria en zeegaten inclusief zandige oevers

(stranden en duinen). In ons land onderscheiden we binnen dit zandige systeem zanddelende

onderdelen (kustfundament, Waddenzee en Westerschelde) en niet-zanddelende onderdelen

(de semi-afgesloten bekkens in de Zuidwestelijke Delta zoals Oosterschelde, Grevelingen

en Haringvliet en de bekkens langs de Waddenzee (IJsselmeer, Lauwersmeer)). Zanddelend

wil zeggen dat tussen die onderdelen van het zandige systeem actieve uitwisseling van zand

plaatsvindt als gevolg van waterstroming en wind. (kaart: DPK / Jelle Gulmans)

Zandig systeem

Kustfundament

Huidig zanddelend

kustsysteem

Niet-zanddelende

deelsystemen*

Niet-zanddelende

deelsystemen

(drooggelegd)

Duinen (als onder-

deel van het zand-

delend systeem)

* Deze deelsystemen zijn na 1900 door

menselijke ingrepen vrijwel afgesloten

van zanddeling met het kustsysteem

N

>+ -

Figuur 8 Zanddelend systeem en de stuurknop zand : uitsnede voor het waddengebied (Nationale Visie Kust, 2013)



29/80

. Randvoorwaardenen uigangspunen

Effecmodules: beperk van oepassing voor Delapro-

gramma Waddengebied

Vergelijkingssysemaiek

Delaporaal

Rekennewerk Experisecenrum Kosen /Baen

In figuur 9 is he Dela-insrumenarium nogmaalsweerge-

geven(Delacommissaris, 2013).

5.2

Delamodel

He Delamodel vorm he har van de waerhuishoudkun-

dige analyses. In di model is een groo aanal besaande

modellen genegreerd. De Delaprogrammas maken zo

gebruik van dezelde modellen, wa de consisenie en de

efficinie en goede kom. He Delaprogramma Wadden-

gebied maak geen onderdeel ui van he Delamodel, maar

is wel berokken bij he Rekennewerk, zoda me de juise

uniorme uigangspunen en modellen word gerekend

5.1

Dela-insrumenarium

He Delaprogramma is in he leven geroepen om voor de

opgaven zoals beschreven in hoodsuk 2 oplossingsrichin-

gen en maaregelen e onderzoeken en sraegische keuzes

voor e bereiden. Volgens planning worden in 2014 vij

bepalende Delabeslissingen aan de poliiek voorgelegd en

he Dela-insrumenarium help daarbij. He Dela-insru-

menarium bied me samenhangende modelberekeningen

en kwaliaieve effecbepalingen meer inzich in mogelijke

oekomsige siuaies en orden sapsgewijs he denken over

kansrijke oplossingen, zoda voorkeursraegien en Dela-

beslissingen een sevig inhoudelijk undamen hebben.

Door deze aanpak gebruiken alle Delaprogramma's dezel-

de, acuele kennis en worden analyses me dezelde meho-

den, uigangspunen en modellen uigevoerd.

He Dela-insrumenarium besaa ui een samenhangend

geheel van:

Delamodel: deze is nie van oepassing voor Delapro-

gramma Waddengebied

Delascenarios: deze hebben een relaie me he Reken-

newerk

http://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_8/weergegeven.Ziehttp://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_8/weergegeven.Ziehttp://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_8/weergegeven.Ziehttp://localhost/var/www/apps/conversion/tmp/scratch_8/weergegeven.Zie


30/80

Figuur 10 laa zien da he veld groer word naarmae we

verder in de oekoms kijken. De onzekerheid over de eie-

lijke siuaie neem exponenieel oe. He jaar 2000 is geko-zen als indicaie voor de huidige siuaie, he sarpun voor

de onwikkelingen in de scenarios. Voor de sociaal-econo-

mische onwikkelingen is de siuaie omsreeks 2008 he

sarpun. Als reerenie voor hydrologische effecen van

klimaaverandering is de periode 1961-1995 gekozen, omda

daarvoor de mees geschike neerslaggegevens ui he iner-

naionale sroomgebied van de rivieren beschikbaar zijn.

