SİYASET NEDİR?Bölüm 1

• Siyasi davranmak

• Olayı siyasallaştırmak

• Bir şeyi siyasete alet etmek

• Siyasi bir çözüm bulmak

• Siyasi işbirliği

• Siyasi çekişme

• Siyasi sorun

• Sorunun siyasallaşması

• Beni siyasete bulaştırma!

• Siyaset yapma.

• Siyasetle ilgilenmek

• Ben siyaset yapmıyorum.

SİYASET KAVRAMI

• Kız, erkek arkadaşına “bana siyaset yapma derken: yalan

söyleme diyor. Nasıl bir yalan???

• “Çok siyasi bakıyorsun” lafı ise taraflı bakıyorsun

anlamında

• Her 2si de olumsuz anlamda: yalan ve taraflı bakmak.

3

Siyaset Tanımı

• Kabaca “iktidar ilişkileri olarak” tanımlanabilir. Hangi

düzeyde yönetim olursa olsun siyaset iktidar ilişkilerini

düzenleyen kurallar ve işlevlerdir.

• Siyasetin konusu İKTİDARDIR

• Siyaset ve politika

4

Siyasetin Tanımlanması

• 2 ekol üzerinden devam etmektedir:

1) Aristocu yaklaşımla siyasetin devlet olgusu

çerçevesinde var olduğu ve devlete ilişkin bir faaliyet alanı

olduğu görüşü.

Her insan siyaset yapabilir mi?

En mükemmel siyasi oluşum nedir?

2- Devletsizde siyaset olabileceği yaklaşımı

Siyasetle Politika aynı şeyler mi?

Politika ve Siyaset

• Eş anlamlı olarak kullanıyoruz. Kelimelerin ortaya

çıktıkları kültür ortamları birbirinden farklı. “Politika” eski

Yunan da şehir devleti anlamına gelen “polis”

kelimesinden türemiştir.

• Aynı kökten gelen

• Politika- devlete ait işler

• Politis- vatandaş

• Politeia- Anayasa veya cumhuriyet

• Kelimeleri bulunmaktadır

6

Politika ve Siyaset

• ‘İnsan doğası gereği politik bir hayvandır.’ (ZoonPolitikon) (Aristoteles, M.Ö. (384-348) Siyaset)

• Kendisi de bir şehir devletinde yaşamış vepolitikayı en yüce ve en anlamlı beşeri faaliyet veinsanlığın mutluluğunu gerçekleştirme sanatıolarak olarak adlandırıyor.

• Soylular ve yöneticilerin iyi çoğunluğun kötüolduğu düzeni ahlaki açıdan yeterli bulur.

• Fikirleri binlerce yıldır kabul gören ve tartışılan birfilozoftur.

Politika ve Siyaset

• Siyaset/Politika (eş anlamlı kullanılır)

• Siyaset: Arapça kökenli. Kitabı Mukaddes de geçen ve at

anlamına gelen ‘sus’ kelimesi. Buradan türeyen ‘Siyasa’

yönetmek, eğitmek anlamında.

• Spesifik olarak ‘Atların evcilleştirilmesi, eğitilmesi

yönetilmesi’ anlamındadır. Seyis kavramı buradan gelir.

Zaman içinde insan topluluklarının yönetilmesi şeklinde

geniş bir anlam kazanmıştır.

• Yönetme işi devletle özdeşleştiğinden zamanla siyasetin

kelime anlamı ‘devlet yönetimi ile ilgili meseleler’ şeklinde

yerleşmiştir.

Türk İslam Geleneğinde Siyaset

• Devleti yönetme sanatı

• Devlete yönelik işlenen suçlara karşı verilen cezaları da

ifade etmektedir.

