W świecie słów

Wstęp

● Żyjemy w świecie słów. To właśnie one nadają sens naszej wypowiedzi, zarówno w pisanej, jak i mówionej formie.

● Umiejętne dobieranie słów powoduje, że język jest bogatszy, a nasza wypowiedź – ciekawa i barwna.

● Powtarzanie tych samych słów jest nudne, a nawet może usypiać słuchacza lub czytelnika.

● Żeby upiększyć swoją mowę, można zacząć od wzbogacania swojego słownictwa. Poznawajmy jak najwięcej słów bliskoznacznych, przeciwstawnych, wyrazów o różnym zabarwieniu uczuciowym.

Synonimy Synonimy to inaczej wyrazy bliskoznaczne, czyli mające

podobne znaczenie. Niektóre z nich znaczą dokładnie to samo, np. auto – samochód,

wyobraźnia – imaginacja. Częściej jednak mamy do czynienia z bliskoznacznością,

np. drogi – bezcenny, wartościowy, kosztowny. Dzięki synonimom:• nie powtarzamy tych samych wyrazów,• szczegółowo przekazujemy informacje,• unikamy monotonii. Jeśli nie macie pomysłów na zastąpienie wyrazu innym,

zajrzyjcie do słownika wyrazów bliskoznacznych.

Antonimy

Antonimy to inaczej wyrazy przeciwstawne, czyli wyrazy o znaczeniu kontrastowym.

Już dzieci uczą się najprostszych przeciwieństw: duży – mały, dobry – zły, ciepły – zimny, mądry – głupi, gruby – chudy.

Znajomość antonimów przydaje się w pisaniu opisu, opowiadania, charakterystyki, recenzji. W tego rodzaju formach wypowiedzi wyrażamy bowiem swoje opinie i porównujemy.

Homonimy Homonimy to wyrazy, które brzmią tak samo, a znaczą zupełnie

co innego. Na przykład wyraz zamek to:• siedziba króla,• zamek błyskawiczny, inaczej suwak,• zamek w drzwiach,• zamek z piasku. Powinno unikać się homonimów w wypracowaniach, ponieważ

mogą odbiorcę wprowadzić w błąd ze względu na swoją wieloznaczność.

Natomiast homonimy pozwalają osiągnąć efekt humorystyczny, np. w utworach satyrycznych.Gol! – zawołał kibic piłkarski, wbiegając do fryzjera.

Zdrobnienia i zgrubienia

Wyrazy nie tylko przekazują informacje, ale także służą do wyrażania uczuć, wywoływania emocji.

Wyrazy o zabarwieniu dodatnim to zdrobnienia: pies – piesek, pieseczek, a o zabarwieniu ujemnym to zgrubienia, np. rozmawiać – gadać, peplać.

Zdrobnienia wyrażają naszą serdeczność, czułość albo ironię, pogardę.

Zgrubienia pozwalają szybko i trafnie ocenić sytuację. Jednak ich nadużywanie może doprowadzić do czyjegoś ośmieszenia, co nie powinno być celem autora wypowiedzi.

Neologizmy Neologizmy to inaczej wyrazy nowo utworzone, których wcześniej nie

było w języku. Neologizmy to specjalność pomysłowych literatów, na przykład Tuwima,

Witkacego, Leśmiana („znikomek”, półmrok to według niego „niedomrocze”). Nazywamy je neologizmami artystycznymi.

Wyróżniamy neologizmy:• słowotwórcze – dodanie do obcego wyrazy polskiego formantu,

np. dysk – dyskietka,• frazeologiczne – czyli nowe związki wyrazowe, np. burza mózgów,

pozytywne myślenie,• semantyczne – istniejące wyrazy użyte w nowym znaczeniu,

np. mysz – urządzenie pomocne w obsłudze komputera. Niektóre neologizmy, powstałe na przykład w czasach PRL-u, były

rażące i śmieszne: zwis męski (inaczej krawat), ulicznica wiklinowa (miotła), podgardle dziecięce (śliniak). Z tamtych czasów przyjęła się jedynie nazwa kobiecego ubioru domowego, czyli podomka.