Voor de wee zichtermijnen is uigegaan van de jaren 2050

en 2100. Voor he klimaa geven deze jaarallen he middel-

pun van perioden van ruwweg 30 jaar waarvoor da klimaa

is gedefinieerd. Uieraard vormen deze jaarallen in deoekoms slechs pikepaaljes en is er nie op voorhand e

voorspellen me welke snelheid de onwikkelingen zich

zullen volrekken(PBL, 2013).

zoals Hydra K. Di geld vooral voor doelbereik Waerveilig-

heid en Delascenarios. Zie verder 5.6 he Rekennewerk.

5.3

Delascenarios

Zoals in hoodsuk 3 al vermeld, baseren alle Delaprogram-

mas hun werk op dezelde mogelijke oekomsbeelden voor

klimaaverandering en sociaal economische onwikkelin-

gen: de vier delascenarios Druk, Soom, Rus en Warm (zie

ook htp://www.delacommissaris.nl/onderwerpen/kennis/

delascenarios/index.aspxen de brochure overDelascenarios).Di zijn oekomsscenarios voor een peri-

ode o 2100. Bij de opselling van deze Delascenarios in

2012 is geanicipeerd op recene inzichen in klimaaonwik-

keling die in 2013 door he IPCC gepubliceerd zijn. De dela-

scenarios zijn onwikkeld in samenwerking ussen Delares,

KNMI, Planbureau voor de Leeomgeving, Cenraal Planbu-

reau en he Landbouw Economisch Insiuu onder regie

van RWS Waer, Verkeer en Leeomgeving.

Delascenarios vormen een hulpmiddel om me de onze-

kere oekoms om e gaan. Ze vormen een hou vas in de

onwikkeling van de voorkeursraegien. In bovensaande

figuur komen de kleuren blauw, rood, groen en geel over-

een me Delascenarios Druk, Soom, Rus en Warm. De

vier Delascenarios vormen als he ware de hoekpunen van

he speelveld voor de mogelijke oekomsige onwikkelin-

gen in Nederland. Een voorkeursraegie die geschik is bij

elk van de vier delascenarios kan beschouwd als een gun-

sige sraegie. He is op deze manier da onzekerheid over

de oekoms word beperk, opda voorkeursraegien

onwikkeld kunnen worden.

DELTA-INSTRUMENTARIUM

DELTAMODEL EFFECTMODULES

DELTASCENARIOS DELTAPORTAAL

VERGELIJKINGSSYSTEMATIEK

REKENNETWERK EXPERTISECENTRUM KOSTEN EN BATEN

Veiligheid Zoetwater

voor belangrijke

gebruiksfuncties

Figuur 9 Overzicht van het Delta-instrumentarium (Deltacommissaris, 2013)

Figuur 10 Overzicht van het speelveld bij verschillende deltascenarios

(PBL, 2013)

http://www.deltacommissaris.nl/onderwerpen/kennis/deltascenarios/index.aspxhttp://www.deltacommissaris.nl/onderwerpen/kennis/deltascenarios/index.aspxhttp://www.deltacommissaris.nl/onderwerpen/kennis/deltascenarios/index.aspxhttp://www.deltacommissaris.nl/onderwerpen/kennis/deltascenarios/index.aspx


31/80

Basis

Referentie

(traditionele

Trad. + technische

opl.

Rijke Dijk

Overslagbestendig /

overstroombare

Deltadijk

Multifunctioneel

Parrallele dijken

(Dubbele dijken)

Voorlandkering

Schermdijk

Dijk-in-duin

Dijk- in-boulevard

Oeverdijk

Dijk met kwelder

Brede Groene dijk

Dijk met

kwelderwal

Oesterbank

(voorlandkering)

Zand/bagger

suppleties

Synthesedocument Waddengebied. Achtergronddocument B10.

Documents

Transcript of Synthesedocument Waddengebied. Achtergronddocument B10.