• Ör: Bu kapsamda verilen idam cezaları “Siyaseten katl”

• “Siyaset çeşmesi/ cellat çeşmesi”

• Siyasetçilerin işin zorluğuna işaret etmek için kullandıkları

“siyaset gömleğini giydik” ifadesi de bu anlam da

değerlendirilebilir

• İslam tarihi-siyasetnameler (Nizamülmülk)

9

SİYASET KAVRAMI

• Siyaset konusunda hepimizin edecek bir çift sözü vardır

• Tarih, spor, din ve siyaset ortalama her Türk vatandaşının

uzmanlığının olduğu bir alandır. ))

• Genel kanı olarak siyaset kirli bir iştir

• Siyasi olayların arkasında karanlık ilişkiler, entrikalar vs.

bulunur.

• Ama siyaset iyi olmalı, doğru olmalı çünkü hayatımızı

etkiler. Bu çok önemli kirli siyaset kavramını hepimiz

duyarız.

• Yanlışa yol vermemek, ehil ellere teslim etmek bizim

görevimiz yoksa bize zarar verir

10

SİYASET KAVRAMI

• İnsanlar eşit değillerdir. Dolayısıyla bir aradayaşayabilmek için ortak kurallara ve bu kurallarıuygulayacak bir otoriteye ihtiyaç vardır.

• Bu kuralları kim uygulayacak: OTORİTE

• Öyleyse ortaya bir iktidar sorunu çıkıyor

• Bu iktidar halkın seçtiği olabilir, kral olabilir, diktatör olabilir

• Bu iktidarın amacı iktidarını devam ettirmektir

• Rakipleri ise iktidarı ele geçirmek için yarışırlar

• Toplum ise iktidarı seçmek ve kendi için çalıştığındanemin olmak için bir dizi faaliyete girişir

• İşte tüm bu faaliyetler SİYASET olarak tanımlanır

• Oldukça mücadeleci bir ortam

11

SİYASET KAVRAMI

• Carl Von Clausewitz “savaş üzerine” adlı eserinde

savaşı tanımlarken “savaş siyasetin başka araçlarla

oluşturulan bir uzantısıdır” şeklinde tanımlamaktadır.

• Dolayısıyla siyaseti potansiyel olarak şiddet içeren bir

faaliyet olarak tanımlamaktadır.

• Weber’in “devlet yasal güç kullanma yetkisine sahip

yegane güçtür” tanımlamasından olaya bakarsak bu güç

kullanma yetkisini ele geçirmeyi amaçlar siyasi aktörler.

12

SİYASET KAVRAMI

• Franz Oppenheimer “Devlet” kitabında

• İnsanın hayatını sürdürmek için 2 yolu vardır: çalışmak ya da

soymak

• 1.yol yani insanın kendi emeğine dayanması ve bu emeğin

ürünlerini başkalarının ki ile eşit olarak değiş tokuş yapılmasını

ekonomi olarak tanımlamıştır.

• 2. Yol ise başkalarının ürününe karşılıksız olarak el konulmasını da

“siyaset” olarak tanımlamıştır. Yani iktidarın kişisel amaçlar için

kullanımı, suiistimali aklımıza gelmektedir.

• Oppenheimer devletin kuruluşunu tamamen sömürüye dayalı

olarak baskı ve boyun eğdirme yoluyla olduğunu iddia etmiştir.

Özgür toplumlarda sınıf sömürüsünü dolayısıyla devletin ortadan

kalkacağını ileri sürmüştür. (Marksizm etkileri var mı??)

13

SİYASET KAVRAMI

• Kavramı tanımlamak çok karışık bir iş bazen

• “Taraflar arasında siyasi bir çözüm bulundu” derken –

uzlaşmayı

• “İktidarı ele geçirmek verilen için siyasi mücadele” derken

çatışmayı

• “Çok siyasi bir cevap verdi” derken kurnazlığı

• “Oldukça siyasi bir dil kullandı” derken nezaketi

• Anlatmaya çalışıyoruz

14

SİYASET KAVRAMI

• Siyaseti sadece devlete ait bir işlem olarak yorumlarsak

devletsiz toplumlarda siyaset yok diyebilir miyiz?

1- Devletli toplum

2- Devletsiz toplum genellikle akrabalık soy sop bağlarına

dayanan ihtiyaç duyulduğunda bir araya gelen sonrasında

dağılan toplumlardır (Nuerler).

3- Devletimsi Toplumlar??

• Bu tür toplumlarda siyaset var mıdır?

• Siyaseti temelde iktidar gücünü ele geçirmeye çalışma

faaliyeti olarak tanımlarsak karşımıza Makyavelli’nin

“amaca varmak için herşey mübahtır” yaklaşımı

çıkmaktadır .

15

SİYASET KAVRAMI (C. Schmitt)

• En radikal tanımlardan birisi Carl Schmitt tarafından yapılmıştır“bir siyasal sistemde bir hadisenin istisnai bir durumolduğuna kim karar veriyorsa egemen odur”

• Siyasal İlahiyat adını verdiği kitabında Schmitt “ Çatışmaolduğu zaman neyin kamu yararına, neyin devletin çıkarınauygun olduğuna, kamu düzeni ve güvenliğine uygun olduğunakim karar vermektedir? İstisnai durum –ki bu durum hiçbirmevcut hukuk sisteminde tanımlanmamıştır- ileri derecede birihtiyaç hali oluştuğu, devletin varlığına kasteden veya bunabenzer bir şeyin ortaya çıktığı durumdur” işte bu hallerinoluştuğuna kim karar veriyorsa toplumdaki siyasi otorite odur.

• Halka egemenlik veren yasalar ve anayasal güvenceler bazışartlarda bir masaldan ibarettir. Neden????

• Örn: İstisnai bir durum olan savaşa kim karar verecek?????

16

SİYASET KAVRAMI (C. Schmitt)

• Schmitt Hitlerin yönetimi ele geçirmesiyle sona eren WeimarCumhuriyetinin siyaset yapma/yapamama özelliğini eleştiriyor

• Devlet ve siyaset birbirinden ayrıdır. Devletin olmadığı durumlarda dasiyaset hep var olmuştur.

• Siyaset iktidar ilişkileri ve mücadelesidir doğru ancak siyasal alandadaha önemli olan “dost düşman” ilişkisidir. Siyasetin esas özelliğiburadadır.

• Ülke için önemli olan hukuksal açıdan mükemmel bir anayasayasahip olmak değil önemli olan:• Somut sorunları çözme yeteneğine sahip,

• Toplumsal çatışmaları gidermeyi başaran,

• Toplum için gerekli değişimleri gerçekleştirmeye müsait olan bir siyasi rejimledonatılmış olmasıdır.

• Siyaset ancak dost düşman ilişkisi üzerinden yürümekle mümkün olur.

• Siyasette önemli olan her türlü ahlaki hukuki endişenin üstüne çıkarakdüşmanı belirlemektir.

17

SİYASET KAVRAMI (C. Schmitt)

• Kimdir düşman. Halk için tehdit oluşturanlar düşmandır. Bunu

kim tanımlayacak????

• Tabi ki siyasi iktidar dost düşman ayrım yeteneğini kaybetmiş

devlet siyaset yapma olanağını yitirmiş devlettir.

• Düşmanın illa kötü olmasına veya gerçekten tehdit teşkil

etmesine gerek yoktur. Bu şekilde algılanması yeterlidir.

• Siyasal alanın var olması için önemli olan düşmanın, yabancı

veya ötekileştirilmiş olmasıdır. Bu siyasetin devamı için

gereklidir.

• Düşman karşısında sevgi-nefret gereksiz duygular

• Siyaset, onu topyekün yok etmek, ona diz çöktürmek, belini

kırmak içindir.

• Bu tanımda siyaset çatışma, kavga ve savaşın odağıdır.

18

SİYASET ve AHLAK

• Carl Schmitt

• Çağımızın siyasi kavramlarının tamamının din

kaynaklı olduğunu ileri sürüyor

• Egemenlik, itaat, hak, kanun, sadakat gibi kavramlar

sekülerleşmiş dini terimler

• Monarşide krala, demokraside halka atfedilen

egemenlik kadiri mutlak olan Tanrının egemenlğinin

bir kopyasıdır

• Anayasalar ise Kutsal Tanrı kelamına benzer

• “Bu anlamda siyaseti seküler bir din olarak ele

alırsanız bu dinin nefis ve şeytanlarını egemen güç

belirler”

19

• Siyaset meslek olarak ve siyasetçilerde kişisel olarak

genelde eleştirilir kınanırlar.

• Ama yinede pekçok insan siyaset mesleğini icra etmek

için birbiriyle yarışır? Hatta bedeller öder? Neden?

• Bizde oy veriken geçici bir siyasetçi olarak siyaseti

etkileriz, başka nasıl siyaset yaparız???

20

SİYASET ve AHLAK

• Siyaseti meslek edinmenin 2 yolu var• İnsan ya siyaset için yaşar

• Ya da siyaset sayesinde yaşar

• Siyasetçiler genelde 2sini de yaşarlar

• Dava için siyaset yaparlar

• Bazıları da geçim kaynağı olarak siyaset sayesinde yaşar

• B. Disraeli:• Herkesin saiki farklı siyasette

• Ben şöhret için yapıyorum

• Siyaset sadece güce değil maddi zenginliğe de bir kapı

olarak görülmüş tarihsel olarak

• “Güç yozlaşır, mutlak iktidar mutlaka yozlaşır” Lord Acton

21

SİYASET ve AHLAK

• Bütün eleştirilere rağmen şu gerçeği göz ardı etmeyin:

SİYASETÇİYİ TOPLUM BİÇİMLENDİRİR (özellikle

demokratik ülkelerde)

• Siyasetçi toplumun aynası gibidir. Sevdiğimiz

eleştirdiğimiz özellikleri de toplumun eseri.

• Siyasetçi başarılı olmak için topluma duyarlı olmak

zorundadır.

• SİYASETÇİYE YÖNELTTİĞİMİZ ELEŞTİRİLER, aslında

BİR BÜTÜN OLARAK TOPLUMUN ELEŞTİRİSİDİR

çünkü ayna.

22

SİYASET ve AHLAK

• Siyasal iktidar ve siyaset, bir amacın gerçekleştirilmesi

için araçtır. Siyasetin ahlaki değeri: hangi amaca hizmet

ediyorsa ona göre belirlenir diyenler var.

• Bu görüş, siyasetçi için bir can simidi gibidir ve sık sık

kullanılır.

• Diğer taraftan “ahlaki amaçlara ancak ahlaki araçlarla

gidilir” diyenler de var. Ya siz?

• Demokratik toplumlarda bile bir liderin başarısı• Çok iyi, ahlaklı, erdemli kişi olmasına göre belirlenmez

• İktidarı ele geçirmekte ve elinde tutmaktaki maharet ve ustalığına göre

belirlenir. Diğeri sadece iyi bir parti başkanı olarak kalır. Bu nedenle

siyaset zaman zaman ilkesizlikle itham edilebilir.

23

SİYASET ve AHLAK

• Makyavelli “Hükümdarlar Sözlerini Nasıl Tutmalıdırlar”• Büyük işler yapmış hükümdarlar verdikleri sözleri fazla dikkate almamış

• İnsanları ustalıkla aldatmışlardır

• Mücadelenin 2 yolu var• İnsanca

• Hayvanca

• Birincisi yeterli olmayınca 2.sine başvurulabilir

• Bu nedenle hükümdar insanca yaşamayı da hayvanca davranmayı da bilmelidir

• İhtiyatlı hükümdar kendine zararı dokunuyorsa verdiği sözü tutmaz

• Hükümdar, tilki ve aslanın niteliklerini bilmeli ve ona göre davranmalıdır

• Hükümdarın saydığı tüm niteliklere sahip olmasına gerek yoktur amaöyle görünmesi gerekir

• Hükümdar öyle davranmalı ki onu görenler; merhametin, bağlılığın,insanlığın, doğruluğun ve dindarlığın ta kendisi sansınlar

• Dindarlığa sahipmiş gibi görünmek kadar gerekli bir şey yoktur

• Hükümdar, sadece hayatını ve devletin varlığını sürdürmeyi amaçlar

• Halk sadece görünüşe bakar

24

SİYASET , TOPLUM ve BİREY

• Siyaset ve toplum arasındaki ilişki nasıldır?

• Tabiatı kontrol edebiliyoruz bize zarar vermesin diye

• Ya siyaseti?

• Tarih boyunca siyasi kavgalarda ölenler tabii afetlerde

ölenlerden daha fazla

• Genelde normal vatandaşlar devleti idaresinin

meşakkatlerini göz önüne alarak ya kenara çekilip siyaset

işine karışmamakta veya siyasetin herkes tarafından

yapılamayacak bir iş olduğunu düşünerek bir lidere veya

bir partiye kayıtsız şartsız bağlanıp sorumluluğu ona

devrederiz.

25

SİYASET ve BİLİM

• Siyasi pratik bilimsel düşünceden çıkar fikri bir yanılgıdır.

• Pratik düşüncenin önünde gelmektedir.

• Siyasiler karar vermeden önce siyasi fikirleri okumuyor, danışmıyorlar.

• Genel olarak siyasetçiler kitap okumaz

• Eleştirilmekten hoşlanmazlar.

• Kendi kararlarına uygun bir fikir, görüş bulur ve benimserler.

• Karar vermek zorundadırlar, “istisnai durumu hatırlayın” o nedenle siyaset baskı altında doğru karar verebilme yeteneğidir.

26

SİYASET ve BİLİM

• En iyi yönetim hangisi?• Demokraside profesör ile okumamış birinin aynı tutulması???

• Öyle bir yönetim kuralım ki iktidarın kötüye kullanımı asgariye insin

• Platon “toplum bilgeler tarafından yönetilmeli”

• S.Simon “yöneticilerin teknotratlar olması gerektir”

• Siyasete bulaşan düşünürler genelde başarısız olmuş

• Bir siyasal sistemde ortaya çıkabilecek yanlışlıkları, kötülükleri düzeltme

yeteneği sadece demokraside mevcut

27

BATIDA SİYASET KAVRAMI

• Tecrübe farklarından dolayı batı ve doğuda siyaset farklı

kavramsallaşmıştır.

• Batı, parçalı iktidar yapıları geliştirmiştir. (İtalya, Almanya

prenslikler)

• Asırlarca, kral, kilise ve feodal beyler ararsında iktidar

mücadelesi olmuştur (30-80-100 yıl savaşları)

• 1648 Vestfalya Anlaşması

• Bu da teorilerle desteklenen zengin ve verimli bir siyaset

dünyası oluşturmuş

• Machiavelli İtalyan prensliklerini laboratuar olarak

değerlendirmiş ve yazmıştır.

28

BATIDA SİYASET KAVRAMI

• Platon (Eflatun): Devlet

1. Tarım ve ziraatle uğraşanlar

2. Koruyucular ve askerler

3. Yöneticiler

• Filozof Kral-Platon:• Hem fiziksel hem de zihinsel olarak eğitilmiş

• Hakikatin peşinden gitmeyi amaç edinmiş

• Erdemli kişiler

DEVLET YÖNETİMİNİ BAŞARABİLİR.

“Toplumlar, filozofların kral ya da kralların filozof olduğu güne kadar, rahat

huzur yüzü görmeyeceklerdir”

29

DOĞUDA SİYASET KAVRAMI

• Doğuda ise böyle bir iktidar mücadelesi sözkonusu değil

• Hükümdar rakip tanımadan iktidarını paylaşmadan yönetir

• Osmanlı yönetim yapısını etkileyen gelenekler• Eski Türk devlet yapısı

• Sasani bürokrasisi

• Bizans toprak düzeni

• İslam Şeriatı

• Cengiz yasaları

• Ortaasyadan gelen Çin etkisi

30

DOĞUDA SİYASET KAVRAMI

• Osmanlı yönetim yapısı• Devlet kudretinin her vasıta ile pekiştirilmesi

• Merkeziyetçi bir yönetim kurulması

• Ordunun-eğitimin-din görevlilerinin-adli sistemin merkezi bir hiyerarşiye ve bürokratik usullere bağlanması

• Sosyal düzenin, yöneten-yönetilen ilişkilerinin ve sosyal statülerin bir haklar ve sorumluluklar düzenine göre kurumlaşması

• Sistemi yaşatan ana unsur: DEVLET GEREKLERİNİN HER ALANDA, HERŞEYİN ÜZERİNDE TUTULMASI

• Hikmet-i Hükümet : Devlet icabı. Devlet herkesten “padişahtan bile” bağımsız bir yapıdır.

• İslam toplumlarında • Kurallar, Şekli olarak İslam Hukukuna bağlı görünüyor

• Ama büyük ölçüde seküler felsefi yaklaşımlardan besleniyor iktidar

• Bu kurallar amme maslahatina dayandırılıyordu

31

DOĞUDA SİYASET KAVRAMI

• Farabi, Aristo’nun “zoon politkonuna” “hayvanat-ı medeni”

diyor ve ekliyor: toplum hayatının temelinde insanın tabii

eğilimleri bulunur

• Hatta Aristo, İslam Dünyası siyaset bilimcileri ararsında

“Muallimi Evvel” diye bilinir.

• Siyaset ilmini” mükemmelliğe ulaşmak için gerekli beşeri

faaliyetleri ve alışkanlıkları araştıran bir ilim”

32

DOĞUDA SİYASET KAVRAMI

• İbn-i Sina: El Kanun Fit Tıb ve Kitabül Şifa

• İslam toplumundaki siyaset kuramcıları, Platon’un

takipçileri olarak görülebilir

• Siyasi tezleri büyük ölçüde Platonun siyasi felsefesinin

yorumlarıdır• İbni Sina, Platonun filozof kral tarzı bir yaklaşım benimsiyor

• İbni Sina ilahi sistem ile dünyevi sistem ararsında bir senteze girişiyor

• Bu sentez Osmanlı’nın siyaset tarzının temelini oluşturmuştur

• İbni Sina: beşeri otorite tarafından toplumun refahını emniyet altına

almak için konulan kanunlar zaruridir

• Yöneticiler, Esnaf ve Koruyucular olarak üçe ayırıyor

33

DOĞUDA SİYASET KAVRAMI

• 9. asırdan itibaren siyasetnameler yazılmış• Nizamülmülk- siyasetname

• Yusuf Has Hacib-Kutadgu Bilig

• Keykavus-Kabusname

• Hiçbir şeyin anarşiden kötü olmadığı düşüncesiyle

yönetime isyan yaygın değil.

• Mevcut iktidara karşı kurumlaşmış muhalefet yok

• Osmanlının sihirli düsturu olan adalet ancak merkezi bir

devletin elinde anlam ifade eder

• Fiili uygulamalar çelişse bile adalet her zaman bir pusula

gibi doğruyu gösteriyor

34

SİYASET - özet

• Siyaset: hem çatışma hem uzlaşma anlamına geliyor

• Siyasette nedensellik ilişkileri kurmakta zorlanılabilir

• Ancak sistematik bilgilere ulaşmak ve makul varsayımlar geliştirmek mümkün

• Siyasetçiler nadiren siyasi kurumlara müracaat etmekte

• Siyasetin bilimi, bizim siyaset alanda olanları anlamamıza yardımcı olabilir, kolaylaştırabilir

• Türk toplumunda siyaset anlayışı Batı’dakinden farklı gelişmiş zira tecrübeler farklı

• Genelde iyi yönetim anlayışı ve adalet arayışı etrafında tartışmalar var

• Siyasetname geleneği bunu somutlaştırıyor

35